Ojciec mojej ony - Zdzisaw Gwozdek napisa olbrzymie wielotomowe opracowanie historii

Biaostockiego Okrgu Armii Krajowej. Poza trzema, przez niego osobicie wydanymi, reszta na to czeka.

Uznaem, e szkoda aby opracowanie pozostawao niedostpne dla zainteresowanych. Mimo ograniczonych

moliwoci tej strony bd prbowa publikowa fragmenty w sieci. Rozpoczynam od publikacji zebranych

przez Z. Gwozdka list odznaczonych i awansowanych.

ODZNACZENIA ZA ZASUGI BOJOWE I PRAC KONSPIRACYJN.

Moliwo odznaczenia bya bardzo wanym czynnikiem i dopingiem w pracach ZWZ - AK.

Nadawanie odznacze: Krzya Walecznych i Krzya Zasugi z Mieczami (brzowego, srebrnego i

zotego) dokonywano na podstawie przyznanych kontyngentw dla komendantw okrgw.

Pismem KG z dnia 26.IV.44 r. Nr 732/273/BP/1, komendantw okrgw zobowizano do

przedkadania wnioskw na odznaczenia VM 5 kl i Zotym Krzyem Zasugi z Mieczami. Zaznaczono przy

tym w niniejszym rozkazie by nie odznacza onierzy uwizionych i przebywajcych w obozach do czasu

zwolnienia. Informowano, e KW z okresu obecnych walk nie jest identyczny z KW wojny 1918 - 1920 i

moe by nadawany rwnie 4-krotnie, niezalenie od posiadania poprzedniego Krzya.

Zobowizano by w odniesieniu do odznacze uwzgldnia w rwnomierze onierzy pochodzcych

z wszystkich, a podporzdkowanych AK organizacji biorc pod uwag ich zasugi i przed czasem

podporzdkowania AK.

Odznaczenie miao by wyrnieniem w pracy konspiracyjnej a nie wynikiem starszestwa lub

weryfikacji. Pod uwag naleao bra nie cenzus a rzeczywist zasug, uwzgldniajc w pierwszym rzdzie

dowodzenie.1

Wczeniej wydane zarzdzenia w sprawie odznacze traciy swoj moc.

Pocztkowo wnioski na odznaczenia byy sporzdzone wg specjalnego wzoru, z tym, e nazwiska

rodowe i imi naleao podawa szyfrem. Zastrzegano by nie rozgasza czynnoci przygotowawczych.

Prawo nadania Krzya Zasugi z Mieczami, ktre pocztkowo przysugiwao Naczelnemu Wodzowi, pniej

zostao scedowane na komendantw okrgw.

Limity odznacze dla Okrgu Biaystok tak jak wszdzie byy bardzo ograniczone. W okresie 1941 -

1944 r. przyznano ich nastpujce iloci:

Virtuti Militari V kl. - 66 sztuk

Krzy Walecznych - 460 -//-

Zoty Krzy Zasugi z Mieczami - 36 -//-

Srebrny Krzy z Mieczami - 450 -//-

Brzowy Krzy z Mieczami - 440 -//-

Potrzeby Okrgu spowodoway, e limity w odniesieniu do Krzyy Zasug z Mieczami zostay

przekroczone.

W jednym z pierwszych wnioskw Komendanta Okrgu Biaystok pk. Wadysawa Liniarskiego ps.

1 CA KC PZPR AK KG, sygn. akt 203/1-2, KG, dnia 26.IV.44 Nr 732/273/BP/1 k. 60

Mcisaw, do odznaczenia Orderem Krzya Virtuti Militari V klasy znaleli si nastpujcy czonkowie

konspiracji, ktrym nastpnie odznaczenia te zostay przyznane pomiertnie:

1. Jadwiga Dziekoska ps. Jadzia,

2. Bronisaw Zalewski Bronisaw,

3. Jzef Rydzewski Bor,

4. Edward Becko Edward.2

Pismem Nr 616 z dnia 20.X.1943 r. Mcisaw Wystpi za porednictwem Czapli - Komendy

Obszaru Nr 2, skierowanym do KG AK z wnioskiem o odznaczenie niej podanych onierzy, uzasadniajc

przyczyny przyznania odznaczenia bojowego:

1. Konstancja Szymaska ps. Konstancja r. 1876, w konspiracji od XII.1939 r. W jej mieszkaniu

mieciy si bazy specjalne (kwatery, punkty kontaktowe, bazy itp.). Jej caa rodzina z powiceniem i

naraeniem ycia oddana bya pracy konspiracyjnej, wykonujc funkcje gocw, kurierw itp.

2. Julian Mioduszewski ps. Julian r. 1888, rwnie bdcego w konspiracji od XII.1939 r. Jego

mieszkanie byo melin dowdcw. Wraz z ca rodzin wykonywa funkcj goca.

3. Jan Tabortowski ps. Bruzda r. 1906, kpt. s. st. 3 baonu pancernego, starszestwo 1942 r., w

konspiracji od. I.1940 r., Inspektor IV Inspektoratu rejonowego. W jego charakterystyce pisano: ....

odwany, z naraeniem ycia wykonywa kade powierzone mu zadanie. W czasie inspekcji w omy

aresztowany 22.XI.1942, wykradziony z wizienia 14.I.43 r. W dniu 25.IV.43 zorganizowa napad na

posterunek andarmerii w Winie i wykrad aresztowanego inspektora suwalskiego y.

4. Stanisaw Cielewski ps. Lipiec r. 1907, por. rez. 1942, ostatni przydzia 77 pp, w konspiracji od

XI.1939, od 1.IV.43 komendant obwodu Nr 3, ... oficer ideowy, wyrniajcy si w pracy organizacyjnej,

odwany. Prac organizacyjn postawi na wysokim poziomie. By aresztowany dwukrotnie i kadorazowo

ucieka.

5. Zygmunt Szczygie ps. miay r. 1914, plut. rez. 3 DAK, w konspiracji od XII.1939, dca

plutonu, .... organizowa wiosn 1942 prace. Wydoby z umocnie sowieckich bunkrw 15 ckm wz. 40 oraz

tamy z amunicj. Dziaa z naraeniem ycia, gdy bunkry byy obstawione patrolami npla. Pracuje z

powiceniem i odwag.

6. Jan Surowiak ps. Jah r. 1899, ppor. rez. 42 pp, starszestwo 1928 r. w konspiracji od I.1940 r.

Kierownik wywiadu i sabotau w warsztatach kolejowych w apach. Zorganizowa i postawi wywiad na

wysokoci zadania w warsztatach kolejowych w apach. Kieruje cichym sabotaem w warsztatach niszczc

duo materiau. Dostarczony materia wywiadowczy jest b. cenny. Odwany, wykonuje kade zadanie z

naraeniem ycia.

7. p. Franciszek Cieciora ps. Melina r. 1904, w konspiracji od X.1940 r. Komendant meliny

obwodu Nr 6. Ideowy onierz wolnoci. Odda gospodarstwo na melin broni i punkt wyszkolenia

modszych dowdcw. Zdradzony 21.VII.43 zosta zamordowany przez Gestapo z rodzin we wasnym

gospodarstwie.

8. p. Wiktor Ostasiewicz ps. Hetmaski r. 1900, plut. rez. 4 baonu pancernego, w konspiracji od

2 DUOPB Bekas, dn. 15.X.1943 r. Do Czapli. Wniosek odznaczeniowy.

X.1941. Kurier - szofer Bazy Okrgu. Jako szofer mleczarni by kurierem przewoc poczt Okrgu. W

dniu 30. VI.43 aresztowany na mocie z pienidzmi i poczt. W czasie bada nie zaama si 23.VI.43

zamordowany w wizieniu.

9. Maria Brzska ps. Maria r. 1921, cywil WSK, w konspiracji od XII.1939 r., cznik oficerski

informacji obwodu Nr 5. Ideowy onierz wolnoci. Pracowaa z naraeniem ycia. W dniu 4.IX.43

aresztowana i po trzydniowych badaniach w strasznych katuszach rozstrzelana wraz z ca rodzin. W czasie

bada nie zaamaa si, bya w 6 miesicu ciy.

10. p. Stanisaw Rydzewski ps. Karpa r. 1910, strzelec 33 pp, w konspiracji od XII.1939 r.,

cznik komendanta obwodu Nr 3. W dniu 24.VIII.43 aresztowany. By badany przez kilka dni i za kadym

razem bity do nieprzytomnoci. Pomimo nieludzkiego zncania si Gestapo nie zaama si. W dniu

30.VIII.43 w czasie badania pod razami kijw i kami psw zakoczy ycie - wierny przysidze dochowa

tajemnicy.3

Tyme samym rozkazem, Komendant Okrgu wystpi z wnioskiem o odroczenie Srebrnym

Krzyem Zasugi z Mieczami:

1. Wadysaw Fijakowski ps. Baca r. 1899, mjr. s. st. ze starszestwem 11.XI.42 r., ostatni

przydzia KOP, w konspiracji od XI.1939 r., szefa O.I Sztabu Okrgu Bekas, ktry .... aresztowany

22.X.1942 r. przez Gestapo jako SS Okrgu zosta w dniu 1.XI.42 wykradziony z wizienia. Mimo

wszechstronnego zdekonspirowania gdy fotografi i rysopisy podane zostay w caym terenie Bekas,

pozosta na wasn prob jako szef Oddziau 1 Okrgu i z caym oddaniem powici si pracy

organizacyjnej. Wyrnia si w pracy spokojem i odwag.

2. Witold Brzeski ps. Socha r. 1894, kpt. rez. ze starszestwem 11.XI.42 r. b. pracownik Stray

Granicznej, w konspiracji od XI.1939 r., szef O.II Okrgu. ... jako szef O.II postawi wywiad okrgu na

wysokoci zadania pomimo, e jest zdekonspirowany, stale porusza si w terenie przeprowadzajc

pouczajce - informacyjne odprawy, oraz kontrole pracy wywiadowczej w obwodach. Wyrnia si odwag i

powiceniem.

3. Stanisaw ukowski ps. Maciek r. 1905, kpt. s. st. ze starszestwem 11.XI.42 r., ostatni

przydzia 11 pp, w konspiracji od I.1940 r. Inspektor I Inspektoratu rejonowego .... zorganizowa obwd

Wys. Maz., ktrego by komendantem od pocztku do V.1942. Pomimo, e jest znanym w terenie

inspektoratu i na kadym kroku grozi mu niebezpieczestwo ycia pracy konspiracyjnej oddaje si z caym

zrozumieniem i powiceniem. Wyrnia si odwag.

4. Wadysaw Bruliski ps. Oskar r. 1915 ppor. rez., ze starszestwem 1.I.1939 r. ostatni przydzia

33 pp, w konspiracji od XII.39, szef BIP Okrgu, ... jako szef BIP-u Okrgu wyrnia si bystroci

umysu, inteligencj oraz powiceniem pracy org. ideowo - propagandowej.

5. Helena Hermanowska ps. Zaczyn r. 1911, komendantka Okr. Harcerstwa, w konspiracji od 1940

r., szef WSK Okrgu zorganizowaa w Okrgu WSK i postawia prac na wysokoci zadania. Jako b.

Komendantka Harcerstwa posiada due dowiadczenie pracy org. Wyrnia si w pracy powiceniem i

oddaniem z naraeniem ycia. Mimo, e jest zdekonspirowana i poszukiwana przez Gestapo trwa na

3 DUOPB Bekas, dn. 25.X.43 Nr 616, dane personalne do wniosku odznaczeniowego Krzyem Walecznych i krtki opis czynu.

posterunku pracy.

6. Kazimiera Horodyska ps. Felicja r. 1907, WSK, w konspiracji od XI.1941, szyfrantka Okrgu,

bya aresztowana 22.X.42, przez Gestapo, wykradziona z wizienia 1.XI.42 r. Gestapo rozstrzelao jej matk,

mieszkanie obrabowano. Wyrnia si w pracy z powiceniem i naraeniem ycia.

7. Maria Szymaska ps. Mary r. 1915, w konspiracji od XII.39 r., kurierka Bazy ktra

bezporednio przenosi wszelk poczt i akta w terenie do rk Kom. Okr. Ideowy onierz wolnoci