odlewnictwo wspÓŁczesne polska i Świat 2/2012 · polska i Świat. mn n pn n w. próba oceny...

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNEPOLSKA I ŚWIAT

MODERN FOUNDRYPOLAND AND THE WORLD

Próba oceny zmian struktury spoiwa żywicznego poddanego procesowi naturalnego starzenia

Golgota Beskidów na Wzniesieniu Matyska

2/2012ISSN 1898-7257

STUDIES AND RESEARCH

Andrzej Baliński: An attempt to assessment of changes the structure of the resin binder sub-jected to a process of natural aging ............ 3

SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION

A choice of information from the scientific and technical journals .................................... 8

Express scientific and technical information from selected journals ............................ 36

PATENT INFORMATION

The list of granted patents by the Polish Patent Office of foundry and engineering from February to April 2012 ............................................ 49

TRAINING – CONFERENCES – SEMINARS – MEETINGS – HONOURS AND AWARDS ............................... 51

FROM THE HISTORY OF FOUNDING

Aleksandra Jarco, Jacek Krokosz, Rafał Pabiś: The Golgotha of the Beskidy Mountains on the Matyska Hill ........................................... 67

PUBLICATIONS OF FOUNDRY RE-SEARCH INSTITUTE ......................... 75

Kwartalnik naukowo-technicznyRocznik 5, nr 2/2012

BADANIA I STUDIA

Andrzej Baliński: Próba oceny zmian struktury spoiwa żywicznego poddanego procesowi na-turalnego starzenia .................................. 3

INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZNA

Wybór informacji z czasopism naukowo-tech-nicznych ................................................ 8

Ekspresowa informacja naukowo-techniczna z wybranych czasopism ........................... 36

INFORMACJA PATENTOWA

Wykaz udzielonych przez UP RP patentów z zakresu odlewnictwa i metalurgii od lutego do kwietnia 2012 r. ........................................ 49

SZKOLENIA – KONFERENCJE – SEMINARIA – SPOTKANIA – NAGRODY I WYRÓŻNIENIA ............................... 51

Z HISTORII ODLEWNICTWA

Aleksandra Jarco, Jacek Krokosz, Rafał Pabiś: Golgota Beskidów na Wzniesieniu Matyska .. 67

WYDAWNICTWA INSTYTUTU ODLEW-NICTWA ............................................ 75

Wydawca/Publisher:

INSTYTUT ODLEWNICTWA

w Krakowie

REDAKTOR NACZELNY/ EDITOR IN CHIEF:

Andrzej BALIŃSKI

ZESPÓŁ REDAKCYJNY/TEAM:

Jerzy J. SOBCZAK, Jerzy TYBULCZUK, Andrzej GAZDA, Piotr DUDEK, Joanna MADEJ, Marta KONIECZNA, Anna SAMEK-BUGNO

PROJEKT OKŁADKI/COVER DESIGN:

Anna SAMEK-BUGNO

RADA PROGRAMOWA/PROGRAM BOARD:

Zbigniew RONDUDA (Przewodniczący), Mariusz HOLTZER (Z-ca Przewodniczącego), Tadeusz BOGACZ, Józef DAŃKO, Zbigniew GÓRNY, Adam TABOR,

Andrzej JOPKIEWICZ, Janusz MIKLASZEWSKI, Mariusz URBANOWICZ

ADRES REDAKCJI/EDITORIAL OFFICE:

„Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat” 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73

tel. (012) 26-18-381, fax (012) 26-60-870 http://www.iod.krakow.pl

e-mail: [email protected]

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

ALL RIGHTS RESERVED

Żadna część czasopisma nie może być powielana czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich

No part of the magazine may be reproduced or distributed without the written permission of the copyright holder

Printed in Poland

ISSN 1898-7257

Badania i studia

3

Próba oceny zmian struktury spoiwa żywicznego poddanego procesowi naturalnego starzenia

An attempt to assessment of changes the structure of the resin binder subjected to a process of natural aging

Andrzej Baliński

Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków

Streszczenie

Opisano zmiany struktury alkalicznej żywicy rezolowej poddanej procesowi natu-ralnego starzenia. W procesie tym zachodzą charakterystyczne zmiany w wielkości i roz-kładzie wielkości cząstek żywicy. Weryfikacja technologiczna badań, polegająca na określe-niu zmian właściwości wytrzymałościowych mas wykonanych z żywicą poddaną procesowi naturalnego starzenia, wskazuje na związek pomiędzy strukturą żywicy i jej właściwościa-mi wiążącymi oraz czasem jej przydatności do formowania.

Abstract

Describes the changes of the structure of the alkaline resole resin subjected to natural aging process. In this process there are char-acteristic changes in the size and particle size distribution of the resin. Verification of tech-nological research, involving the determining the changes in mechanical properties of the moulding sands made from resin subjected to the natural aging process, shows on relation-ship between the structure of the resin and its binding properties and its time of usefulness.

Wstęp

Żywice syntetyczne zbudowane są z elementów strukturalnych ulegających polimeryzacji pod wpływem zmian fizy-kochemicznych układu [1]. Należy ocze-kiwać, że wielkość i rozkład wielkości elementów struktury występujących w ży-wicach mają istotny wpływ zarówno na re-aktywność spoiwa (szybkość jego polime-ryzacji), jak i czas przydatności żywic jako spoiwa w masach chemoutwardzalnych. Określenie zależności pomiędzy budową mikromolekularną spoiw żywicznych a ich powyższymi właściwościami, ma charak-ter zarówno poznawczy, jak i utylitarny. Przewiduje się, że umożliwi to obiektywną ocenę jakości spoiw żywicznych, a szcze-gólnie kinetyki procesu ich naturalnej poli-kondensacji (starzenia).

1. Określenie wielkości i rozkładu wielkości cząstek w alkalicznej żywicy rezolowej

Materiał badawczy stanowiły wodne roztwory żywicy rezolowej, niefiltrowane i poddane filtracji przez filtr celulozowo--estrowy o średnicy porów 3,0 µm.

Odlewnictwo Współczesne

4

Stwierdzono wystąpienie interesu-jących zależności zmian lepkości kinema-tycznej, gęstości i lepkości dynamicznej badanych roztworów żywicy, w zależno-ści od czasu jej naturalnego starzenia w zamkniętym pojemniku i w tempera-turze 25°C ±1°C. Gęstość tych roztwo-rów zarówno niefiltrowanych, jak i poddanych filtracji przez filtr c-e o średnicy porów 3,0 µm, osiąga minimum po około 96 dniach od-stania badanej żywicy. Wskazuje to na wzrost objętości elementów struktury żywicy, będący prawdo-podobnie efektem niezidetyfiko-wanych procesów solwatacyjnych i/lub strukturalnych przemian kon-formacyjnych (struktur II-rzędo-wych) oraz struktur III-rzędowych związanych z tworzeniem się agre-gatów. Konsekwencją tych przemian jest również zmniejszenie wartości lepkości ki-nematycznej wodnych roztworów badanej żywicy po około 96 dniach jej odstania. Może to świadczyć o przemianach kon-formacyjnych łańcucha głównego żywicy z postaci kłębkowej w rektalną. Badania struktury żywicy prze-prowadzono z zastosowaniem me-tody spektroskopii z korelacją foto-nową. Ze względu na dużą polidyspersyjność układu zasto-sowano analizę multimodalną i aperturę 200 µm [2–6]. Dla każdego roztworu przeprowadzo-no 10 niezależnych pomiarów, z których każdy składał się również z 10 pomiarów. Tem-peratura pomiaru była ana-logiczna do temperatury, w której określono lepkość kine-matyczną i gęstość badanych roztworów alkalicznej żywi-cy rezolowej (25°C). Na rysunkach 1 i 2 przedstawiono zmiany charaktery-stycznych parametrów struktury dG i dsG badanej żywicy, określone po różnym czasie odstania żywicy, od dnia jej wyko-nania. Obliczono wartość wskaźnika nie-jednorodności struktury WBnf:

gdzie: dG – średnia średnica cząstek frakcji głównej, nmdsG – połówkowa szerokość rozkładu cząstek frakcji głównej, nmdsR – szerokość rozkładu cząstek frakcji rozproszonej, nm.

Rys. 1. Zmiana wartości średniej średnicy dG frakcji głównej połowy szerokości jej rozkładu dsG w niefiltrowanych wodnych roztworach alkalicznej żywicy rezolowej, po różnym cza-

sie jej naturalnego starzenia

Fig. 1. Change the values of the average di-ameter dG of main fraction and half decay of her widths dsG in not filtered water solution of alkaline rezol resin, after different time of

natural ageing

Rys. 2. Zmiana wartości średniej średnicy dG frakcji głównej i połowy szerokości jej rozkła-du dsG w filtrowanych przez filtr c-e 3,0 µm wodnych roztworach alkalicznej żywicy rezo-lowej, po różnym czasie jej naturalnego sta-

rzenia

Fig. 2. Change the values of the average di-ameter of main fraction and half decay of her widths, in filtered by filter c-e 3,0 µm, water solution of alkaline rezol resin, after different

time of natural ageingdsRdsGdGWBnf

Rys.1. Zmiana wartości średniej średnicy dG frakcji głównej połowy szerokości jej rozkładu dsG w nie filtrowanych wodnych roztworach alkalicznej żywicy rezolowej, po różnym czasie jej naturalnego starzenia Fig.1 Change the values of the average diameter dG of main fraction and half decay of her widths dsG in not filtered water solution of alkaline rezol resin, after different time of natural ageing

Rys.2 Zmiana wartości średniej średnicy dG frakcji głównej i połowy szerokości jej rozkładu dsG w filtrowanych przez filtr c-e 3,0 m wodnych roztworach alkalicznej żywicy rezolowej, po różnym czasie jej naturalnego starzenia Fig.2 Change the values of the average diameter of main fraction and half decay of her widths, in filtered by filter c-e 3,0 m, water solution of alkaline rezol resin, after different time of natural ageing


5

2. Badania wytrzymałości próbek mas z alkaliczną żywicą rezolową

Równocześnie z oceną struktury badanej żywicy, przeprowadzoną w zało-żonych odstępach czasu określanego od dnia jej wykonania, badano wytrzymałość na zginanie próbek mas formierskich spo-rządzonych z jej udziałem. Stosowano na-stępujący skład masy (cz. mas.):

piasek kwarcowy – 100,0alkaliczna żywica rezolowa – 1,5 utwardzacz – 0,3

Badania wytrzymałości próbek masy na zginanie przeprowadzano po czasie jej utwardzania wynoszącym 30 minut oraz 1, 2, 4 i 24 godziny (rys. 3–6).

Rys. 3. Zmiany wartości wytrzymałości na zginanie Rg

u próbek masy formierskiej z al-kaliczną żywicą rezolową, po różnym czasie jej naturalnego starzenia (wytrzymałość na zginanie po 30 minutach utwardzania masy formierskiej – Rg30min, wytrzymałość na zgi-nanie po 1 godzinie utwardzania masy for-mierskiej – Rg1h, wytrzymałość na zginanie po 2 godzinach utwardzania masy formier-skiej – Rg2h, wytrzymałość na zginanie po 4 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg4h, wytrzymałość na zginanie po 24 godzi-nach utwardzania masy formierskiej – Rg24h)

Fig. 3. Changes of the bending strenght Rgu

of the sample sands with alkaline rezol resin, after different time of natural ageing (bending strength after 30 minutes of hardening – Rg-30min, bending strength after 1 hour of hard-ening – Rg1h, bending strength after 2 hours of hardening – Rg2h, bending strength after 4 hours of hardening – Rg4h, bending strength

after 24 hours of hardening – Rg24h)

Rys. 4. Zmiana wartości czasu przydatności do formowania masy formierskiej z alkaliczną żywicą rezolową, po różnym czasie jej natu-

ralnego starzenia

Fig. 4. Change of usefulness moulding time of the moulding sands with alkaline rezol resin,

after different time of natural ageing

Rys. 5. Zmiana wartości wytrzymałości na zgi-nanie próbek wykonanych z masy formierskiej z alkaliczną żywicą rezolową po różnym czasie jej naturalnego starzenia, określona po 24 go-dzinach jej utwardzania (Rg

24) i odpowiadają-ca tym zmianom wartość wskaźnika struktury WBnf (dla niefiltrowanych roztworów alkalicz-

nej żywicy rezolowej)

Fig. 5. Changes of bending strenght of the sample sands with alkaline rezol resin after different natural ageing, after time of harden-ing sands 24 hours (Rg

24) and correspond to them changes of value of coefficient of struc-ture WBnf (for not filtered solution of the alka-

line rezol resin)

Rys.3 Zmiany wartości wytrzymałości na zginanie Rgu próbek masy formierskiej z

alkaliczną żywicą rezolową,, po różnym czasie jej naturalnego starzenia (wytrzymałość na zginanie po 30 minutach utwardzania masy formierskiej - Rg30min, wytrzymałość na zginanie po 1 godzinie utwardzania masy formierskiej – Rg1h, wytrzymałość na zginanie po 2 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg2h, wytrzymałość na zginanie po 4 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg4h, wytrzymałość na zginanie po 24 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg24h) Fig.3 Changes of the bending strenght Rg

u of the sample sands with alkaline rezol resin, after different time of natural ageing (bending strength after 30 minutes of hardening – Rg30min, bending strength after 1 hour of hardening – Rg1h, bending strength after 2 hours of hardening – Rg2h, bending strength after 4 hours of hardening – Rg4h, bending strength after 24 hours of hardening – Rg24h)

Rys.4 Zmiana wartości czasu przydatności do formowania masy formierskiej z alkaliczną żywicą rezolową, po różnym czasie jej naturalnego starzenia Fig.4 Change of usefulness moulding time of the moulding sands with alkaline rezol resin, after different time of natural ageing

Rys.5 Zmiana wartości wytrzymałości na zginanie próbek wykonanych z masy formierskiej z alkaliczną żywicą rezolową po różnym czasie jej naturalnego starzenia, określona po 24 godzinach jej utwardzania (Rg

24) i odpowiadająca tym zmianom wartość wskaźnika struktury WBnf (dla nie filtrowanych roztworów alkalicznej żywicy rezolowej) Fig.5 Changes of bending strenght of the sample sands with alkaline rezol resin after different natural ageing, after time of hardening sands 24 hours ( Rg

24) and correspond to them changes of value of coefficient of structure WBnf (for not filtered solution of the alkaline rezol resin)


6

Rys. 6. Zmiana wartości wytrzymałości na zginanie Rg

u próbek masy formierskiej z al-kaliczną żywicą rezolową, po różnym czasie jej naturalnego starzenia i odpowiadająca jej zmiana wartości wskaźnika struktury WBnf (dla niefiltrowanych roztworów alkalicznej ży-wicy krezolowej). Wytrzymałość na zginanie po 30 minutach utwardzania masy formier-skiej – Rg0,3. Wytrzymałość na zginanie po 1 godzinie utwardzania masy formierskiej – Rg1. Wytrzymałość na zginanie po 2 godzi-nach utwardzania masy formierskiej – Rg2. Wytrzymałość na zginanie po 4 godzinach

utwardzania masy formierskiej – Rg4

Fig. 6. Changes of bending strenght of the sample sands with alkaline rezol resin afer natural ageing, and correspondig to them changes of value coefficient of structure WBnf (for not filtered solutions of alkaline rezol resin). Bending strength after 30 minutes of hardening – Rg03. Bending strength after 1 hour of hardening – Rg1. Bending strength after 2 hours of hardening – Rg2. Bending

strength after 4 hours of hardening – Rg4

3. Analiza wyników badań oraz wnioski

Wyniki badań wskazują że meto-da spektroskopii z korelacją fotonową umożliwia określenie struktury alkalicznej żywicy krezolowej. Stwierdzono, że al-kaliczna żywica rezolowa posiada bardzo niejednorodną, polidyspersyjną struktu-rę. W miarę upływu czasu, który minął od wykonania alkalicznej żywicy rezolowej, występują charakterystyczne zmiany jej struktury. W strukturze tej żywicy okre-ślono 4 wyraźne przemiany. Pierwsza przemiana dotyczy okre-su naturalnego starzenia żywicy do oko-ło 50 dni (licząc od dnia jej wykonania), w czasie której występuje wyraźnie wzra-stające rozdrobnienie jej struktury. Druga

przemiana rozpoczyna się po około 50 dniach naturalnego sta-rzenia żywicy i trwa około 25 dni. W tym okresie następuje wy-raźna aglomeracja cząstek żywicy. Analiza wskazuje, że przemiana ta związana jest prawdopodobnie z powstawa-niem cząstek bardzo wydłu-żonych (łańcuchowych) lub o bardzo złożonej budowie geo-

metrycznej (łańcuchy rozgałęzione, formy klatkowe). Jest to jedyny przedział cza-sowy przemian strukturalnych badanej żywicy, dla którego analiza filtrowanych roztworów żywicy wskazuje na obecność cząstek o ekwiwalentnych średnicach kuli, większych od średnic porów filtra c-e 3,0 µm. Trzecia przemiana struktury żywicy występuje po czasie jej naturalnego sta-rzenia wynoszącym od około 75 dni do około 135 dni i jest związana z ponownym rozdrobnieniem struktury (malejąca śred-nia średnica cząstek). Czwarta przemiana strukturalna ży-wicy rozpoczyna się po około 135 dniach jej naturalnego starzenia i charakteryzuje się ponownym, stopniowo wzrastającym procesem aglomeracji jej cząstek (wzrost średniej średnicy cząstek frakcji głównej oraz wzrost jej niejednorodności). Struk-tura filtrowanego roztworu żywicy, w któ-rej nie występują cząstki o złożonej budo-wie, wskazuje że powstające w czasie tej przemiany aglomeraty są prawdopodob-nie jednorodnymi i zwartymi elementami. Można także wyodrębnić 3 charak-terystyczne okresy zmian wartości wy-trzymałości na zginanie próbek mas z al-kaliczną żywicą rezolową, określonej po 24 godzinach ich utwardzania. Pierwszy okres dotyczy zmian wytrzymałości na zginanie próbek mas z badaną żywicą, której czas naturalnego starzenia wynosi około 50 dni. Cechuje go stopniowe zmniejszanie się wartości wy-trzymałości próbek mas aż do wartości stanowiącej około 20% wytrzymałości na zginanie próbek mas z żywicą, której czas odstania wynosi kilkanaście dni.

Rys.6 Zmiana wartości wytrzymałości na zginanie Rg

u próbek masy formierskiej z alkaliczną żywicą rezolową, po różnym czasie jej naturalnego starzenia i odpowiadająca jej zmiana wartości wskaźnika struktury WBnf (dla nie filtrowanych roztworów alkalicznej żywicy krezolowej). Wytrzymałość na zginanie po 30 minutach utwardzania masy formierskiej – Rg0,3. Wytrzymałość na zginanie po 1 godzinie utwardzania masy formierskiej – Rg1. Wytrzymałość na zginanie po 2 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg2. Wytrzymałość na zginanie po 4 godzinach utwardzania masy formierskiej – Rg4. Fig.6 Changes of bending strenght of the sample sands with alkaline rezol resin afer natural ageing, and correspondig to them changes of value coefficient of structure WBnf (for not filtered solutions of alkaline rezol resin). Bending strength after 30 minutes of hardening – Rg03. Bending strength after 1 hour of hardening – Rg1. Bending strength after 2 hours of hardening – Rg2. Bending strength after 4 hours of hardening – Rg4.


7

W drugim okresie, charakterystycz-nym dla mas wykonanych z udziałem ba-danej żywicy po czasie jej naturalnego starzenia, wynoszącym od około 50 dni do około 175 dni, wytrzymałość próbek mas na zginanie pozostaje praktycznie na nie-zmienionym poziomie, odpowiadającym wytrzymałości próbek mas na zginanie w końcowej fazie pierwszego okresu zmian wytrzymałości próbek mas na zgi-nanie. Po około 175 dniach naturalnego starzenia alkalicznej żywicy rezolowej, rozpoczyna się trzeci okres zmian wytrzy-małości na zginanie próbek mas z tą ży-wicą. W okresie tym, próbki mas uzyskują stopniowo coraz mniejszą wytrzymałość na zginanie. W tym okresie, wytrzymałość próbek mas na zginanie, jest mniejsza o ponad 50%, w porównaniu do wytrzy-małości na zginanie próbek mas wykona-nych z udziałem żywicy, której czas natu-ralnego starzenia wynosi kilkanaście dni. Zmiany wytrzymałości na zginanie próbek mas po 30 minutach, 1 godzinie, 2 godzinach i 4 godzinach ich utwardza-nia, wykonane z udziałem alkalicznej ży-wicy rezolowej, której czas naturalnego starzenia wynosi do około 150 dni, posia-dają tendencję wzrostową. Wzrost war-tości wytrzymałości na zginanie próbek mas w tym okresie, jest około 1,3-krotny, w porównaniu do wytrzymałości na zgi-nanie próbek mas wykonanych z żywicą, której czas naturalnego starzenia wynosi kilkanaście dni. Zjawisku temu towarzy-szy ciągłe zmniejszanie się czasu przydat-ności mas do formowania. Zmiany wartości wskaźnika niejed-norodności struktury WBnf, określone dla badanej żywicy po różnym czasie jej natu-ralnego starzenia, mają podobny charak-ter jak zmiany wytrzymałości próbek mas na zginanie po czasie ich utwardzania wy-noszącym 24 godziny. Można stwierdzić, że najkorzystniejsza struktura alkalicznej żywicy rezolowej, w aspekcie właściwości wytrzymałościowych mas, opisana jest wskaźnikiem niejednorodności struktury WBnf > 2,0. W przypadku mas z alkaliczną żywi-cą rezolową, utwardzanych przez czas od

30 minut do 4 godzin, zmniejszenie war-tości wskaźnika niejednorodności struktu-ry WBnf do około 1,0 powoduje wzrost wy-trzymałości próbek mas na zginanie. Jest to związane ze stopniowym zwiększaniem się niejednorodności struktury alkalicznej żywicy rezolowej, co prawdopodobnie uła-twia proces jej sieciowania pod wpływem utwardzacza.

Literatura

1. Basiński A.: Zarys fizykochemii koloidów. Wyd. PWN, Warszawa 1957.

2. Rawle A.: The importance of particle size and zeta potential. Wyd. Malvern Instru-ments, Anglia 1997.

3. Applying advanced in industry and re-search. Wyd. Malvern Instruments, Anglia.

4. Rawle A.: PCS in 30 minutes. Wyd. Mal-vern Instruments, Anglia 1996.

5. PCS Applications Training Manual, Part 5: Zeta Potential Theory. Wyd. Malvern In-struments, Anglia 1998.

6. Baliński A.: Wybrane zagadnienia techno-logii mas formierskich ze spoiwami nieor-ganicznymi. Struktura uwodnionego krze-mianu sodu i jej wpływ na wiązanie mas formierskich. Instytut Odlewnictwa, Kra-ków, 2000.

WYBÓR INFORMACJI Z CZASOPISM NAUKOWO-TECHNICZNYCH

01. ZAGADNIENIA OGÓLNE

Nowa rola żeliwa w procesach pro-dukcji.

Gray iron’s new role in manufacturing.

Metal Cast. Design & Purchasing 2010, Vol. 12, nr 5, s. 28-32.

Autor: Wetzel Sh.

Historycznie żeliwo szare królowało jako tworzywo na odlewy. Dzisiaj jednak produkcja jego zmalała kosztem rozwoju żeliwa sferoidalnego ADI i wermikular-nego. Około roku 2008 w USA wyprodu-kowano już tyle samo żeliwa szarego co sferoidalnego. Pomimo malejącego trendu w produkcji żeliwa szarego, cieszy się ono nadal dużym zainteresowaniem inżynie-rów, ponieważ jest tańsze niż inne gatun-ki żeliwa i ma szereg właściwości, które określają żeliwo szare jako materiał za-pewniający optymalne rozwiązania kon-strukcyjne. W artykule omówiono właś-ciwości żeliwa: mechaniczne i użytkowe oraz zestawiono dane dotyczące statystyki jego produkcji.

Włoskie innowacje techniczne doty-czące procesów odlewniczych.

Italian technical innovation focused on foundry practises.

Cast Metal and Diecasting Times 2010, Vol. 12, nr 3, s. 36-37.

Opisano działanie nowej włoskiej firmy kosultingowej – ProService Tech-nology, która skupia swoją działalność na

Informacja naukowo-techniczna

8

procesach metalurgicznych żeliwa i alumi-nium. Pomaga ona odlewniom poprawić jakość produkowanych stopów, rozwiązuje specyficzne problemy procesów odlewa-nia, szczególnie w czasie faz krytycznych, w których następuje zmiana właściwości stopu. Wprowadza know-how i szkoli per-sonel techniczny w tym zakresie. Między innymi, w oparciu o współpracę z FOSECO, oferuje pakiety programów do wykonywa-nia analizy termicznej w oparciu o platfor-mę internetową. Przedstawiono na sche-macie zasadę wykonywania takiej analizy termicznej w odlewni na dwóch liniach for-mierskich.

Technologiczne wyzwania zmieniają przemysł produkcji aluminium.

Technology challenges in a changing downstream aluminium industry.

Foundry Tr.J. 2010, Vol. 184, nr 3673, s. 90-92.

Autor: Farley T.

Omówiono zmiany zachodzące w przemyśle produkcji aluminium i ich od-działywanie na prace badawcze i rozwojo-we. W artykule skupiono się przede wszyst-kim na procesach przeróbki plastycznej, ale pewne rozwiązania dotyczą również przemysłu odlewniczego i zastosowania stopów aluminium na odlewy. Omówiono zastosowanie aluminium w budowie samo-chodów i samolotów. Wymagania przemy-słu dotyczą: zwiększenia ilości stosowa-nego aluminium z odzysku, zmniejszenia zużycia energii i wody przy jego produkcji oraz emisji CO2, a także zmniejszenia ilości odpadów składowanych na wysypiskach.


9

Informacja naukowo-techniczna

W przyszłości zużycie wody może stać się krytycznym wyzwaniem dla świata, ze względu na zmiany klimatu i wzrost liczby ludności. Podkreślono także zalety procesu odlewania ciągłego oraz omó-wiono nowe procesy otrzymywania sto-pów aluminium poprzez kondycjonowanie stopu metodą techniki zaawansowanego ścinania (Advanced Shear Technology). Technologia ta zapewnia przetrwanie du-żej ilości zarodków oraz generuje drobną i jednorodną strukturę w stanie po odle-waniu, bez wtrąceń gazów powodujących porowatość oraz obecności makroskopo-wych warstewek tlenków pogarszających właściwości mechaniczne stopu.

Projektowanie – badanie – kształce-nie. Inicjatywa badawcza Uniwersy-tetu Otto von Guericke w Magdebur-gu.

Automative – Forschung – Ausbildung. Eine Forschunginitiative der Otto von Guericke Universitaet Mgdeburg.

Giesserei-Prax. 2010, nr 1-2, s. 26-31.

Autor: Tschoeke H.

Na Uniwersytecie Otto von Gueri-cke w Magdeburgu realizowany jest pro-jekt dotyczący projektowania silników (jednostek napędowych) do samochodów w aspekcie poprawy komfortu jazdy, po-prawy bezpieczeństwa, ograniczenia emi-sji, efektywnej, bardziej energooszczęd-nej realizacji produkcji przez zastosowanie symulacji i wizualizacji. Przeprowadzono szereg badań z możliwością ich praktycz-nej realizacji dzięki uwzględnieniu aspek-tu ekonomii. Obok badań podstawowych i badań stosowanych wyznaczono obszar danych istotnych dla gospodarki i kie-runków kształcenia oraz rodzaju szkoleń o charakterze uniwersyteckim i połącze-nie ich z potrzebami motoryzacji przez opracowanie stosownego programu stu-diów licencjackich i inżynierskich.

Żeliwo – tworzywo na korpusy silni-ków najnowszej generacji.

Gusseisen – der Werkstoff fuer Zylinder-kurbelgehaeuese der neusten Motorenge-neration.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 3, s. 20-24.

Autor: Weber R., Goertz W.

W nadchodzących latach produkcja samochodów będzie nadal rosła. Prowa-dzi się szeroką dyskusję dotyczącą emisji CO2, szczególnie dotyczy ona samocho-dów o małej pojemności silnika. W dal-szym ciągu będzie występować tendencja w kierunku zmniejszania wymiarów sil-nika, stosowania w nich turbodoładowa-nia (downsizing), co zwiększy obciążenie mechaniczne i cieplne korpusów silni-ków. Wzrost liczby silników hybrydowych i ograniczenie przestrzeni montażu zmu-sza konstruktorów do projektowania sil-ników o zwartej konstrukcji. Panująca tendencja sprzyja decyzji zastosowania żeliwa na korpusy silników. Konsekwen-tnie opracowuje się konstrukcje tak, aby obniżyć masę korpusu silnika. Lepsza znajomość i zrozumienie zachowania się stopu oraz optymalizacja procesu wytwa-rzania prowadzą do zmniejszenia współ-czynnika bezpieczeństwa, a tym samym do dalszego zmniejszenia masy pojazdów. Dyskusja dotyczącą redukcji emisji CO2 jest obiektem zainteresowania zarówno dostawców odlewów motoryzacyjnych ze stopów aluminium, jak i odlewów że-liwnych. Każdy kto spełnia warunki OEM (Original Equipment Manufacturing) i jest także w stanie spełnić warunki związane z kosztami, wymaganiami technicznymi, a także przepisami prawnymi będzie de-cydował o rozwoju motoryzacji.

Fill – partner w działaniach innowa-cyjnych przemysłu odlewniczego.

Fill – Innovativer Partner der Giessereiin-dustrie.

Giesserei-Rund. 2010, Jg. 57, H. 1-2, s. 2-4.

Autor: Gamisch M.

Firma Fill specjalizuje się w produk-cji różnego typu maszyn i urządzeń we współpracy z przemysłem szeregu branż, między innymi: budownictwa, przemy-słu motoryzacyjnego, lotnictwa, a także odlewnictwa. W artykule przedstawiono


10

opis techniczny niektórych nowoczesnych urządzeń firmy Fill, są to: wysokowydaj-ny agregat do odlewania z przeciwciśnie-niem; nowoczesne urządzenie do obrób-ki wiórowej (piła taśmowa); gniazdo do synchronicznej obróbki odlewów, obróbki z dwóch stron przez dwa różne narzę-dzia obróbcze; urządzenie sterownicze do kontroli pracy urządzeń odlewniczych, do gromadzenia danych dotyczących ich pra-cy i rejestracji danych produkcyjnych.

02. ZASTOSOWANIE SYMULACJI KOMPUTEROWEJ

W ODLEWNICTWIE

Utlenianie wtórne i jego badanie za pomocą symulacji przepływu metalu we wnęce formy odlewniczej.

Reoxidacia a jej studium pomocou simula-cie perudenia kovu v zlievarenskej forme.

Slévárenství 2010, Roc. 58, nr 1-2, s. 34-37.

Autor: Kantorík R., Bolibruchova D., Pastircak R.

Analizowano problem projektowa-nia układów wlewowych dla odlewu o pro-stym kształcie płyty za pomocą symulacji przepływu stopu aluminium AlSi7Mg0,3 (EN AC – 42 100) w formie odlewni-czej. Do symulacji zastosowano program ProCast. Nowym elementem tego pakietu programów jest „wskaźnik kształtu fron-tu ciekłego metalu”. Pozwala on na ob-serwację swobodnej powierzchni ciekłego metalu przepływającego przez układ wle-wowy i wpływającego do wnęki formy. Do procesu symulacji zastosowano wskaźnik „ekspozycja czasu swobodnego przepły-wu” i oznakowano tę część metalu, która była w najdłuższym kontakcie z atmosfe-rą w formie odlewniczej. Przeprowadzone eksperymentalne wytopy potwierdziły po-prawność dokonanej symulacji.

Przewidywanie porowatości i mikro-struktury w ciśnieniowych odlewach ze stopów aluminium poprzez stoso-wanie symulacji i eksperymentów.

Predikce porovitosti a mikrostruktury u tlakove liteho odlitku z Al slitiny pomoci simulace a experimentu.


Autor: Cech J. i in.

Na wybranych odlewach ciśnie-niowych ze stopu AlSi9Cu3 oceniano mi-krostrukturę i porowatość drogą ekspe-rymentalną oraz za pomocą programów symulacyjnych: ProCast, MAGMA i SIM-TEC. Oceniano potencjalne możliwości każdego z tych pakietów programów sy-mulacyjnych i porównano wyniki symula-cji z wynikami eksperymentów. Mierzono porowatość i odległości wtórnych ramion dendrytów (DAS).

Symulacja technologii odlewania Lost Foam.

Simulation Lost Foam Giessverfahrens.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 5, s. 44-48.

Autor: Woestermann F.J., Schmidt D., Pleteit H.

Artykuł dotyczy optymalizacji opro-gramowania za pomocą empirycznie wy-znaczonych wskaźników materiałowych do przewidywania zbliżonych do rzeczy-wistych warunków wypełniania formy w technologii Lost Foam. Dzięki zasto-sowaniu numerycznych programów sy-mulacyjnych możliwe jest wyliczenie i przedstawienie graficzne istotnych wiel-kości fizycznych (np. ciśnienie, tempe-ratura, stanu odlewu) i warunków panu-jących w formie podczas jej wypełniania i krzepnięcia odlewu. Warunkiem zbliżo-nej do warunków rzeczywistych symulacji jest znajomość wielkości termofizycznych stosowanych do realizacji procesu odlewa-nia Lost Foam materiałów (tworzyw). Po-nieważ na ogół podczas realizacji procesu nie mamy do dyspozycji tych wielkości lub jedynie dysponujemy niektórymi z nich, celem projektu była poprawa wyników symulacji oraz wyznaczenie wskaźników termofizycznych jako parametrów modeli obliczeniowych. Wskaźniki te zastosowa-no do optymalizacji zbioru danych w pro-


11

gramach symulacyjnych. Przeprowadzono symulację wypełniania formy i krzepnię-cia odlewów próbnych. Wyniki symula-cji porównano z rzeczywistym procesem odlewania, co pozwoliło na stwierdzenie poprawy wyników symulacji, szczególnie procesów długotrwałych, przy wykorzy-staniu nowego pakietu danych (wskaźni-ków).

Producent pomp stawia na pakiet oprogramowania All for Foundry.

Pumpenhersteller setzt auf „All for Found-ry".

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 5, s. 92 -95.

Autor: Bembenek T.

Artykuł dotyczy wprowadzenia w firmie KSB Frankenthal, produkującej pompy oraz armaturę wraz z oprzyrządo-waniem, specjalistycznego oprogramowa-nia do planowania produkcji i zarządza-nia nią. Z punktu widzenia zarządzania, cechą charakterystyczną produkcji jest możliwość wystąpienia braku jej ciągłości, więc zaproponowane oprogramowanie do zarządzania musi to uwzględniać. Opisa-no specyfikę i zastosowanie tego oprogra-mowania. Szczególną uwagę zwrócono na sterowanie produkcją, rachunek kosztów materiałowych i kalkulację wyrobów.

Skuteczne sterowanie procesami od-lewniczymi za pomocą systemów ERP.

Giessereiprozesse wirksam mit ERP-Sys-temen steuern.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 4, s. 62-64.

Autor: Bembenek T.

Systemy ERP (Enterprise Resource Planning) jest to oprogramowanie mo-dułowe do sterowania procesami tech-nologicznymi w odlewni oraz obiegiem zasobów materiałowych, a także zapi-su i rejestracji operacji księgowo-rozli-czeniowych pomiędzy współpracującymi z przedsiębiorstwem (odlewnią) kontra-hentami, kooperantami. Scharakteryzo-wano najnowsze rozwiązania w tym za-

kresie będące efektem współpracy firmy All for One Midmarket AG i firmy RGU GmbH z Dortmundu. Za pomocą tego oprogramowania można „odzwierciedlić” coraz bardziej szczegółowo pracę odlewni.

03. OCHRONA ŚRODOWISKA I BHP

Zwalczanie łatwopalnych pyłów.

Combatting combustible dust.

Mod. Casting 2011, Vol. 101, nr 2, s. 31-34.

Autor: Hutcheson G., Slavin T.

Materiały palne, takie jak: żywice, spoiwa i niektóre metale w pewnych wa-runkach mogą stwarzać zagrożenie dla odlewni (zarówno dla ludzi, jak i budyn-ków). Na przykład żywica fenolowa, jeżeli jest wytwarzana na miejscu może zawie-rać składniki, które mogą ulegać kon-densacji i tworzyć warstwę palnego pyłu. Z drugiej strony piasek pokryty tą żywicą nie stanowi już zagrożenia. Metale palne, np. aluminium, magnez i tytan wymaga-ją wielkiej ostrożności, tak aby przy ich przenoszeniu nie następowała kumulacja drobnych cząstek. W artykule opisano jak powstaje zjawisko eksplozji pyłu, okre-ślono jakie materiały i w jakich ilościach w poszczególnych wydziałach odlewni mogą stanowić zagrożenie eksplozją. Do oceny zagrożenia eksplozją służą przepi-sy zawarte w normie ASTM E1226. Poda-no trzy rodzaje pomiarów, które należy w tym celu wykonać oraz przeprowadzić cztery różne rodzaje testów. Jedną z me-tod oceny jest także ustalenie wskaźni-ków wrażliwości na zapalenie i eksplozję. Podano wzory dla obu tych wskaźników. Zestawiono zalecenia, które należy prze-strzegać, aby kontrolować zagrożenie wy-buchem w odlewni oraz zestawiono do-datkowe normy i przepisy na temat pyłów grożących wybuchem.


12

Nowe koncepcje na temat redukcji emisji z masy formierskiej formowa-nej na wilgotno.

Nouveaux concepts pour reduire les emis-sions de sables a vert.

Fonderie magazine 2010, nr 7, s. 24-36.

Autor: Engelhardt T.

Artykuł stanowi skrót wykładu wy-głoszonego przez autora w czasie Dni Od-lewnictwa Niemieckiego w 2010 r. Jest on wynikiem trzyletniej pracy badawczej prowadzonej przez grupę SUED-CHEMIE. Usuwanie emisji w czasie procesu pro-dukcji odlewów jest kosztowne. Dlatego możliwość ich redukcji u źródeł powsta-wania i w czasie zalewania jest istotna, zwłaszcza w przypadku dodatku węgla błyszczącego. Węgiel błyszczący w od-lewni żeliwa pomaga wytworzyć atmosfe-rę redukującą we wnęce formy, która nie dopuszcza do utleniania się powierzch-ni odlewu, a także powoduje utworzenie bardzo cienkiej warstewki węgla na ziar-nach piasku, która ma wygląd błyszczą-cy. Punkt topnienia węgla wynosi ponad 3000°C, dlatego jego warstewka łatwo zapobiega przypalaniu się krzemionki do powierzchni odlewu. W czasie zalewania z węgla błyszczącego i z żywic wydziela się mieszanka różnych składników orga-nicznych, a także wydzielają się węglowo-dory aromatyczne, jak: benzen, toluen, ksylen o niskiej temperaturze parowania. Proces parowania trwa także przy chło-dzeniu, wybijaniu odlewów i chłodzeniu masy formierskiej. Badano skład emisji oraz wydzielające się odory. Podano kon-cepcję redukcji zanieczyszczeń mas for-mowanych na wilgotno, analizowano ja-kie mogą być dodatki do mas, które nie powodują emisji szkodliwych czynników. Opisano jak wprowadzano takie dodatki (pod firmową nazwą GEKO LE) w jednej z czeskiej odlewni w Hradec Kralove, która jest europejskim dostawcą tarcz hamul-cowych dla przemysłu motoryzacyjnego.

Niskoemisyjne i o małym poziomie zapachu masy typu cold-box całkowi-cie pozbawione aromatycznych roz-puszczalników.

Emissions- und geruchsarme Cold-Box Systeme komplett frei von aromatischen Loesemitteln.

Giesserei-Rund. 2010, Jg. 57, H. 3/4, s. 34-40.

Autor: Psimenos A.Ch., Eder G., Sipos M.

W artykule zebrano informacje do-tyczące właściwości fizykochemicznych i technologicznych nowoczesnych żywic do technologii cold-box typu (grupy) „Frio-dur”, które cechuje mały poziom emisyj-ności i niski poziom wydzielania przykrych zapachów (dotyczy szczególnie żywic naj-nowszej generacji). W ramach badań pro-wadzonych od kilku lat przez firmę Fur-tenbach opracowano trzy generacje tych żywic. Omówiono zagadnienie emisyjności żywic typu cold-box oraz problem wydzie-lania zapachów, scharakteryzowano i omó-wiono czynniki o tym decydujące. Przed-stawiono właściwości technologiczne oraz (w formie zestawień tabelarycznych) możliwości ich stosowania. W tabelach oraz na wykresach przedstawiono poziom emisyjności substancji szkodliwych i za-pachów oraz właściwości wytrzymałoś-ciowe. Ostatni podrozdział to zestawienie zbiorcze żywic oferowanych przez firmę Furtenbach.

Oszczędność energii i wzrost spraw-ności. Zastosowanie nowoczesnej techniki odpylania.

Energie sparen und Leistung steigern. Entstaubungstechnik setzt sich durch.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 5+6, s. 20-22.

Autor: Kennis S., Mintert L.

Zaprezentowano nowoczesne urzą-dzenia odpylające, w których wykorzysta-no technologię PowerCore firmy Donald-son Filtrations GmbH w Haan (Niemcy). Firma jest światowym producentem ukła-dów filtrujących i odpylających. Konstruk-cja urządzeń dobierana jest indywidual-nie do potrzeb i warunków zastosowania. Urządzenia typu PowerCore mają zwartą budowę, ich sprawność filtracji jest wyso-ka (do 34 000 m3/h) – jednym filtrem typu


13

PowerCore można zastąpić 6 typowych fil-trów tkaninowych. W filtrach zastosowano „nanowłókniste” medium filtracyjne. Opi-sano konstrukcję i różne możliwości za-stosowania tych filtrów, w tym przy pro-dukcji sprężonego powietrza.

04. WYTYCZNE PROJEKTOWA-NIA TECHNOLOGII ODLEWNI-

CZYCH

Stopy przerabiane plastycznie: nowa droga dla projektantów odlewów.

Wrought alloys: a new gatewate for cast-ings designers.

Metal Cast. Design & Purchasing 2010, Vol. 12, nr 5, s. 34-38.

Autor: Gibbs Sh.

Pojęcie „odlewany stop do przerób-ki plastycznej” może wzbudzać opór me-talurgów. Jednak w ciągu ostatniej deka-dy szereg naukowców z różnych obszarów nauki zainteresowało się taką ideą. Wielu odlewników pracujących dla różnych dzie-dzin przemysłu zainteresowała idea odle-wania stopów o składzie chemicznym zbli-żonym do składu stopów przeznaczonych do przeróbki plastycznej. Odlewnicze wersje stopów do przeróbki plastycznej nie mogą nigdy w 100% zastąpić takich samych części przerobionych plastycznie, ponieważ te ostatnie mają zawsze lep-sze właściwości mechaniczne. Nowoczes-ne procesy odlewnicze pozwalają jednak otrzymać elementy o bardzo zbliżonych właściwościach, ale są one znacznie tań-sze. Wiele zespołów naukowców pracuje nad tym, aby stworzyć grupę odlewni-czych stopów odpowiadających stopom do przeróbki plastycznej, tak aby mogły one być przedstawione do użytku projek-tantom. Przykładem może być, opracowa-na w Instytucie Politechnicznym w Wor-cester (USA), technologia zwana roboczo „krzepnięcie przy kontrolowanej dyfuzji”.

Studium badania optymalnego uzy-sku dla odlewu – przypadek bijaka kuźniczego.

A casting yield optimization case study: forging ram.

Intern. Journal of Metalcasting 2010, Vol. 4, nr 4, s. 61-76.

Autor: Kotas P. i in.

Podsumowano wyniki badań opty-malizacji odlewu staliwnego grawitacyjne-go, dla którego uzyskano większy uzysk dzięki optymalizacji nadlewu. Osiągnięto to dzięki połączeniu pakietu programów optymalizacyjnych z modułem optyma-lizacji. Pokazano korzyści wynikające z takiego podejścia opartego na kompu-terowej, zautomatyzowanej optymalizacji przyjętej już przez przemysł odlewniczy na skalę światową. Najpierw dokonano ana-lizy procesu wypełniania formy i procesu krzepnięcia projektu odlewu, prowadzonej w standardowych warunkach symulacji, aby określić potencjalne wady i niedosko-nałości. W oparciu o początkową ocenę, układ wlewowy został przekonstruowany i zmieniono położenie ochładzalników, aby poprawić proces krzepnięcia. Następ-nie ustalono najbardziej korzystne warun-ki optymalizacji. Było to ustalenie mini-malnych wymiarów nadlewu w połączeniu z minimalną porowatością skurczową oraz ograniczeniem porowatości w osi odlewu.

Wpływ grubości wlewu oraz typu sto-pu na procesy krzepnięcia w jubiler-skim odlewnictwie precyzyjnym.

Vliyanie tolshhiny pitatelya i vida splava na usadoćnye processy pri LVM juvelirnych izdelij.

Lit. Proiz. 2010 , nr 10, s. 19-22.

Autor: Ivanov S.Y., Kalashnikov M.V.

Przedstawiono wyniki badań i sta-tystycznej obróbki danych przy procesach skurczowych w technologii odlewania me-todą wytapianych modeli. Eksperymen-talne badania w tej dziedzinie są koniecz-ne dla poprawy jakości produkowanych jubilerskich wyrobów – dzięki racjonal-nemu modelowaniu układów wlewowych i zasilających oraz doboru stopu do od-lewania. Wyniki badań pozwoliły opisać problemy powstawania jam skurczowych.


14

Dowiedziono również doświadczalnie, że na wielkość jamy skurczowej wpływają następujące parametry: grubość wlewu, rodzaj stopu i stosowane materiały.

Szybka metoda odlewania metalu metodą VPC. Szybka technika wytwa-rzania odlewów.

Rapid Metal Casting mit dem VPC-Ver-fahren. Schnelle Fertigungstechnik fuer Gussteile.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 5+6, s. 12-14, 16.

Autor: Benzinger F.

Artykuł dotyczy zagadnień znacz-nego skrócenia procesu projektowania, a tym samym wytwarzania odlewów, w którym – mimo zawansowanych tech-nik symulacyjnych i możliwości wyko-rzystywania oprogramowania do projek-towania, należy przewidzieć wykonanie prototypu oraz sprawdzenie go i wykona-nie ewentualnych koniecznych, nierzadko pracochłonnych, zmian konstrukcyjnych. W tym procesie należy uwzględnić zazę-bianie się zależnych od siebie cykli: kon-strukcji (produkcji) wyrobu, odlewu, jak i oprzyrządowania, technologii wykonania. Ponieważ technologia wykonania odlewu (prototypu) może mieć charakter sek-wencyjny, to należy się liczyć z faktem, że wyrób otrzymamy po znacznym upływie czasu po zrealizowaniu szeregu etapów projektowania i produkcji. Konieczne może okazać się także przeprowadzenie prób i testów. Poszczególne etapy dokumen-tuje się za pomocą oprogramowania, aby w każdej chwili móc odtworzyć proces. Do-datkowo procesy te można skrócić przez stosowanie technik (technologii) gene-ratywnych, wykorzystując bezpośrednio pakiety CAD. Opisano stosowanie techni-ki generowania, technologię próżniowo- -ciśnieniową VPC (Vacuum Pressure Cas-ting) oraz warianty tego procesu i obszary zastosowania.

05. TECHNOLOGIA ODLEWANIA DO FORM WYKONANYCH

Z ZASTOSOWANIEM OGNIOODPORNEJ OSNOWY

ZIARNOWEJ

Wysokoreaktywne spoiwo poliureta-nowe typu cold-box w zastosowaniu na skalę laboratoryjną i w praktyce przemysłowej.

Hoch reaktive Polyurethan-Cold-Box-Bin-der in Labor und Praxis.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 20-24, 26-28.

Autor: Schrey A.

W pracy tej przedstawiono wyniki najnowszych badań dotyczących spoiw poliuretanowych cold-box. Stwierdzono, że wysokoreaktywne spoiwa wykazują bardzo szybki wzrost wytrzymałości po-czątkowej i wymagają niewielkiej ilości katalizatora, znacznie mniej niż dotych-czas sądzono. Ponadto omówiono nowy wydajny sposób oceny reaktywności spo-iw oraz oceniono wyniki. Pokazano, że możliwa jest ocena i porównanie reaktyw-ności poliuretanowych spoiw cold-box za pomocą prostych i niezawodnych badań. Będące podstawą badań metody oceny re-aktywności ułatwiają jednocześnie opra-cowywanie nowych spoiw. Przytaczając przykłady, pokazano kilka praktycznych doświadczeń w obszarze zastosowania wysokoreaktywnych nowoczesnych spoiw cold-box oraz korzyści w postaci podnie-sienia wydajności produkcji przy zmniej-szonej ilości aminy.

Podstawowe struktury mineralogicz-ne, zmiany chromitu w warunkach odlewniczych i aktualne problemy z nowoczesnymi piaskami chromito-wymi.

Mineralogische, Grundstrukturen, Vera-enderungen des Chromits unter Giesse-reibedingungen und derzeitige Probleme mit Chromitneusanden.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 30-32, 34-43.


15

Autor: Brotzki J., Wojtas H.-J.

Minerał chromit należy do grupy spineli. Mają one najczęściej skompli-kowaną budowę kryształów mieszanych i mieszają się ze sobą w sposób nieograni-czony. Minerały te mogą się zmienić przez metamorfozę przegrupowania atomów i/lub zmianę struktury kryształu wewnątrz mieszaniny. Nowo powstałe struktury mi-nerału mają zmienione właściwości w po-równaniu z minerałem wyjściowym. To o czym dotychczas mówiono nie stanowi przyczynku do wyeliminowania wszyst-kich problemów związanych z piaskiem chromitowym. Aby nawiązać do wyeli-minowania problemów, z jakimi mają do czynienia odlewnie, a związanych z pia-skiem chromitowym i niejako powrócić do pierwotnych dobrych właściwości piasków chromitowych i regeneratów, należy za-pewnić odpowiednią dobrą współpracę dostawców i użytkowników piasków oraz producentów urządzeń do przeróbki pia-sków. Między innymi ze strony dostaw-ców rudy chromu należy: usunąć rudę chromową ze złóż o możliwie małej ilo-ści minerałów obcych; w nowym piasku nie może być pyroksenów, nie może być magnetycznych zanieczyszczeń; przeroś-nięte ziarna chromitowe należy usunąć; do procesów oczyszczania należy sto-sować czystą wodę; nie można mieszać różnych gatunków rudy chromowej. Ze strony użytkowników piasku chromito-wego należy zapewnić m.in.: stosowa-nie dobrego gatunku rudy, kontrolę rudy chromowej pod kątem udziału substancji magnetycznych i występowania minera-łów obcych, a odnośnie regeneratu należy dokonać oceny pod kątem występowania elementów magnetycznych i ziaren obcią-żonych cieplnie (ziarna obciążone cieplnie należy z regeneratu usunąć). Producenci urządzeń muszą projektować urządzenia do przeróbki piasków tak, aby otrzymany produkt był dobrej jakości.

Ekologiczne korzyści – ekonomiczne zalety.

Oekologischer Nutzen – oekonomischer Vorteil.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 50-51.

Autor: Schrey A.

Scharakteryzowano firmę ASK Chemicals, która wytwarza szeroką gamę produktów dla odlewnictwa: żywice, spo-iwa, pokrycia, dodatki, układy zasilające, oddzielacze, filtry. W pracach nad różny-mi wyrobami zwraca się uwagę na eko-logiczny i ekonomiczny aspekt oferowa-nych wyrobów. Firma ta zaproponowała nową technologię Inotec (produkcji rdze-ni), która stanowi alternatywę dla typo-wej metody produkcji rdzeni ze spoiwem organicznym. Spoiwo nieorganiczne nie powoduje szkodliwych emisji do 98%, a jego stosowanie pozwala zwiększyć wy-dajność. Scharakteryzowano krótko nową technologię i omówiono jej zastosowanie w praktyce oraz prowadzone próby i ba-dania laboratoryjne.

Dodatek Antrapex w produkcji rdzeni cold-box. Doświadczenia praktyczne z odlewni Baumgarte.

Antrapex-Additiv fuer Cold-Box-Kerne. Er-fahrungsbericht aus der Giesserei Baum-garte.


Autor: Podobed O. i in.

Omówiono doświadczenia w zakre-sie praktycznego (przemysłowego) sto-sowania nowego dodatku do mas rdze-niowych. Firma S+B Industrial Minerals GmbH opracowała dodatek do mas for-mierskich o nazwie Antrapex, który jest alternatywą dla dodatku Envibond. An-trapex jest mieszaniną syntetycznych, organicznych oraz nieorganicznych skład-ników i ma formę granulatu. Dodaje się go do masy rdzeniowej w celu uniknięcia wad odlewów w postaci żyłek i uzyska-nia lepszej jakości powierzchni. Dotyczy to szczególnie rdzeni cold-box wiązanych piaskiem kwarcowym. W niektórych przy-padkach przy stosowaniu tego dodatku można zrezygnować ze stosowania po-kryć na rdzenie. Wytwarza się dwa rodza-je tego dodatku jako mineralny (seria M)


16

i jako organiczno-mineralny (seria P). Nie-które charakterystyczne cechy technicz-ne i technologiczne dodatku Antrapex: zapobiega wadom odlewów powstałych w wyniku rozszerzania się masy rdzenio-wej; poprawia wytrzymałość na zginanie rdzeni; wpływa na wydzielalność gazu; wpływa na czas przeróbki masy; popra-wia stabilność wymiarową rdzeni; ułatwia oczyszczanie oprzyrządowania.

Odlewy korpusów silników najwyż-szej jakości. Opracowanie pokryć Semco Zir 7300 B dla dużych rdzeni.

Motorenguss in hoechster Qualitaet. Ent-wicklung der Schlichte Semco Zir 7300 B fuer Grosskerne.


Autor: Podobed O. i in.

Artykuł dotyczy wykonywania od-lewów korpusów silników okrętowych w odlewni MAN w aspekcie wykonywania pokryć na formy i rdzenie w celu uzyska-nia dobrej jakości odlewów żeliwnych. Punktem wyjścia do opracowania takiego pokrycia było zbadanie różnych pokryć wodnych i takie dobranie składników, aby uzyskać stałe właściwości reologiczne i dobre właściwości oddzielające (metal--materiał formierski). W przypadku du-żych odlewów problemem jest także na-łożenie pokrycia jednakowej grubości czy to przez zanurzanie, czy polewanie. Prowadzono szereg prac w tym zakre-sie. Zaproponowano dodatek krzemianu cyrkonu, przy czym poziom ziarnistości krzemianu był różny. Analizowano pokry-cia i okazało się, że optymalną grubością jest grubość 300–350 mikrometrów, przy której uzyskano najlepszy efekt oddziela-nia. Udało się także ograniczyć pęcherze na powierzchni pokrycia. Ostatecznie po przeprowadzeniu wielu testów opracowa-no pokrycie o nazwie Semco Zir 730B, o dobrych właściwościach oddzielających oraz pozwalających na jego równomier-ne nałożenia. Pokrycie to można nakładać przez zanurzanie, polewanie lub malowa-nie. Pokrycie jest stabilne w przypadku działania czynników zewnętrznych, moż-

na je stosować w technologii cold-box i no-bake, nadaje się do rdzeni dużych i średniej wielkości. W artykule omówiono także zastosowanie pokrycia pod kątem ograniczenia (uniknięcia) penetracji me-talu w masę formierską. Porównano także inne istotne właściwości z właściwościami stosowanych pokryć.

Zwiększenie dokładności procesu za-gęszczania form. Zastosowanie sen-sorów do rejestracji stopnia zagęsz-czenia form wykonywanych z mas wilgotnych.

Hoehere Prozesssicherheit bei der Form-verdichtung. Sensoren zur Erfassung des Verdichtungszustandes von Nassgussfor-men.


Autor: Bast J. i in.

W Katedrze Maszyn Odlewniczych, Hutniczych i do Przeróbki Akademii Gór-niczej we Freibergu opracowano metodę kontrolowania procesu zagęszczania mas formierskich w produkcji form z mas wil-gotnych. W metodzie tej zastosowano specjalne sensory do kontroli zagęszcza-nia. Ze względu na rosnące wymagania co do jakości odlewów konieczna jest też od-powiednia jakość formy, a więc i materia-łu (masy wilgotnej), z jakiego została wy-konana. Przygotowując masę formierską do wykonania formy, konieczna jest taka jej przeróbka, aby zagwarantować stałość jej właściwości technologicznych. Jakość formy zależy od parametrów jej wytwa-rzania, należy więc kontrolować proces zagęszczania możliwie jak najbliżej płyty podmodelowej. W tym celu opracowano specjalne sensory. Zastosowano dwa typy sensorów SP-P i LP-1. Opisano ich budo-wę i sposób montażu do automatyczne-go urządzenia Disamatic. Do kontroli za-gęszczania służy sensor pierwszy (SP-P), a sensor drugi (LP-1) służy do kontroli ciśnienia sprężonego powietrza przy za-gęszczaniu impulsowym. Omówiono ich sposób pracy oraz szczegółowo zastoso-wanie praktyczne.


17

06. TECHNOLOGIA ODLEWANIA KOKILOWEGO I NISKOCIŚNIENIOWEGO

Produkcja lepszych jakościowo odle-wów niskociśnieniowych ze stopów aluminium.

Poluchenie kachestvennykh aluminievykh otlivok s uspolzovaniem davleniem.

Lit. Proiz. 2011, nr 1, s. 21-23.

Autor: Merkushev A.G., Bystrov M.V.

W artykule rozpatrywano cztery sposoby odlewania pod niskim ciśnieniem, zebrano i porównaniu rezultaty właściwo-ści mechanicznych odlewów wykonanych tymi metodami. Rozpatrzono odlewanie w warunkach ciśnienia atmosferycznego, przeciwciśnienia z odpowietrzaną formą. W rezultacie badań stwierdzono między innymi, że dla wszystkich badanych spo-sobów odlewania nadmiar ciśnienia (0,4 atm.) prowadzi do polepszenia właściwo-ści mechanicznych.

Zwiększenie produkcji aluminiowych odlewów motoryzacyjnych dzięki no-wemu pokryciu na kokile.

Leistungssteigerung im Aluminium-Auto-mobilguss durch neuartige Kokillensch-lichte.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 4, s. 26-30.

Autor: Einenkel E. i in.

Badania porównawcze pokryć do-świadczalnych i dotychczas stosowanych pokazały istotne różnice między nimi. Najlepsze wyniki, jeśli chodzi o trwałość pokrycia i jakość odlewów stwierdzono w przypadku stosowania pokrycia Keratop FG firmy ASK Chemicals. Tak pozytywne rezultaty uzyskano dzięki zawartości gra-fitu. Zredukowano znacznie obciążenie pokrycia w obszarach formy o zmniej-szonych skosach formierskich. Wynikiem tego jest wydłużenie czasu między kolej-nymi operacjami pokrywania, co ozna-cza wydłużenie czasu trwałości pokrycia o 100%, co z kolei odpowiada czasowi

pracy 66 h. W przypadku produkcji seryj-nej czas ten wynosi tylko 48 h, co ozna-cza wydłużenie trwałości o 50%. Trwałość taka zapewnia bezpieczeństwo produkcji.

07. TECHNOLOGIA ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO

Stabilność przebiegu procesu od-lewania ciśnieniowego. Urządzenie wtryskowe firmy Allper.

Fuer einen konstanten Giessprozess beim Druckgiessen. Neues Einspritzwerkzeug von Allper.


Autor: Mueller A. i in.

Szwajcarska firma Allper AG zaprezentowała smarujące urządzenie wtryskowe, znajdujące zastosowanie w odlewnictwie ciśnieniowym aluminium. Zastosowanie tego urządzenia gwaran-tuje stabilny przebieg odlewania, wyma-ga jednak specjalnej konstrukcji cylin-dra (komory odlewniczej) i specjalnego środka smarującego. Stały ruch tłoka w komorze podczas odlewania pozwala na zwiększenie wydajności. Omówiono konstrukcję i zastosowanie chronion-ego patentem układu smarującego. Jest to element dwuczęściowy, składający się z pokrywy ze stali narzędziowej, żaroodpornej i korpusu ze stopu Cu. Zastosowanie tego urządzenia wydłuża trwałość tłoka i komory odlewniczej. Ws-pomniano też o innym, chronionym pat-entem systemie, zwiększającym trwałość elementów maszyny ciśnieniowej – o lejku Typhoon.

Regulacja cieplna form ciśnieniowych i cienkich rdzeni. System Jet Cooling umożliwia oszczędności eksploata-cyjne w odlewnictwie ciśnieniowym.

Thermoregelung von Druckgiesswerkzeu-gen und duennen Kernen. Jet Cooling er-moeglicht betriebliche Einsparung beim Druckgiessen.


18

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 3+4, s. 30, 33-35.

Autor: Franz P.-Ch. i in.

Wymagania w zakresie produkcji skomplikowanych odlewów stale rosną. Konieczna jest ich coraz lepsza jakość. Ważna jest więc znajomość zmieniają-cych się podczas krzepnięcia warunków termicznych. Większość wad typu jamy skurczowe czy porowatość i związane z tym właściwości mechaniczne zależą od warunków krzepnięcia. Ciekły metal oddaje ciepło podczas krzepnięcia. Aby sterować przebiegiem zmian cieplnych, należy wyznaczyć strefy chłodzenia. Sy-stem Jet-cooling (system chłodzenia cien-kich rdzeni) umożliwia regulację cieplną rdzeni nawet o średnicy 4 mm. Możliwość chłodzenia tak cienkich rdzeni zmniejsza koszty produkcji odlewów i poprawia ich jakość. Opatentowany system chłodzenia Jet Cooler bazuje na precyzyjnym chło-dzeniu wodą. Chłodzony rdzeń posiada centryczny precyzyjnie wykonany otwór. Do otworu wprowadza się „igłę”, przez którą wtłaczana jest woda pod wysokim ciśnieniem. System chłodzenia urucha-mia się po odebraniu sygnału z maszyny ciśnieniowej w chwili rozpoczęcia wytry-sku. Opisano budowę systemu chłodzą-cego Jet Cooler i zasadę jego działania. System można stosować do chłodzenia zespołu rdzeni. Opisano sposób realizacji tego procesu. Chłodzenie rdzeni wydłuża ich żywotność i poprawia jakość odlewów.

Czujniki sensorowe siły zwierania w maszynach ciśnieniowych.

Locking Force Sensors on Die Casting Ma-chines.

Die Cast. Eng. 2010, Vol. 54, nr 1, s. 38-40.

Autor: Schlaepfer B.

W celu uzyskania odlewów do-brej jakości, wydłużenia żywotności oprzyrządowania i formy, maszyna ciśnieniowa musi być właściwie wypozio-mowana. Jeżeli jej elementy nie pracują w idealnej „równoległości”, na kolum-

nach maszyny powstają naprężenia, któ-re mogą prowadzić nawet ich pęknięcia. Dla uniknięcia tego zjawiska na poszcze-gólnych elementach maszyny instaluje się czujniki sensorowe siły zwierania. Po-kazano miejsca, w których montowane są czujniki (przegub kolanowy, płyta oporo-wa przegubu kolanowego, wewnątrz i na zewnątrz kolumn) na rysunku. Naprężenia w kolumnach mierzone są różnego typu czujnikami. Jednak wszystkie mierzą naprężenie, które powstaje w czasie wydłużenia kolumny na skutek obciążenia lub siły zwierania. Omówiono teorię pow-stawania tych naprężeń. Wyszczególnio-no rodzaje stosowanych czujników oraz systemy monitorowania naprężeń i siły zwierania.

Mistrzowskie opanowanie procesu odlewania ciśnieniowego na przykładzie odlewu pokrywy dla elek-troniki.

Celovito obvladovanje procesa tlacnega litja na primeru pokrova elektronike.

Integral Mastering the High-Pressure Die Casting Process on Example of Cover for Electronics.

Liv. Vestn. 2010, Rocz. 57, cis. 2, s. 83-95.

Autor: Podlipnik G., Kuralt Z., Jereb M.

Celem pracy było przedstawienie nowego podejścia do opanowania pro-cesu ciśnieniowego odlewania, w opar-ciu o prace doświadczalne. Przeprowad-zono analizę systemową parametrów wpływających na obniżenie żywotności form ciśnieniowych. Następnym etapem była analiza teoretyczna oddziaływania omawianych parametrów. Zastoso-wano tu podejście interdyscyplinarne. Oddziaływanie parametrów rozważano z punktu widzenia konstrukcji odlewu; konstrukcji oprzyrządowania; materiału i obróbki cieplnej formy, w tym procesu jej wytwarzania, procesu odlewania i prze-prowadzanych napraw oprzyrządowania. Wynikiem tej starannej analizy była nowa koncepcja technologii formy i wykony-wania odlewów ciśnieniowych. W wyni-


19

ku tych prac żywotność oprzyrządowania wzrosła o 50%, koszty remontów obniżyły się o 75%, a czas zalewania skrócił się o 30%. Podkreślono innowacyjne podejście do projektowania oprzyrządowania.

Oprzyrządowanie zgrzewane laserem na odlewy ciśnieniowe ze stopów me-tali nieżelaznych.

Lasersko sintrana orodja za tlacno litje nezeleznih kovin.

Laser-sintered tools for die casting of non-ferrous metals.


Autor: Dolinsek M., Dolinsek S., Papez A.

Do produkcji narzędzi do ciśnie-niowego odlewania stopów aluminium potrzebne są szybkie i tanie rozwiąza-nia. Tylko wtedy koszty zainwestowane w oprzyrządowanie do tego procesu mogą się zwrócić. Jednym z takich procesów jest bezpośrednie laserowe spiekanie me-talu (ang. DMLS). Kształty geometryczne trudne lub wręcz niemożliwe do wyko-nania standardowymi metodami, jak na przykład skomplikowane wewnętrzne ka-nały mogą być wytworzone w tym proce-sie. Przykładem mogą być skomplikowa-ne odlewy dla przemysłu elektronicznego i motoryzacyjnego. W artykule omówiono zastosowanie tego procesu do wytwarza-nia wkładek form ciśnieniowych stosowa-nych do odlewania ze stopów aluminium oraz testowanie ich funkcjonalności po montażu w formie.

08. TECHNOLOGIA ODLEWANIA PRECYZYJNEGO. PRASOWANIE

W STANIE CIEKŁYM. ODLEWANIE W FORMACH

SKORUPOWYCH

Nowe rozwiązania przyspieszające przebieg procesu odlewania precy-zyjnego.

New options for short run investment casting.

Incast 2010 Vol.23 nr 8 s.11-13,

Autor: Mueller T.

W ciągu ostatnich 10 lat zastoso-wanie modeli, wykonywanych zwykle me-todą szybkiego prototypowania, stało się powszechnie stosowanym rozwiązaniem w odlewnictwie precyzyjnym. Aktualnie obserwować będziemy wzrost zastosowa-nia takich rozwiązań, ale już w wolniej-szym tempie, ponieważ modele takie są drogie i trudne do wykonania. Przeprowa-dzono analizę kosztów produkcji odlewów precyzyjnych. Koszty wykonywania mo-deli są wyższe w porównaniu do kosztów wykonywania modeli woskowych. Dokład-ne porównanie takich kosztów przedsta-wiono na wykresie w odniesieniu do ilo-ści wykonywanych odlewów. Pojawiły się dwie nowe technologie wykonywania mo-deli. Proces Voxel jet to niemiecka tech-nologia podobna do procesu LS Castform. Drugi proces nosi nazwę FOPAT – modele otrzymuje się tu poprzez wtryskiwanie do formy dwóch różnych żywic mieszających się w czasie wtrysku. Omówiono koszty wykonywania takich modeli.

Ulepszenie procesu usuwania wosku.

Improving Dewax Performance.


Autor: Oles M.

Opisano problemy techniczne, któ-re stwarza odlewnikom jednej z amery-kańskich odlewni precyzyjnych usuwanie woskowych modeli z form. Duża część form pęka w czasie procesu wypalania. Do usuwania wosku stosuje się piece przepy-chowe. Aby forma była czysta, wosk musi być zupełnie wypalony. Ustalono dziewięć tematów do przeanalizowania problemu, jak zmniejszyć pęknięcia form. Próby prowadzone w bardzo nowoczesnych pie-cach wykazały, że należy stosować niższą temperaturę wypalania. Zaproponowano nowe rozwiązanie transportu – zastoso-wanie przenośników podwieszonych i pa-let zamiast transportu w koszach, zmianę warunków chłodzenia form, poprawie-


20

nie jakości mieszanki woskowej. W celu przyspieszenia transferu ciepła przez for-mę skorupową zasugerowano zastąpienie mieszanki cyrkonowej mieszanką z topio-nej krzemionki z glinką aluminiową.

Symulacja numeryczna procesu wy-pełniania woskiem wnęki matrycy odtwarzającej model w procesie pro-dukcji modeli woskowych.

Numericka simulace vstrikovani voskove smesi pro vyrobu modelu.

Numerical simulation of wax filling into dies for production of patterns.

Slévárenství 2010, Roc. 58, cis. 11-12, s. 374-378.

Autor: Kosour V., Horacek M.

W artykule skupiono się na przy-gotowaniu symulacji numerycznej pro-cesu wypełniania formy do wykonywa-nia modeli woskowych. Jest to pierwszy etap przygotowania modelu woskowego, który wpływa istotnie na jego końcową jakość, a w konsekwencji na jakość od-lewu. Omawiano także proces wypełnia-nia woskiem formy silikonowej. Omawia-ny proces technologiczny stosowany jest w jednej z technik szybkiego wykonywa-nia prototypów, która została opracowana na Wydziale Odlewnictwa Uniwersytetu Technologicznego w Brnie.

Elektrokontaktowy sposób przygo-towania zgazowywanych modeli dla przemysłu odlewniczego.

Elektrokontaktnyj sposob izgotovlenija gazificiruemych modelej dlja litejnogo proizvodstva.

Processy lit'ja 2010, nr 5, s. 48-58.

Autor: Yakovyśin O.A.

Opracowano i badano oddziaływa-nia termiczne na granulki spienionego wstępnie polimeru w warunkach nowego schematu procesu technologicznego przy-gotowania zgazowywanych modeli. Anali-zowano cechy charakterystyczne procesu nagrzewania sypkiego węglowego wy-pełniacza pod wpływem przepływającego

prądu elektrycznego. Przedstawiono teo-retyczną analizę procesów elektrycznych zachodzących w badanym systemie.

O wykonywaniu otworów w odlewach precyzyjnych wykonywanych techni-ką wytapianych modeli.

O vypolnenii otverstij v otlivkach LVM.

Lit. Proiz. 2010, nr 10, s. 23-30.

Autor: Romanov V.D.

Badano możliwość wypełnienia otworów przelotowych, cylindrycznych w odlewach wykonanych techniką wy-tapianych modeli bez stosowania rdze-ni ceramicznych. Rozważano przy tym stosunek długości do wysokości otworu. Podano zalecenia stosowane aktualnie w odlewniach oraz metodykę badań nad możliwością poszerzenia zakresu wymia-rów stosowanych otworów odtwarzanych bezpośrednio w formie bez stosowania rdzeni. Badania prowadzono w warunkach odlewni Salyut. Podano stosowane tam materiały formierskie zwłaszcza przy od-lewaniu stopów niklu. W podsumowaniu przedstawiono zalecenia do stosowania na przykładzie odlewów tulejek.

09. INNE TECHNOLOGIE ODLEWANIA

Odlewanie odśrodkowe siluminu od-pornego na zużycie.

Centrobezhnoe lit’e antifrikcionnogo silumina.

Lit. Proiz. 2011, nr 2, s. 24-25.

Autor: Stetsenko V.Y., Rivkin A.I., Gutev A.P.

W dążeniu do opracowania coraz to lepszych i tańszych materiałów techno-logicznych opracowano w Instytucie ITM NAN Białorusi gatunek siluminu odporne-go na ścieranie o symbolu AK15M3. Prze-prowadzone próby w warunkach przemy-słowych wykazały, że silumin ten można stosować na odlewy przeznaczone dla łożysk ślizgowych różnego technicznego


21

przeznaczenia. Wyniki badań eksploata-cyjnych łożysk ślizgowych wykonanych z tego siluminu wykazały, że po sześciu miesiącach nie było na nich śladów zu-życia, a koszt ich był 2–2,5 razy niższy i masa około 3,5 razy mniejsza niż analo-gicznych łożysk wykonanych z brązu.

Technologia topienia i zalewania dla procesów odlewania w formach wiru-jących.

Pouring and casting technology for the centrifugal process.

Cast Metal a. Diecasting Times 2010, Vol. 12, nr 4, s. 34-35.

Scharakteryzowano procesy od-środkowego odlewania stosowane aktual-nie w technice. Pierwszym wymienionym przykładem są rury z żeliwa sferoidalnego odlewane systemem de Lavaud, w lek-ko pochylonych długich formach. Innym przykładem jest odlewanie w poziomych formach wirujących, kiedy metal musi być wprowadzany bez turbulencji strugi oraz proces odlewnia do pionowych form wiru-jących. Omówiono proces odlewania wal-ców w systemie poziomym i pionowym. Opisano oprzyrządowanie stosowane do odlewania w tym procesie. Podano zasady projektowania wyposażenia do pionowe-go i poziomego odlewania. Artykuł zakoń-czono rozważaniami ekonomicznymi.

10. TOPIENIE

Kinetyka wydzielania się żelaza przy redukującym wytopie peletów z rudy i węgla.

Kinetika vosstanovlenija zheleza pri vosstanovitel'noj plavke rudougol'nykh okatyshej.


Autor: Kostjakov V.N. i in.

Badano wpływ intensywności wy-miany ciepła na kinetykę redukcji żela-za w procesie wytapiania peletów z rudy i węgla. Wykazano, że ze wzrostem in-tensywności wymiany ciepła wzrasta

prędkość procesów redukcji. W efekcie wzrostu współczynnika wymiany ciepła wzrasta głębokość zredukowanej warstwy peletu, a także w sposób istotny zmienia się struktura oraz skład chemiczny po-wstającej fazy ciekłego metalu. Ze wzro-stem wartości współczynnika wymiany ciepła następuje pogrubienie poszczegól-nych, metalicznych cząstek żelaza z utwo-rzeniem dostatecznie gęstej i w praktyce niezanieczyszczonej wtrąceniami żużla fazy metalicznej.

Badanie zdolności odtleniającej kom-pleksowych stopów zawierających pierwiastki ziem rzadkich i pierwiast-ki ziem alkalicznych.

Issledovanie raskislitel'noj sposobnosti kompleksnykh splavov, soderzhashhikh ShhZM i RZM.


Autor: Skok Ju.Ja.

Badano wpływ aktywności tlenu w żelazie i stali w temperaturze 1600°C metodą EMF ze stałym elektrolitem w wy-niku działania stopów kompozytowych (zapraw) zawierających w swoim składzie pierwiastki ziem alkalicznych i pierwiast-ki ziem rzadkich. Stopy te stosowane są jako modyfikatory dla stopów i stali. Podano podstawy teoretyczne dla oce-ny zdolności do odtleniania pierwiastków w ciekłej stali. Do pomiaru aktywności tle-nu w stali stosowano specjalne urządze-nia ceramiczne na bazie tlenku cyrkonu stabilizowanego tlenkiem itru. Jako elek-trodę porównawczą stosuje się molibden. Badania umożliwiły ocenę działania odtle-niającego poszczególnych pierwiastków wchodzących w skład ocenianych zapraw.

Technologia elektrohydrauliczno--impulsowej obróbki metali i stopów: metody i oprzyrządowanie.

Tekhnologija ehlektrogidroimpul'snoj ob-rabotki metallov i splavov: metody i obo-rudovanie.


Autor: Grabovyj V.M., Degtev Ju.N.


22

Przedstawiono klasyfikację i opi-sano znane metody elektrohydrauliczno- impulsowej obróbki metali i stopów. Ta-kie podejście pozwala optymalizować wy-bór metody obróbki i miejsca obciążenia ciekłego i krystalizującego metalu. Klasy-fikacja technologicznego oprzyrządowa-nia stosowanego do elektrohydrauliczno- impulsowej obróbki stopu ogranicza za-kres praktycznego stosowania obróbki elektrodynamicznej przy rozwiązywaniu niektórych problemów przemysłu meta-lurgicznego i odlewniczego.

Intensyfikacja procesów wymiany masy przy pozapiecowym procesie odgazowywania stali.

Intensifikacija massoobmennykh proces-sov vnepechnoj degazacii stali.


Autor: Zakharov N.I.

Rozpatrywano różne sposoby inten-syfikacji procesu odgazowywania stali. Stwierdzono, że przy wyborze procesu odgazowania konieczne jest indywidualne podejście uwzględniające straty zarówno materiału, jak i energii, w tym wysokie ceny argonu i importowanych ogniood-pornych, porowatych bloków do procesu rafinacji. Podkreślono potrzebę przyspie-szenia na Ukrainie opracowania i produk-cji urządzeń do przedmuchiwania kąpieli metalowej opartych na porowatych ele-mentach w celu poprawy stabilności pro-cesów i ich potanienia.

Procesy powstawania żużla i rafina-cja ciekłego półproduktu w konwer-torze i przy obróbce stali w kadzi. Strukturyzacja fosforanów wapnia i pierwotnego żużla przy odfosforo-waniu materiałami wsadowymi cie-kłego półproduktu w konwertorze. Część 1.

Processy shlakoobrazovanija i rafinirova-nija zhidkogo poluprodukta v konvertere i pri kovshovoj obrabotke stali. Strukturi-zacija fosfatov kal'cija i pervichnogo shla-ka pri defosforacii shikhtovymi materiala-mi zhidkogo poluprodekta v konvertere.

Soobshhenie 1.


Autor: Buga I.D. i in.

Na podstawie opracowanego wy-kresu strukturalnego CaO-P2O5 wykonano analizę strukturalno-chemiczną oraz ana-lizę nanostrukturalnego składu jonowo--molekularnych kompleksów i pierwot-nego, konwertorowego żużla. Za pomocą badań stochastycznych układów metalur-gicznych badano mechanizm odfosforo-wania ciekłego półproduktu materiałami wsadowymi. Określono współczynniki wy-korzystania materiałów wsadowych przy ładowaniu, a także ilość, skład i zdolność adsorpcyjną konwertorowego żużla.

11. OCZYSZCZANIE I WYKAŃCZANIE ODLEWÓW

Dobór medium dla obróbki wykań-czającej odlewów.

Choosing blast media.


Autor: Gibbs Sh.

Scharakteryzowano wyposażenie wydziału wykańczalni w jednej z ame-rykańskich odlewni. Scharakteryzowa-no media stosowane do strumieniowego oczyszczana odlewów dostępne na rynku amerykańskim. Najczęściej stosowanym jest wykorzystywany wielokrotnie śrut stalowy w postaci okrągłych kulek lub drobnych, kanciastych kawałków. Stoso-wane są media niemetaliczne, takie jak: kulki szklane, plastikowe lub ceramiczne w ilości około 2% stosowanych mediów. Na śrut stalowy stosowane są: stal wę-glowa i staliwo nierdzewne. To ostatnie stosuje się, kiedy czyszczone powierzch-nie nie mogą posiadać śladów żelaza, które może zostawiać śrut ze stali wę-glowej. Śrut kanciasty na powierzchni czyszczonych odlewów wyciska wżar-cia pod wpływem uderzania. Stosowa-ny jest zwykle w oczyszczalni odlewów


23

ze stopów nieżelaznych, ponieważ przy-gotowuje powierzchnię tych odlewów do lepszego przywierania nanoszonej war-stwy powłoki. Czasami stosowany jest on dla odlewów z innych stopów, również w przygotowaniu do nanoszenia powłok, a wielkość jego dobierana jest w zależ-ności od przewidywanej grubości warstwy powłoki. Często stosowane są mieszanki śrutu kulkowego z kanciastym. Mieszanki takie stosuje się także do usuwania drob-nych wad powierzchniowych. Cięty drut, zwykle ze stali węglowej, może być także stosowany do lekkiego utwardzania po-wierzchni. Drut cynkowy stosowany jest do strumieniowego oczyszczania odlewów ze stopów magnezu. Dobór materiału do oczyszczania odlewów należy prowadzić indywidualnie dla każdego rodzaju odle-wu.

Elastyczne wykańczanie odlewów w gniazdach produkcyjnych. Abrazyj-ne wyroby w zastosowaniu do odle-wów precyzyjnych. Tylko jeden pra-cownik od wybijania do wykańczania. „Zimna droga” do zwiększenia wy-dajności i podwyższenia jakości.

Flexible and efficient finishing of castings in robot cells. Abrasive products for in-vestment castings applications. One op-erator only from shake-out to fettling. A cool way to increase productivity and improve quality.

Cast Metal a. Diecasting Times 2010, Vol. 12, nr 3, s. 18-23.

W czterech krótkich artykułach omawiano nowe osiągnięcia w obszarze wykańczania odlewów i oprzyrządowania dla wydziałów oczyszczania w odlewniach ciśnieniowych. Scharakteryzowano pracę oczyszczania odlewów w gnieździe pro-dukcyjnym, które zapewnia efektywne rozwiązania w małej przestrzeni wydzielo-nej w zakładzie. Zrobotyzowane stanowi-sko pozwala na obróbkę różnych rodzajów odlewów po niskich kosztach. Omówiono procesy wykańczania odlewów precyzyj-nych obejmujące przygotowanie odlewów i urządzenia oraz ich wyposażenie dla uzyskania wysokiej jakości powierzchni

odlewów, takich jak na przykład łopatki turbin. W trzecim artykule opisano linię produkcyjną do transportu, chłodzenia i strumieniowego oczyszczania odlewów w ilościach około 20 000 ton rocznie, a w czwartym urządzenie do oczyszczania odlewów lodem.

Wykańczanie odlewów. Innowacyjne rozwiązania optymalnej obróbki po-wierzchni.

Gussteilnachbehandlung. Innovative Loesungen fuer die kostenoptimierte Oberflaechenbearbeitung.


Autor: Schulz D.

Artykuł dotyczy wykańczania, oczyszczania odlewów metodą śrutowa-nia. Śrutowanie należy do istotnych pro-cesów realizowanych w odlewniach. Od poprawności prowadzenia tego procesu zależy jakość powierzchni produkowa-nych odlewów. Poprzez odpowiedni dobór urządzeń i automatyzację można zopty-malizować proces i zagwarantować bez-pieczeństwo, poprawność jego przebiegu. Rozwiązania techniczne do realizacji pro-cesów wykańczania proponuje firma Ro-esler, produkująca urządzenia do wykań-czania powierzchni. W artykule opisano przykłady zastosowania urządzeń firmy Roesler, np. do wykańczania, wybijania odlewów piaskowych ze stopów tytanu; wykańczania, oczyszczania powierzchni odlewów żeliwnych (żeliwo szare z grafi-tem płatkowym, żeliwo sferoidalne) przy znacznej różnicy masy odlewów (0,5 do 8 000 kg). Przedstawiono opis realizacji procesu oczyszczania w zintegrowanym systemie produkcji dla kilku gniazd pro-dukcyjnych. Opisano oczyszczanie odle-wów w systemie ciągłym.

Technika śrutowania. Ekonomiczna eksploatacja urządzeń i ich moderni-zacja.

Strahltechnik. Maschinen wirtschaftlich betreiben und modernisieren.



24

Autor: Kapitza U.

Omawiane zagadnienia to: kon-serwacja eksploatowanych urządzeń do śrutowania; wzrost wartości urządzeń do śrutowania poprzez ich modernizację; zwiększenie intensywności śrutowania przez zastosowanie dodatkowego obiegu śrutu (bypassów); zastosowanie oddzie-laczy magnetycznych; zastosowanie uży-wanych urządzeń do śrutowania.

Bezpieczny proces usuwania zalewek przez szlifowanie w odlewach żeliw-nych przed piaskowaniem.

Prozesssicheres Entgratschleifen von Gussteilen vor dem Sandstrahlen.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 3, s. 52-53.

Autor: Kustermann K.

Artykuł dotyczy wykańczania od-lewów między innymi bloków silników z żeliwa szarego, usuwania zalewek przez szlifowanie przed procesem piaskowania. Firma Reichmann & Sohn GmbH oraz od-lewnia Fritz Winter GmbH & Co KG opra-cowały i skonstruowały urządzenie, które umożliwia usuwanie zalewek przez szlifo-wanie w odlewach nieoczyszczonych. Do-piero po zeszlifowaniu zalewek usuwa się rdzenie i piaskuje odlew. Przeprowadzo-no symulację procesu produkcji. Proces oczyszczania odlewów za pomocą nowego urządzenia jest bardziej elastyczny, czas przezbrojenia urządzenia na inny asorty-ment odlewów jest krótszy w porówna-niu z typowym układem do oczyszczania. W artykule scharakteryzowano proces oczyszczania w odlewni Fritz Winter, któ-rej oczyszczalnie zmodernizowano, insta-lując nowe urządzenie.

12. METALOZNAWSTWO I OBRÓBKA CIEPLNA

Konwekcja swobodna – pominięte zjawisko w procesie krzepnięcia.

Natural Convection – An Overlooked Phe-nomenon of the Solidification Process.


Autor: Reikher A. i in.

Omówiono zjawiska konwekcji wol-nej i swobodnej oraz wpływ konwekcji swobodnej na kształt, położenie obszaru międzyfazowego, szybkość krzepnięcia i rozkład temperatury we wnęce formy. Zaprezentowano analizę numeryczną krzepnięcia stopu aluminium z uwzględ-nieniem tego zjawiska. Stwierdzono, że zjawisko konwekcji powinno być uwzględ-niane w obliczeniach rozkładu temperatu-ry, czasu krzepnięcia i grubości ostatniej warstwy krzepnącej. Jeżeli odlew posia-da cienkie ścianki i kształt wnęki formy pozwala na powstawanie zjawiska kon-wekcji, będzie ono wpływać (zakłócać) na rozkład temperatury i czasu krzepnięcia ostatniej warstwy krzepnącej, jak również na położenie powstających tam wad.

Poprawienie właściwości żeliwa sza-rego poprzez starzenie: przegląd ba-dań i literatury.

Age strengthening of cast irons: review of research and literature.

Int. J. Metalcast. 2010, Vol. 4, nr 2, s. 45-57.

Autor: Teague J., Richards V.

Od 1997 roku AFS pomagało w przeprowadzeniu szeregu prac badaw-czych mających na celu wyjaśnienie istoty procesu wzmacniania odlewów żeliwnych poprzez starzenie. Artykuł jest syntezą 68 publikacji relacjonujących prace na ten temat. Wniosek wypływający z tego przeglądu literatury jest następujący: po-prawienie właściwości poprzez starzenie żeliwa szarego następuje w wyniku wy-dzielania się azotków na granicach ziaren. Kinetykę tego procesu opisać można wzo-rami Avrami-Johnson-Mehla.

Wpływ boru na mikrostrukturę żeli-wa białego wysokochromowego przy kierunkowym krzepnięciu.

Effect of boron on microstructure of di-rectionally solidified high chromium white


25

irons.

Cast Metals Res. 2011, Vol. 24, nr 1, s. 37-44.

Autor: Correa R. i in.

Analizowano oddziaływanie do-datku boru (do 195 ppm) w kierunkowo krzepnącym, wysokochromowym żeliwie białym (17%Cr-2,5%C). W wyniku wy-sokiego stopnia segregacji w czasie kry-stalizacji, dodatek boru powodował zmia-ny mechanizmu krystalizacji i wynikające z tego zmiany mikrostruktury żeliwa. Do analizy chemicznej poszczególnych faz żeliwa zastosowano mikroskop ska-ningowy. Obserwowano segregacje boru głównie na granicy faz austenit–węgliki, a także wewnątrz węglików eutektycznych oraz rzadko jako związki boru. Stwierdzo-no, że bor zmniejsza ilość osnowy „pro-eutektycznej”, powoduje rozdrobnienie struktury poprzez oddziaływanie na skład chemiczny stopu w kierunku eutektyki. Ze wzrostem zawartości boru występował wzrost ilości węglików. Nie obserwowano jednak wzrostu gęstości węglików, co tłu-maczono segregacją boru w czasie kry-stalizacji.

Zastosowanie metody statysty-ki Weibulla do oceny pewności przy opracowaniu odlewanej części me-chanicznej.

The use of the Weibull statistical method to assess the reliabilty of a development engineered casting component.


Autor: MacKay R., Szablewski D.

W przedstawianych pracach bada-no efekt oddziaływania ciekłego metalu, szybkości chłodzenia, pobierania i wyko-nywania próbek do badania wytrzymałości na rozciąganie na niezawodność wyników badań wytrzymałości na rozciąganie po-przez zastosowanie metody statystyk Wei-bulla. Prototypowe odlewy testowe zostały wykonane w formach piaskowych przy za-stosowaniu ochładzalników o dwóch róż-nych wymiarach. Badano poziom wodoru

rozpuszczonego w stopach. Odpowiednio do zastosowanych ochładzalników próbki wykazywały różne rozdrobnienie ziaren. Opisano badania powierzchni przełomów i inne badania metalograficzne. Populacja próbek dla każdego rodzaju badań wyno-siła 30 sztuk.

Wpływ parametrów krzepnięcia na mikrostrukturę monokrystalicznego nadstopu AM3 na bazie niklu.

Effect of solidification parameters on the microstructures of a single crystal Ni-based superalloy AM3.

China Foundry 2010, Vol. 7, nr 3, s. 217-223.

Autor: Yu Zhuhuan i in.

Poddano kierunkowemu krzepnięciu monokrystaliczny nadstop AM3 na bazie niklu przy szybkościach przemieszczania frontu krystalizacji rzędu, odpowiednio, 3,5; 10; 50; 100; 200 i 500 µm · s-1. Na-stępnie przedstawiono charakterystykę mikrostruktury w stanie po odlaniu oraz przeanalizowano szybkość segregacji przy różnych szybkościach przemieszczania frontu krystalizacji. Oznaczono wielkość i kształt węglików. Zgodnie z oczekiwa-niami odległości ramion dendrytów pierw-szego i drugiego rzędu zmniejszają się wraz ze zwiększaniem się szybkości prze-mieszczania frontu krystalizacji. Najwięk-szy objętościowy udział eutektyki γ/γ' za-obserwowano przy szybkości 100 µm · s-1, choć udział ten nie wydaje się być bar-dzo ściśle związany z tym parametrem. Przy zwiększającej się szybkości prze-mieszczania frontu krystalizacji morfolo-gia stopu zmienia się kolejno z płaskiej, na komórkową i dendrytyczną i następuje rozdrobnienie mikrostruktury. Mikroana-liza przeprowadzona sondą elektronową wykazała, że szybkość przemieszczania frontu krystalizacji nie ma bezpośrednie-go wpływu na segregację pierwiastków.

13. ŻELIWO I ODLEWY ŻELIWNE


26

Komórki eutektyczne i liczba zarod-ków – indeksem jakości ciekłego że-liwa.

Eutectic cells and nodule count – an index of molten iron quality.


Autor: Fraś E., Lopez H.

W artykule przedstawiono szczegó-łową analizę jednego z najważniejszych parametrów żeliwa, jakim jest ilość ko-mórek eutektycznych lub liczba sferoidów grafitu. Analizę oparto na podstawach te-oretycznych procesu krystalizacji żeliwa. Wyrażenia są zróżniczkowane i zastoso-wane do stworzenia zależności albo z licz-bą komórek, albo z liczbą sferoidów dla faktoryzacji (jako czynników) o znaczeniu technologicznym. Stwierdzono, że czynni-ki te są wzajemnie uzależnione od skłon-ności do zabieleń, rozszerzalności przed-skurczowej, porowatości skurczowej, obniżenia temperatury przed krystalizacją i rodzaju grafitu. Tak więc wykazano, że na końcowe właściwości mechaniczne że-liwa ma w dużej mierze wpływ technolo-gia odlewania stosowana w danej odlewni. W szczególności ustalono, że gęstość ko-mórek eutektycznych lub liczba sferoidów jest współczynnikiem jakości odzwiercied-lającym stan fizykochemiczny ciekłego metalu przy danej szybkości chłodzenia. To z kolei określa potencjał zarodkowania grafitu w żeliwie, który może być wyko-rzystany do włączenia wszystkich techno-logicznych czynników związanych z przy-gotowaniem ciekłego metalu.

Pomiary on-line aktywności tlenu dla określenia optymalnego kształtu grafitu w czasie produkcji żeliwa wermikularnego.

On line oxygen activity measurements to determine optimal graphite form during compacted graphite iron production.

Int. J. Metalcast., 2010, Vol. 4, nr 2, s. 25-41.

Autor: Mampaey F. i in.

Nowy czujnik, testowany poprzed-nio z sukcesem dla żeliwa sferoidalnego, zastosowano do określenia cech charak-terystycznych żeliwa wermikularnego. Doświadczenia wykazały, że dla danej za-wartości siarki w żeliwie istnieje graniczna wartość aktywności tlenu, powyżej której nie da się otrzymać żeliwa wermikularne-go o właściwościach mechanicznych od-powiadających normie ISO. Powyżej tej wartości aktywności otrzymuje się żeli-wo szare. Aktywność tlenu odpowiadają-ca zawartości 20% grafitu sferoidalnego w całkowitej ilości grafitu w strukturze wydaje się być wartością stałą, ale mogą wystąpić pewne rozrzuty. Nowy czujnik daje możliwość uzyskania pomiaru ak-tywności tlenu w czasie około 12 sekund. Można ten okres czasu uznać za czas rze-czywisty i wprowadzić w ten sposób kon-trolę jakości wytapianego żeliwa.

Modyfikacja żeliwa szarego poprzez zastosowanie pola elektromagne-tycznego.

Modificiranje sive litine z magnetnim poljem.

Inoculation of grey cast iron with use of electromagnetic field.


Autor: Szajnar J. i in.

Jedną z metod ujednolicenia struk-tury odlewów może być zastosowanie wymuszonej konwekcji metalu w czasie krystalizacji w formie lub przy ciągłym odlewaniu form. Przedstawiono wyniki badań nad doborem parametrów obroto-wego pola magnetycznego wymuszają-cego ruch ciekłego metalu w formie oraz jego wpływem na morfologię grafitu w że-liwie szarym. Pod wpływem działania pola magnetycznego otrzymano różne kształty wydzieleń płatków grafitu w warunkach zmiany prędkości krystalizacji ciekłego metalu w zakresie temperatur krystaliza-cji TP - TL oraz wewnątrz krystalizujące-go odlewu. W celu otrzymania większej jednorodności w budowie płatków grafitu zalecono stosowanie częstotliwości pola


27

magnetycznego w zakresie 50–75 Hz. Równolegle prowadzone są badania na stanowisku ciągłego odlewania.

Miedź w wysokowytrzymałym żeliwie.

Med' v vysokoprochnom chugune.


Autor: Bublikov V.B. i in.

Na podstawie rezultatów ekspe-rymentalnych badań otrzymano dane o wpływie miedzi na strukturę i właściwo-ści odlewów z wysokowytrzymałego żeliwa w zależności od jakości materiałów wsa-dowych, metod topienia, szybkości chło-dzenia i rodzaju obróbki cieplnej. Miedź znacząco podwyższa stopień perlityzacji osnowy, powiększając wytrzymałościo-we charakterystyki żeliwa. Pokazano, że wpływ miedzi na mechaniczne właściwo-ści żeliwa nasila się (wzrasta) przy zwięk-szeniu szybkości chłodzenia.

Hydrauliczna szczelność żeliwa sfe-roidalnego austenitycznego i ferry-tycznego.

Gidroplotnost' vysokoprochnykh ustenit-nykh i ferritnykh chugunov.


Autor: Shejko A.A. i in.

Istotną cechą odlewanych części kompresorów, odlewów dla układów hy-draulicznych i oprzyrządowania hydrau-licznego jest szczelność hydrauliczna materiału, z którego są one wykonane. Określono parametry, które wpływają na szczelność materiału odlewów. Badano szczelność hydrauliczną żeliwa sferoidal-nego ferrytycznego gatunku VCH400-15 i VCH400-12 (DSTU3925-99) na próbkach przygotowanych z odlewów, poddanych wyżarzaniu, a także szczelność hydrau-liczną żeliwa austenitycznego sferoidalne-go typu Nomag, z dodatkiem niklu, mie-dzi, manganu i chromu oraz żeliwa Nomag z grafitem płatkowym i wermikularnym. Żeliwo miało skład zbliżony do eutektycz-nego. Żeliwo marki Nomag miało szczel-ność hydrauliczną rzędu 80 MPa, a żeliwo

ferrytyczne miało szczelność hydrauliczną o 1,3 razy niższą.

Badania eksperymentalne nad wpły-wem miedzi na przemianę eutektoi-dalną żeliwa sferoidalnego w stanie po odlaniu i austenityzacji.

Experimental investigation on the effect of copper upon eutectoid transformation of as-cast and austenitized spheroidal graphite cast iron.


Autor: Bublikov V.B. i in.

Miedź znana jest jako pierwiastek perlitotwórczy i już od dawna wprowa-dzana jest najczęściej do żeliwa z małym dodatkiem manganu. Oba te pierwiastki działają jednak odmiennie na przemianę ferrytu i perlitu. W celu wyjaśnienia roli miedzi na przemiany zachodzące w żeli-wie sferoidalnym w stanie stałym, badano wpływ stale wzrastających małych dodat-ków miedzi (począwszy od 0,11% do 1%) Cu do żeliwa sferoidalnego zawierającego 0,15% Mn. Zmierzono temperaturę me-tastabilnej i stabilnej przemiany eutektoi-dalnej dla próbek krzepnących w standar-dowych formach oraz po austenityzacji w połączeniu z informacją o mikrostruktu-rze. Stwierdzono, że górną granicą zawar-tości miedzi w żeliwie jest 0,6%. Powyżej tej zawartości można otrzymać już tylko ślady ferrytu – z wyjątkiem bardzo ma-łych szybkości chłodzenia.

14. STALIWO I ODLEWY STALIWNE

Stale narzędziowe stosowane w celu poprawy żywotności form ciśnienio-wych.

Zinc Die Caster, Protect That Parting Line: Alternative Tool Steels to Increase Die Life in Hot Chamber Zinc Die Casting.


Autor: Price J.


28

Na żywotność formy ciśnieniowej stosowanej do odlewania stopów cynku w maszynach ciśnieniowych gorącokomo-rowych ma wpływ wiele czynników m.in. konstrukcja formy, jej konserwacja, tem-peratura topienia czy przegrzania, ale też i rodzaj materiału stosowanego na formę ciśnieniową. Opisano przebieg badań do-tyczących alternatywnego zastosowania do wykonywania form ciśnieniowych dla stopów cynku wybranych stali narzędzio-wych w celu poprawy żywotności form. Badania prowadzono z zastosowaniem następujących rodzajów stali narzędzio-wych przeznaczonych do pracy na gorą-co: Bohler/W/360 Isobloc (MHW); prze-znaczonych do pracy na zimno Uddeholm Caldie (MCW) i dwóch rodzajów stali szyb-kotnących M2 i UddeholmVanadis 23 (PM M3 Type 2). Stwierdzono, że badane stale charakteryzują się odpowiednią twardoś-cią i plastycznością, które to właściwości poprawiają żywotność formy ciśnieniowej.

Przewidywanie wzrostu kruchości przez wydzielenia azotków alumi-nium w dużych przekrojach odlewów staliwnych.

Prediction of aluminum nitride embrittle-ment in heavy section steel castings.


Autor: Monroe C., Huff R.

Kruchość wywołana obecnością azotków aluminium jest problemem wy-stępującym w dużych przekrojach odle-wów staliwnych, o wymiarach większych od 4 cali. Azotki te wydzielają się przy wysokich poziomach resztkowych za-wartości aluminium i azotu oraz małych szybkościach chłodzenia. W odlewach pod krytycznym obciążeniem powstawa-nie azotków aluminium powoduje wzrost kruchości odlewów, zmniejsza udarność i ciągliwość staliwa. Przeanalizowano wy-kres wydzielania się azotków aluminium według Hennerza i zakreślono jego naj-bardziej precyzyjne równania. Ponadto informację tę wykorzystano do symulo-wania krzywych krzepnięcia w odlewach kęsisk płaskich. Wyznaczono maksymal-

ną zawartość aluminium w stosunku do wielkości przekroju, pozwalającą uniknąć wzrostu kruchości. Do oprogramowania włączono równania pozwalające wykorzy-stać symulowane krzywe chłodzenia do określenia objętości, w której przewidu-je się powstanie kruchości. Posłużono się przykładami dwóch odlewów do wykaza-nia, jak wykorzystać wskaźnik powsta-wania kruchości wywołanej przez azotki aluminium. Wskaźnik ten może być wy-korzystany do opracowania prawidłowej konstrukcji odlewów.

Mikrostruktura i właściwości stali CB7Cu-1 (17–4 PH) modyfikowanej Nb, V i N.

Microstructure and properties of Nb, V and N modified CB7Cu-1 (17-4 PH) steel.


Autor: Murthy A. i in.

Omówiono wyniki pierwszej części projektu badawczego na temat zwiększe-nia wytrzymałości i udarności modyfiko-wanej stali odpornej na korozję CB7Cu-1 poprzez modyfikację tej stali dodatkami niobu i wanadu plus azotu. Jako optymal-ny zabieg obróbki cieplnej uznano homo-genizację tej stali w temperaturze 1200°C w czasie 2 godzin, po którym następo-wało chłodzenie na powietrzu. Zapewnia to otrzymanie najmniejszej ilości ferrytu w strukturze. Pik starzenia dla otrzyma-nia maksymalnej twardości powodował występowanie kruchości zwłaszcza w mo-dyfikowanej stali. Badano kinetykę pro-cesu utwardzania w temperaturze 460°C i 482°C. Wytrzymałość i udarność według Charpy’ego były mierzone w warunkach piku starzenia i przestarzenia. Obserwacje przełomów wykazały obecność komplek-sowych węgliko-azotków niobu i wana-du w miejscach inicjacji przełomów. Przy stałym stosunku wydłużenia do pęknięcia otrzymano wyższe wartości wytrzymało-ści na rozciąganie dla przestarzenia stali CB7Cu-1 modyfikowanej niobem, wana-dem i azotem. Równocześnie udarność była niższa w porównaniu do piku starze-nia bazowej stali CB7Cu-1.


29

Struktura i właściwości staliwa do czołowego utwardzania, pracującego w warunkach granicznego tarcia.

Struktura svojstva litykh stalej dlja tor-covykh uplotnenij, rabotajushhikh v uslovijakh granichnogo trenija.


Autor: Novickij V.G. i in.

Scharakteryzowano znaczenie jakie ma powierzchniowe wzmacnianie materia-łów w przypadku działania tarcia granicz-nego. Określono ten rodzaj utwardzania jako osiągnięcie ubiegłego wieku. Scha-rakteryzowano wymagania, jakimi powin-ny cechować się materiały do powierz-chownego utwardzania. Celem pracy było badanie trybo-technicznych właściwości staliwa, w osnowie którego obok fazy wzmacniającej znajduje się faza miękka spełniająca rolę stałego smaru. W wyni-ku przeprowadzonych badań ustalono, że fazę twardą w badanych parach trących stanowi eutektyka węglikowa, a rolę fazy miękkiej spełniają wtrącenia fazy o wyso-kiej zwartości miedzi.

15. STOPY METALI NIEŻELAZNYCH I ODLEWY

Z TYCH STOPÓW

Zapewnienie wyższego poziomu ja-kości produkcji w odlewniach alumi-nium. Nowe wielofunkcyjne urządze-nie do analizy termicznej typu TA110.

Fuer eine hoehre Guetesicherung in Alu-miniumgiessereien. Neues vielseitiges Thermoanalysesystem TA110.


Przemysł motoryzacyjny, elektro-niczny, a także maszynowy należą do głównych odbiorców odlewów aluminio-wych. Wymagana jest coraz lepsza ich ja-kość, konieczna jest więc kontrola jakości stopu, z jakich się je wytwarza. Firma MK Industrievertretungen GmbH zapropo-nowała urządzenie do analizy termicznej

TA110. Urządzenie to jest stacjonarne, za pomocą którego można uzyskać w sposób automatyczny informacje na temat mo-dyfikacji stopu, rozdrobnienia jego struk-tury, a także dane termiczne dotyczące jej powstawania. Opisano eksploatację i możliwości wykorzystania urządzenia. Urządzenie to posiada dwie wersje opro-gramowania, które wykorzystuje się przy zbieraniu i opracowywaniu danych ter-micznych.

Zastosowanie techniki semi-solid do odlewania elementów o skompli-kowanych kształtach ze stopu 201 o wysokich właściwościach wytrzy-małościowych.

Semi-Solid Casting of Complex-Shaped Components from High Strength Alumini-um Alloy 201.


Autor: Jackson A., Wallace G., Midson S.

W niniejszej pracy przedstawio-no próbę zastosowania techniki odlewa-nia tiksotropowego do wytwarzania od-lewów o skomplikowanych kształtach ze stopu 201 (Al-4,6% Cu-0,7% Ag-0,35% Mn-0,35% Mg-0,15%Ti). Wykorzystano wcześniejsze doświadczenia z odlewem wirnika do turbosprężarki ze stopu Al-Si. Zastosowano to samo oprzyrządowanie, tę samą maszynę ciśnieniową i ten sam piec podgrzewczy. Wlewki wyjściowego materiału pochodziły z austriackiej firmy SAG. Próby wstępne wykazały występo-wanie mikropęknięć na gorąco, mimo zastosowania techniki semi-solid, która z racji swojej natury taką tendencję ni-weluje. Podniesienie temperatury pracy kokili (z zakresu 210–240°C do zakresu 270–290°C) wystarczyło do wyeliminowa-nia tego zjawiska. Przeprowadzono obser-wacje metalograficzne struktury zarówno w stanie lanym, jak też po obróbce ciep-lnej (T6 i T7). Próby rozciągania wykona-no na próbkach podwymiarowych wycię-tych z piasty wirnika – otrzymane wyniki pokazały, że materiał wirników ze stopu 201, wykonanych techniką tiksotropową, po obróbce cieplnej wykazuje właściwości


30

wytrzymałościowe podobne do wartości podręcznikowych, przy znacznie lepszym wydłużeniu.

Badanie właściwości odlewów zale-wanych elektrodami z wtórnego prze-topu stopu VT5L własnej produkcji.

Issledovanija svojstv otlivok, zalitykh eh-lektrodami vtorogo pereplava splava VT5L sobstvennogo proizvodstva.


Autor: Ivchenko Z.A., Lunev V.V.

Analizowano problemy produkcji elektrod i kształtowych odlewów ze sto-pów tytanu, które cechują się stosunkowo małą plastycznością i odpornością ciep-lną. Aktualnie na Białorusi nie produkuje się elektrod tytanowych potrzebnych do produkcji kształtowych odlewów tytano-wych. Celem opisywanych prac było opra-cowanie własnego procesu produkcji elek-trod tytanowych oraz odlewów ze stopu VT5L. Przygotowano je z wtórnego prze-topu brykietów gąbczastego tytanu pro-dukcji krajowej. W celu rozwiązania tych problemów sprecyzowano metodykę ob-liczania wsadu, opracowano technologię przygotowania oraz technologię wykona-nia prasowanych brykietów z gąbczastego tytanu z dodatkiem aluminium, określono racjonalne parametry technologii topie-nia. Przedstawiono schematycznie proces przygotowania elektrod i odlewów.

Opracowanie bezołowiowego stopu łożyskowego do stosowania w prze-myśle odlewniczym.

Development of a lead-free bearing mate-rial for aerospace applications.


Autor: Thomson J. i in.

Ołów zapewnia doskonałe właści-wości przeciwcierne, ale równocześnie uważany jest za pierwiastek szkodliwy dla otoczenia. Jego zawartość w brązach ołowiowych jest zmienna i czasami bar-dzo niska. Jednak składowanie odpadów

z tych brązów z procesu produkcji i ze zużytych łożysk oraz zanieczyszczenie smarów może powodować zagrożenia dla zdrowia i dla środowiska. W niektórych krajach stosowanie ołowiu na odlewy dla hydrauliki, na łożyska i wyposażenie elek-troniczne jest zabronione. Celem opisa-nych badań było opracowanie stopów na bazie miedzi bez ołowiu, przeznaczonych do pracy w warunkach dużych obciążeń i dużych prędkości. Jako zastępczy me-tal za ołów dla stopu C93700 wybrano bizmut. Odlano dwa różne bezołowiowe stopy. Przeprowadzono badania porów-nawcze ich właściwości mechanicznych, mikrostruktury i charakterystyki trybo-logicznej w porównaniu do właściwości brązów zawierających ołów. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że stop bez ołowiu o zawartości 5% bizmutu może być stosowany na części samolo-tów, które pracują w warunkach zużycia przez tarcie.

16. KOMPOZYTY

Samoistna infiltracja aluminium do preform wykonanych z SiC.

Spontaneous infiltration of Al metals into SiC preform.

Int. J. Metalcast 2011, Vol. 5, nr 2, s. 23-28.

Autor: Nakae H., Hiramoto Y.

Zaprezentowano opis nowo opra-cowanego sposobu szybkiej infiltra-cji (nasiąkania) kształtek wykonanych z SiC o wielkości ziaren 30, 68, 220 i 420 μm połączonych spoiwem złożonym ze szkła wodnego i Fe2O2. Do badań sto-sowano kształtki wykonywane w tempe-raturze otoczenia i takie, w których gazy wewnętrzne zastąpiono argonem. Próbki laboratoryjne o kształcie krążków, pod-grzane do temperatury 900°C i umiesz-czone na czujniku obciążenia zanurza-no w ciekłym stopie Al-Si-Mg. Mierzono zmiany ciężaru krążka. Stwierdzono, że zjawisko infiltracji występowało jedynie w kształtkach wykonanych z udziałem zia-


31

ren SiC, o wielkości 420 μm i powstawało na skutek wzrostu ciśnienia spowodowa-nego reakcjami chemicznymi pomiędzy gazami znajdującymi się w kształtkach a Mg i Al znajdującymi się w ciekłym sto-pie.

Wpływ obróbki cieplnej na właści-wości mechaniczne i mikrostrukturę kompozytów odlewanych o osnowie metalowej otrzymanych drogą praso-wania w stanie ciekłym.

Heat treatment effects on the mechani-cal properities and microstrucyure of pre-form-based sqeeze cast aluminium metal matrix composites.

Int. J. Metalcast 2011, Vol. 5, nr 1, s. 57-65.

Autor: Loukus A., Loukus J.

Prowadzone uprzednio badania w zakresie kompozytów o osnowie meta-lowej wykazują, że obróbka cieplna ma istotny wpływ na wytrzymałość na roz-ciąganie i ciągliwość odlewanych kompo-zytów. Prowadzone tutaj badania wpływu czasu rozpuszczania na właściwości wy-trzymałościowe kompozytów na osno-wie aluminium, zawierające dwa sposoby wzmacniania osnowy w postaci krótkich włókien typu SiC i Al2O3 i o dwu różnych związkach chemicznych: A359 i modyfiko-wane A319. Celem pracy była optymaliza-cja granicy faz wzmacniających matrycę, a przez to maksymalizacja wytrzymałości na rozciąganie i wydłużenia tych kompo-zytów. Analiza mikroskopowa skaningowa i analiza danych wytrzymałościowych po-zwala wnioskować, że czas obróbki roz-puszczającej musi być dostosowany dla każdego kompozytu, a poprzez to adapto-wać czas konwencjonalny dla stopu pod-danego obróbce cieplnej.

Badanie procesów termicznego za-gęszczania odpadów spienionego po-listyrenu.

Isledovanie processov termokompaktiro-vania - otkhodov penopolistirola.


Autor: Tihonova O.A., Stryuchenko A.A.

Na podstawie przeprowadzonych badań określono technologiczne możli-wości termicznego zagęszczania odpadów spienionego polistyrenu w celu zastoso-wania ich w charakterze materiału wią-żącego przy otrzymywaniu materiałów kompozytowych o szerokim przeznacze-niu. Określono wymiar cząstek odpadów spienionego polistyrenu przed rozpoczę-ciem procesu termicznego zagęszczania, optymalną temperaturę i czas prowadze-nia procesu. Podkreślono, że proces ten może być wydzielony w oddzielnym dziale produkcji.

17. SYSTEMY ZAPEWNIANIA JAKOŚCI, STATYSTYCZNA

KONTROLA PROCESU (SPC), CERTYFIKACJA, KONTROLA

JAKOŚCI, BADANIA ODBIORCZE

Nieniszcząca kontrola struktury me-tali i stopów.

Nierazrushajushhij kontrol strukturnogo sostojanija metallicheskih izdelij.


Autor: Moiseev Ŭ.

Omówiono i przedstawiono cyfro-we zagadnienia dotyczące charakterysty-ki struktury metali stopów w powiązaniu z ich właściwościami mechanicznymi, a także zasady nieniszczącej kontroli ja-kości, w której korzysta się z pomiarów właściwości magnetycznych, elektrycz-nych i akustycznych. Zgłębienie zależ-ności pomiędzy właściwościami fizyczny-mi stopów a ich strukturą daje szerokie, praktyczne możliwości szybkiej kontroli jakości produkcji metalurgicznej.

Problemy z nieszczelnością części wykonywanych jako odlewy ciśnie-niowe.

Problematika propustnosti tlakove litych dilu.


32


Autor: Stunova B. i in.

Problem nieszczelności odlewów ze stopu aluminium (silumin) o wysokiej ja-kości struktury (HPDC) jest bardzo poważ-ny, zwłaszcza dlatego, że wciąż wzrastają wymagania co do żywotności pracujących odlewów. Ważne jest redukcja kosztów, a nieszczelność odlewów stwierdza się z reguły po obróbce mechanicznej. W praktyce znajdowanie miejsca nie-szczelności jest identyfikowane w wyniku prób przełomu lub przez obserwacje me-talograficzne. Często jego przyczyną są wtórne tlenki i porowatość odlewów. Po wystąpieniu nieszczelności w odlewach niezbędne jest poczynienie zmian w pro-cesie technologicznym. W artykule anali-zowano dogłębnie ten proces, zwracając szczególną uwagę na dokładną lokalizację nieszczelności i ich identyfikację.

Pęknięcia zmęczeniowe głowic cylin-drów do silników Diesela ze stopów aluminium.

Fatigue cracks in aluminium cylinder heads for Diesel engines.

Intern. Journal of Metalcasting 2010, Vol. 4, nr 4, s. 19-32.

Autor: Fuoca R., Moreira M.

Głowice cylindrów odlewano gra-witacyjnie w kokilach chłodzonych wodą z rdzeniami piaskowymi. Stosowano stop 357 po rafinacji i modyfikacji. Odlewy podlegały obróbce cieplnej T7. Głowice cylindrów, posiadające wysoki stopień porowatości i wtrąceń nowych warstewek tlenków pękały w czasie prób długotrwa-łej obróbki cieplnej. W artykule przed-stawiono analizę wybranych pękniętych odlewów głowic cylindrów, w których po-wstawały pęknięcia zmęczeniowe. Zna-leziono ewidentną zależność pomiędzy powstawaniem pęknięć zmęczeniowych w miejscach mikroporowatości i wtrące-niami nowych tlenków. Szczegółowa ana-liza pozwala zidentyfikować przyczyny powstawania wady i pozwala na dobór pa-

rametrów procesu do produkcji odlewów głowic. Zmieniony projekt układu wlewo-wego i niska zawartość wodoru pozwala na poprawę jakości odlewów głowic.

Badania nieniszczące ciężkich odle-wów staliwnych.

Zerstoerungsfreie Pruefung von schweren Stahlgussteilen.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 3, s. 26-29.

Autor: Hanus R., Fuereder M.

W odlewni Voestalpine GmbH Linz (Austria) zastosowano kombinację me-tody magnetycznej i ultradźwiękowej do wykrywania wad dużych odlewów staliw-nych. Pierwsza z nich metoda MT polega na wielokrotnym namagnesowywaniu od-lewu. Do tego celu opracowano specjalne urządzenie, opisano jego zastosowanie i sposób badania powierzchni odlewu. Druga metoda badania ultradźwiękowa UT nadaje się do kontroli jakości powierzch-ni, a także do wykrywania wad przypo-wierzchniowych. Badania rentgenowskie w przypadku ciężkich odlewów staliwnych stosuje się tylko w obszarach specjalnych oraz w przypadku wątpliwych, niejedno-znacznych wyników badań ultradźwięko-wych. Porównano obie metody i określono korelacje zachodzące między nimi.

Odczyt opisu w formacie 3D na po-wierzchni odlewu.

3-D-Schriftlesen auf Gussoberflaechen.

Giesserei 2010 Jg.97 H.3 s.54-55,

Autor: Obergrussberger R.

Artykuł dotyczy optycznych syste-mów do odczytu wypukłych opisów, ko-dów alfa numerycznych umieszczanych na powierzchni odlewów. Ma to istotne znaczenie w procesach kontroli jakości i procesach śledzenia przebiegu produk-cji. Scharakteryzowano i opisano zasto-sowanie nowego systemu InSpectPro 3D firmy Sauerlach GmbH, który ujmuje (re-jestruje) i analizuje opis odlewu w sposób przestrzenny i gwarantuje poprawność i niezawodność odczytu. Dotychczas wy-


33

korzystywano systemy do odczytu ba-zujące na odczycie opisu z powierzchni przy użyciu kamery (systemy 2D). Te sy-stemy do odczytu okazały się niewystar-czające, gdy ze względu na konstrukcję w powierzchniach odlewów występowa-ły znaczne różnice we właściwości po-wierzchni lub też symbole opisu nie posia-dały odpowiedniego kontrastu. W nowym systemie do odczytu wprowadzono „trzeci wymiar” oparty na technologii Shape from Shading, którą stosuje się w tradycyjnej obróbce obrazu. W metodzie tej wykonuje się cztery zdjęcia przy różnym oświetle-niu i z ich kombinacji wyznacza się po-wierzchnię w formacie 3D, a z danych 3D wyznacza się kod w postaci przestrzennej, gdzie punkty umieszczone wysoko są jas-ne, a punkty we wgłębieniach są ciemne. System wykorzystuje się nie tylko do od-czytu kodów, ale także do kontroli jakości odlewów.

Koncentracja namagnesowanego strumienia przy nieniszczącym ba-daniu stali i żeliwa według metody „punktowego bieguna”?

Koncentracija namagnichnvajushhego potoka pri nerazrushajushhem kontrole stalej i chugunov po metodu „tochechnogo poljusa”.


Autor: Moisieev Y.V., Lichak A.I., Tvierdohvalov V.A.

Opisano urządzenie do namagne-sowywania stopów żelaza z węglem me-todą „punktowego bieguna”, o regulowa-nej gęstości strumienia magnetycznego. Przedstawiono wyniki badań uzyskane po jego oddziaływaniu w celu ustalenia koń-cowego pola namagnesowania płaskiej powierzchni próbek. Przedstawiono sche-matycznie stanowisko na którym prowa-dzono pomiary.

Nowoczesne metody kontroli po-wierzchni odlewów. Upowszechnie-nie trójwymiarowej obróbki obrazu.

Moderne Inspektionsverfahren fuer die Oberflaechenpruefung von Gussteilen.

Die dreidimensionale Bildverarbeitung hat sich durchgesetzt.


Autor: Simon T.

Artykuł dotyczy kontroli jakości powierzchni odlewów i wykrywania na nie niej różnego typu wad, jak na przy-kład: rysy, jamy skurczowe, ślady obrób-ki, chropowatość. Aby wybrać najlepszą metodę do określania i identyfikacji wad, konieczne jest między innymi określenie wielkości powierzchni do zbadania i czasu koniecznego do jej sprawdzenia. Najlep-szą metodą okazało się trójwymiarowe, optyczne badanie powierzchni za pomo-cą lasera, w której powierzchnia odlewu „oświetlana” jest strumieniem lasera pod stałym kątem. Strumienie te rejestrowa-ne są przez przesuwającą się kamerę, po-wierzchnia jest skanowana, a załamania wiązki lasera uwidaczniają wady, powsta-je ciągły obraz powierzchni (jej kontur). Dokładność odzwierciedlenia jakości po-wierzchni zależy od rozdzielczości kamery. Omówiono wymagania dotyczące kontroli powierzchni za pomocą trójwymiarowej analizy obrazu, a także sposoby analizy obrazu i możliwości jej zastosowania.

Zmniejszenie ilości wybrakowanych odlewów dzięki zastosowaniu metod statystycznych.

Reduzierung des Gussausschusses durch Nutzung statistischer Methoden.

Giesserei-Prax. 2010, nr 3, s. 74-79.

Autor: Bast J., Strehle M.

Przedstawione metody oceny sta-tystycznej danych dotyczących odlewów okazały się odpowiednie dla zmniejszenia ilości wadliwych odlewów. Dzięki odpo-wiedniej interpretacji danych można było określić sposób ograniczenia wad odle-wów. Podjęte, w oparciu o interpretację, działania optymalizujące są powtarzal-ne dzięki odpowiedniej bazie danych, jak i przeprowadzanej analizie statystycz-nej. Oprócz tego banki danych, w któ-rych odlew może być przyporządkowany


34

do parametrów produkcji, są pomocne do zwrotnego śledzenia produkcji. Ponadto interpretacja może być dostosowana do warunków odlewni, ponieważ oparta jest tylko na zarejestrowanych (w danej od-lewni) danych. Po stwierdzeniu wystąpie-nia wad odlewów metodyka postępowania pozwala na optymalizację procesu.

18. MASZYNY I URZĄDZENIA

Utrzymanie rdzeni w (górnej części) rdzennicy. Uchwyt KH 100 rozwiąza-niem problemu.

Fuer einen sicheren Halt der Kerne. Kern-halter KH 100 als Problemloeser.


Autor: Hartmann R.

Opisano zagadnienie utrzymania rdzeni w górnej części rdzennicy w przy-padku formowania na automatycznych liniach formierskich. Wymaga to często skomplikowanych technologicznych roz-wiązań lub nawet zastosowania nieko-rzystnego podziału formy, aby nie było konieczne zakładanie rdzenia do górnej części rdzennicy. Rozwiązaniem proble-mu jest zastosowanie uchwytu KH 100. Uchwyt ten składa się z dwóch części zatrzaskowych: kołka i trzpienia (złącza gwintowanego). Oba elementy wykona-ne są z polipropylenu. W artykule opisano zastosowanie takiego uchwytu i sposób jego wykonania.

Optyczna technika pomiarowa do analizy odlewów. Urządzenie GOM do kontroli jakości.

Optische Messtechnik fuer die Analyse von Gussteilen. GOM-Tester in der Quali-taetskontrolle.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 3+4, s. 16-20, 23.

Autor: Adolf S.

W artykule omówiono zasadę po-miaru za pomocą stosowanego powszech-

nie urządzenia pomiarowego (systemu optycznego) ATOS do bezdotykowego wymiarowania i kontroli powierzchni oraz kształtu. Za pomocą systemu ATOS wy-świetla się na powierzchni obiektu wzo-rzec pasmowy, który rejestrowany jest przez dwie kamery. Komputer oblicza automatycznie współrzędne 3D każdego piksela kamery zeskanowanej powierzch-ni. Pomiar jest dokładny i trwa bardzo krótko, jest porównywany z punktami od-niesienia naniesionymi wcześniej. Za po-mocą tego urządzenia można dokonywać pomiarów obiektów różnej wielkości od filigranowych do bardzo dużych, stosując odpowiednie obiektywy. Opisano szereg funkcji, możliwości systemu ATOS, które są szczególnie przydatne w odlewnictwie, z uwzględnieniem dokumentacji i przetwa-rzania danych. Nowością jest zastosowa-nie systemu GOM. Stanowi on uzupełnie-nie do tradycyjnego wyposażenia systemu ATOS, a mianowicie GOM pozwala na oce-nę powierzchni i wymiarowanie obszarów niedostępnych (kanałów, płaszczy wod-nych, głębokich cylindrów). Można szybko zamienić układy optyczne na sensorowe i dokonywać cyklicznego pomiaru punkto-wego. System GOM (tester GOM) to ska-librowane skupisko punktów odniesienia określonych optycznie za pomocą ATOS 3D tak, że czujnik testera GOM dokonu-je pomiaru wybranych punktów w sposób ciągły. Opisano zastosowanie i praktyczne wykorzystanie testera GOM.

Model LTS (odlewniczo-technologicz-nego systemu) ze zsynchronizowa-nymi pod względem częstotliwości formierkami wibracyjnymi.

Model' LTS s sinkhronizirovannymi po chastote vibracionnymi mashinami. So-obshhenie 1.


Autor: Rusakov P.V., Shinskij O.I., Zdokhnenko V.V.

Opracowano model stołu wibracyj-nego z systemem synchronizacji dwóch odśrodkowych wibratorów. Omówiono także adekwatny opis matematyczny zau-tomatyzowanego systemu generowania


35

Opracowanie: Krystyna Bany-Kowalska, Joanna Dziaduś-Rudnicka, Marta Konieczna, Elżbieta Smoluchowska, Aleksander Welkens, Maria Zgut

wibracji w układzie pionowym. System ten składa się z dwóch podsystemów: „kształt odlewu i stół wibracyjny” oraz „wał elektryczny” – spełniający rolę wału mechanicznego. Przeprowadzono imitują-ce modelowanie połączonych wzajemnie wibratorów w warunkach zmieniających się parametrów technologicznych kształ-tów wykonywanych odlewów. Opracowa-ny model przeznaczony jest do zapew-nienia efektywnego sterowania procesem formowania, możliwości zmiany parame-trów formy odlewniczej i optymalizacji charakterystyk pracy zsynchronizowane-go ukladu.

Poprawa dokładności wagowego, dyskretnego dozowania materiałów odlewniczych w postaci kawałków.

Povyshenie tochnosti vesovogo diskretno-go dozirovanija kuskovykh litejnykh ma-terialov.


Autor: Bogdan K.S., Sankin A.A.

Omówiono konstrukcyjno-funkcjo-nalne schematy nowych elektromecha-nicznych dozowników wagowych ze ste-rowaniem dyskretnym. Zapewniają one zwiększenie dokładności dozowania ma-teriałów w postaci kawałków w trakcie procesów technologicznych w przemyśle odlewniczym. Przedstawiono dane tech-niczne tych dozowników, podkreślono ich zalety w porównaniu z aktualnie stosowa-nymi dozownikami.

19. HISTORIA ODLEWNICTWA I ODLEWY ARTYSTYCZNE

Konserwacja zabytkowych obiektów metalowych w dotychczasowej prak-tyce.

Inż. Mat. 2011, R. 32, nr 3, s. 152-162.

Autor: Koss A., Mróz J., Fortuna- Zalesna E.

Artykuł stanowi próbę omówienia podstawowych czynności wykonywanych w trakcie prac obejmujących konserwację przedmiotów z metalu. Jedną z najważ-niejszych i najbardziej skomplikowanych czynności konserwatorskich jest usuwanie szkodliwych nawarstwień z powierzchni metalicznej. Starano się omówić możliwo-ści selektywnego usuwania nawarstwień z użyciem metod mechanicznych i che-micznych. Przedstawiono kompleksową analizę wyników takiego procesu na przy-kładzie pozłacanego elementu putta z Pa-łacu w Wilanowie. W świetle dotychcza-sowych doświadczeń z wykorzystaniem ablacji laserowej istnieją przesłanki do za-stąpienia tych czynności, wykonywanych metodami tradycyjnymi, przez metody la-serowe. Potrzebne jest przekonanie, pop-arte badaniami powierzchni metalicznych czyszczonych laserowo, o wyborze właści-wego kierunku działań.

Ekspresowa informacja naukowo-techniczna z wybranych czasopism

36

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY

AUTORZY TYTUŁ ARTYKUŁU

CAST METAL & DIECASTING TIMES

2012, Vol. 14, No. 1

– Innovation, automation and continued ma-chine improvementsInnowacje, kompleksowa automatyzacja, stałe ulepszanie maszyn i urządzeń

– Clean air in the foundryCzyste powietrze w odlewni

M. Hodgens Dust and fume collection systems reviewPrzegląd systemów odpylania i odprowa-dzania dymów

– Control limits for the drying of water-based coatingsGranice kontrolne dla suszenia pokryć wodnych

– Ductile pouring and energy saving benefitsOdlewanie żeliwa sferoidalnego i korzy-ści płynące z oszczędności energii

DIE CASTING ENGINEER

2012, Vol. 56, No. 1

D.L. Twarog State of the Industry 2012Stan przemysłu w roku 2012

P. Robbins Vaccum Assisted Casting Answers Today’s Market Needs – Vacuum Makes Possible the Bigger, More Complex Castings Now Want-ed by AutomakersOdlewanie z użyciem próżni odpowiedzią na potrzeby rynku dnia dzisiejszego – za-stosowanie próżni umożliwia wykonywa-nie większych i bardziej skomplikowa-nych odlewów poszukiwanych obecnie na rynku przez producentów samocho-dów

B. Damian Is it Time to Invest? New Die Casting Ma-chines Offer More Than You May ThinkCzy to czas na inwestowanie? Nowe ma-szyny ciśnieniowe oferują więcej niż moż-na by się spodziewać


37

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


R. Tracy i in. “New” Die Casting Machine Technology Ver-tical Die Casting Machines: For the Casting of Electric Motor Rotors to Metal Matrix Com-posite Components„Nowa” technologia maszyn ciśnienio-wych – pionowe maszyny ciśnieniowe umożliwiają odlewanie wirników silników elektrycznych oraz komponentów wyko-nanych z kompozytów o osnowie metalo-wej

M. Fabbroni Efficient Die Casting With Carefully Matched System ComponentsWydajne odlewanie ciśnieniowe dzięki odpowiednio dobranym elementom sy-stemu

FOUNDRY TRADE JOURNAL INTERNA-

TIONAL2012, Vol. 186, No. 3691

– A new range of furane resin bindersNowe spoiwa z żywicami furanowymi

S. Olive Simulation of core shooting – a competitive advantageSymulacja operacji strzelania rdzeni – konkurencyjna przewaga

J. Griffiths Lift off for shuttle systemUkład startowy dla systemu wahadłowca

T. Wurz European foundry equipment suppliers – strong partners for their global customersEuropejscy dostawcy urządzeń odlewni-czych silnymi partnerami dla swoich glo-balnych klientów

C. Reilly Review of the techniques available for mod-eling entrainment defects in the casting pro-cessPrzegląd dostępnych metod modelowa-nia powstawania wad związanych z prze-chwytywaniem wtrąceń tlenków podczas procesu odlewania


38

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


GIESSEREI 2012, Vol. 99, No. 2

P. Dinger i in. Stabile Einlegerohre für GießereienStabilne rury do odtwarzania wnęk w od-lewach stosowane w odlewnictwie. Odle-wanie elementów o konturach zbliżonych do ostatecznych przy znacznej oszczęd-ności materiału

R. Wintgens Angepasste Maschinentechnik für die Kern-herstellung mit anorganischen BindemittelnDobór oprzyrządowania do produkcji rdzeni z zastosowaniem spoiw nieorga-nicznych

P.-M. Gröning Formstoffe (48. Folge)Materiały formierskie (Część 48). Techno-logia formowania w masach bez lepiszcz, pokrycia, odlewanie do form pełnych

P. Jaruszewski, J. Gaede

FormsandaufbereitungPrzeróbka mas formierskich. Innowacyj-ne oprzyrządowanie zastosowane z po-wodzeniem

B. Luck Simulation steigert FormqualitätPodnoszenie jakości form przez zasto-sowanie symulacji. Metody zagęszczania w nowoczesnych maszynach formier-skich

J. Müller Anorganisches Bindersystem im Sandwich zwischen „Technology Push” und „Market Pull”Spoiwa nieorganiczne z pogranicza tech-nologii „Push” i „Market Pull”. Czy jest to podstawa do osiągania trwałych korzy-ści?

E. Lange Kein Rumstochern mehr im NebelBez błądzenia we mgle


39

GIESSEREI 2012, Vol. 99, No. 3

G. Hartmann Werkstoffkombinationen in Leichtbaukom-ponentKombinacja tworzyw przy opracowywa-niu lekkich konstrukcji

O. Köser i in. Modellierung der Wärmebehandlung von ausferritischem GusseisenModelowanie obróbki cieplnej żeliwa au-sferrytycznego

S. Tunzini i in. Techniken und Simulationsmöglichkeiten zur lokalen Verfestigung von Sphäroguss-teilenSposoby i możliwości symulacji lokalne-go umocnienia odlewów z żeliwa sferoi-dalnego

J. Richter Rohgussnachbehandlung (45. Folge)Obróbka odlewów surowych (Część 45)

C. Honsel i in. Maßhaltigkeit mit den ersten AbgussDotrzymanie wymiarów przy pierwszym odlaniu

R. Odak, R. Wintgens

Mehr Leistung und Gewinn durch Transpa-renz bei der GussproduktionWiększa wydajność i większy zysk dzięki przejrzystości produkcji

T. Steinhäuser, B. Wehren

Regenerierung von anorganisch gebunde-nen KernsandenRegeneracja mas rdzeniowych organicz-nych

V.A. Holzapfel Trompetter setzt auf TimeLine-GussFirma „Trompetter“ stawia na oprogra-mowanie do zarządzania typu TimeLine--Guss

R. Brand Umfassende Automationspakete für moder-ne Druck- und KokillengießereienRozbudowane oprzyrządowanie do auto-matyzacji pracy nowoczesnych odlewni ciśnieniowych i kokilowych

D. Hautmann Riesenräder – 20 Megawatt heißt das nächste ZielKoła olbrzymy – moc 20 megawatów to kolejny cel

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY



40

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


GIESSEREI RUNDSCHAU

2012, Vol. 59, Nos. 1-2

M. Fabbroni Effizientes Druckgießen mit abgestimmten AnlagenEfficient Die Casting with carefully matched System ComponentsWydajne odlewanie ciśnieniowe za po-mocą odpowiednio dobranych urządzeń

D. Trauzeddel Einsatzkriterien und Anwendungsbeispie-le von Induktionsöfen zum Speichern und Warmhalten von flüssigem EisenTypical Applications and Criteria for Use of Induction Furnaces for Storage and Holding of liquid IronKryteria i przykłady zastosowania pieców indukcyjnych do gromadzenia i wytrzy-mywania ciekłego żeliwa

M. Gamisch Innovatives Putzverfahren für Eisenguss-ZylinderköpfeInnovative Fettling Process for Gray Iron Cylinder HeadsInnowacyjna metoda oczyszczania żeliw-nych głowic cylindrów

G. Feuerstein Eirich realisiert neue Sandaufbereitungsan-lage nach dem Evactherm®–Verfahren in der TürkeiNew Sand Preparation System in Turkey im-plemented on the Basis of the Evactherm® ProcessFirma Eirich instaluje w Turcji nowe urządzenie do przeróbki mas formier-skich metodą Evactherm®

M. Lixl Komplettlösungen der Entstaubungsaufga-ben für den Gießereiprozess auf höchstem QualitätsniveauComplete Solution for De-Dusting Plants in the Foundry Process at the highest Quality LevelKompleksowe rozwiązanie i na wysokim poziomie problemu odpylania w procesie odlewania


41

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


R. Riedel, R. Hille

Energiesparwunder Neue Effizienklasse bei Aluminium-SchmelzöfenBest in Class – Highly energy-efficient Alu-minium Melting FurnacesWysoka oszczędność energii, nowa kla-sa wydajności pieców do topienia alumi-nium

– Statistik der Welt-Gussproduction – 2010

Statystyka produkcji odlewów w świecie – 2010

INŻYNIERIA MATERIAŁOWA

2012, Vol. 33, Nr 1

W. Serbiński i in. Obróbka powierzchniowa porowatego stopu Ti13Nb13Zr do zastosowań biome-dycznychSurface treatment of porous Ti13Nb13Zr al-loy for biomedical applications

A. Bokota, J. Jasiński

Analiza numeryczna naprężeń w elemen-cie maszynowym ze stali C90U genero-wanych procesem hartowaniaNumerical analysis of stresses in C90U steel machine element generate by harden-ing process

G. Moskal Charakterystyka zjawisk mikrostruktural-nych w strefie tlenków TGO w powłoko-wych barierach cieplnych typu RE2Zr2O7

Characteristics of Microstructural Phe-nomena in TGO Zone of TBC Layer, type RE2Zr2O7

A. Iwaniak i in. Struktura i wybrane właściwości powłok molibdenowych wytwarzanych różnymi technikami natryskiwania cieplnegoStructure and selected properties of molyb-denum coatings fabrictaed by different ther-mal spraying techniques

A. Bartkowska, A. Pertek

Wpływ temperatury i czasu borowania dyfuzyjnego na kinetykę i właściwości warstwy wierzchniej wytworzonej na sta-li C45 wstępnie niklowanej galwanicznieThe effect of temperature and diffusion boriding time on the kinetics and properties of surface layer of galvanic nickel plated C45 steel


42

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


A. Bartkowska i in. Mikrostruktura, skład fazowy i mikro-twardość warstw boroniklowanych mo-dyfikowanych wiązką laserowąMicrostructure, phase analysis and micro-hardness of boronickelized layers modified by laser beam

R. Zapała i in. Charakterystyka warstw tlenkowych po-wstałych na staliwie Cr-Ni modyfikowa-nym Ce podczas wysokotemperaturowe-go utlenianiaCharacteristics of oxide layers formed at high temperature on Cr-Ni cast steel modi-fied Ce

B. Sułkowski i in. Struktura i własności mechaniczne połą-czeń lutowanych stopu magnezu AZ61Structure and mechanical properties of sol-dered joints of AZ61 magnesium alloy

I. Sulima Właściwości i mikrostruktura stali auste-nitycznej umacnianej cząstkami Al2O3

The properties and icrostructure of austen-itic stainless steels reinforced with Al2O3

M. Zabłocka i in. Własności filtracyjne membran treko-wychFiltration properties of track membranes


43

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


LITEJNOE PROIZVODSTVO

2011, No. 12

A.K. Masalov Sovremennoe litejnoe oborudovanie OAO “Siblitmash”Modern Foundry Equipment by “Siblitmash” PlantNowoczesne urządzenia odlewnicze ofe-rowane przez Zakłady “Siblitmash”

A.G. Panov i in. Upravlenie kachestvom chuguna dugovoj plavki dlja otvetstvennykh avtomobil’nykh otlivokControl of the arc melting cast iron melt qual-ity during the production of the responsible castings for trucksKontrola jakości żeliwa wytapianego w piecu łukowym przeznaczonego na od-powiedzialne części samochodów cięża-rowych

O.S. Komarov i in. Ul’tradispersnye vkljuchenija v sostave mo-difikatorov dlja serogo chugunaSuperdispersed Inclusions in Inoculant Compositions for Gray Cast IronUltradyspersyjne wtrącenia w składzie modyfikatorów do żeliwa szarego

I.Y. Mukhina Struktura i svojstva novykh litejnykh magnievykh splavovStructure and Properties of New Cast Mag-nesium AlloysStruktura i właściwości nowych odlewni-czych stopów magnezu

L.W. Nikulin Ostatochnye naprjazhenija i deformacij v otlivkakh iz legkikh splavov i diagramma sostojanijaResidual stress and deformations in easy al-loys castings and condition diagramNaprężenia szczątkowe i odkształcenia w odlewach ze stopów metali lekkich oraz wykresy równowagi fazowej

V.N. Baranov i in. Perspektivy proizvodstva katanki iz nizkolegirovannykh aljuminievykh splavovPerspective direction of development the production of rolled wire of low-alloyed alu-minum alloysPerspektywy i kierunki rozwoju w zakre-sie wykonywania drutów walcowanych ze stopów aluminium


44

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


T.V. Lysenko i in. Sinkhronizacija sostavnykh sobytij v litejnoj formeSynchronization of Composite Events in Foundry MoldSynchronizacja złożonych zjawisk wystę-pujących w formie odlewniczej

V.Y. Bazhenov, A.V. Koltygin

Optimizacija sostava splava AK5M s pomoshch’ju programmy ProCastOptimization of AK5M Alloy Composition Us-ing ProCast SoftwareOptymalizacja składu stopu AK5M dzięki zastosowaniu programu komputerowego ProCast

MODERN CASTING2012, Vol. 102, No. 2

S. Gibbs BRP Sells Loast Foam Inside & OutAmerykańska firma Bombardier Recrea-tional Products (BRP) sprzedaje odlewy wykonane techniką zgazowywanych mo-deli na rynek wewnętrzny i zewnętrzny. Zanim jednak odlewnia BRP Spruce Pine mogła zacząć sprzedawać odlewy musia-ła przekonać nowych właścicieli, że war-to spróbować

S. Wetzel Is the Tune of Tooling Changing?Zmiany w relacjach: odlewnicy - dostaw-cy wyposażenia - producenci oryginalne-go wyposażenia

S. Gibbs General Products Needs CastingsAmerykańska firma General Products w Livonia, Michigan, potrzebuje odle-wów, utrzymując się z ich obróbki me-chanicznej

AFS Permanent Mold Practices

Committee (2E), T. Schorn

Perm Mold Problem SolversRozwiązywanie problemów związanych z odlewaniem kokilowym

Staff Report Examining Wrought AlloysBadanie stopów do przeróbki plastycznej


45

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


PROCESSY LIT’JA 2011, Vol. 19, No. 6

V.B. Okhotsky Zakon kvadratnogo kornja. VakuumirovanieLaw of the Square Root. EvacuationPrawo pierwiastka kwadratowego. Po-wstawanie próżni

V.N. Tsurkin i in. Powyshenie effektivnosti modificirovanija siluminov putem zhidkofaznoj elektrogidroimpul’snoj obrabotkiInrease of Efficiency of Grain Refinement of Silumine Alloy by Liquid-phase Electrohy-dropulse TreatmentZwiększenie efektywności modyfi-kacji siluminów metodą ciekło-fazowej elektrohydroimpulsowej obróbki

L.P. Puzhailo i in. Sravnitel’nyj analiz kharakteristik elektromagnitov razlichnykh konfiguracij, primenjaemykh v MGD-ustanovkakh dlja prigotovlenija i razlivki aljuminievykh splavovComparative Analysis of Characteristics of Magnets of Different Configurations Used in MHD-unit for Aluminium Alloys Preparation and CastAnaliza porównawcza charakterystyki elektromagnesów o różnych konfigura-cjach stosowanych w urządzeniach mag-netohydrodynamicznych do przygotowy-wania i odlewania stopów Al

V.G. Yefimova i in. Povyshenie ustojchivosti ogneupornykh materialov k rasplavam zharoprochnykh splavovThe Improving Metalsteady Refractory Ma-terials in the Manufacture Crucibles for Melt-ing High-temperature AlloysPoprawa właściwości materiałów ognio-trwałych przeznaczonych na tygle do to-pienia stopów żaroodpornych


46

V.B. Bublikov i in. Osobennosti vlijanija kremija na strukturu i mekhanicheskie svojstva otlivok iz vysokoprochnogo chuguna, modificirovannogo v litejnoj formeFeatures of the influence of Silicon on the Structure and Mechanical Properties of Cast-ings Made of Ductile Iron Hat War Modified in the MolgSpecyfika oddziaływania krzemu na struk-turę i właściwości mechaniczne odlewów wykonanych z żeliwa sferoidalnego mo-dyfikowanego w formie

N.I. Tarasevich i in. Teplofizicheskie osobennosti poluchenija korpusa kompressora razovoj turbiny centrobezhnym elektroshlakovym lit’emThermophysical Characteristics of Obtaining a Gas Turbine Body by Electrocinger Spun CastingTermofizyczna charakterystyka proce-su wytwarzania korpusu turbiny gazo-wej techniką odlewania odśrodkowego elektrożużlowego

E.G. Aftandilyants i in.

Termokineticheskie parametry formirovanija struktury bimetallicheskikh otlivokThe Thermokinetic Parameters of Structure Forming of the Bimetallic CastingsTermokinetyczne parametry powstawania struktury odlewów bimetalicznych

V.P. Dotsenko i in. Issledovanie ekspluatacionnykh cvojstv litykh cepej pri povyshennykh temperaturakhStudy of Operational Properties Cast Chains at Elevated TemperaturesBadanie właściwości eksploatacyjnych w podwyższonych temperaturach odle-wanych łańcuchów

R.D. Khadiyev i in. Metody polychenija amorfnykh i mikro-kristallicheskikh splavovMethods for Producing Amorphus and Micro-crystalline AlloysMetody wytwarzania stopów bezposta-ciowych i o strukturze mikrokrystalicznej

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY



47

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


N.I. Levitsky i in. Ispol’zovanie elektronno-luchevoj litejnoj tekhnologii dlja proizvodstva materialov sistemy Ti-Al-SiUsing Electro-beam Casting Technology for the Production of Materials Ti-Al-SiZastosowanie technologii odlewania z wykorzystaniem elektrołuku w odniesie-niu do materiałów z układu Ti-Al-Si

PRZEGLĄD MECHANICZNY

2012, Vol. 71, Nr 3

A. Karolczuk i in. Stanowisko do badań zmęczeniowych materiałów z zastosowaniem prototypu siłownika elektromagnetycznegoStand for fatigue tests of materials with the use of prototype of electromagnetic actuator

A. Gessner Ocena dokładności wykonania odlewu i minimalizacja naddatków na obróbkę w korpusach obrabiarekEvaluation of the accuracy of the ma king a casting and machining allowances mini-malization in machine tool frames

E. Jacnicka, L. Semotiuk

Wpływ eksploatacyjnego zużycia łożysk wrzeciona frezarki sterowanej nume-rycznie na niepewność pomiaru sondą inspekcyjnąInfluence of the operating wear of spindle bearings of CNC milling machine on the in-spection probe measurement uncertainty

R. Bański, D. Rozumek

Prędkość wzrostu pęknięć zmęczenio-wych przy zginaniu w płaskich próbkach wykonanych z kompozytu stal-tytanFatigue crack growth rate in the plane speci-mens of steel-titanium composite under Ben-dig conditions

A. Woźniak Badania odporności na zużycie ścierne, szoki cieplne i erozję barier cieplnych na bazie ZrO2 natryskiwanych plazmowoInvestigations of resistance to abrasive wear, erosion and thermal shock of thermal barri-ers based on ZrO2


48

Opracowanie: Krystyna Bany-Kowalska, Anna Samek-Bugno, Aleksander Welkens

TYTUŁ CZASOPISMA,

NUMER

WYBRANE ARTYKUŁY


SLÉVÁRENSTVÍ2012, Vol. 60, Nos. 1–2

P. Lichý, V. Bednářová

Lité porézní kovy – výroba a vlastnostiCast porous metals – manufacture and prop-ertiesOdlewane metale porowate – produkcja i właściwości

Z. Pavloušková Posuzování chemické heterogeneity LKG le-govaných niklemEvaluation of chemical heterogeneity of nick-el-alloy GJSOcena niejednorodności składu chemicz-nego żeliwa sferoidalnego z dodatkiem stopowym niklu

T. Elbel i in. Studium vzniku bodlin v litinových odlitcích – 2. část: Odlitky z LKG a LLGStudy of pinholes Genesis in cast irons – 2nd part: Castings from spheroidal and lamellar graphite cast ironBadanie źródła powstawania nakłuć w od-lewach żeliwnych – Część 2: Odlewy z że-liwa z grafitem sferoidalnym i płatkowym

J. Roučka Filtrace a její implementace v praxiFiltration and its implementation in practiceFiltracja i jej praktyczne zastosowanie

A. Neudert Pískové vměstky – zadrobeniny a rozplavený písekSand inclusions – drops and sand holesWtrącenia piasku – zapiaszczenia i rako-watość

J. Machuta Sledování dilatačních vlastností sléváren-ských směsí během tepelné zátěžeMonitoring of foundry mixtures expansion properties during thermal stressKontrola zjawiska rozszerzalności mas formierskich pod wpływem oddziaływania naprężeń cieplnych

Informacja patentowa

49

Wykaz udzielonych przez UP RP patentów i praw ochronnych z zakresu odlewnictwa i metalurgii w okresie od lutego do kwietnia 2012 r.

Patent nr 210555 „Sposób wytwarzania dwufa-zowego nanokompozytu odwracalnie absorbują-cego wodór w temperaturze otoczenia na bazie stopu magnezu modyfikowanego stopem typu LaNi5”Twórcy: Mieczysław Jurczyk, Marek Nowak Właściciel: Politechnika Poznańska

Patent nr 210761 „Wielofunkcyjna sonda do po-miaru temperatury stopu i parametrów dmuchu w dyszy pieca hutniczego”Twórcy: Stefan Gizicki, Józef Czernecki, Zdzi-sław MiczkowskiWłaściciel: Instytut Metali Nieżelaznych, Gliwice

Patent nr 210610 „Aparat do pomiaru współ-czynnika przewodności cieplnej materiałów ce-ramicznych”Twórcy: Wojciech Leśniewski, Edward CzekajWłaściciel: Instytut Odlewnictwa, Kraków

Patent nr 210958 „Sposób i układ kontrolno-po-miarowy do kontroli aktywnej powierzchni wsadu w procesie nawęglania w podciśnieniu”Twórcy: Piotr Kula, Józef OlejnikWłaściciel: SECO/WARWICK SA, Świebodzin

Patent nr 210999 „Sposób i urządzenie do od-cynkowania w trybie in-situ wsadu pieca induk-cyjnego, zwłaszcza wsadu zawierającego złom blachy stalowej ocynkowanej”Twórcy: Wojciech Wierzchowski, Tadeusz Gro-chal, Zenon Pirowski, Wiesław Borzystowski, Andrzej GwiżdżWłaściciel: Instytut Odlewnictwa, Kraków

Patent nr 210854 „Stal chromowa żarowytrzyma-ła i sposób produkcji wyrobów żarowytrzymałych”Twórcy: Jaromir Polach, Kamil Pětroš, Vaclav Foldyna, Zděnek Kuboň, Jan MartinakWłaściciel: JINPO PLUS, a.s., Ostrava, Czechy

Patent nr 210981 „Stop na osnowie żelaza o dużej odporności na ścieranie”Twórcy: Leszek Magalas, Jerzy Krawiarz, Adam Kokosza, Waldemar Uhl, Zenon Pirowski, Le-szek CisłoWłaściciele: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Kraków; Vesuvius Skawina Materiały Ogniotrwałe Sp. z o.o., Skawina; Insty-tut Odlewnictwa, Kraków

Patent nr 211258 „Ekologiczna emulsja do form odlewniczych”Twórcy: Stanisław Szczepaniak, Remigiusz SzczepaniakWłaściciel: Stanisław Szczepaniak, Remigiusz Szczepaniak, Kielce

Patent nr 211187 „Sposób sporządzania próbek przeznaczonych do badań mechanicznych mo-nokwazikryształów techniką jednoosiowego roz-ciągania”Twórca: Włodzimierz BogdanowiczWłaściciel: Uniwersytet Śląski, Katowice

Patent nr 211104 „Sposób podwyższania wytrzy-małości zmęczeniowej odlewów ze stopów alu-minium”Twórcy: Antoni W. Orłowicz, Jan Betlej, Marek F. Mróz, Andrzej Trytek, Mirosław TupajWłaściciel: Politechnika Rzeszowska im. Ignace-go Łukasiewicza, Odlewnia Ciśnieniowa Meta--Zel Sp. z o.o., Rzeszów


50

Opracowanie: Janina Marzencka

Patent nr 211181 „Sposób obróbki cieplno-che-micznej jonowej i urządzenie do obróbki cieplno--chemicznej jonowej”Twórca: Jan HejnaWłaściciel: Politechnika Wrocławska

Prawo ochronne nr 65895 „Działko do rozpyla-nia ciekłego metalu”Twórcy: Leszek Noga, Piotr Porada, Leszek Stencel, Zygmunt WojtasikWłaściciel: Boloil SA, Bukowno

Prawo ochronne nr 65896 „Tygiel do produkcji pyłu metalu”Twórcy: Leszek Noga, Piotr Porada, Leszek Stencel, Zygmunt WojtasikWłaściciel: Boloil SA, Bukowno

Szkolenia-konferencje-seminaria-spotkania

51

Spotkania

Posiedzenie Rady Wydziału Odlewnictwa AGH

Podczas posiedzenia Rady Wydziału Odlewnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w dniu 27 lu-tego 2012 r., dyrektor Instytutu Odlewnictwa, prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak wręczył Dyplomy Honorowe wraz z Medalem 65-lecia Instytutu Odlewnictwa. Wyróżnienia, przyznane przez Kapitułę Odznaczeń i Wyróżnień Instytutu Odlewnictwa za szczególne zasługi dla Instytutu otrzymali Panowie Profesorowie (w porządku alfabetycznym):

1. Zbigniew Bonderek2. Andrzej Chojecki3. Józef Dańko4. Stanisław M. Dobosz5. Aleksander Fedoryszyn6. Edward Fraś 7. Jan Głownia8. Edward Guzik9. Mariusz Holtzer10. Wojciech Kapturkiewicz11. Adam Kosowski12. Jan Lech Lewandowski13. Władysław Longa 14. Stanisław Rzadkosz15. Wacław Stachurski16. Józef Szczepan Suchy 17. Roman Wrona18. Jerzy Zych.

Prof. J.J. Sobczak pokrótce przedstawił stan prac prowadzonych w Instytucie Odlewnictwa z zakresu teorii i praktyki stanu ciekłego, w szczególności z badań wysokotemperaturowych, badań nieniszczących (w szczególności tomografii komputerowej), sterowania ruchem cząsteczek drugiej fazy w materiałach heterogenicznych, w tym w materiałach gradialnie funkcjonalnych, nowoczesne-go projektowania i prototypowania odlewów oraz zaawansowanych technik wytwarzania, w szcze-gólności z wykorzystaniem ciśnienia w aspekcie technologii odlewania odśrodkowego, odlewania pod niskim ciśnieniem gazowym z przeciwciśnieniem, a także odlewania w krystalizacją pod wyso-kim ciśnieniem hydrostatycznym (w aspekcie zastosowania unikatowej technologii squeeze casting w wariancie NRC – New Rheocasting Process).


52

Seminarium KZO ZREMB SA

Konferencje i seminaria

W dniach 9–10 marca 2012 r. odbyło się Seminarium zorganizowane przez Krakowskie Zakła-dy Odlewnicze ZREMB SA z okazji otwarcia nowo wybudowanej odlewni w Nowym Brzesku. Jednym z referujących był dyrektor Instytutu Odlewnictwa, prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak, który przybliżył zebranym sytuację w odlewnictwie staliwa w kraju i Europie (referat pt. „Sytuacja w odlewnictwie sta-liwa w kraju i Europie” autorstwa Jerzego J. Sobczaka, Elżbiety Balcer i Agnieszki Kryczek). Semina-rium towarzyszyło wręczenie Dyplomu Honorowego wraz z Honorowym Medalem 65-lecia Instytutu Odlewnictwa panu Andrzejowi Rybie, Prezesowi Zarządu i Dyrektorowi Spółki ZREMB SA.

Seminarium „Efektywne zarządzanie – nowoczesne narzędzia”

W dniu 26 kwietnia 2012 r. odbyło się w Instytucie Odlewnictwa seminarium, którego głów-nym punktem była prezentacja informatycznego systemu, dedykowanego instytutom naukowo-ba-dawczym pod hasłem „Efektywne zarządzanie – nowoczesne narzędzia". Opracowany w ramach projektu „Kompleksowa informatyzacja Instytutu Odlewnictwa poprzez wdrożenie zaawansowanych aplikacji informatycznych i modernizację infrastruktury sprzętowo-sieciowej" program integruje sze-roko pojęty obszar zarządzania projektami, zarządzania wiedzą, zasobami ludzkimi, elektronicznego obiegu dokumentów i systemu finansowo-księgowego. W seminarium udział wzięło szerokie grono osób zainteresowanych wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi zarządzania przedsiębiorstwem z uwzględnieniem specyfiki działania instytutów naukowo-badawczych. W trakcie spotkania przed-stawiono na przykładzie zdefiniowanych w Instytucie Odlewnictwa procesów, praktyczne zastosowa-nie systemu oraz omówiono korzyści z jego wdrożenia w Instytucie. Warto nadmienić, iż zaprezento-wany podczas spotkania system spotkał się z dużym uznaniem i aprobatą uczestników.


53

Seminarium Naukowe

10 maja 2012 r. odbyło się w Instytucie Odlewnictwa Seminarium Naukowe, podczas którego pan Dr. Norbert Mattern z Leibniz-Institute IFW Dresden, Institute for Complex Materials (Niemcy) wygłosił referat pt. "Phase separation in liquid and amorphous metallic alloys".


54

V Konferencja Międzynarodowa „Innowacje w odlewnictwie ciśnienio-wym”

W dniach 16–18 maja 2012 roku odbyła się w Niepołomicach kolejna V Konferencja Międzynarodowa poświęco-na problematyce odlewnictwa ciśnienio-wego pod patronatem naukowym Instytu-tu Odlewnictwa. Jej uroczystego otwarcia dokonał Wiceprezes Zarządu Główne-go STOP kol. Wiesław Walczak, witając wszystkich gości, a w szczególności spon-sorów niniejszej konferencji.

Część referatowa konferencji zo-stała podzielona na cztery sesje.

Pierwszej sesji przewodniczył Pre-zes ZG STOP Tadeusz Franaszek. Na wstę-pie prof. Andrzej Białobrzeski (Instytut Odlewnictwa) wygłosił referat poświęcony historii odlewnictwa ciśnieniowego. Na-stępnie sytuację odlewnictwa światowego oraz trendy i prognozy przedstawił prof. Jerzy J. Sobczak Dyrektor Instytutu Od-lewnictwa.

Kolejna prezentacja przedstawiona przez Maximiliana Feneberga z firmy Gei-ger – Niemcy poświęcona była omówieniu stanu aktualnego oraz rozwoju środków oddzielających i smarujących stosowa-nych w odlewaniu ciśnieniowym.

Natomiast przemysłowe piece dla odlewnictwa zaprezentowała firma Norg-pol Czerwiński sp.j. z Warszawy.

Sesję I zakończyła pani mgr El-żbieta Szymlet z Instytutu Odlewnictwa, przedstawiając możliwości dofinansowa-nia innowacyjnych przedsięwzięć.

Drugą sesję konferencji poprowa-dził prof. Jerzy J. Sobczak Dyrektor In-stytutu, otwierając ją referatem nt. od-lewania z krystalizacją pod ciśnieniem – squeeze casting.

Następnie wystąpił pan Dominik Baumgartner z firmy Fondarex SA ze Szwajcarii, prezentując referat nt. odle-wania ciśnieniowego w próżni: oddziały-wanie bilansu cieplnego, resztkowej wil-goci i pozostałości smaru we wnęce formy.

W imieniu pana Fabrizzia Panni z IDRA – Włochy dr Marek Czyżewski wy-stąpił z referatem pt.: „NoX OL 4200 S HPDC elementy strukturalne maszyny ciś-nieniowej, charakterystyka wtrysku i pro-cesu sterowania”.

Na zakończenie dr inż. Piotr Dudek (Instytut Odlewnictwa) wygłosił referat, dotyczący wstępnych badań wpływu zło-mu obiegowego na efekt endomodyfikacji w stopach magnezu.

Trzeciej sesji przewodniczył dr inż. Aleksander Fajkiel (Instytut Odlewni-ctwa).

Jako pierwszy (w imieniu prof. Sta-nisława Pietrowskiego) referat pt.: „Od-lewanie ciśnieniowe siluminów niskok-rzemowych z dodatkami niklu i miedzi” wygłosił Prezes Silum Opojowice Wiesław Walczak.


55

Następnie sposoby rozwiązania głównych problemów związanych z uży-ciem stali matrycowych w procesie odle-wania ciśnieniowego przedstawił Johann Mayerhofer z Böhler Edelstahl GmbH & Co KG, Kapfenberg, Austria.

Innowacyjną metodę otrzymywania odlewów z metalowych materiałów kom-pozytowych krystalizujących pod wyso-kim ciśnieniem przedstawił mgr inż. Piotr Długosz z Instytutu Odlewnictwa. Na ko-niec niniejszej sesji pan Maciej Dąbrowski z firmy Bühler Polska sp. z o.o. zaprezen-tował maszyny bezkolanowe (dwupłyto-we) firmy Bühler.

Ostatnia IV sesja odbyła się w In-stytucie Odlewnictwa. Uczestników kon-ferencji powitał Zastępca dyrektora In-stytutu dr inż. Józef Turzyński. Następnie w imieniu pani prof. Natalii Sobczak pani dr inż. Aleksandra Siewiorek przedstawiła możliwości badawcze Małopolskiego Cen-trum Innowacyjnych Technologii i Mate-riałów.

Następnie Goście zwiedzili Instytut Odlewnictwa, zapoznając się z nowoczes-ną aparatura badawczą, m.in. z nowo-czesnym stanowiskiem do wykonywania odlewów tiksotropowych i prasowanych w stanie ciekłym wraz z wyposażeniem oraz stanowisko do wytwarzania zawiesin (slurry maker).

Konferencję zamknął kol. W. Wal-czak, dziękując wszystkim uczestnikom, prelegentom, autorom referatów oraz sponsorom za udział w konferencji.


56

Konferencja Naukowo-Techniczna „Badania i rozwój nowoczesnej tech-nologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmeczenie cieplne”

W dniach 12−14 czerwca 2012 r. odbyła się w Zakopanem kon-ferencja pt. „Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpor-nych na zmęczenie cieplne”.

Celem konferencji było zaprezentowanie krajowym odlewniom

najnowszych kierunków badań mających na celu opracowanie innowacyjnych two-rzyw odlewniczych na osnowie żelaza o sterowanej strukturze, modyfikowanej pierwiastkami stopowymi i o podwyższo-nych właściwościach eksploatacyjnych w warunkach cyklicznych zmian tempe-ratury – ze szczególnym uwzględnieniem żeliwa wermikularnego.

Podczas trzydniowej konferencji przedstawiono wyniki pierwszej serii ba-dań prowadzonych w projekcie pod tym samym tytułem realizowanym w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Go-spodarka 2007–2013. Wykonawcą projek-tu jest Instytut Odlewnictwa.

Konferencję – składającą się z trzech sesji – prowadził dr inż. Zbigniew Pączek z Instytutu Odlewnictwa.

Pierwszą sesję, która miała na celu wprowadzenie w stan zagadnienia roz-począł Zastępca Dyrektora Instytutu dr inż. Józef Turzyński – witając serdecz-nie przybyłych Gości, a następnie przed-stawił główne założenia realizowane-go projektu.

Z kolei mgr inż. Agnieszka Kryczek omówiła stan aktualny produkcji od-lewów ze stopów żelaza w kraju i na świecie. Następnie kierownik projektu mgr inż. Andrzej Pytel przybliżył uczest-nikom materiał konstrukcyjny na ele-menty pracujące w warunkach zmę-czenia cieplnego – żeliwo wermiku-larne.

Podczas sesji drugiej i trzeciej – prezentowane były głównie pra-ce prowadzone w ramach projek-tu:

Inż. Stanisław Pysz (Instytut Odlewnictwa) za-prezentował dwie prace: Wpływ p a r a m e t r ó w

technologicznych na właściwości od-lewów pracujących w zmiennym polu temperatur oraz Komputerowa symu-lacja rzeczywistych warunków pra-cy w celu określenia pola naprężeń w dużych odlewach pracujących w warunkach cyklicznych zmian tem-peratury.

Mgr inż. Mieczysław Kuder (Instytut Odlewnictwa) zreferował tematy: Nowo-czesna aparatura badawcza stoso-wana w technologii wytopów żeliwa odpornego na zmęczenie cieplne oraz Ocena stanu metalurgicznego żeliwa z grafitem wermikularnym w oparciu o pomiar aktywności tlenu i wybrane parametry krzywej krzepnięcia.

Mgr inż. Marek Kranc (Instytut Odlew-nictwa) omówił Stopy odlewnicze pra-cujące w trudnych warunkach zużycia termicznego.

Mgr inż. Krzysztof Jaśkowiec (Insty-tut Odlewnictwa) przedstawił Założenia projektowe urządzenia do badania zmęczenia cieplnego tworzyw meta-lowych, a przedstawiciel Instytutu Tele- i Radiotechnicznego mgr inż. Piotr Gawryś – Stanowisko do badania zmęczenia cieplnego stopów żelaza, które zosta-ło wykonane w tej jednostce badawczej, zgodnie z koncepcją opracowaną przez pracowników Instytutu Odlewnictwa.

Niestety ze względów niezależnych od organizatorów nie został zaprezento-


57

wany planowany w programie referat pt. Pokrycia na formy i rdzenie – anali-za obecnie stosowanych oraz badanie i wytypowanie optymalnych pokryć mających zastosowanie przy wyko-nywaniu odlewów ze stopów miedzi w kokilach żeliwnych, którego autorem był mgr inż. Zbigniew Stefański.

Ponadto podczas konferencji mgr inż. Łukasz Boroń przedstawił Możliwo-ści badawcze i aparaturowe Zespołu Laboratoriów Badawczych Instytutu Odlewnictwa, a dr inż. Wojciech Wierz-chowski (Instytut Odlewnictwa) zapre-zentował temat: Żeliwo o strukturze tiksotropowej – sposób wytwarzania i potencjalne właściwości.

Wszystkie prezentacje wygłasza-ne podczas konferencji umieszczone zo-stały na stronie internetowej projektu www.tworzywa.iod.krakow.pl

Konferencja zgromadziła przedstawi-cieli 25 odlewni stopów żelaza z całej Pol-

ski, uczelni (Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Częstochowska), a także Sto-warzyszenia Technicznego Odlewników Polskich.

Przedstawiane tematy wzbudzały ożywioną merytoryczną dyskusję uczest-ników, której niezawodnym inicjatorem był każdorazowo prof. Marek S. Soiński z Politechniki Częstochowskiej. Najwięk-szą dyskusję wzbudziły problemy zwią-zane z wytwarzaniem żeliwa wermikular-nego. Bardzo miłe słowa i podziękowania za prace podjęte w Instytucie padły z ust dr inż. Adama Nowaka z Odlewni Polskich SA. Na zakończenie konferencji stwierdzo-no, że badania zapoczątkowane przez In-stytut w prezentowanym projekcie są bar-dzo cenne i niezwykle istotne zwłaszcza dla odbiorców odlewów, których należy bezwzględnie zaprosić na następną konfe-rencję prezentującą końcowe wyniki prac prowadzonych w projekcie. Wdrożenie wyników tych prac do praktyki powinno wpłynąć na zmniejszenie kosztów eksplo-atacyjnych szeregu urządzeń pracujących


58

W dniach od 29 maja do 1 czerwca 2012 r. Instytut Odlewnictwa po raz ko-lejny brał udział w targach ITM Polska, skupiających najważniejsze branże świa-towego przemysłu. Targi, jak co roku, odbyły się na terenie Międzynarodowych Targach Poznańskich. Wzięło w nich udział 937 wystawców oraz firm, a odwiedziło je prawie 16 000 zwiedzających.

W siedmiu salonach MTP zapre-zentowały się marki z całego świata. Prezentowały one maszyny i urządzenia o innowacyjnej technologii, miedzy in-nymi z takich dziedzin, jak: hydraulika i pneumatyka, spawalnictwo i lakierni-ctwo, obróbka metali, metalurgii czy też robotów przemysłowych i manipulatorów.

29 maja br. podczas gali rozdania nagród Instytut Odlewnictwa został uho-norowany przez Międzynarodowe Targi Poznańskie dwoma Złotymi Medalami za "Pasywny kompozytowy pancerz ochron-ny", który powstał w ramach współpracy

Międzynarodowe Targi Poznańskie 29 maja - 1 czerwca 2012 r.

z Konsorcjum PANCERMET. Nagroda zosta-ła złożona na ręce reprezentującej Insty-tut Odlewnictwa pani mgr Joanny Madej oraz współtwórców konstrukcji pancerza, panów mgr inż. Pawła Darłaka i mgr inż. Piotra Długosza. Drugi medal został przy-znany za "Ekomix" oraz mieszankę bento-nit - ekomix o nazwie „Cermix", zgłoszony do konkursu przez Instytut Odlewnictwa, którego producentem było Przedsiębior-stwo Techniczno-Handlowe CERTECH Jan Kuca Jerzy Motyka sp.j. Niedomice. Medal w imieniu Instytutu Odebrała pani mgr Joanna Madej.

W trakcie trwania targów w Po-znaniu 30 maja br. odbyło się również X JUBILEUSZOWE FORUM INŻYNIER-SKIE „Wirtualizacja - innowacyjną me-todą przygotowania produkcji". Obrady X Forum odbywały się w poznańskim World Trade Center. Jubileuszowe Forum otworzyła prezes NOT Ewa Mańkiewicz--Cudny. W ramach tegorocznego Forum odbyły się 4 panele dyskusyjne: „Kom-puterowe wspomaganie projektowania elementów maszyn i urządzeń", „Symu-lacje komputerowe technologii przykłady zastosowań i perspektywy", „Bazy danych jako narzędzie pracy technologa", „Pro-jekty celowe w sektorze MSP zrealizowa-ne z zastosowaniem CAx".

Znamienna również dla Parku Od-lewnictwa była wizyta na naszym stoisku Prezydenta RP Bronisława Komorowskie-go, który wyraził swoją aprobatę dla pro-mocji i rozwoju polskiego odlewnictwa.


59


60

Wystawa "Odlewnictwo jest jasne!" w Dreźnie

W dniach 14-15 czerwca 2012 roku Instytut Odlewnictwa miał przyjemność reprezentować polską branżę odlewniczą w Dreźnie podczas Międzynarodowej Kon-ferencji Materiałów Lekkich (16 Interna-tionales Dresdner Leichtbausymposium) organizowanej przez Instytutu Inżynierii Materiałów Lekkich i Polimerów Uniwer-sytetu Drezdeńskiego (Das Institut für Leichtbau und Kunststofftechnik (ILK) der Technischen Universität Dresden) Dopełnieniem wykładu prof. Jerzego J. Sobczaka była prezentacja wystawy "Od-lewnictwo jest jasne!", która cieszyła się wielkim zainteresowaniem gości z całego świata, Dorosłych i dzieci, naukowców i przedstawicieli przemysłu, ludzi z branży odlewniczej, jak i osób, które pierwszy raz

zetknęły się z odlewnictwem. Kolejny raz wystawa stała się pomocnym narzędziem, by po pierwsze wywołać w dyskusji temat odlewnictwa i możliwości, jakie nam dają dzisiejsze technologie odlewnicze. Po dru-gie, by zwrócić uwagę, że odlewnictwo jest rozwojowe, ciekawe i przede wszyst-kim – jasne!

Mieliśmy przyjemność gościć dyrek-tora Instytutu Inżynierii Materiałów Lekkich i Polimerów Uniwersytetu Drezdeńskiego prof. Wernera A. Hufenbacha, dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju prof. Krzysztofa Jana Kurzydłowskiego oraz przedstawiciela Ambasady Rzeczpo-spolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec pana Tomasza Salomona.


61

Nominacje

Prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak członkiem Zespołu do Spraw Nagród

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Barbara Kudrycka powołała na okres od dnia 16 kwietnia 2012 r. do 31 grudnia 2015 r. Zespół do Spraw Nagród. Wśród nowo powołanych jest prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak, dyrektor Instytutu Odlewnictwa.

W skład Zespołu wchodzą:

Przewodniczący: Witold Jurek

Członkowie:

• Zbigniew Bielecki

• Grażyna Grelowska

• Andrzej Grzywacz

• Barbara Gworek

• Robert Hołyst

• Paweł Idziak

• Jan Jabłkowski

• Janusz Jurczak

• Jan Kieniewicz

• Marek Kręglewski

• Marcin Król

• Maria Lewicka

• Karol Myśliwiec

• Henryk Skarżyński

• Jerzy Sobczak

• Marek Wierzbowski

• Jarosław Wołejszo.

Do zadań Zespołu należy ocena wniosków o przyznanie nagród ministra ds. szkolnictwa wyż-szego za wybitne osiągnięcia naukowe i za dokonania w opiece naukowej i dydaktycznej oraz przed-stawianie ministrowi propozycji dotyczących przyznania nagród wraz z uzasadnieniem.

24 kwietnia 2012 r. odbyło się inauguracyjne posiedzenie Zespołu do Spraw Nagród, w którym wzięła udział prof. Barbara Kudrycka, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.


62

Nagrody i wyróżnienia

Honorowa Statuetka Jubileuszu Instytutu Metali Nieżelaznych dla prof. dr. hab. inż. Jerzego J. Sobczaka.

Instytut Odlewnictwa otrzymał certyfikat człon-kostwa w 2012 r. w stowarzyszeniu European Investment Casters‘ Federation.


63

ZŁOTY MEDAL dla Instytutu Odlewnictwa od Międzynarodowych Targów Poznańskich za „Pasywny kompozytowy pancerz ochronny”, Instytut Odlewnictwa, Kraków we współpracy z Konsorcjum PANCERMET.

ZŁOTY MEDAL dla Instytutu Odlewnictwa od Międzynarodowych Targów Poznańskich za „Ekomix” oraz mieszankę bentonit - ekomix o nazwie „Cermix", Przedsiębiorstwo Technicz-no-Handlowe CERTECH Jan Kuca Jerzy Moty-ka sp.j. Niedomice, Instytut Odlewnictwa, Kra-ków.


64

SZKOLENIA W INSTYTUCIE ODLEWNICTWA W II KWARTALE 2012 R.

W dniu 27 kwietnia 2012 r., w akre-dytowanym Laboratorium Chemii i Mate-riałów Formierskich Instytutu Odlewni-ctwa, zorganizowano szkolenie otwarte pt. „Badanie właściwości wytrzyma-łościowych tworzyw odlewniczych”. Zakres szkolenia obejmował: omówienie podstawowych charakterystyk wytrzy-małościowych materiałów oraz sposo-bu ich wyznaczania; omówienie para-metrów badań właściwości mechanicz-nych; zademonstrowanie przydatności aparatury badawczej; normy dotyczące prób wytrzymałościowych oraz podsta-wowe wytyczne do przeprowadzenia ba-dania – sposób podejścia w zależności od rodzaju aparatury. Podczas ćwiczeń praktycznych (statyczna próba rozciąga-nia, pomiar twardości, próba udarności) uczestnicy mieli możliwość przebadania własnych próbek. Szkolenie prowadził mgr inż. Adam Tchórz.

W dniach 10–11 maja 2012 r. szko-lenie pt. "Eksploatacja i obsługa pie-ców indukcyjnych tyglowych. Topie-nie żeliwa i staliwa (z uzyskaniem uprawnień do eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych lub dozoru)".

Szkolenie, składało się z dwóch blo-ków tematycznych. Pierwszy blok obej-mował wykład nt.: aktualnych kierunków rozwoju konstrukcji pieców indukcyj-nych tyglowych, ich eksploatacji i obsługi z uwzględnieniem przepisów bhp, odlew-niczych stopów żelaza wytapianych w pie-cach indukcyjnych oraz metod ich wyta-piania, ze szczególnym uwzględnieniem żeliwa sferoidalnego. Wykładowcami byli mgr inż. Andrzej Gwiżdż oraz mgr inż. Mieczysław Kuder z Zakładu Stopów Żela-za Instytutu Odlewnictwa.

W ramach tego bloku zaprezento-wano działanie:

• systemu Analizy Termicznej ATAS®, przeznaczonego do kontroli proce-

su metalurgicznego żeliwa szare-go i sferoidalnego przez rejestrację i interpretację krzywych chłodzenia otrzymanych podczas analizy ter-micznej próbek szarych i białych. System pozwala na: oznaczanie równoważnika węgla, zawartości węgla i krzemu; określanie jakości metalurgicznej żeliwa oraz na bie-żącą ingerencję w parametry pro-wadzonego wytopu i optymalizację całego procesu metalurgicznego.


65

• systemu pomiarowego Celox®-Foundry służącego do bezpośred-niego pomiaru aktywności tlenu w ciekłym żeliwie. System ten po-zwala na szybką ocenę bieżącego stanu żeliwa poddanego obróbce nośnikami magnezu i optymalizację procesu sferoidyzacji i wermikula-ryzacji żeliwa. Drugi blok szkolenia prowadzony był przez przedstawi-cieli Komisji Kwalifikacyjnej przy Stowarzyszeniu Klub Techniki i Roz-woju – inż. Aleksandra Chrobaka i inż. Zbigniewa Dzierwę. Omówiono w nim: podstawowe wiadomości z zakresu prawa energetycznego, ochrony przeciwporażeniowej, za-sady postępowania przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycz-nym, organizację pracy przy urzą-dzeniach elektroenergetycznych, zasady bezpieczeństwa i ochrony pracy oraz ochronę przeciwpożaro-wą.

W ramach szkolenia uczestnikom zaprezentowano linię technologiczną do obróbki cieplnej żeliwa sferoidalnego w procesie wytwarzania żeliwa ADI oraz jedyne w Polsce stanowisko do badań nie-niszczących metodą tomografii kompute-rowej typu NITON i typu V|TOME|X L-450 (przeznaczone do badań nieniszczących obiektów dużogabarytowych). Uczestnicy zwiedzili również popularno-naukową wy-stawę „Odlewnictwo jest jasne!” przedsta-wiającą w sposób niekonwencjonalny rolę i znaczenie odlewnictwa.

Szkolenie zakończyło się ustnym egzaminem na uzyskanie uprawnień, któ-ry wszyscy uczestnicy szkolenia zaliczyli z wynikiem pozytywnym.

W dniu 1 czerwca 2012 r., w akre-dytowanym Laboratorium Chemii i Ma-teriałów Formierskich Instytutu Odlew-nictwa, odbyło się szkolenie otwarte pt.: „Badanie podstawowych właściwości mas rdzeniowych”.

Zakres szkolenia obejmował: pod-stawowe wymagania związane z przyję-ciem, przygotowaniem i przechowywa-niem materiałów przeznaczonych do ba-dań laboratoryjnych; badanie: mas syn-tetycznych (badanie bentonitu w zakresie montmorylonitu – MB, badanie zawartości gliny aktywnej), piasku powlekanego ży-wicą, mas ze spoiwami specjalnymi (pro-ces Polcor), mas utwardzanych za pomo-cą CO2, mas ze spoiwem W oraz innych mas stosowanych do wyrobu rdzeni; me-tody badania osnowy mas rdzeniowych: wytrzymałość na zginanie (na zimno i na gorąco), straty prażenia, temperatura mięknięcia, wilgotność, średnia wielkość ziarna, gęstość nasypowa; badanie wy-dzielalności gazów i temperatury początku spiekania; ocenę jakości rdzeni.

Główny akcent w szkoleniu poło-żono na praktyczną stronę zagadnienia i pomoc w rozwiązywaniu problemów pojawiających się w trakcie badań oraz oceny jakości stosowanych materiałów. Uczestnicy mieli możliwość przebadania własnych próbek. Szkolenie prowadził inż. Tadeusz Pluta.


66

10–14.09 FOND-EX 2012, Brno, Czechy

12–14.09 52. Międzynarodowa Konferencja Odlewnicza, Portorož, Słowenia

13–16.09 Ankiros / Annofer, Istambuł, Turcja

18–22.09 AMB, Stuttgart, Niemcy

19–20.09 Konstruieren mit Gusswerkstoffen, Essen, Niemcy

25–27.09 Metal, Control-Tech, Aluminium & Nonfer, Kielce, Polska

26–28.09 International Foundry Industry Expo, Pekin, Chiny

KONFERENCJE, SEMINARIA, TARGI I WYSTAWY W III KWARTALE 2012 R.

Aleksandra Jarco1, Jacek Krokosz2, Rafał Pabiś2

1 Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Odlewnictwa, ul. Reymonta 23, 30-059 Kraków2 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków

Z historii odlewnictwa...

GOLGOTA BESKIDÓW NA WZNIESIENIU MATYSKA

THE GOLGOTHA OF THE BESKIDY MOUNTAINS ON THE MATYSKA HILL

67

Streszczenie

Przedstawiono w skrócie genezę Świąt Wiel-kanocnych. Przedstawiono odlewane pomniki zwią-zane z tymi świetami, ze szczególnym uwzględnie-niem odlewanej Drogi Krzyżowej w Polsce, jakim jest Golgota Beskidów.

Abstract

The origins of Easter were outlined. The cast statues related with Easter were presented, with particular reference to the cast elements of the Stations of the Cross in Poland, that is, the Golgo-tha of the Beskidy Mountains.

Wielkanoc to najważniejsze i naj-starsze święto katolickie obchodzone w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosen-nej pełni Księżyca. Przypada ono po 21 marca i oznacza to, że Wielkanoc obcho-dzona jest pomiędzy 22 marca a 25 kwiet-nia (włącznie). Należy nadmienić, że okres Wielkanocy liczony jest obecnie według kalendarza gregoriańskiego. Ciekawym elementem wyznaczania świąt ruchomych, w tym przypadku Wiel-kanocy, jest ustalenia daty. Wyznaczanie daty Wielkanocy w danym roku w kościele katolickim oparte jest na fazach Księżyca. Do 1582 roku obowiązywał kalen-darz juliański. Do obliczeń czasu Wiel-kanocnego stosuje się obecnie metodę niemieckiego matematyka C.F. Gaussa. Bliższe dane odnośnie ustalania czasu Wielkanocy podaje literatura [1].

Szczególnym przykładem ściśle związanym z Wielkanocą są Drogi Krzyżo-we zwane Golgotami, takie jak na przykład w Groows/Amarillo Teksas (USA) [rys. 1]. To tu na stosunkowo niewielkim obszarze umieszczono „metalowe”, poszczególne, stacje Męki Pańskiej. Także w Częstochowie na Jasnej Górze możemy dziś oglądać i celebrować bardzo realistyczne sceny Męki Pańskiej odlane z brązu. Autorem modeli odlewni-czych jest jeden ze znakomitych artystów rzeźbiarzy przełomu XIX i XX wieku Pius Weloński [rys. 2].

Warto przypomnieć, że Droga Krzy-żowa w kościele katolickim to nabożeństwo wielkopostne o charakterze adoracyjnym, polegające na symbolicznym odtworzeniu drogi Jezusa Chrystusa podczas prowa-dzenia go na śmierć i złożenia zwłok do grobu.

Tradycja odprawiania Drogi Krzy-żowej powstała w Jerozolimie w średnio-wieczu i rozpowszechnili ją franciszkanie, którzy oprowadzając pątników zatrzymy-wali się przy stacjach przedstawiających historię śmierci Jezusa.


68

Rys. 1. Droga Krzyżowa – wybrane stacje Męki Pańskiej znajdujące się w Groows/Amarillo Texas (USA)

Fig. 1. Way of the Cross – Selected Stations of the Passion of our Lord Jesus Christ in Groows/ Amarillo Texas (USA)


69

Rys. 2. Przykładowe stacje Męki Pańskiej na Jasnej Górze w Częstochowie [2] – kamień połączony z elementami odlewanymi

Fig. 2. Selected Stations of the Cross at Jasna Góra in Częstochowa [2] – stone combined with cast elements

Liczbę czternastu stacji ustalono w XVII wieku. W kościołach katolickich Droga Krzyżowa przedstawiana jest w obrazach lub kutych rzeźbach kamien-nych lub metalowych odlewanych z żeliwa, brązu itp. rozmieszczonych na ścianach bocznych świątyni lub poza świątyniami. Takim przykładem są sceny z Męki Pań-skiej w Assinghausen (Niemcy) (rys. 3).

Także w Polsce w Kopaszewie (rys. 4) i w Grodkowie można napotkać stacje Drogi Krzyżowej z wmontowanymi i odla-nymi z żeliwa płaskorzeźbami.

Stacje Drogi Krzyżowej to nie tylko od-tworzenie wydarzeń z ostatnich dni Chry-stusa. Mają one swą bogatą symbolikę. Dla katolików są również podstawą roz-ważań medytacyjnych dotyczących m.in. tego, czym jest prawda, miłość itp.

Papież Jan Paweł II odprawiał Dro-gę Krzyżową w każdy piątek przez cały rok i codziennie w Wielkim Poście.

Formę nabożeństwa reguluje Czwarte Wydanie Enchiridion Indulgentia-rum (promulgowane przez Pawła VI): Po-bożne ćwiczenia należy odprawiać przed stacjami Drogi Krzyżowej prawnie erygo-wanymi.

Do erygowania prawdziwej Drogi Krzyżowej wymaga się 14 stacji krzyży, przy których zwykło się zamieszczać z po-żytkiem tyleż obrazów, przedstawiających stacje jerozolimskie. Zgodnie z powszech-nie przyjętym zwyczajem pobożna prak-tyka składa się z czternastu pobożnych czytań, do których dodaje się pewne we-zwania modlitewne.

Po każdym wezwaniu (Stacja...) istnieje zwyczaj klękania i mówienia: „Kła-niamy Ci się, Panie Jezu Chryste, i bło-gosławimy Tobie”, lud odpowiada: "...Żeś przez Krzyż i Mękę swoją odkupił świat" lub "...Żeś przez Krzyż swój święty świat od-kupić raczył".

Najstarsza w Europie kalwaria po-wstała w latach 1405–1420 w Hiszpanii, koło Kordoby, z inicjatywy dominikanina Alwarusa. Nieco później zaczęły one po-wstawać na terenie Niemiec i Włoch. Po okresie reformacji powrócono do ich bu-dowania. Było to też związane z rozwojem pobożności pasyjnej, do czego przyczynił się walnie swymi publikacjami z końca XVI w. Adrian Cruys, zwany Andrycho-miuszem.


70

Rys. 3. Przykładowe sceny z Męki Pańskiej w Assinghausen (Niemcy) odlane z żeliwa

Fig. 3. Selected Stations of the Cross in Assinghausen (Germany) – cast iron

Rys. 4. Żeliwne płyty Drogi Krzyżowej w Kopaszewie [3]

Fig. 4. Cast iron plates included in the Stations of the Cross of Kopaszewo [3]


71

Rys. 5. Żeliwne płyty Drogi Krzyżowej w Grodkowie [3]

Fig. 5. Cast iron plates included in the Stations of the Cross of Grodkowo [3]

Jego dzieła, w których opisywał Ziemię Świętą w czasach Chrystusa sta-ły się bodźcem do tworzenia tego typu miejsc pielgrzymkowych. Pierwszą kalwa-rią w Polsce jest Kalwaria Zebrzydowska założona z inicjatywy Mikołaja Zebrzy-dowskiego w 1602 r.

Kalwarie zawierały różne liczby stacji, od paru do kilkudziesięciu. Wraz z rozwojem nabożeństwa Drogi Krzyżowej (związanym głównie z postacią św. Leo-narda z Porto Maurizio) stacje Męki Pań-skiej, w liczbie 14, zaczęły być umieszcza-ne także we wnętrzach kościołów.

W Polsce znajduje się kilkadziesiąt Kalwarii kamiennych lub odlewanych i wy-mienić tu należy niektóre z nich:

• Kalwaria na Górze Kalwaria,

• Kalwaria na Górze Świętej Anny,

• Kalwaria Pacławska,

• Kalwaria Pakoska - Pakość,

• Kalwaria Panewnicka − Katowice-Pa-newniki,

• Kalwaria Świętokrzyska,

• Kalwaria Wambierzyce,

• Kalwaria Ujazdowska,

• Kalwaria Wejherowska,

• Kalwaria Zebrzydowska.

Stacje Drogi Krzyżowej to:

1. Jezus na śmierć skazany.

2. Jezus bierze krzyż na swoje ramiona.

3. Jezus upada po raz pierwszy.

4. Jezus spotyka Matkę swoją.

5. Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Jezusowi.

6. Weronika ociera twarz Jezusa.

7. Jezus upada po raz drugi.

8. Jezus pociesza płaczące niewiasty.

9. Jezus upada po raz trzeci.

10. Jezus z szat obnażony.

11. Jezus do krzyża przybity.

12. Śmierć Jezusa na krzyżu.

13. Jezus zdjęty z krzyża.

14. Jezus złożony do grobu.


72

Szczególnym przykładem odlewa-nej Drogi Krzyżowej w Polsce jest Gol-gota Beskidów – to malowniczo położona Droga Krzyżowa na Wzniesieniu Matyska (609 m n.p.m.) znajdująca się w powie-cie żywieckim pomiędzy wioskami Radzie-chowy i Przybędza. Na szczycie znajduje się wysoki na około 20 m krzyż wykonany z nierdzewnej stali szlachetnej (rys. 6). Jak informuje tablica znajdująca się na kamiennym cokole był on wzniesiony:

„Dla uczczenia Roku Jubileuszowego przypadającego na pontyfikat Ojca Świętego Jana Pawła II

został ufundowany przez parafian Krzyż na Matysce.

Ku większej chwale Boga, na pożytek wiernych i przyszłych pokoleń, na drogę III-go Tysiąclecia Chrześcijaństwa wska-zaną przez papieża Polaka, poświęcony

przez I-go bpa diecezji bielsko-żywieckiej ks. Tadeusza Rakoczego w dniu 10.11.2000 RP

w obecności syna ziemi radziechowskiej ks. bpa Tadeusza Pieronka i miejscowego proboszcza

ks. prałata Stanisława Gawlika oraz licznie zgromadzonego ludu Bożego”

Rys. 6. Krzyż na wzniesieniu Matyska

Fig. 6. The cross on the Matyska Hill

Pochodzące z języka łacińskiego słowo „stacja” oznaczało pierwotnie miej-sce zatrzymania się. W czasie nabożeń-stwa Drogi Krzyżowej odnosi się do przy-stanków, nawiązujących do drogi Jezusa z pałacu Piłata na Kalwarię. Mają one na celu skłonienie człowieka do refleksji i chwili zadumy nad cierpieniem Chrystu-sa. Poniżej przedstawiono przykłady stacji odlewanej Drogi Krzyżowej na Wzniesie-niu Matyska (rys. 7–12).

Rys. 7. Stacja V – Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Panu Jezusowi (ufundowana przez

mieszkańców Podbeskidzia)

Fig. 7. Station V – Simon of Cyrene helps Jesus to carry the cross (founded by the inhabitants of

the Region of Podbeskidzie)

Zaprojektowanie i wykonanie sta-cji Golgoty Beskidów zostało powierzone rzeźbiarzowi, autorowi licznych dzieł sa-kralnych, profesorowi Czesławowi Dźwi-gajowi z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych przez ówczesnego proboszcza ks. Stanisława Gawlika.

Stacja XIV powstała jako pierwsza i w sierpniu 2004 roku stanęła obok Krzy-ża Milenijnego.


73

Rys. 9. Stacja XI – Przybicie Pana Jezusa do Krzy-ża

Fig. 9. Station XI – Jesus is nailed to the cross

Rys. 8. Stacja VII – Drugi upadek

Fig. 8. Station VII – Jesus falls the second time

Rys. 10. Stacja XIV – Złożenie do grobu ciała Pana Jezusa

Fig. 10. Station XIV – Jesus is laid in the tomb

Przez kolejne lata wzdłuż polnej drogi prowadzącej na szczyt Matyski suk-cesywnie wznoszone były następne sta-cje Golgoty. Zostały one zrealizowane już przez obecnego proboszcza ks. Ryszarda Kubasiaka, który podjął się kontynuacji tego godnego podziwu dzieła. Jako ostat-nia powstała, największa stacja, ufundo-wana jako wotum wdzięczności przez So-lidarność Podbeskidzia – stacja XII (rys. 11), a 12 września 2009 r. miała miejsce uroczystość poświęcenia ukończonej Dro-gi Krzyżowej przez biskupa diecezji biel-sko-żywieckiej Tadeusza Rakoczego.

Rys. 11. Stacja XII Śmierć Pana Jezusa na Krzyżu

Fig. 11. Station XII Jesus dies on the cross

Od 2005 roku wierni usypują na Matysce symboliczny kurhan upamięt-niający bohaterów narodowych. Trafiła tam też ziemia z grobów: księdza Jerze-go Popiełuszki, Stanisława Pyjasa i jego przyjaciela Stanisława Pietraszki, są urny z ziemią z Katynia, Miednoje, Bykowa i Ostaszkowa, a także z Peru, gdzie zosta-li zamordowani dwaj polscy misjonarze: franciszkanie Michał Tomaszek i Zbigniew Strzałkowski. W 2007 roku złożono tu zie-mię z grobów powstańców warszawskich i fortów w Węgierskiej Górce, które zasły-nęły obroną we wrześniu 1939 roku.


74

Golgota Beskidów to bez wątpienia bardzo piękna, oryginalna i zapadająca w pamięć Droga Krzyżowa. Skłania do głębokiej refleksji nad cierpieniem nio-sącego Krzyż Chrystusa oraz, co za tym idzie, i nad własnym życiem. Gdy dokład-nie przyjrzymy się kolejnym stacjom od-najdziemy wiele symboli oraz nawiązań do współczesności. W stacji V widzimy jak Ojciec Święty (współczesny Szymon z Cy-reny) pomaga nieść Krzyż Panu Jezusowi, a w stacji VIII jedną z pocieszanych przez Chrystusa niewiast jest bł. Matka Teresa z Kalkuty. To uwspółcześnienie sprawia, że Golgota Beskidów jest jeszcze bardziej poruszająca.

Droga Krzyżowa na Matysce z roku na rok staje się coraz bardziej po-pularnym miejscem pielgrzymek wier-nych. Tradycyjnie co roku odbywają się tam liczne nabożeństwa m.in. w Wiel-ki Piątek i Święto Podwyższenia Krzyża procesja Drogi Krzyżowej, Zaduszki Na-rodowe, Msza Święta odprawiana w noc sylwestrową, obchody Dnia Papieskiego oraz upamiętniające Rocznicę Śmierci Jana Pawła II.

2 kwietnia 2007 roku pod Krzyżem Jubileuszowym na Matysce podczas ob-chodów upamiętniających drugą roczni-cę śmierci Jana Pawła II, kilkorgu z licz-nie zgromadzonych wiernych udało się uchwycić na zdjęciu płonący ogień w go-dzinę śmierci o 21:37, który przybrał cha-rakterystyczny kształt Papieża (rys. 12).

Zdjęcie to zostało wyróżnione w Konkursie na Najciekawsze Zdjęcie z Ojcem Świętym, oraz zostało dołączo-ne do materiałów beatyfikacyjnych Jana Pawła II.

Literatura

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielkanoc.

2. h t tp : / /www. t r i vago.p l / c zes tocho -wa-86503/miejsce-pamieci/jasnogorska--droga-krzyzowa-1370476/foto-i5980168.

3. Dobesz Janusz Leon: Żeliwne płyty „Dro-gi Krzyżowej” z Grodkowa. [w:] Kluczwajd K. (red.), Dawne i nowsze odlewnictwo – wyroby żeliwne i inne. Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Toruń 2011.

4. www.golgota-beskidow.pl.

5. http://mapakultury.pl/art,pl,mapa-kultu-ry,97639.html.

6. www.parafiaradziechowy.pl.

Rys. 12. Zdjęcie wykonane w drugą rocznicę śmierci Jana Pawła II podczas obchodów zorgani-

zowanych pod Krzyżem Jubileuszowym na Matysce

Fig. 12. Photo taken on the second anniversary of the death of John Paul II during celebrations

organised under the Jubilee Cross on the Matyska Hill

Autorzy dziękują Księdzu Proboszczowi Ryszardowi Kubasiakowi za cenne uwagi i pomoc w opracowa-niu treści artykułu.

Wydawnictwa Instytutu Odlewnictwa

Publikacje

75

Przedstawiona monografia jest syntetyczną prezentacją wyników badań i działań związanych z realizacją wybra-nych, ważniejszych projektów z zakresu badań i ich wspomagania, realizowanych w 2011 roku w obszarze działalności sta-tutowej. Tematyka działalności statutowej Instytutu Odlewnictwa jest opracowywa-na zgodnie z zasadami zrównoważonego i trwałego rozwoju w zakresie współczes-nej problematyki dotyczącej badań pod-stawowych i stosowanych, związanych z procesem wytwarzania odlewów. Roz-patrzono szczególnie takie zagadnienia, jak kompleksowy transfer nowoczesnych technologii odlewniczych (w tym techno-logii formy i rdzenia) do przemysłu i ca-łej gospodarki oraz technologii produkcji odlewów o wysokim stopniu przetworze-nia, spełniających specyficzne wymagania eksploatacyjne. Dotyczy to także odlewów wykonywanych z zastosowaniem współ-czesnych metod szybkiego prototypowa-nia. Dużo uwagi poświęcono badaniom stanu ciekłego metali i ich stopów oraz nowoczesnym materiałom monolitycznym i heterogenicznnym (w tym metalowym materiałom kompozytowym) syntetyzo-wanym z uwzględnieniem komplekso-wego oddziaływania na ich poszczególne poziomy strukturalne. Realizacja wielu projektów dotyczyła zagadnień związanych z ekologią w odlewnictwie, a szczególnie z identyfikacją zanieczyszczeń środowi-ska przy produkcji odlewów, metodami ich eliminacji, problemami recyklingu i wyko-rzystania odpadów. Interesujące wyniki

Praca zbiorowa pod red. Andrzeja Balińskiego: Działalność naukowa, badaw-cza i rozwojowa oraz wspomagająca badania

ISBN 978-83-88770-80-7


76

Praca zbiorowa pod red. Aleksandra Fajkla: Innowacje w odlewnictwie ciś-nieniowym. Część V

ISBN 978-83-88770-79-1

Na wstępie wydawnictwa przed-stawiono w skrócie historię odlewania pod ciśnieniem, przechodząc następnie do tematów dotyczących współczesnego odlewnictwa ciśnieniowego, takich jak: odlewanie ciśnieniowe w próżni: oddzia-ływanie bilansu cieplnego, resztkowej wil-goci i pozostałości smaru we wnęce for-my w procesie odlewania ciśnieniowego w próżni; główne problemy związane ze stalami na formy ciśnieniowe i ich rozwią-zywanie; wstępne badania wpływu zło-mu obiegowego na efekt endomodyfikacji w stopach magnezu; innowacyjna metoda otrzymywania odlewów z metalowych ma-teriałów kompozytowych krystalizujących pod wysokim ciśnieniem gazu; odlewanie ciśnieniowe siluminów niskokrzemowych z dodatkami niklu i miedzi. Zaprezento-wano również nowe możliwości technolo-giczne Instytutu Odlewnictwa w Krakowie w zakresie procesu prasowania w stanie ciekłym.

badań dotyczyły również inteligentnych procesów wytwórczych w wytwarzaniu odlewów, w tym projektowaniu systemów multidyscyplinarnych i specjalizowanych technologii z wykorzystaniem nowoczes-nych technik komputerowych. Duży ob-szar badań dotyczył problematyki nowo-czesnych metod kontroli jakości odlewów.

Wiele z prezentowanych prac zosta-ło już opublikowanych lub będzie przed-miotem publikacji w fachowych wydawni-ctwach krajowych i zagranicznych.


77

Praca zbiorowa pod red. Jerzego J. Sobczaka: Prognozy i trendy rozwojowe w odlewnictwie światowym i krajowym

Proponowana publikacja jest trze-cią z kolei, przedstawiającą sytuację światowego i krajowego przemysłu od-lewniczego. Na wstępie przedstawiono w niej szereg informacji dotyczących świa-towego, europejskiego rynku odlewów w 2010 roku. Wynika z nich, że podob-nie jak w latach poprzednich w rankingu światowych producentów odlewów przo-dują Chiny (43%), Indie (10%) oraz USA (9%). Produkcja polskich odlewni stanowi niezmiennie 1% globalnej produkcji od-lewów. Wśród europejskich producentów odlewów liderem są Niemcy (23,8%), Pol-ska plasuje się na ósmym miejscu (4,5%).

W dalszej części publikacji podano (opracowane na podstawie raportu Ame-rykańskiego Stowarzyszenia Odlewnictwa AFS – American Foundry Society) pro-gnozy sprzedaży odlewów do roku 2020 w podziale na gatunki odlewanych metali i symbole systemu klasyfikacji NAICS oraz prognozowane zmiany w amerykańskim przemyśle odlewniczym.

Informacje o sytuacji rynku odle-wów w Polsce w 2010 r. (status organi-zacyjny, strukturę własnościową, wielkość produkcji odlewni krajowych, strukturę produkcji odlewów ze stopów żelaza (że-liwo szare i stopowe, żeliwo sferoidalne, żeliwo ciągliwe, staliwo) i metali nieże-laznych, stosowane technologie, zużycie materiałów wsadowych, eksport, struk-turę produkcji, zatrudnienie i wydajność w odlewniach oraz sytuację finansową przemysłu odlewniczego) przedstawiono na podstawie wyników badań statystycz-nych prowadzonych przez Instytut Odlew-nictwa w Krakowie na zlecenie Minister-stwa Gospodarki. W opracowaniu podano również szacunkowe dane dotyczące pro-dukcji odlewów w 2011 r. i prognozy roz-woju krajowego przemysłu odlewniczego w 2012 r.

ISBN 978-83-88770-78-4

odlewnictwo wspÓŁczesne polska i Świat 2/2012 · polska i Świat. mn n pn n w. próba oceny...

Documents