МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ЗАРЛИГ...717 ÃÀÐ×ÈÃ МОНГОЛ...

2017 îíû 05 äóãààр ñàрûí 05 ¹ 17 /974/

Óëààíáààòàð õîò2017 îí Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçàð

Монгол Улсын Åðºнõèéлºг÷èéн

çàðлèг

Авлèгàтàé тэмцэõ гàçðын дэðгэдэõ Олон нèéтèéн

çºвлºлèéн бүðэлдэõүүнèéг шèнэ÷лэн бàтлàõ туõàé

çàðлèгт ººð÷лºлт оðуулàõ туõàé

Эðүүгèéн бàéцààн шèéтгэõ õуулèéн 349 дүгээð çүéлèéн

349.1 дэõ õэсгèéн çàðèм çààлт Үндсэн õуулèéн õолбогдоõ çүéл, çààлтыг çºð÷сºн эсэõ мàðгààныг

õянàн шèéдвэðлэсэн туõàé

720

Монгол УлсынҮндсэн õуулèéн цэцèéн дүгнэлт

724

ХУУЛЬ ТОГТООМЖИЙН ЭМХЭТГЭЛ

717

ÃÀÐ×ÈÃ

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ЗАРЛИГ

280. Зарлиг хүчингүй болсонд тооцох тухай Дугаар 44 718

281. Зарлиг хүчингүй болсонд тооцох тухай Дугаар 45 718

282. Авлигатай тэмцэх газрын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг шинэчлэн батлах тухай зарлигт өөрчлөлт оруулах тухай Дугаар 47 720

283. Элчин сайдыг эгүүлэн татах, тохоон томилох тухай Дугаар 49 720







МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТ

290. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 349 дүгээр зүйлийн 349.1 дэх хэсгийн зарим заалт Үндсэн хуулийн холбогдох зүйл, заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Дугаар 03 724

ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË 2017 îí ¹17/974/

718

МОНГОЛ УЛСЫН ÅÐªНÕÈÉЛªГ×ÈÉН ÇÀÐЛÈГ2017 îíû 03 äóãààð Óëààíáààòàðñàðûí 10-íû ºäºð Äóãààð 44 õîò

Çарлиг хүчингүй болсонд тооцох тухай

Мîíãîë Óëñûí үе үеийí Еðºíõийëºãчäийí áàòàëñàí зàðëиãóóäûã õóóëь òîãòîîмжийí ººðчëºëòòэй óяëäóóëàí íийцүүëэõ àжëûí õүðээíä Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí 34 äүãээð зүйëийí 1, Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí òóõàй õóóëийí 9 äүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñãийã òóñ òóñ үíäэñëэí ЗАРЛИГ БОЛГОХ íь:

1.Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí “Цэðãийí òàíãàðàã áàòëàõ òóõàй” 1990 îíû 9 äүãээð ñàðûí 18-íû ºäðийí 01 äүãээð зàðëиã, “Хүíий эмчийí òàíãàðàã áàòëàõ òóõàй” 1992 îíû 6 äóãààð ñàðûí 02-íû ºäðийí 81 äүãээð зàðëиã, “Óëñûí õиë äээð àëáà õààж áàйãàà õиëийí цэðãийí àíãи ñàëáàðûí цэðãийí àëáàí õààãчäûí äүðэмò õóвцàñíû зàãвàð áàòëàõ òóõàй” 1992 îíû 7 äóãààð ñàðûí 07-íû ºäðийí 99 äүãээð зàðëиã, “Äипëîмàò àжиëòíû òàíãàðàã áàòëàõ òóõàй” 1991 îíû 01 äүãээð ñàðûí 02-íû ºäðийí 01 äүãээð зàðëиã, “Жóðàм áàòëàõ òóõàй” 2005 îíû 6 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðийí 127 äóãààð зàðëиã, “Үíäэñíий õîðîî áàйãóóëàõ òóõàй” 2012 îíû 9 äүãээð ñàðûí 18-íû ºäðийí 171 äүãээð зàðëиãийã òóñ òóñ õүчиíãүй áîëñîíä òîîцñóãàй.

2.Эíэõүү зàðëиãийã áàòëàãäñàí ºäðººñ эõëэí äàãàж мºðäºíº.

МОНГОЛ УЛСЫН ÖÀÕÈÀГÈÉН ÅÐªНÕÈÉЛªГ× ÝЛÁÝГÄОÐÆ


Çарлиг хүчингүй болсонд тооцох тухай

Мîíãîë Óëñûí үе үеийí Еðºíõийëºãчäийí áàòàëñàí зàðëиãóóäûã õóóëь òîãòîîмжийí ººðчëºëòòэй óяëäóóëàí íийцүүëэõ àжëûí õүðээíä Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí 34 äүãээð зүйëийí 1, Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí òóõàй õóóëийí 9 äүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñãийã òóñ òóñ үíäэñëэí ЗАРЛИГ БОЛГОХ íь:

1.Хàвñðàëò íь õүчиíãүй áîëñîíä òîîцîãäñîí Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí “Мîíãîë Óëñûí òºðийí шàãíàëûí äүðмийã áàòëàõ òóõàй” 1997 îíû 8 äóãààð ñàðûí 01-íий ºäðийí 19 äүãээð зàðëиã, “Цэðãийí íийòëэã äүðмүүä áàòëàõ òóõàй” 1999 îíû 12 ñàðûí 28-íû 216 äóãààð зàðëиã, “Äүðэм

719


áàòëàõ òóõàй” 2000 îíû 01 äүãээð ñàðûí 20-íû ºäðийí 8 äóãààð зàðëиã, “Авëиãàòàй òэмцэõ ãàзðûí äэðãэäэõ Оëîí íийòийí зºвëºëийí àжиëëàõ жóðàм áàòëàõ òóõàй” 2007 îíû 8 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðийí 195 äóãààð зàðëиãийã òóñ òóñ õүчиíãүй áîëñîíä òîîцñóãàй.

2.Хүчиíãүй áîëñîíä òîîцñîí зàðëиãò íэмэëò ººðчëºëò îðóóëñàí áºãººä õүчиíãүй áîëãîëãүй îðõиãäóóëñàí Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí “Зàðим зàðëиãийí зààëòàä ººðчëºëò îðóóëàõ, õүчиíãүй áîëñîíä òîîцîõ òóõàй” 1995 îíû 7 äóãààð ñàðûí 08-íû ºäðийí 154 äүãээð зàðëиã, “Зàðëиãийí õàвñðàëòàä ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 1996 îíû 4 äүãээð ñàðûí 06-íû ºäðийí 74 äүãээð зàðëиã, ““Цэðãийí цîë îëãîõ жóðàм”-ûí зààëòàä ººðчëºëò, íэмэëò îðóóëàõ òóõàй” 2000 îíû 7 äóãààð ñàðûí 17-íû ºäðийí 114 äүãээð зàðëиã, “Äээä îфицеðûí àëáàí òóшààëûí àíãиëàë, цэðãийí цîëíû зэðэãëэëä íэмэëò, ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2007 îíû 01 äүãээð ñàðûí 08-íû ºäðийí 04 äүãээð зàðëиã, “Жóðàмä ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2007 îíû 7 äóãààð ñàðûí 26-íû ºäðийí 184 äүãээð зàðëиã, “Äээä îфицеðийí àëáàí òóшààëûí àíãиëàë, цэðãийí цîëíû зэðэãëэëä íэмэëò îðóóëàõ òóõàй” 2008 îíû 3 äóãààð ñàðûí 11-íий ºäðийí 62 äóãààð зàðëиã, “Еðºíõийëºãчийí Тàмãûí ãàзðûí áүòэц áàòëàõ òóõàй зàðëиãò ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2009 îíû 7 äóãààð ñàðûí 09-íий ºäðийí 55 äóãààð зàðëиã, “Еðºíõийëºãчийí Тàмãûí ãàзðûí áүòэц áàòëàõ òóõàй зàðëиãийí õàвñðàëòàä ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2009 îíû 8 äóãààð ñàðûí 21-íий ºäðийí 79 äүãээð зàðëиã, “Äүðэм áàòëàõ òóõàй зàðëиãò íэмэëò, ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2009 îíû 9 äүãээð ñàðûí 08-íû ºäðийí 104 äүãээð зàðëиã, “Еðºíõийëºãчийí Тàмãûí ãàзðûí áүòэц áàòàëñàí зàðëиãò ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2009 îíû 9 äүãээð ñàðûí 11-íий ºäðийí 115 äóãààð зàðëиã, “Зàðëиãò ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2009 îíû 11 äүãээð ñàðûí 9-íий ºäðийí 154 äүãээð зàðëиã, “Жóðàмä ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2011 îíû 02 äóãààð ñàðûí 24-íий ºäðийí 36 äóãààð зàðëиã, “Нийñëэëийí àãààðûí áîõиðäëûã áóóðóóëàõ Үíäэñíий õîðîîíû áүðэëäэõүүí íэмэõ òóõàй” 2011 îíû 5 äóãààð ñàðûí 04-íий ºäðийí 81 äүãээð зàðëиã, “Äээä îфицеðûí àëáàí òóшààëûí àíãиëàë, цэðãийí цîëíû зэðэãëэëä íэмэëò îðóóëàõ òóõàй” 2011 îíû 11 äүãээð ñàðûí 11-íий ºäðийí 205 äóãààð зàðëиã, ““Цэðãийí цîë îëãîõ жóðàм”-ä íэмэëò, ººðчëºëò îðóóëàõ òóõàй” 2012 îíû 3 äóãààð ñàðûí 16-íû ºäðийí 48 äóãààð зàðëиãийã òóñ òóñ õүчиíãүй áîëñîíä òîîцñóãàй. 3.Эíэõүү зàðëиãийã áàòëàãäñàí ºäðººñ эõëэí äàãàж мºðäºíº.



720


Àвлигатай тэмцэх газрын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг шинэчлэн батлах

тухай зарлигт өөрчлөлт оруулах тухай

Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí òóõàй õóóëийí 9 äүãээð зүйëийí 9.1, Авëиãûí эñðэã õóóëийí 27 äóãààð зүйëийí 27.2 äàõь õэñãийã үíäэñëэí ЗАРЛИГ БОЛГОХ íь:

Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí 2014 îíû 05 äóãààð ñàðûí 26-íû ºäðийí 62 äóãààð зàðëиãийí õàвñðàëòûí 8 äóãààðò зààñàí “Х.Нàðàíжàðãàë Гëîá Иíòэðíейшíë” ãэñíийã “Л.Хàíãàй Мîíãîëûí эëчиí ñàйä íàðûí кëóá” áîëãîí ººðчиëñүãэй.



Ýлчин сайдыг эгүүлэн татах,тохоон томилох тухай

Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Гóчиí ãóðàвäóãààð зүйëийí 1 äэõ õэñãийí 5 äàõь зààëò, Мîíãîë Óëñûí Еðºíõийëºãчийí òóõàй õóóëийí 14 äүãээð зүйëийí 3, Äипëîмàò àëáàíû òóõàй õóóëийí 16 äóãààð зүйëийí 16.1 äэõ õэñãийã òóñ òóñ үíäэñëэí ЗАРЛИГ БОЛГОХ íь:

Мîíãîë Óëñààñ Кàòàð Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Сîäíîмûí Эíõáàòûã эãүүëэí òàòàж, Кàòàð Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Зîðиãòûí Чиíòүшиãийã òîмиëñóãàй.


721


МОНГОЛ УЛСЫН ÅÐªНÕÈÉЛªГ×ÈÉН ÇÀÐЛÈГ


2017 îíû 03 äóãààð Óëààíáààòàðñàðûí 24-íий ºäºð Äóãààð 53 õîò



Мîíãîë Óëñààñ Рóмûí Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Лõàмñүðэíãийí Äүãэðжàвûã эãүүëэí òàòàж, Рóмûí Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Äàшжàмцûí Бàòñàйõàíûã òîмиëñóãàй.





Мîíãîë Óëñààñ Бүãä Нàйðàмäàõ Иñëàíä Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Нàðõүүãийí Тóëãûã эãүүëэí òàòàж, Бүãä Нàйðàмäàõ Иñëàíä Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Сàíжààãийí Бàяðûã òîмиëñóãàй.



722

МОНГОЛ УЛСЫН ÅÐªНÕÈÉЛªГ×ÈÉН ÇÀÐЛÈГ2017 îíû 03 äóãààð Óëààíáààòàðñàðûí 24-íий ºäºð Äóãààð 55 õîò



Мîíãîë Óëñààñ Бүãä Нàйðàмäàõ Эñòîíи Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Зîðиãийí Аëòàйã эãүүëэí òàòàж, Бүãä Нàйðàмäàõ Эñòîíи Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Мэíäñàйõàíû Эíõñàйõàíûã òîмиëñóãàй.


МОНГОЛ УЛСЫН ÅÐªНÕÈÉЛªГ×ÈÉН ÇÀÐЛÈГ2017 îíû 03 äóãààð Óëààíáààòàðñàðûí 24-íий ºäºð Äóãààð 56 õîò



Мîíãîë Óëñààñ Бàõðейíû Вàíò ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Сîäíîмûí Эíõáàòûã эãүүëэí òàòàж, Бàõðейíû Вàíò Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Зîðиãòûí Чиíòүшиãийã òîмиëñóãàй.


723







Мîíãîë Óëñààñ Иðëàíä Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Нàðõүүãийí Тóëãûã эãүүëэí òàòàж, Иðëàíä Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Сàíжààãийí Бàяðûã òîмиëñóãàй.





Мîíãîë Óëñààñ Бүãä Нàйðàмäàõ Тàжикиñòàí Óëñàä ñóóãàà Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйä Жàãиðûí Сүõээã эãүүëэí òàòàж, Бүãä Нàйðàмäàõ Тàжикиñòàí Óëñàä ñóóõ Оíц áºãººä Бүðэí эðõò Эëчиí ñàйäààð Лóвñàíãийí Бàòòóëãûã òîмиëñóãàй. МОНГОЛ УЛСЫН ÖÀÕÈÀГÈÉН ÅÐªНÕÈÉЛªГ× ÝЛÁÝГÄОÐÆ


724

МОНГОЛ УЛСЫН ¯НÄСÝН ÕУУЛÈÉН ÖÝÖÈÉН Ä¯ГНÝЛÒ2017 îíû 04 äүãээð Óëààíáààòàðñàðûí 12-íû ºäºð Äóãààð 03 õîò

Ýрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 349 дүгээр зүйлийн 349.1 дэх хэсгийн зарим заалт ¯ндсэн хуулийн холбогдох зүйл, заалтыг зөрчсөн эсэх

маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Үíäñэí õóóëийí цэцийí õóðàëäààíû òàíõим 11.40 цàã.

Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí цэцийí äóíä ñóóäëûí õóðàëäààíûã Үíäñэí õóóëийí цэцийí ãишүүí Н.Жàíцàí äàðãàëж, Үíäñэí õóóëийí цэцийí ãишүүí Ш.Цîãòîî, Ä.Сóãàð, Ä.Нàðàíчимэã, Ä.Гàíзîðиã /иëòãэãч/ íàðûí áүðэëäэõүүíòэй, õóðàëäààíû íàðийí áичãийí äàðãààð Ц.Äîëãîðмààã îðîëцóóëàí Үíäñэí õóóëийí цэцийí õóðàëäààíû òàíõимä íээëòòэй õийв. Мîíãîë Óëñûí Иõ Хóðëûí иòãэмжëэãäñэí òºëººëºãч, Óëñûí Иõ Хóðëûí ãишүүí Н.Óчðàë Үíäñэí õóóëийí цэцийí äóíä ñóóäëûí õóðàëäààíä îðîëцîîãүй áîëíî.

Үíäñэí õóóëийí цэцийí äóíä ñóóäëûí õóðàëäààíààð Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэãò “Хяíàëòûí шàòíû жóðмààð õэðэã õяíàí шийäвэðëэõ шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй áà óã эòãээä эíэ òóõàй õүñэëòээ áичãээð ãàðãàñàí áîë зààвàë îðîëцîíî.” ãэж зààñíû “... шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй ...” ãэñэí õэñэã íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò “... õүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.”, Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ... эðõòэй. ...” ãэñíийã òóñ òóñ зºðчñºí эñэõ òóõàй мàðãààíûã õяíàí õэëэëцэв. Нэг. Монгол Улсын иргэн Ч.Лхагвасүрэн Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцэд хандаж:

“Мîíãîë Óëñûí Иõ Хóðëààñ 2002 îíû 1 äүãээð ñàðûí 10-íû ºäºð áàòàëñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэãò “... шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй ...” ãэж зààñàí íь Мîíãîë Óëñûí äээä шүүõийí õяíàëòûí шàòíû эðүүãийí õэðãийí шүүõ õóðàëäààíä шүүãäэãч, õîõиðîãч, òүүíий õóóëь ёñíû òºëººëºãч, иðãэíий íэõэмжëэãч, иðãэíий õàðиóцàãч, òэð òóñмàà шийòãүүëñэí эòãээä áîëîõ яëòíû эðõ, àшиã ñîíиðõîë зºðчиãäºж áàйíà.

725


Óчиð íь äээð äóðäñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû õóóëь ёñíû îðîëцîãчиä íь ººð ººðñäийí эðõ, àшиã ñîíиðõëûã õàмãààëàí эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíä îðîëцîõ эðõòэй ñóáъекòүүä áºãººä òэð òóñмàà шүүãäэãчийí (яëòíû) õóвьä Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí эðõ íь íîцòîйãîîð зºðчиãäºж áàйíà. Иíãэж үзэõ үíäэñëэë íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ... эðõòэй. ...” ãэñíийã зºðчиж áàйíà.

Мºí òүүíчëэí Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò зààñàí “... õүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.”, мºí зүйëийí 2 äàõь õэñэãò зààñàí “Хүíийã ... íийãмийí ãàðàë, áàйäàë, ... эðõэëñэí àжиë, àëáàí òóшààë, ... áîëîвñðîëîîð íь яëãàвàðëàí ãàäóóðõàж үë áîëíî.” ãэñíийã òóñ òóñ зºðчиж áàйíà.

Эíä äóðäñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэã áîëîí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòûí õîëáîãäîõ õэñэã äàðààõ эðõ зүйí үð äàãàвðààð зºðчиëäºж áàйíà.

Нэã òàëààñ Мîíãîë Óëñûí иðãэíий õóвьä Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí эðõийíõээ äàãóó õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэðээ îðîëцîж, ººðийãºº ºмãººëж, шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ эðõòэй (шóäàðãà шүүõ ãэäэãò ãóðвàí шàòíû шүүõийã îйëãîж áàйíà).

Нºãºº òàëààñ эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû îðîëцîãч, шүүãäэãчийí (яëòíû) õóвьä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä (шүүõ õóðàëäààíä) îðîëцîõ, ººðийãºº шүүõийí ºмíº ºмãººëºõ эðõãүй áîëж áàйíà. Хóóëийí эíэõүү зүйë, зààëò íь шүүãäэãчийã эðõ зүйí áàйäàë, àжиë, àëáàí òóшààë, áîëîвñðîëûíõ íь õóвьä яëãàвàðëàí үзэж áàйãàà õэðэã мºíийí õóвьä ººðò õîëáîãäîõ эðүүãийí õэðãийã эцэñëэí шийäвэðëэõ шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîõ, эðõээ õàмãààëж ººðийãºº ºмãººëºõ áîëîëцîîã õязãààðëàж áàйãààãààðàà Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 2 äàõь õэñэã, мºí шүүõ õóðàëäààíä мэòãэëцэõ íэã òàë áîëîõûí õóвьä эðõ òэãш áàйõ Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãòэй зºðчиëäºж áàйíà.

Хүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà ãэäэã áîë эðõ зүйí òэãш эðõ ãэäэã îйëãîëò áºãººä шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйõ õóóëийí áàòàëãàà íь ãàãцõүү мэòãэëцэõ áîëîмжîîð õàíãàãäñàí áàйäëààð иëðэõ áà үүíий òóëä яëëàõ òàë áîëîõ пðîкóðîðûí íэãэí àäиë õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиечëэí îðîëцîõ áàйäëààð õэðэãжиõ áîëîмжòîй, õóóëь, шүүõ (õяíàëòûí шàòíû шүүõ ч мºí àäиë) äээð мэòãэëцэõ, áиечëэí îðîëцîõ õэëáэðээð шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйõ áîëîмжîîð õàíãàõ үүðэãòэй ãэж үзэж áàйíà.


726

Мàðãàж áàйãàà àñóóäëûí òàëààðõ ºðãºäºë ãàðãàãчийí áàйð ñóóðь:

Хэäийãээð õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíààð эðүүãийí ãэмò õэðãийí үйë áàðимò, ãэм áóðóóãийí õэëáэð, õэмжээ, ãэмò õэðэã үйëäэãäэõ áîëñîí шàëòãààí, íºõцºëийã òîãòîîäîããүй áºãººä зºвõºí õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëààð áóюó Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí, Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí эñэõ àñóóäëààð õэëэëцäэã ч шүүãäэãч, õîõиðîãч, òүүíий õóóëь ёñíû òºëººëºãч, иðãэíий íэõэмжëэãч, иðãэíий õàðиóцàãч, шийòãүүëñэí эòãээä áîëîõ яëòàí íь Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 320, 321 äүãээð зүйëä зààñàí үíäэñëэëээð мэòãэëцэõ, ººðийãºº ºмãººëºõ, õóóëьä зààñàí жóðмûí äàãóó шүүõ õóðàëäààíû äэãийã áàðимòàëж õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä îðîëцîõ эðõ зүйí óõàмñàð, мэäëэã чàäвàðãүй ãэж үзэõ íь õэòэðõий ºðººñãºë õэðэã áîëíî.

Мàãàäãүй ººðийãºº ºмãººëж эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíä îðîëцîж áàйãàà эòãээä áàйвàë яàõ вэ? Эñõүë шүүãäэãч ººðºº мэðãэжëийí õóóëьч, ºмãººëºãч áàйвàë яàõ вэ? Түүíийã эðõ зүйí мэäëэããүй, óëñûí яëëàãчийí үíäэñëэëийã íяцààõ чàäвàðãүй ãэж үзэж áîëîõãүй.

Нºãººòэйãүүð, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэã íь ñóáъекòүүäийí эðõ зүйí зîõицóóëàëò ãэõээñээ иëүүòэйãээð Мîíãîë Óëñûí äээä шүүõийí Тàмãûí ãàзàð, àжëûí àëáà, òүүíий áүòэц, зîõиîí áàйãóóëàëò, шүүãчийí òóñëàõ, íàðийí áичãийí äàðãà íàðûí àжëûí àчààëàë, áàйð, ºðºº òàñàëãààíû íºõцºë зэðэãòэй õîëáîîòîйãîîð õэðãийí îðîëцîãчäûã шүүõ õóðàëäààíä îðîëцóóëàõãүй áàйõààð зîõицóóëñàí шиíжòэй. Гэòэë эíэ áүõэíòэй õàðьцóóëшãүй үíэò зүйë áîëîõ õүíий эðõ, эðõ чºëºº, àшиã ñîíиðõîë зэðэã иëүү үíэ цэíòэй зүйëийí òàëààð эцñийí шàòíû шүүõийí шийäвэð ãàðãàõ àжиëëàãààíä òóõàйí эòãээäийã ººðийã íь îðîëцóóëж áàйëцóóëàõãүйãээð шийäвэðëэж áàйãàà íь шóäàðãà ёñíû зàðчим, õóóëь ёñíû зàðчим, шүүõийí íээëòòэй áàйõ үíäñэí зàðчимòàй зºðчиëäºж áàйíà.

Эцэñò íь òэмäэãëэõэä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñãийã Үíäñэí õóóëьä íийцүүëэí ººðчиëж äээð äóðäñàí эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû õóóëь ёñíû îðîëцîãчäûí õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîõ, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш (пðîкóðîðòîй) áàйж ººðийãºº ºмãººëºõ Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí эðõийã íь эäëүүëэõ, эðõ зүйí шиíэчëэëòэй õîëáîîòîйãîîð õийãäэж áàйãàà Эðүүãийí õэðэã шàëãàí шийäвэðëэõ òóõàй õóóëьä ч Үíäñэí õóóëийí õэм õэмжээã áàðимòëàí õóóëь òîãòîîõ, иíãэñíээðээ îëîí õүíий эðõийã õàíãàõ, õàмãààëàõ áîëíî ãэж áîäîж áàйíà.

727


Үíäñэí õóóëийí цэцээð шийäвэðëүүëэõээð òàвьж áóй шààðäëàãà:

Иðãэíий áîëîí óëñ òºðийí эðõийí òóõàй Оëîí óëñûí пàкòûí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò “Шүүõ áà òóñãàй шүүõийí ºмíº áүõ õүí òэãш эðõòэй. Хүí áүð ººðò òóëãàñàí эðүүãийí õэðãийã õяíàí õэëэëцүүëэõ áóюó иðãэíий íэõэмжëэëийí õүðээíä эðõ, үүðãээ òîäîðõîйëóóëàõäàà ... шүүõээð íээëòòэй, шóäàðãààð шүүëãэõ эðõòэй.” ãэж, мºí зүйëийí 3 äàõь õэñэãò “Хүí áүð ººðийã íь яëëàãäàãчààð òàòñàí àëивàà эðүүãийí õэðãийã õяíàí õэëэëцэõэä áүðэí òэãш эðõийí үíäñэí äээð äàðààõ íààä зàõûí áàòàëãààãààð õàíãàãäàõ эðõòэй:” ãээä (d) зààëòàä “õэðãийã íь шүүõээð õяíàí õэëэëцэõэä áàйëцàõ, ººðийãºº áиечëэí ºмãººëºõ ...” ãэñэí áàйõ áà пàкòûí Хîðиí зóðãàäóãààð зүйëä àëивàà àëàãчëàëãүйãээð õóóëиàð òэãш õàмãààëóóëàõ эðõòэй áîëîõûã, мºí àëàãчëàõ явäëûã õóóëиàð õîðиãëîõ, àëàãчëàõààñ áүõ õүíийã àäиë òэãш, үð íºëººòэй õàмãààëàõ áàòàëãààã áүðäүүëэõ ёñòîйã òîãòîîñîí áàйíà. Үүíийã Мîíãîë Óëñ үíäэñíий õóóëийí íэãэí àäиë, õэðэв үíäэñíий õóóëьòàй зºðчиëäвºë äээä õүчиí чàäàëòàй үйëчëэõ îëîí óëñûí эðõ зүйí õэм õэмжээ áîëñîí пàкòûí зààëòàä иëүү àч õîëáîãäîë ºãч õэðэãëэõ òàëààðõ үүðãийã Үíäñэí õóóëийí Аðàвäóãààð зүйëä õóóëьчиëñàí áàйäàã.

Мºí òүүíчëэí Хүíий эðõийí òүãээмэë òóíõàãëàëûí 7 äóãààð зүйëä “Хүí áүð õóóëийí ºмíº àäиë òэãш áºãººä ямàð ч àëàãчëàëãүйãээð õóóëиàð àäиëõàí õàмãààëóóëàõ эðõòэй. Хүí áүð эíэõүү òóíõàãëàëä õàðшëàõ àëивàà àëàãчëàëààñ áîëîí òийíõүү àëàãчëàõûã ºäººñºí òóðõиðàëòààñ àäиëõàí õàмãààëóóëàõ эðõòэй.” ãэж, 10 äóãààð зүйëä “Хүí áүð òóëãàñàí àëивàà эðүүãийí яë áîëîí эðõ, үүðãээ òîäîðõîйëóóëàõäàà õàðààò áóñ, òàë õàðäàããүй шүүõээð áүðэí àäиë òэãш үíäñэí äээð íээëòòэй, шóäàðãààð шүүëãэõ эðõòэй.” õэмээí зààжээ.

Óã íь эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààã зîõицóóëж áàйãàà ãîë эðõ зүйí àкò áîëîõ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 2 äóãààð зүйëийí 2.1 äэõ õэñэãò “Мîíãîë Óëñûí íóòàã äэвñãэð äээð эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãàà явóóëàõàä Үíäñэí õóóëийã óäиðäëàãà áîëãîж, эíэ õóóëийã áàðимòàëíà.” ãээä мºí зүйëийí 2.2 äàõь õэñэãò “Эíэ õóóëиàð òîãòîîñîí ... шүүõ, ... äàãàж áиеëүүëíэ.” ãэж, мºí õóóëийí 8 äóãààð зүйëä эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãàà õóóëь ёñíû áàйõ зàðчмûã 8.1 äэõ õэñэãò “... шүүõ эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãàà явóóëàõäàà Үíäñэí õóóëь, эíэ õóóëь, áóñàä õóóëийí зààëòûã чàíä ñàõиíà.”, 8.2 äàõь õэñэãò “... эíэ õóóëийí 8.1-ийã зºðчвºë òүүíий ãàðãàñàí шийäвэðийã õóóëьä зààñàí үíäэñëэë, жóðмûí äàãóó õүчиíãүйä òîîцîж, ...”, 8.3 äàõь õэñэãò “Шүүõ íь Үíäñэí õóóëьä íийцээãүй õóóëийã õэðэãëэõãүй.” õэмээí òóñ òóñ зààñàí áàйäàã.

Үíäñэí õóóëийí Тàвьäóãààð зүйëийí 3 äàõь õэñэãò “Óëñûí äээä шүүõ, áóñàä шүүõ íь Үíäñэí õóóëьä íийцээãүй, àëáàí ёñîîð íийòëээãүй


728

õóóëийã õэðэãëэõ эðõãүй.” ãэж, Мîíãîë Óëñûí шүүõийí òóõàй õóóëийí 7 äóãààð зүйëä õóóëь äээäëэõ, õóóëьä зàõиðàãäàõ зàðчмûã, 9 äүãээð зүйëä мэòãэëцэõ зàðчмûã õэðõэí õàíãàõûã õóóëьчиëñàí áàйíà.

Эíä îíцãîйëîí òэмäэãëэõэä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.4 äэõ õэñэãò õэðãийã õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíààð õэëэëцэõ äэã, пðîцеññûã “Иëòãэãч шүүãч õэðãийí áàйäàë, òîãòîîë, мàãàäëàë áîëîí ãîмäîë, эñэðãүүцëийí àãóóëãûã òàíиëцóóëж, äàðàà íь шүүãч иëòãэãчиä àñóóëò òàвьж, óëмààð пðîкóðîð, ºмãººëºãч òóõàйí õэðãийí òàëààð ñàíàë õэëж áîëíî.” ãэжээ.

Пðàкòикò õяíàëòûí шàòíû ãîмäîë, эñэðãүүцэë ãàðãàñàí эòãээä эõëээä ñàíàëàà /үíäэñëэëээ/ õэëäэã. Тэãвэë яã эíэ үеä ãîмäîë ãàðãàñàí эòãээä áîëîõ шүүãäэãч íь ººðийí ãîмäëûí үíäэñëэëээ õàмãààëàõ, óëñûí яëëàãчийí ãàðãàñàí үíäэñëэëийã үãүйñãэõ áàйäëààð эðõ òэãш мэòãэëцэõ áîëîмжîî Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñãээð õязãààðëóóëж áàйãàà юм.

Нºãººòэйãүүð, шүүãäэãч ººðийãºº ºмãººëºõ эðõòэйí õóвьä ººðийí áиеэð õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîж áàйж ë Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí эðõээ эäэëж, мэòãэëцэõ зàðчим õàíãàãäàõ áîëîмжòîй. Гэòэë õяíàëòûí шàòíû эðүүãийí õэðãийí шүүõ õóðàëäààíä шүүãäэãчийí îðîëцîõ эðõийã õязãààðëàñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэã үйëчиëñээð áàйíà.

Тэãвэë Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä зààñàí “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ...” эðõийã Мîíãîë Óëñûí иðãэíä îëãîõäîî ямàð íэã õязãààðëàëò òîãòîîãîîãүй áà шүүõ õóðàëäààíä ººðийí áиеэð îðîëцîõ шүүãäэãчийí эðõ зºвõºí àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõээð õязãààðëàãäàõãүйãээð õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä ч ººðийí áиеэð îðîëцîõ эðõ ãэж Мîíãîë Óëñûí íэãäэí îðñîí Иðãэíий áîëîí óëñ òºðийí эðõийí òóõàй Оëîí óëñûí пàкòûí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэã, мºí зүйëийí 3 äàõь õэñãийí (d) зààëòàä зààñíààð îйëãîж áàйíà.

Мºí эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû õóóëь ёñíû îðîëцîãчиä íь эðүүãийí õэðãийí õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîж ººðийí эðõ, àшиã ñîíиðõëîî õàмãààëàõ íь Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí мàш чóõàë эðõ ãэж үзэж áàйíà.

Иймä миíий áие Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí цэцээñ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñãийí õîëáîãäîõ зààëò Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí õîëáîãäîõ зүйë, зààëòûã зºðчñºí эñэõийã зîõиõ õóóëь, жóðмûí äàãóó õэëэëцэí шийäвэðëэж ºãºõийã õүñье.” ãэñэí ºðãºäºë ãàðãàжээ.

729


Хоёр. Монгол Улсын Их Хурлын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Учрал Үндсэн хуулийн цэцэд ирүүлсэн тайлбартаа:

“Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò “Мîíãîë Óëñàä õóóëь ёñîîð îðшиí ñóóãàà õүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.” ãэж, мºí зүйëийí 2 äàõь õэñэãò “Хүíийã ... íийãмийí ãàðàë, áàйäàë, ... эðõэëñэí àжиë, àëáàí òóшààë, ... áîëîвñðîëîîð íь яëãàвàðëàí ãàäóóðõàж үë áîëíî.” ãэж òóñ òóñ зààñíûã үíäэñ áîëãîí õóóëь òîãòîîãч Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 14 äүãээð зүйëийí 14.1 äэõ õэñэãò “Мîíãîë Óëñàä õүí áүð үíäэñ, óãñàà, õэë, àðьñíû ºíãº, íàñ, õүйñ, íийãмийí ãàðàë, áàйäàë, õºðºíãº чиíээ, эðõэëñэí àжиë, àëáàí òóшààë, шàшиí шүòëэã, үзэë áîäîë, áîëîвñðîëîîð яëãàвàðëàí ãàäóóðõàõãүйãээð õóóëь шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.” ãэж Үíäñэí õóóëийí зàðчмûã îðãàíик õóóëиàð áàòàëãààжóóëж õóóëьчиëж ºãñºí áºãººä иðãэíий Үíäñэí õóóëьä зààñàí эðõ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëьä зààñíû äàãóó äàðààõ áàйäëààð õàíãàãäàíà. Үүíä:

Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíä îðîëцîãч эòãээä áүð óã àжиëëàãààíû үе шàò áîëãîíä îðîëцîõäîî õóóëьä зààñàí эðõ эäэëж, үүðэã õүëээж îðîëцîõ áºãººä àíõàí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä шүүãäэãчийã зààвàë îðîëцóóëàõ áà шүүãäэãч иðээãүй íь шүүõ õóðàëäààíûã õîйшëóóëàõ үíäэñëэë áîëîõîîð, òүүíчëэí óã àжиëëàãààíû явцàä шүүãäэãчийã áàйцààõ, шүүãäэãчийí эцñийí үãийã ñîíñîõ зэðэã àжиëëàãààã явóóëàõààð õóóëьчиëж ºãñºí.

Аíõàí шàòíû шүүõийí шийäвэð ãàðñíû äàðàà яëòàí, õîõиðîãч, òэäãээðийí ºмãººëºãч, õóóëь ёñíû òºëººëºãч шүүõийí òîãòîîëä äàвж зààëäàõ ãîмäîë ãàðãàõ, óëñûí яëëàãч, äээä шàòíû пðîкóðîð эñэðãүүцэë áичиõ эðõòэй áºãººä äàвж зààëäàõ шàòíû жóðмààð õэðэã õяíàí шийäвэðëэõ шүүõ õóðàëäààíä шийòãүүëñэí áóюó цàãààòãàãäñàí эòãээä, õîõиðîãч, òүүíчëэí иðãэíий íэõэмжëэãч, иðãэíий õàðиóцàãч, òэäíий òºëººëºãч îðîëцîõ эðõòэй áà òэäíий шүүõ õóðàëäààíä иðээãүй явäàë íь õэðэã õэëэëцэõэä ñààä áîëîõãүй áàйõààð, мºí шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîõ õүñэëò ãàðãàñàí яëòíûã шүүõ õóðàëäààíä îðîëцóóëж áîëîõîîð òóñ òóñ зààñàí.

Äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ õэðãийã õэëэëцэõäээ шүүõийí òîãòîîë õóóëь ёñíû áà үíäэñëэëòэй áîëñîí эñэõийã õэðэãò áàйãàà мàòеðиàëûã үíäэñëэí õяíàõ áà äàвж зààëäñàí ãîмäîë, эñэðãүүцэëä äóðäñàí зүйëээð õязãààðëàõãүйãээð áóñàä шүүãäэãчийí òàëààð äàвж зààëäàõ ãîмäîë, эñэðãүүцэë áичиãäñэí эñэõийã õàðãàëзàõãүйãээð áүõ шүүãäэãчийí õэðãийã áүõэëä íь õяíàí үзэж, äàвж зààëäàãч ãîмäîë, эñэðãүүцëээ òàйëáàðëàõ áà äàðàà íь шүүõ íîòëîõ áàðимòûã шиíжëэí ñóäëàõ, õóðàëäààíä


730

îðîëцîãчийí òàйëáàðûã ñîíñîõ, óëмààð пðîкóðîðûí äүãíэëò, шийòãэãäñэí áà цàãààòãàãäñàí эòãээä, òэäíий ºмãººëºãчийí íэмэëò òàйëáàðûã ñîíññîíû үíäñэí äээð мàãàäëàë ãàðãàäàã.

Äээð äóðäñàí õîёð шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîãч òàëóóä õэí àëь íь шүүõэä ººðийí ãэм áóðóó áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä àñóóäëààð үã õэëж, õóóëь зүйí òóñëàëцààã эðõ áүõий эòãээäээñ àвч, эðõээ õàмãààëàõ òàëààð áүõ àðãà õэмжээã àвч õэðэãжүүëäэã. Äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ íь яë îíîãäóóëàõ áîëîí цàãààòãàãäñàí эòãээäийí ãэм áóðóóòàй эñэõ àñóóäëûã шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí, эñõүë Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí ãэж үзвэë шүүãäэãч, цàãààòãàãäñàí эòãээä, õîõиðîãч áîëîí òэäãээðийí ºмãººëºãч ãîмäîë ãàðãàõ, õàðиí Óëñûí еðºíõий пðîкóðîð эñэðãүүцэë áичиõ эðõòэй.

Хяíàëòûí шàòíû шүүõ íь àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ Эðүүãийí õóóëийã зºв õэðэãëэñэí, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí эñэõийã õяíàõ, ººðººð õэëáэë, àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ õэðãийã õяíàí шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí õэм õэмжээã õэðõэí õàíãàж áиеëүүëñэí, яë шийòãүүëñэí эòãээäийí ãэм áóðóóãийí òàëààðõ äүãíэëò эðõ зүйí үíäэñòэй эñэõ, ãàðñàí òîãòîîë, мàãàäëàë, зàõиðàмж íь õóóëьä зààñàí шààðäëàãûã õàíãàñàí эñэõэä эðõ зүйí äүãíэëò õийñíий үíäñэí äээð шийäвэð ãàðãàõ явäàë юм.

Эíэ óòãààðàà äээðõ эðõ зүйí мàðãààíä Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëь, Шүүãчийí эðõ зүйí áàйäëûí òóõàй õóóëьä зààñàí ºíäºð шààðäëàãà, шàëãóóðûã õàíãàñàí, эðõ зүйí ºíäºð мэäëэã áүõий Óëñûí äээä шүүõийí шүүãчиäòэй мэðãэшñэí õóóëьч áîëîõ ºмãººëºãч îðîëцîж õóóëиàð эðõ îëãîãäñîíû äàãóó үйëчëүүëэãчийí эðõ, õóóëь ёñíû àшиã ñîíиðõëûã õàмãààëàõ үүðãээ õэðэãжүүëж мэòãэëцэõ íь иðãэíий эðõийã õààñàí áóñ õàðиí ч áүðэí äүүðэí õàíãàõ áîëîмжийã áий áîëãîíî.

Иймä õóóëь òîãòîîãч Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñãээð äээðõ àñóóäëûã зîõицóóëж иðãэíий эðõийã õàмãààëж ºãñºí. Нºãººòэйãүүð, õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíààð íэãэíò õэðãийí үйë áàðимò áîëîí õàвòàñò õэðãийí òàëààð õэëэëцэõãүй зºвõºí õóóëь õэðэãëээíий àñóóäàë áîëîí àжиëëàãààíû явцàä ãàðñàí пðîцеññûí àëäààíû òàëààð õэëэëцэõ òóë шүүãäэãч, õîõиðîãч зэðэã áóñàä îðîëцîãч óã àжиëëàãààíä îðîëцîõ шààðäëàãàãүй ãэж үзñэí. Шүүõэä õүñэëò ãàðãàñàí òîõиîëäîëä шүүãäэãч, õîõиðîãч ñàíàë, äүãíэëò ãàðãàõãүйãээð шүүõ õóðàëäààíä àжиãëàж îðîëцîõ эðõ íь íээëòòэй.

Түүíчëэí, Хóóëьчийí эðõ зүйí áàйäëûí òóõàй õóóëийí 30 äóãààð зүйëä зààñàíчëàí õóóëьчийí мэðãэжëийí шàëãàëòàíä îðж òэíцñэí

731


õóóëьч шүүõэä òºëººëºõ эðõ íээëãэõээð Óëñûí äээä шүүõэä áүðòãүүëж, ºмãººëºãчийí íэðñийí жàãñààëòàä áичиãäñэíээð òүүíий шүүõэä òºëººëºõ эðõ íээãäэíэ. Ийíõүү эðõ íээëãэñэí ºмãººëºãч ë шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîíî.

Хóóëьч íь Мîíãîë Óëñûí иðãэíä Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí äээðõ эðõийã áàòàëãààòàй эäëүүëэõ үүðэãòэй. Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëьä зààñàíчëàí òºðººñ õүíий эðõ, эðõ чºëººã õàíãàõóйц õóóëь зүйí áàòàëãààã áүðäүүëэõ үүðãийã иðãэíийõээ ºмíº õàðиóцñàí íийòëэã эðõийã õàмãààëàõ үүðэã юм.

Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ... эðõòэй. ...” ãэñэí íь яëòàí, шүүãäэãч, õîõиðîãч íь õэðãийã шүүõ àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ õóðàëäààíä áиечëэí îðîëцîж ººðийãºº ºмãººëж, õóóëь зүйí òóñëàëцàà àвàõ, õэðãээ шүүõ õóðàëäààíä áиечëэí îðîëцîõ эðõээð áүðэí õàíãàãäàж õóóëьä зààñàí эðõ эäэëж, үүðэã õүëээж áàйãàà áîëíî. Хàðиí õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëä òóõàйí эòãээäийí õэðãийã шүүõ àжиëëàãàà явàãäàõãүй òóë äээðõ зààëòûí “õэðãээ шүүõ õóðàëäààíä áиеэð îðîëцîõ” ãэñíийã зºðчñºí ãэж үзэõãүй áàйíà.

Äээð äóðäñàíûã үíäэñëэí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэã Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí зààëòûã зºðчººãүй ãэñэí òàйëáàðûã óëàмжиëж áàйíà.” ãэжээ.

Гурав. Монгол Улсын дээд шүүхээс Үндсэн хуулийн цэцэд ирүүлсэн тайлбартаа:

“2002 îíä шиíэчëэí íàйðóóëàãäàж, áàòëàãäñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 17 äóãààð зүйëийí 17.1 äэõ õэñэãò “Шүүí òàñëàõ àжиëëàãàà íь эðõ òэãш áүõий яëëàõ, ºмãººëºõ òàëûí мэòãэëцээíий үíäñэí äээð явàãäàíà.” ãэж зààñàí áºãººä óã зààëòàä Óëñûí Иõ Хóðëààñ 2014 îíû 4 äүãээð ñàðûí 24-íий ºäºð “Аíõàí шàòíû шүүõийí шүүí òàñëàõ àжиëëàãààíû мэòãэëцэõ зàðчмûã õàíãàõäàà шүүõ õóðàëäààíä òàëóóä, òэäãээðийí ºмãººëºãч, õóóëь ёñíû òºëººëºãч áîëîí óëñûí яëëàãчиä àñóóëò àñóóõ, õàðиóëàõ, íîòëîõ áàðимòûã òàíиëцóóëàõ, ººðñäийí òàйëáàð ºãºõ, үíäэñëэëээ õàмãààëàõ, үãүйñãэõ áîëîмжийã òэãш îëãîíî.” ãэñэí íэмэëòийã îðóóëж, мэòãэëцэõ зàðчим íь зºвõºí шүүí òàñëàõ үеä, òэð òóñмàà àíõàí шàòíû жóðмààð эðүүãийí õэðãийã õяíàí шийäвэðëэõэä үйëчëэõээð õóóëьчëàãäжээ.

Шүүõ эðõ мэäëийí мºí чàíàð íь àíõàí шàòíû шүүõийí àжиëëàãààãààð äàмжиí иëэðäэã òóë зºвõºí эíэ шàòíû шүүõ ë “Мîíãîë Óëñûí íэðийí ºмíººñ” шийäвэð ãàðãàäàã áиëээ.


732

Түүíчëэí зºвõºí àíõàí шàòíû шүүõ äээð эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû ººð ямàð ч үе шàòòàй õàðьцóóëшãүй Үíäñэí õóóëийí äàвõàð áàòàëãàà áүõий зàðчмóóä үйëчиëäэã. Хàðиí äàвж зààëäàõ áîëîí õяíàëòûí шàòíû шүүõийí àжиëëàãàà íь Үíäñэí õóóëиàð áàòàëãààжñàí äàвж зààëäàõ эðõийã õàíãàõ чóõàë õэëáэð áîëîõîîñ áóñ зààвàë õэðэãжиõ ёñòîй àжиëëàãàà áиш юм. Тийм óчðààñ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëьä àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ, õяíàëòûí шàòíû шүүõийí áүðэí эðõ, чиã үүðãээ õэðэãжүүëэõ õэмжээ, õязãààð, шүүõ õóðàëäààíû еðºíõий íºõцºë, õэðэã õэëэëцэõ àжиëëàãààíû íэðшиë зэðãийã õàðиëцàí àäиëãүй áàйõààð õóóëьчиëжээ. Тóõàйëáàë, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí:

- 246 äóãààð зүйëä àíõàí шàòíû жóðмààð õэðэã õэëэëцэõийã “шүүí òàñëàõ àжиëëàãàà” ãэж íэðëэñэí áîë мºí õóóëийí 308, 348 äóãààð зүйëä äàвж зààëäàõ áîëîí õяíàëòûí шàòíû шүүõийí õóвьä “õэðãийã õяíàí шийäвэðëэíэ” ãэж;

- 239-245 äóãààð зүйëүүäэä àíõàí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä õэðãийí îðîëцîãчäûã õэðõэí îðîëцóóëàõ, òэäãээð íь õүðэëцэí иðээãүй òîõиîëäîëä õэðõэõ àñóóäëûã îðîëцîãч òóñ áүðээð òóñãàйëàí зîõицóóëñàí áàйõ áºãººä иõэíõи òîõиîëäîëä îðîëцîãчäûí эðõийã òэãш õàíãàõ, òэäãээðийã àëь áîëîõ áүðэí õàмðóóëàõ зîðиëãîîð õэðэã õэëэëцэõ явäëûã õîйшëóóëàõààð;

- 311 äүãээð зүйë áîëîí 349 äүãээð зүйëийí 349.1, 349.2 äàõь õэñãүүäэä зààñíààð äàвж зààëäàõ áà õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä õүñэëòээ áичãээð ãàðãàñàí пðîкóðîð, ºмãººëºãчийã зààвàë îðîëцóóëàõ áºãººä үүíээñ áóñàä òîõиîëäîëä òэäãээð íь õүðэëцэí иðээãүй явäàë õэðãийã õэëэëцэõэä ñààä áîëîõãүй;

- 312 äóãààð зүйëийí 312.1 äэõ õэñэãò пðîкóðîð, ºмãººëºãчººñ áóñàä õэðãийí îðîëцîãчиä äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîõ эðõòэй áà òэä шүүõ õóðàëäààíä иðээãүй íь õэðãийã õэëэëцэõэä ñààä áîëîõãүй, эíэ зүйëийí 312.2 äàõь õэñэãò õүñэëò ãàðãàñàí яëòíûã õóðàëäààíä îðîëцóóëж áîëîõîîð òóñ òóñ зîõицóóëñàí áîë õàðиí õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä äээðõ ñóáъекòүүä îðîëцîõ àñóóäëûã õóóëьчëààãүй зэðэã áîëíî.

Хóóëь òîãòîîãч õэðãийí îðîëцîãчäûí ãóðвàí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä îðîëцîõ эðõийã ийíõүү õязãààðòàй áàйäëààð, ººð ººðººð òîãòîîñîí íь Үíäñэí õóóëь áîëîí пðîцеññûí õóóëиóäààð áàòàëãààжñàí, õàðààò áóñ шүүõээð õэðãээ õяíàí шийäвэðëүүëэõ жóðмààð õэðэãжäэã иðãэíий эðõийí шүүõийí õàмãààëàëòòàй ñàëшãүй õîëáîîòîй ãэж îйëãîãäîж áàйíà.

Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 303, 342 äóãààð зүйëүүäэä õэðãийí îðîëцîãчиä òóõàйí шүүõийí шийäвэðò ãîмäîë ãàðãàõ эðõийã

733


îëãîñîí явäàë íь àíõàí, äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõийí шийäвэð äэõ õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëûã íяãòëóóëàõ, õóóëийã íэã мºð îйëãîж, зºв õэðэãëэõ àжиëëàãààã òºëºвшүүëэõ, õàмãийí ãîë íь õэðãийí îðîëцîãчäûí Үíäñэí õóóëиàð îëãîãäñîí эðõийã õàíãàõ үíäñэí õэðэãñэë íь áîëäîã óчиðòàй.

Тиймээñ äээðõ õóóëийí 348 äóãààð зүйëä зààñíààð õяíàëòûí шàòíû шүүõ íь зºвõºí Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí (мºí õóóëийí 320 äóãààð зүйë), Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí (мºí õóóëийí 321 äүãээð зүйë) эñэõийã õяíàäàã áºãººä эíэ íь òóõàйí õэðãийã шийäвэðëэñэí äîîä шàòíû шүүõийí шийäвэðò эðõ зүйí үíэëэëò ºãºõ зîðиëãîòîй àжиëëàãàà áиëээ.

Өºðººð õэëáэë, õяíàëòûí шàòíû шүүõ íь õэðãийí үйë áàðимòûã òîãòîîõãүйãээð, òүүíий òàëààð шүүõээñ õийñэí эðõ зүйí мàðãààíûã шийäвэðëэäэã òóë õэðãийí îðîëцîãчäûã шүүõ õóðàëäààíä áиечëэí îðîëцóóëàí, мэòãэëцээíий үíäñэí äээð явàãääàã àíõàí шàòíû шүүõийí àжиëëàãààòàй àäиëòãàí үзэõ үíäэñëэëãүй áàйíà.

Иймä õэðãийí îðîëцîãчäûí ãóðвàí шàòíû шүүõийí àжиëëàãààíä áиечëэí îðîëцîõ эðõийã Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëиàð õязãààðòàйãààð òîãòîîñîí íь Үíäñэí õóóëийí õîëáîãäîõ зîõицóóëàëòûã зºðчñºí ãэж үзэõ áîëîмжãүй.” ãэñэí áàйíà.

Дөрөв. Монгол Улсын Ерөнхий прокурорын газраас Үндсэн хуулийн цэцэд ирүүлсэн тайлбартаа:

“Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 342 äóãààð зүйëийí 342.1 äэõ õэñэã, 348 äóãààð зүйëийí 348.1 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó õяíàëòûí шàòíû шүүõ íь эðүүãийí õэðãийí үйë áàðимòûã òîãòîîõãүй, õàðиí àíõàí шàòíû áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ эðүүãийí õэðãийã õяíàí шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí õóóëийã зºв õэðэãëэñэí эñэõ, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí эñэõийã õяíàäàã. Түүíчëэí õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä мэòãэëцээí явàãäàõãүй, зºвõºí õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëûã õяíàí õэëэëцэõ óчðààñ мэðãэжëийí õóóëьч íàð áóюó ºмãººëºãч, пðîкóðîð îðîëцîж, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.4 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó òóõàйí õэðãийí òàëààðõ ñàíàëàà иëэðõийëж áàйãàà áîëíî.

Шүүãäэãч íь Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 36 äóãààð зүйëийí 36.3.16 äàõь зààëòàä зààñàí эðõийíõээ õүðээíä àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ ººðò íь õîëáîãäîõ õэðãийã õяíàí шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí ãэж үзвэë ººðºº áîëîí ºмãººëºãчººðºº äàмжóóëàí õяíàëòûí шàòíû шүүõэä ãîмäîë ãàðãàж, шүүõийí шийäвэðийã õяíóóëàõ õóóëийí зîõицóóëàëòòàй áàйíà.


734

Иймä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэã íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí õîëáîãäîõ зààëòóóäòàй зºðчиëäºõãүй áàйíà.” ãэжээ.

Тав. Монголын хуульчдын холбооноос Үндсэн хуулийн цэцэд ирүүлсэн тайлбартаа:

“Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä зààñíààð Мîíãîë Óëñûí иðãэí íь “... Мîíãîë Óëñûí õóóëь, îëîí óëñûí ãэðээíä зààñàí эðõ, эðõ чºëºº íь зºðчиãäñºí ãэж үзвэë óóë эðõээ õàмãààëóóëàõààð шүүõэä ãîмäîë ãàðãàõ, ... ººðийãºº ºмãººëºõ, õóóëь зүйí òóñëàëцàà àвàõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, ... õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, шүүõийí шийäвэðийã äàвж зààëäàõ ... эðõòэй”.

Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëьä зààñíû äàãóó Мîíãîë Óëñûí иðãэí ººðò õàмààðàëòàй õэðэã, мàðãààíàà àíõàí шàòíû шүүõээð õяíàí шийäвэðëүүëñíий äàðàà àíõàí шàòíû шүүõ Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí, ãэмò õэðãийí õүíä õºíãºí áà шийòãэãäñэí эòãээäийí õóвийí áàйäàëä òîõиðîîãүй яë îíîãäóóëñàí ãэж үзвэë äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ áóюó àймàã, íийñëэëийí шүүõэä õîõиðîãч, шүүãäэãч, òүүíий ãэð áүë, ºмãººëºãч äàвж зààëäàõ ãîмäîë ãàðãàõ эðõийã õэðэãжүүëж áàйãààãààðàà Үíäñэí õóóëьä зààñàí иðãэíий “шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ” эðõ õàíãàãäñàí ãэж үзэõ õóóëийí үзэë áàðимòëàë áий.

Оëîí óëñûí жишиãò мºí шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ эðõ íь àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòàíä õàíãàãääàã ãэж үзäэã áà õяíàëòûí жóðмààð ãîмäîë ãàðãàñíû äàãóó үүñэõ мàðãààí íь иðãэíий мàðãààí áиш зºвõºí õóóëь õэðэãëээíий òàëààð ºðíºäºã эðõ зүйí мàðãààí áîëîõûã õүëээí зºвшººðäºã.

Ийм óчðààñ Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëьä “Мîíãîë Óëñûí äээä шүүõ áîë шүүõийí äээä áàйãóóëëàãà мºí. ...”, “шүүõийí үйë àжиëëàãàà, шийäвэð íь Óëñûí äээä шүүõийí õяíàëòààñ ãàäóóð áàйж үë áîëíî.” ãэж õóóëьчиëñàí.

Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 348 äóãààð зүйëийí 348.1 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó õяíàëòûí шàòíû шүүõ íь эðүүãийí õэðãийí үйë áàðимòûã òîãòîîõãүй, õàðиí àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ эðүүãийí õэðãийã õяíàí шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí õóóëийã зºв õэðэãëэñэí эñэõ, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí эñэõийã õяíàäàã. Хяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä мэòãэëцээí явàãäàõãүй, зºвõºí õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëûã õяíàí үзäэã áºãººä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.4 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó пðîкóðîð, ºмãººëºãчийí ñàíàëûã ñîíñäîã.

735


Нºãººòэйãүүð, õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä шүүãäэãчийã îðóóëàõ эðõийã õàíãàñàí áàйëàà ч ямàð íэãэí òàйëáàð, ñàíàë õэëэõ áîëîмжãүй, õэðãийí үйë áàðимòûã òîãòîîõîä àч õîëáîãäîëãүй áºãººä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 342 äóãààð зүйëийí 342.1 äэõ õэñэãò зààñíû äàãóó äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ яë îíîãäóóëñàí, эñõүë цàãààòãàãäñàí эòãээäийí ãэм áóðóóòàй эñэõ àñóóäëûã шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí, эñõүë Эðүүãийí õóóëийã áóðóó õэðэãëэñэí ãэж үзвэë ººðºº áîëîí ºмãººëºãчººðºº äàмжóóëàí õяíàëòûí шàòíû шүүõэä ãîмäîë ãàðãàõ эðõийã õязãààðëààãүй юм.” ãэñэí áàйíà.

¯НÄÝСЛÝЛ:

1. Аíõàí шàòíû эðүүãийí õэðãийí шүүõ õóðàëäààíä áóюó шүүí òàñëàõ àжиëëàãààíä шүүãäэãчийí áиеэð îðîëцîõ эðõийã зààвàë õàíãàñàí áàйõààð, õàðиí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ õóðàëäààíä шүүãäэãчийí õүñэëòээð îðîëцóóëàõààð Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëьä òóñãàжээ.

Хяíàëòûí шàòíû шүүõийí õэðэã õяíàí шийäвэðëэõ àжиëëàãààíä зºвõºí àíõàí áîëîí äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõ эðүүãийí õэðãийã шийäвэðëэõäээ Эðүүãийí õóóëийã зºв õэðэãëэñэí эñэõ, Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийã íîцòîй зºðчñºí эñэõ òóõàй õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëûã õяíàí õэëэëцäэã îíцëîãîîñ õàмààðàí òàëóóäûí õîîðîíä мэòãэëцээí ºðíºõãүй, пðîкóðîð, ºмãººëºãч зºвõºí ñàíàë õэëэõ áàйäëààð îðîëцäîã óòãààðàà áóñàä îðîëцîãчäûã îðîëцóóëàõ íь эðõ зүйí õóвьä àч õîëáîãäîëãүй ãэж õóóëь òîãòîîãчийí зүãээñ òàйëáàðëàñíûã үíäэñëэëòэй ãэж үзэõээð áàйíà.

2. Хэðэã õяíàí шийäвэðëэõ àжиëëàãààíä áóюó õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä õэðãийí îðîëцîãчиä зààвàë ººðийí áиеэð îðîëцñîíîîð ººðийãºº ºмãººëºõ эðõ õэðэãжиíэ ãэж үзэõãүй áºãººä эíэ íь иëүү ºðãºí õүðээã õàмàðñàí îйëãîëò áàйíà. Шүүãäэãч, цàãààòãàãäñàí эòãээä, õîõиðîãч ººðийãºº ºмãººëºõ эðõийí õүðээíä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 342 äóãààð зүйëä зààñíû äàãóó äàвж зààëäàõ шàòíû шүүõийí шийäвэð äэõ õóóëь õэðэãëээíий àñóóäëûã ººðò àшиãòàйãààð òàйëáàðëàí ãîмäîë ãàðãàõ áîëîмж óã õóóëьä íээëòòэй áàйãàà íь ººðийãºº ºмãººëºõ эðõ õэðэãжиõ íэã íºõцºëийã áүðäүүëñэí ãэж үзэõээð áàйíà.

3. Хяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä зºвõºí пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй áàйõààð Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëьä òóñãàñàí íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò зààñàí õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйõ зàðчмûã àëäàãäóóëñàí ãэж үзэõ үíäэñëэëãүй áàйíà. Óчиð íь эíэõүү зàðчмûí õóóëь зүйí àãóóëãà íь эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ àжиëëàãààíû ямàð ч үеä яëëàõ áîëîí ºмãººëºõ òàëóóäûí õэí íэãэíä äàвóó эðõ îëãîäîããүй áºãººä õяíàëòûí шàòíû шүүõ õóðàëäààíä ч яëëàõ áîëîí ºмãººëºõ òàë àäиë îðîëцîõ áîëîмжòîй áàйíà.


736

Иймä Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэãò “... шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй ...” ãэж зààñàí íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò “... õүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.”, Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ... эðõòэй. ...” ãэñíийã òóñ òóñ зºðчñºí ãэõ үíäэñëэë òîãòîîãäîõãүй áàйíà.

Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Жàðàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэã, Жàðàí зóðãàäóãààð зүйëийí 2 äàõь õэñãийí 1 äэõ зààëò, Үíäñэí õóóëийí цэцэä мàðãààí õяíàí шийäвэðëэõ àжиëëàãààíû òóõàй õóóëийí 31, 32 äóãààð зүйëийã òóñ òóñ óäиðäëàãà áîëãîí

МОНГОЛ УЛСЫН ¯НÄСÝН ÕУУЛÈÉН НÝÐÈÉН ªМНªªС Ä¯ГНÝЛÒ ГÀÐГÀÕ НЬ:

1. Мîíãîë Óëñûí Иõ Хóðëààñ 2002 îíû 1 äүãээð ñàðûí 10-íû ºäºð áàòàëñàí Эðүүãийí áàйцààí шийòãэõ õóóëийí 349 äүãээð зүйëийí 349.1 äэõ õэñэãò “Хяíàëòûí шàòíû жóðмààð õэðэã õяíàí шийäвэðëэõ шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй áà óã эòãээä эíэ òóõàй õүñэëòээ áичãээð ãàðãàñàí áîë зààвàë îðîëцîíî.” ãэж зààñíû “... шүүõ õóðàëäààíä пðîкóðîð, ºмãººëºãч îðîëцîõ эðõòэй ...” ãэñэí õэñэã íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñэí õóóëийí Аðвàí äºðºвäүãээð зүйëийí 1 äэõ õэñэãò “... õүí áүð õóóëь, шүүõийí ºмíº эðõ òэãш áàйíà.”, Аðвàí зóðãàäóãààð зүйëийí 14 äэõ зààëòàä “... ººðийãºº ºмãººëºõ, ... шóäàðãà шүүõээð шүүëãэõ, õэðãээ шүүõ àжиëëàãààíä áиеэð îðîëцîõ, ... эðõòэй. ...” ãэñíийã òóñ òóñ зºðчººãүй áàйíà.

2. Эíэõүү äүãíэëòийã Үíäñэí õóóëийí цэцэä мàðãààí õяíàí шийäвэðëэõ àжиëëàãààíû òóõàй õóóëийí 36 äóãààð зүйëийí 2 äàõь õэñэãò зààñíû äàãóó õүëээí àвñíààñ õîйш 15 õîíîãийí äîòîð õэëэëцэж, õàðиó иðүүëэõийã Мîíãîë Óëñûí Иõ Хóðàëä óëàмжиëñóãàй.

ÄÀÐГÀЛÀГ× Н.ÆÀНÖÀН

ГÈШ¯¯Ä Ш.ÖОГÒОО Ä.СУГÀÐ Ä.НÀÐÀН×ÈМÝГ Ä.ГÀНÇОÐÈГ

Õàÿã: “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí ðåäàêö.

Óëààíáààòàð-14201, Òºðèéí îðäîí 124 òîîòÈ-ìýéë: [email protected]

Óòàñ: 262420Õýâëýëèéí õóóäàñ: 1.25

Èíäåêñ: 200003

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ЗАРЛИГ...717 ÃÀÐ×ÈÃ МОНГОЛ...

Documents