ODPOWIEDZIALNOŚĆODPOWIEDZIALNOŚĆPODMIOTÓW ZBIOROWYCHPODMIOTÓW ZBIOROWYCH

ZA FINANSOWANIE TERRORYZMUZA FINANSOWANIE TERRORYZMU

dr Wojciech Filipkowskidr Wojciech FilipkowskiKatedra Prawa KarnegoKatedra Prawa KarnegoWydział PrawaWydział PrawaUniwersytet w BiałymstokuUniwersytet w Białymstoku

Konferencja NaukowaKonferencja NaukowaWyższej Szkoły Policji w SzczytnieWyższej Szkoły Policji w Szczytnie

iiCentrum Badań nad terroryzmem Collegium CivitasCentrum Badań nad terroryzmem Collegium Civitas

„„Współczesne zagrożenia terroryzmu oraz metody walki z nimiWspółczesne zagrożenia terroryzmu oraz metody walki z nimi””Szczytno, 2.-3.04.2007 r.Szczytno, 2.-3.04.2007 r.

Plan wykładu:Plan wykładu:

1.1. WprowadzenieWprowadzenie2.2. Standardy międzynarodoweStandardy międzynarodowe3.3. Zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowychZasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych3.3. Sankcje dla podmiotów zbiorowychSankcje dla podmiotów zbiorowych4.4. Kazus ChiquitaKazus Chiquita

WprowadzenieWprowadzenie::Instrumenty walki z terroryzmem:Instrumenty walki z terroryzmem:

1.1. kryminalizowaniekryminalizowanie wybranych zachowań takich jak wybranych zachowań takich jak zamachy (ataki) w obszrach: transportu zamachy (ataki) w obszrach: transportu powietrznego, morskiego, branie zakładników lub powietrznego, morskiego, branie zakładników lub ochrona osób o szczególnym statusie (dyplomaci)ochrona osób o szczególnym statusie (dyplomaci)

2.2. ściganieściganie konkretnych osób (terrorystów) i konkretnych osób (terrorystów) i organizacji terrorystycznych - tzw. „czarne listy” - organizacji terrorystycznych - tzw. „czarne listy” - UN, EU, USA.UN, EU, USA.

3.3. odcinanie korzeni finansowychodcinanie korzeni finansowych grup grup terorrystycznych (terorrystycznych (walka z finansowaniem walka z finansowaniem terroryzmuterroryzmu))

Metody finansowania terroryzmuMetody finansowania terroryzmu::[[wybranewybrane]]

tworzenietworzenie podmiotów gospodarczych oraz podmiotów gospodarczych oraz organizacji pozarządowych (fundacji, organizacji pozarządowych (fundacji, stowarzyszeń),stowarzyszeń),

przejmowanieprzejmowanie istniejących podmiotów istniejących podmiotów gospodarczych oraz organizacji pozarządowych,gospodarczych oraz organizacji pozarządowych,

tworzenie tworzenie fikcyjnej dokumentacjifikcyjnej dokumentacji,, posługiwanie się posługiwanie się rachunkami bankowymirachunkami bankowymi takich takich

osób prawnych do przemieszczania funduszy pod osób prawnych do przemieszczania funduszy pod pozorem (lub obok) normalnej działalności pozorem (lub obok) normalnej działalności gospodarczej czy charytatywnej,gospodarczej czy charytatywnej,

finansowanie terrorystów, zamachów i organizacji finansowanie terrorystów, zamachów i organizacji terrorystycznych terrorystycznych z zyskówz zysków przedsiębiorstw, przedsiębiorstw,

sprzeniewieżaniesprzeniewieżanie funduszy od darczyńców. funduszy od darczyńców.

Standardy międzynarodowe (1)Standardy międzynarodowe (1)::art. 5art. 5 Konwencji o zwalczaniu finansowania Konwencji o zwalczaniu finansowania

terroryzmu z 1999 r.terroryzmu z 1999 r.

1.1. Każda ze stron Konwecji powinna – zgodnie z Każda ze stron Konwecji powinna – zgodnie z podstawowymi zasadami swojego prawa podstawowymi zasadami swojego prawa wewnętrzengo – podjąć konieczne środki, aby wewnętrzengo – podjąć konieczne środki, aby osoby prawneosoby prawne z siedzibą na ich terytorium lub z siedzibą na ich terytorium lub zorganizowane na podstawie ich prawa zorganizowane na podstawie ich prawa poniosły poniosły odpowiedzialnośćodpowiedzialność, kiedy osoba odpowiedzialna , kiedy osoba odpowiedzialna zaza zarządzanie lub nadzór nad nią popełniła zarządzanie lub nadzór nad nią popełniła przestępstwo określone w art. 2 (przestępstwo określone w art. 2 (finansowanie finansowanie terroryzmuterroryzmu). Odpowiedzialność ta może mieć ). Odpowiedzialność ta może mieć charakter karny, cywilny lub administracyjny. charakter karny, cywilny lub administracyjny.

Standardy międzynarodowe (2)Standardy międzynarodowe (2)::

2.2. Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności podmiotu zbiorowego nie wyłącza podmiotu zbiorowego nie wyłącza odpowiedzialności osoby fizycznej.odpowiedzialności osoby fizycznej.

3.3. Każda ze stron Konwencji powinna zapewnić – w Każda ze stron Konwencji powinna zapewnić – w szczególności – aby osoby prawne ponoszące szczególności – aby osoby prawne ponoszące odpowiedzialność zgodnie z ust. 1 były odpowiedzialność zgodnie z ust. 1 były przedmiotem efektywnych, propocjonalnych oraz przedmiotem efektywnych, propocjonalnych oraz odstraszających odstraszających sankcjisankcji karnych, cywilnych lub karnych, cywilnych lub administracyjnych. Mogą one mieć charakter administracyjnych. Mogą one mieć charakter pieniężny. pieniężny.

Standardy międzynarodowe (3)Standardy międzynarodowe (3)::art. 2art. 2 Konwencji o praniu, poszukiwaniu, Konwencji o praniu, poszukiwaniu,

zajmowaniu i konfiskacie korzyści z zajmowaniu i konfiskacie korzyści z przestępstwa oraz o finansowaniu terroryzmu przestępstwa oraz o finansowaniu terroryzmu

(CETS No. 198) – z 2005 r.(CETS No. 198) – z 2005 r.

Instrumenty służące walce z praniem pieniędzy mają Instrumenty służące walce z praniem pieniędzy mają zastosowanie także do walki z finansowaniem zastosowanie także do walki z finansowaniem terroryzmu w tym terroryzmu w tym art. 10art. 10 – – odpowiedzialność osób odpowiedzialność osób prawnych za finansowanie terroryzmuprawnych za finansowanie terroryzmu

Zasady odpowiedzialności Zasady odpowiedzialności podobnepodobne do określonych w do określonych w Konwencji z 1999 r. Konwencji z 1999 r.

8

Zasady odpowiedzialności (1)Zasady odpowiedzialności (1)::Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za

czyny zabronioneczyny zabronionepod groźba kary z 2002 r.pod groźba kary z 2002 r.

Art. 16 ust. 1Art. 16 ust. 1Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie

ustawy, jeżeli osoba popełniła przestępstwo:ustawy, jeżeli osoba popełniła przestępstwo:pkt 9pkt 9 – przeciwko porządkowi publicznemu – m.in. art. – przeciwko porządkowi publicznemu – m.in. art. 258 258

KKKK (udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym (udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnienie przestępstwa o charakterze na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym)terrorystycznym)

pkt 12pkt 12 – – o charakterze terrorystycznym o charakterze terrorystycznym –– art. 115 art. 115 §§20 KK20 KK

9

Zasady odpowiedzialności (2)Zasady odpowiedzialności (2)::

Podmiot zbiorowyPodmiot zbiorowy – – osoba prawnaosoba prawna oraz oraz jednostka jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnejorganizacyjna niemająca osobowości prawnej, , której której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, (z odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, (z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków) orazterytorialnego i ich związków) oraz spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich

jednostek, jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.zagraniczna jednostka organizacyjna.

10

Zasady odpowiedzialności (3)Zasady odpowiedzialności (3)::czyn zabronionyczyn zabroniony,,

który jest zachowanie który jest zachowanie osobyosoby fizycznejfizycznej::1.1. działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego  działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego

w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,

2.2. dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia  dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,której mowa w pkt 1,

3.3. działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego,  działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1.za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1.

11

Zasady odpowiedzialności (4)Zasady odpowiedzialności (4)::

Jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego (art. 16) przez Jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego (art. 16) przez osobę (art. 3), osobę (art. 3), został potwierdzony prawomocnymzostał potwierdzony prawomocnym:: wyrokiem wyrokiem skazującymskazującym tę osobę,tę osobę, wyrokiem wyrokiem warunkowo umarzającymwarunkowo umarzającym wobec niej wobec niej

postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe,przestępstwo skarbowe,

orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności dobrowolne poddanie się odpowiedzialności alboalbo

orzeczeniem sądu o orzeczeniem sądu o umorzeniuumorzeniu przeciwko niej przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.ukaranie sprawcy.

12

Zasady odpowiedzialności (5)Zasady odpowiedzialności (5)::

wina w wyborzewina w wyborze – w razie stwierdzenia co najmniej braku – w razie stwierdzenia co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej lubnależytej staranności w wyborze osoby fizycznej lub

wina w nadzorzewina w nadzorze – co najmniej braku należytego nadzoru – co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobąnad tą osobą

– – ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego.ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego.

Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności podmiotu Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności podmiotu zbiorowego na zasadach określonych w niniejszej ustawie zbiorowego na zasadach określonych w niniejszej ustawie

nie wyłączanie wyłącza odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę, odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę, odpowiedzialności administracyjnej ani odpowiedzialności administracyjnej ani indywidualnej odpowiedzialności prawnej sprawcy indywidualnej odpowiedzialności prawnej sprawcy

czynu zabronionego.czynu zabronionego.

13

Sankcje karne:Sankcje karne:

Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka karę pieniężnąkarę pieniężną w w wysokości odwysokości od 1 tyś.1 tyś. do do 20 mln20 mln złotychzłotych

nie wyższą niżnie wyższą niż 10% 10% przychodu osiągniętego w roku przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony.obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony.

Kara przepadkuKara przepadku orzeka się stosunku do: orzeka się stosunku do:1.1. przedmiotów pochodzących chociażby przedmiotów pochodzących chociażby pośredniopośrednio z czynu z czynu

zabronionego lub którezabronionego lub które służyłysłużyły lublub były przeznaczonebyły przeznaczone do do popełnienia czynu zabronionego;popełnienia czynu zabronionego;

2.2.  korzyści majątkowej korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z pochodzącej chociażby pośrednio z czynu zabronionego;czynu zabronionego;

3.3.  równowartości równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego.pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego.

14

Dyrektywy wymiaru sankcji:Dyrektywy wymiaru sankcji:

Zakazu prowadzenia działalności Zakazu prowadzenia działalności nie orzeka sięnie orzeka się, jeżeli , jeżeli mógłby on doprowadzić do mógłby on doprowadzić do upadłościupadłości lublub likwidacjilikwidacji podmiot podmiot zbiorowy lubzbiorowy lub zwolnieńzwolnień..

Czy to jest to zastrzeżenie słuszne?Czy to jest to zastrzeżenie słuszne?

Istnieją takie podmioty, które nie prowadzą deklarowanej Istnieją takie podmioty, które nie prowadzą deklarowanej oficjalnie działalności. Służą one jedynie do ukrywania oficjalnie działalności. Służą one jedynie do ukrywania faktycznych operacji finansowych za pośrednictwem faktycznych operacji finansowych za pośrednictwem posiadanego rachunku bankowego oraz tworzenia posiadanego rachunku bankowego oraz tworzenia fałszywej dokumentacji (np. umów, faktur) tzw. „spółki fałszywej dokumentacji (np. umów, faktur) tzw. „spółki krzaki”.krzaki”.

Sąd powinien mieć możliwośćSąd powinien mieć możliwośćlikwidacji takiego podmiotu.likwidacji takiego podmiotu.

Kazus Chiquita (1)Kazus Chiquita (1)::Chiquita Brands International Inc.Chiquita Brands International Inc.

URABASANTA MARTA

Stany Zjednoczone AmerykiKolumbia

Cincinati, Ohio

Autodefensas Unidas de ColombiaAutodefensas Unidas de Colombia(AUC)(AUC)

„„Banadex”Banadex”C.I. Bananos de Exportacion S.A.C.I. Bananos de Exportacion S.A.

10.09.2001 – wpis na listę Zagranicznych Organizacji Terrorystycznych (FTO)31.10.2001 – wpis na listę Specjalnie Wskazanych Światowych Terrorystów (SDGT)

convivir - (pośrednik) spółka krzakconvivir - (pośrednik) spółka krzak

gotówka, czeki

Papagayo AssociationPapagayo Association

płatność za„usługi ochroniarskie”

Kazus Chiquita (2)Kazus Chiquita (2):: wcześniej Chiquita płaci haracz innym wcześniej Chiquita płaci haracz innym ugrupowaniom (FARC, ELN) operującym na obszarze ugrupowaniom (FARC, ELN) operującym na obszarze plantacji bananów w Kolumbii (prawdopodobnie)plantacji bananów w Kolumbii (prawdopodobnie)

spotkanie przedstawiciela Banadex z przywódcą spotkanie przedstawiciela Banadex z przywódcą AUC – wymuszenie pieniędzy za ochronę (1997)AUC – wymuszenie pieniędzy za ochronę (1997)

Chiquita została ukarana przez SEC karą 100.000 Chiquita została ukarana przez SEC karą 100.000 dolarów USA za korumpowanie lokalnych dolarów USA za korumpowanie lokalnych funkcjonariuszy publicznych w Kolumbii (2001)funkcjonariuszy publicznych w Kolumbii (2001) wpisanie AUC na „czarne listy” organizacji wpisanie AUC na „czarne listy” organizacji terrorystycznych (2001)terrorystycznych (2001)

ujawnienie organom ścigania faktu płacenia ujawnienie organom ścigania faktu płacenia haraczu (2003)haraczu (2003)

Chiquita sprzedaje Banadex (2004)Chiquita sprzedaje Banadex (2004)

poddanie się karze 20.03.2007 poddanie się karze 20.03.2007

od 1

997

do 2

004

r. za

płac

iła o

koło

100

razy

na łą

czną

sum

ę 1.

7 m

ilion

a do

laró

w

od 2

001

do 2

004

r. za

płac

iła o

koło

50

razy

na łą

czną

sum

ę 82

5.00

0 do

laró

w

od 2

003

do 2

004

r. za

płac

iła o

koło

20

razy

na łą

czną

sum

ę 30

0.00

0 do

laró

w

Kazus Chiquita (3)Kazus Chiquita (3):: poddanie się poddanie się karzekarze i i ugodaugoda sądowa z rządem sądowa z rządem

Stanów Zjednoczonych za dokonywanie transakcji Stanów Zjednoczonych za dokonywanie transakcji z SDGT,z SDGT,

ugodaugoda z amerykańską Komisją Papierów z amerykańską Komisją Papierów Wartościowych i Giełd (Wartościowych i Giełd (Securities and Exchange Securities and Exchange CommissionCommission) – Chiquita jest spółka z siedzibą w ) – Chiquita jest spółka z siedzibą w USA i tam notowaną,USA i tam notowaną,

zapłacenie kary finansowej w wysokościzapłacenie kary finansowej w wysokości 25 25 milionówmilionów dolarów US, dolarów US,

zobowiązanie się do wprowadzenie odpowiednich zobowiązanie się do wprowadzenie odpowiednich programówprogramów poprawy zarządzania i etyki, poprawy zarządzania i etyki,

5 lat5 lat okresu próby, okresu próby, zobowiązanie do zobowiązanie do współpracywspółpracy w toczącym się w toczącym się

śledztwie,śledztwie, prawdopodobna prawdopodobna ekstradycjaekstradycja do Stanów do Stanów

menadżerów Chiquity z Kolumbii.menadżerów Chiquity z Kolumbii.