حیات صحابه – 6 جلد · web viewauthor محمد یوسف کاندهلوی created date...

حیات صحابهجلد دوم

مؤلف:علامه شیخ محمد یوسف کاندهلوی

مترجم:مجیب الرحمن )رحیمی(

به همراه تحقیق احادیث کتاب توسط:محمد احمد عیسی

)به همراه حکم بر احادیث بر اساس تخریجاتعلامه آلبانی(

حیات صحابه )جلد دوم(عنوان کتاب:حیاة الصحابةعنوان اصلی:

علامه شیخ محمد یوسف کاندهلوینویسنده:مجیب الرحمن )رحیمی (مترجم:

محقق یامحمد احمد عیسیمصحح:

سیره و زندگی نامهموضوع:اول )دیجیتال(نوبت انتشار: شمسی، ربیع الأول1394دی )جدی( تاریخ انتشار:

هجری1437 کتابخانه عقیدهمنبع:

www.aqeedeh.com

این کتاب از سایت کتابخانۀC عقیدهدانلود شده است.www.aqeedeh.com

[email protected]ایمیل:

سایت های مجموعۀC موحدینwww.mowahedin.com

www.videofarsi.comwww.zekr.tv

www.mowahed.com

www.aqeedeh.comwww.islamtxt.comwww.shabnam.cc

www.sadaislam.com

[email protected]

http://www.shabnam.cc/

جج

بسم الله الرحمن الرحیم

بفهرست مطال

1............................................فهرست مطالب19............أ باب سوم: تحمل سختىها در راه خداوند

19.............................أباب تحمل سختىها در راه خداوند در آن ص در توص\\یف ح\\التی ک\\ه پی\\امبر خ\\داسگفتار مق\\داد 19.........................................................مبعوث گردید

20..................................گفتار حضرت حذیفه در این باب و تحم\\ل س\\ختى ه\\ا و اذيته\\ا در راه دع\\وتصپي\\امبر خ\\دا

21...................................................أبه سوى خداوند 21...................................... در این باب(ص)قول پیامبر

برای عمویش هنگامی که ضعف وی را درصگفتار پیامبر خدا 21..............................................نصرت و یاری خود دید

. پس از درگذشت عمویش متحمل شدصذیت هایی که پیامبر 23

23از قریش دید، و پاسخ وی به ایشان ص آزارهایی که پیامبر در سدرباره ش\\جاعت حض\\رت اب\\وبکر س قول حضرت علی

28..................................................یکی از خطبه هایش و پش\\تیبانی ص س\\ران ق\\ریش و ان\\داختن س\\رگین ب\\ر محمد

29....................................................ابوالبختری از وی و خشم گرفتن حمزه ص اذیت رسانیدن ابوجهل به رسول خدا

31.............................................................بر ابوجهل و چگ\\\ونگی ص تص\\\میم ابوجه\\\ل ب\\\رای اذیت رس\\\ول خ\\\دا

32.......................................أرسواییش از سوی خداوند و ی\اری طلیب بن ص اذیت رس\انیدن ابوجه\ل ب\ه رس\ول خ\دا

33........................................................عمیر برای وی ب\\ر عتیب\\ه بن ابی لهب هنگ\\امی وی را ص دع\\ای رس\\ول خ\\دا

34.................................اذیت نمود، و داستان هلاکت وی از ط\\رف دو همس\\ایهاش: اب\\ولهب و ص اذیت شدن رسول خدا

35...................................................عقبه بن ابی معیط35.....و اذیت هایی که در طائف متحمل گردید ص رسول خدا

39..............هنگام بازگشتش از طائف ص دعای رسول خدا

حیات صحابه2 اسلام آوردن عداس - که نصرانی بود - و شهادتش ب\\ر این ک\ه

39..................................نبی بر حق است ص رسول خدا41..................در روز احد دید ص اذیت هایی که رسول خدا

اصحابن و تحم\ل س\ختىها و اذيت ه\ا در راه دع\وت به س\وى42.............................................................أخداوند

42................................ابوبکر صدیقس و تحمل سختی هابرای عمربن الخطاب و اسلام آوردن وی ص دعای رسول خدا

44 ابتلا و آزمایش مسلمانان و خارج شدن ابوبکر به س\\وی حبش\\ه

46......................به عنوان مهاجر و حکایت وی با ابن دغنه49.............................و تحمل سختیها س عمربن الخطاب50.............................و تحمل سختیها س عثمان بن عفان

51..........................و تحمل سختیها س طلحه بن عبیدالله52................................و تحمل سختیها س زبیر بن عوام

53......................... و تحمل سختیهاسبلال بن رباح مؤذن 53...........................در راه خدا دید س اذیت هایی که بلال

56......................سمیه مادر عمار نخستین شهید در اسلام شدت آزار بر عمار، تا این ک\\ه ب\\ه ق\\ول کف\\ر مجب\\ور گردانی\\ده

57...............................شد، و قلبش مطمئن به ایمان بود58. بو تحمل سختیها حکایت خباب با عمر س خباب بن ارت

58................ذکر آزارهایی که حضرت خباب در راه خدا دید حکایت آمدن ابوذر به مکه، اسلام آوردن وی و دیدن آزارها در

60................................................................راه خدا به طریقه اس\\لام ص ابوذر نخستین مردی که برای رسول خدا

61...............................................................سلام داده اعلام اس\\لامش، و آزاره\\ایی ک\\ه از ش\\جاعت اب\\وذر در قص\\

62..........................................................مشرکین دید و تحم\\ل بس\\عیدبن زی\\د و همس\\رش فاطم\\ه خ\\واهر عمر

63.................................................................سختیها67..........................و تحمل سختیها س عثمان بن مظعون

70............................و تحمل سختیها س مصعب بن عمیر71.................و تحمل سختیها س عبدالله بن حذافه سهمی72..................و تحمل سختیها ص عامه اصحاب رسول خدا

.و اصحابش در مدینه پس از هجرت ص حالات رسول خدا .73 و ص غ\\زوه ذات الرق\\اع و آزار و اذیت ه\\ایی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

73.......................................................اصحابش دیدند ص و پی\\امبرشأتحمل گرس\\نگی در راه دع\\وت ب\\ه س\\وی خ\\دا

74...............................و تحمل گرسنگی( ص)رسول خدا

3فهرست مطالب74.....شدت و سختی حساب )روز قیامت( به گرسنه نمیرسد

ن\ه چ\راغی روش\ن میگردی\د، و ن\ه آتش ص در خانههای پیامبر74........................................................افروخته میشد

77............آمد ص آنچه از شدت زندگی به سراغ رسول خدا و اصحاب، و گذاشتن سنگ بر شکمهایش\\ان در ص رسول خدا

79..........................................................اثر گرسنگی79....................................... درباره سیریلقول عائشه

80....ش، اهل بیتش ابوبکر و عمر صگرسنگی رسول خدا ، اب\\وبکر و عم\\ر و حک\\ایت آن\\ان ب\\ا صگرس\\نگی رس\\ول خ\\دا

80...........................................................شابوایوب 83........................................بگرسنگی علی و فاطمه

و دستور دادن به ام سلیم تا بر گرس\\نگی ص\\بر ص رسول خدا84....................................................................نماید

84..................................سگرسنگی سعدبن ابی وقاص 85..........شگرسنگی مقداد بن اسود و دو تن از همراهانش

87.............................................. سگرسنگی ابوهریره88.......................شدت گرسنگی که دامنگیر ابوهریره شد

90..........................بگرسنگی اسماء دختر ابوبکر صدیق 90..........................شگرسنگی عامه اصحاب رسول خدا

افت\\ادن ب\\رخی از ص\\حابه در قی\\ام نم\\از از ف\\رط گرس\\نگی و91.................................................................ناتوانی

و بعض\ی حکایتهایش\ان درأاصحاب و خ\وردن ب\رگ در راه خ\دا 92.......................................................تحمل گرسنگی

94.............ابوعبیده و همراهانش و تحمل گرسنگی در سفر95و اصحاب، و تحمل گرسنگی در غزوه تهامه ص رسول خدا

96حکایت زنی که برخی اصحاب را در روز جمعه طعام میداد صحابه و خوردن ملخ، و این که آنه\\ا در ج\\اهلیت ن\\ان گن\\دم را

96..........................................................نخورده بودند97...........أتحمل شدت تشنگى در راه دعوت به سوى خدا

97. و مواجه شدن با شدت تشنگی در غزوه تبوکشاصحاب 98.......حارث، عکرمه، عیاش و تحمل تشنگی در روز یرموک

99..................ابوعمرو انصاری و تحمل تشنگی در راه خدا99............أتحمل شدت سردى در راه دعوت به سوى خدا

99......صحابه و حفر نمودن حفره در غزوهای از شدت سرما100.............أتحمل قلت لباس در راه دعوت به سوى خدا

100.................................................... ستکفین حمزه.در این باب ص حکایت شرحبیل بن حسنه با رسول خدا .100

حیات صحابه4 برای÷و تحمل نمودن قلت لباس، و بشارت جبرئیل س ابوبکر

101.....................................................او به این خاطر102.......................... و تحمل قلت لباس بعلی و فاطمه

.صحابه و تحمل لباس پشمی و مداومت برخوردن خرما و آب102

102...............................اصحاب صفه و تحمل قلت لباس103...........أتحمل شدت خوف در راه دعوت به سوى خدا

اص\\حاب و تحم\\ل ش\\دت خ\\وف، گرس\\نگی و س\\رما در ش\\ب103................................................................احزاب

.....تحمل نمودن زخمها و امراض در راه دعوت به سوى خدا106

106...............حکایت دو مرد از بنی عبدالاشهل در روز أحد107..............حکایت عمروبن جموح و شهادتش در روز احد

108.............................................حکایت رافع بن خدیج109................................باب چهارم: باب هجرت

109..........................س و ابوبكر صهجرت رسول خدا اتفاق و اتحاد ام\\یران ق\\ریش در مک\\ر و دسیس\\ه س\\ازی علی\\ه

109...................................................... صرسول خدا از مک\ه ب\\ه عن\وان مه\اجر ب\ا اب\وبکر و ص خارج ش\دن پی\امبر

110.......................................پنهان شدن آنها در غار ثور112.........برای سفر هجرت آماده نموده بود س آنچه ابوبکر

114...................از غار به سوی مدینه ص خارج شدن پیامبر ، و مت\\ذکر ش\\دن خ\\وف و ه\\راس بس\\تایش عم\\ر از اب\\وبکر

114...........هنگامی که به غار رفتندص ابوبکر بر رسول خدا هنگ\\امی ک\\ه آنه\\ا در ص خوف و هراس ابوبکرس بر رسول خدا

115...................................................غار قرار داشتند(ه س\\راقه ص حکایت ابوبکرس از هجرتش با رسول خدا و قص\\

116..............................................................با آن دو به مدینه، اقامت وی در قباء و خوش\\حالی ص ورود رسول خدا

118.........................و سرور اهل مدینه برای قدوم ایشان120........................شهجرت عمربن الخطاب و صحابه

120....نخستین کسی که از مکه به مدینه هجرت نموده است121.........و دو تن از همراهانش س هجرت عمربن الخطاب123....................................سهجرت عثمان بن عفان

)هجرت وی به س\\وی حبش\\ه و ذک\\ر این ک\\ه او نخس\\تین کس\\ی در راه خ\\دا هج\\رت نم\\وده÷است که بااهل خود پس از لوط

123................................................................است(

5فهرست مطالب124................................سهجرت على بن ابى طالب

هجرت جعفربن ابى ط\\الب و ص\\حابه ن ب\\ه حبش\\ه و ب\\از ب\\ه124...............................................................مدينه

به اصحابش به هجرت به سوی حبش\\ه، و ص اجازه رسول خدا124........................هجرت حاطب و جعفر به آن سرزمین

قریش و فرستادن عمروبن العاص نزد نجاشی تا صحابه را ب\\ه125...................................................آنها مسترد نماید

گفتگ\وی ص\حابه ب\ا نجاش\ی و ق\ول وی درب\اره پی\امبر اس\لام و126.................................................بعیسی بن مریم

برگشتن صحابه ب\\ه مدین\\ه و اس\\لام آوردن نجاش\\ی و مغف\\رت133...............................برای ویص خواستن رسول خدا

فضیلت کسی که به حبشه هجرت نموده، و بعد از آن به س\\وی134..............................هجرت کرده است ص رسول خدا

137............. به سوى مدينه بهجرت ابوسلمه و ام سلمه138...................................سهجرت صهيب بن سنان

خروج صهیب از مکه به عنوان مه\\اجر و گفتگ\\ویش ب\\ا جوان\\ان139................................................................قریش

در قباء، بشارت وی ب\\ه او و ص رسیدن صهیب نزد رسول خدا140........................آنچه خداوند درباره صهیب نازل فرمود

141....................................... بهجرت عبدالله بن عمر144................هجرت ضمره بن ابی العیص و یا ابن العیص

146........................................ سهجرت واثله بن اسقع146...................................................هجرت بنی اسلم

146................................... سهجرت جناده بن ابی امیه.آنچه برای صفوان بن امیه و غیر وی درباره هجرت گفته شد .

148150...........................................هجرت زنان و اطفال

150.................شو ابوبکر ص هجرت اهل بیت پیامبر خدا و قول پیامبر درب\\اره وی ب\\ه ص هجرت زینب دختر رسول خدا

151.................خاطر اذیت هایی که در راه به او رسیده بود154.....................................لهجرت دره بنت ابی لهب 154................... و بقیه اطفالبهجرت عبدالله بن عباس

157..................................باب پنجم: باب نصرت157...............................باب نصرت ابتداى كار انصار ن

157..................................... در این بابلحدیث عائشه 157........در این باب و قول وی درباره انصار س حدیث عمر158......................................در این باب س حدیث جابر

حیات صحابه6159.....................................در این باب س حدیث عروه

160......................اشعاری از صرمه بن قیس در این مورد161.........شمواخات و برادرى در ميان مهاجرين و انصار

161....................قصه عبدالرحمن بن عوف با سعدبن ربیع162.......................میراث بردن در میان مهاجرین و انصار

162...................همكارى و كمك مالى انصار به مهاجرين انصار و تقسیم نمودن میوه و نپذیرفتن عوض در مقاب\\ل آنچ\\ه

163.....................................................مصرف نمودند پيمانه\\اى ج\\اهليت را ب\\ه خ\\اطر مس\\تحكمشچگونه انص\\ار

164.........................ساختن پيمانهاى اسلام قطع نمودند164...................................کشتن کعب بن اشرف یهودی

167.........................کشتن ابی رافع سلام بن ابی الحقیق170...........................................کشتن ابن شیبه یهودی

غزوههاى بنى قينقاع، بنى نض\\ير و قريظ\ه، و آنچ\\ه از انص\\ار171............................در اين غزوهها اتفاق افتاده است

171.................................................داستان بنی قینقاع173..................................................داستان بنی نضیر

175................................................داستان بنی قریظه178......................مباهات و افتخار انصار ن بر عزت دینی

صبر نمودن انصار در مقابل لذتهاى دنيوى و متاعهاى فانى و179..........................صراضى شدن به خدا و پيامبرش

179........................................حکایت انصار در فتح مکه حکایت انصار در غزوه حنین، و آنچه پیامبر صدر وصف ایش\\ان

181...........................................................گفته است186....................................................شصفت انصار

.....هنگام وفات سعدبن معاذ به وی گفت ص آنچه رسول خدا187

187..............................شاكرام، عزت و خدمت انصار و عزت نمودن انصار، و داس\تان اس\ید بن حض\یر ب\ا ص پیامبر

187....................................................................وی189.............................. بقصه محمد بن مسلمه با عمر

190...... سبرای سعد بن عباده ص اکرام و عزت پیامبر خدا190......................................... سخدمت جریر به انس

.آمدن ابوایوب انصاری نزد ابن عباس و خدمت وی به او .191192........تلاش ابن عباس در انجام دادن کار انصار نزد والی

193.............................................. شدعا براى انصار در یکی از س برای انصار، و آنچه ابوبکر ص )دعای پیامبر خدا

193........................خطبه هایش درباره ایشان گفته است(

7فهرست مطالب درب\\اره ص ایث\\ار انص\\ار ن در ام\\ر خلافت )ق\\ول پی\\امبر خ\\دا

195...............................................................قریش(195..........................................قصه سقیفه بنی ساعده

199..................................باب ششم: باب جهاد براى جهاد و انف\اقصباب جهاد تشويق و ترغيب پيامبر خدا

199..............................................................اموال در روز بدر و مشورت وی با اصحاب ص بیرون رفتن رسول خدا

199...................................................ن و اقوال ایشان و ترغیب نمودن به جهاد قبل از معرکه و قول عم\\یر ص پیامبر

203........................................................ سبن حمام قصه تبوک و ذکر اموالی که ص\\حابهن در آن مص\\رف و انف\\اق

204................................................................نمودند ب\\رای وی، ص اجازه خواستن جدبن قیس از جنگ، قول پیامبر

207.........................و آنچه از قرآن دربارهاش نازل گردید و فرستادن صحابه به سوی قبایل و مکه جهت بس\\یج ص پیامبر

208............................................نمودن آنها در راه خدا209..................صحابهن و انفاق نمودن مال در غزوه تبوک

در فرس\\تادن اس\\امه در بيم\\ارىصكوشش و اهتمام پيامبر در اين مس\\ئله در اولسوف\\اتش، و ش\\دت توج\\ه اب\\وبكر

211............................................................خلافتش فرستادن اسامه، احض\\ار مس\\لمانان نخس\\تین و اولی\\ه در آن و

بر کسی ک\\ه در م\ورد تع\یین اس\\امه از ط\\رف ص انکار پیامبر211...................................وی به عنوان امیر انتقاد نمود

213........و داخل شدن صحابه به مدینه ص وفات رسول خدا در فرستادن لشکر اسامه جهت تط\\بیق ام\\ر س اصرار ابوبکر

214............................................................ صپیامبر اجازه خواس\تن اس\امه ب\\رای برگش\ت ب\\ه مدین\\ه، ع\دم قب\\ول

216..................... در این باببابوبکر، و قصه وی با عمر 217............................ سابوبکر و مشایعت لشکر اسامه

انکار ابوبکر بر مهاجرین و انصار، وقتی که ب\\ا وی در خص\\وص217..........................نگهداری لشکر اسامه صحبت نمودند

221......................هنگام وفاتش س قول ابوبکر برای عمر كوشش و اهتمام اب\\وبكر ص\\ديق س در قت\\ال اه\\ل ارت\\داد و

221......................................................مانعين زكات مش\\ورت اب\\وبکر ب\\ا مه\\اجرین و انص\\ار در خص\\وص قت\\ال، و

221.............................................خطبهاش در این باره

حیات صحابه8 بر کسی که از جنگ باز ایستاد، یا خواسته س انکار ورد ابوبکر

224.........................................در آن سهل انگاری نماید اهتمام و توجه ابوبكر ص\\ديق س در ارس\\ال لش\\كرها در راه خدا، ترغيب نمودنش به جه\\اد و مش\\ورت اش ب\\ا ص\\حابه در

227....................................................جهاد عليه روم و ت\\رغیب نم\\ودن ب\\ه جه\\اد در راه خ\\دا در یکی از س اب\\وبکر

227.........................................................خطبه هایش و کسانی که از اصحاب ب\\ا وی در جه\\اد بنامه ابوبکر به خالد

227......................................فی سبیل الله قرار داشتند با بزرگان صحابه در جنگ علیه روم س مشورت نمودن ابوبکر

229....................................و خطبه موصوف در این باب230........... درباره جهادسخطبه عمرس و تأیید نظر ابوبکر

رأی و نظر عبدالرحمن بن عوفس درباره نوعیت جهاد با توجه230......................................................به نوعیت روم

رأی و نظر عثمانس در تأیی\\د نظ\\ر اب\\وبکرس و م\\وافقت بقی\\ه230..............................................صحابه با نظر عثمان

بشارت دادن علی برای ابوبکر، و خوش شدن ابوبکر ب\\ه گفت\\ه231...............علی، و خطبه ابوبکر در بسیج نمودن اصحاب

حکایت آنچه میان عمر و عمروبن سعید اتف\\اق افت\\اد، و گفت\\ار231.............. سخالد برای برادرش در تایید فرموده ابوبکر

233......به اهل یمن برای جهاد فی سبیل الله س نامه ابوبکر234........هنگام حرکت ایشان به سوی شام س خطبه ابوبکر

236..مشورت عمرس با اصحاب درباره خروج به سوی فارس237.................وترغیب نمودن به جهاد س عثمان بن عفان

238...............به جهاد س ترغیب نمودن علی بن ابی طالب238.............در روز صفین س تحریک و تشویق نمودن علی

239......................و تحریک نمودن به قتال خوارج س علی239درباره سستی آنها در بیرون رفتن به جهاد س خطبه علی

فریاد حوشب حمیری خط\اب ب\ه علی در روز ص\\فین و ج\\واب240..........................................................علی به وی

و ت\\رغیب ب\\ه جه\\اد بیانی\\ه س\\عد در روز س سعدبن ابی وقاص241...............................................................قادسیه

242.........................خطبه عاصم بن عمرو در روز قادسیه رغبت و ش\\وق ص\\حابه ن ب\\ه جه\\اد و ب\\يرون رفتن در راه

242...........................................................أخداوند 242............................رغبت و علاقمندی ابوامامه به جهاد

رغبت و علاقمندی عمرس در سیر در راه خ\\دا و این ق\\ول وی242.....................................که: جهاد از حج افضل است

9فهرست مطالب243....................... به جهادبرغبت و علاقمندی ابن عمر

243.........با مردی که اراده جهاد را نموده بود س قصه عمر در فضیلت کسی که بیرون م\\یرود و در راه خ\\دا س قول عمر

244.....................................................نگهبانی مینماید قصه عمرومعاذ بن جبل درب\\اره ب\\یرون رفتن )در راه خ\\دا( ب\\ا

244........................................................... سابوبکر عمرس و ترجیح دادن مه\\اجران نخس\\تین ب\\ر رؤس\\ای ق\\وم در

244...............................................................مجلس مه\اجرینسقول سهیل بن عمرو برای همان رؤسایی که عم\ر

245.........................................را بر ایشان مقدم داشت246....بیرون رفتن سهیل و اقامتش در راه خدا تا وقت مرگ

بیرون رفتن ح\\ارث بن هش\\ام به س\\وی جه\\اد علی رغم نال\\ه و247..................................زاری و بیتابی اهل مکه بر وی

رغبت و علاقمندی خالد بن ولی\\دس ب\\ه جه\\اد و طلب م\\رگ در247..............................................................راه خدا

248..........رغبت و علاقمندی بلال به بیرون رفتن در راه خدا انکار و عدم رضایت مقداد از نشس\\تن از جه\\اد ب\\ه خ\\اطر آی\\ه

250.................................................................خروج250........................................قصه ابوطلحه در این باب251.........................................قصه ابوایوب در این باب

قصه ابوخیثمه در ترک نمودن نعمت دنیا و ب\\یرون رفتن در راه252....................................................................خدا

حزن و اندوه اصحاب ن بر عدم قدرت و توانايى براى بيرون254.................................أرفتن و انفاق در راه خداوند

254..........................)حکایت ابولیلی و عبدالله بن مغفل(255............................................. سقصه علبه بن زید

255. تأخير نمايدأانكار بر كسى كه بيرون رفتن در راه خدا 256.................................برای ابن رواحه ص انکار پیامبر ب\\ر یکی از ی\\ارانش ک\\ه در ب\\یرون رفتن ت\\أخیر ص انکار پیامبر256............................................................نموده بود

257......................و دستور خروج سریه در شب ص پیامبر257.....انکار عمر برمعاذبن جبل به خاطر تأخیر وی در خروج

عتاب بر كسى كه از راه خدا تخلف ورزيده و در آن كوت\\اهى258.......................................................نموده است

258..................................داستان کعب بن مالک انصاری تهديد كسى كه در اهل و مال اقامت نم\\وده و جه\\اد را ت\\رك

265.......................................................نموده باشد

حیات صحابه10﴿درب\\اره ه\\دف این آی\\ه س )توضیح ابوای\\وب ديك © ق\\وا بأ م�و©لا© ت م� م�

©ة لك لت ©ى م�إل 265..........................................................﴾ٱ تهديد و ترسانيدن كسى كه به زراعت اش\\تغال ورزد و جه\\اد

267......................................................را ترك نمايد267.....................................انکار عمر بر عبدالله عنسی

انکار عبدالله بن عمروبن الع\\اص ب\\ر م\\ردی ک\\ه جه\\اد را ت\\رک267............................................................نموده بود

ش\\تاب ورزي\\دن در خ\\روج در راه خ\\دا ب\\ه خ\\اطر ريش\\ه كن268.........................................................كردن فتنه

268.............................................حکایت غزوه مریسیع.انکار بر کسی که چهل روز را در راه خدا تکمیل ننموده است

271 بیرون رفتن به مدت چه\\ار م\\اه در راه خ\\دا حک\\ایت ی\\ک زن و

271.................داوری و حکم عمر درباره خروج در راه خدا..... در تحمل غبار در راه خداشرغبت و علاقمندى اصحاب

272 در ب\\د دی\\دن و ک\\راهت داش\\تن از غب\\ار در راه ص انکار پیامبر

272....................................................................خدا273................................قصه جابربن عبدالله در این باب

274................................خدمت در جهاد فى سبيل الله274...........خدمت روزه خوران برای روزه داران در راه خدا

خ\\دمت اص\\حاب ب\\رای م\\ردی ک\\ه ب\\ه ق\\رآن و نم\\از اش\\تغال274.............................................................میداشت

.و حمل نمودن متاع اصحاب ص کشتی آزاد کرده رسول خدا .275

275..........حکایت احمر مولای ام سلمه و مجاهد با ابن عمر275........................................روزه گرفتن در راه خدا

و اص\\حاب در راه خ\\دا علی غم ش\دت ص روزه گرفتن پی\\امبر276..................................................................گرما

276........................روزه عبدالله بن مخرمه در روز یمامه276..............روزه عوف بن ابی حیه و قول عمر درباره وی

277............................................روزه ابوعمرو انصاری277...................در روز بدر ص نماز در راه خدا نماز پیامبر

277........................................در عسفان ص نماز پیامبر278.........................نماز عباد بن بشر انصاری در راه خدا

280...............................نماز عبدالله بن انیس در راه خدا281...............................................قیام لیل در راه خدا

281...................................................ذكر در راه خدا

11فهرست مطالب281..........................................ذکر صحابه در شب فتح

282.........ذکر صحابه در وقت صعود به وادیی در غزوه خیبر282......تکبیر و تسبیح صحابه در وقت بالا رفتن و پایین آمدن

283........قول ابن عمر درباره این که جنگ به دو قسم است اهتمام و توج\\ه ب\\ه دعاه\\ا در جه\\اد در راه خ\\دا دع\\ا در وقت

284.............................................بيرون رفتن از قريه284هنگام خارج شدن از مکه در وقت هجرت ص دعای پیامبر

285............................دعاى هنگام نمودار شدن به قريه285.............. در وقت نمودار شدن در خیبرصدعای پیامبر

285..............................دعاى در وقت آغاز نمودن جهاد285...................................در واقعه بدر ص دعای پیامبر287....................در غزوههای احد و خندق ص دعای پیامبر

289.............................................دعاى در وقت جهاد289.در غزوه بدر هنگام اشتغال شان به قتال ص دعای پیامبر289....................................................دعاى در شب289.....................................در شب بدر ص دعای پیامبر

290..................................دعا پس از فراغت )از جنگ(290......هنگامی که از غزوه احد فارغ گردید ص دعای پیامبر

291................اهتمام و توجه به تعليم در جهاد در راه خدا قول ابن عباس درب\اره معن\\ای این آی\\ه: )و م\ا ک\ان المؤمن\\ون

291........................................................لینفروا کافه(292.................برای امرا جهت آگاهی در دین س نامه عمر

292...................نشستن صحابه به صورت حلقهها در سفر انفاق در جه\\اد فی س\\بیل الل\\ه )انف\\اق ب\\رخی اص\\حاب در راه

293..................................................................خدا(294................................................ثواب انفاق درجهاد

اخلاص نیت در جهاد در راه خدا )برای کسی ک\\ه در طلب دنی\\ا295.......................و شهرت است، پاداش و ثوابی نیست(

296.........................................................قصه قزمان296.........................................................قصه اصیرم

298......................................قصه مردی از بادیه نشینان299...................................................قصه مردی سیاه

299..............................................قصه عمروبن العاص300..........................................اقوال عمر درباره شهدا

301.................................قصه عبدالله بن زبیر و مادرش301.به جا آوردن امر امير در جهاد و بسيج شدن در راه خدا

انکار ابوموس\\ی اش\\عری ب\\ر م\\ردی ک\\ه ام\\رش را نپ\\ذیرفت و301......................................................گفتارش با وی

حیات صحابه12 منسجم بودن و نزديكىشان با همديگر در بيرون رفتن و جهاد

302........................................................در راه خدا بر پراکندگی و تفرق در جهته\\ا و ص )انکار و خشم رسول خدا

302..................وادیها و انکارش بر تنگ ساختن فرودگاهها(303................................حراست و نگهبانى در راه خدا

303..........................حراست و نگهبانی انس بن ابی مرثد304..........................حراست و نگهبانی مردی در این باب

305...............شحراست و نگهبانی ابوریحانه، عمار و عباد 305..........تحمل امراض درجهاد و بيرون رفتن در راه خدا

306.................قصه ابی بن کعب و دعایش برای تحمل تب306.....نيزه خوردن و جراحت برداشتن در جهاد در راه خدا

307............................................ صجراحت پیامبر خدا307.........جراحت طلحه بن عبیدالله و عبدالرحمن بن عوف

307.............................................جراحت انس بن نضر309.....................................جراحت جعفر بن ابی طالب

310..............................................جراحت سعدبن معاذ.مورد اصابت قرار گرفتن چشم ابوسفیان در روز طائف .310

هدف قرار گرفتن چشم قتاده بن نعم\ان و رفاع\ه بن راف\ع در310..............................................................روز بدر

311............قصه رافع بن خدیج و دو مرد از بنی عبدالاشهل311.....جراحت براء بن مالک و رفتن گوشت استخوان هایش

312.................................آرزوى شهادت و دعا براى آن312...................و آرزوی کشته شدن در راه خدا ص پیامبر313........................................و آرزوی شهادت س عمر

314............................عبدالله بن جحش و آرزوی شهادت315..................................براء بن مالک و آرزوی شهادت

316...........................................حممه و آرزوی شهادت316..............................نعمان بن مقرن و آرزوی شهادت

رغبت و علاقمندى صحابه به مرگ و كشته شدن در راه خ\\دا318........................................................در روز بدر

ه خیثم\\ه و پس\\رش س\\عد درب\\اره قرع\\ه کشی ش\\ان ب\\رای قص\\318.................................................................خروج

318...................................قصه شهادت عبیده بن حارث320............................................................روز احد

قصه عمر و برادرش زید، در کنار گذاشتن زره به خاطر کسب320...............................................................شهادت

.قصه حمله علی بن ابی طالب برای کشته شدن در راه خدا . .320

13فهرست مطالب320.................................................قصه انس بن نضر

321.............................................قصه ثابت بن دحداحهقصه مردی از انصار با مردی از مهاجرین و وصیت وی برایش

321322..................................................قصه سعدبن ربیع

323قصه هفت تن از انصار که در روز احد به شهادت رسیدند324...........................قصه شهادت یمان و ثابت بن وقش

325..........................................................روز رجيع325..............قصه کشته شدن عاصم، خبیب و یاران ایشان

.....گفت ص قصه زید بن دثنه و آنچه که وی در دوستی پیامبر328

ه حبس خ\\بیب در مک\\ه و حک\\ایت نم\\ازش در وقت کش\\ته قص\\329.................................................................شدن

و اش\عارش هنگ\ام کش\ته ص گفت\\ار خ\\بیب در دوس\تی پی\امبر331.................................................................شدن

332....................................................روز بئر معونه332...................................م(2قصه اصحاب بئر معونه )

قول حرام هنگام کشته ش\\دن و اس\\لام آوردن ق\\اتلش ب\\ر اث\\ر334.............................................................گفتار وی

335..........................................................روز مؤته گری\\ه نم\\ودن ابن رواح\\ه هنگ\\ام خ\\روج ابی\\ات وی در طلب

335...............................................................شهادت338ابیات ابن رواحه در مسیرش درباره علاقمندی به شهادت

339.....................................ابیات ابن رواحه هنگام قتال جعفر و قطع نم\\ودن پاه\\ای اس\\بش، و اش\\عاری را ک\\ه هنگ\\ام

340.................................................کشته شدن سرود340.........................................................روز يمامه

زی\\د بن خط\\اب و تش\\جیع ی\\ارانش ب\\ه ثب\\ات و ب\\ه ش\\هادت340........................................................ سرسیدنش

ث\\ابت و س\\الم و حف\\ر نم\\ودن س\\نگر جهت ثب\\ات در جن\\گ و341.........................................................شهادت شان

341.........فریاد عبادبن بشر بر انصار در جنگ هنگام شهادت342..............فریاد ابوعقیل بر انصار در جنگ هنگام شهادت

343...............................به شهادت رسیدن ثابت بن قیس344........................................................روز يرموك

.کشته شدن عکرمه بن ابی جهل با چهار صدتن از مسلمانان .344

حیات صحابه14ههای ص\\حابه ن در ب\\اب علاقمن\\دی و رغبت ش\\ان ب\\ه بقی\\ه قص\\

345.......................................کشته شدن در راه خداوند345............رغبت و علاقمندی عمار بن یاسر به کشته شدن

.به شهادت رسیدن براء بن مالک در روز عقبه در فارس .346 گمان عمر درباره عثمان بن مظعون وق\\تی ک\\ه وف\\ات نم\\ود و

346...........................................................کشته نشد347............................................ششجاعت اصحاب

347....................................... سشجاعت ابوبکر صدیق348.................................... سشجاعت عمربن الخطاب

348..............................سشجاعت على بن ابى طالب 348......................................شعر علی بعد از واقعه احد

349..................و به قتل رسانیدن عمروبن عبدود س علی349..............در وقت کشتن عمروبن عبدود س اشعار علی

و کشتن مرحب یهودی و قهرم\\انی و پهل\\وانی اش در س علی351.............................................................روز خیبر

354................................. سشجاعت طلحه بن عبیدالله355.....................................سشجاعت زبير بن عوام

355.........خروج زبیر با شمشیر برهنه در مکه قبل از هجرت356.......................زبیر و کشتن طلحه عبدری در روز احد

.زبیر و کشتن نوف مخزومی و قصه وی در کشتن مرد دیگری356

357........................حمله زبیر در روز خندق و روز یرموک358............................... سشجاعت سعد بن ابی وقاص

358...................زبير و كشتن سه تن با يك تير در روز احد359............................ سشجاعت حمزه بن عبدالمطلب

359....هنگامی که وی را کشته شده دید ص گریه رسول خدا360.....................سداستان كشته شدن و مثله شدنش

362............................ سشجاعت عباس بن عبدالمطلب362......بشجاعت معاذ بن عمرو بن جموح و معاذ بن عفرا

364............. سشجاعت ابودجانه سماک بن خرشه انصاری367.................................... سشجاعت قتاده بن نعمان368..................................... سشجاعت سلمه بن اکوع

371...... سشجاعت ابوحدود یا عبدالله بن ابی حدرد اسلمی373........................................ سشجاعت خالد بن ولید

373................................................خالد و کشتن هرمز374..........................گریه نمودن خالد بر مرگش در بستر

374....................................... سشجاعت براء بن مالک

15فهرست مطالب داخل شدن وی از بالای دیوار در باغ و جنگیدنش به تنه\\ایی ب\\ا

375...............................................................مرتدین375.................................... سشجاعت ابومحجن ثقفی377...................................... سشجاعت عمار بن یاسر

378..................علاقمندی و شوقش به جنت در وقت جنگ379........................ سشجاعت عمروبن معدیکرب زبیدی

379...........جنگیدن و حمله وی در روز قادسیه به تنهایی اش380..................................... بشجاعت عبدالله بن زبیر

عیبگیری و انکار صحابه بر کس\\ی ک\\ه از راه خ\\دا ف\\رار نم\\وده384.................................................................است

384............................عیبگیری و انکار مردی بر ابوهریره384......................................پشيمانى و بيتابى از فرار

پشیمانی ابن عمر و یارانش به خاطر فرارشان در روز مؤته و384.........................................برای آنانص قول پیامبر

بیتابی مهاجرین و انصار به خ\\اطر ف\\رار در ی\\وم جس\\ر و ق\\ول385..........................................................عمر به آنها

386بیتابی معاذ قاری از فرار در روز جسر وقول عمر برایش رفتن سعدبن عبید القاری برای پاک کردن آنچه از وی س\\رزده

386.......بود به سوی همان سرزمینی که از آن فرار کرده بود مجهز ساختن و كمك نم\\ودن كس\\ى ك\\ه در راه خ\\دا ح\\ركت

387...........................................مىكند و خارج مىشود و دادن سلاحش به اسامه و یا علی هنگ\\امی ک\\ه خ\\ود ص پیامبر

387....................................................به جنگ نمیرفت مردی از انصار و دادن توشهاش ب\\ه م\\رد دیگ\\ری هنگ\\امی ک\\ه

387..................................................خود مریض گردید دلالت و رهنمایی به سوی کسی که بیرون رونده در راه خ\\دا را

387..........................................................کمک میکند و تش\ویق نم\ودن ص\\حابه جهت کم\ک ب\\رای ب\یرون ص پی\امبر

388..............................................................روندگان388...............یاری و کمک مردی از انصار به واثله بن اسقع

389.........................گفتار عبدالله درباره کمک در راه خدا389..............................جهاد در بدل مزد و دريافت پول389.................................حکایت مردی با عوف بن مالک389...................................حکایت مردی با یعلی بن منیه

390...........درباره كسى كه توسط مال ديگرى جهاد مىكنددر این باره و پاسخ وی ص پرسش میمونه بنت سعد از پیامبر

390390...........................................عوض دادن در لشكر

حیات صحابه16391......................................... سحکایت مردی با علی

عيبگيرى و انكار بر كس\\ى ك\\ه از م\\ردم ب\\راى خ\\روج در راه391.................................................خدا سئوال نمايد

انکار عمر بر جوانی که از مردمبرای خ\\ارج ش\\دن در راه خ\\دا391.........................................................سئوال نمود

391........................................قرض گرفتن براى جهاد.در این مورد و پاسخ وی ص پرسش اصحاب از رسول خدا . . .

391392..............مشايعت و خداحافظى مجاهد فى سبيل الله

392................و آنچه را به آنها میگفت ص پیاده روی پیامبر392..................................ابوبکر و مشایعت سپاه اسامه

393.............ابن عمر و مشایعت غازیان و آنچه به آنها گفت394..................................................استقبال غازيان

.....بیرون رفتن مردم از مدینه هنگام بازگشت صحابه از تبوک394

394...........................بيرون رفتن در راه خدا در رمضان.در ماه رمضان در غزوه بدر و فتح مکه ص بیرون رفتن پیامبر

394396..............نوشتن اسم كسى كه در راه خدا خارج شود

396...........................................قصه مردی در این باب396....................نماز و طعام در وقت برگشت و رسيدن

396...................در وقت برگشت و رسیدن ص نماز پیامبر397................کشتن گاو هنگام برگشتن برای خوردن مردم

397........................خارج شدن زنان در جهاد در راه خدا397....................خارج شدن عائشه در غزوه بنی مصطلق

404..................... صخارج شدن زنی از بنی غفار با پیامبر405..................................بیرون شدن زنی و قصه بزش

405...................خارج شدن ام حرام بنت ملحان خاله انس406..........................خدمت زنان در جهاد فى سبيل الله

ب\\ه خ\\اطر آب دادن مریض\\ان و ص خارج شدن زنان ب\\ا پی\\امبر406..................................................مداوای مجروحین

خ\\دمت ربی\\ع بنت مع\\وذ و ام عطی\\ه و لیلای غف\\اری )رض\\ی406..................................................اللهعنهن( در جهاد

خدمت عائشه و ام سلیم و ام سلیط انصاری)رض\\ی اللهعنهن(407..........................................................در روز احد

408...................خارج شدن زنان برای خدمت در روز خیبر408...................جنگيدن و قتال زنان در جهاد در روز احد

408...................................جنگیدن ام عماره در روز احد

17فهرست مطالب410........................جنگیدن صفیه در روز احد و روز خندق

411..........ام سلیم و گرفتن خنجری برای جنگ در روز حنین411..............اسماء بنت یزید و کشتن نه تن در روز یرموک

412...........................منع و انكار بر خروج زنان به جهاد412.............و منع نمودن بر ام کبشه ص منع و انکار پیامبر

ذکر این که اطاعت ش\\وهران و اع\\تراف ب\\ه ح\\ق آن\\ان مع\\ادل412...........................................................جهاد است

413.................خارج شدن اطفال و جنگيدن شان در جهاد413........................جنگیدن طفلی در روز احد و جراحتش

413......گریه نمودن عمیر بن ابی وقاص و اجازه دادن به وی414.....................................شهادت عمیر بن ابی وقاص

جج

باب سوم:أتحمل سختىها در راه خداوند

سختیها، اذیتها، گرس\\نگی وس و اصحابش صچگونه پیامبر تشنگیها را به خاطر اظهار و غلبه دین متین متحم\\ل می ش\\دند. و چگونه جانهایشان برای شان در راه خدا، به خاطر اعلای کلمه

وی ناچیز مینمود!!.أباب تحمل سختىها در راه خداوند

در ص در توصیف حالتی که پیامبر خVVداسگفتار مقداد آن مبعوث گردید

©\\یربن نف©\\یر، و او از پ\\درش175/1ابونعیم در الحلی\\ه ) ( از جب سروایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: روزی ن\\\زد مق\\\داد بن اس\\\ود

نشستیم، مردی از کن\\ارش گذش\\ت و گفت: خوش\\ی ب\\اد ب\\رای را دیدند. به خدا سوگند دوستصاین دو چشم که رسول خدا

داریم، ما هم آنچ\\ه را ت\\و دی\\دی میدی\\دیم، و آنچ\\ه را ت\\و حاض\\ر ب\\ودی و مش\\اهده ک\\ردی م\\ا هم حاض\\ر میب\\ودیم و مش\\اهده میکردیم!! من )به سخنان وی( گوش ف\\را دادم، و )س\\خنانش(

(س. بعد از آن )مقداد 1مرا خوشحال کرد، چون جز خیر نگفت رویش را به طرف وی گردانیده گفت: چه چیز یکی از ش\\ما را

او را از آنلأوامیدارد، که آرزوی محضری را نماید ک\\ه خداون\\د غایب گردانی\\ده اس\\ت، و نمیدان\\د ک\\ه اگ\\ر در آن حاض\\ر میب\\ود

اق\\وامی حاض\\رصچگونه میبود؟! به خدا سوگند، نزد پیامبر خدا آنها را بر پوزهایشان ب\\ه دوزخ ان\\داخت ن\\هلأشدند - که خداوند

به او جواب مثبت دادند و نه وی را تصدیق کردند!! آی\\ا س\\پاس شما را در حالی خلقلأو ثنای خداوند را به جای نمیآورید که او

کرد و بیرون آورد که جز پروردگارتان را نمیشناسید، و آنچ\\ه را ب\\ا خ\\ود آورده اس\\ت تأیی\\د و تص\\دیق مینمایی\\د، و÷نبی ت\\ان

آزمون ها و آزمایش ها توسط غیر شما انجام شد )و آنها ب\\ار آن درصرا ب\\ه دوش کش\\یدند(؟! ب\\ه خ\\دا س\\وگند، پی\\امبر خ\\دا

شدیدترین و س\\ختترین ح\\التی ک\\ه نب\\یی از انبی\\ا در آن مبع\\وث - گوینده نفیر است، و ظ\\اهر این اس\\ت ک\\ه آن م\\رد س\\خنی گفت ک\\ه1

خوشش آمد.

جج

و ج\\اهلیت، ک\\ه هیچ1میگردد، مبعوث شده بود، در زمان فترت )در صدی\\نی را به\\تر از عب\\ادت بته\\ا نمیدیدن\\د. رس\\ول خ\\دا

همچون زمانی(، فرق\انی را آورد ک\ه ب\ا آن می\ان ح\ق و باط\ل ف\\رق گذاش\\ت و آن دو را از هم ج\\دا نم\\ود، و در می\\ان پ\\در و فرزندش جدایی افکند، حتی مردی میدید که پدرش یا فرزندش و یا برادرش کافر است، در ح\\الی ک\\ه خداون\\د قف\\ل قلب او را برای ایمان باز گردانیده بود، تا بداند واقعا کسی ک\\ه وارد دوزخ میش\\ود، هلاک گردی\\\ده، و او ب\\\ه خ\\اطر این ک\\ه میدانس\\ت، نزدیکش در آتش اس\\ت، چش\\مش روش\\ن نمیش\\د و خوش\\حال

درب\\اره آن گفت\\هلأنبود و این همان )قضیهای( است که خداوند است:﴿ ي © ة© أ ©ا قر تن ي ©ا و©ذر و©جن © ©ا م أ ©ن ©ا ه© ل ن ب نر© م� م� م .[74]الفرقان: ﴾م

ای پروردگار ما! به زنان ما و فرزن\\دان م\\ا روش\\نی» ترجمه:.2«چشم ببخش

طبرانی نیز به همین مضمون با سندهای مختل\\ف، چن\\ان ک\\ه ( میگوی\\د، روایت نم\\وده، و در یکی از17/6هیثمی در المجمع )

آنها یحیی بن صالح آمده، ذهبی وی را ثقه دانسته، و دربارهاشسخنانی گفتهاند، ولی بقیه رجال آن رجال صحیح اند.

گفتار حضرت حذیفه در این باب ابن اس\\حاق از محم\\د بن کعب ق\\رظی روایت نم\\وده، ک\\ه

گفت: ایسگفت: م\\ردی از اه\\ل کوف\\ه ب\\ه حذیف\\ه بن یم\\ان را دیدی\\د و هم\\راهی اش نمودی\\د؟صابوعبدالل\\ه، پی\\امبر خ\\دا

پاس\\خ داد: بلی، ای برادرزادهام. پرس\\ید: ش\\ما چ\\ه میکردی\\د؟ پاسخ داد: به خ\\دا س\\وگند تلاش مینم\\ودیم )و رنج و مش\\قت را متقبل میشدیم(. آن مرد گفت: به خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر م\\ا وی را درک مینمودیم، او را نمیگذاشتیم تا بر زمین راه ب\\رود، بلک\\ه او را بر گردنهای خویش حم\\ل میک\\ردیم. )راوی( میگوی\\د: حذیف\\ه

- زمانی که بین دو پیغمبر باشد، و یا زمانی که حکومتی از می\\ان رفت\\ه1 و هنوز حکومت دیگری جای آن را نگرفته باشد، هدف در اینج\\ا فاص\\له

میباش\\د ک\\ه بس\\ابزم\\انی می\\ان حض\\رت محم\\د و حض\\رت عیس\\ی فسادهایی که در این مدت به ظهور رسید. م.

)608( و ط\\برانی در »الکب\\یر« )3،\\ 6/2- ص\\حیح. احم\\د )2 ( و657(،\ (. آلب\\\انی آن را در »ص\\\حیح الادب87بخ\\\اری در »الأدب المف\\\رد« )

( صحیح دانسته است. نگا: »فض\\ل282( و »الصحیحة« )64المفرد« )(.153، 1/152الله الصمد« جیلانی )

أباب سوم: تحمل سختی ها در راه خداوند 21

فرمود: ای برادرزادهام به خدا سوگند، ما خود را با پیامبر خ\\دا در خندق در حالی دریافتیم... و ح\\دیث را در تحم\\ل ش\\دتص

خوف و شدت گرسنگی و سردی شان ذکر نموده. و نزد مس\\لم آمده که: حذیفه به وی گفت: تو این کار را مینمودی؟! ما خ\\ود

در شب احزاب، در شبی ک\\ه ب\\اد و س\\ردیصرا با پیامبر خدا ... و آن را مت\\ذکر ش\\ده. و ن\\زد1شدید ب\\ود، در ح\\الی دری\\افتیم

حاکم و بیهقی آمده که: حذیفه گفت: این را آرزو نکنی\\د... و آنرا چنان که در تحمل خوف خواهد آمد، متذکر گردیده.

و تحمل سختى ها و اذيتها در راه دعوت به سوى ص خدا پيامبرأخداوند

در این باب( ص )قول پیامبر ص روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: پی\\امبر خ\\دا ساحم\\د از انس

فرم\\ود: »در راه خ\\دا اذیت ش\\دم در ح\\الی ک\\ه کس\\ی اذیت نمیش\\د، و در راه خ\\دا ترس\\انیده ش\\دم، در ح\\الی ک\\ه کس\\ی ترسانیده نمیشد، و بر من سی روز و شبی گذش\\ت، ک\\ه ب\\رای من و بلال آنچه را صاحب جگر میخورد نبود، جز آن چه که زی\\ر

( آمده. و47/3. این چنین در البدایه )2بغل بلال پنهانش میکرد« آن را همچ\\\نین ترم\\\ذی و ابن حب\\\ان در ص\\\حیح خ\\\ود روایت کردهان\\د، و ترم\\ذی گفت\\ه اس\\ت: این ح\\دیث حس\\ن و ص\\حیح

( آم\\ده. و آن را همچن\\ان159/5است. این چنین در ال\\ترغیب )ابن ماجه و ابونعیم روایت کردهاند.

برای عمVVویش هنگVVامی کVVه ضVVعف ص گفتار پیامبر خداوی را در نصرت و یاری خود دید

سط\\برانی در الاوس\\ط والکب\\یر از عقی\\ل بن ابی ط\\الب روایت نموده، که گفت: قریش ن\\زد ابوط\\الب آم\\ده گفتن\\د: ای ابوطالب، برادر زادهات در حیاط خانهه\\ای م\\ا و مج\\الس م\\ان آمده، چیزی را برای ما بیان میکند ک\\ه م\\ا را ب\\دان اذیت و آزار میکند، اگر مناسب میبینی که او را از م\\ا ب\\از داری این را بکن.

( آم\\ده157/\\ 3. ابن اسحاق چنانکه در »سیرت ابن هشام« )صحیح-\\ 1است.

(151( و ابن ماجه )2472( و ترمذی )285،\ 120/\ 3. احمد )صحیح-\ 2 – چاپ احسان( و آلبانی آن را در »صحیح الجامع«6560و ابن حبان )

( صحیح دانسته است.125)

حیات صحابه22 آنگاه ابوطالب به من گفت: ای عقی\\ل، پس\\ر عم\\ویت را ب\\رایم پی\\دا کن. من او را از یکی از خانهه\\ای کوچ\\ک ابوط\\الب خ\\ارج نمودم، و او ب\ا من ب\ه راه افت\اد، و در جری\ان راه درص\دد پی\دا نمودن سایه بود که حرکت خود را ب\\ه آن ادام\\ه بده\\د، ولی آن را نمییافت، تا این که نزد ابوطالب رسید. ابوطالب به او گفت: ای برادر زادهام، به خدا سوگند تا جایی که من میدانم تو برایم فرم\\انبردار ب\\ودی، )و همین ح\\الا( ق\\ومت آم\\ده بودن\\د، و ادع\\ا میکردند که تو نزد آنها در کعبه ش\\ان و در مجلس ش\\ان میآیی و برای ش\\ان چ\\یزی را میگ\\ویی ک\\ه آنه\\ا را اذیت میکن\\د!! اگ\\ر

چش\\مصمناسب میبینیی خود را از آنه\\ا ب\\از دار؟ پی\\امبر خ\\دا خود را به طرف آسمان گردانیده گفت: »به خ\\دا س\\وگند، من، چنان که یکی از شما قادر نیس\\ت ت\\ا از این آفت\\اب ش\\علهای از آتش برافروزد، قادر نیستم ت\ا آنچ\\ه را ب\ه آن مبع\وث ش\دهام، کنار بگذارم«. ابوطالب گفت: به خدا قسم، برادر زادهام دروغ

(14/6. هیثمی )1نگفت\\ه اس\\ت!! ش\\ما راهی\\اب وراش\\د برگردید میگوید: این را طبرانی و ابویعلی با ان\\دک اختص\\اری از ط\\رف اولش، روایت نمودهان\\د، و رج\\ال اب\\ویعلی رج\\ال ص\\حیح اند.

(42/3بخاری آن را در التاریخ همانند این، چنان که در البدای\\ه )آمده، روایت کرده است.

گفت: ایصو نزد بیهقی آمده که ابوط\\الب ب\\ه پی\\امبر خ\\دا ب\\رادر زادهام، ق\\ومت ن\\زدم آمدن\\د، و چ\\نین و چن\\ان گفتن\\د: بنابراین بر من و بر خودت رحم کن، و مرا ب\\ه ک\\اری وادار نکن که نه من طاقت آن را داشته باشم و نه ت\\و، و از ق\\ومت آنچ\\ه را از سخنانت که برای شان سخت است، نگه دار. رس\\ول خ\\دا

گمان نمود، که برای عمویش در ارتباط با وی نظر جدی\\دیص پی\\دا ش\\ده، و او دیگ\\ر وی را ی\\اری ننم\وده ب\\ه کف\\ار تس\\لیمش میکند، و از قیام با وی کوتاه آم\\ده اس\\ت. در این موق\\ع پی\\امبر

فرم\\ود: »ای عم\\ویم؟ اگ\\ر آفت\\اب در دس\\ت راس\\تمصخ\\دا گذاشته شود، و ماه در دس\\ت چپم، من این ک\\ار نمیگ\\ذارم، ت\\ا این که خداوند آن را غالب گردان\\د، و ی\\ا این ک\\ه من در طلبش

حلق\هصهلاک شوم«. بعد از آن اشک در چشمان پی\امبر خ\دا زد و گریست. هنگامی که پش\\ت ک\\رد و روان ش\\د، ابوط\\الب -

را مش\\اهده نم\\ود- ب\\ه وی گفت:صبعد از آن که حالت پیامبر به س\\وی وی برگش\\ت، ابوط\\البصای ب\\رادر زادهام! پی\\امبر

)192،\\ 191/17. ط\\برانی )حسن-\\ 1 ( و بیهقی در »ال\\دلائل« )511(،\ (.14/6( و نگا: »مجمع الزوائد« )187، 186/2


گفت: به همان کار خود ادام\\ه ب\\ده، و آنچ\\ه را دوس\\ت دوس\\ت داری انجام بده، چون به خدا سوگند، من اب\\دا ت\\و را ب\\ه چ\\یزی

( آمده.42/3. این چنین در البدایه )1تسلیم نمیکنم پس از درگذشVVت عمVVویش ص ذیت هVVایی کVVه پیVVامبر

متحمل شد روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت:ببیهقی از عبدالل\\\ه بن جعف\\\ر

هنگ\\امی ک\\ه ابوط\\الب وف\\ات نم\\ود، بی عق\\ل و س\\فیهی از متع\رض گردی\\د، و ب\\ر ویصسف های قریش ب\\ه رس\\ول خ\دا

ب\\ه خان\\ه خ\\ود برگش\\ت، یکی ازصخ\\اک ان\\داخت، و پی\\امبر دخترانش آمد و در حالی که خاک را از روی )مب\\ارک( وی پ\\اک

ش\\روع ب\\ه س\\خن گفتن نم\\ود وصمینمود، گریه میکرد، پیامبر گفت: »ای دخ\\ترکم، گری\\ه نکن، چ\\ون خداون\\د نگه\\دار پ\\درت اس\\ت«، و در می\\ان آن میگفت: »ق\\ریش چ\\یزی را ک\\ه گم\\ان میکردم تا مرگ ابوطالب انجام دهند نتوانستند انجام دهند، بع\\د

( آم\\ده. و134/3. این چ\\نین در البدای\\ه )2از آن شروع کردن\\د« روایت نم\\وده، ک\\هس( از اب\\وهریره 308/8ابونعیم در الحلیه )

گفت: چون ابوطالب درگذشت برخورد زشت قریش ب\\ا پی\\امبر فرمود: »ای عم\\و! چق\\در ب\\هص شروع گردید، رسول خدا ص

.3زودی نبودنت را احساس نمودم!!« از قVVریش دیVVد، و پاسVVخ وی بVVه ص آزارهایی که پیVVامبر

ایشان طبرانی از حارث بن حارث روایت نموده، که گفت: به پ\\درم گفتم: این گروه کیستند؟ پاسخ داد: اینه\\ا هم\\ان ق\\ومی هس\\تند

( و ابن اسحاق چنانک\\ه در2/187. بیهقی در »الدلائل« )حسن لغیره-\\ 1 ( و س\\ند آن معض\\ل اس\\ت ام\\ا165،\\ 1/164»س\\یرت ابن هش\\ام« )

همانگونه ک\\ه علام\\ه آلب\\انی ذک\\ر نم\\وده اس\\ت ش\\واهدی دارد ک\\ه قبلا(.51(، )4/1گذشت. بخاری نیز آن را در »تاریخ« )

( مرسل است. همچنین در س\\ند2/35. بیهقی در »الدلائل« )ضعیف-\\ 2 (2/58آن جهالت وجود دارد. همچنین ابن هش\\ام آن را در »س\\یرت« )

از طریق ابن اسحاق به سند ص\\حیح از ع\\روه روایت ک\\رده اس\\ت ک\\ه عروه تابعی است و بر این اساس حدیث مرسل می باش\\د. نگ\\ا: »نق\\د

(.28بوطی« نوشته ی علامه آلبانی ) ( و در س\\ند آن ف\\رات بن308/\\ 8. اب\\ونعیم در »الحلی\\ة« )ض\\عیف -3

محبوب است که کسی غیر از ابن حب\\ان ک\\ه آس\\انگیر اس\\ت او را ثق\\هندانسته است.

حیات صحابه24 که بر یک ف\\رد بی دین از خودش\\ان جم\\ع ش\\دهاند. میگوی\\د: م\\ا

است که مردم را ب\\هصپایین آمدیم و دریافتیم که رسول خدا و به ایمان دعوت میکند، ولی آنها )دع\\وت( ویلأتوحید خداوند

را رد نموده به او آزار میرس\\انند، ت\\ا این ک\\ه روز نص\\ف ش\\د و مردم از وی دور ش\\دند، آنگ\اه زنی ک\ه س\ینهاش آش\\کار ش\ده ب\\ود، و ج\\امی را ب\\ا ی\\ک دس\\تمال حم\\ل مینم\\ود، آم\\د، و آن را

از وی گرفت، نوشید و وضو گ\\رفت، بع\\د از آنصرسول خدا سر خود را بلند نموده و فرمود: »ای دخ\\ترکم، س\\ینه ات را ب\\ا چادرت بپوش\\ان، و ب\\ر پ\\درت ن\\ترس«. پرس\\یدیم این کیس\\ت؟

( میگوی\\د: رج\\ال21/6. هیثمی )1گفتند: این زینب دخ\\تر اوست آن ثقهان\\د. و ن\\زد وی همچن\\ان از منبت ازدی روایت اس\\ت ک\\ه

را در ای\\ام ج\\اهلیت در ح\\الی دی\\دم ک\\هصگفت: پی\\امبر خ\\دا میگفت: »ای م\\ردم، بگویی\\د ک\\ه معب\\ود ب\\ر حقی قاب\\ل عب\\ادت نیست جز یک خدا رستگار میشوید«. کسیاز آنه\\ا ب\\ر رویش آب دهان انداخت، و کسی از آنها خاک را بر وی ان\\داخت، و کس\\ی از آنها دشنامش داد، تا این که روز به نیمه رسید، آنگاه دختری

روی و دس\\تها خ\\ودصبا جام بزرگی از آب آمد، و رسول خ\\دا را شس\\ت و گفت: »ای دخ\\ترکم، ب\\ر پ\\درت از کش\\ته ش\\دن و ذلت نترس«. پرسیدم: این کیست؟ گفتند: زینب دخ\\تر رس\\ول

( میگوی\\د: در این21/6. هیثمی )2 و او دختر زیبایی ب\\ودصخدا روایت منبت بن مدرک آمده، که او را نشناختم، بقیه رج\\ال وی

ثقهاند. روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: من از ابنسبخ\\\اری از ع\\\روه

پرس\\یدم: س\\ختترین چ\\یزی ک\\ه مش\\رکین، آن را ب\\رسالعاص انج\\ام دادهان\\د، چ\\ه ب\\وده؟ گفت: در ح\\الی ک\\هصرسول خدا

نماز میخواند، عقب\\ه بن ابی معی\\ط ب\\ه3 در حجر کعبهصپیامبر طرف وی روی آورد، و لباس خود را ب\\ر گ\\ردن وی گذاش\\ت، و

( و نگ\\ا: »مجم\\ع الزوائ\\د« )3373- حس\\ن. ط\\برانی در »الکب\\یر« )16/21).

( و بخ\\اری در805- س\\ند آن ض\\عیف اس\\ت. ط\\برانی در »الکب\\یر« )2 ( و در سند آن منیب بن مدرک است که جزو14(\ )4/2»تاریخ کبیر« )

: »ج\\رح و تع\\دیل« ابن ابی ح\\اتم )نگامجاهی\\ل محس\\وب می ش\\ود. 4/1/393.)

: دیوار کعبه از ج\\انب ش\\مال، ان\\درون حطیم در س\\وی ش\مال،حجر-\\ 3 قسمتی از زمین کعبه که حضرت ابراهیم آن را جزء خانه کرد، و گویند ق\\\بر ه\\\اجر م\\\ادر اس\\\ماعیل در آنجاس\\\ت و آن را حجرالکعب\\\ه و

حجراسماعیل هم میگویند. به نقل از فرهنگ عمید. م.


او را بس\\یار ش\\دید ب\\ه ح\\الت خفگی ان\\داخت )در این ح\\الت( فرارس\\ید ت\\ا این که ش\\انهاش را گ\\رفت و او را ازساب\\وبکر

دور نمود و گفت:صپیامبر خدا ©ت من﴿ ن ©ي ب ه و©ق© ج©\\آء©كم ب لل ي© ب ©ق\\ول© ر© ©ن ي جلا أ \\ون© ر© تل © ©ت م�أ ٱ م� ٱ م�

ك ب .[28]المؤمنون: ﴾!؟م�ر آی\\ا م\\ردی را ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه میگوی\\د پروردگ\\ارم»: ترجمه

خداس\\ت ب\\ه قت\\ل میرس\\انید؟! در ح\\الی ک\\ه ب\\رای ش\\ما از.1«پروردگارتان نشانیهای روشن آورده است

( آمده است.46/3این چنین در البدایه ) روایت اس\\ت ک\\هسو نزد ابن ابی ش\\یبه از عم\\روبن الع\\اص

را نموده باشد، جز درصگفت: قریش را که اراده کشتن پیامبر در ح\الی ک\ه در س\ایه کعب\هصی\ک روز، ندی\دم؛ درب\اره پی\امبر

در مق\امصنشسته بودند با هم مشورت نمودند، و رس\\ول خ\دا )ابراهیم( نماز میخواند، آن گه عقبه بن ابی معیط به سوی رسول

برخاست، و چادرش را در گردن وی افکن\\د، و س\\پس اوصخدا بر زانوهای خ\\ود صرا به طرف خود کشید، تا این که پیامبر خدا

کش\تهصافتاد، و مردم فریاد کشیدند، و گمان کردند ک\ه پی\امبر را ازص به شتاب آمد و بازوان رسول خ\\دا سشد. آنگاه ابوبکر

پشت گرفت، و گفت:ه﴿ لل ي© ب ©قول© ر© ©ن ي جلا أ تلون© ر© © ©ت ٱأ .[18]غافر: ﴾م�

آی\\ا م\\ردی را ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه میگوی\\د پروردگ\\ارم»: ترجمه«.خداست، به قتل میرسانید؟!

ص منص\\رف ش\\دند، و پی\\امبر خ\\دا صبع\\د از آن، از پی\\امبر برخاست و نم\\ازش را خوان\\د. هنگ\\امی ک\\ه نم\\از خ\ود را تم\ام نمود، از نزد آنها -در ح\\الی ک\\ه در س\\ایه کعب\\ه نشس\\ته بودن\\د- عبور نمود، و گفت: »ای گروه قریش، سوگند به ذاتی که نفس محمد در دست اوست، که من به سوی ش\\ما ب\\ه ذبح فرس\\تاده شدهام«، و به دست خود به سوی حلقش اشاره نمود. ابوجه\\ل

به او فرمود: »تو ازصبه او گفت: تو نادان نبودی. رسول خدا ( آم\\ده. و این را327/2. این چنین در کنزالعمال )2آنها هستی«

(.275، 2/274( و بیهقی در »الدلائل« )3678 )بخاری- 1 –6569( و ابن حبان )11410. ابن ابی شیبة در »مصنف« )حسن-\ 2

( بط\\ور معل\\ق3856احس\\ان( و بخ\\اری ر آن را ذی\\ل ح\\دیث ش\\ماره ) روایت کرده است و آن را در »خلق افعال العباد« بطور متص\\ل روایت

( و2/277( و بیهقی در»الدلائل« ))159کرده است. همچنین ابونعیم )

حیات صحابه26 (16/6همچنین ابویعلی و طبرانی عینا روایت کردهاند، هیثمی )

میگوی\\د: در این محم\\د بن عم\\رو بن علقم\\ه آم\\ده، و ح\\دیثش حس\\ن اس\\ت، بقی\\ه رج\\ال ط\\برانی رج\\ال ص\\حیح اند. این را

( روایت کرده است.67همچنین ابونعیم در دلائل النبوه )ص روایتباحمد از ع\\روه بن زب\\یر و او از عبدالل\\ه بن عم\\رو

نموده، که گفت: به عمرو گفتم: از قریش در اظه\\ار ع\\داوت و کدام عمل شدید را دیدهایصدشمنیش در مقابل رسول خدا

که انجام داده باشند؟ گفت: -در حالی که اشراف آنها در حج\\ر )کعبه( جمع شده بودند- من نزدشان آم\\دم، آنه\\ا گفتن\\د: مانن\\د صبرمان بر این مرد دیگر هرگ\\ز ندی\\دهایم!! عقله\\ای م\\ا را ب\\ه نادانی نسبت داد، پدران مان را ناس\\زا گفت، دین م\ان را عیب جویی کرد، جم\\اعت م\\ان را پراکن\\ده نم\\ود و ب\\ه خ\\دایان م\\ان دشنام داد. واقعا که بر یک کار بسیار ب\\زرگ در مقاب\\ل او ص\\بر نمودهایم!! -و یا چنان که گفتند-. عم\\رو میگوی\\د: در ح\\الی ک\\ه

ناگهان ب\\ر آنه\\اصآنان را در این وضع قرار داشتند، پیامبر خدا ظاهر گردید، و همین طور آمد تا این که به مقاب\\ل رکن رس\\ید، بع\\د از آن ب\\ا ط\\واف نم\\ودن خان\\ه از پهل\\وی آنه\\ا عب\\ور نم\\ود. هنگ\\امی ک\\ه از پهلویش\\ان گذش\\ت، آنه\\ا به س\\وی او ب\\ا بعض\\ی چیزه\\ایی ک\\ه میگفت، اش\\اره نمودن\\د. عم\\رو میگوی\\د: )ت\\أثیر منفی( آن را در روی وی دانستم، بعد از آن رفت. هنگ\\امی ک\\ه بار دوم از برابر آنها عبور نمود، مانند قبل به طرف وی اش\\اره کردند، و من آن را در رویش دانس\\تم، و او رفت. هنگ\\امی ک\\ه بار سوم از براب\\ر آنه\\ا گذش\\ت مانن\\د آن ب\\ه ط\\رف وی اش\\اره

فرم\\ود: »ای گ\\روه ق\\ریش آی\\اصکردن\\د، آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا میشنوید؟ س\\وگند ب\\ه ذاتی ک\\ه ج\\ان محم\\د در دس\\ت اوس\\ت، برای تان ذبح و کش\\تن را ب\\ا خ\\ود آوردهام«. این س\\خن وی ب\\ر قوم آن چنان تأثیری گذاشت، که گویی بر سر ه\\ر یکی از آنه\\ا پرنده ی ق\\رار دارد، حتی ش\\دیدترین ف\\رد در می\\ان آنه\\ا ک\\ه ب\\ه

توصیه مینمود ب\\ه دل\\داری و نیک\\وییصاذیت و آزار پیامبر خدا ب\ا خوبترین کلم\ات پ\رداخت، ت\ا این ک\ه میگفت: ایصپیامبر

ابوالقاسم، به رشد و هدایت برگرد، به خدا قسم ک\\ه ت\\و ن\\ادان برگش\\ت. ف\\ردای آن روزصنبودی. به این صورت رسول خ\دا

بار دیگر در حجر )کعبه( جمع شدند -و من همراه شان ب\\ودم- و به یکدیگر گفتند: آنچه را از وی به شما رسید، و آنچه رااز شما

علامه ارناووط آن را در تحقیق ابن حبان حسن دانسته است.


به وی رسید به یاد آوردید، حتی وی چیزی را برای ش\\ما اظه\\ار داشت که بد میدانستید، ولی با این هم\\ه وی را ره\\ا نمودی\\د؟! در حالی که آنها در این وضع قرار داشتند، ناگه\\ان رس\\ول خ\\دا

بر آنها آشکار گردید، و آنها به ط\\رفش حمل\\ه نمودن\\د، و ب\\اص گ\\رفتن اط\\راف وی میگفتن\\د: ت\\و هس\\تی ک\\ه چ\\نین و چن\\ان میگویی؟! -و آن چه را از عیبگیری خ\\دایان و دین ش\\ان ب\\ه آنه\\ا

میگفت:صمیرسانید ذکر میکردند- عمرو میگوید: رسول خ\\دا هستم که این را میگویم«. عمرو گوید: م\\ردی از آنه\\ا»بلی، من

ب\\رایس را گرفت، و اب\\وبکر صرا دیدم که گریبان رسول خدا دفاع از وی برخاس\ت، در ح\الی ک\ه گری\ه میک\رد: میگفت: آی\ا مردی را به خاطر این که میگوید: پروردگارم خداوند اس\\ت ب\\ه

منصرف شدند، آنصقتل میرسانید؟! بعد از آن از پیامبر خدا .1ش\\دیدترین ح\\التی ب\\ود، ک\\ه ق\\ریش در مقاب\\ل وی انج\\ام داد

( میگوی\\د: ابن اس\\حاق ب\\ه س\\ماع تص\\ریح نم\\وده16/6هیثمی )است، بقیه رجال آن رجال صحیح اند.

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:ساین را همچنان بیهقی از ع\\روه گفتم: ک\\دام ع\\داوت وبب\\ه عبدالل\\ه بن عم\\رو بن الع\\اص

( س\\ختتر وصدش\\منی از ق\\ریش را )در مقاب\\ل رس\\ول خ\\دا شدیدتر دیدی؟... و حدیث را به طولش به مانن\\د آن، چن\\ان ک\ه

( ذکر شده، روایت نموده است.46/3در البدایه ) روایت نموده که آنها ب\\ه بو ابویعلی از اسماء بنت ابی بکر

وی گفتند: ش\\دیدترین ک\\اری را ک\\ه دی\\دی مش\\رکین در مقاب\\ل انجام دادند ک\\دام ب\\ود؟ اس\\ماء گفت: مش\\رکینصرسول خدا

و آنچه را وی درب\\ارهصدر مسجد نشسته بودند، و پیامبر خدا خدایان شان میگفت با هم یاد میکردند، در حالی که آنه\\ا در این

پیدا شد، آنگ\\اه هم\\هصحالت قرار داشتند، ناگهان رسول خدا رس\\ید،سآنه\\ا به س\\وی وی برخاس\\تند، و نعرهای ب\\ه اب\\وبکر

گفتند: به دوستت برس او را دریاب. او از نزد م\\ا ب\\یرون رفت،جلا﴿وی چهار گیسو داشت و میگفت: وای ب\\ر ش\\ما: \\ون© ر© تل © ©ت م�أ

ه و©ق© ج© لل ي© ب ©قول© ر© ©ن ي م�أ ٱ ك ب ©ت من ر ن ©ي ب م�آء©كم ب م� . آنها پیامبر خدا﴾!؟ٱ روی آوردند. اسماء میگوید:س را گذاشتند و به سوی ابوبکر ص

در حالی دوب\\اره ن\\زد م\\ا برگش\\ت، ک\\ه ب\\ه چ\\یزی ازسابوبکر گیسوهایش دست نمیبرد، مگ\\ر این ک\\ه هم\\راه دس\\تش )کن\\ده

»ش\\\ده( میآم\\\د، و میگفت: ام \\\ر© ©ل و©الإك ©\\\ا ذ©ا الج©لا كت© ي ©\\\ار© ©ب ،«ت(.276، 275/ 2( و بیهقی در »الدلائل« )218/ 2. احمد )صحیح- 1

حیات صحابه281. هیثمی )1«با برکت هستی ای صاحب بزرگی و ع\\زت»: ترجمه

( میگوید: در این روایت تدروس پدربزرگ ابوزبیر آمده، وی7/6 را نش\\ناختم، و بقی\\ه رج\\ال آن ثقهان\\د. این را ابن عب\\دالبر در

( از ابن عیین\\\ه، از ولی\\\د بن کث\\\یر، از ابن247/2الاس\\\تیعاب ) ذکر نموده... و مانند حدیث قبل را مت\\ذکر لعبدوس از اسماء

( ب\\ه31/1گردیده، و به همین اسناد این را اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) اختص\\ار روایت ک\\رده، و در آن آم\\ده اس\\ت: ابن ت\\دروس از

روایت نمودهان\\د ک\\ه ساس\\ماء، و اب\\ویعلی از انس بن مال\\ک را زدند، و بیهوش گردید، آنگاه ابوبکرصگفت: باری رسول خدا

\\ون©﴿ برخاست و چ\\نین فری\\اد میکش\\ید: وای ب\\ر ش\\ما: س تل © ©ت م�أه لل ي© ب ©ق\\ول© ر© ©ن ي جلا أ . مش\\رکین پرس\\یدند: این کیس\\ت؟﴾!؟ٱر©

گفتن\\د: اب\\وبکر دیوان\\ه. این را همچ\\نین ب\\زار روایت نم\\وده، و س را گذاشتند، و به سوی اب\\وبکر صافزوده است: رسول خدا

( میگوی\\د،17/6روی آوردن\\د. و رج\\ال آن، چن\\ان ک\\ه هیثمی ) ( روایت ک\رده، و67/3رجال صحیحاند. این را همچ\نین ح\اکم )

گفته است: این حدیث ب\\ه ش\\رط مس\\لم ص\\حیح میباش\\د، ولیبخاری و مسلم آن را روایت نکردهاند.

سدرباره شجاعت حضرت ابوبکر س قول حضرت علیدر یکی از خطبه هایش

روایت نم\\ودهسبزار در مسند خود از محمدبن عقیل از علی برای ش\\ان بیانیهای ای\\راد فرم\\ود و گفت: ای م\\ردم:سکه علی

شجاعترین مردم کیست؟ گفتند: تو ای امیرالمؤم\\نین. وی پاس\\خ داد: اما من بر هر کسی که همراهم مبارزه کرده غلبه نمودهام و

است!!، ما ب\\رای رس\\ولسحقم از او گرفتهام، ولکن او ابوبکر ص سایه بانی ساختیم، و گفتیم: چه کسی با رسول خ\\دا صخدا

است تا هیچ کس از مش\\رکین ب\\ه ط\\رفش روی نی\\ارود و دس\\ت درازی نکند؟ ب\ه خ\دا س\وگند، هیچ ی\ک از م\ا ب\ه ج\ز اب\وبکر ک\ه

بلند ک\\رده ب\\ود، نزدی\\کصشمشیر خود را بالای سر پیغمبر خدا

- ابن حج\\ر آن را حس\\ن دانس\\ته اس\\ت. و اوبیعلی آن در در »مس\\ند«1 ( روایت کرده. همچنین تدروس جد ابی زبیر آن را چنانک\\ه در52خود )

( آمده بصورت معلق روایت کرده است. و حمی\\دی )6/17»المجمع« ) :نگا(\\ 31/\\ 1( و همینط\\ور از طری\\ق اب\\ونعیم در »الحلی\\ة« )155/\\ 1

/7( ابن حج\\ر آن را در »فتح الب\\اری« )4279»ال\\\مطالب العالی\\ة« ) ( حس\\ن دانس\\ته. بوص\\یری می گوی\\د: حمی\\دی و اب\\ویعلی آن را ب\\ا117

سندی که رجال آن ثقه هستند روایت کرده اند.


نشد، که اگر کسی به طرف رسول خدا حمله میکرد، اب\\وبکر ب\\روی حمله مینمود، به این صورت او شجاعترین مردم است!!.

را دیدم که ق\\ریش وی را گرفت\\ه ب\\ود،صگفت: رسول خدا یکی بر او خشمگین شده مخالفتش را میک\\رد، دیگ\\ری تک\\انش میداد، و میگفتند: تو خدایان را یک خدا کردی؟! به خدا سوگند،

نزدیک نشد، او بود که یکی راسهیچ کسی از ما به جز ابوبکر میزد، بادیگری میجنگی\\د، دیگ\\ری را تک\\ان میداد و میگفت: وای بر شما، آیا مردی را به خاطر این که میگوید پروردگارم خداوند

عب\\ایی راساست به قتل میرسانید؟! بعد از آن حض\\رت علی که بر تن داشت، برداشت، و آن قدر گریست که ریششتر شد، سپس فرمود: شما را به خداوند س\\وگند میدهم، آی\\ا م\\ؤمن آل

بهتر است یا او؟ مردم خاموش ماندند. آنگ\\اه حض\\رت1فرعون گفت: به خدا قسم، قطعا س\\اعتی از اب\\وبکر ب\\ه هم\\هسعلی

دنیا از مؤمن آل فرعون بهتر اس\\ت، آن م\\ردی ب\\ود ک\\ه ایم\\ان میداش\\ت، و این م\\ردی اس\\ت ک\\ه ایم\\ان خ\\ود راخود را مخفی

بعد از آن بزار گفته اس\\ت: این را ج\\ز از همین2آشکار ساخت!! (271/3طری\\ق نمیدانم ک\\ه روایت ش\\ود. این چ\\نین در البدای\\ه )

- هدف از مؤمن آل فرعون همان شخصی است که در خاندان فرعون1 موسی ایمان آورده بود، ولی ایمان خود رابنا به اکثر روایات به حضرت

از طرف فرع\\ون÷پنهان میداشت، بالاخره در موقع توطئه قتل موسی روی صحنه آمد و با کلمات و بیان صریح خود آن دسیسه را، در ض\\من

در این ب\\ارهأاین که ایمانش را آشکار نکرده بود، بر هم زد، و خداوند جل﴿ میگوی\\د: 28در سوره مؤمن آیه منو©ق©\\ال© ر© تمم� م © ن© ي ع© م� م ء©ال ف م� م� م

و©إن ك ب ©ت من ر ن ©ي ب ه و©ق© ج©\\آء©كم ب لل ي© ب ©ق\\ول© ر© ©ن ي جلا أ \\ون© ر© تل © ©ت ©ه أ مم�إيم©ن م� ٱ م� ٱ م� ۥ©ذب ©ك ك ©ك ص©ادقي ©ذبه و©إن ي ه ك © ۥما ف©ع©ل لله© لا©م� إن ©ع\\دك لذي ي ض © كم ب ٱا يص مم� ٱ م� م

رف دي م© هو© م © م�ي م ©ذابم� مرد مؤمنی از آل»: ترجمه[. 28 ]غافر: ﴾٢٨ ك فرعون که ایمان خود را پنهان میداشت گفت: آیا میخواهید کسی را به قتل برسانید به خاطر این که میگوید پروردگار من الله است، در حالی ک\\ه دلای\\ل روش\\نی از س\\وی پروردگارت\\ان آورده، اگ\\ر دروغگ\\و باش\\د دروغش دامن خود او را خواهد گرفت، و اگر راس\\تگو باش\\د بعض\\ی از عذابها که شما را وعده میدهد به شما خواهد رس\\ید، خداون\\د کس\\ی را

. اینجاس\\ت ک\\ه«که اسراف ک\\ار و بس\\یار دروغگوس\\ت ه\\دایت نمیکند حضرت علی با مقایسه نمودن میان مؤمن آل فرع\\ون ک\\ه ایم\\انش را پنه\\ان میداش\\ت، و ب\\ا پنه\\ان نم\\ودن ایم\\ان روی بعض\\ی مص\\لحتها از

که ب\\ا آش\\کار نم\\ودنس دفاع مینمود، و میان ابوبکر صدیق ÷موسی را از ویس دفاع نمود، ابوبکر صایمانش بدون هیچ هراسی از پیامبر

بهتر میداند. م.

حیات صحابه30 ( میگوید: در این روایت کسی اس\\ت47/9آمده است. و هیثمی )که من او را نشناختم.

و ص سVVVران قVVVریش و انVVVداختن سVVVرگین بVVVر محمدپشتیبانی ابوالبختری از وی

روایت نمودهاند کهسبزار و طبرانی از عبدالله بن مسعود در مس\\جد ق\\رار داش\\ت،صگفت: در ح\\الی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

ابوجهل بن هش\\ام، ش\\یبه و عتب\\ه پس\\ران ربیع\\ه، عقب\\ه بن ابی معیط، امیه بن خلف و دو مرد دیگر که تعدادش\\ان ب\\ه هفت تن

نم\\ازصمیرسید در حجر )کعب\\ه( ق\\رار داش\\تند، و پی\\امبر خ\\دا میخوان\\د، هنگ\\امی ک\\ه س\\جده نم\\ود، س\\جده را ط\\ولانی ک\\رد. ابوجهل گفت: کدام یک از شما نزد ش\\تران ب\\نی فلان میرود، و

آن را ب\\رای م\\ا میاورد، ت\\ا آن را ب\\ر محم\\د ان\\دازیم؟1س\\رگین ب\\\دبختترین آنه\\\ا عقب\\\ه بن ابی معی\\\ط رفت، و آن را آورد،و

در حالی که در سجده بود، ان\\داخت.صبر شانههای رسول خدا ابن مسعود میگوی\\د: من ایس\\تاده ب\\ودم، و نمیتوانس\\تم ح\\رفی بزنم، چون کسی که از من حمایت کند، نزدم و نب\\ود، در ح\\الی

شنید، آم\\د و آن راصکه من میرفتم، فاطمه دختر رسول خدا ب\\ه دور افکن\\د، بع\\د روی خ\\ود را ب\\هصاز گ\\ردن رس\\ول خ\\دا

طرف قریش گردانید و آنها را دش\\نام میداد، ولی آنه\\ا پاس\\خی س\\ر خ\\ود را چن\\ان ک\\ه در وقتصبه او ندادند. و پی\\امبر خ\\دا

تمام نمودن سجده بلند مینمود، بلند ک\\رد. هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول نماز خود را تمام نمود فرم\\ود: »ب\\ار خ\\دایا خ\\ودت ب\\هصخدا

حساب قریش ب\\رس -س\\ه مرتب\\ه- و خ\\ودت ب\\ه حس\\اب عتب\\ه، عقبه، ابوجهل و شیبه برس«. بعد از آن از مسجد بیرون رفت، در این هنگام ابوالبختری با تازیهای که درکمر داشت هم\\راهش

را دی\\د، چهرهاش راصروب\\رو گردی\\د، و وق\\تی پی\\امبر خ\\دا صدگرگون یافت، پرسید: تو را چه ش\\ده اس\\ت؟ رس\\ول خ\\دا

فرمود: »از من دور شو«. گفت: خداوند میدان\\د ت\\ا این ک\\ه ب\\ه من نگویی تو را چه شده است از تو دور نمیشوم، چ\\ون ت\\و را

دانس\\ت از ویصچیزی رسیده است. هنگامی که رسول خ\\دا دست بردار نیست، به او خبر داده گفت: »ابوجهل امر نم\\ود و بر من سرگین انداخته شد«، ابوالبختری گفت: ب\\ه مس\\جد بی\\ا،

( در سند آن جهالت است چنانکه در »المجمع«2481. بزار )ضعیف-\ 2( آمده است.9/47)

- هدف کثافت و سرگینهای موجود در شکمبه است.1


و ابوالبخ\\تری آم\\ده داخ\\ل مس\\جد ش\\دند،صآنگاه رسول خدا بعد از آن ابوالبختری روی خود را سوی ابوجهل گردانیده گفت: ای ابوالحکم، تو این ام\ر را ب\\ر محم\د دادی ک\ه ب\ر او س\\رگین انداخت\\ه ش\\د؟ گفت: بلی. میگوی\\د: در این موق\\ع )ابوالبخ\\تری( تازیان\\ه را بلن\\د نم\\ود و ب\\ه آن ب\\ر ف\\رق ابوجه\\ل زد. )راوی( میافزاید: مردان یکی به جان دیگری حمله نمودند، میافزای\\د: در این میان ابوجهل فریاد برآورد: وای ب\\ر ش\\ما، این ض\\ربه ب\\رای ابوالبختری بخشش است )معافش کردم(، محمد خواست تا )با این عم\\ل( در می\\ان م\\ا ع\\داوت و دش\\منی بیفکن\\د، و خ\\ود و

( میگوی\\د: در این18/6. هیثمی )1اص\\حابش نج\\ات پی\\دا نمایند اجلح بن عبدالله کندی آمده، وی ن\\زد ابن معین و غ\\یر وی ثق\\ه اس\\\ت، ولی نس\\\ائی و غ\\\یر وی ض\\\عیفش دانس\\\تهاند. این را

( به مانند روایت ب\\زار و90همچنان ابونعیم در دلائل النبوه )ص طبرانی روایت نموده است. و این را همچنان ش\\یخین )بخ\\اری

ه ابوالبخ\\تری2و مسلم( ترم\\ذی و غ\\یر ایش\\ان ب\\ا اختص\\ار قص\\ روایت نمودهاند. و در الفاظ صحیح آمده: آنها هنگ\\امی ک\\ه این کار را نمودند، آن قدر خندیدند، که از ش\\دت خن\\ده یکی س\\وی

آمده: عبدالله گفت: من هم\\ه3دیگری خم میشدند. و نزد احمد آنها را دیدم که در روز بدر مجموعا به قتل رس\\یدند. این چ\\نین

( آمده است. 44/3در البدایه ) و خشVVم ص اذیت رسVVانیدن ابوجهVVل بVVه رسVVول خVVدا

گرفتن حمزه بر ابوجهل طبرانی از یعق\\وب بن عتب\\ه بن مغ\\یره بن اخنس بن ش\\ریق هم پیمان بنی زهره، به شکل مرسل روایت نموده که: ابوجهل

متعرض گردید، و او را اذیت نم\\ود. وصدر صفا به رسول خدا حضرت حمزه که شکارچی بود، در همان روز در ش\\کار و ص\ید ب\ود. هنگ\امی ک\ه برگش\ت همس\رش ک\ه عملک\رد ابوجه\ل ب\ا

را دیده بود به او گفت: ای ابوعماره اگ\\ر عملیصرسول خدا را که در حق برادر زاده ات انجام داد -هدفش ابوجه\\ل اس\\ت-

خشمگین شد، و به هم\\ان ح\\الت، قب\\ل ازسمیدیدی؟! حمزه (49/\\ 1(. اجلح کن\\دی چنانک\\ه در »التق\\ریب« )2389ب\\زار ). حسن-\\ 1

آمده است، صدوق است. ( در کت\\اب الس\\یر، ب\\اب: آنچ\\ه پی\\امبر1794( و مسلم )240- بخاری )2

از مشرکان و منافقان از اذیت و آزار متحمل گردید.صخدا (.1794( و مسلم )3854(، )3185احمد، بخاری )- 3

حیات صحابه32 این که داخل خانه خود شود، در حالی که کمانش را در گردنش آویزان کرده بود، رفت تا این که وارد مسجد گردید، و ابوجه\\ل در یکی از مجالس قریش بود و با وی ح\\رفی ن\\زد، )ت\\ا این ک\\ه\\رد و ب\\ر ف\\رق س\\ر وی زد، و نزدیک رفت( و کمان خود را بالا ب

سسرش را شکست. آنگاه مردانی از قریش به س\\وی حم\\زه فرم\\ود: دین من دینسبرخاستند و او را باز میداشتند، حمزه

محمد است، گ\\واهی میدهم ک\\ه وی رس\\ول خداس\\ت، ب\\ه خ\\دا سوگند، از این بر نمیگردم، اگر ش\\ما راس\\تگو و ص\\ادق هس\\تید

اس\\لام آورد، رس\\ول خ\\داسمرا باز دارید!! هنگامی که حمزه و مسلمانان توسط وی نیرومن\\د و ق\\وی گردی\\ده، و بعض\\یص

کارهایشان ثابتتر گردید، و قریش )از این تحول( ترسیدند، و درک26. هیثمی )1 از محمد حمایت خواهد نمودسنمودند که حمزه

( میگوید: رجال وی ثقهاند.7/9 و این را ط\\برانی ن\\یز از محم\\د بن کعب ق\\رظی ب\\ه ش\\کل مرس\\\ل روایت نم\\\وده، و در ح\\\دیث وی آم\\\ده: وی روزی از تیران\\\دازی خ\\\ود برگش\\\ت، زنی ب\\\ه وی رس\\\ید و گفت: ای ابوعم\\اره، برادرزادهات از ابوجهلبنهش\\ام چ\\ه دی\\د!! او وی را دشنام داد، ناسزا گفت و چنین و چنان کرد!! حمزه پرسید: آی\\ا او را هیچ کس دید؟ گفت: آری، به خدا قسم، گروهی از م\\ردم وی را دیدند. آنگاه حمزه حرکت نمود تا این که درهمان مجلس به صفا و مروه رسید، و دی\\د ک\\ه آنه\\ا نشس\\تهاند و ابوجه\\ل در میانشان قرار دارد، وی ب\\ر کم\\ان خ\\ود تکی\\ه نم\\وده گفت: این چنین و آن چنان تیر انداختم، و این چنین و آن چنان کردم. بع\\د از آن با هردو دس\\ت خ\\ود کم\\ان را برداش\\ت و ب\\ا آن در می\\ان هردو گوش ابوجهل زد، که هردو نوک کمان شکست، بعد از آن گفت: )این بار( با کمان بگیرش و دیگر بار با شمشیر، ش\\هادت میدهم که وی رسول خداس\\ت، و او ب\\ه ح\ق از ط\\رف خداون\\د آمده است. گفتند: ای ابوعم\اره، او خ\دایان م\ا را دش\\نام داده است، و اگر تو هم میبودی -که تو از وی افضل هس\\تی- این را از ت\\\و هم قب\\\ول نمیک\\\ردیم، ک\\\ارت همین اس\\\ت، و ت\\\و -ای

( میگوید: رج\\ال آن267/9. هیثمی )2ابوعماره- ناسزاگو نبودی ( از192/3رجال صحیح اند. و این را حاکم ن\\یز در المس\\تدرک )

- سند آن ضعیف مرسل است.1 ،3/139- س\\ند آن ض\\عیف مرس\\ل اس\\ت: ط\\برانی آن را در »الکب\\یر« )2

(. در سند3/192( و حاکم )334، 2/333( و ابن جریر در »تاریخ« )140آن جهالت وجود دارد و با این وجود مرسل نیز هست.


ابن اسحاق از مردی و او از اس\\لم روایت نم\\وده... و آن را ب\\هشکل طولانی متذکر شده.

و چگVVونگی ص تصمیم ابوجهل بVVرای اذیت رسVVول خVVداأرسواییش از سوی خداوند

روایت نموده، که گفت: روزی در مسجدسبیهقی از عباس بودم، که ابوجهل آمده، گفت: به خدا سوگند ب\\ر من ن\\ذر باش\\د که اگر محمد را در حال سجده ببینم بر گردنش بلند ش\\وم، من

بیرون گردیدم تا این که نزدش داخلصبرای اطلاع پیامبر خدا ش\\دم و او را از ق\\ول ابوجه\\ل آگاهانی\\دم. او غض\\بناک ب\\یرون رفت، تا این که به مسجد آمد و ب\\ا عجل\\ه ب\\ه ع\\وض این ک\\ه از دروازه داخل شود از دیوار بلند شده داخل )مسجد( گردید. )ب\\ا خ\\ود( گفتم: ام\\روز، روز ب\\دی اس\\ت، بن\\ابراین ش\\لوار خ\\ود را

داخل گردید و اینصمحکم بستم و دنبالش رفتم، رسول خدا آیات را تلاوت فرمود:

©\\\ق© ﴿ ل لذي خ© ك© ب م ر© ٱر© ب م� ٱ �� م م� ©\\\ق ١ٱ ن© م ع©ل إنس\\\© ©\\\ق© ل م خ© م� ﴾٢ٱ[.2-1]العلق: بخوان به نام پروردگارت که افرید، آن که انسان را از»: ترجمه

.«خون بستهای خلق کردو هنگامی که درباره ابوجهل رسید:

غ©ى ﴿ © ©ي ن© ل إنس© ©لا إن م�ك م� ©ى ٦ٱ ن © ت ء©اه ©ن ر م� أ م� .[7-6]العلق: ﴾٧ٱ چنین نیست، انسان مسلما طغیان میکند. به خ\\اطر»: ترجمه

.«این که خود را بی نیاز میبیند شخص\\ی ب\\ه ابوجه\\ل گفت: ای اب\\والحکم، این محم\\د اس\\ت. ابوجهل پاسخ داد: آیا چ\\یزی را ک\\ه من میبینم، نمیبینی\\د؟ ب\\ه خ\\دا سوگند، اف\ق آس\مان ب\ر من مس\دود ش\ده اس\ت. هنگ\امی ک\ه

. این چ\نین در1 به آخر سوره رس\\ید س\\جده نم\\ودصرسول خدا ( آم\\ده، و این را همچن\\ان ط\\برانی در الکب\\یر و43/3البدای\\ه )

( میگوید: در این، اس\\حاق227/8الاوسط روایت نموده، هیثمی ) (325/3بن ابی فروه آم\\ده و او م\\تروک میباش\\د. این را ح\\اکم )

( و325/\\ 3( و ح\\اکم )91/\\ 2. بیهقی در »ال\\دلائل« )بسیار ض\\عیف-\\ 1 طبرانی در »الکبیر« و »الاوسط«. این حدیث دو مشکل دارد: عبدالل\\ه بن صالح همانطور که ذهبی می گوید مورد اعتماد نیس\\ت و اس\\حاق بن عبدالله بن أبی فروة ن\\یز م\\تروک الح\\دیث اس\\ت. ح\\اکم آن را ص\\حیح دانسته و ذهبی آن را به علت این دو شخص ضعیف دانسته است. نگا:

.(227/ 8»مجمع الزوائد« )

حیات صحابه34 نیز مانند آن روایت کرده، و گفت\\ه اس\\ت: ص\\حیح الاس\\ناد اس\\ت، ولی بخاری و مسلم آن را روایت ننمودهان\\د، ذه\\بی آن را تعقیب کرده میگوید: در این روایت عبدالل\ه بن ص\الح آم\ده، و او عم\ده نمیباشد، و اس\\حاق بن عبدالل\\ه بن ابی ف\\روه آم\\ده و او م\\تروک

است. و یVVاری طلیب ص اذیت رسانیدن ابوجهل به رسول خدا

بن عمیر برای وی ابن سعد از واقدی با سندی از وی تا به بره بنت ابی تج\\راه،

صروایت نموده، که گفت: ابوجهل و عده ای با وی ب\\ه پی\\امبر متع\\رض ش\\ده او رااذیت نمودن\\د، طلیب بن عم\\یر ب\\ه ط\\رف ابوجه\\\ل رو آورد و او را زده س\\\رش را شکس\\\ت، آنه\\\ا او را 1گرفتن\د، و اب\ولهب ب\ه ی\اری وی برخاس\ت. این خ\بر ب\ه اروی

رس\\ید، وی گفت: به\\ترین روزه\\ای وی روزی اس\\ت ک\\ه پس\\ر مادربزرگش را یاری نموده است، به اب\\ولهب گفت\\ه ش\\د: اروی

است، آنگاه ابولهب ن\\زد اروی ب\\ه خ\\اطر عت\\اب ویبی دین شده (صداخل گردید، اروی گفت: در حمایت از برادر زادهات )محمد

برخیز، اگر وی کامیاب و غالب شود در آن ص\\ورت اختی\\ار داری، در غیر آن در قبال ب\\رادر زادهات مع\\ذور بودهای. اب\\ولهب گفت: آی\\ا م\\ا ط\\اقت هم\\ه عربه\\ا را داریم؟! وی دین جدی\\دی را آورده

( آمده است.227/4 این چنین در الاصابه )2است!! بر عتیبه بن ابی لهب هنگVVامی وی ص دعای رسول خدا

را اذیت نمود، و داستان هلاکت وی طبرانی از قتاده ب\ه ش\\کل مرس\ل روایت نم\وده، ک\ه گفت:

ازدواجصعتیب\\ه بن ابی لهب ب\\ا ام کلث\\وم دخ\\تر رس\\ول خ\\دا در همس\\ری ب\\رادرشصنمود، و رقیه دختر دیگر رس\\ول خ\\دا

عتبه بن ابی لهب قرار داشت، و هنوز با وی همبستر نشده بود مبعوث گردید. هنگامی که این ق\\ول خداون\\دصکه رسول خدا

نازل گردید:©ب ﴿ ©ه© و©ت ©بي ل ©د©آ أ ي ©ب ن ت �.[1]المسد: ﴾١م

.«هلاک شد هردو دست ابولهب»: ترجمه

- وی اروی بنت عبدالمطلب عمه رسول خدا ص\\لی الل\\ه علی\\ه و س\\لم1ست. م.

( آمده است،227/\ 4. ابن اسحاق چنانکه در »اصابة« )بسیار ضعیف-\ 2.در سند آن واقدی است که متروک است


ابولهب به دو فرزند خود عتب\\ه و عتیب\\ه گفت: س\\رم ب\\ر س\\ر ش\\ما دو ح\\رام اس\\ت، اگ\\ر دخ\\تران محم\\د را طلاق ندهی\\د، و

ح©ط©ب﴿مادرشان دختر حرب بن امیه -که ©\\ة© م�ح©مال [.4]المس\\د: ﴾ٱ میباش\\د- گفت: ای پس\\رانم، آن دو را«بردارن\\ده ه\\یزم»یع\\نی

طلاق بدهید، چون آنها بی دین شدهاند. بن\\ابراین ه\\ردو را طلاق دادند. و هنگامی که عتیب\\ه، ام کلث\\وم را طلاق داد، ن\\زد رس\\ول

در وقت مف\\ارقت از وی آم\\ده گفت: ب\\ه دینت ک\\افرصخ\\دا شدم، و دخترت را رها نمودم، نه پیش من بیا و نه من پیش ت\\و

حمله نمود، و پیراهن وی راصمیآیم، بعد از آن بر رسول خدا پاره کرد، و این در ح\الی ب\ود ک\ه وی ب\رای تج\\ارت ب\\ه ط\\رف

فرم\\ود: »ام\\ا من از خداون\\دصش\\ام در ح\\رکت ب\\ود. پی\\امبر میخ\\واهم ت\\ا س\\گش را ب\\ر تومس\\لط گردان\\د«. وی در می\\ان تاجرانی از قریش بیرون رفت، تا به مکانی که به آن »زرق\\اء« گفته میشد رسید، از طرف شب پایین آمدند، در آن شب ش\\یر به اطراف آنها گشت زد، عتیبه میگفت: وای بر مادرم، این -ب\\ه خدا سوگند- چنان که محمد گفته بود مرا هلاک میکند، قاتل من

، و او در مک\\ه و من در ش\\ام هس\\تم. آن1ابن ابی کبش\\ه است شیر در میان مردم صبحگاهان به جان وی حمله آورد، و ب\\ا ی\ک گ\\از گ\\رفتن )و فش\\ار دادن( ب\\ه قتلش رس\\انید. زه\\یر بن علاء میگوید: هشام بن عروه از پ\\درش ب\\رای م\\ان بی\\ان نم\\ود ک\\ه: چون آن شب شیر بر ایشان گذشت و دوباره برگشت، بعد آنها خوابیدند، و عتیبه در وسط شان جای داده شد. آنگ\\اه آن درن\\ده آمده با عبور نمودن از میان آنه\\ا س\\ر عتیب\\ه را گ\\رفت و آن را شکافت، و )حضرت( عثمان بن عفان پس از رقی\\ه ب\\ا امکلث\\وم

( میگوی\\د: در این زه\\یربن علاء18/6. هیثمی )2 ازدواج نم\\ودبآمده و او ضعیف میباشد.

از طVVرف دو همسVVایهاش: ص اذیت شVVدن رسVVول خVVداابولهب و عقبه بن ابی معیط

است، چون مشرکین به خ\\اطر اس\\تهزاء و ب\\اص- هدفش رسول خدا 1 به شوهر بی بی حلیمه م\\ادر رض\\اعیی اش، ک\\هصارتباط دادن پیامبر

به او ابوکبشه میگفتند، او را چنین نام دادند. م. . طبرانی بطور مرسل از قتاده روایت ک\رده اس\ت. همچ\\نینضعیف-\ 2

در سند آن زهیر بن العلا است که همانگونه که هیثمی می گوید ض\\عیفاست.

حیات صحابه36 طبرانی در الاوسط از ربیعه بن عبید دیلی روایت نموده، ک\\ه

راصگفت: از شما چه میش\\نوم میگویی\\د ق\\ریش رس\\ول خ\دا دشنام میداد!! من )این رویداد را( بارها دیدهام، خانه وی را در بین منزل ابولهب و عقبه بن ابی معیط بود، و چون به خانهاش

، خونها و چیزه\\ای ک\\ثیف و پلی\\د را1بر میگشت، سلای حیوانات میدید که بر سردرش نصب شده، او آنها را با نوک کم\\ان خ\\ود دور نموده، میگفت: »این ب\\دترین همس\\ایگی اس\\ت، ای گ\\روه

( میگوی\\د: در این روایت اب\\راهیم بن21/6. هیثمی )2قریش!!«علی بن حسین رافقی آمده، و او ضعیف میباشد.

و اذیت هایی که در طائف متحمل گردید ص رسول خدا ل( از ع\\روه روایت نم\\وده، ک\\ه عائش\\ه 458/1 بخ\\اری )

گفت:ص نقل کرد، که وی به پیامبر خدا صهمسر رسول خدا آیا روزی بر ت\\و گذش\\ته اس\\ت ک\\ه از روز اح\\د ش\\دیدتر باش\\د؟ فرمود: »آنچه را از قومت دیدم، دی\\دم، و ش\\دیدترین چ\\یزی را که از آنها دیدم در روز عقبه بود، هنگامی که دعوت خ\\ود را ب\\ر ابن عب\\دیالیل بن کلال عرض\\ه نم\\ودم، و او ب\\ه آنچ\\ه خواس\\ته بودم، جواب مثبت نداد، و من غمگین در حالی که آثار اندوه بر 3چهرهام اشکار بود، حرکت نمودم، و تا این که به ق\\رن ثع\\الب

نرسیدم، )از دست مصیبت( به هوش نبودم، آنگاه س\\ر خ\\ود را بلند کردم، دیدم که ابری بر من سایه افکنده اس\\ت، و به س\\وی

در آن ق\\رار داش\\ت، او م\\را ص\\دا÷آن نگریس\\تم ک\\ه جبرئی\\ل نموده گفت: خداوند گفتار قومت را نسبت به ت\\و، و پاسخ ش\\ان را علیه تو شنید، و خداوند ملک کوهها را به س\\وی ت\\و فرس\\تاده است، تا وی را به آنچه بخواهی درباره ایشان ام\\ر ک\\نی. آنگ\\اه ملک کوهها مرا صدا نمود، و به من سلامداد و پس از آن گفت: ای محمد هر چه که خواسته باشی؟ ح\\تی اگ\\ر خواس\\ته باش\\ی

فرم\\ود:ص را بر آن\\ان ف\\رو بری\\زم؟ رس\\ول خ\\دا 4که اخشبین از نسلهای ایشان کس\\ی را جانش\\ینلأ»بلکه آرزومندم خداوند

را ب\\ه تنه\اییش عب\\ادت نمای\د و کس\ی رالأس\\ازد، ک\ه خداون\\د

: پوستی که بچه انسان و جانور به هنگام زاییدن در میان آن قرارسلا 1میداشته باشد. به نقل از فرهنگ لاروس. م.

همانگونه که خود مصنف اشاره کرده است.. ضعیف- 2- نام جایی است در نزدیک مکه.3، دو کوه محیط بر مکه است. ابوقبیس و احمر.اخشبين- 4

أباب سوم: تحمل سختی ها در راه خداوند 37 . مس\\لم ونس\\ائی ن\\یز این را روایت1ش\\ریک ب\\ه او نی\\اورد«

کردهاند. موسی بن عقبه در المغازی از ابن شهاب روایت نموده ک\\ه:

به ط\\رف ط\\ائف ب\\هصوقتی ابوطالب در گذشت، رسول خدا امی\\د این ک\\ه وی را در می\\ان خ\\ود ج\\ای دهن\\د ح\\رکت ک\\رد، و به سوی سه تن از اهل ثقیف روی آورد، که آنها رؤسای ثقیف و )در عین حال( با هم ب\\رادر بودن\\د: عب\\دیالیل، ح\\بیب و مس\\عود

داش\\ت، و از فرزن\\دان عم\\رو، و دع\\وت خ\\ود را ایش\\ان عرضه بی احترامی قومش نسبت به خود به آنها شکایت برد، ولی آنه\\ا به شکل ناشایسته و قبیحی به وی پاس\\خ دادن\\د. این چ\\نین این

اسناد، به شکل ط\\ولانی نق\\ل ک\رده اس\\ت.را ابن اسحاق بدون .( نیز آمده است198/6این چنین در فتح الباری )

روایت ب( از عروه بن زبیر103ابونعیم در دلائل النبوه )ص نموده، که گفت: ابوطالب درگذشت، و آزار و اذیت ب\\ر رس\\ول

اف\\زون گردی\\د و ش\\دت ی\\افت و او ب\\ه ه\\دف این ک\\هصخ\\دا ثقیفیها به وی پناه دهند و او را یاری رسانند به سوی آنه\\ا رفت، و س\\ه تن از آنه\\ا را، ک\\ه رؤس\\ای ثقی\\ف و ب\\اهم ب\\رادر بودن\\د،

بن عم\\رو و مس\\عود بن1دری\\افت: عب\\دیالیل بن عم\\رو، خ\\بیب عمرو. و دعوت خود را بر آنها عرض\\ه نم\\ود، و از آزار واذیت و بی احترامی قومش نسبت به خود ب\\ه آنه\\ا ش\\کایت ب\\رد. آنگ\\اه یکی از آنها گفت: اگر خداون\\د ت\\و را ب\\ه چ\\یزی مبع\\وث نم\\وده باشد، من مرغ کعبه را میدزدم. دیگری گفت: به خدا قسم، بعد از این مجلست ابدا با تو ی\\ک کلم\\ه هم ح\\رف نمیزنم، اگ\\ر ت\\و رسول باشی حتما، در شرف و حق بزرگ تر از آنی که من با تو حرف ب\\زنم. و دیگ\\ری گفت: آی\\ا خداون\\د از این ک\\ه غ\\یر ت\\و را میفرس\\تاد ع\اجز آم\د؟! و آنه\ا آنچ\ه را ش\\نیده بودن\\د در می\\ان

صثقی\\ف پخش نمودن\\د، ثقفیه\\ا جم\\ع ش\\دندو ب\\ه رس\\ول خ\\دا اس\\تهزاء و تمس\\خر میکردن\\د، و در راه وی دو ص\\ف کش\\یده

صنشستند، و سنگها را در دستهای خود گرفتند، و رسول خ\\دا هرگاه پ\\ای خ\\ود را ب\\ر میداش\\ت و میگذاش\\ت آن را ب\\ه س\\نگ میزدن\\د، و در انج\\ام این عم\\ل اس\\تهزاء و تمس\\خر مینمودن\\د.

(.1795( و مسلم )3231- بخاری )1 - این چنین در الدلائل آمده، و در تاریخ طبری حبیب آمده، و هم چن\\ان در2

الفتح چنان که قبلا گذشت.

حیات صحابه38 ، در حالی ک\\ه1هنگامی که وی از هردو صف ایشان نجات یافت

از قدم هایش خون میریخت، به یکی از انگورهای ب\\اغ آنه\\ا روی آورد، و در زیر سایه تاک انگوری، اندوهگین و دردناک در ح\\الی که قدم هایش خون میریخت، نشست، و متوجه ش\\د ک\\ه اتفاق\\ا در آن تاکستان عتبه بن ربیعه و ش\\یبه بن ربیع\\ه ق\\رار دارن\\د، و

آن دو را دی\\د، ب\ه خ\اطر آنچ\\ه ازصهنگ\\امی ک\ه رس\\ول خ\دا عداوت و دشمنی آنها در مقابل خدا و پیامبرش میدانست و ب\\ه خاطر حالتی که داشت مصلحت ندید که نزد آنها بیاید، آنگاه آن

ب\\ود - ب\\ا2نین\\وادو غلام خود عداس را - ک\\ه نص\\رانی و از اه\\ل مقداری انگور نزد وی فرستادند، هنگامی که ع\داس ن\زد رس\ول

ص آمد، انگور را در پیش رویش گذاشت، رس\\ول خ\\دا صخدا ه﴿گفت: لل م ٱب ، »ب\\ه ن\\ام خداون\\د«، ع\\داس متعجب گردی\\د،﴾م�

به او فرمود: »ای عداس ت\\و از ک\\دام س\\رزمینصرسول خدا فرم\\ود: »ازصهستی؟« گفت: من از اهل نینوا هستم. پیامبر

اهل شهر مرد صالح یونس بن متی؟« عداس به او گفت: تو را ت\\ا صچه آگاه کرد ک\\ه ی\\ونس بن م\\تی کیس\\ت؟! رس\\ول خ\\دا

جایی ک\\ه در ارتب\\اط ب\\ا ی\\ونس میدانس\\ت، ب\\ه او آگ\\اهی داد، و هیچ کس را حقیر نمیشمرد، و رسالتهای خداون\\دصپیامبر خدا

تعالی را ب\\ه وی ابلاغ میک\\رد. او گفت: ای رس\\ول خ\\دا درب\\اره صیونس بن متی ب\\ه من خ\\بر ب\\ده. هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

درباره یونس بن متی آنچ\\ه را ب\\رایش وحی ش\\ده ب\\ود، ب\\ه وی ب\\ه س\\جده افت\\اد، و بع\\د از آنصخبر داد، او برای رسول خدا

نم\\ود ک\ه از ه\ردوصشروع به بوسیدن ق\\دمهای رس\\ول خ\\دا خون میریخت. وقتی عتبه و برادرش شیبه عملکرد غلام شان را دیدند، سکوت اختیار نمودند. هنگامی ک\\ه )غلام ش\\ان( ن\\زد آنه\\ا آمد به او گفتند: ت\\و را چ\\ه ش\\ده ب\\ود ک\\ه ب\\رای محم\\د س\\جده نمودی و قدم هایش را بوسیدی، و ما ندیدیم ک\\ه ت\\و این ک\\ار را برای یکی از ما نموده باشی؟ گفت: این یک مرد ص\\الح اس\\ت، برایم از چیزهایی درب\\اره رس\\ولی ک\\ه خداون\\د وی را ب\\رای م\\ا فرستاده بود، و به وی یونس بن متی گفته میشد، صحبت نمود و من آن را دانستم، و به من خبر داد که وی رس\\ول خداس\\ت، آن دو خندیده گفتند: تو را از نصرانی بودنت بیرون نسازد چون

در دلائل النبوه، ابونعیم آمده )از بی خردان شان(.- 1: به کسراول قریهای است از شهر وصل در عراق.نينوا- 2


به مکهصوی مردی است فریب دهنده، بعد از آن رسول خدا .1مراجعت نمود

( از موسی بن عقبه ذکر نموده که: اهل136/3و در البدایه ) طائف در دو ص\\ف در راه وی ب\\ه کمین نشس\\تند، هنگ\\امی ک\\ه عبور نمود، هر گاهی که قدمهای خود را بلن\\د میک\\ردو ب\\ه زمین میگذاشت وی را سنگ میزدند، تا این که خون آلودش س\\اختند، و در حالی از )چنگ( آنها ره\\ایی ی\\افت ک\\ه از ق\\دم هایش خ\\ون میریخت. و در آنچه ابن اسحاق ذکر نم\\وده آم\\ده: رس\\ول خ\\دا

از ن\\زد آنه\\ا در ح\\الی ک\\ه از خ\\یر ثقی\\ف ناامی\\د ش\\ده ب\\ودص برخاست، - و در آنچ\\ه ب\\رای من ذک\\ر ش\\ده - ب\\ه آنه\\ا فرم\\ود: »آنچه را انجام دادید، دادید، ولی باز هم آن را پوشیده داری\\د«،

مناسب ندید که این واقعه پیش آمده به قومشصرسول خدا برسد، و آنها را در قبال وی ی\\ک ن\\وع ج\\رأت ببخش\\د. ولی آنه\\ا این کار را نکردن\\د، بلک\\ه بی عقلان و بردگ\\ان خ\\ود را علی\\ه وی برانگیختند، و آنان وی را دشنام میدادند و )ب\\ه دنب\\الش( ب\\ر وی فریاد میکشیدند، تا این که مردم بر وی جم\\ع ش\\دند،و او را ب\\ه پناه آوردن در بستانی ک\\ه از عتب\\ه بن ربیع\\ه و ش\\یبه بن ربیع\\ه بود، و هردوی شان در آن حضور داشتند، وادار کردن\\د )و وق\\تی

وارد ب\\اغ گردی\\د( کس\\ی ک\\ه از بی خ\\ردان وصکه رسول خ\\دا ب\\هصسفهای قیف وی را دنبال مینمود، برگشت. رسول خ\\دا

سایه تاک انگوری روی آورد، و در آنجا نشست، و این در ح\\الی بود که پسران ربیعه به سوی وی نگ\اه میکردن\د و آنچ\ه را او از

-صبی عقلان طائف میدید، مشاهده مینمودند، و رس\\ول خ\\دا در آنچه برای من ذکر شده - زنی از بنی جمح را ملاق\\ات ک\رد،

و به او گفت: »از خویشاوندان شوهرت چه )اذیتها( دیدیم!«. ( و ابن اسحاق103. مرسل است. ابونعیم در »الدلائل« ص\ )ضعیف-\ 1

( آم\\ده و ط\\برانی در47،\\ 46/\\ 2چنانک\\ه در »س\\یره ابن هش\\ام« )( اص\\ل این ح\\دیث در ص\\حیحین بخ\\اری )347:\\ 344/\\ 2»الت\\اریخ« )

( اما این سند اب\\ونعیم از ع\\روه مرس\\ل اس\\ت.111( و مسلم )3231 سند ان اسحاق نیز مرسل محمد بن کعب ق\\رظی اس\\ت ک\\ه از ائمه ی تابعین است. ابن اسحاق همچ\\نین این ح\\دیث را از هش\ام از ع\روة از پدرش از عبدالله بن جعفر بصورت بس\\یار مختص\\ر و ب\\ا اکتف\\ا ب\\ه دع\\ا

( و ابن عدی1226روایت کرده است. طبرانی نیز آن را در »الدعاء« ) ( نیز روایت کرده است و این سند حسن است اگ\ر ت\\رس از111/\\ 6)

عنعنه )روایت کردن با صیغه ی عن( ابن اسحاق نبود. زیرا ابن اس\\حاقمدلس است!.

حیات صحابه40هنگام بازگشتش از طائف ص دعای رسول خدا

هنگ\\امی ک\\ه مطمئن و راحت ش\\د -در آنچ\\ه ب\\رای من ذک\\ر اللهم اليك اشكو ضعف قوتي، وقله حيلتى، وهو»گردیده- گفت:

اني على الناس. يا ارحم الراحمين، انت رب ال\مستضعفين، وانت ربي، الى من تكل\\ني؟ الى بعي\\د يتجهم\\ني، ام الى ع\\دو ملكت\\ه ام\\ري؟ ان لم يكن ب\\ك غض\\ب على فلا اب\\الى، ولكن عافيت\\ك هى اوسع لي. اعوذ بنور وجه\\ك ال\\ذي اش\\رقت ل\\ه الظلم\\ات، وص\\لح

على2 بي غض\\بك، أو يحل1علي\\ه امرال\\دنيا والاخ\\ره، من ان ي\\نزل .«س\\خطك. ل\\ك العت\\بى ح\\تى ترض\\ى، ولا ح\\ول ولا ق\\وه الا بك

ب\\ار خ\\دایا، از ض\\عف توان\\ایی ام، و از کمی چارهام و از»: ترجمه سبکیام نزد مردم به تو شکایت میکنم. ای مهربانترین مهربان\ان، ت\و پروردگار مستضعفین هستی، و تو پروردگار من هستی، م\\را ب\\ه کی میس\پاری؟ ب\\ه دوری ک\ه ب\\ا خش\\ونت و ت\\رش رویی ب\\ا من برخ\ورد میکن\\د، و ی\\ا ب\\ه دش\\منی ک\\ه ت\\و او را ب\\ر من ق\\وت داده و چ\\یره ساختهای؟ اگر خشمی از تو ب\\ر من نباش\\د، ب\\اک ن\\دارم، ولی )یقین دارم که( عافیت و حمایت تو برایم وسیعتر است. به نور وجهت ک\\ه ظلمات و تاریکیها توسط آن به روشنی مبدل گردید، و ب\\ا آن، ام\\ور دنیا و آخرت صلاح یافت، پناه میبرم، از این که بر من غض\\بت ن\\ازل شود، و یا قهرت فرود آید. خشوع و نیایش ب\\رای توس\\ت ت\\ا این ک\\ه راض\\ی ش\\وی، و ج\\ز ت\\و دیگ\\ر کس\\ی از ن\\یرو و توان\\ایی برخ\\وردار

.«نیست اسلام آوردن عداس - که نصرانی بود - و شVVهادتش بVVر

نبی بر حق است ص این که رسول خدا : هنگ\\امی ک\\ه پس\\ران ربیع\\ه: عتب\\ه و ش\\یبه وی را ومیگوید

آنچه را او دید مشاهده نمودند، صله رحمی آنه\\ا نس\\بت ب\\ه وی به حرکت افتاد، و غلام نصرانی خود را ک\\ه ب\\ه او ع\\داس گفت\\ه میشد ف\\را خواندن\\د، و ب\\ه او گفتن\\د: خوش\\های از این انگ\\ور را بگیر، و آن را در این طبق بگذار، و بعد برای آن مرد ب\\بر، و ب\\ه وی بگو که از آن بخورد. عداس این عمل را انج\\ام داد، س\\پس

صآن را با خود برداشت ت\\ا این ک\\ه در پیش روی رس\\ول خ\\دا صگذاش\ت، بع\د ب\ه او گفت: بخ\ور، هنگ\امی ک\ه پی\امبر خ\دا

«، »به نام خدا« و بعدبسم اللهگفت: »دست خود را پیش آورد نگ\اه نم\وده و صخورد، بعد از آن عداس به چه\ره رس\ول خ\دا

گفت: به خدا قسم، این سخن را اهل این دیار نمیگویند!! رس\\ول( و در البدایه: »تنزل« آمده است.230/1- به نقل از طبری )1- به نقل از طبری، و در البدایه: »تحل« آمده است.2


به او فرمود: »ای عداس تو از اهل کدام دیار هس\\تی؟صخدا و دینت چیس\\ت؟« پاس\\خ داد: نص\\رانی، و م\\ردی از اه\\ل نین\\وا

گفت: »از قری\\ه م\\رد ص\\الح ی\\ونس بنصهستم. پی\\امبر خ\\دا متی؟« عداس به او گفت: تو را چه آگاه ساخت ک\\ه ی\\ونس بن

فرمود: »او برادرام است، وی نبیصمتی کیست؟ پیامبر خدا بود و من نیز نبی هستم«. آن گه عداس خود را بر رسول خ\\دا

انداخت و شروع به بوسیدن سر، دستان و قدم هایش نمود.ص میگوید: پسران ربیعه به یکدیگر میگفتند: غلامت را بر تو فاسد گردانید!! هنگامی که عداس آمد آنها به او گفتد: وای بر ت\\و ای عداس، تو را چه شده که س\\ر، دس\\تان و ق\\دمهای این م\\رد را میبوس\\ی؟! ع\\داس پاس\\خ داد: ای آق\\ایم، در زمین هیچ چ\\یزی بهتر از این نیست، وی چ\\یزی را ب\\ه من خ\\بر داد ک\ه ج\\ز ن\\بی، دیگ\\ری آن را نمیدان\\د. آن دو ب\\ه وی گفتن\\د: وای ب\\ر ت\\و ای عداس!! او ت\\و را از دینت منح\\رف نکن\\د، چ\\ون دین ت\\و از دین

( آمده، و س\\لیمان135/3. این چنین در البدایه )1وی بهتر است صتیمی در سیرت خود مت\\ذکر ش\\ده ک\\ه: وی ب\\ه رس\\ول خ\\دا

گفت: گواهی میدهم که تو بنده و رسول خدا هستی. این چنین ( آمده، و او را ازجمله اص\\حاب ذک\ر نم\\وده466/2در الاصابه )

است. روایت نموده، ک\\ه گفت: اب\\وبکرس و ابن مردویه از عائشه

را هنگامی که که به غ\\ار ث\\ور(صفرمود: اگر من و پیامبر خدا خ\\ون میریخت وصرف\\تیم میدی\\دی، از ق\\دم های رس\\ول خ\\دا

میفرمای\\د:لق\\دمهای من چ\\ون س\\نگ گردی\\ده بودن\\د. عائش\\ه پابرهنه گشتن را عادت نداشت. این چ\نین درک\\نزصرسول خدا

( آمده.329/8العمال )در روز احد دید ص اذیت هایی که رسول خدا

روایت نمودهاند که: دندانسبخاری، مسلم و ترمذی از انس در روز اح\\د شکس\\ت و س\\رش زخمصچه\\ارم رس\\ول خ\\دا

برداشت، وی در حالی ک\\ه خ\\ون را از روی خ\\ود پ\\اک مینم\\ود، میگفت: »قومی که سر نبی شان را مج\\روح س\\اختند، و دن\\دان

. مرس\\ل اس\\ت، بیهقی آن را در »ال\\دلائل« )س\\ند آن ض\\عیف است-\\ 1 ( اما این مرسلی است ق\\وی و ابن جری\\ر آن را در ت\\اریخ416:\\ 2/414(.35/ 6( روایت کرده. نگا: »مجمع الزوائد« )347: 344/ 2خود )

حیات صحابه42 چهارم اش را بشکند در حالی که او آنها را به سوی خداوند ف\\را

میخواند، چگونه کامیاب میشوند؟!« آنگاه این نازل شد:ء﴿ ر ش© © أ س© ل©ك© من© م�ل© م� م� ٱ .[128]آل عمران: ﴾م�

.1«هیچ امری در اختیار تو نیست»: ترجمه روایت اس\\ت ک\\هسو ن\\زد ط\\برانی در الکب\\یر از ابوس\\عید

در روز احد مجروح گردید، مالک بنصگفت: روی رسول خدا سنان به سویش رفت، و جراحت وی را مکید، و بع\\د بلعی\\دش،

فرمود: »کسی دوست دارد به کسی نگاه نمایدصرسول خدا که خونم با خون وی عجین شده باشد، باید به مال\\ک بن س\\نان

( آمده است.47/2. این چنین در جمع الفوائد )2نگاه کند« س روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: اب\\وبکر لو طیالسی از عائشه

چون روز اح\د ی\اد میش\د میگفت: آن روزی اس\ت ک\ه همهاش برای طلحه اس\\ت، بع\\د از آن ب\\ه ص\\حبت درآم\\ده میگفت: من اولین کسی بودم که در روز احد برگشتم، و مردی را دی\دم ک\ه در راه خ\\دا و در پیش روی وی )رس\\ول خ\\دا( میجنگ\\د، گم\\ان میبرم که گفت: به غیرت و مردانگی، گفتم: طلحه باش، چ\\ون آنچه از دست من رفته بود، رفت\\ه ب\\ود، بن\\ابراین گفتم: این ک\\ه

باشد ب\\رایم خوش\\ایند اس\\ت. و در می\\ان من و3مردی از قومم مشرکین مردی بود که وی را نمیشناختم، و من به پی\\امبر خ\\دا

از وی نزدیکتر بودم، و او چنان سریع گام برمی داشت ک\\هص من آن طور گام برداشته نمیتوانستم، دیدم که وی ابوعبیده بن

در حالی رس\\یدیم ک\\ه دن\\دانصجراح است، و نزد رسول خدا چه\\\ارم اش شکس\\\ته، و ص\\\ورتش زخم برداش\\\ته ب\\\ود، و در

داخ\ل گردی\\ده ب\\ود. رس\\ول4گونهاش دو حلقه از حلقههای زره فرمود: »به حساب دوست تان برسید«. -هدفش طلحهصخدا

بود که خون ضایع کرده بود- ولی ما به قولش متوج\\ه نش\\دیم، : لیس لك من الام\\ر ش\\یء- بخاری آن را بطور معلق در »المغازی« باب1

( در کتاب1791( روایت کرده و مسلم آن را بطور موصول )416/\ 7)»الجهاد والسیر« باب: غزوة أحد روایت کرده است. همچنین ترمذی )

(.4027(، و ابن ماجه )3003، 3002 ( ابن هشام آن را بطور معلق در6/34. طبرانی در »الکبیر« )ضعبف- 2

( آورده است.29، 3/28»سیرت« خود ) بود.سطلحه پسرعموی ابوبکر - 3 در نص لف\ظ مغف\ر اس\تعمال ش\ده اس\ت ک\\ه م\راد از آن زره و ی\\ا-\ 4

حلقههای زره است که جنگجو آن را زیر کلاه میپوشد و ی\\ا ب\\ه ص\\ورت نق\\اب از آن اس\\تفاده میکن\\د، و جم\\ع آن مغ\\افر اس\\ت. ب\\ا اس\\تفاده از

فرهنگ المنجد، لاروس و پاورقی کتاب. م.


)اب\\وبکر( میافزای\\د: رفتم ت\\ا آن را از رویش بکش\\م، ابوعبی\\ده گفت: تو را به حق خود سوگند میدهم که م\\را بگ\\ذار، بن\\ابراین من وی را گذاشتم، و او کشیدن آن را به دست خود ک\\ه ب\\اعث

میشد مناسب ندی\\د، و آن را ب\\ا دهن خ\\ودصاذیت رسول خدا گرفت و یکی از حلقهها را بیرون کشید، و دندان ثنیهاش همراه آن حلقه افتاد. من رفتم تا همان کاری بکنم ک\\ه او نم\\وده ب\\ود، گفت: تو را به حق خود سوگند میدهم که مرا بگ\\ذار. )اب\\وبکر( میگوید: وی آن چنان نمود که در مرتبه اول نموده بود، و دندان ثنیه دیگرش نیز با حلقه افتاد، و ابوعبیده از نیک\\وترین م\\ردمی

رسیدگیصبود که دندان ثنیه نداشتند. آنگاه به کار رسول خدا نمودیم، و بعد از آن ن\\زد طلح\\ه در بعض\\ی آن س\\نگرها آم\\دیم، متوجه شدیم که وی هفتاد و چند نیزه، ت\\یر و ض\\ربه )شمش\\یر( خورده است، و انگشتش قطع گردی\\ده، و ب\\ه ک\ارش رس\\یدگی

( آم\\ده. و این را همچن\\ان29/4. این چنین در البدای\\ه )1نمودیم (، ابن س\\\نی، شاش\\\ی، ب\\\زار، ط\\\برانی در298/3ابن س\\\عد )

الاوسط، ابن حبان، دار قطنی در الافراد، ابونعیم در المعرفه و( آمده، روایت کردهاند.274/5ابن عساکر، چنان که در الکنز )

و تحمVVل سVVختىها و اذيت هVVا در راه دعVVوت به سVVوى اصVVحابنأخداوند

و تحمل سختی ها ابوبکر صدیقس برای آشکار شدن و خطبه وی ص اصرار ابوبکر بر پیامبر

در آن موقع و اذیتی که در آن هنگام متحمل گردید روایت نم\\وده، ک\\هلحافظ ابوالحس\\ن اطرابلس\\ی از عائش\\ه

-ک\ه سیوهش\ت م\ردصگفت: هنگامی که اصحاب رس\ول خ\دا ب\\رای آش\\کار ش\\دنصبودند- جمع شدند، ابوبکر بر پیامبر خ\\دا

گفت: »ای اب\\وبکر م\\ا کم هس\\تیم«.صاص\\رار نم\\ود، پی\\امبر آش\\کارصابوبکر پیاپی اصرار میروزید ت\\ا این ک\\ه رس\\ول خ\\دا

گردی\\د، و مس\\لمانان در ن\\واحی مس\\جد، ه\\ر م\\ردی در می\\ان عشیره خود پراکنده شدند. و ابوبکر در ح\\الی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

/2( و بیهقی در »ال\\دلائل« )3طیالس\\ی در »مس\\ند« خ\\ود ). ض\\عیف-1 ( آن را به بزرا ارجاع داده12/\ 6(. هیثمی )298/\ 3( و ابن سعد )263

و گفت\\ه: در س\\ند آن اس\\حاق بن یح\\یی بن طلح\\ه اس\\ت ک\\ه م\\تروک - احس\\\ان( آن را روایت ک\\\رده و6980الح\\\دیث اس\\\ت. ابن حب\\\ان )

.ارناووط آن را در تحقیق احادیث ابن حبان ضعیف دانسته است

حیات صحابه44 نشسته بود در میان مردم به عنوان خطیب ایس\\تاد، ب\\ه اینص

صصورت او نخستین خطیبی بود که به سوی خدا و پیامبر خدا دعوت نمود. مشرکین بر ابوبکر و مس\\لمانان حمل\\ه نمودن\\د، و آنها در نواحی مسجد به شدت )از طرف مشرکین( کتک ک\\اری شدند، و ابوبکر زیر پا انداخته شد و ب\\ه ش\\دت مج\\روح ش\\د، و عتبه بن ربیعه فاسق به وی نزدی\\ک ش\\د، و او را ب\\ا دو دس\\تش میزد، و کفشها را متوجه روی وی میگردانید، و بر شکم اب\\وبکر بالا رفت\\ه، ط\\وری ک\\ه روی اب\\وبکر ب\\ا بینیاش ش\\ناخته نمیش\\د.

در این حالت به شتاب آمدند، و مش\\رکین را از وی دور1بنوتیم کردند، بعد بنو تیم اب\\وبکر را در جامهای حم\\ل نمودن\\د و وی را داخل منزلش کردند، و در مرگ وی تردیدی نداشتند. بعد از آن بنوتیم برگشتند، و داخل مسجد گردیده گفتند: به خ\\دا س\\وگند، اگر اب\\وبکر بم\\یرد عتب\\ه بن ربیع\\ه را خ\\واهیم کش\\ت، و س\\پس به سوی ابوبکر برگشتند، و ابوقحافه و بنو تیم ب\\ا اب\\وبکر ح\\رف میزدند ت\\ا این ک\\ه ج\\واب داد، وی در آخ\\ر روز ب\\ه ح\\رف آم\\ده

چه کرد؟ آنها وی را هدف زبانهای خویشصگفت: رسول خدا قرار داده، سرزنشش نمودند، بعد از آن برخاس\\ته ب\\ه م\\ادرش ام الخ\\یر گفتن\\د: ب\\بین، ب\\ه او غ\\ذایی ب\\ده و ی\\ا ب\\ه وی چ\\یزی

با وی تنها شد، م\\ادرش ب\\ر ویسبنوشان، هنگامی که ابوبکر خیلیها اصرار نمود )تا چیزی بخورد و یا بنوشد( ولی او میگفت:

چه شد؟ مادرش پاسخ داد: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من صرسول خدا گفت: ن\\زد ام جمی\\لسدرب\\اره رفیقت چ\\یزی نمیدانم. اب\\وبکر

بنت خطاب برو، و از وی بپرس، مادرش بیرون آمد ت\\ا این ک\\ه نزد ام جمیل آمده گفت: ابوبکر تو را از محم\د ح\ال محم\\د بن عبدالله میپرسد، ام جمیل گفت: من نه اب\\وبکر را میشناس\\م و ن\ه محم\دبن عبدالل\ه را، و اگ\ر خواس\\ته باش\\ی ک\ه ب\ا ت\و ن\زد فرزندت بروم )میروم(. مادر ابوبکر گفت: بلی، ام جمیل با وی رفت و ابوبکر را افتاده و رنجور یافت، ام جمیل نزدی\\ک ش\\د و فریاد کشیده گفت: به خدا سوگند، قومی که این کار را در حق ت\\و روا داش\\تهاند اه\\ل فس\\ق و کفران\\د، و من متم\\نی ام ک\\ه

صخداوند انتقامت را از آنها بگیرد. اب\\وبکر گفت: رس\\ول خ\\دا چه ک\\رد؟ ام جمی\\ل گفت: این م\\ادرت اس\\ت میش\\نود. اب\\وبکر گفت: از وی خود هراس نداشته باش. گفت: او سالم و ص\\حیح

.2اس\\ت. پرس\\ید: وی در کجاس\\ت؟ ام جمی\\ل در دارابن ارقم.سقوم ابوبکر - 1ممکن درست ارقم بن ابی الارقم باشد.- 2


صابوبکر فرمود: به خدا س\\وگند، ت\\ا این ک\\ه ن\\زد رس\\ول خ\\دا نیایم نه طعامی را میچشم و نه هم نوشیدنیای را مینوش\\م. آن دو صبر کردند تا این که رفت و آمد کم شد و مردم آرام شدند، )بعد( با وی در حالی خارج گردیدند، که بر آنها تکی\\ه داده ب\\ود و

داخل نمودند. )راوی( میگوی\\د: رس\\ولصاو را نزد رسول خدا وی را در آغوش گرفت و بوسیدش، و مسلمانان نیز بهصخدا

به خ\\اطر وی رقتصطرف وی روی آوردند، و بر رسول خدا شدیدی پدی\\دار گردی\\د. اب\\وبکر گفت: پ\\در و م\\ادرم ف\\دایت ای رسول خدا، بر من هیچ آزاری، جز ضربههای هم\\ان فاس\\ق ک\\ه در رویم زد، نیست، و این مادرم است که ب\\ر پس\\ر خ\\ود خیلی نیک و مهربان است، و تو مبارک هستی پس او را به سوی خ\\دا دعوت کن، و به خداوند درباره وی دعا کن، امید اس\\ت خداون\\د وی را توسط تو از آتش نجات دهد. راوی میگوید: رس\\ول خ\\دا

برای وی دعا نمود، و او را به س\\وی خداون\\د فراخوان\\د، و اوص یک ماه در آن منزل اقامتصاسلام آورد. و آنها با رسول خدا

س\\ی و ن\\ه تن م\\رد ب\\ود، و حم\\زه بننمودن\\د، و تعدادش\\ان س در هم\\\ان روزی اس\\\لام آورد ک\\\ه اب\\\وبکر سعب\\\دالمطلب

مضروب شده بود. بVVرای عمVVربن الخطVVاب و اسVVلام ص دعای رسVVول خVVدا

آوردن وی - ی\\ا ابوجه\\ل بنس ب\\رای عم\\ر بن الخط\\اب صرسول خدا

دع\\ا در1 پذیرفت\\ه شدسهشام( - دعا نمود، و آن درباره عم\\ر در روز پنجش\\نبه اس\\لام آورد،سروز چهارش\\نبه ب\\ود، و عم\\ر

و اه\\ل خان\\ه تکب\\یری گفتن\\د ک\ه ب\\ر ف\\راز مک\\هصرسول خ\\دا شنیده شد، ابواالارقم -که کور و کافر بود- بیرون آم\\د، و گفت: بار خ\\دایا، پس\\رم عبی\\دالارقم را ببخش ک\\ه ک\\افر ش\\ده اس\\ت، آنگاه عمر برخاس\\ت و گفت: ای رس\\ول خ\\دا در ح\\الی ک\\ه م\\ا برحق هستیم چرا دین خود را پنهان کنیم؟ و آنه\\ا در ح\\الی ک\\ه

( فرم\\ود:صبر باطل هستند دین شان آشکار میش\\ود؟ )پی\\امبر »ای عمر، ما که هستیم، و دیدی که چ\\ه دی\\دیم!!« عم\\ر گفت: سوگند به ذاتی که تو را به حق مبعوث نموده، هیچ مجلسی که در آن به کفر نشسته بودم، باقی نمیماند، مگر این که ایمان را

در اصل »فاصبح عمر« آمده، و ممکن آن تصحیف از »فاصاب عمر«- 1باشد که در ترجمه معنای همین کلمه را نظر گرفته شده است. م.

حیات صحابه46 در آن آشکار میکنم، بعد از آن خ\\ارج گردی\\د و خان\\ه را ط\\واف نمود، و بر ق\\ریش در ح\\الی عب\\ور نم\\ود ک\\ه آنه\\ا انتظ\\ارش را میکش\\یدند، ابوجه\\ل بن هش\\ام گفت: فلان ادع\\ا میکن\\د ک\\ه ت\\و

»بی دین شدهای؟ عم\\ر )در پاس\\خ( فرم\\ود: ©\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\ أوله س\\ \\ده و©ر© ©ن مح©مدا ع©ب ©\\ه و©أ ريك© ل © ش\\© ه و©ح\\د©ه لا گ\\واهی»، «الل

میدهم که معبودی جز خدای واحد و لا شریک وجود ن\\دارد، و محم\\د . مش\\رکین ب\\ر وی حمل\\ه نمودن\\د، و او ب\\ر«بنده و رسول اوست

عتبه حمله کرد، و او را زیر پای انداخته و شروع به زدن او کرد و انگشت خود را در چش\\م هایش ف\\رود ب\\رد و عتب\\ه ش\\روع ب\\ه فریاد کشیدن کرد، و مردم دور شدند و عمر برخاس\\ت، ب\\ه این صورت هرکسی به وی نزدیک میشد، ش\\ریف آنه\\ایی را ک\\ه ب\\ه وی نزدیک میشدند، میگرفت، تا این که م\\ردم از )اذیت و آزار( وی عاجز آمدند. وی یکی از پی دیگ\ری هم\ان مجالس\ی را ک\ه در آن مینشس\\ت پیگ\\یری نم\\ود و ایم\\ان خ\\ود را در آن آش\\کار

برگشت ک\\ه ب\\رصساخت، پس از آن در حالی نزد رسول خدا آنها غالب بود. و گفت: پدر و مادرم فدایت، اکنون ب\ر ت\\و ب\\اکی نیس\\ت، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، هیچ مجلس\\ی ک\\ه در آن ب\\ه کف\\ر مینشستم باقی نماند، مگر این که ایمان را در آن ب\\دون خ\\وف

خ\\ارج گردی\\د، وصو هراسی آشکار نمودم، آنگاه پی\\امبر خ\\دا عم\\ر و حم\\زه در پیش رویش خ\\ارج ش\\دند، و خان\\ه را ط\\واف نمود، و نماز ظهر را در امن و ام\\ان برپ\\ا داش\\ت، و س\\پس در حالی به سوی دار ارقم برگشت که عمر همراهش ب\\ود، بع\\د از

. ق\\ول ص\\حیح آن1 بازگشتصآن عمر تنها برگش\\ت، و پی\\امبر پس از رفتن مه\\اجرین به س\\وی س\\رزمینساس\\ت ک\\ه: عم\\ر

حبشه اسلام آورد، و این در سال ششم بعثت اتفاق افتاده بود.( آمده. و حافظ این را در الاص\\ابه )30/3این چنین در البدایه )

( از ابن ابی عاصم ذکر نموده است.447/4 ابتلا و آزمایش مسلمانان و خارج شدن ابVVوبکر به سVVوی

حبشه به عنوان مهاجر و حکایت وی با ابن دغنه

( آن را به حاف\\ظ أبی30/\\ 3ابن کثیر در »البدایة والنهایة« ). ضعیف-\\ 1 الحسین خیثمة بن سلیمان طرابلسی با سندش ارج\\اع داده اس\\ت. در این سند محمد بن عمران بن اب\\راهیم بن طلح\\ه اس\\ت. ابن ابی ح\\اتم

( ذکر کرده و وی را نه جرح کرده411/\ 4وی را در »جرح و تعدیل« ) و نه تعدیل. تنها ابن حبان وی را توثیق کرده که ابن حبان نیز در تعدیل

آسانگیر است.


روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ازل( از عائش\\ه 552بخ\\اری )ص وقتی که پدر و مادرم را ش\\ناختم و درک نم\\ودم ه\\ردو ص\\احب

درصدین بودند، و هر روزی که بر م\\ا میگذش\\ت رس\\ول خ\\دا آن در دو ط\\رفش ن\\زد م\\ا میآم\\د: ص\\بح و بیگ\\اه. وق\\تی ک\\ه مسلمانان مورد ابتلا و آزمایش قرار گرفتند، اب\\وبکر ب\\ه عن\\وان مهاجر به سوی سرزمین حبشه خارج گردید، تا این که ب\\ه ب\\رک

ب\\ود ب\\ه وی2 رسید، )در آنجا( ابن دغنه ک\\ه رئیس ق\\اره1الغماد رسید. گفت: ای ابوبکر کج\\ا میروی؟ اب\\وبکر پاس\\خ داد: ق\\ومم مرا بیرون نموده، میخواهم در زمین س\یر نم\ایم، و پروردگ\ارم را عب\\ادت کنم. ابن دغن\\ه گفت: ای اب\\وبکر مانن\\د ت\\و ن\\ه خ\\ارج میشود و نه هم اخراج میشود!! تون\\ادار را کم\\ک میک\\نی، ص\\له رحم را به جا میآوری، )تکلیف( عیال )چون ایتام و مس\\اکین( را به دوش میگیری )و بر آنها خرج مینمایی(، از مهم\\ان، پ\\ذیرایی میکنی و در پیشامدهای ناگوار کمک و مس\\اعدت مینم\\ایی، من به تو پناه میدهم، برگرد و در دیارت پروردگارت را عب\\ادت کن. بن\\ابراین برگش\\ت، و ابن دغن\\ه ن\\یز هم\\راهش س\\فر نم\\ود، ابن دغنه بیگاه در می\\ان اش\\راف ق\\ریش گش\\ت زد، ب\\ه آنه\\ا گفت: مانند ابوبکر نه خارج میشود و نه هم اخراج میگردد، آی\\ا م\\ردی را ب\\یرون میکنی\\د ک\\ه ب\\ه م\\ردم ن\\ادار کم\\ک میکن\\د، ص\\له رحم مینمای\\د، تکلی\\ف عی\\ال )چ\\ون ایت\\ام و مس\\اکین( را ب\\ه دوش میگیرد، از مهمان پذیرایی میکند و در پیشامدهای ناگوار، کم\\ک و مساعدت میرساند. قریش نیز ذم\\ه و پن\\اه دادن این دغن\\ه را تکذیب نکردند، و به ابن دغنه گفتند: ب\\ه اب\\وبکر دس\\تور ب\\ده ت\\ا پروردگ\\ارش را در م\\نزلش عب\\ادت کن\\د، در آن نم\\از بخوان\\د و آنچه را میخواهد قرائت نماید،و توسط آن ما را اذیت نکند و نه هم آن را علنی نماید، چون ما میترسیم که زنان و فرزندان م\\ا را در فتنه اندازد، و ابن دغنه آن حرفها را به ابوبکر انتق\\ال داد. ابوبکر م\\دتی را ب\\ه این ح\\ال س\\پری نم\\ود، پروردگ\\ارش را در منزلش عبادت میکرد، نماز خود را عل\\نی به ج\\ای نمیآورد، و در غیر این منزلش تلاوت نمینمود، بعد از آن ب\\رای اب\\وبکر نظ\\ری پیدا شد، و مسجدی را در صحن منزلش برپا ساخت، که در آن نم\\\از میخوان\\\د و ق\\\رآن تلاوت مینم\\\ود، و زن\\\ان مش\\\رکین و

- اسم جایی است در یمن، و گفته شده: اسم جایی است در عقب مکه1که پنج شب از آن فاصله دارد.

- قبیله مشهوری از بنی هون است.2

حیات صحابه48 پسران شان ب\\ر وی ازدح\\ام ش\\دیدی مینمودن\\د، و از وی تعجب کرده و به او خیره میش\\دند، و اب\\وبکر م\\ردی ب\\ود بس\یار گری\\ه کنن\\\ده، ک\\\ه چش\\\م هایش را وق\\\تی ک\\ه ق\\\رآن تلاوت میک\\\رد نمیتوانس\\ت از گری\\ه نگ\\ه دارد. این پدی\\ده اش\\راف مش\\رکین قریش را ترسانید، بن\\ابراین به س\\وی ابن دغن\\ه فرس\\تادند، و او نزدشان آمد، )به او( گفتند: ما ابوبکر را به خاطر پناه ت\\و، پن\\اه دادیم ت\\ا پروردگ\\ارش را در م\\نزلش عب\\ادت کن\\د، ولی از این تجاوز نموده، و مسجدی را در صحن منزلش بنا کرده، و نماز و قرائت را در آن علنی نموده، و ما ترسیدیم که زن\\ان و پس\\ران م\\ا را در فتن\\ه ان\\دازد، ل\\ذا وی را ب\\ازدار، اگ\\ر میخواه\\د ک\\ه پروردگارش را فقط در م\نزلش عب\ادت کن\\د این ک\ار را انج\ام دهد، و اگر از این ابا ورزید و بر علنی نم\ودن آن اص\رار نم\ود، از وی بخواه تا ذمه ات را برایت مسترد کند، چون م\\ا مص\\لحت ندیدیم عهد و پیمان تو را نقض نماییم، و )در عین حال( آش\\کار

میگوی\\د: ابنلکاری ابوبکر را نیز نمیتوانیم قبول کنیم. عائشه دغنه نزد اب\\وبکر آم\\ده گفت: آنچ\\ه را من ب\\رایت ب\\ر آن پیم\\ان بستم، میدانی ی\\ا ب\\ر هم\\ان اکتف\\ا میک\\نی، ی\\ا این ک\\ه ذمهام را برایم مسترد مینمایی، چون من دوست ندارم عرب ه\\ا بش\\نوند پیمان و عهدم که با مردی بسته بودم نقض شده است. اب\\وبکر گفت: بن\\ابراین من پن\\اهت را ب\\رایت مس\\ترد میکنم و ب\\ه پن\\اه

اکتفا میکنم... و حدیث را به طول آن در هجرت ذک\\رلأخداوند نموده.

ابن اسحاق نیز به مانند این را روایت نم\\وده و در س\\یاق وی آمده: ابوبکر به عنوان مهاجر خارج گردید، و از مک\ه س\فر ی\ک روز یا دو روز را پیمود، در این موقع ابن دغنه ب\\ه او رس\\ید - او

بود - و پرسید: ب\\ه کج\\ا ای اب\\وبکر؟1در آن روز رئیس احابیش پاسخ داد: قومم مرا بیرون نمودند، اذیتم کردن\د و ب\ر من تنگی وض\\یقی آوردن\\د. )ابن دغن\\ه( گفت: چ\\را؟ ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ت\\و خویشاوندان را زینت میدهی، در پیشامدهای ن\\اگوار مس\\اعدت میکنی، کار نیک را انجام میدهی و ب\\رای ن\\ادار کم\\ک مینم\\ایی، برگرد که تو در پناه و جوار من هستی. بنابراین با وی برگش\\ت و وارد مک\\ه گردی\\د، ابن دغن\\ه در کن\\ارش ایس\\تاد و گفت: ای

: محله هایی از قبیله و قارهاند، که به بنی لیث در جنگ شان بااحابيش- 1 ق\\ریش پیوس\\تند، و تح\\بیش: تجم\\ع را اف\\اده میکن\\د، و گفت\\ه ش\\ده: ب\\ا قریش در زیر کوهی پیمان و معاهده بستند که حبشی نامیده میش\\د، و

به همین خاطر احابیش نامیده شدند.


گروه قریش، من ابن ابی قحافه را پناه دادم، پس کسی به وی ج\\ز ب\\ه خ\\یر متع\\رض نش\\ود. )راوی( میگوی\\د: بن\\ابراین از وی دست باز داشتند، و در آخر آن آم\ده، گفت: ای اب\وبکر، من ت\و را پناه ندادم تا قومت را اذیت نمایی، و ح\\الا آنه\\ا م\\وقعیتت را که در آن قرار داری ب\\د دی\\ده از ت\\و اذیت ش\\دهاند، ب\\ه خانهات برو و آنچه را دوست داری در آن انجام بده. )ابوبکر( گفت: آی\\ا پناهت را به تو مسترد نکنم و ب\\ه پن\\اه خداون\\د اکتف\\ا کنم؟ )ابن دغنه( گفت: آری، پناهم را ب\\ه من مس\\ترد کن. )اب\\وبکر( پاس\\خ داد: آن را ب\\ه ت\\و برگردانی\\دم. )راوی( میگوی\\د: بع\\د ابن دغن\\ه ایستاد و گفت: ای گروه قریش، ابن ابی قحافه پناهم را ب\\رایم

. این چنین در البدایه1برگردانیده، حالا شما میدانید و صاحب تان( آمده است.94/3)

و ابن اسحاق همچنان از قاسم روایت نموده، که گفت: ب\\ا وی در هنگامی که از پن\\اه ابن دغن\\ه ب\\یرونس-یعنی ابوبکر صدیق

آمد- با سفیه و بی خردی از قریش، در حالی که وی راهی کعبه بود، روبرو شد، و بر سرش خ\\اک ریخت، در این فرص\\ت ولی\\د

سبن مغیره - یا عاص بن وائل - از نزد ابوبکر گذشت، ابوبکر به او گفت: آیا نمیبینی که این سفیه چه کار میکن\\د؟ پاس\\خ داد: ت\\و آن را ب\\ر خ\\ودت کردهای. و اب\\وبکر در این ح\\الت میگفت: 2پروردگارا چقدر بردبار هستی! پروردگارا چقدر بردبار هس\\تی!

( آمده.95/3پروردگارا چقدر بردباری! این چنین در البدایه ) ن\\زد اب\\ویعلی و غ\\یر وی گذش\\ت ک\\هلو در ح\\دیث اس\\ماء

رسید، گفتند: ب\\هس)اسماء( گفت: و صدای شدیدی به ابوبکر دوستت برس و او را در یاب. او از نزد ما بیرون گردید، و چهار

گیسو داشت و میگفت: وای بر شما:©ت من﴿ ن ©ي ب لله و©ق© ج©\\\آء©كم ب ي© ب ©ق\\\ول© ر© ©ن ي جلا أ \\\ون© ر© تل © ©ت م�أ ٱ م� ٱ م�

ك ب .[28]غافر: ﴾؟!م�ر

( از17،\\ 16/\\ 2. ابن اسحاق چنانکه در »سیره ابن هش\\ام« )صحیح-\\ 1 زهری از عروه از عائشه آمده است. ابن اسحاق آن را صحیح دانس\\ته

( آن را در کتاب »من\\اقب انص\\ار«، ب\\اب: هج\\رت3905است. بخاری )(.198/ 6 و اصحابش به مدینه آورده است. و احمد )صپیامبر

(. قاسم بن محمد بن ابی بکر یکی2/17. ابن هشام در سیرت )مرسل -2از ائمه ی ثقات تابعین است.

حیات صحابه50 آیا م\\ردی را ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه میگوی\\د، پروردگ\\ارم»: ترجمه

خداس\\ت ب\\ه قت\\ل میرس\\انید؟! در ح\\الی ک\\ه ب\\رای ش\\ما از.«پروردگارتان نشانهای روشن آورده است

رویس را گذاش\\تند و به س\\وی اب\\وبکر صآنه\\ا پی\\امبر خ\\دا در ح\\الی دوب\\اره ن\\زد م\\اسآوردن\\د. اس\\ماء گوی\\د: اب\\وبکر

برگشت، که به چیزی از گیسوهایش دست نمیبرد، مگر این کههمراه دستش )کنده شده( میآمد، و او میگفت:

ب\\ا ب\\رکت هس\\تی ای»: ترجمه. «تبارکت یا ذالجلال والاک\\رام».1«صاحب بزرگی و عزت

و تحمل سختیها س عمربن الخطاب روایت نموده، ک\\ه گفت: هنگ\\امی بابن اسحاق از ابن عمر

اسلام آورد، گفت: کدام یکی از قریش بسیار نق\\لسکه عمر کننده خبر اس\\ت؟ ب\\ه وی گفت\\ه ش\\د، جمی\\ل بن معم\\ر جمحی، عمر صبحگاهان نزدی وی رفت - عبدالل\\ه میگوی\\د: من ن\\یز ب\\ه دنب\\الش رفتم در ح\\الی ک\\ه بچهای ب\\ودم و هرچ\\ه را میدی\\دم میدانستم تا ببینم که چه میکند - و نزدش رس\\ید و ب\\ه او گفت:

صای جمیل آیا دانستی که من اس\\لام آوردم و ب\\ه دین محم\\د وارد شدم؟ )ابن عمر( میگوید: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، وی ب\\دون این ک\\ه ب\\ه او پاس\\خی بده\\د در ح\\الی ک\\ه عب\\ای خ\\ود را میکش\\ید برخاست، عمر دنبالش نمود و من او را دنبال کردم، تا این ک\\ه بر دروازه مسجد ایستاد، و به صدای بلند خود فریاد کش\\ید: ای گروه قریش! -و آنه\\ا در مج\\الس خ\\ود در اط\\راف کعب\\ه ق\\رار داشتند- آگاه باشید که ابن خطاب بی دین شده اس\\ت. میگوی\\د: و عم\\\ر از پش\\\ت س\\\ر وی میگفت: دروغ گفت، من اس\\\لام آوردهام، و گواهی دادم ک\\ه معب\\ودی ج\\ز خ\\دا نیس\\ت و محم\\د رسول خداست. آنها ب\ر وی هج\\وم آوردن\\د، و ت\ا آن وقت او ب\\ا آنها میجنگید و آنها با وی میجنگیدن\د ک\ه آفت\\اب ب\ر سرهایش\ان ایستاد. میگوید: عمر خسته شد، و نشس\\ت، و آنه\\ا ب\\ر س\\رش ایستادند، و او میگفت: آنچه میخواهید بکنید، به خدا سوگند ی\\اد میکنم، اگر سیصد مرد میبودیم ی\\ا این س\\رزمین را ب\\رای ش\\ما

ت\\رک مینمودی\\د.ترک میکردیم ی\\ا این ک\\ه ش\\ما آن را ب\\رای م\\ا میگوید: در حالی که آنها در این ح\الت ق\رار داش\\تند، ش\\یخی از

قبلا گذشت.. ضعیف -1


قریش که قبای یمنی و پ\\یراهن خ\\ط دار پوش\\یده ب\\ود نزدش\\ان آم\\د، و ن\\زد آنه\\ا ایس\\تاده گفت: کارت\\ان چیس\\ت؟ گفتن\\د: عم\\ر بی دین شده است. گفت: باز ایستید! مردی برای خود چ\\یزی را

را ک\\ه1انتخاب نموده، شما چه میخواهید، آیا میپندارید بنی عدی این دوست شان را برای شما همین طور تسلیم نمایند؟ این مرد را واگذارید. میگوید: به خدا سوگند، گویی آنها جامهای بودند ک\\ه از وی برداشته شد. )ابن عمر( میگوید: به پدرم - پس از این که به مدینه هجرت نمود - گفتم: ای پدر، آن مرد که در مک\\ه، ق\\وم را از ت\\و، روزی ک\\ه اس\\لام آوردی، و آنه\\ا هم\\راهت میجنگیدن\\د، بازداش\\ت، کی ب\\ود؟ پاس\\خ داد: -ای پس\\رم- او ع\\اص بن وائ\\ل

8. این اسناد جید و قوی است. این چنین در البدایه )2سهمی بود روایت اس\\ت ب( از ابن عمر545/1( آمده. و نزد بخ\\اری )2/3

ک\\ه گفت: در ح\\الی ک\\ه وی در خ\\وف و ه\\راس در م\\نزل ق\\رار داشت، ناگهان ابن عمر و عاص بن وائل سهمی -که قبای یم\\نی و پیراه\\نی ک\\ه اط\\رافش ب\\ا ابریش\\م دوخت\\ه ش\\ده ب\\ود، ب\\ر تن داشت- نزدش آم\\د، -وی از ب\\نی س\\هم اس\\ت و در ج\\اهلیت هم پیمانان ما بودند- و به عمر گفت: ت\\و را چ\\ه ش\\ده اس\\ت؟ عم\\ر گفت: قومت میپندارن\د، ک\ه آنه\ا م\را ب\ه خ\اطر این ک\ه اس\\لام آوردهام خواهن\\د کش\\ت. ع\\اص گفت: راهی به س\\وی ت\\و )ب\\رای انجام این کار( نیست. بعد از این ک\\ه او این مطلب را گفت من مطمئن شدم. آنگاه عاص بیرون آمد، و با مردم روبرو گردید که در یک جمع کثیری در حرکتند، پرسید: کج\\ا میروی\\د؟ گفتن\\د: این ابن خطاب را که بی دین شده است میخ\\واهیم. وی گفت: راهی

.3به وی نیست، و مردم برگشتندو تحمل سختیها س عثمان بن عفان

( از محم\\د بن اب\\راهیم تیمی روایت نم\\وده،37/3ابن سعد ) اس\\لام آورد، عم\\ویشسکه گفت: وقتی که عثم\\ان بن عف\\ان

است. م.س - بنی عدی قوم عمر1 ،218/\ 1. به روایت ابن اسحاق. چنانکه در سیره ابن هشام )صحيح-\ 2

– ایم\\ان(. ابن اس\\حاق آن را از ن\\افع م\\ولای ابن عم\\ر از او )ابن219 ح\رف وعمر( روایت کرده گرچه در م\\ورد روایت ابن اس\\حاق از ن\\افع

سخن هست اما جمهور علما بر این هستند که روایت او در س\یرت قاب\\ل قبول است چنانکه ابن حجر در »التهذیب« گفته است. این داستان بطور

.( آمده است3864مختصر در صحیح بخاری )(.545/ 1- بخاری. )3

حیات صحابه52 حکم بن ابی العاص بن امیه وی را گرفت و در ریسمانی بس\\ته نمودش و گفت: آیا از ملت )دین( پدرانت ب\\ه این دین جدی\\د رو میآوری؟ به خدا سوگند، ت\و را اب\دا ت\ا وق\تی ره\ا نمیکنم ک\ه این دینی را که بر آن هستی ترک نکنی. عثمان گفت: به خدا س\\وگند من آن را ترک نمیکنم، و نه هم از آن فاصله میگیرم. هنگامی که حکم ع\\زم و پای\\داری او را در دینش ملاحظ\\ه نم\\ود، ره\\ایش

.1ساختو تحمل سختیها س طلحه بن عبیدالله

روایت نموده، ک\\هسبخاری در التاریخ از مسعود بن خراش گفت: در حالی که م\\ا در بین ص\\فا و م\\روه ط\\واف مینم\\ودیم، دیدیم که مردم زیادی پسر جوانی را دنبال میکنن\\د ک\\ه دس\\تش در گردنش بس\\ته ش\\ده اس\\ت. پرس\\یدم: این چ\\ه ک\\اری ک\\رده است؟ گفتند: این طلحه بن عبیدالله است ک\\ه بی دین ش\\ده، و از زنی از پشت سرش قرار داشت که به خش\\م میآم\\د و او را ناس\\\زا میگفت. پرس\\\یدم: این کیس\\\ت؟ گفتن\\\د: ص\\\بعه بنت

( آمده است.410/3حضرمی مادر وی. این چنین در الاصابه ) ( از ابراهیم بن محمد بن طلحه369/3و حاکم در المستدرک )

به من فرم\\ود: درسروایت نموده، که گفت: طلحه بن عبیدالله خود گفت: از حاضر شدم، ناگهان راهبی از صومعه 2بازار بصری

اهل این موسم بپرسید، که آیا در میان آنها کسی از اه\\ل ح\\رم میگوی\\د: گفتم: بلی، من هس\\تم. پرس\\ید: آی\\ا سهس\\ت؟ طلحه

احمد ظهور نموده است، میگوید: پرسیدم: احمد کیس\\ت؟ پاس\\خ داد: پسر عبدالل\\ه بن عب\\دالمطلب. این م\\اهش اس\\ت ک\\ه در آن ظهور میکند، و او آخ\\رین انبی\\ا اس\\ت، ج\\ای ظه\\ورش از ح\\رم و هجرتش به دیاری اس\ت دارای خرم\ا، س\نگ های س\یاه و زمی\نی شوره زار، بر حذر باش که کسی به سوی وی از تو سبقت نماید. طلحه میگوید: آنچه او گفت در قلبم ج\\ای گ\رفت، و ب\\ه س\\رعت بیرون رفتم و به مکه آمده پرسیدم: آیا چیز جدیدی اتف\اق افت\اده است؟ گفتند: بلی، محم\د بن عبدالل\\ه امین، ادع\ای نب\وت ک\رده است، و ابن ابی قحافه از وی پیروی نموده. میگوید: بیرون رفتم

آم\\ده گفتم: آی\\ا این م\\رد را پ\\یروی نمودهای؟سو ن\\زد اب\\وبکر گفت: بلی، نزد وی برو، و بر وی داخ\ل ش\و، و از او پ\یروی نم\ا، چون او به طرف حق ف\\را میخوان\\د، آنگ\\اه طلح\\ه آنچ\\ه را راهب

(.3/37- سند آن مرسل است. ابن سعد در »طبقات« )1- به ضم باء، مکانی است در شام از نواحی دمشق.2


گفته بود برای ابوبکر حکایت ک\\رد. بع\\د اب\\وبکر ب\\ا طلح\\ه ب\\یرون وارد شد، و طلح\\ه اس\\لام آورد وصرفت و با او نزد رسول خدا

آنچ\\ه را راهب گفت\\ه ب\\ود، حک\\ایت ک\\رد، وصبرای رس\\ول خ\\دا مسرور گردید. و وقتی که اب\\وبکر و طلح\\ه اس\\لامصپیامبر خدا

آوردند، نوفل بن خویلد بن عدویه آن دو را گرفت، و هردوی ش\\ان را در یک ریسمان بست، و ب\\نی تیم هم از آنه\\ا حم\\ایت ننم\\ود، و نوفل بن خویلد بن عدویه »شیر قریش« گفته میشد، و ب\\ه همین سبب است که ابوبکر و طلحه )قرینین(، »نزدیک با هم«، نامی\\ده ش\\دهاند... و ح\\دیث را مت\\ذکر گردی\\ده. این را بیهقی ن\\یز روایت

فرمود: »بار خدایا،صنموده و در حدیث وی آمده: و رسول خدا /29. این چنین در البدای\\ه )1ما را از شر ابن عدویه محفوظ دار«

( آمده.3و تحمل سختیها س زبیر بن عوام

( از ابواسود رایت نموده، ک\\ه گفت:89/1ابونعیم در الحلیه ) وقتی که اسلام آورد، پسربچهای هشت سالهسزبیر بن عوام

بود، و وقتی هجرت نمود هجده سال داشت، عموی زبیر وی را در بوریایی آویزن میک\\رد، و ب\\ا آتش ب\\ر وی دود ک\\رده میگفت: به س\\وی کف\\ر برگ\\رد. زب\\یر )در ج\\واب( میگفت: اب\\دا ک\\افر

. این را طبرانی نیز روایت نموده و رج\\ال وی ثقهان\\د،2نمیشوم مگر این که این ح\\دیث مرس\\ل اس\\ت، این را هیثمی در مجم\\ع

( نیز این را از ابواسود از360/3( گفته. حاکم )151/9الزوائد ) روایت نموده.سعروه

و ابونعیم از حفص بن خالد روایت نموده، ک\\ه گفت: ش\\یخی که از موصل نزد ما آمده بود برای من بیان نم\\وده گفت: زب\\یر

را در یکی از سفرهایش هم\\راهی نم\\ودم، در ی\\کسبن عوام صحرای جزیره جنب شد، گفت: بر من پرده بگیر، من ب\\رای او پ\\رده گ\\رفتم، نظ\\ری از من ب\\ه وی افت\\اد، و )ب\\دن( او را ب\\ا شمشیرها بریده شده دیدم. گفتم: به خدا سوگند، در تو آث\\اری را دیدم ک\ه در هیچ کس\ی هرگ\ز ندی\دهام. گفت: آن را دی\دی؟

:165/\\ 2( و بیهقی در »ال\\دلائل« )3/369. ح\\اکم )بس\\یار ض\\عیف-\\ 1( در سند آن واقدی است که متروک است.167

/3( و ط\\برانی و ح\\اکم )1/89اب\\ونعیم در »حلی\\ة« ). مرس\\ل است-\\ 2 ( که این روایات همانگونه که در »مجمع« آمده اس\\ت مرس\\ل اند.360

(5548اما حاکم آن را از طریق هش\\ام بن ع\روة از پ\\درش بش\\ماره )روایت کرده و او و ذهبی در این باره سکوت کرده اند.

حیات صحابه54 پاسخ دادم: بلی، گفت: به خدا سوگند، هر جراح\\تی از آنه\\ا، ب\\ا

. و این را ط\\برانی،1 و در راه خ\\دا ب\\وده استصرس\\ول خ\\دا ( ب\ه مانن\د این و ابن عس\اکر ن\یز، چن\ان ک\ه در360/3ح\اکم )

(150/9( آم\\\\ده، روایت نمودهان\\\\د. هیثمی )70/5المنتخب ) میگوید: شیخ موصلی را نشناختم، بقیه رجال وی ثقهاند. و ن\\زد ابونعیم همچنان از علی بن زی\\د روایت اس\\ت ک\\ه گفت: کس\\ی که زبیر را دیده بود برایم حک\\ایت ک\\رد ک\\ه: در س\\ینهاش مانن\\دچشمها، جای ضربههای نیزه و ت\\یر ب\\ود. این چ\\نین در الحلی\\ه )

( آمده است.90/1 و تحمل سختیهاسبلال بن رباح مؤذن

آشکار ص نخستین کسانی که اسلام خود را با رسول خدانمودند

روایت نمودهاند ک\\هسامام احمد و ابن ماجه از ابن مسعود گفت: نخستین کسانی که اسلام را آش\\کار نمودن\\د هفت تن ان\د:

، ابوبکر، عم\ار و م\ادرش س\میه، ص\هیب، بلال وصرسول خدا را خداوند توسط عم\\ویش حم\\ایتص. اما رسول خدا شمقدا

نمود. و خداوند ابوبکر را توسط قومش حمایت کرد. ولی س\\ایر آنها را مشرکین گرفتند، و بر آنان زرههای آهنی پوشانیدند، و در آفتاب داغ کردند، همه آنها همان چ\\یزی را ک\\ه مش\\رکین از آنه\\ا خواستند همان کردند. به جز بلال که نفسش در راه خدا برایش ن\\اچیز ش\\ده ب\\ود، و ب\\رای ق\\ومش ن\\یز ن\\اچیز و بی ق\\در گردی\\د. بنابراین وی را گرفتند و به بچهها دادند، )بچهها( شروع نم\\وده او را در درههای مک\\ه میگردانیدن\\د، و او میگفت: اح\\د، اح\\د »خ\\دا

( آم\\ده28/3. این چنین در البدایه )2یکی است، خدا یکی است« ( روایت نم\\وده میگوی\\د:284/3است. و این را همچنین ح\\اکم )

صحیح الاسناد است ولی آن دو -)بخاری و مسلم(- آن را روایتنکردهاند. و ذهبی میگوید: ص\\حیح اس\\ت، و اب\\ونعیم در الحلی\\ه )

( آمده، آن را14/7( و ابن ابی شیبه، چنان که در الکنز )149/1

( و او و ذهبی درب\\اره ی آن5550( بشماره )360/\\ 3. حاکم )ضعیف-\\ 1 س\\کوت کرده ان\\د. در س\\ند این روایت »موص\\لی« مجه\\ول اس\\ت ام\\ا

( از طری\\ق علی بن زی\\د آورده \90/\\ 1روایتی که ابونعیم در »حلیة« )که البته ضعیف است \ شاهد آن است.

( و ح\\\اکم )150( و ابن ماج\\\ه )1/404ب\\\ه روایت احم\\\د ). حسن-\\\ 2 ( حاکم آن صحیح دانس\\ته و ذه\\بی ن\\یز ب\\ا وی م\\وافقت نم\\وده.3/284

( صحیح دانسته است.122آلبانی آن را در »صحیح ابن ماجه« )


( به نقل از141/1روایت نمودهاند، و ابن عبدالبر در الستیعاب )ابن مسعود به مانند آن را روایت کرده است.

در راه خدا دید س اذیت هایی که بلال ( از مجاه\\د روایت140/1این را ابونعیم همچنین در الحلی\\ه )

نموده، و در حدیث وی آم\\ده: ام\\ا دیگ\\ران را زره ه\\ایی از آهن پوشانیدند و سپس در آفتاب سوزاندند، و مشقت و رنج آنه\\ا از ح\\رارت آهن و آفت\\اب ب\\ه ح\\دی رس\\ید ک\\ه خواس\\ت خ\\دا ب\\ود. هنگامی که بیگاه شد، ابوجهل، در حالی که نیزهاش را ب\\ا خ\\ود داشت، نزد آنها آمد، و شروع به ناسزاگویی و توبیخ آنه\\ا نم\\ود. و ابن عبدالبر در حدیث مجاهد گفته - و در قصه بلال اف\\زوده -

مک\\ه در ح\\الی ک\\ه ریس\\مانی در1آنها وی را در می\\ان اخش\\بین ( از166/2گ\\ردنش ق\\رار داش\\ت، میگرداندن\\د. و ابن س\\عد )

مجاهد مانند این را روایت کرده است. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: بو زبیر بن بکار از عروه بن زبیر

بلال از کنیزی از بنی جمح ب\\ود، وی را در ریگس\\تان گ\\رم مک\\ه شکنجه میکردند، پشتش را بر ریگستان میچسبانیدند ت\\ا ش\\رک بی\\اورد، وی میگفت: اح\\د، اح\\د »خ\\دا یکی اس\\ت، خ\\دا یکی است«، ورقه بر وی در همان حالتش عبور مینم\\ود، و میگفت: احد، احد ای بلال. به خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر ب\\ه قتلش برس\\انید من

. میگ\\ویم: مش\\هور این2محل او را جای تبرک ق\\رار خ\\واهم داد است، چنان که در صحیح بخاری هم آمده، که ورقه در روزهای نخست رسالت در گذشته بود، و اذیتها را درک ننموده ب\\ود. این

( آمده.634/3حدیث مرسل جید است. این چنین در الاصابه ) ( از هش\\ام بن ع\\روه و او از148/1و اب\\ونعیم در الحلی\\ه )

پدرش روایت نموده، ک\\ه گفت: ورق\\ه بن نوف\\ل از ن\\زد بلال در حالی که وی تع\\ذیب میگردی\\د میگذش\\ت، و بلال میگفت: اح\\د، احد »خدا یکی است، خدا یکی اس\\ت«، وی ن\\یز میگفت: اح\\د، احد ای بلال. بعد از آن ورقه بن نوفل به سوی امیه بن خلف که او این ک\\\ار را ب\\\ر بلال انج\\\ام میداد، روی آورده میگفت: ب\\\ه

سوگند ی\\اد میکنم، اگ\\ر وی را ب\\ر این ح\\الت ب\\ه قت\\للأخداوند

- هدف کوه ابوقبیس و احمر است که مکه را در احاطه خود دارند.1 - در متن حن\\ان اس\تعمال ش\ده اس\ت، ک\ه رحمت و عط\\وفت، رزق و2

برکت را افاده میکند، هدف وی این است که قبر وی را موض\\ع ب\\رکتخواهم گردانید. به نقل از النهایه.

حیات صحابه56 رسانیدید محل او را حتما ج\\ای ب\\رکت ق\\رار خ\\واهم داد، روزی ابوبکر صدیق در ح\الی از ن\زد وی گذش\\ت ک\ه آنه\ا این ک\ار را انجام میدادن\\د، ب\\ه امی\\ه گفت: آی\\ا از خ\\دا درب\\اره این مس\\کین نمیترسی؟ تا چه وقت؟ پاسخ داد: تو او را فاسد نمودهای، ل\\ذا از آنچ\\ه میبی\\نی نج\\اتش ب\\ده. اب\\وبکر گفت: این ک\\ار را میکنم،

که از وی قویتر و استوارتر است و ب\\رنزدم یک غلام سیاهیست دین تو میباشد، او را بدل وی به تو میدهم. امیه پاس\خ داد: قب\ول نمودم. ابوبکر گفت: او برای تو باشد. آنگاه ابوبکر همان غلامش را به وی داد، و بلال را گرفت\ه آزاد س\اخت، بع\د از آن هم\راه ب\ا وی - قبل از این که از مکه هجرت نماید - شش غلام را به خاطر

.1اسلام آوردن شان آزاد نمود که بلال هفتم ایشان بود ( از ابن اسحاق متذکر شده ک\\ه:148/1و ابونعیم در الحلیه )

امیه هنگامی که چاشت روز گرم میشد وی را بیرون مینمود، و بر پشت در زمین سنگریزه دار مکه میانداخت. بع\\د از آن ام\\ر مینمود و سنگ بزرگی بر سنیهاش گذاشته میش\\د، آنگ\\اه ب\\ه او میگفت: همیشه همین ط\\ور میباش\\ی ت\\ا این ک\\ه بم\\یری ی\\ا ب\\ه محمد کافر شوی، و لات و عزی را عبادت نمایی. او -در ح\\الی که در همان عذاب بود- میگفت: اح\\د، اح\\د، »خ\\دا یکی اس\\ت،

. عماربن یاسر- با به یادآوری بلال و ی\\ارانش،2خدا یکی است« و آزمایش هایی که در آن قرار داشتند، و آزاد ش\دن وی توس\ط

بود- چنین گفته است:3 عتیقسابوبکر، که اسم ابوبکر ج\\\زى الل\\\ه خ\\\يرا عن بلالوص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\حبه

عتيقا وأخزى فاكها وأبا جهل

ول\م يحذرا ما يح\\ذر ال\\\مرءعشيه ه\مـا في بلال بسواهذوالعقل

ش\\هدت ب\\ان الل\\ه ربي علىبتوحي\\\ده رب الان\\\ام وقولهمهل

(199،\\ 1/198- ابن اسحاق، چنانکه در سیره ابن هشام آمده اس\\ت )1(.1/243( از طریق خود و ابن سعد )1/148و اوبنعیم در »حلیة« )

(1/198- ابن اسحاق آن را ب\\دون س\ند چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )2 ما ذکره عدوان ال\\\مشرکین علی ال\\\مستضعفین م\\من أس\\لم ب\الأذیباب: » است.« آمده، ذکر نمودهوالفتنة

- بخاری و غیر وی از مح\\دثین معتقدن\\د ک\\ه اس\م اب\\وبکر »عبدالل\\ه« و3لقبش »عتیق« است.


ف\\ان يقتل\\ونى يقتل\\ونى فلماكن

لا شرك بالرحمن من خيف\\هالقتل

وموسى وعيسى نجنى ثم لافيارب ابراهيم والعبد يونستبل

ل\\\من ظ\\ل ي\\\هوى الغى منآل غ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\الب

على غ\\ير ب\\ر ك\\ان من\\ه ولاع\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دل

: »خداوند از سوی بلال و همراه\\انش ب\\ه ع\\تیق ج\\زایترجمه و ابوجهل را رسوا سازد. بیگ\\اهی1خیر و پاداش نیکو دهد و فاکه

که آن دو بلال را تعذیب و شکنجه کردند، و از آنچه م\\رد عاق\\ل و هوشمند میهراسد، نترسیدند. آری فقط به خاطر توحید پروردگار مردم و این قولش، که شهادت دادم خداوند پروردگ\\ارم اس\\ت و بر آن یقین دارم. اگر آنها مرا میکشند، بکشند، من ب\\ر آن نیس\\تم که از خوف و هراس قتل به رحمان شریک بی\اورم. ای پروردگ\ار ابراهیم و بنده ات یونس و موسی و عیسی مرا نجات بده، و ب\\از میازما. آن هم به دست کسی از آل غالب ک\\ه در طلب گم\\راهی

سرگرم است، و نیکی و عدلی از وی سراغ نیست«. و تحم\\ل س\\ختیها بش\\ارتشعماربن یاس\\ر و اه\\ل بیت وی

به عمار و اهل بیت وی هنگامی ک\\ه آنه\\ا را دی\\دصرسول خدا در راه خدا شکنجه میشوند.

روایتسط\\\برانی، ح\\\اکم، بیهقی و ابن عس\\\اکر از ج\\\ابر از نزد عمار و خانواده وی در حالیصنمودهاند که: رسول خدا

ک\\ه آنه\\ا تع\\ذیب و ش\\کنجه میش\\دند عب\\ور نم\\ود، و گفت: »آل2. هیثمی )2یاسر، بشارت باد برای شما، موعدتان جنت است«

( میگوی\\د: رج\\ال ط\\برانی غ\\یر از اب\\راهیم بن عب\\دالعزیز93/9مقوم که ثقه است، رجال صحیح میباشند.

روایتسو ن\\زد ح\\اکم در الک\\نی و ابن عس\\اکر از عثم\\ان در ریگ\\زارصاست که گفت: در حالی ک\ه من ب\ا رس\ول خ\دا

)مکه( میرفتم، متوجه شدیم که عمار، پدر و مادرش در آفت\\اب ش\\کنجه میش\\دند ت\\ا از اس\\لام برگردن\\د. پ\\در عم\\ار گفت: ای

وی فاکه بن مغیره عموی ابوجهل است.- 1 )و آن را صحیح دانسته و ذهبی نیز با وی389، 3/388حاکم ) صحیح.- 2

(.2/282موافقت نموده. همچنین بیهقی در »دلائل« )

حیات صحابه58 صرس\\ول خ\\دا، آی\\ا همیش\\ه همینط\\ور اس\\ت؟! رس\\ول خ\\دا

فرمود: »ای آل یاسر صبر کنید. بار خدایا بر آل یاسر ببخشا، و . این را همچن\\ان احم\\د، بیهقی، بغ\\وی،1این ک\\ار را نمودهای«

ابن منده، ابونعیم و غیر ایشان به این مضمون از عثم\\انعقیلی، ( آمده، روایت کردهاند. و ابن س\\عد72/7، چنان که در الکنز )س

روایت نموده است.س( به مانند این را از عثمان 177/3)سمیه مادر عمار نخستین شهید در اسلام

روایت نموده، که گفت: ب از عبدالله بن جعفر2ابواحمد حاکم از نزد یاسر، عمار و مادر عمار در حالی گذشتصرسول خدا

که آنها در راه خداوند تع\\الی ش\\کنجه میش\\دند، ب\\ه آن\\ان گفت: »ای آل یاسر صبر کنی\\د، ای آل یاس\\ر ص\\بر کنی\\د، موع\\د ش\\ما

مانن\\د این را روایت ب. و ابن کلبی از ابن عباس3جنت است« نموده، و افزوده ست: و عبدالله بن یاس\\ر، و همچ\\نین اف\\زوده: ابوجهل با نیزه در شکم سمیه زد و او درگذشت، و یاسر نیز در زیر شکنجه و ع\\ذاب ج\\ان داد، و عبدالل\\ه )ب\\ه ت\\یر( زده ش\\د و

( آم\\ده. و ن\\زد احم\\د از647/3. این چ\\نین در الاص\\ابه )4افت\\اد مجاه\\د روایت اس\\ت ک\\ه گفت: نخس\\تین ش\\هیدی ک\\ه در اول اسلام به شهادت رسید، سمیه مادر عم\\ار ب\ود، ک\\ه ابوجه\ل ب\ا

( آمده.59/3نیزهای در شکمش زده بود. این چنین در البدایه ) شVVدت آزار بVVر عمVVار، تVVا این کVVه بVVه قVVول کفVVر مجبVVور

گردانیده شد، و قلبش مطمئن به ایمان بود ( از ابوعبی\\ده بن محم\\د بن عم\\ار140/1ابونعیم در الحلی\\ه )

را گرفتند تا رسولسروایت نموده، که گفت: مشرکین، عمار را دشنام ن\\داد، و خ\\دایان آنه\\ا را ب\\ه خ\\وبی ی\\اد ننم\\ودصخدا

آمد، پی\\امبرصرهایش ننمودند. هنگامی که وی نزد رسول خدا ( و »الاص\\ابة« )1/140( و اوبنعیم در »حلیة« )1/62. احمد )ضعیف-\\ 1

( مشکل این روایت انقطاع بین س\\الم بن ابی الجع\\د و عثم\\ان8/114 است زیرا وی او را درک نکرده است.س

وی حاکم قزوینی است، نه حاکم نیشاپوری صاحب المستدرک.- 2 ( به حاکم در »الکنی« نسبت داده1/728. در »کنزالعمال« )ضعیف-\ 3

( ب\\ه مانن\\د آن ب\\ه ط\برانی ارج\\اع9/293شده و در »مجمع الزوائ\\د« ) اس\\حاق ن\\یزداده شده است و گفته است: رج\\ال آن ثق\\ه هس\\تند. ابن

( آمده آن را روایت ک\\رده.200،\\ 1/199آنگونه که در سیره ابن هشام )من می گویم: مرسل است.

( از طریق کلبی3/647. ابن حجر آن را در »الاصابة« )بسیار ضعیف-\ 4(.2/163»التقریب« ): که متهم به دروغ است ذکر نموده است. نگا


به او گفت: »چه خبری داری؟« پاسخ داد: ش\\ر، ای رس\\ولص خدا، تا وقتی رها نشدم که تو را ناسزا نگفتم و خ\\دایان آنه\\ا را

فرم\\ود: »قلبت را چگون\\هصبه خوبی یاد نکردم. رس\\ول خ\\دا مییابی؟« پاسخ داد: قلبم را مطمئن ب\\ه ایم\\ان میی\\ابم، رس\\ول

فرمود: »اگر دوباره تو را در چنین ح\\التی ق\\رار دادن\\د،صخدا ( از178/3. و این را ابن س\\عد )1ت\\و ن\\یز هم\\ان ک\\ار را بکن«

ابوعبیده به مانند این روایت نموده است. و همچ\\نین از محم\\د در حالی با عمار روبرو گردی\\دصروایت نموده که: رسول خدا

چشمهای وی را پاک نم\\ودهصکه وی گریه میکرد، رسول خدا میگفت: »کفار تو را گرفتند و در آب فرو بردن\\د، و ت\\و چ\\نین و چنان گفتی، اگر آنها دوباره به این عمل خود برگشتند، تو آن را

( از عمروبن میم\\ون روایت177/3. وی همچنین )2به آنها بگو« نموده، که گفت: مشرکین عمار بن یاس\\ر را در آتش س\\وختند.

از نزد وی میگذش\\ت و دس\\ت خ\\ودصوی میگوید: رسول خدا را بر سرش می کش\ید میگفت: »ای آتش، ب\رای عم\ار س\رد و

ب\\ودی، ت\\و را ی\\ک گ\\روه÷سالم باش، چنان که ب\\رای اب\\راهیم .3باغی به قتل میرساند«

و تحمل سختیها حکایت خباب بVVا عمر س خباب بن ارتب

( از شعبی روایت نموده، ک\\ه گفت: خب\\اب117/3ابن سعد ) وی را ب\\رس وارد گردید، عمر ببن ارت نزد عمربن الخطاب

مسند خود نشانید و گفت: در روی زمین مستحقتر از این برای این مجلس جز یک تن، دیگر کس\ی نیس\ت. خب\\اب ب\ه او گفت: ای امیرالمؤمنین او کیست؟ پاسخ داد: بلال. خب\\اب گفت: او از من مستحقتر نیست، بلال در مشرکین کسی داشت که خداوند وی را توسط او حمایت میکرد، ولی من هیچ کس\\ی را نداش\\تم که از من حمایت مینمود، خود را چن\\ان دری\افتم ک\ه روزی آنه\ا م\\را گرفتن\\د، و ب\\رایم آتش افروختن\\د، بع\\د از آن م\\را در آن انداختند، و مردی پایش را بر روی س\\ینهام گذاش\\ت، من زمین را - یا این که گفت: سردی زمین را - به پشتم احساس ک\\ردم،

( و ابن س\عد )14/182. ابن جری\\ر ط\بری در تفس\\یر خ\ود )ض\عیف-\\ 1(. این روایت مرسل است و ابوعبیدة بن عمار مقبول است.3/178

( و ح\\اکم )1/140( و اب\\ونعیم )3/178- ضعیف. ابن سعد در طبقات )2(.111( نگا: تخریج فقه السیرة )2/357

(.3/177- ابن سعد )3

حیات صحابه60 راوی میگوید: بعد از آن پشت خود را برهنه نمود داغهای سفید

( آمده.31/7. این چنین در کنزالعمال )1برداشته بودذکر آزارهایی که حضرت خباب در راه خدا دید

( از ش\\عبی روایت اس\\ت ک\\ه144/1نزد اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) از بلال در م\\ورد آنچ\\ه از مش\\رکین دی\\ده ب\\ود،سگفت: عم\\ر

گفت: ای امیرالمؤمنین، ب\\ه پش\\تم نگ\\اه کن،سپرسید؟ خباب عمر گفت: چ\ون ام\\روز ندی\\ده ب\\ودم. خب\\اب گفت: آنه\ا ب\رایم

و2آتش افروختند، و آن را فقط چربی پشتم خاموش ساخت!! ن\\زد وی همچ\\نین، و ابن س\\عد و ابن ابی ش\\یبه، چن\\ان ک\\ه در

( آم\\ده، از اب\\ولیلی کن\\دی روایت اس\\ت ک\\ه71/7کنزالعم\\ال ) گفت: نزدی\\کس آم\\د، عم\\ر بگفت: خباب بن ارت ن\\زد عمر

شو، ازتو مستحقتر به این مجلس غ\\یر از عم\\اربن یاس\\ر دیگ\\ر کسی نیست، خباب شروع به نشان دادن آن آث\\اری در پش\\تش

نمود که مشرکین او را شکنجه کرده بودند. 3 روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: من آهنگرسو احم\\د از خب\\اب

ق\رض داش\تم، و ب\رای تقاض\ای د©ینبودم، و بر ع\اص بن وائ\\ل خود نزدش آمدم. گفت: نه، به خدا سوگند، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه محم\\د کافر نشوی قرضت را نمیدهم. گفتم: نه، به خ\\دا س\\وگند، ت\\ا این که بمیری و باز برانگیخته شوی ب\\ه محم\\د ک\\افر نمیش\\وم. گفت: وقتی که من مردم، و باز برانگیخته شدم، نزدم بیا آن وقت م\\ال و اولاد داش\ته باش\م، و ب\ه ت\و میدهم آنگ\اه خداون\د این را ن\ازل

فرمود:©دا ﴿ ©ن م©الا و©و©ل ©ي وت ©ا و©ق©ال© لأ© ©تن اي ©ف©ر© ب ذي ك ل ت© ء© ©ف©ر© ٱأ تا این﴾٧٧م�

دا﴿قول خداوند ©ا ف© تين © م�و©ي �� .[80-77م: ی]مر ﴾م آیا ندیدی کسی را که آیات ما را انکار ک\\رد و گفت:»: ترجمه

اموال و فرزندان فراوانی نصیبم خواهد شد... و تک و تنها ن\\زد.4«ما خواهد آمد

( آم\\\ده. و این را ابن س\\\عد )59/3این چ\\\نین در البدای\\\ه )( از خباب مانند آن روایت نموده است.116/3

روایت نموده ک\\ه میگوی\\د: ن\\زد رس\\ولسو بخاری از خباب در حالی آمدم که بر پارچهای در سایه کعبه تکیه ک\\ردهصخدا

( از شعبی بصوت مرسل.3/117- ابن سعد )1( بصورت مرسل.1/144- ابونعیم در حلیة )2خباب شمشیر میساخت.- 3(.3162( ترمذی )5/110( احمد )2795( مسلم )4/317- بخاری )4


بود، این در ح\\الی ب\\ود ک\\ه از مش\\رکین ش\\دت و س\\ختی دی\\ده ب\\ودیم، گفتم: آی\\ا خداون\\د را دع\\ا نمیک\\نی؟ وی -در ح\\الی ک\\ه رویش سرخ شده بود- نشست و گفت: »کسی که قبل از شما ب\\ود، با ش\\انههای آه\\نی گوش\\ت و رش\\تهاش ک\\ه در م\\افوق اس\\تخوان ق\\رار داش\\ت، ش\\انه میش\\د، ولی این عم\\ل او را از دینش منصرف نمیکرد!! خداوند این امر را حتم\\ا تم\\ام میکن\\د، حتی سوار از صنعاء ت\\ا حض\\ر م\\وت راه میپیمای\\د، و ب\\ه ج\\ز از

ب\\ر از کس\\ی نمیهراس\\د، - بی\\ان اف\\زوده: و ازگ\\رگ لأخداون\\د . و این را اب\\وداود و1گوس\\فندش -، ولی ش\\ما عجل\\ه میکنی\\د«

( آمده، روایت کردهاند، و558/7نسائی نیز، چنان که در العینی )( به معنای این را روایت نموده.383/3حاکم )

و تحم\\ل س\\ختیها )اب\\وذر و فرس\\\تادنس اب\\وذر غف\\اری به او رسید(.صبرادرش هنگامی که خبر بعثت رسول خدا

\\اس554/1بخ\\اری ) روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب( از ابن عب ب\\ه اب\\وذر رس\\ید، ب\\هصهنگ\\امی ک\\ه خ\\بر بعثت رس\\ول خ\\دا

برادرش گفت: به سوی این وادی -)مکه(- سوار شو، و خبر این مرد را که ادعا میکند وی نبی است، و از آس\\مان ب\\رایش خ\\بر

ب\\رایم بی\\اور، از ق\\ول وی بش\\نو و پس از آن ن\\زدم بی\\ا.میآی\\د، آمد و از ق\\ولش ش\\نید، وصبرادرش حرکت نمود، و نزد پیامبر

بعد از آن نزد ابوذر برگشته به او گفت: وی را دیدم، به مک\\ارم اخلاق امر میکن\د، و س\خنی )میگوی\د( ک\ه ش\عر نیس\ت. اب\وذر

گفت: آنچه را میخواستم برایم برآورده نساختی. حکایت آمدن ابVVوذر بVVه مکVVه، اسVVلام آوردن وی و دیVVدن

آزارها در راه خدا بعد وی توشه خود را آم\\اده س\\اخت، و مش\\کی را ک\\ه در آن آب بود با خود برداشت، و به مکه رسید، وی به مس\\جد آم\\د، و

کرد، و خوب ندید را در حالی که نمیشناخت، جستجو صپیامبر که از وی بپرسد، تا این که ش\ب آم\د، و )در ج\ایی( ات\راق ک\رد،

او را دی\\د، و دانس\\ت ک\\ه مس\\افر اس\\ت. هنگ\\امی ک\\هسعلی را دید ب\\ه دنب\\الش ح\\رکت نم\\ود، و از یک\\دیگر ازبابوذر علی

چیزی نپرسیدند تا این که صبح شد، )ص\\بحگاهان( ب\\از مش\\ک و توشه خود را برداشت و به مسجد رفت، آن روز را )نیز( ب\\دون

وی را ببین\\د بیگ\\اه ک\\رد، و ب\\ار دیگ\\ر ب\\هصاین که رسول خدا (.3/383( حاکم )2649( ابوداوود )2612بخاری )- 1

حیات صحابه62 همان جای خواب خود برگشت، علی باز از نزد وی عبور نموده گفت: آی\\ا ب\\رای م\\رد وقت آن ف\\را نرس\\یده ک\\ه م\\نزل خ\\ود را بداند؟ و وی را از جایش بلند نمود و با خ\\ود ب\\رد، و هیچ ی\\ک از

نمیپرسید، تا این که روز سوم فرا رسید،آنها از دیگری چیزی را اق\امت نم\ود.س عین عمل قبل را انجام داد و با علی سابوذر

گفت: آیا به من خبر نمیدهی که چه چیز تو را بهسآنگاه علی اینجا آورده است؟ ابوذر پاس\\خ داد: اگ\\ر ب\\ه من عه\\د و پیم\\انی

چن\\انسبدهی که مرا رهنمایی ک\\نی این ک\\ار را می کنم، علی ف\\رود: این ح\ق و درس\\تسنمود، و او ب\\ه وی خ\بر داد. علی

است و او رسول خداست. چون صبح نمودی به دنب\\ال من بی\\ا، اگر من چیزی را دیدم که از آن بر تو بترسم، ایس\\تاده میش\\وم

ت\\ا در هم\\ان، اگ\\ر رفتم م\\را دنب\\ال کن، 1گویی ک\\ه آب میری\\زم جایی که داخل میشوم داخل ش\\وی. وی هم\\انطور نم\\ود،و او ب\\ه

ن\\زد رس\\ول خ\\داس حرکت کرد، تا این که علی سدنبال علی داخل گردی\\د، و از ق\\ول رس\\ول وارد شد، و او نیز همراهش ص

ب\\ه اوص ش\\نید و در همانج\\ا اس\\لام آورد. رس\\ول خ\\دا صخ\\دا گفت: »به سوی قوم خود برگرد و به آنه\ا خ\\بر ب\\ده، ت\\ا این ک\ه امرم برایت بیای\د«. اب\وذر گفت: س\وگند ب\ه ذاتی ک\ه ج\انم در دست اوست، من با این در میان آنها فریاد برخواهم آورد، بع\\د بیرون رفت و به مسجد آمد و با صدای بلند خ\ود فری\اد کش\ید:

وله» س\\ \\ده و©ر© ©ن مح©مدا ع©ب ه و©أ الل ©\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\ ش\\هادت». «أ ، بع\\د«میدهم که معبودی جز خدا نیست، و محم\\د رس\\ول خداست

از آن، قوم برخاستند و او را زدند تا جایی که بر زمین افتاد، در این اثنا عباس آمد و خود را بر وی انداخته گفت: وای بر ش\\ما،

است، و راه تاجران تان ب\\ه ش\\ام )از2آیا نمیدانید که او از غفار طریق همانهاست(؟! و او را از ایشان نجات داد. بعد از آن، ب\\ه فردای آن روز عین عمل را انجام داد، آنها باز وی را زدند و ب\\ر

.3او حمله نمودند، و عباس خود را بر وی انداخت\\\اس500/1و ن\\\زد بخ\\\اری ) روایت ب( همچ\\\نین از ابن عب

ه»است، که گفت: ای گروه ق\\ریش! الل ©\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\ ©ني أ أ هدف از آب ریختن در اینجا، شاید بول کردن باشد، به این صورت که- 1

ترسیدم، چنان میایستم، گویی ک\\ه ب\\ول کنم، ت\\اچون من از چیزی بر تو والله اشتباه نکنند. صمردم در مورد تو و من در رفتن به نزد پیامبر خدا

. م.اعلم است. م.سهدفش قبیله بنی غفار قوم ابوذر - 2(.1/544بخاری )- 3


©عد ©ما ب سوله أ ©ن مح©مدا ع©بده و©ر© ©شه©د أ من شهادت میدهم که»، «و©أ معبودی جز خدا نیست، و شهادت میدهم ک\\ه محم\\د بن\\ده و رس\\ول

. آنه\\\ا گفتن\\\د: ب\\\ه ج\\\ان این بی دین برخیزی\\\د، آنگ\\\اه«اوست\\اس برخاستند و آن طور زده شدم که بمیرم، در این ح\\الت عب به دادم رسید و خ\\ود را ب\\ر من ان\\داخت، بع\\د از آن ب\\ه ایش\\ان روی کرده گفت: وای بر شما، آیا مردی از غفار را میکشید، در حالی که تجارت و راه عبورتان از طریق غفار است؟! و آنها از من دور شدند. ف\\ردای آن روز برگش\\تم، و هم\\ان چ\\یزی را ک\\ه دی\\روز گفت\\ه ب\\ودم، ب\\از گفتم، آنه\\ا گفتن\\د: به ج\\ای این بی دین برخیزید، و علیه من همان عملی صورت گرفت که دیروز انجام شده بود، باز عباس به دادم رسید و خود را ب\\ر من ان\\داخت، و

.1مانند سخنان دیروزش را گفت به طریقVVه ص ابوذر نخستین مردی که برای رسول خدا

اسلام سلام داد از طری\\ق عبدالل\\ه بن2و این را - )ح\\دیث قبلی را( - مس\\لم

روایت نموده، و قصه اسلام وی را به شکل بصامت از ابوذر دیگ\\ری مت\\ذکر گردی\\ده اس\\ت، و در ح\\دیث وی آم\\ده: ب\\رادرم حرکت نمود و به مکه آم\\د، بع\\د ب\\ه من گفت: ب\\ه مک\\ه رفتم و مردی را دیدم که مردم او را بی دین مینامیدند، و او مشابهترین مردم به توست. ابوذر میافزاید: بعد به مک\\ه آم\\دم و م\\ردی را دیدم که از وی نام میبرد، پرسیدم: بی دین کجاست؟ وی صدای خود را بر من بلن\د نم\\وده گفت: بی دین، بی دین!! آنگ\\اه م\ردم

گردی\\دم، و در می\\ان3مرا آن قدر زدند که چون سنگ های سرخ کعبه و پرده هایش پنهان شدم، و در آن به مدت پ\\انزده ش\\ب و روز درنگ کردم، که طعام و نوشیدنی ج\\ز آب زم\\زم نداش\\تم.

و ابوبکر در حالی ملاقات نمودیمصوی میگوید: با رسول خدا ک\\ه داخ\\ل مس\\جد ش\\ده بودن\\د، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من نخس\\تین

(.3522( )1/500بخاری )- 1 ابی ذر.، باب: فضائل( در کتاب فضائل6242- مسلم )2©حم©روی در روایت »-\\ 3 «، استعمال نموده، که ه\\دف از آن هم\\اننصب ا

سنگ هایی اس\ت ک\\ه مش\رکین قربانیه\ای خ\ود را ک\ه ب\رای بته\\ا اه\دا قربانی ه\ایمینمودند، بر آنه\\ا ذبح میکردن\\د، و آن س\نگها ب\ر اث\ر خ\ون

سرخ میگردید، و ابوذر میخواهد بگوید: آنه\\ا م\\را آنق\\در زدن\\د ک\\ه ب\\ر اث\\ر خونهای بدنم، چون همان سنگ هایی که از خون قربانی ها س\\رخ میگردی\\د

سرخ گردیدم. به نقل از النهایه و یا تصرف. م.

حیات صحابه64 )کسی از( مردم هستم ک\\ه وی را ب\\ه روش اس\\لام س\\لام داده

وعلي\\ك«. گفت: »الس\\لام علي\\ك ي\\ا رس\\ول اللهاس\\ت، گفتم: » ، ت\\و کیس\\تی؟« پاس\\خ دادم: م\\ردی از ب\\نیالس\\لام ورحم\\ة الله

غفار. به او گفت: ای رسول خدا، در مهمانی و ضیافت امش\\ب به من اجازه بده، وی مرا با خود به خانهای در پایین مک\\ه ب\\رد، و برایم چند مشت کشمش آورد. میگوید: بعد از آن نزد برادرم آمدم، و به او خ\\بر دادم ک\\ه اس\\لام آوردهام. گفت: من ن\\یز ب\\ر دین تو هستم، و هر دوی ما ن\زد مادرم\ان رف\تیم، او گفت: من هم بر دین ش\\ما هس\\تم. میافزای\\د: ن\\زد ق\\ومم آم\\دم و آنه\\ا را

دعوت کردم، و بعضی از آنها از من پیروی نمودند. شجاعت ابوذر در قصه اعلام اسلامش، و آزارهVVایی کVVه

از مشرکین دید طبرانی این را -)حدیث قبلی را(- مانند آن به شکل ط\\ولانی

\\اس 158/1و ابونعیم در الحلیه ) از اب\\وذرب( از طری\ق ابن عب در مک\\ه اق\\امتص روایت نمودهاند که گفت: با رسول خداس

نمودم و او اسلام را ب\\ه من آم\\وخت، و چ\\یزی از ق\\رآن را ن\\یز خواندم. بعد ع\\رض ک\\ردم: ای رس\\ول خ\\دا، من میخ\\واهم دین

فرمود: »من بر تو میترس\\مصخود را آشکار کنم. رسول خدا که کش\\ته ش\\وی«. گفتم: این ک\\ار حتمی اس\\ت، ح\\تی اگ\\ر هم کشته شوم. ابوذر میگوید: وی در برابرم خاموش مان\\د. آن گ\\ه آمدم - که قریش حلقه حلقه در مسجد نشس\ته بودن\د و ب\ا هم

©ن مح©مدا»ص\\حبت مینمودن\\د - گفتم: ه و©أ الل ©\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\ أوله س\\ ش\\هادت میدهم ک\\ه معب\\ودی ج\\ز خ\\دا نیس\\ت و». «ع©بده و©ر©

. حلقهها از هم شکسته شد، و برخاستند،«محمد رسول خداست و مرا آنقدر زدند که چون سنگ سرخ ره\\ایم کردن\\د، و آنه\\ا ب\\ر این باور بودند که مرا کشتهاند، بعد به هوش آم\\ده ن\\زد رس\\ول

آمدم، او آن حالتم را دیده گفت: »آیا تو را من\\ع نک\\ردهصخدا بودم«، عرض کردم: ای رسول خدا، آرزویی در دلم بود ک\\ه آن

اقامت گزیدم، ویصرسول خدا را برآورده ساختم. بعد همراه فرمود: »به قوم خود بپیوند، و چون آش\\کار ش\\دنم ب\\ه ت\\و رس\\ید

بنزدم بیا«. و اب\ونعیم همچن\ان از عبدالل\ه بن ص\امت از اب\وذر روایت نموده، که گفت: به مکه آمدم و اهل وادی با همه کل\\وخ و استخوان بر سرم ریختن\\د، و بیه\وش ازخ\ود افت\\ادم، و وق\\تی ب\\ه حال آمدم و برخاستم گویی که سنگ سرخم. این چنین در الحلیه


( ب\\ه ط\\رق338/3( آم\\ده. و این را همچن\\ان ح\\اکم )159/1)مختلف روایت نموده است.

و تحمل بسعیدبن زید و همسرش فاطمه خواهر عمر سختیها

حکایت اذیت شدن سعید و همسرش فاطمه توسط عمVVر، صو قصه اسلام آوردن عمVVر بVVه فضVVل دعVVای رسVVول خVVدا

برایش ( از قیس روایت نموده، ک\\ه گفت: از س\\عیدبن545/1بخاری )

در مسجد کوف\\ه ش\\نیدم ک\\ه میگفت: سزید بن عمرو بن نفیل به خدا سوگند، خود را چنان دیدم که، عمر به خاطر اسلام مرا بسته بود... و حدیث را متذکر گردیده. و در روایت دیگ\\ری ن\\زد

( از او آمده که: اگ\\ر م\\را میدی\\دی، عم\\ر ک\\ه خ\\ود546/1وی ) اسلام نیاورده ب\ود، من و خ\واهرش را ب\ه خ\اطر اس\لام بس\ته

بود. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( از انس 191/3و ابن س\\عد )

در حالی که شمشیرش را بر گردن آویخته بود، بیرونسعمر رفت، در این اثنا مردی از بنی زهره با وی برخورده پرسید: ای عمر کجا میروی؟ پاسخ داد: میخواهم محمد را بکشم. آن م\\رد گفت: اگر محمد را بکشی از بنی هاشم و بنی زهره چگون\\ه در امان میم\\انی؟ میگوی\\د: عم\\ر ب\\ه او گفت: گم\\ان میکنم ت\\و هم بی دین شدهای، و دینت را که بر آن قرار داشتی، گذاش\\تهای؟! )آن مرد( گفت: آیا تو را به چیزی شگفت انگ\\یزتر از این دلالت نکنم؟ پرس\\ید: آن چیس\\ت؟ گفت: خ\\واهر و ش\\وهر خ\\واهرت ه\\\ردو بی دین ش\\\دهاند، و دینت را ک\\\ه ب\\\ر آن هس\\\تی ت\\\رک نمودهاند. میگوید: آنگاه عم\\ر خش\\مناک و تهدی\\د کن\\ان ح\\رکت

ک\\ه ب\\ه او خب\\اب1نمود و نزد آن دو آم\\د، و م\\ردی از مه\\اجرین گفته میشد نردشان تشریف داش\\ت، )راوی( میگوی\\د: هنگ\\امی که خب\\اب ح\\رکت ک\\رد و ص\\دای عم\\ر را ش\\نید در خان\\ه پنه\\ان گردید، عمر نزد آن دو داخ\\ل ش\\ده گفت: این ص\\دای آهس\\ته و پنهانی را که نزدتان شنیدم چیست؟ )راوی( گوید: آنها )س\\وره( »طه« را میخواندند، پاسخ دادند: فقط سخنی بود ک\\ه در می\\ان

یعنی از کسانی که بع\\دا هج\\رت نمودن\\د و در زم\\ره مه\\اجرین ق\\رار-\\ 1گرفتند. م.

حیات صحابه66 خ\\ود روی آن ص\\حبت میک\\ردیم، دیگ\\ر هیچ چ\\یزی نب\\ود، گفت: شاید شما بی دین شده باشید، )راوی( میگوید: شوهر خواهرش به وی گفت: ای عمر، چه فکر میکنی اگر ح\\ق در غ\\یر دین ت\\و باشد؟ عمر به جان دامادشان افتاد و او را ب\\ه ش\\دت ب\\ر زمین انداخته، لگدمال نمود، خواهرش آمد و عمر را از شوهرش دور نم\\ود، ولی عم\\ر ب\\ا دس\\ت خ\\ود س\\یلی محکمی ب\\ر روی وی ن\\واخت ک\\ه رویش را خ\\ون نم\\ود. خ\\واهرش - در ح\\الی ک\\ه خشمگین ب\ود - گفت: ای عم\ر، ب\\دون تردی\د ح\ق در غ\\یر دین

\\\ده»توس\\\ت!! ©ن مح©مدا ع©ب ه©د أ ©ش\\\ ه و©أ الل ©\\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\\ أسوله گواهی میدهم که معب\\ودی ج\\ز خ\\دا نیس\\ت، و گ\\واهی»، «و©ر©

. هنگامی که عمر ناامید گردی\\د«میدهم که محمد رسول خداست گفت: این کت\\ابی را ک\\ه نزدت\\ان اس\\ت ب\\ه من بدهی\\د ت\\ا آن را بخوانم. )راوی( میگوی\\د: -عم\\ر میتوانس\\ت بخوان\\د-، خ\واهرش

پاک\ان لمس میکنن\د، برخ\یزگفت: تو پلید هس\تی و آن را فق\ط غسل کن و یا وض\\و بگ\\یر. میگوی\\د: آنگ\\اه عم\\ر برخاس\\ته، وض\\و گرفت بعد از آن کتاب را برداشت و خواند: »طه« ت\\ا این ک\\ه ب\\ه

این قول خداوند رسید:ري ﴿ \\ذ ©وة© ل ل لص\\ ©قم ني و©أ ب © ف© ©ن ©ه© إلا أ ه لا© إل لل ©ا ©ن ني أ م�إن ٱ م� م� ٱ ا� ﴾١٤ٱ

.[14]طه: من الل\\ه هس\\تم، معب\\ودی ج\\ز من نیس\\ت، م\\را»: ترجمه

.«پرستش کن و نماز را برای یاد من به پادار )راوی( میگوی\د: عم\ر گفت: م\را ن\زد محم\د رهنم\ایی کنی\د. هنگ\\امی ک\\ه خب\\اب ق\\ول عم\\ر را ش\\نید از خان\\ه ب\\یرون رفت و گفت: ای عمر بشارت باد به تو، من امیدوارم که دع\\ای رس\\ول

در شب پنجشنبه برایت مورد قبول واقع شده باشد )کهصخدا فرمود(: »بار خدایا، اسلام را با عمربن الخطاب و یا با عم\\روبن

در هم\\انصهشام عزت بخش«. )راوی( میافزاید: رسول خدا منزلی بود، که در دامن صفا موقعیت داشت، عمر حرکت نم\\ود تا این ک\ه ب\ه هم\ان م\نزل رس\ید. )راوی( میگوی\د: و در دروازه

ق\رار داش\تند. صحمزه، طلحه و عدهای از اصحاب رسول خدا هنگامی که حمزه ت\\رس ق\\وم را از عم\\ر ملاحظ\\ه نم\\ود، گفت: آری، این عمر است، اگ\\ر خداون\\د ب\\ه عم\\ر اراده خ\\یری نم\\وده

پیروی مینماید، و اگر غ\\یر آنصباشد، اسلام میآورد و از پیامبر را اراده داشته باشد، قت\ل وی ب\رای م\ا آس\ان میباش\د. )راوی(

تش\ریف داش\ت و ب\رایشصمیگوی\د: در این اثن\ا رس\\ول خ\دا ن\\زد عم\\ر آم\\د، وصوحی نازل میگردید. میافزاید: رسول خ\\دا


گریبان و بندهای شمش\\یرش را گرفت\\ه گفت: »ای عم\\ر، ت\\ا این که خداوند برایت ذلت و عذاب، چنانکه بر ولی\\د بن مغ\\یره ن\\ازل فرمود، نازل نکند، باز نمیایستی؟ بار خدایا، این عمربن الخطاب اس\\ت، خداون\\دا، دین را ب\\ه عم\\ربن الخط\\اب ع\\زت بخش«. )راوی( میگوی\\د: عم\\ر گفت: ش\\هادت میدهم ک\\ه رس\\ول خ\\دا

این2. 1هستی، وی اسلام آورده گفت: ای رسول خدا خ\\ارج شو ( آمده.و این را ابن اسحاق به این سیاق68/8چنین در العینی )

( آمده، روایت کرده81/3به شکل درازتر، چنان که در البدایه )است.

روایت است که گفت: رسول خداسو نزد طبرانی از ثوبان فرمود: »ب\\ار خ\\دایا، اس\\لام را ب\\ه عم\\ربن الخط\\اب ع\\زتص

بخش«، و وی خ\\واهرش را در اول ش\\ب ک\\ه این )س\\وره( را©ق© ﴿میخواند: لذي خ©ل ك© ب م ر© ٱر© ب م� ٱ �� م م� زده بود. حتی گمان ک\\رد﴾١ٱ

وی را کشته است، بعد از آن در وقت سحر برخاست و ص\\دای©ق© ﴿وی را شنید که میخواند: ذي خ©ل ل ك© ب م ر© ٱر© ب م� ٱ �� م م� ، گفت: به﴾١ٱ

خدا سوگند، نه این ش\عر اس\ت و ن\ه هم کلام خفی غ\یرمفهوم آم\\د، و بلال راص. آنگاه به راه افتاد و نزد رسول خدا 3خودش

بر دروازه یافت، و دروازه را به ش\\دت تک\\ان داد، بلال پرس\\ید: کیست؟ پاسخ داد: عمربن الخطاب. بلال گفت: )صبر کن( تا از

برایت اجازه بگیرم. بلال عرض ک\\رد: ای رس\\ولصپیامبر خدا فرمود: »اگر خداوندصخدا، عمر بر دروازه است. رسول خدا

اراده خیر نماید او را ب\\ه دین داخ\\ل مینمای\\د«، و ب\\ه بلالبه عمر از ب\\ازوان وی گرفت\\ه تک\\ان داده صگفت: باز کن، و پیامبر خدا

در متن تا حدی معنای دقیق این کلمه مجهول به نظر میرسد، که آیا-\ 1 میگوید: خارج ش\\و و ی\\ا این ک\\ه ه\\دف از آن صعمر برای رسول خدا

این است که من بیرون میروم. واللهاعلم. م.( و ابن سعد در طبقات )220،\ 2/219ضعیف. بیهقی در »الدلائل« )-\ 2

( آم\\ده1/214( ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )192،\\ 3/191 است. در اسناد ابن س\\عدو بیهقی قاس\\م بن عثم\\ان بص\\ری اس\\ت ک\\ه بخاری درباره ی او می گوی\\د: ح\ادیثی دارد ک\ه متابع\\ه نمی ش\ود... این داستان از طرق دیگری نیز روایت شده است ک\\ه همه ی آنه\\ا خ\\الی از ضعف نیستند. این داستان از طریق انس و اسلم مولای عمر و اس\امه

(. این داس\تان و7/47 الب\اری ). نگ\ا: فتحبن زی\د و ابن عب\اس از عمرتخریج آن قبلا گذشت.

در متن »همهمه« استعمال شده، که سخن خفی و نامفهوم را افاده-\ 3میکند، و همهمه در اصل: صدای گاو را گویند.

حیات صحابه68 گفت: »چه میخواهی؟ و برای چه آمدهای؟« عم\\ر ب\\ه او گفت:

صآنچه را به سوی آن دعوت میکنی، برایم عرض\\ه کن. پی\\امبر فرمود: »گواهی بده که معب\\ودی ج\\ز خ\\دای واح\\د و لا ش\\ریک

در همانج\\ا ب\\هسنیست، و محمد بنده و پیامبر اوست«. عم\\ر (62/9اس\\\لام مش\\\رف گردی\\\ده گفت: خ\\\ارج ش\\\و. هیثمی )

میگوید: در این روایت یزیدبن ربیعه آمده و او م\\تروک میباش\\د، و ابن عدی میگوی\د: گم\ان میکنم ب\ر وی ب\اکی نیس\ت، و بقی\\ه

رجال وی ثقهاند. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: بو ب\\زار از اس\\لم م\\ولای عمر

عمربن الخطاب فرمود: آیا دوست دارید که آغاز اس\\لام آوردنم را برای ت\\ان بی\\ان کنم؟ گف\\تیم: بلی. فرم\\ود: من از ش\\دیدترین

بودم. در ح\\الی ک\\ه در ی\\ک روز بس\\یارصمردم بر رسول خدا گرم و سوزان در یکی راههای مکه بودم، مردی از ق\ریش م\\را دی\\د و گفت: ای ابن الخط\\اب کج\\ا میروی؟ گفتم: این م\\رد را میخ\\واهم. گفت: ای ابن الخط\\اب، این ام\\ر در م\\نزلت داخ\\ل شده است، و تو این حرف را میگ\\ویی؟! گفتم: چگون\\ه؟ گفت: خواهرت نزد وی رفته است. عمر میگوید: خش\\مناک برگش\\تم،

را عادت ب\\ر آن ب\\ودصو دروازه را بر وی کوبیدم -رسول خدا که چون کسی اسلام میآورد و چیزی نمیداشت، دو تن و یا ی\\ک تن آنان را ب\\ه کس\\ی ض\\میمه میس\\اخت ک\\ه مخ\\ارج آنه\ا را ب\\ه عهده گیرد-، میافزای\\د: او دو تن از اص\\حاب خ\\ود را ب\\ه ش\\وهر

. به من گفته شد:1خواهرم سپرده بود. میگوید: دق الباب کردم کیست! پاسخ دادم: عمربن الخطاب -و آنه\\ا در آن وقت کت\\ابی را که در دستهای خود داشتند میخواندن\\د-، هنگ\\امی ک\\ه ص\\دای م\\را ش\\نیدند، برخاس\\تند، و در ج\\ایی پنه\\ان ش\\دند و کت\\اب را گذاشتند. وقتی که خواهرم دروازه را ب\\رایم ب\\از ک\\رد گفتم: ای دش\\\من ج\\ان خ\\ود، بی دین ش\\دهای؟! میگوی\\د: و چ\\یزی را برداش\\تم ت\\ا ب\ر س\\رش ب\\زنم، آن زن گریس\\ت و گفت: ای ابن الخط\\اب آنچ\\ه میخ\\واهی انج\\ام ب\\دهی، انج\\ام ب\\ده من اس\\لام آوردهام. آنگاه رفت و ب\\ر تخت نشس\\ت، و ص\\حیفهای را دی\\دم که در وسط دروازه قرار داشت، پرسیدم این صحیفه در اینج\\ا

( در س\\ند آن یزی\\د بن9/142- بس\\یار ض\\عیف. ط\\برانی در »الکب\\یر« )1 ربیعه الرحبی است ک\\ه بخ\\اری درب\\اره ی او می گوی\\د: اح\\ادیثش منک\\ر است. ابوحاتم نیز او را ضعیف دانسته. نسائی می گوید\ متروک است.جوزج\\انی می گوی\\د: می ترس\\م اح\\ادیثش منک\\ر باش\\د. نگ\\ا: م\\یزان )

4/422.)


چیست؟ به من گفت: ای ابن الخط\\اب م\\ا را بگ\\ذار، چ\\ون ت\\و غسل نمیک\\نی و خ\\ود را پ\\اک نمیس\\ازی، و این را فق\\ط پاک\\ان لمس میکنند، من تا آن وقت ب\\ر این گفتهام اص\\رار نم\\ودم ک\\ه آن را ب\\ه من داد... و ح\\دیث را ب\\ه ط\\ول آن در اس\\لام آوردن

.1 و آنچه در ما بعد آن برایش اتفاق افتاد مت\\ذکر ش\\دهسعمر ( میگوید: در این اسامه بن زید بن اس\\لم آم\\ده و64/9هیثمی )

ضعیف میباشد.و تحمل سختیها س عثمان بن مظعون

( از عثم\\ان روایت نم\\وده، ک\\ه103/1اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) ح\\الت اص\\حاب را درسگفت: هنگامی که عثمان بن مظع\\ون

سختی و مشکلات مشاهده نم\\ود - و خ\\ودش در پن\\اه ولی\\د بن مغیره در امان صبح و بیگاه خود را س\\پری مینم\\ود - گفت: ب\\ه خدا سوگند، صبح و بیگاه نمودن من در امان، در پناه م\\ردی از اهل شرک، در حالی که یاران و اهل دینم اذیته\\ا و آزمون ه\\ایی را از مشرکین میبینند که مرا از آن چیزی نمیرسد، بدون تردی\\د نقص ب\\زرگی در نفس و روانم اس\\ت!! بن\\ابراین ن\\زد ولی\\د بن مغیره رفته به او گفت: ای ابو عبد شمس، ذمه و پن\\اهت تم\\ام شد، و من پناه و امانت را به تو مسترد نمودم. وی گفت: چرا، ای برادر زادهام، شاید کس\\ی از ق\\ومم ت\\و را آزار داده باش\\د؟

راض\\ی میباش\\م، ولأگفت: خ\\یر، ولی من ب\\ه پن\\اه خداون\\د نمیخواهم به غیر وی پناه ببرم.گفت: به مسجد برو، و پن\\اهم را

مسترد کن. )راوی(آشکارا چنان که آشکارا پناهت دادم، به من میگوید: آنها حرکت نموده بیرون رفتند و به مسجد آمدند، ولید به آنها گفت: این عثمان است آمده که پناهم را به من مس\ترد کن\د.

به آنه\\ا گفت: راس\\ت گفت، من وی را(س)عثمان بن مظعون وفادار و پناه دهنده خوبی یافتم، ولی خواستم که ب\\ه غ\\یر خ\\دا

پناه نبرم، و به این لحاظ پناهش را به وی مسترد نمودم. بع\\د از آن عثم\\ان برگش\\ت، در این ح\\الت لبی\\دبن ربیع\\ه بن مال\\ک بن کلاب قیس\\ی در مجلس\\ی از ق\\ریش ق\\رار داش\\ت و

( و1347( آج\\ری )2493( ب\\زار )2/216- ضعیف. بیهقی در »دلائل« )1 ( ابن حج\\ر در فتح1376عبدالل\\ه بن ام\\ام احم\\د در فض\\ائل ص\\حابه )

الباری آن را به بزار ارجاع داده اس\\ت. در س\\ند آن اس\\امه بن زی\\د بن ( آم\\ده ض\عیف اس\ت.2/52اسلم است که آنگونه که در »التق\ریب« )

( می گوید.9/64همینگونه هیثمی در »المجمع« )

حیات صحابه70 نیز با آنها نشست. لبید -درسبرای شان شعر میخواند، عثمان

حالی که برای آنها شعر میسرود- گفت:الا کل شیء ما خلا الله باطل

: »آگاه باشید که همه چیز ج\\ز خداون\\د باط\\ل و هلاکترجمه ش\\دنی اس\\ت«. عثم\\ان گفت: راس\\ت گف\\تی، )بع\\د از آن او(

گفت:وک\\\\\ل نعیم لا محال\\\\\ه زائل

»و هر نعمت خواهی نخ\\واهی زای\\ل ش\\دنی اس\\ت«، عثم\\ان فرم\ود: دروغ گف\تی، نعمت اه\ل جنت زای\ل نمیش\ود. لبی\د بن ربیعه گفت: ای گروه ق\ریش، ب\ه خ\دا س\وگند، همنش\ین ش\ما اذیت نمیشد، این از چه وقت در میان شما پی\\دا ش\\ده اس\\ت؟! مردی از قوم گفت: این س\\فیه و بی خ\\رد ب\\ا بی خ\\ردان دیگ\\ری همراه است ک\\ه دین م\\ا را ت\\رک نمودهان\\د، بن\\ابر این در نفس خود از گفته وی ناراحتی احساس نکن، عثمان گفتهه\\ای وی را رد نمود، و مسئله در میان آن دو بالا گرفت. همان مرد به سوی عثمان برخاست و سیلی ب\\ر چش\\مش ن\\واخت ک\\ه آن را س\\یاه گردانید، ولیدبن مغیره نیز در این موقع نزدیک بود و آنچه را ب\\ه عثم\\ان رس\\یده ب\\ود میدی\\د گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ای ب\\رادر زادهام، چشمت از آنچه که به آن رسیده در امان و بی نیاز بود، چون تو در پناه قوی و نیرومن\\دی ق\\رار داش\\تی. عثم\\ان پاس\\خ داد: نه، به خدا سوگند، اینط\\ور نیس\\ت، همین چش\\م درس\\ت و سالمم نیازمند آنچه است ک\\ه ب\\ه دیگ\\رش در راه خ\\دا رس\\یده است، این ابوعبد شمس من در پناه کسی هستم که او از تو با

درب\\ارهسعزتتر و نیرومندتر است!! آنگاه عثمان بن مظع\\ون آنچه به چشمش رسیده بود چنین گفت:

رض\\ييف\\ان ت\\ك عي\\ني فال\\\\\\\\\\\\رب نال\\\\\\\\\\\\\ها

ي\\\دا ملح\\\د في ال\\\دين ليسبمهد

فق\\د ع\\وض ال\\رحمن منه\\اثوابه

ومن يرض\\ه ال\\رحمن ي\\ا ق\\وميس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\عد

ف\\\\اني - وإن قلتم غ\\\\وىمض\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لل

س\\\فيه - على دين الرس\\\ولمحمد


على رغم من بيغى علين\\\\\\\\ااريد بذاك الله والح\\ق دينناويعت\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دي

: »اگر چشمم به دستان یک ملحد در دین و گمراه، بهترجمه زده ش\ده اس\ت، )ب\اکی ن\دارد(. چ\ونخ\اطر رض\\ای پروردگ\ار

رحمان در عوض آن ثواب ب\ه من عط\ا ک\رده اس\ت، و ای ق\وم، کسی را که رحمان راضی نگه دارد، نیکبخت و سعادتمند میشود. من -علی رغم این گفتههای شما ک\\ه گم\\راه، ن\\ادان و ب\\ر بیراه\\ه

میباش\\م. و ه\\دفم از آنصهستم- ب\\ر دین محم\\د رس\\ول خ\\دا فقط خداست و حق دین ماست، علی رغم این که کسی بر م\\ا

تجاوزو تعدی میکند«. درب\\اره همین زخمی ش\\دن چش\\مسو علی بن ابی ط\\الب

عثمان بن مظعون چنین گفته است:اصبحت مکتئبا تبکی کمحزونامن تذکر دهر غیر مامون

امن ت\\\\ذکر اق\\\\وام ذویس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\فه

يغشون بالظلم من ي\دعو الىال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دين

لا ينتهون عن الفحشاء ماس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لموا

والغ\\\\در فيهم س\\\\بيل غ\\\\يرم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\امون

الا ت\\\\رون - اق\\\\ل الل\\\\هخ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\يرهم -

انا غضبنا لعثم\ان بن مظعون

اذ يلطمون -ولا يخش\\ون-مقلته

طعنا دراكا وضربا غير مافون

فس\\\وف يجزي\\\\هم ان لم يمت عجلا

1كيلا بكيل ج\\زاء غ\\ير مغب\\ون

: »آیا از تذکر و یاد روزگار و زم\\انی ک\\ه در آن ام\\نیتترجمه وجود نداشت، غمگین شدهای و چون اندوهناک گریه میک\\نی. و یا از یاد اقوام بی عقل و نادانی که، ب\\ر کس\\ی ک\\ه به س\\وی دین

(. در اس\\ناد آن ی\\ک مجه\\ول1/103- ض\\عیف. اب\\ونعیم در »الحلی\\ة« )1وجود دارد.

حیات صحابه72 دع\\وت میکن\\د، ظلم روا میدارن\\د. اینه\\ا ت\\ا وق\\تی ک\\ه س\\لامت

فحشا دست بر نمیدارند، و غدر و خی\\انت درمیان ش\\انباشند، از راهی است معمول و عادی، و از آن امنی وجود ندارد آیا نمیبینید، که خداوند خیر ایش\ان را کم نم\وده اس\ت، و م\ا ب\ر آنچ\ه ب\رای عثمان بن مظعون پیش آمد، خشمگین و غض\بناک ش\دیم. وق\تی ک\ه س\یلی میزدن\د، و از چش\\مش -نمیترس\\یدند-، زدن مت\\والی و ضربه بدون کم و کاست. زود است که ایش\\ان را، اگ\\ر ب\\ه زودی نمیرد، جزا بدهد، جزای برابر و پیمانه ب\\ه پیمان\\ه و ب\\دون زی\\ان و

فریب«.ه ابن مظع\\ون را از ابن اس\\حاق93/3 و در البدای\\ه ) ( قص\\

بدون اس\\ناد ذک\\ر نم\\وده و اف\\زوده اس\\ت: ولی\\د ب\\رایش گفت: عجله کن -ای برادر زادهام- و دوب\\اره در پن\\اهت برگ\\رد. گفت:

. و این را طبرانی از عروه به ش\\کل مرس\\ل روایت نم\\وه1خیر( میگوید: در این ابن لهیعه آمده.34/6است. هیثمی )

و تحمل سختیها س مصعب بن عمیر ( از محم\\د عب\\دری و او از پ\\درش روایت82/3ابن س\\عد )

نموده، که گفت: مص\\عب بن عم\\یر در ج\\وانی، زیب\\ایی و م\\وی پیشانی جوان یکت\\ای مک\\ه ب\\ود، و پ\\در و م\\ادرش وی را خیلیه\\ا دوست میداشتند، و م\\ادرش ثروتمن\\د و مال\\دار ب\\ود، ب\\رای وی بهترین لب\\اس و ن\\ازک ترین آنه\\ا را میپوش\\انید، و در می\\ان اه\\ل مکه از همه عط\\ر به\\تر اس\\تعمال مینم\\ود، و کفشهای س\\اخت

او را ب\\ه ی\\اد آوردهصحض\\رموت را میپوش\\ید. رس\\ول خ\\دا میگفت: »هیچ کسی را در مکه ندیدم ک\\ه از مص\\عب بن عم\\یر

بهتر، لباس نازکتر و خوب در نعمت قرار داش\\ته باش\\د«.2موی در دار ارقم بن ابیصبه مصعب خ\\بر رس\\ید ک\\ه رس\\ول خ\\دا

الارقم به سوی اسلام دعوت میکند نزدش داخل گردید و اس\\لام آورد، و او را تصدیق نمود، از آنجا خارج گردید، و اسلام خود را از ترس مادر و قومش پنهان و مخفی داشت. و به شکل سری

رفت و آم\\د مینم\\ود، عثم\\ان بن طلح\\ه اوصنزد رس\\ول خ\\دا رادیدکه نماز میخواند، و برای مادر و قومش خ\\بر داد. آنه\\ا وی

( آمده15 –\ 2/14- ضعیف. ابن اسحاق. چنانکه در سیره این هشام )1( و طبرانی در »الکب\\یر« )2/196است. همچنین بیهقی در »الدلائل« )

( از مرسل عروة بن زیبیر از طریق ابن لهیعة از بی الاسود از او،6/82و ابن لهیعة ضعیف است.

در حدیث »لمه « استعمال شده و مراد مویی است که ت\\ا نرمهه\\ای-\\ 2گوش قرار دارد، و اضافه بر آن را »جمه « میگویند.


را گرفتند، و محبوسش نمودن\\د، و ت\\ا وق\\تی محب\\وس مان\\د ک\\ه به سوی سرزمین حبشه در هجرت اول خ\\ارج گردی\\د، و بع\\د از آن با مسلمانان هنگامی که برگشتند عودت نمود، ولی با حالتدگرگون برگشته بود، و )ب\\دن ن\\ازک و آس\\ودهاش( درش\\ت و - خش\\ن- گردی\\ده ب\\ود، آنگ\\اه م\\ادرش از س\\رزنش وی دس\\ت

.1برداشتو تحمل سختیها س عبدالله بن حذافه سهمی

اذیت هایی که عبدالله از پادشاه روم دید، و بوسVVیدن سVVر هنگامی که نزدش آمدسوی توسط عمر

بیهقی و ابن عس\\اکر از ابوراف\\ع روایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: لشکری را به سوی روم فرستاد، در میان آنها مردی ازسعمر

که به او عبدالله بن حذافه گفته میشد،صاصحاب رسول خدا نیز حضور داشت، رومیها وی را به اسارت گرفته، ن\\زد پادش\\اه خود برده، به پادش\\اه گفتن\\د: این از اص\\حاب محم\\د اس\\ت. آن طاغی سرگش به وی گفت: آیا نصرانی میشود که در پادشاهی و قدرتم شریکت سازم؟ عبدالله به او گفت: اگر پادش\\اهیت را و همه آنچه را عربها مالک هستند ب\\ه من ب\\دهی، ک\\ه فق\\ط ب\\ه اندازه یک چشم زدن از دین محمد برگردم، این ک\\ار را نمیکنم. )پادشاه روم( گفت: پس تو را میکشم. عبدالله پاسخ داد: خ\\ود دانی. آنگاه دستور داد و او را به دار بیاویزن\\د، و ب\\ه تیران\\دازان دستور داد که: به او دستها و پاه\\ایش بزنی\\د و در هم\\ان ح\\الت بیاورند، نصرانیت را به او عرضه مینم\\ود، ولی وی نمیپ\\ذیرفت. بع\\\د از آن دس\\\تور داد او را پ\\\ایین بیاورن\\\د، س\\\پس دیگی را خواست، و در آن آب ریختند تا این که جوش آمد، بعد از آن دو تن از اس\\یران مس\\لمین را خواس\\ت، و یکی از آن دو را ام\\ر نمود، )و در همان آب جوش در دیگ( انداخت\\ه ش\\د، در این اثن\\ا نیز نصرانیت را به عبدالله عرضه مینمود، ولی او انکار میک\\رد، بعد از آن امر کرد که خود عبدالل\ه در آن انداخت\\ه ش\ود. وق\تی که او را بردند گریه نمود، به پادشاه گفته ش\\د: وی گری\\ه ک\\رد،

، بن\\ابراین گفت: او2پادشاه گمان نمودکه عبدالله ترسیده است

( در سند آن واقدی است ک\\ه م\\تروک3/82- بسیار ضعیف. ابن سعد )1(.3/92:94است. نگا: »سیر اعلام النبلاء« )

و ممکن است بر اثر این ترس برایش نظر جدیدی پیدا ش\\ده باش\\د.-\\ 2م.

حیات صحابه74 را برگردانید، بار دیگر نصرانیت را به وی عرضه داش\\ت ام\\ا او ابا ورزید. پرسید: چه چیز تو را به گریه انداخت؟ پاسخ داد: این

س\اعت در اینمرا به گریه آورد ک\ه ب\ا خ\ود گفتم، ح\الا در این دیگ انداخته میشوی و میروی، ولی من آرزو داشتم تا ب\\ه ان\\دازه هر موی بدنم روح میداشتم که در راه خدا فدا میش\د. آن ط\اغی به او گفت: آیا سرم را میبوسی که تو را رها کنم؟ عبدالله ب\\ه او گفت: و همه اسیران مسلمان را )هم رها میسازی(؟ گفت: همه اسیران مسلمان را )نیز رها میسازم(. عبدالل\\ه میگوی\\د: در پیش خود گفتم: سر دشمنی از دشمنان خداوند را میبوسم، و او مرا و همه اسیران مسلمان را رها میسازد، باکی ندارم. بنابراین به وی نزدی\\ک ش\\د و س\\رش را بوس\\ید، و او اس\\یران را واگ\\ذار نم\\ود.

آمد، و عمر از قض\\یه وی مطل\\ع ش\\د،سعبدالله با آنها نزد عمر عمر گفت: بر هر مسلمان لازم است تا سر عبدالله بن حذافه را ببوسد، و من )به این کار( آغاز میکنم، آنگاه عمر برخاست و سر

( آمده. در الاص\\ابه62/7. این چنین در کنزالعمال )1وی را بوسیده ش\\اهدی از ابن297/2) ( میگوید: و ابن عس\\اکر ب\\رای این قص\\

به شکل موصول روایت نموده، و ش\\اهد دیگ\\ری هم از بعباسفوائد هشام بن عثمان از مرسل زهری روایت کرده است.

و تحمل سختیها ص عامه اصحاب رسول خدا ابن اس\\حاق از حکیم از س\\عید بن جب\\یر روایت نم\\وده، ک\\ه

گفتم: آی\\ا مش\\رکین در ش\\کنجه وبگفت: به عبدالله بن عباس به حدی میرسیدند که آنها در ت\\رکصآزار اصحاب رسول خدا

دین شان معذور شناخته شوند؟ گفت: بلی، به خدا سوگند، آنه\\ا یکی از اصحاب را به حدی میزدند، گرس\\نه نگ\\اه و تش\\نه نگ\\اه میداشتند، ک\\ه توان\\ایی نشس\\تن را از ش\\دت ض\\رری ک\\ه ب\\ه او

- سند آن ضعیف است. ابن عساکر، همانگون\\ه ک\\ه در »مختص\\ر ت\\اریخ1( آمده و ذهبی آن را در »سیر اعلام النبلا« )106، 105/ 12دمشق« )

( ذکر نموده. در سند آن ضرار بن عمرو است که بسیار ضعیف3/358 ( گفت\\ه اس\\ت. ابن ع\\دی8/157اس\\ت چنانک\\ه آلب\\انی در »الارواء« )

(.328/ 2 »میزان« )است. نگا:می گوید: منکر الحدیث این داس\\تان ن\\زد ابن عس\\اکر ط\\رق دیگ\\ری دارد و آن را از طری\\ق عبدالله بن محمد بن ربیعة الق\\دامی از عم\\ر بن المغ\\یرة از عط\\اء بن عجلان روایت کرده است. آلبانی می گوید: و این سه همه شان متروکند و عجیب این است که حافظ آن را در ت\\رجمه ی عبدالل\\ه بن حذاف\\ة در »التهذیب« با عبارتی که نش\ان دهن\\ده ی ثب\وت آن اس\ت روایت ک\رده

( و این داستان ثابت نیست.5/25است. »الارواء« )


فتنهای را ک\\ه از ویرسیده بود، نمیداشت، به ح\\دی ک\\ه هم\\ان میخواستند به آنها میداد!! ح\\تی ب\\ه وی میگفتن\\د: لات و ع\\زی دو معبود به جز از خدا هستند؟ میگفت: بلی، )حتی قونغوزک هم که

ب\\ه وی میگفتن\\د: آی\\ا این قونغ\\وزکاز ن\\زد آنه\\ا میگذش\\ت، )البته این را( ب\\ه1پروردگارت به غیر از خداست؟ میگفت: بلی

خاطر رهایی از چنگال آنها، و بر اثر شدت ش\\کنجه و خش\\ونتی (59/3که بر وی روا میداشتند )میگفت(. این چنین در البدای\\ه )

آمده. و اصVVحابش در مدینVVه پس از ص حVVالات رسVVول خVVدا

هجرت ابن منذر، ط\\برانی، ح\\اکم، ابن مردوی\\ه، بیهقی در ال\\دلائل و

روایت نمودهاند ک\\ه گفت:سسعید بن منصور از ابی بن کعب و اصحابش به مدینه آمدند، و انص\\ارصهنگامی که رسول خدا

ایشان را جای دادند، عرب ها آنان را از ی\\ک کم\\ان ه\\دف ق\\رار دادند، و آنها شب و روز خود را با سلاح سپری مینمودند. ب\\ا در نظر داشت این حالت، گفتند: آیا بر این ب\\اور هس\تید ک\ه م\\ا ت\\ا وقتی زندگی کنیم ک\\ه در آن در امن و اطمین\\ان بخ\\وابیم، و ب\\ه

جز از خدا از هیچ کسی نترسیم، آنگاه )این آیه( نازل گردید:ه في﴿ لف©ن © ت © ©ي لصلح©ت ل و©ع©ملوا ذين© ء©ام©نوا منك ل ه لل م�و©ع©د© م� م� ٱ م� ٱ ٱ

ض © م�أ م� .[55]النور: ﴾ٱ خداون\\د ب\\ه کس\\انی ک\\ه از ش\\ما ایم\\ان آوردهان\\د و»: ترجمه

اعمال صالح انجام دادهاند وعده میدهد که آنها را قطعا خلیف\\ه.«روی زمین خواهد کرد ( آم\\ده. و لف\\ظ ط\\برانی چ\\نین259/1این چ\\نین در الک\\نز )

اس\\ت: از ابی بن کعب روایت اس\\ت ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه و اصحابش ب\\ه مدین\\ه آمدن\\د، و انص\\ار ب\\ه آن\\انصرسول خدا

جای دادند، عرب ها ایش\\ان را از ی\ک کم\ان ه\\دف ق\رار دادن\د،ض﴿آنگ\\اه )این آی\\ه( ن\\ازل گردی\\د: © أ ه في لف©ن © ت © ©ي م�ل م� ٱ م� م� . هیثمی )﴾م�

( میگوید: رجال وی ثقهاند.83/7 صغزوه ذات الرقاع و آزار و اذیت هایی که رسول خVVدا

و اصحابش دیدند روایت نمودهان\\د ک\\هسابن عساکر و ابویعلی از ابوموس\\ی

در یک غزوه خ\\ارج ش\\دیم، و در ح\\الیصگفت: با رسول خدا به نقل از ابن هشام، و از اصل و البدایه ساقط بود.- 1

حیات صحابه76 که شش تن بودیم، و در می\\ان خ\\ود ی\\ک ش\\تر داش\\تیم و آن را نوبت به نوبت سوار میشدیم، و قدمهای ما سوده و نازک ش\\د،

( و ناخن هایم افت\\اد، و1)و قدمهای من نیز سوده و نازک گردید م\\ا در پاه\\ای م\\ان پاره ه\\ایی از لب\\اس میپیچی\\دیم، بن\\ابراین آن غزوه به »ذات الرقاع«، به خاطر همین ک\\ه م\\ا در پاه\\ای م\\ان

.2پارههای لباس را میبستیم، ب\\ه »ذات الرق\\اع« ش\\هرت ی\\افت ( آمده. و این را همچنان اب\\ونعیم در310/5این چنین در الکنز )

( ب\ه مانن\د آن روایت نم\وده، و اف\زوده اس\\ت:260/1الحلی\\ه ) ابوبرده گفت: این حدیث را ابوموسی بیان داشت، و بعد از آن، آن را متذکر شده گفت: چه فایده که این سخن را متذکر شدم!! گویی وی مصلحت ندید که چ\\یزی از عم\\ل خ\\ود را افش\\ا نم\\وده

باشد. و افزود: خداوند به این پاداش میدهد. و پیVVامبرشأتحمل گرسنگی در راه دعوت به سوی خVVدا

و تحمل گرسنگی( ص)رسول خداص روایت نمودهان\\د ک\\هسمسلم و ترمذی از نعمان بن بش\\یر

گفت: آیا در همان طعام و نوشیدنی که میخواهی\د نیس\تید؟ من را دیدم خرمای ناخالصی را هم که شکمش را س\\یرصنبی تان

آم\\ده،سکند، نمییافت!! و در روایتی در نزد مس\\لم از نعم\\ان آنچ\\ه را م\\ردم از دنی\\ا ب\\ه دس\\ت آوردهان\\د،سکه گفت: عم\\ر

را دی\\دم روز را در ح\\الیصمتذکر گردیده، گفت: رسول خ\\دا س\\پری مینم\\ود ک\\ه از گرس\\نگی ب\\ه خ\\ود میپیچی\\د، و خرم\\ای

. این چ\\نین3ناخالصی را هم نمییافت که شکمش را س\\یر نماید ( آمده است. و این را همچنین امام احم\\د،154/5در الترغیب )

طیالسی، ابن سعد، ابن ماجه، ابوعوانه و غیر ایشان، چنان ک\\ه( آمده، روایت نمودهاند.40/4در الکنز )

شدت و سختی حساب )روز قیامت( به گرسنه نمیرسد ساب\\ونعیم در الحلی\\ه، ابن عس\\اکر و ابن نج\\ار از اب\\وهریره

در ح\\الی داخ\\لصروایت نمودهاند که گفت: ن\\زد پی\\امبر خ\\دا شدم که نشسته نماز میخواند. عرض کردم: ای رسول خدا، تو را میبینم ک\\ه نشس\\ته نم\\از میخ\\وانی، چ\\ه ب\\رایت پیش آم\\ده است؟ فرم\ود: »گرس\\نگی، ای اب\وهریره!«، گریس\\تم. رس\\ول

گفت: »ای اب\\وهریره گری\\ه نکن، چ\\ون ش\\دت حس\\ابصخدا (.260/1از الحلیه )- 1(.7304( و ابویعلی در مسندش )816( مسلم )4182- بخاری )2(.2372( و ترمذی )7316- مسلم )3


روز قیامت برای گرسنه، اگ\\ر در دار دنی\\ا ب\\ه امی\\د ث\\واب ص\\بر ( آم\\ده41/4. این چنین در الک\\نز )1پیشه کرده باشد، نمیرسد«

است. نه چراغی روشن میگردیVVد، و نVVه ص در خانههای پیامبر

آتش افروخته میشد روایت نموده، ک\\هلاحمد -که راویانش صحیح اند- از عائشه

ران گوس\\فندی را از ط\\رف ش\\ب،شگفت: اه\\ل بیت اب\\وبکر صبرای ما فرستادند، من )آن را( محکم گرفتم و رس\\ول خ\\دا

محکم گ\\رفت و منصقطع نمود -یا این که گفت: رسول خدا به کسی که با او حرفلقطع نمودم-. )راوی( میگوید: عائشه

میزد گفت: این در نبودن چراغ بود. و این را طبرانی نیز روایت نموده و افزوده است: گفتم: ای ام المؤمنین، نزد چ\\راغ )چ\\را

چ\\راغ میب\\ود حتم\\ا آن2نمیکردید(؟ گفت: اگر نزد ما روغن غیر ( آم\\ده. و این را155/5. این چ\\نین در ال\\ترغیب )3را میخوردیم

( آم\\ده، روایت38/4همچ\\نین ابن جری\\ر، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز ) روایت است که گفت: ب\\رسکرده. و نزد ابویعلی از ابوهریره

ماهه\\ا میگذش\\ت، ولی در خان\\ه یکی از آنه\\اصآل رسول خدا چراغی روشن نمیگردی\\د، و آتش\\ی هم در آن افروخت\\ه نمیش\\د، اگر روغنی به دست میآوردند، آن را بر )سر( خ\\ود می مالیدن\\د،

. این چ\نین در4و اگر چربی به دست میآوردن\د، آن را میخوردند ( میگوی\\\د: این را325/10( آم\\\ده. هیثمی )154/5ال\\\ترغیب )

ابویعلی روایت نموده، و در آن عثمان بن عطا خراس\\انی آم\\ده که ضعیف میباشد، وی را دحیم ثقه دانس\\ته، و بقی\\ه رج\\ال وی

ثقهاند.

( و خطیب بغ\\دادی در »ت\\اریخ7/109« )حلیة- ض\\عیف. اب\\ونعیم در »1 ( و در سند آن احمد بن عیسی الخش\\اب ک\\ه ض\\عیف و3/155بغداد« )

( و نگ\\ا:1/23( التق\ریب )1/126م\\یزان« ). نگ\ا: »متهم به وضع است(.18628(، )18626« )کنزالعم\ال»

این چنین در اصل و در ال\ترغیب آم\\ده، و ممکن اس\ت »غ\یر« زائ\\د-\ 2باشد.

( منذری می گوید: راویان آن ثقه هستند به جز عثمان6478- ابویعلی )3 ( آلب\\انی آن را در10/325: »مجم\\ع الزوائ\\د« )عطاء خراسانی. نگابن

( ضعیف دانسته است.1906»ضعیف الترغیب« ) ( آلب\\انی آن را در »ص\\حیح24512( به ش\\ماره )6/94- صحیح. احمد )4

( آورده است.3276ترغیب و ترهیب« )

حیات صحابه78 روایت اس\\ت ک\\ه گفت: ب\\ر اه\\لسو نزد احمد از ابوهریره

نصف ماه میگذشت، باز مهتاب دیگر میگذشت،صرسول خدا ولی در خانهها آتشی افروخته نمیش\\د، ن\\ه ب\\رای ن\\ان، و ن\\ه هم برای غذا. پرسیدند: ای ابوهریره پس آنها با چ\\ه چ\\یزی زن\\دگی میکردند؟ پاسخ داد: با دو سیاه: خرما و آب. و آنها همس\\ایگانی از انص\\ار داش\تند - خداون\د ایش\ان را پ\\اداش خ\یر ده\د-، آن\ان

و برای آنها مقداری1گوسفندان و شتران شیر خوارهای داشتند ( میگوی\\د: اس\\ناد آن215/10. هیثمی )2ش\\یر ارس\\ال مینمودند

حسن است. و بزار نیز این را روایت کرده است. روایت نمودهان\\د ک\\هلو بخاری و مسلم از عروه از عائش\\ه

وی میگفت: ای خواهرزادهام، به خدا س\\وگند، م\\ا هلال م\\اه را میدیدیم، باز بار دیگر هلال ماه نو را میدیدیم، باز دیگر بار هلال نو را میدی\\دیم س\\ه مهت\\اب را در دو م\\اه )میدی\\دیم(، و )این دو ماه و اندی طوری سپری میگردید که( در خانههای رس\\ول خ\\دا

آتش\ی افروخت\ه نمیش\د. پرس\\یدم: ای خال\ه، پس چ\ه چ\یزص باعث قوام زندگی تان میشد؟ گفت: دو سیاه: خرم\\ا و آب. ج\\ز

همس\\ایگانی از انص\\ار داش\\ت، و آنه\\اصاین ک\\ه رس\\ول خ\\دا گوسفندان و شتران شیرخوارهای داشتند و از ش\\یر آنه\\ا ب\\رای

. این3 میفرستادند، و او آن را ب\\ه م\\ا مینوش\\انیدصرسول خدا ( آم\\ده. و این را همچ\\نین ابن جری\\ر155/5چنین در الترغیب )

مانند آن روایت نم\\وده، و احم\\د آن را ب\\ه اس\\ناد حس\\ن روایت ب\\ه این مض\\مون را، چن\\ان ک\\ه درسکرده، و بزار از ابوهریره

( آم\\ده، روایت نم\\وده اس\\ت. و ابن جری\\ر315/10المجم\\ع ) روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\\ا چه\\ل )روز(لهمچنین از عائش\\ه

آتش و غ\\یر آن راصدرنگ مینم\\ودیم، و در خان\\ه رس\\ول خ\\دا نمیافروختیم. پرسیدم: پس شما با چ\\ه چ\\یز زن\\دگی میکردی\\د؟ گفت: با دو سیاه: ب\\ا خرم\\ا و آب، آن را هم اگ\\ر میی\\افتیم. این

( آم\\ده. و ترم\\ذی از مس\\روق روایت38/4چ\\نین در الک\\نز ) رفتم، از من طع\\امی طلبلنم\\وده، ک\\ه گفت: ن\\زد عائش\\ه

نموده گفت: هرگاهی سیر شوم، بع\د از آن اگ\ر بخ\واهم گری\ه کنم، گری\\ه میکنم. پرس\\یدم: چ\\را؟ گفت: ح\\التی را ب\\ه خ\\اطر

در آن دنی\\ا را ت\\رک گفت، ب\\ه خ\\داصمیآورم ک\\ه رس\\ول خ\\دا گوسفندان و شترانی که دیگر برای استفاده شیر به آنها داده بودند.- 1)9221- احم\\د )2 \،)24301( ( هیثمی آن را حس\\ن دانس\\ته24442(،\

است.(.2972( و مسلم )6459- بخاری )3


س\\وگند، وی از ن\\ان و گوش\\ت دو ب\\ار در ی\\ک روز س\\یر نش\\ده ( آمده. و نزد ابن جریر از148/5 این چنین در الترغیب )1بود!! س\\ه روز پی\\اپی ازص روایت است که گفت: رسول خدا لوی

نان گندم از ابتدایی که ب\\ه مدین\\ه آم\\د، و ت\\ا این ک\\ه ب\\ه راهش روایت اس\\تسرفت، سیر نگردید. و ن\\زد وی همچ\\نین از وی

ک\\ه گفت: آل محم\\د از ن\\ان ج\\و دو روز پی در پی ت\\ا این ک\\ه درگذش\\ت، س\یر نش\دند. و ن\زد وی همچ\نین ازصرسول خدا

( آم\\ده، روایت اس\\ت ک\\ه38/4، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز )لعائش\\ه درگذش\\ت ولی از دو س\یاه -خرم\ا و آب-صگفت: رس\ول خ\دا

گفت\ه اس\ت: رس\وللسیر نشد. و در روای\تی از بیهقی عائش\ه س\\ه روز مت\\والی س\\یر نش\\د،و اگ\\ر میخواس\\تیم س\\یرصخ\\دا

این3 2میش\\دیم، ولی وی دیگ\\ران را ب\\ر نفس خ\\ود ت\\رجیح میداد( آمده.149/5چنین در الترغیب )

آمد ص آنچه از شدت زندگی به سراغ رسول خدا و شکل مرسل روایت نموده، ک\\هسابن ابی الدنیا از حسن

ب\\ا نفس خ\\ود هم\\راه م\\ردم مواس\\ات و صگفت: رسول خ\\دا همدردی مینمود، حتی شلوار خ\\ود را ب\\ا پوس\\ت پیون\\د میداد، و لأنان چاشت و شب را سه روز مت\والی ت\ا این ک\ه ب\ه خداون\د

روایت اس\\تس. و نزد بخاری از انس 5 4پیوست یک جا نخورد ک\\ه درگذش\\ت ب\\ر س\\فرهای ن\\ان تا این صکه گفت: پیامبر خدا

نخورد، ونه هم نان نازک را صرف نمود. و در روایتی آم\\ده: و ن\\ه . این چ\نین در6هرگز به چش\م خ\ود گوس\فند کب\اب ش\ده را دید

( آمده.153/5الترغیب ) (1898( آلب\\انی در »ض\\عیف ال\\ترغیب« )2357 )- منکر است. ترمذی1

آن را منکر دانسته است. یعنی در ضمن نیاز به آن، آن را به دیگر محتاج\\ان میداد و ایث\\ارگری-\\ 2

مینمود. م. ( آم\\ده1898- این روایت منکر است چنانکه در »ض\\عیف ال\\ترغیب« )3

است. اگ\\ر ن\\ان چاش\\ت را میخ\\ورد، ن\\ان ش\\ب راصیع\\نی رس\\ول خ\\دا -\\ 4

نمیخورد، و اگر نان چاشت را نمیخورد، در آن صورت ش\\اید ن\\ان ش\\ب را صرف مینمود، و این عم\\ل در ذات خ\\ود، ن\\وعی از ص\\بر، قن\\اعت و

همدردی با مردم را تداعی مینماید. والله اعلم. م.- ضعیف مرسل.5( و ترم\\ذی )2392( و ابن ماج\\ه )10/128( احم\\د )5326- بخ\\اری )6

1788.)

حیات صحابه80 روایت بو ترمذی -که آن را ص\\حیح دانس\\ته- از ابن عب\\اس

شبهای مت\\والی و پی در پی راصنموده، که گفت: رسول خدا در حالی سپری مینمود که خانوادهاش گرس\\نه بودن\\د، و طع\\ام

. و همچنین نزد وی و1شب را نمییافتند، و اکثر نان شان جو بود روایت اس\\ت ک\\ه: وی از ن\\زد ق\\ومیسبخ\\اری از اب\\وهریره

گذش\\ت، ک\\ه در پیش روی ش\\ان گوس\\فند کب\\اب ش\\دهای ق\\رار داشت، آنها از ابوهریره دعوت نمودند، ولی او از خوردن آن ابا

از دنی\\ا رفت، و از ن\\ان ج\\و س\\یرصورزید و گفت: رسول خدا ( آمده است.148/5 151. این چنین در الترغیب )2نشد

تکهایل روایت نموده، که گفت: فاطمه سو احمد از انس ب\\ه او گفت: »اینص داد، پی\امبر صنان جو را به رس\\ول خ\دا

ظ\\رف س\\ه روز خ\\وردهاولین طع\\امی اس\\ت ک\\ه پ\\درت در . این را طبرانی روایت نم\وده، و اف\زوده اس\\ت: رس\\ول3است«

گفت: »این چیس\\ت؟« فاطم\\ه پاس\\خ داد: ق\\رص ن\\انیصخدا اس\\ت ک\\ه پختم و دلم ت\\ا این ک\\ه این تک\\ه را ب\\رایت نی\\اوردم،

فرم\\\ود:... و آن را مت\\\ذکرصراحت نگ\\\رفت. رس\\\ول خ\\\دا ( - بع\\د از این ک\\ه این را از احم\\د و312/10گردی\\ده. هیثمی )

طبرانی ذکر نموده - میگوید: رجال آنها ثقهاند. و نزد ابن ماج\\ه این حدیث به اسناد حس\\ن آم\\ده. و بیهقی ب\\ه اس\\ناد ص\\حیح از

ص روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\رای رس\\ول خ\\دا ساب\\وهریره طعام گرمی آورده ش\\د، و او خ\\ورد. هنگ\\امی ک\\ه ف\\ارغ گردی\\د

ه، در شکمم طع\\ام گ\\رم از فلان و فلان وقتفرمود: »الحمدلل ( آم\\ده149/5. این چنین در ال\\ترغیب )4تا حال داخل نشده بود«

است. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سو بخ\\اری از س\\هل بن س\\عد

نان سفید خالص بدون س\\بوس را از وق\\تی ک\\هصرسول خدا خداوند وی را مبعوث نمود، تا وقتی که دوب\\اره روحش را قبض

ال\\ک داش\\تید؟ صکرد، ندیده گفته شد: آیا در زمان رسول خدا ال\\ک را از وق\\تی ک\\ه خ\\دا مبع\\وثشصپاسخ داد: رس\\ول خ\\دا

(1923( و آلبانی آن را در »ص\\حیح ترم\ذی« )2360- صحیح. ترمذی )1( صحیح دانسته است.3264و همچنین »صحیح الترغیب« )

(.3339( و ابن ماجه )3/128:130( و احمد )5414بخاری )- 2(.10/312( و نگا: »مجمع الزوائد« )3/213- صحیح. احمد )3 « می گوی\\د: اس\\ناد آنالزوائد( بوصیری در »4150- ضعیف. ابن ماجه )4

حس\\\ن اس\\\ت و در م\\\ورد "س\\\وید" اختلاف اس\\\ت. آلب\\\انی آن را در« ابن ماجه، ضعیف دانسته است.ضعیف»


نمود، تا وقتی که دوباره قبضش کرد، ندید. گفته شد: شما ج\\و را الک ناشده چگونه میخوردید؟ گفت: ما آن را آرد می ک\\ردیم، و بع\د از آن ف\وت مینم\ودیم، آنچ\ه میپری\د، میپری\د، و آنچ\ه را

/153 )1باقی میماند، آن را تر مینمودیم. این چنین در ال\\ترغیب روایت نم\وده، ل( آمده. و طبرانی به اسناد حس\ن از عائشه5

کم و زیادی از نان جو ب\\اقیصکه گفت: بر سفره رسول خدا صنمیماند. و در روایتی نزد وی آمده: هرگز سفره رسول خدا

.2را از نزدش برنداشتیم که در آن زیادتی از طع\\ام ب\\اقی باشد (313/10( آم\\\\ده. هیثمی )151/5این چ\\\\نین در ال\\\\ترغیب )

میگوید: بزار بعضی این را روایت نموده است. و اصVVVحاب، و گذاشVVVتن سVVVنگ بVVVر ص رسVVVول خVVVدا

شکمهایشان در اثر گرسنگی روایت نموده، ک\\ه گفت: از گرس\\نگیسترمذی از ابوطلحه

شکایت بردیم، و لباس های مان را از یک ی\\کصبه رسول خدا سنگ که بر شکمهای مان گذارده بودیم برداشتیم، آنگاه رسول

)لباسش را از( دوسنگ برداش\\ت )ک\\ه ب\\ر ش\\کم بس\\تهصخدا ( آمده. و ابن ابی الدنیا از156/5. این چنین در الترغیب )3بود(

ب\\ود - روایتص - ک\\ه از اص\\حاب رس\\ول خ\\دا سابن بج\\یر گرس\\نگی پیشصنم\وده، ک\ه گفت: روزی ب\رای رس\ول خ\دا

آمد، به طرف سنگی روی آورد و آن را بر شکم خود نه\\اده بع\\د از آن گفت: »آگاه باشید، بسا نفس سیر و آس\\وده در دنی\\ا روز قیامت گرسنه و برهن\\ه اس\\ت. آگ\\اه باش\\ید، بس\\ا ع\\زت کنن\\ده نفسش ذلی\\ل کنن\\ده آن اس\\ت. آگ\\اه باش\\ید، بس\\ا ذلی\\ل کنن\\ده

/422. این چ\\نین در ال\\ترغیب )4نفسش عزت کننده آن است«(.3273- همچنین در »صحیح الترغیب« علامه آلبانی )1 ( آم\ده و من\ذری3269- صحیح لغیره. چنانکه در »ص\حیح ال\ترغیب« )2

(.1/313نیز آن را حسن دانسته است. نگا: »مجمع الزوائد« ) ( و413( آلبانی آن را در »ض\\عیف ترم\\ذی« )2371- ضعیف. ترمذی )3

( ض\\عیف دانس\\ته اس\\ت. ترم\\ذی ن\\یز آن را197»ض\\عیف ال\\ترغیب« ) غ\\ریب دانس\\ته و می گوی\\د: ج\\زاز این وج\\ه آن را نمی شناس\\م. من )محقق( می گویم: مشکل آن سیار بن حاتم است ک\\ه ص\\دوق اس\\ت و

دارای اوهام است. ( و ابن ج\\وزی در »ذم7/423- بس\\یار ض\\عیف. ابن س\\عد در طبق\\ات )4

(. در س\\\\ند آن س\\\\عد بن س\\\\نان1/2/343( و دیلمی )38اله\\\\وی« ) »اب\\ومهری الحمص« م\\تروک اس\\ت و دارقط\\نی و غ\\یر او وی را ب\\ه ساختن حدیث متهم کرده اند چنانکه ابن حجر می گوید. نگا: »الضعیفة«

حیات صحابه82 ( آمده. و این همچنان خطیب و ابن منده چنانک\\ه، در الاص\\ابه3( آمده، روایت نمودهاند.486/2)

درباره سیریلقول عائشه بخاری در کتاب الض\\عفاء و ابن ابی ال\\دنیا در کت\\اب الج\\وع -

روایت نمودهان\\\د ک\\\ه گفت: اولین ل»گرس\\\نگی« - از عائشه آفتی که در این امت پس از نبی اش پیش آم\\ده س\\یری اس\\ت، چون وقتی که شکمهای قوم سیر شد، بدن ها شان چاق ش\\د، و

. این1قلبهایش\ان ض\عیف گردی\د، و شهوتهایش\ان طغی\ان نم\ود( آمده است.420/3چنین در الترغیب )

ش اهل بیتش ابوبکر و عمر ،صگرسنگی رسول خدا ابوبکر و عمر و حکایت آنان با، صگرسنگی رسول خدا

ش ابوایوب روایت بطبرانی و ابن حبان در ص\\حیح خ\\ود از ابن عب\\اس

در شدت گرمای ظهر ب\\ه مس\\جدسنمودهاند که گفت: ابوبکر ش\\نید و پرس\\ید: ای اب\\وبکر، ت\\و را در اینسآمد، این را عم\\ر

ساعت چه چیز ب\\یرون نم\\وده اس\\ت؟ گفت: م\\را فق\\ط ش\\دت گرسنگی که احساس میکنم، بیرون ساخته است. عمر گفت: و مرا - به خدا سوگند - غیر آن بیرون نساخته است. در حالی که

نزد آنها خ\\ارجصآن دو در این حالت قرار داشتند، رسول خدا گردی\\ده فرم\\ود: »ش\\ما دو را در این س\\اعت چ\\ه چ\\یز ب\\یرون نموده است؟« گفتند: به خدا سوگند، ما را فق\\ط هم\\ان ش\\دت گرسنگی که در شکمهای مان احساس میک\\نیم، ب\\یرون س\\اخته

ج\\انم فرمود: »و مرا -سوگند به ذاتی که صاست. رسول خدا در دست اوست- غیر آن ب\\یرون نس\\اخته اس\\ت! پس برخیزی\\د«،

سآنگ\\اه ح\\رکت نمودن\\د، و ب\\ه دروازه م\\نزل ابوای\\وب انص\\اری آمدند، و ابوایوب طعام یا شیری را که داشت، برای رس\\ول خ\\دا

در همان روز ناوقت نمود، وص نگاه میداشت، و رسول خدا ص به وقت خود نیامد، بنابراین ابوایوب آن را به اهل خود داد، و خود

برای کار به نخلستانش رفت. هنگامی که آنها ب\\ه دروازه رس\\یدند، همس\\ر ابوای\\وب ب\\یرون

ب\\هصآمده گفت: مرحبا به نبی خدا و همراهانش. رسول خدا (.1286( و »ضعیف الترغیب« )236)/

کتاب- منکر موقوف. بخاری در »کتاب الضعفاء« و ابن ابی الدنیا در »1(.1293 الترغیب« )الخوف«. نگا: »ضعیف


وی گفت: »ابوای\\وب کجاس\\ت؟« ابوای\\وب - در ح\\الی ک\\ه در را شنید،صنخلستان خود مشغول کار بود - صدای رسول خدا

و ب\\\ه عجل\\\ه و ش\\\تاب آم\\\ده گفت: مرحب\\\ا ب\\\ه ن\\\بی خ\\\دا و همراهانش. ای نبی خدا، حالا وقتی که در آن میآم\\دی نیس\\ت؟

فرم\\ود: »راس\\ت گف\\تی«. )راوی( میگوی\\د:صرس\\ول خ\\دا ابوای\\وب رفت، و ش\\اخهای از خرم\\ا را قط\\ع نم\\ود، ک\\ه در آن خرمای خشک، خرمای تازه و نارس\یده وج\ود داش\\ت. ورس\\ول

فرمود: »من این را نمیخواستم، چرا خرماه\\ای خش\\کصخدا شده آن را برای ما نچیدی؟« گفت: ای رسول خدا، خواستم از خرمای خشک شده آن، خرمای نورسیده و نارسیده آن بخوری،

فرم\\ود: »اگ\\رصو همراه این حتما ب\\رایت ذبح میکنم. پی\\امبر ذبح نمودی، گوسفند ش\\یری را ذبح نکن«. بن\\ابراین وی بزغال\\ه ماده و یا بزغاله نری راگرفته ذبح نمود، و ب\\ه همس\\رش گفت: برای ما نان و خمیر کن، و ت\\و خ\\ودت ب\\ه ن\\ان ک\\ردن دان\\اتری. آنگاه ابوایوب نصف بزغاله را گرفته، پخت، و نصف دیگ\\رش را کباب نمود. وقتی که طعام آماده شد، و پیش روی رسول خ\\دا

از هم\\ان بزغال\\هص و اصحابش گذاشته ش\\د، رس\\ول خ\\دا ص مق\\داری گرفت\\ه و آن را روی تکهای ن\\ان گذاش\\ته گفت: »ای ابوایوب: این را به فاطمه برسان، چ\ون این چن\\دین روز اس\\ت که وی مثل این را نخورده است«. و ابوایوب نزد فاطمه رفت.

فرمود: »نان،صهنگامی که خوردند و سیر شدند، رسول خدا خش\ک ش\ده، خرم\ای نارس\یده و ن\و رس\ید -وگوشت، خرم\\ای

چشم هایش اشک زد-، سوگند به ذاتی که جانم در دست اوس\\ت، این هم\\\ان نعیمی اس\\\ت ک\\\ه از آن در روز قی\\\امت پرس\\\یده

میشوید«. این عمل بر اص\\حاب وی گ\\ران تم\\ام ش\\د، در ح\\ال فرم\\ود: »هنگامی مث\\ل این را یافتی\\د، وق\\تی ک\\ه دس\\تهای خ\\ود را پیش

"به نام خدا"، وق\\تی ک\\ه س\\یر ش\\دیدبسم اللهمیآورید، بگویید: ؛"«الحم\\د لل\\ه ال\\ذي ه\\و اش\\بعنا وانعم علين\\ا فافضل»بگویی\\د:

س\\تایش خ\\دایی راس\\ت ک\\ه او م\\ا را س\\یر نم\\ود، و ب\\ر م\\ا نعمت» "، چون این )دع\\ا( ب\\رای این )ن\\وع«فرمود، و آن را به\\تر گردانید

طعام( کافی است«. هنگامی ک\\ه برخاس\\ت ب\\ه ابوای\\وب گفت: »فردا نزد ما بیا«، و هر کس\\ی ک\\ه ک\\ار پس\\ندیدهای را ب\\رایش

وی را پ\اداش ده\د، )راوی(انج\\ام میداد، دوس\\ت میداش\\ت ک\\ه ت\\و ص گفت: رسول خ\\دا سمیگوید: ابوایوب آن را نشنید، عمر

حیات صحابه84 را دستور میدهد تا فردا نزدش بیایی. موصوف فردا نزد رسول

آمد، و او کن\\یز خ\\ود را ب\\ه او داده گفت: »ای ای\\وب ب\\اصخدا وی رفتار خوب نما چون ما تا وق\\تی ک\\ه ن\\زد م\\ا ب\\ود ج\\ز خ\\یر

آورد،صندیدهایم« وقتی که اب\\و ای\\وب او را ن\\زد رس\\ول خ\\دا وجه بهتری ج\\ز این ک\\ه اوصگفت: برای سفارش رسول خدا

43. این چنین در الترغیب )1را آزاد کنم نمییابم، و آزادش نمود( آمده است.1/3

و این را ب\\\\زار، اب\\\\ویعلی، عقیلی، ابن مردوی\\\\ه، بیهقی در روایت نمودهاند، کهبالدلائل و سعید بن منصور از ابن عباس

درص شنید که میگفت: رسول خدا سوی از عمربن الخطاب را در مسجد یافت و فرم\\ود:سچاشتگاه بیرون آمد، و ابوبکر

»چه چیز تو را در این ساعت بیرون نموده است؟« پاس\\خ داد: ای رسول خدا! مرا همان چیزی بیرون نم\\وده اس\\ت ک\\ه ت\\و را بیرون کرده است. )در این وقت( عمربن الخطاب آمد، رس\\ول

پرسید: »ای ابن خطاب تو را چه بیرون نموده است؟«صخدا گفت: همان چ\\یزی ک\\ه ش\\ما دو تن را ب\\یرون نم\\وده، م\\را ن\\یز

خود راصبیرون کرده است. آنگاه عمر نشست، و رسول خدا به طرف آن دو گردانیده برای شان صحبت کرد و فرم\\ود: »آی\\ا شما دو تن توانایی آن را دارید که به نخلستان رفته، در آنج\\ا از طعام و نوشیدنی و سایه استفاده نمایی\\د؟« و اف\\زود: »هم\\راه

... و حدیث را به2ما به منزل ابوالهیثم بن تیهان انصاری بروید« ( آمده، مت\\ذکر گردی\\ده40/4طول آن، چنان که در کنزالعمال )

( هیثمی5216( ابن حبان )185- صحیح لغیره. طبرانی در »الصغیر« )1 در »المجمع« می گوید: در سند آن عبدالله بن کیسان مروزی است که ابن حبان وی را ثقه دانسته اما دیگران وی را ضعیف دانس\\ته اند. بقی\\ه رجال این سند رجال صحیح اند.حافظ ابن حجر می گوید: ص\\دوق اس\\ت و دارای اوهام است. ابوحاتم و نسائی ن\\یز وی را ض\\عیف دانس\\ته اند و

ابن عدی در روایت او از عکرمه اشکال وارد ساخته است. ( و ترمذی و الانص\\اری ش\\اهد این208اما حدیث ابوهریره نزد مسلم )

روایت اس\\\ت. همچ\\\نین ش\\\خص مبهم در این روایت »اب\\\والهیثم بن التیهان« است چنانکه در »موطا« و »سنن ترمذی« به آن اشاره شده است. همینطور حدیث ابن عم\\ر ن\\زد ط\\بری ش\\اهد این روایت اس\\ت. منذری می گوید: این داستان از حدیث بسیاری از ص\\حابه روایت ش\\ده است که در بسیاری از این روایت های ب\\ه ن\\ام اب\\والهیثم تص\\ریح ش\\ده

است. من )محق\\ق( می گ\\ویم: همینط\\ور ح\\دیث ابن عب\\اس. آلب\\انی ن\\یز در

( می گوید: صحیح لغیره است. نگا: »ض\\عیف3297»صحیح الترغیب« )(.1303الترغیب« )


است. و این را مس\لم ب\\ه اختص\\ار روایت نم\وده، و از آن م\\رد انصاری ن\\ام ن\\برده اس\\ت، و این چ\\نین این را مال\\ک ب\\ه ش\\کل

»برایم رسید« به اختصار روایت نموده. حافظ منذری1)بلغنی(ه یکب\\ار ب\\ا167/5) ( میگوی\\د: ظ\\اهر این اس\\ت ک\\ه این قص\\

ابوالهیثم، و بار دیگر با ابوایوب اتفاق افتاده است.بگرسنگی علی و فاطمه

روایت نم\\وده ک\\هلط\\برانی -ب\\ه اس\\ناد حس\\ن- از فاطم\\ه روزی نزدش آمده پرسید: »پسرانم کجایند؟« -صرسول خدا

حسن و حسین - فاطمه پاس\\خ داد: درح\\الی ص\\بح نم\\ودیم ک\\ه هیچ چیزی ک\\ه چش\\ندهای آن را بچش\\د در خان\\ه م\\ا نب\\ود، علی گفت: من آنها را با خود میبرم، چون میترس\\م ک\\ه آنه\\ا ن\\زد ت\\و گری\\ه کنن\\د، و ن\\زدت چ\\یزی نیس\\ت، و ن\\زد فلان یه\\ودی رفت.

به س\\وی وی ب\\ه راه افت\\اد، و آن دو تن را درصرس\\ول خ\\دا دری\\\افت ک\\\ه ب\\\ازی میکردن\\\د، و در پیش روی ش\\\ان2حوضی

گفت: »ایصباقیماندهای از خرما ق\\رار داش\\ت. رس\\ول خ\\دا علی! آی\\\ا پس\\\رانم را قب\\\ل از این ک\\\ه گ\\\رمی ش\\\دید ش\\\ود

پاسخ داد: ما در حالی صبح نمودیم کهسبرنمیگردانی؟« علی در خانه چیزی نبود، ای رسول خدا! اگر بنشینی تا برای فاطمه از باقی مانده خرما جمع کنم، بهتر میش\\ود. آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا

نشست، و او برای فاطمه از باقی مانده خرما جم\\ع نم\\ود،ص صسپس آن را در پارچهای قرار داد و برگشت، و رسول خ\\دا

یکی از آنه\\\ا را حم\\\ل نم\\\ود، و علی دیگرش\\\ان را و آن دو را

( و بیهقی در »ال\\دلائل« )3681( و ب\\زار )250- ض\\عیف. اب\\ویعلی )2 (. در سندهای ایشان عبدالله بن عیسی است که ضعیف اس\\ت1/362

( بخاطر عبدالله بن عیسی ح\\دیث را10/316و هیثمی در »المجمع« )دارای اشکال می داند.

برایم رسید، و سند را ذکر ننماید.- اينكه محدث بگويد:1 در نص »شربه« آمده است، و آن عبارت از حوض کوچکی است که-\ 2

در بیخ و اطراف درخت خرما، به خاطر رسیدن آب به آن حفر میشود.م.

حیات صحابه863( آمده. و هیثمی )171/5. این چنین در الترغیب )3برگرداندند

( میگوید: اسناد آن حسن است.16/10 روایت نموده، ک\\ه گفت: ب\\ه من خ\\بر دادهسو هناد از عطا

گفت: روزهای چندی چنان درنگ نمودیم که نهسشد که علی ، بیرون گردیدم و به دیناریصنزد ما چیزی بود و نه نزد پیامبر

برخوردم که در راه افتاده بود، اندکی مکث کردم و ب\\ا خ\\ود در گرفتن یا ترک آن مشورت میکردم، بعد آن را به خاطر مش\\کل و سختی که داشتیم، گرفتم. و آن را ب\\رای تج\\ار ب\\ردم و ب\\ا آن آرد خریدم، و آن آرد را ب\\رای فاطم\\ه آورده گفتم: خم\\یر کن و نان بپز. وی به خمیر کردن شروع نم\\ود - و م\\وی پیش\\انی اش از شدت سختی که ب\\ه وی رس\\یده ب\\ود ب\\ه لب کاس\\ه میزد - و

آم\\ده او را خ\\برصبعد از آن ن\\ان پخت. من ن\\زد رس\\ول خ\\دا فرم\\ود: »آن را بخوری\\د، چ\\ون آن رزقیصدادم. آن حض\\رت . این را عدنی از محمد1 به شما داده است«لأاست که خداوند

بن کعب ق\\رظی ب\\ه ش\\کل ط\\ولانی روایت نم\\وده اس\\ت. این ( هم از240/1( آمده. و این را ابوداود )328/7چنین در الکنز ).2 به شکل طولانی روایت کردهسسهل بن سعد

سو احمد از محمد بن کعب قرظی روایت نم\\وده ک\\ه علی در ح\\الی دری\\افتم ک\\ه ازصفرمود: من خود را با رس\\ول خ\\دا

مالم ب\\ه چه\\ل ه\\زارگرسنگی بر شکمم سنگ میبستم، و زکات دین\ار میرس\ید - و در روای\تی آم\ده: و زک\اتم ام\روز چه\ل ه\زار

رجال هردو روایت صحیح اند، غیر از شریک بن عبدالله-،3است نخعی، که حسن الحدیث میباشد، ولیکن درب\اره ش\\نیدن محم\د

(. هیثمی در »المجم\\\\ع« )340- ض\\\\عیف. ط\\\\برانی در »الکب\\\\یر« )3 ( آن را حسن دانسته اس\\ت و همچ\\نین من\\ذری در ال\\ترغیب و10/316

الترهیب. اما علامه آلبانی این را رد کرده و می گوید: در اسناد آن عون بن محمد از مادرش جعف\\ر روای\\ات ک\\رده اس\\ت ک\\ه مجه\\ول اس\\ت و کسی وی را ثقه نداسته است و خود عون نیز مجهول اس\\ت و غ\\یر از

»ض\\عیف ال\\ترغیب« ). نگ\\ا:ابن حبان کسی وی را ثق\\ه ندانس\\ته است1922.)

- ضعیف. منقطع است.1 ( از س\\\هل و آلب\\\انی آن را در »ص\\\حیح1716- حس\\\ن. اب\\\وداوود )2

(.6/334ابوداوود« حسن دانسته است. همچنین بیهقی در »الکبری« ) ( س\\ند آن بین محم\\د بن کعب و علی منقط\\ع1/159- ض\\عیف. احم\\د )3

است. گرچه ابوداوود سماع محمد بن کعب از علی را ت\\رجیح داده اس\\ت( آمده است. والله اعلم.268چنانچه در »جامع التحصیل« )


اختلاف ش\\ده اس\\ت. این چ\\نین در مجم\\عسبن کعب از علی ( آمده است.123/9الزوائد هیثمی ) و دسVVتور دادن بVVه ام سVVلیم تVVا بVVر ص رسVVول خVVدا

گرسنگی صبر نماید ب\\ه اوص روایت نموده که رسول خدا لطبرانی از ام سلیم

گفت: »صبر کن -به خدا س\\وگند- در آل محم\\د از ابت\\دای هفت )روز( چیزی نیست، و در زیر دیگی از آنها از ابتدای س\\ه )روز( آتش افروخت\\ه نش\\ده اس\\ت. ب\\ه خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر از خداون\\د بخواهم که همه کوههای تهامه را طلا بگردان\د این ک\ار را حتم\ا

( آمده.42/4. این چنین در الکنز )1میکند«س گرسنگی سعدبن ابی وقاص

)حکایت سعد در این باب، و ذکر این که او نخستین کسیاز عرب بوده که در راه خدا تیر انداخته است(

روایت نم\\وده، ک\\هس( از س\\عد 93/1اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) گفت: ما قومی بودیم، که در مکه به ما هم\\راه ب\\ا رس\\ول خ\\دا

شدت و سختی زندگی میرسید، وقتی که آزمایش و سختیص به سراغمان آمد، خود را با آن آشنا س\\اختیم و ب\\ا م\\داومت ب\\ر آن، ب\\ه آن ع\\ادت نم\\وده ص\\بر پیش\\ه ک\\ردیم. و من خ\\ود را ب\\ا

در مکه در حالی یافتم ک\\ه در وقت ش\\ب ب\\رایصرسول خدا بول نمودن بیرون گردیدم، و صدای ترک ترک چیزی را در زی\\ر ادرار خ\ود ش\\نیدم، متوج\ه ش\\دم ک\ه قطعهای از پوس\\ت ش\\تر است، آن را برداشتم و شستم، بع\\د از آن، آن را س\\وزانیدم، و در می\\\ان دو س\\\نگ ق\\\رار دادم )و آرد نم\\\ودم(، س\\\پس آن را هم\\انطور خش\\ک ب\\ه ده\\ان انداخت\\ه ف\\رو ب\\ردم، و ب\\ر آن آب

نوشیدم، و سه روز را با همان خوردن سپری کردم. روایتسشیخین )بخ\اری و مس\لم( از س\\عدبن ابی وق\\اص

نمودهاند که گفت: من نخس\\تین کس\\ی از ع\\رب هس\\تم ک\\ه در غزا مینمودیم، وصراه خدا تیری انداختهام. و ما با رسول خدا

طعام دیگری نداش\\تیم، ح\\تی2جز برگ درخت حبله و این سمر فردی از ما چون گوسفند )پشکل( به طرف بیرون مینشس\\ت،

( و در س\\ند آن حج\\اج بن ف\\روخ295- ضعیف. ط\\برانی در »الکب\\یر« )1است که ضعیف است.

دو نوع درختی است که در بادیه میروید. م.- 2

حیات صحابه88/179. این چنین در الترغیب )3که اجزای آن به هم خلط نمیشد

(، و ابن س\\\عد )18/1( آم\\\ده. و اب\\\ونعیم آن را در الحلی\\\ه )5( مانند آن را، روایت نمودهاند.99/3

ش گرسنگی مقداد بن اسود و دو تن از همراهانش روایتس( از مق\\داد بن اس\\ود 173/1اب\\و نعیم در الحلی\\ه )

نم\\وده، ک\\ه گفت: من و دو تن از همراه\\انم، ک\\ه نزدی\\ک ب\\ود، شنوایی و بین\\ایی م\\ان از ش\\دت س\\ختی و رنجی ک\\ه برای م\\ان رسیده بود از بین برود، آمدیم و خود را بر اصحاب رسول خ\\دا

عرضه میکردیم، ولی هیچ یکی ما را قب\\ول نمیک\\رد، ت\\ا اینص درص ما را به اقامتگاه خود ب\\رد -آل محم\\د صکه رسول خدا

آن وقت سه رأس بز داشتند که آنها را میدوش\\یدند-. و رس\\ول شیر را در میان ما تقسیم مینم\\ود، و م\\ا س\\هم رس\\ولصخدا را میبرداشتیم. وی میآمد و س\\لامی میداد ک\\ه بی\\دار راصخدا

میشنوانید، و خواب رفته را بیدار نمیکرد. شیطان به من گفت: است( بنوشی )بهتر خواهدصاگر این جرعه را )که حق پیامبر

ن\\زد انص\\ار میرود و آنه\\ا ب\\ه او هدی\\هصشد( چون پیامبر خ\\دا میدهند، شیطان تا وقتی برمن وسوسه نمود که آن را نوشیدم. و هنگ\\امی ک\\ه آن را نوش\\یدم پیش\\مانم گردانی\\ده گفت: چ\\ه

میآید و سهم نوشیدنی خ\\ود را نمییاب\\د، و ب\\رصکردی؟ محمد ت\\و دع\\ا میکن\\د و هلاک میش\\وی. آن دو هم\\راهم س\\هم خ\\ود را نوشیدند و به خواب رفتند، و مرا خواب نبرد، و بر من عبایی از خودم بود که وق\\تی آن را ب\\ر س\\رم میگذاش\\تم ق\\دمهایم از آن آشکار میشد، و وقتی که بر قدم هایم میگذاش\\تم س\\رم برهن\\ه

تشریف آورد، و آنق\\در ک\\ه خ\\دا خواس\\تهصمیشد. رسول خدا بودنماز بخواند، نماز خواند، بعد از آن به طرف نوش\\یدنی خ\\ود نگاه کرد، و در آن چیزی را ندید، آنگاه دست خود را بلند نمود. )با خود( گفتم: اکنون بر من دعا میکند و هلاک میشوم. رس\\ول

فرمود: »ب\ار خ\دایا، آن کس را ک\ه ب\ه من طع\ام دادهصخدا طعام بده، و آن کس را که ب\\ه من نوش\\انیده بنوش\\ان«. آنگ\\اه من کارد و عبا را گرفته، به طرف بزها رفتم، آنها را میدیدم که

کنم. ذبح صکدام شان چاق است، تا همان را برای رسول خدا ناگاه )دیدم( که پستانهای همه شان پر از شیر اس\\ت، کاس\\های را

گرفتم، که میخواس\\تند در آن بدوش\\ند، و در آنصاز آل محمد صدوشیدم تا این ک\\ه ل\\بریز ش\\د. بع\\د از آن ن\\زد رس\\ول خ\\دا

(.2966( و مسلم )5412- بخاری )3


آمدم، و او نوشید، بعد برای من داد و نوشیدم، باز آن را به وی دادم و نوش\\ید، ب\\از ب\\ه من داد و نوش\\یدم، بع\\د از آن خندی\\دم

ب\\ه من گفت: »این صطوری که به زمین افت\\ادم رس\\ول خ\\دا یکی از کارهای ناپسندیدهات است ای مق\\داد«، من ش\\روع ب\\ه بی\\ان آنچ\\ه نم\\ودم ک\\ه ب\\رایش انج\\ام داده ب\\ودم. رس\\ول خ\\دا

چ\\یزی دیگ\\ری نب\\وده،لأفرمود: »این به جز رحمتی از خداون\\د اگ\\ر دو هم\\راهت را بی\\دار میک\\ردی، و از این مینوش\\یدند به\\تر میشد«. گفتم: سوگند به ذاتی که تو را به حق مبع\\وث نم\\وده، این که تو آن را نوشیدی، و من ب\\اقی مان\\ده را نوش\\یدم، دیگ\\ر

. وی همچن\\ان از1ب\\اکی ن\\دارم ک\\ه کی را از م\\ردم گذاش\\تهام روایت نموده، که گفت: وقتی که ب\\هسطریق طارق از مقداد

ده ده تن -یع\\نی در ه\\رصمدینه وارد شدیم، ما را رسول خدا خانه-تقسیم نمود میگوید: من در همان ده تنی بودم که رس\\ول

در میان آنها قرار داشت. میافزای\د: م\\ا ج\ز گوس\\فندیصخدا که شیر آن را تقسیم میکردیم دیگر چیزی نداش\\تیم. این چ\\نین

( آمده.174/1در الحلیه ) سگرسنگی ابوهریره

)ابوهریره و بستن سنگ بر شکمش از گرسنگی( میگفت: ب\\هساحمد از مجاهد روایت نم\\وده: ک\ه اب\\وهریره

خدا سوگند، من ب\\ر جگ\\رم -)ش\\کمم(- از ش\\دت گرس\\نگی ب\\ر زمین تکیه میکردم، و سنگ را از گرسنگی بر ش\\کمم میبس\\تم. و روزی در راه آنها که از آن ب\\یرون میرفتن\\د، نشس\\تم، اب\\وبکر

پرسیدم، او را فق\\طلأگذشت و او را از آیهای از کتاب خداوند به خاطر این پرسیدم که مرا با خود ب\\برد ولی این ط\\ور نک\\رد،

پرسیدم، اولأبعد عمر گذشت، و او را از آیهای ازکتاب خداوند را فقط به خاطر این پرسیدم که مرا با خود ببرد، ولی این ک\\ار

عب\\ور نم\\ود، و آنچ\\ه را در روی وصرا نکرد، آنگاه ابوالقاس\\م نفسم بود دانست و گفت: »ابوهریره«، ب\\ه او گفتم: لبی\\ک، ای رس\\ول خ\\دا، فرم\\ود: »)ب\\ه من( ب\\ه من بپیون\\د«، من اج\\ازه خواستم، و به من اجازه داد، و ش\\یری را در ی\\ک کاس\\ه ی\\افتم.

فرمود: »این ش\\یر را از کج\\ا آوردی\\د؟« گفتن\\د:صرسول خدا ( و مسلم در »الاش\\ربة« )1/173/174- صحیح. اوبنعیم در »الحلیة« )1

( و نس\\ائی در »عم\\ل4/188( و احم\\د )3576( و ترم\\ذی )13/225(.291الیوم و اللیلة« )

حیات صحابه90 فلان -یا آل فلان- آن را به ما اهدا نموده است. گفت: »اباهر«، گفتم: لبیک، ای رسول خدا، فرمود: »ن\\زد اه\\ل ص\\فحه ب\\رو، و آنها را نزدم فراخوان«، میگوید: - و اهل صفحه مهمانان اسلام بودند، نه ب\\ه اهلی پن\\اه ب\\رده بودن\\د و ن\\ه ب\\ه م\\الی، وق\\تی ک\\ه هدیهای برای رسول خدا میرسید، خود از آن استفاده میکرد، و برای آنها نیز از آن میفرستاد، و وقتی که برایش صدقه میآم\\د، بدون این که خود از آن اس\\تفاده کن\\د، ب\\رای آنه\\ا میفرس\\تاد -. ابوهریره میگوید: این حرف مرا خف\\ه س\\اخت، و میخواس\\تم از آن ش\\یر چ\\یزی بنوش\\م ت\\ا توس\\ط آن بقی\\ه روز و ش\\بم را ب\\ا توانایی س\\پری نم\\ایم. و )ب\\اخود( گفتم: من فرس\\تاده )رس\\ول خدا( هستم، وق\\تی ک\\ه ق\\وم بیای\\د، این من هس\\تم ک\\ه ب\\ه آنه\\ا میدهم، و گفتم: از این ش\\\یر چ\\\یزی ب\\\رایم نمیمان\\\د! ولی از طاعت خدا و رسولش گزیری نبود. رفتم و آنه\\ا را فراخوان\\دم، آمدند و اجازه خواستند، و به آنها اجازه داد، و جاهای خویش را

گفت: »اباهر«، بگ\\یرصدر خانه گرفتند. بعد از آن رسول خدا و به آنها بده«، من کاسه را گرفتم، و شروع ب\\ه دادن آن ب\\رای آنها نمودم، آنگاه هر شخص کاس\\ه را میگ\\رفت و مینوش\\ید، ت\\ا این که سیر میشد و باز کاسه را مسترد مینمود، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه

دادم،صآخرین فرد آنها رسیدم، و )کاسه را( ب\\ه رس\\ول خ\\دا وی کاس\\ه را گ\\رفت و آن را در دس\\ت خ\\ود گذاش\\ت و در آن چیزی زیادتی باقی مانده بود، بعد سر خود را بلن\\د نم\\ود، و ب\\ه

می نم\\وده گفت: »اب\\اهر« گفتم: لبی\\ک، ایمن نگریس\\ته تبس\\ رسول خدا، فرمود: »من و تو باقی ماندیم«. گفتم: راست گفتی ای رس\\ول خ\\دا، گفت: »بنش\\ین و بن\\وش«، میگوی\\د: نشس\\تم و نوشیدم، بعد به من گفت: »بن\\وش«، و نوش\\یدم و پی\\اپی ب\\ه من میگفت: »بنوش«، و مینوشیدم، ت\ا اینگفتم: ن\ه، س\وگند ب\ه ذاتی ک\ه ت\و را ب\ه ح\ق مبع\وث نم\\وده، ج\ای رفتن ب\رای آن در خ\ود نمیی\\ابم!! گفت: »کاس\\ه را ب\\رای من ب\\ده«، من کاس\\ه را ب\\ه او

. این را همچنین بخاری و ترمذی1دادم، و او از باقی مانده نوشید روایت نمودهان\\د، و ترم\\ذی گفت\\ه: ص\\حیح اس\\ت. این چ\\نین در

( آم\ده. و ح\اکم آن را روایت نم\وده میگوی\د: ب\ه101/6البدایه )شرط بخاری و مسلم صحیح است.

شدت گرسنگی که دامنگیر ابوهریره شد

(.2/515( و احمد )6452- بخاری )1


روایت نم\\وده، ک\\هسابن حبان در صحیح خ\\ود از اب\\وهریره گفت: سه روز بر من گذشت که در آن چیزی نخوردم، به قصد صفه آمدم، ولی میافتادم. بچهها )با دیدن این ح\\الت( میگفتن\\د: ابوهریره دیوانه شده است. میگوید: شروع به صدا ک\\ردن آنه\\ا نموده میگفتم: بلکه شما دیوانگان هستید، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه ص\\فه

سر خوردم که دو کاسه نانترصرسیدیم. تصادفا با رسول خدا برایش آورده شده بود. او اهل صفه را ب\ر آن فراخوان\\د،1شده

و آنها از آن میخوردند، من سر خود را بلند میکردم تا مرا ص\\دا این ک\\ه ق\\وم برخاس\\ت، و در کاس\\ه ج\\ز چ\\یز ان\\دکی درکند، ت\\ا

آن را جم\\ع نم\\ود، و ی\\کصنواحی آن باقی نماند. رس\\ول خ\\دا لقمه جور شد، آن را بر انگشتان خود گذاشته فرم\\ود: »بخ\\ور، به نام خدا«، سوگند به ذاتی که جانم در دس\\ت اوس\\ت، من ت\\ا

1. این چنین در الترغیب )2آن وقت از آن خوردم که سیر شدم( آمده.76/5

بخاری و ترمذی از ابن سیرین روایت نمودهاند که گفت: م\\ا بودیم، و بر تن وی دو لباس کتانی سرخ رن\\گسنزد ابوهریره

قرار داشت. وی بینی خود را با یکی از آنه\\ا پ\\اک نم\\وده گفت: به، به!! ابوهریره بینی خود را با کتان پ\\اک میکن\\د، من خ\\ود را

و حجره عائش\\هصدر حالی یافتم که در میان منبر رسول خدا بیه\\وش میافت\\ادم کس\\ی میآم\\د، و پ\\ای خ\\ود را ب\\ر گ\\ردنمل

، و گمان میکرد که برایم دیوانگی پیش آم\\ده اس\\ت3میگذاشت . این چنین در الترغیب4ولی آن حالت فقط بر اثر گرسنگی بود

( و378/1( آمده. و این را همچنان ابونعیم در الحلی\\ه )397/3) ( مانند53/4عبدالرزاق مانند آن، روایت نمودهاند، و ابن سعد )

این را روایت نم\\وده، و اف\\زوده اس\\ت: من خ\\ود را در ح\\الی یافتم که ب\\رای این عف\\ان و دخ\\تر غ\\زوان ب\\ه طع\\ام ش\\کمم و

در نص ثرید آمده است، ثرید یا ثریده، ترید، تریت، طعامی از نان خرد-\ 1 کرده در آبگوشت، نانی که در آبگوشت یا شیر یا اشکنه خرد وتر کنن\\د را

معنا میدهد، ثرائد و ثرود جمع. به نقل از فرهنگ عمید. م. ( در س\\ند آن حی\\ان بن بس\\طام اس\\ت ک\\ه6533. ابن حب\\ان )- ض\\عیف2

مجهول است و جز ابن حب\ان کس\ی او را ثق\ه ندانس\ته اس\ت و ج\ز ابن(.1/622 »المیزان« )نکرده است. نگا:سلیم کسی از او روایت

در میان عرب ها چنین مرسوم بوده که پای خویش را بر گردن دیوانه- 3و بیهوش میگذاشتند، تا به هوش آید. والله اعلم. م.

( و ابن س\\\عد در1/378( و اب\\\ونعیم در »الحلی\\\ة« )7324- بخ\\\اری )4(.4/53»الطبقات« )

حیات صحابه92 پاپوش پایم اجیر بودم، وقتی ک\\ه س\\وار میش\\دند جلوکش ش\\ان مینمودم، و وق\\تی ک\\ه پ\\ایین میآمدن\\د خدمت ش\\ان را میک\\ردم. روزی دختر غزوان به من گفت: حتم\\ا آن را پ\\ا برهن\\ه آب دادن میبری، و ایستاده سوار میشوی. اب\\وهریره میگوی\\د: بع\\د از آن خداوند او را به نکاح من در آورد، و ب\\ه او گفتم: حتم\\ا آن را پ\\ا برهنه آب دادن میبری، و ایس\\تاده س\\وار میش\\وی. و در روایت دیگری از ابن سعد قبل از ایناز سلیم بن حیان آم\\ده ک\\ه گفت:

شنیدم که میگوی\\د:ساز پدرم شنیدم که میگفت: از ابوهریره یتیم ب\زرگ ش\\دم، مس\کین هج\\رت نم\\ودم و ب\\رای بس\\ره بنت غزوان به طعام شکمم و کفش پایم اجیر بودم، وقتی که پ\\ایین میآمدند خدمت میکردم، و وق\\تی ک\ه س\\وار میش\\دند، جل\\وکش مینمودم، بعد خداوند او را به نکاح من درآورد، بنابراین ستایش خدایی راست که دین را شالوده و اساس گردانید، و اب\\وهریره

.1را امام احمد -که راویانش راوی\\ان ص\\حیح اند- از عبدالل\\ه بن ش\\قیق

در مدینه اق\\امتسیکسال با ابوهریره روایت نموده، که گفت: قرار داش\\تیم- ب\\هلنمودم. روزی -در حالی که در حجره عائشه

من گفت: ما خود را در ح\الی ی\\افتیم ک\ه ج\\ز چادره\\ای خش\\ن دیگر لباسی نداشتیم، و روزهایی بر یکی از ما میآمد ک\\ه در آن طعامی نمییافت تا پشت خود را به آن اس\\توار نگ\\ه دارد، ح\\تی

خود میبس\\ت،که یکی از ما سنگ را میگرفت، و آن را بر شکم .2و بعد آن را با لباس خود میبست تا پشتش را اس\\توار نگ\\ه دارد

(321/10( آم\\\\ده. و هیثمی )177/5این چ\\\\نین در ال\\\\ترغیب ) میگوید: رجال وی رج\ال ص\حیحاند، و ن\زد احم\د همچ\نین از وی

خرم\ا و آب ب\ود وصروایت است که گفت: طعام ما با نبی خدا بس. ب\ه خ\دا س\وگند، م\ا این گن\دم ش\ما را نمیدی\دیم، و ن\ه هم

فق\طصمیدانستیم که این چیست؟ و لباس مان با رس\ول خ\دا ( میگوید: رجال وی رج\\ال321/10چادرهای اعراب بود. هیثمی )

صحیح اند. و بزار این را به اختصار روایت نموده است.بگرسنگی اسماء دختر ابوبکر صدیق

( در سند آن ابن حبان بن بسطام اس\\ت ک\\ه4/53- ضعیف. ابن سعد )1مجهول است.

. احمد و منذری می گوید: راویان آن راویان ص\\حیح اند وصحیح موقوف -2 ( می گوی\\د: رج\\ال آن رج\\ال ص\\حیح اند. آلب\\انی ن\\یز در10/321هیثمی )

( می گوید: صحیح موقوف است.3307»صحیح الترغیب« )


روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: بطبرانی از اس\\ماء بنت ابی بکر آن را در زمین ب\\نیصیک بار در زمینی بودم ک\\ه رس\\ول خ\\دا

صنضیر به ابوس\\لمه و زب\\یر داده ب\\ود، و زب\\یر ب\\ا رس\\ول خ\\دا خارج شده بود. و ما همسایهای یهودی داشتیم، او گوسفندی را ذبح نمود و پخته شد، و من بوی آن را استشمام نم\\ودم، آنگ\\اه در من چیزی داخل گردید که آنچنان چیزی هرگز ب\\ر من داخ\\ل نشده بود، و من به دخترم خدیج\\ه حامل\\ه ب\\ودم، و نمیتوانس\\تم ص\\بر کنم. روان ش\\دم و ن\\زد زن یه\\ودی رفتم، و از وی آتش خواس\\تم ت\\ا باش\\د ب\\ه من طع\\ام بده\\د، و ب\\ه آتش ض\\رورتی نداشتم. هنگ\\امی ک\\ه ب\\وی را استش\\مام نم\\ودم، و آن را دی\\دم حرصم افزون گردید، و آتش را خاموش نم\\ودم، ب\\از ب\\رای ب\\ار دوم ب\ه طلب آتش آم\دم، و ب\از ب\\رای س\\ومین ب\\ار، بع\د از آن نشستم و گریه کردم، و به خداوند دعا نمودم. آنگاه ش\\وهر آن زن یهودی آمد و گفت: آی\\ا کس\\ی ن\\زد ش\\ما داخ\\ل ش\\ده ب\\ود؟ زنش پاسخ داد: آن ع\\ربی ب\\رای آتشگیری )داخ\\ل ش\\ده( ب\\ود. گفت: ی\\ا من از این اب\\دا نمیخ\\ورم ی\\ا این ک\\ه از این ب\\رای وی میفرستی. بعد یک کاس\\ه او ب\\رایم ارس\\ال نم\\ود، و هیچ چ\\یزی

. این چ\\نین1خوشایندتر از آن خوردنی، برایم در روی زمین نبود ( میگوی\\د: در این166/8( آم\\ده. و هیثمی )284/4در الاص\\ابه )

روایت ابن لهیعه آم\\ده، ک\\ه ح\\دیث وی حس\\ن میباش\\د، و بقی\\هرجال وی رجال صحیحاند.

شا گرسنگی عامه اصحاب رسول خد)صحابه کرام و گرسنگی و سرمای شب خندق(

ص -وی از جمله اصحاب رس\\ول خ\\دا سابونعیم از ابوجهاد بود- روایت نموده، که پس\\رش ب\\ه وی گفت: ای پ\درم، رس\\ول

را دیدید، و او را همراهی کردید!! به خدا س\\وگند، اگ\\رصخدا من وی را میدیدم این طور و آن طور نمینمودم. پدرش ب\\ه وی گفت: از خدا بترس، و مستقیم باش، سوگند به ذاتی ک\\ه ج\\انم در دس\\ت اوس\\ت، م\\ا خ\\ود را در ش\\ب خن\\دق ب\\ا وی در ح\\الی یافتیم که میگفت: »کی می رود و خبر آنه\\ا را ب\\رای م\\ا میآورد، خداوند او را در روز قیامت رفی\\ق من بگردان\\د؟« ولی هیچ ی\\ک از مردم از شدت گرسنگی و سرمایی که دچارش\\ان ش\\ده ب\\ود

( در سند آن ابن لهیعه104،\ 24/103- ضعیف. طبرانی در »الکبیر« )1(.8/166است که ضعیف است. نگا: »المجمع« )

حیات صحابه94 . این را1برنخاست، تا این ک\\ه در ب\\ار س\\وم ص\\دا زد: ای حذیفه

دولابی از این طریق روایت نموده است. این چ\\نین در الاص\\ابه در تحمل سرما، به طول آن بهس( آمده. و حدیث حذیفه 35/4)

معنای این خواهد آمد. روایت نم\\وده، ک\\هسو بزار - به اسناد جید - از ابن مسعود

آثار گرس\\نگی را در روه\\ای اص\\حاب خ\\ود صگفت: رسول خدا مشاهده نم\ودو گفت: »بش\ارت ب\اد! ب\ه ش\\ما. ب\ر ش\ما زم\انی خواهد آمد، که برای یکی شما چاشت هم ی\\ک کاس\\ه ن\\انتر ش\\ده بیاید، و شب نیز به مانند آن برایش بیاید«. گفتند: ای رسول خ\\دا

م\\ا در آن روز خ\\وب و به\\تر میباش\\یم. فرم\\ود: »بلک\\ه ش\\ماص (422/3. این چ\\نین در ال\\ترغیب )2امروز از آن روز بهتر هستید«

آمده. سو ابن ابی ال\\دنیا - ب\\ه اس\\ناد جی\\د - از محم\\د بن س\\یرین صروایت نموده، که گفت: ب\\ر م\\ردی از اص\\حاب رس\\ول خ\\دا

سه روز میگذشت ولی چیزی نمییافت ک\\ه بخ\\ورد، و پوس\\ت را میگرفت، و آن را کباب کرده میخ\\ورد، و اگ\\ر چ\\یزی نمیی\\افت،

. این چ\\نین در3س\\نگی را گرفت\\ه و کم\\رش را ب\\ا آن میبست( آمده.179/5الترغیب )

افتادن برخی از صحابه در قیام نماز از فرط گرسVVنگیو ناتوانی

ترمذی -که آن را صحیح دانسته- و ابن حبان در صحیح خ\\ود از صروایت نمودهاند: هنگامی که رسول خ\\دا سفضاله بن عبید

برای مردم نماز میخواند، بعضی م\\ردانی ک\\ه در نم\\از ایس\\تاده بودند از فرط گرسنگی و ناتوانی میافتادند -اینها اصحاب ص\\فه

میگفتن\\د: این\\ان دیوانگانن\\د. وق\\تی ک\\ه4بودند- به حدی که اعراب نم\\از را میخوان\\د، به س\\وی آنه\\ا برگش\\ته میگفت:صرسول خدا

»اگر بدانید که نزد خداوند برای تان چیست، حتما دوست خواهی\\د ( ذکر کرده و می گوید: در4/35. ابن حجر آن را در »الاصابة« )ضعیف-\ 1

سند آن مجهولانی هستند. - صحیح لغیره. به روایت بزار. منذری سند آن را )جی\\د( خ\\وب دانس\\ته2

( آن را صحیح لغیره دانسته2141است. آلبانی در »صحیح الترغیب« )(3308است. همچنین نگا: )

- حسن موق\\وف. ابن ابی ال\دنیا در »کت\\اب الج\\وع« مت\\ذری می گوی\\د:3 (3310سند آن خوب )جید( است. آلبانی آن را در »صحیح الترغیب« )

حسن دانسته است.بادیه نشینان.- 4


. این چ\\نین در1داشت، ک\\ه فق\\ر و حاجتمن\\دی تان اف\\زون گ\\ردد« ( ب\\ه339/1( آمده. و این را ابونعیم در الحلی\\ه )176/5الترغیب )

اختصار روایت نموده است. و بعضVVVVیأاصVVVVحاب و خVVVVوردن بVVVVرگ در راه خVVVVدا

حکایتهایشان در تحمل گرسنگی روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: هفت تن ازسط\\\برانی از انس یک خرما را مکیدند، و برگ ه\\ای افت\\ادهصاصحاب رسول خدا

.2زخمی شدرا میخوردن\\د ت\\ا ج\\ایی ک\\ه گوش\\ههای دهان ش\\ان ( میگوی\\\\د: در این خلی\\\\د بن دعلج آم\\\\ده و او322/10هیثمی )

ضعیف میباشد. روایت نم\\وده:سو ابن ماجه -به اسناد صحیح- از ابوهریره

آنها ک\\ه هفت تن بودن\\د دچ\\ار گرس\\نگی ش\\دند. میگوی\\د: آنگ\\اه هفت خرم\ا ب\\ه من داد، ب\رای ه\ر انس\ان ی\\کصرس\\ول خ\دا

( آمده.178/1. این چنین در الترغیب )3خرما روایت اس\\ت ک\\هس( از اب\\وهریره 329/4و نزد ابن س\\عد )

گفت: روزی از خانهام به طرف مسجد رفتم، و فقط گرسنگی راصمرا بیرون ساخته بود، و تنی چند از اصحاب رسول خ\\دا

یافتم، آنها گفتن\\د: ای اب\\وهریره در این س\\اعت چ\\ه چ\\یز ت\\و را بیرون ساخته است؟ گفتم: گرسنگی. گفتند: به خدا سوگند، ما

رف\\تیم.صرا نیز همین طور. آنگاه برخاستیم و نزد رسول خدا گفت: »در این س\\اعت چ\\ه ش\\ما را آورده اس\\ت؟« گف\\تیم: ای

، ما را گرسنگی آورده اس\\ت!! میگوی\\د: رس\\ولصرسول خدا طبقی را که در آن خرما بود، خواست، و برای هر یکیصخدا

از ما دو خرما داد و فرمود: »این دو خرما را بخورید و ب\\ر آنه\\ا آب بنوش\\ید، این دو خرم\\ا ام\\روز برای ت\\ان کف\\ایت میکن\\د«. ابوهریره میگوید: من یک خرما را خوردم و دیگر آن را در ج\\ای

: گفت »اب\\وهریره، چ\\راصبستن شلوارم گذاشتم. رسول خدا این خرم\\\ا را برداش\\\تی؟« پاس\\\خ دادم: آن را ب\\\رای م\\\ادرم

( آلب\\انی آن را در ص\\حیح6/18( و احم\\د )2368- ص\\حیح. ترم\\ذی )1ترمذی و صحیح ترغیب و ترهیب، صحیح دانسته است.

. طبرانی از طریق خلید بن دعلج که ضعیف است روایت نموده.ضعیف- 2(.10/322نگا: »المجمع« )

(. آلبانی آن را ص\\حیح دانس\\ته. نگ\\ا: ص\\حیح4357- صحیح. ابن ماجه )3(.3353ابن ماجه )

حیات صحابه96 برداشتم. گفت: »آن را بخور، ما به او دو خرما خواهیم داد«، و

.1به او -)مادرم(- دو خرما داد ص روایت نموده، که گفت: رسول خ\\دا سو بخاری از انس

گردید، و متوجه شد که مهاجرین و انصار دربه سوی خندق خارج یک صبحگاه سرد مشغول حفر )خندق( اند، و برده هایی هم ب\\رای خود نداشتند که این ک\ار را ب\رای آنه\ا انج\ام دهن\د، هنگ\امی ک\ه

خستگی و گرسنگی مستولی ب\\ر آنه\\ا را مش\\اهدهصپیامبر خدا نمود چنین فرمود:

اللهم ان العيش عيشالاخ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ره

ف\\اغفر الانص\\ار وال\\\مهاجره

»بار خ\دایا، زن\دگی، زن\\دگی آخ\رت اس\ت، پس ت\و انص\\ار و.2مهاجرین را مغفرت نما«

آنها در پاسخ به وی گفتند: نحن ال\\ذين ب\\ايعوا محم\\دا على ال\\\جهاد م\\ا بقين\\ا اب\\دا

برص»ما کسانی هستیم، که تا زنده و باقی هستیم، با محمد جهاد بیعت نمودهایم«.

روایت اس\\\ت ک\\\ه گفت:سو ن\\\زد وی همچ\\\نین از انس مهاجرین و انصار خن\\دق را در اط\\راف مدین\\ه حف\\ر مینودن\\د، و

خاک را بر پشتهای خود انتقال داده میگفتند: نحن ال\\ذين ب\\ايعوا محم\\دا على الاس\\لام م\\ا بقين\\ا أب\\دا

ب\رص»ما کسانی هستیم که تا زنده و باقی هستیم، با محم\د اسلام بیعت نمودهایم«.

در پاسخ به آنها میگفت:ص)راوی( میگوید: رسول خدا \\ه لا خ\\ير الا خ\\ير اللهم انالاخ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ره

فبارك فى الانصار وال\\\مهاجر

»ب\\ار خ\\دایا، خ\\یری ج\\ز خ\\یر آخ\\رت نیس\\ت، پس انص\\ار ومهاجرین را برکت بده«.

وی میگوید: به پری کفهای دست برای شان جو آورده میشد، و برای آنها با روغن )یا چربی( بدبوی )با استفاده از ج\\و ن\\وعی از طعام( مهی\\ا میش\\د، و در پیش ق\\وم گ\\ذارده میش\\د، و ق\\وم

( با سند ضعیف.4/329- ضعیف. ابن سعد در »طبقات« )1(.2834 )بخاری- 2


گرسنه، و این طعام هم در دهان بدمزه ب\\ود، و هم دارای ب\\وی( آمده است.95/4. این چنین در البدایه )1بد

روایت نموده، که گفت: ما روزیسبخاری همچنین از جابر خندق حفر مینمودیم، که زمین سختی ظ\\اهر ش\\د، ن\\زد رس\\ول

آمده گفتند: این زمین سختی است که در خندق ظ\\اهرصخدا شده است. فرم\\ود: »من میایم«، بع\د در ح\الی برخاس\\ت ک\ه شکمش با سنگ بسته شده بود، و س\\ه روز درن\\گ نم\\وده و در

. و حدیث را به ط\\ول آن مت\\ذکر2آن چشیدنی را نچشیده بودیم ( آمده. و ن\\زد ط\\برانی از ابن97/4شده. این چنین در البدایه )

خن\\دق را حف\\رص روایت ست که گفت: رسول خ\\دا بعباس نمود، و اص\\حابش در ش\\کمهای خ\\ود از گرس\\نگی س\\نگ بس\\ته

(100/4بودند، و حدیث را متذکر گردیده. این چنین در البدایه ) آم\\ده، و ه\\ردو را در »ب\\اب تأیی\\دات و م\\ددهای غی\\بی ب\\رای

را ابن ابی ش\\یبهساصحاب« ذکر خواهیم نمود. و حدیث جابر روایت نم\\وده، و در آخ\ر آن گفت\\ه: و ب\\ه من خ\بر داد، ک\ه آنه\ا

( آمده است.98/4هشت صد نفر بودند. این چنین در البدایه ) ( از عبدالله بن عامر بن ربیعه و179/1و ابونعیم در الحلیه )

م\\ا راص روایت نموده، که گفت: رس\\ول خ\\دا ساو از پدرش به سریه فرستاد، و توشه دیگری جز یک کیسه خرما نداش\\تیم، که مس\\ئوولش آن را در می\\ان م\\ا قبض\\ه قبض\\ه تقس\\یم نم\\ود، طوری که به یک، یک خرما میرسید، )راوی( میگوید: ی\\ک خرم\\ا چه فایده میکرد؟ گفت: ای پسرم این طور نگو، بعد از این ک\\ه

. این را3ما آن را از دس\\ت دادیم، آنگ\\اه ب\\دان محت\\اج گردی\\دیمهمچ\\\نین احم\\\د، ب\\\زار و ط\\\برانی روایت نمودهان\\\د، هیثمی )

( میگوید: در این مسعودی آمد، که مختلط ش\\ده، ولی319/10قبل از آن ثقه بود.

ابوعبیده و همراهانش و تحمل گرسنگی در سفر ماص روایت نموده، که گفت: رسول خدا سبیهقی از جابر

را فرستاد، و ابوعبیده را بر م\\ا ام\\یر مق\\رر نم\\ود، و ه\\دف م\\ا از قریش ب\\ود، و برای م\\ان ی\\ک کیس\\ه4روبرو شدن با قافلهای

(.4100 )بخاری- 1(.4101- بخاری )2( در سند آن مسعودی است که ضعیف است.3/446- احمد )3هدف قافله تجارتی است، نه لشکری. م.- 4

حیات صحابه98 خرما توشه داد که غیر آن برای چیزی نیافت، و ابوعبیده به م\\ا ی\\ک ی\\ک خرم\\ا میداد. )راوی( میگوی\\د: گفتم: ب\\ا آن چ\\ه ک\\اری میکردید؟ گفت: آن را، چنان که طفل میمکد، میمکیدیم، بعد از آن آب مینوشیدیم، و همان روز مان را تا شب کف\\ایت مینم\\ود. و با چوبهای خویش ب\\رگ را میزدیم، س\\پس آن را ب\\ا آب خیس مینمودیم و میخوردیم... و حدیث را مت\\ذکر گردی\\ده. این چ\\نین

( آمده. و در باب »تأییدات و م\\ددهای غی\\بی276/4در البدایه ) برای اصحاب« خواهدآم\\د. و این را مال\\ک، ش\\یخین -)بخ\\اری و

- و غیر ایشان روایت نمودهاند، و در روایت آنان آمده:1مسلم( آنها سیصد تن بودن\\د. و این را ط\\برانی ن\\یز روایت ک\\رده، و در

322/1. هیثمی )2آن آمده: آنها شش صد و ده تن و اندی بودند ( میگوید: در این زمعه بن صالح آمده و او ض\\عیف میباش\\د، و0

نزد مالک آمده، ک\\ه گفت: گفتم: ی\\ک خرم\ا چ\ه میک\\رد؟ گفت:فقدان آن را در وقت تمام شدنش درک نمودیم.

و اصVVحاب، و تحمVل گرسVنگی در غVVزوه ص رسول خVVداتهامه

سبزار و طبرانی -که رجالش ثقهان\\د- از ابوح\\بیش غف\\اری ب\\ود،صروایت نمودهاند که: وی در غزوه تهامه، با رسول خدا

)وی میافزاید( در خیمهای قرار داشتیم که ص\\حابه ن\\زد رس\\ول آمده گفتند: ای رسول خدا، گرسنگی ما را رنج میدهد،صخدا ما اجازه بده تا شترهای س\\واری را بخ\\وریم. فرم\\ود: »بلی«.به

خ\\بر داده ش\\د، موص\\وف ن\\زدساین قضیه به عمربن الخطاب آمده گفت: ای ن\\بی خ\\دا، چ\\ه ک\\ردی؟ م\\ردم راصپیامبر خدا

دستور دادی تا شترهای سوار را ذبح نمایند، با این حال ب\\ر چ\\ه فرمود: »ای ابن خطاب تو چه نظریصسوار میشوند؟ پیامبر

داری؟« گفت: من بر این نظر هستم که ایشان را امر ک\\نی ت\\ا باقیمانده توش\\ههای خ\\ود را بیاورن\\د، و آن را در کاس\\های جم\\ع

صنمایی، و سپس خداوند را برای ایشان دعا کنی. رسول خدا ایش\\ان را ام\\ر نم\\ود، و آنه\\ا باقیمان\\ده توش\\ههای خ\\ود را در کاسهای ق\\رار دادن\\د، بع\\د از آن ب\\رای آنه\\ا دع\\ا نم\\وده، گفت: »خرجینهای خود را بیاورید«. و هر انسانی از آنها خ\\رجین خ\\ود

(.1935( و مسلم )2483- بخاری )1 - سند آن ضعیف است. به روایت طبرانی. در سند آن زمع\\ة بن ص\\الح2

(.10/322است که ضعیف است. نگا: »المجمع« )


را پرنم\\ود... و ح\\دیث را ذک\\ر نم\\وده، این چ\\نین در هیثمی )( آمده است.303/10

روایت است که گفت:سو نزد ابویعلی از عمر بن الخطاب در غزوهای ب\\ودیم، گف\تیم: ای رس\\ول خ\\داصب\\ا رس\\ول الل\\ه

گرس\\نهاند،دشمن فرا رسیده است، آنها سیراند و م\\ردم )م\\ا( انصار گفتن\\د: آی\\ا ش\\ترهای آبکش م\\ان را نکش\\یم، و آن را ب\\رای

فرمود: »هر کسی که نزدشصمردم طعام ندهیم؟ رسول خدا باقیمانده طعام باشد، باید آن را بی\\اورد«. آن گ\\ه ش\\روع کردن\\د، مردی یک مشت و یک صاع و زیاد و کم آوردند، و هم\\ه آنچ\\ه ک\\ه

در پهلویص گردید. رسول خدا 1در لشکر بود بیست و چند صاع فرم\\ود: »بگیری\\د وصآن نشست و به برکت دعا نمود. و پیامبر خ\ود، و در ج\وال خ\ود2نخوری\د«. آنگ\اه ه\ر م\رد در توش\ه دان

میگرفت، به این ص\ورت خرجینه\ای خ\ود را پ\ر کردن\د ح\تی ک\ه مردی آستین پ\\یراهن خ\\ود را میبس\\ت و آن را پ\\ر مینم\\ود، و )از گرفتن( فارغ گردیدند، و طعام چنان که بود باقی ماند. بع\\د از آن

فرم\\ود: »ش\\هادت میدهم ک\\ه معب\\وی ج\\ز خ\\داصرس\\ول خ\\دا نیست، و من رسول خدا هستم، هر بنده حقجو که این را بی\\اورد،

(304/8. هیثمی )3خداون\\\\د او را ازگ\\\\رمی آتش نگ\\\\ه میدارد« میگوید: در این عاصم بن عبیدالله عمری آم\\ده، او را عجلی ثق\\ه

دانسته، و گروهی ضعیفش دانستهاند. و بقیه رجال وی ثقهاند. حکایت زنی کVVه بVVرخی اصVVحاب را در روز جمعVVه طعVVام

میداد روایت نموده، ک\\ه گفت: زنی درسبخاری از سهل بن سعد

خود چغندر میکاشت. چون روز جمع\ه ف\راما بود، که در مزرعه میرسید ریش\\ههای چغن\\در را میچی\\د و آن را در دیگی میان\\داخت، بع\د از آن مش\تی از ج\و را گرفت\ه آرد میک\رد، و بیخه\ای چغن\در مانند استخوان گوش\ت دار میگردی\د. س\هل میگوی\د: م\ا از نم\از

صاع پیمانه ییست که احکام اسلام از کفاره و فطری\\ه ب\\ر آن ج\\اری-\\ 1 است، و معادل چهار م\\د، ی\\ا س\ه کیل\وگرم اس\ت. ب\\ه نق\ل از فرهن\گ

عمید. م. در نص جراب استعمال شده است. و آن ظرفی است که از پوس\\ت-\\ 2

درست میکنند، و بدان، توش\\ه دان ی\\ا خریط\\ه ن\\یز گفت\\ه میش\\ود، و درکشورما در زبان عامیه به آن جوال هم میگویند. م.

( ذر ستد آن یزید بن ابی زیاد و شیخش عاصم230- ضعیف. ابویعلی )3بن عبدالله بن عاصم هستند که هردو ضعیف هستند.

حیات صحابه100 جمعه به طرف وی برمی گشتیم و به او سلام میدادیم، و آن غ\\ذا را ب\رای م\ا پیش مینم\ود، و م\ا ب\ه خ\اطر هم\ان طع\ام وی روز

. و در روایتی آمده: در آن نه چرب ب\\ود و1جمعه را تمنا مینمودیم نه روغن دار و ما به فرارس\\یدن روز جمع\\ه خوش\\حال میش\\دیم.

( آمده.173/5این چنین در الترغیب ) صVVحابه و خVVوردن ملخ، و این کVVه آنهVVا در جVVاهلیت نVVان

گندم را نخورده بودند روایت نم\\\وده، ک\\\هس( از ابن ابی اوفی 36/4ابن س\\\عد )

هفت غ\\زا نم\\ودیم، ک\\ه در آنه\\ا ملخ راصگفت: با رسول خدا ( از ابن ابی242/7میخ\\\وردیم. و این را اب\\\ونعیم در الحلی\\\ه )

به مانند این روایت نموده است.ساوفی سو ط\\برانی -ک\\ه راوی\\انش راوی\\ان ص\\حیح اند- از اب\\وبرزه

روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: غزوهای ب\\\ودیم، و ب\\\ا گ\\\روهی از مشرکین روبرو شدیم، و آنها را از خاکستر گرم شان )که در آن نان پخته مینمودند( عقب راندیم. به آنجا رس\\یدیم و ش\\روع ب\\ه خوردن از آن نمودیم، ما در ج\\اهلیت میش\\نیدیم ک\\ه ه\\ر کس\\ی نان را بخورد چاق میشود. هنگامی ک\\ه آن ن\\ان را خ\\وردیم ه\\ر

این2یکی از ما به پهلوهای خود نگاه میکرد که آیا چاق ش\\ده؟! ( میگوی\\د: و324/10( آمده. هیثمی )177/5چنین در الترغیب )

بودیم، و آنه\\اصدر روایتی آمده: ما در روز خیبر با رسول خدا را از نان سفید و پ\\اک )و بی س\\بوس( ش\\ان عقب ران\\دیم. هم\\ه این را ط\\برانی روایت نم\\وده، و رج\\ال وی رج\\ال ص\\حیح اند. و

روایت اس\\تس( از اب\\وهریره 307/6نزد اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) که گفت: هنگامی ک\\ه خی\\بر را فتح نم\\ودیم، از ن\\زد گ\\روهی از یهود عبور نمودیم که در جایی برای خود در خاکس\\تر گ\\رم ن\\ان میپختند، م\\ا آنه\ا را از آنج\\ا ران\\دیم. بع\د از آن )آن نانه\ا را( در میان خود تقس\\یم نم\\ودیم، و ب\\رای من تکهای از آن رس\\ید ک\\ه قسمتی از آن سوخته بود. میگوید: و شنیده ب\\ودم، ک\\ه ه\\ر ک\\ه نان را بخورد چاق میش\\ود، بع\\د من آن را خ\\وردم ب\\ه پهلوه\\ای

خود نگاه کردم که آیا چاق شدهام؟!.

(.938 ) بخاری-1 - ضعیف موقوف. طبرانی. منذری در ترغیب و ترهیب می گوید: راویان2

آن روای\\ان ص\\حیحند. همچ\\نین ابن ابی ش\\یبة آن را در مص\\نف خ\\ود ) ( هردو از طریق حس\\ن از ابی9/60( و بیهقی در »الکبری« )12/249

برزة روایت کرده اند.


أتحمل شدت تشنگى در راه دعوت به سوى خدا و مواجVVه شVVدن بVVا شVVدت تشVVنگی در غVVزوه ش اصحاب

تبوک روایت نم\\وده ک\\ه ب\\هبابن وهب ب\\ا اس\\ناد ب\\ه ابن عب\\اس

ب\\رای1 گفته شد: از کیفیت ساعت س\\ختیسعمربن الخطاب ما ص\حبت کن، عم\\ر گفت: در گرم\ای ش\\دیدی به س\\وی تب\\وک بیرون شدیم، و در جایی پی\\اده ش\\دیم، در آنج\\ا تش\\نگی ب\\ه م\\ا دست داد، تا جایی که گمان نمودیم گردن هایم\\ان قط\\ع خواه\\د شد، به حدی که یکی از ما به جستجو در اقامتگاه خود میرفت، و قبل از این که برگ\\ردد، گم\\ان مینم\\ود گ\\ردنش قط\\ع خواه\\د شد، حتی مردی از ما شتر خود را ذبح مینمود، و پ\\ا روی آن را میفشرد و آب به دست آمده از آن را مینوشید، و بع\\د بقی\\ه آن

گفت: ای رس\\ولسرا بر جگر خود میگذاشت. ابوبکر ص\\دیق خدا، خداوند در دعا به تو عادت خ\\یر داده اس\\ت، بن\\ابراین ن\\زد

فرم\\ود: »آی\\ا آن راصخداوند ب\\رای م\\ا دع\\ا کن. رس\\ول خ\\دا دوس\\ت داری؟« گفت: بلی. میگوی\\د: آنگ\\اه دس\\تهای خ\\ود را به سوی آسمان بلند نم\\ود، و هن\\وز آن را برنگردانی\\ده ب\\ود، ک\\ه

. آنه\\ا آنچ\\ه2آسمان با باران اندکی پاسخ داد، و بعد خ\\وب بارید را با خود داش\\تند، پ\\ر نمودن\\د، بع\\د از آن رف\\تیم )ت\\ا ب\\اران را( ببینیم، دیدیم که از قرارگاه تج\\اوز نک\\رده ب\\ود. اس\\ناد این جی\\د

(9/5اس\\ت، ولی اخ\\راجش نکردهان\\د. این چ\\نین در البدای\\ه ) آمده. و این را ابن جریر از یونس از ابن وهب ب\\ه اس\\ناد خ\\ود،

( آم\\ده، روایت396/2مانند آن، چنان که در تفس\\یر ابن کث\\یر ) نم\\وده اس\\ت. این را ب\\زار، و ط\\برانی در الاوس\\ط ن\\یز روایت

( میگوید: رجال بزار ثقهاند.194/6کردهاند. هیثمی )حارث، عکرمه، عیاش و تحمل تشنگی در روز یرموک

اشاره به همان آیه قرآن است، که با تصویر از چگونگی جن\\گ تب\\وک-\\ 1 که در ماه رجب س\ال نهم هج\\رت اتف\اق افت\اده ب\\ود، از آن چ\نین ی\\اد

نموده است:اع©ة﴿ ©ع\وه في س\© ب ت لذين© ار ©نص\© أ مه©ج\رين© و© بي و© لن ه ع©ل©ى لل اب© ق©\د ت ٱل ٱ م� ٱ م� ٱ ٱ ٱ

ة ر© م�ع م� [.117 ]التوبة: ﴾ٱ خداوند رحمت خود را شامل حال پیامبر، و مهاجرین و انصار»: ترجمه

. م.«که در زمان عسرت و تنگی از وی پیروی کردند نمود... و ح\\اکم(1841( و بزار )11/55( و طبری )1383. ابن حبان )- صحیح2

(1/159.)

حیات صحابه102 روایتس اب\\\ونعیم و ابن عس\\\اکر از ح\\\بیب بن ابی ث\\\ابت

نمودهاند که: حارث بن هش\\ام، عکرم\\ه بن ابی جه\\ل و عی\\اش در روز یرموک مج\\روح گردیدن\\د، ط\\وری ک\\هشبن ابی ربیعه

جای خود نمیتوانستند برخیزند. آنگاه حارث بن هش\\ام خواس\\ت تا آب بنوشد، در اینموقع عکرمه به س\\وی او نگ\\اه ک\\رد، ح\\ارث گفت: آن را ب\\ه کرم\\ه ب\\ده هنگ\\امی ک\\ه عکرم\\ه آن را گ\رفت. عیاش به سوی آن نظر کرد. عکرمه گفت: آن را به عیاش بده. تا هنوز به عیاش نرسیده بود ک\\ه درگذش\\ت، و قب\\ل از این ک\\ه آب ب\\ه یکی از آنه\\ا برس\\د، هم\\ه ج\\ان دادن\\د. این چ\\نین در

( آم\\\ده. و ح\\\اکم این را در المس\\\تدرک )310/5کنزالعم\\\ال ) ( به مانند آن روایت کرده. و زبیر آن را از عمویش و او242/3

روایت نموده، و به معنایساز پدربزرگش عبدالله بن مصعب این را متذکر شده، مگر این که وی در ب\\دل عی\\اش، س\\هیل بن عمرو را ق\\رار داده اس\\ت. و ابن س\\عد این را از ح\\بیب، مانن\\د

(150/3روایت ابونعیم روایت کرده. این چ\\نین در الاس\\تیعاب )آمده است.

ابوعمرو انصاری و تحمل تشنگی در راه خدا روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سط\\برانی از محم\\د بن حنفی\\ه

و روزه دار ب\\ود-1ابوعمرو انصاری را -که بدری، عق\\بی، اح\\دی دیدم، که از تشنگی به خود میپیچد، و به غلام خود میگوید: وای بر تو،، س\پر را ب\ر من بگ\یر، غلام او را در پوش\ش س\\پر ق\رار داد، و او ت\\یری را ب\\ه ض\\عف ب\\یرون آورد، و س\\ه ت\\یر ان\\داخت،

شنیدم که میگفت: »کس\\ی ک\\هصسپس گفت: از رسول خدا در راه خدا تیری اندازد، به هدف برسد یا نرسد، روز قیامت آن تیر برای وی نوری میباش\\د«. و قب\\ل از غ\\روب آفت\\اب ب\\ه قت\\ل

(395/3( آمده. و ح\\اکم )404/2رسید. این چنین در الترغیب ) آن را روایت کرده، و در روای\تی آم\ده: وای ب\\ر ت\و، ب\\ر من آب

.2بپاش، و غلام بر او آب پاشید أتحمل شدت سردى در راه دعوت به سوى خدا

صحابه و حفر نمودن حفره در غزوهای از شدت سرما

یعنی در غزوههای بدر، احد و بیعت عقبه اشتراک نموده بود.- 1 - ضعیف. به روایت طبرانی. در سند آن عبدالرحمن بن العزرمی است2

(.3/395(. همچنین حاکم )5/270که ضعیف است. نگا: »المجمع« )


روایت نمودهاند که:ساحمد، نسائی و طبرانی از ابوریحانه بود. میگوید: ما شبی در ج\\ایصوی در غزوهای با رسول خدا

بلندی جای گرفتیم و سرمای شدیدی به ما رسید، حتی مردانی را دیدم ک\\ه ه\\ر یکی از آنه\\ا حفرهای را میکن\\د، و در آن داخ\\ل

صشده سپرش را بر خود میانداخت. هنگامی که رس\\ول خ\\دا این را دید فرمود: »کی از ما امشب حراست و نگهبانی میکن\\د تا من برایش دعایی کنم که فضل آن را به دست آورد؟«. آنگاه مردی از انصار برخاست و گفت: من ای رس\\ول خ\\دا. فرم\\ود: »تو کیستی؟« گفت: فلان. فرمود: »نزدی\\ک ش\\و«، وی نزدی\\ک

لب\\اس وی را گ\\رفت و دع\\ا را آغ\\ازصگردی\\د، و رس\\ول خ\\دا نمود. هنگامی که شنیدم، گفتم: من هم مرد )این ک\\ار( هس\\تم.

: ابوریحان\\ه. میافزای\\د: و ب\\رایم1پرس\\ید: »ت\\و کیس\\تی؟« گفت دعایی پایینتر از دوستم نم\\ود، و بع\\د از آن گفت: »ب\\ر چش\\می که در راه خدا حراست نموده باشد آتش حرام گردانی\\ده ش\\ده

( آم\\ده. هیثمی256/2. الحدیث. این چنین در الاص\\ابه )2است« ( ن\\یز149/9( میگوی\\د: رج\\ال احم\\د ثقهان\\د. و بیهقی )287/5)

ن\\یزسمانند آن را روایت ک\\رده. و در این ب\\اب ح\\دیث حذیف\\ه هست، که خواهد آمد.

أتحمل قلت لباس در راه دعوت به سوى خدا ستکفین حمزه

روایت نموده که )میگوید(: منسطبرانی از خباب بن ارت حمزه را دیدم، ک\\ه ب\\رای تکفینش غ\\یر از عب\\ایی دیگ\\ر لباس\\ی نی\\افتیم، هنگ\\امی ب\\ا آن پ\\ایش را میپوش\\انیدیم س\\رش ب\\یرون میشد، وق\\تی س\\رش را میپوش\\اندیم پاه\\ایش برهن\\ه میگردی\\د،

اینج\\ا در نص »ق\\ال« آم\\ده اس\\ت، ک\\ه ترجم\\ه آن »گفت« میش\\ود-\\ 1وممکن درست »قلت«، »گفتم« باشد. والله اعلم. م.

( ذهبی نیز با او موافقت2/83( و حاکم )134، 4/133- صحیح. احمد )2(.5/287کرده و آن را صحیح دانسته است. نگا: »المجمع« )

حیات صحابه104 . این2 گذاش\تیم1سرش را پوش\انیدیم، ب\ر پاه\ایش اذخربنابراین

( آمده.170/5چنین در المنتخب )در این باب ص حکایت شرحبیل بن حسنه با رسول خدا

روایت نمودهاند کهبطبرانی و بیهقی از شفاء بنت عبدالله آم\\دم، اوصگفت: برای طلب نمودن )صدقه( نزد رسول خ\\دا

شروع به مع\\ذرت خ\\واهی نم\\ود و من ملامتش میک\\ردم. وقت نماز فرا رسید، بیرون رفتم و نزد دخترم، ک\\ه همس\\ر ش\\رحبیل بن حسنه بود، رفتم و شرحبیل را داخل خانه یافت\\ه گفتم: نم\\از فرا رسیده و تو در خانه هستی؟! و شروع ب\\ه ملامت نم\\ودنش کردم. گفت: ای خاله، مرا ملامت مکن، چون یک لباس داشتم،

به عاریت گرفته اس\\ت. بع\\د گفتم: پ\\در وصآن را رسول خدا مادرم ف\\دایش، من او را از ابت\\دای ام\\روز ملامت میک\\ردم، در حالی که این ح\\الش اس\\ت و من نمیدانم!! ش\\رحبیل گفت: آن

. این چ\\نین در3هم لباس\\ی اس\\ت ک\\ه م\\ا وص\\لهاش زدهایم ( آمده. و آن را همچنان ابن عساکر، چنان که396/3الترغیب )

( آم\\ده، روایت نم\\وده، و ابن ابی عاص\\م و از41/4در الک\\نز ) ( آم\\ده، آن را342/4طریق وی ابونعیم، چنان ک\\ه در الاص\\ابه )

روایت نمودهان\\\د، و )در الاص\\\ابه ( گفت\\\ه اس\\\ت: در س\\\ند آن عبدالوهاب بن ضحاک آمده، که واهی میباش\\د. این را همچن\\ان

( آمده، روایت نم\\وده، و271/2ابن منده، چنان که در الاصابه )( روایت کرده است.58/4حاکم آن را در المستدرک )

و تحمل نمودن قلت لباس، و بشVVارت جبرئیVVل س ابوبکر برای او به این خاطر÷

روایت نم\\وده، ک\\ه ب( از ابن عمر105/7ابونعیم در الحلیه ) نشسته بود، و اب\\وبکر ص\\دیقصگفت: در حالی که رسول خدا

در س\\ینهاش بس\\ته -عبایی بر دوش داشت و آن را با خ\\اری س

اذخر گیاهی است خوشبو با شاخههای باریک، برگهایش ری\\ز و س\\رخ-\\ 1 رنگ یا زرد و تند بو میباشد، شکوفههای سفید دارد، و ریش\\هاش س\\تبر است، و در پوشش خانه از بالای چوب نیز استفاده میشود. به نق\\ل از

فرهنگ عمید و پاورقی کتاب. م.(.3681- صحیح. طبرانی در »الکبیر« )2 ( در س\\\ند آن789،795- بس\\\یار ض\\\عیف. ط\\\برانی در »الکب\\\یر« )3

عب\\دالوهاب بن الض\\حاک اس\\ت ک\\ه م\\تروک اس\\ت چنانک\\ه هیثمی )( می گوید.10/324


بر وی نازل گردیده، س\\لام÷ نزدش قرار داشت، جبرئیل 1بود- خداوندی را به وی تقدیم داشت و گفت: ای رس\\ول خ\\دا: چ\\را ابوبکر را به این حالت میبینم که عب\\ایی را ب\\ر دوش دارد، و آن

فرم\\ود:صرا با خاری در س\\ینهاش بس\\ته اس\\ت. رس\\ول خ\\دا »ای جبرئی\ل، او م\ال خ\ود را قب\ل از فتح ب\ر من انف\اق نم\وده است«. جبرئیل گفت: از طرف خداوند به وی سلام برسان و به او بگو: پروردگارت به ت\ومی گوی\د: آی\ا ت\و در این فق\رت از من

ملتفتس به اب\وبکر صراضی هستی یا خشمگین؟ رسول خدا شده گفت: »ای ابوبکر: این جبرئیل است، از طرف خداون\\د ب\\ه تو سلام میرساند، ومی گوید: آیا تو از من در این فقرت راض\\ی

گری\\ه نم\\وده گفت: آی\\ا ب\\رسهس\\تی ی\\ا خش\\مگین؟« اب\\وبکر پروردگارم غضب شوم؟! من از پروردگارم راضی هستم، من از

. و این را همچن\\ان اب\\ونعیم در فض\\ایل2پروردگارم راضی هستم صحابه از ابوهریره به معن\ای آن روایت نم\وده اس\\ت، ابن کث\یر میگوی\\د: در این ح\\دیث غ\\رابت ش\\دید اس\\ت، و ش\\یخ ط\\برانی عبدالرحمن بن معاویه عتبی، و شیخ او محم\\د بن نص\\ر فارس\\ی

هم ندی\\دم ک\\ه آن دو را ذک\\ر نم\\ودهرا نمیشناس\\م، و کس\\ی را ( آمده.353/4باشد. این چنین در منتخب کنز العمال )

و تحمل قلت لباس بعلی و فاطمه سهناد و دینوری از شعبی روایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: علی

ازدواج نمودم، من و او جز یکصمحمد فرمود: با فاطمه دختر پوست قوچ که از طرف شب بر آن میخوابیدیم، و از ط\\رف روز شتر آبکش مان را بر آن علف میدادیم، دیگر فرشی نداش\\تیم، و

1. این چنین در الکنز )3جز وی -فاطمه- دیگر خادمی هم نداشتم( آمده است.33/7

صحابه و تحمل لباس پشمی و مداومت برخوردن خرمVVاو آب

یعنی دو طرف عبا را سوراخ نموده، و آن را با خاری و ی\\ا خلالی ب\\ه-\\ 1هم وصل نموده بسته بود.

( همچنین ممراجعه ش\\ود ب\\ه س\\خن7/105- ضعیف. ابونعیم در حلیه )2نویسنده درباره ی او.

(. آلبانی آن را صحیح دانسته. نگا: »مجمع الزوائ\\د«3562- ابن ماجه )3(10/325.)

حیات صحابه106 ابوداود، ترمذی -ک\\ه آن را ص\\حیح دانس\\ته- و ابنماج\\ه از ابن

روایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: پ\\درم ب\\ه من گفت:سماجه ب\\رده اگر ما را وقتی که با پیامبرمان بودیم در حالی که، باران بر م\\ا باریده ب\\ود، میدی\\دی، گم\\ان میک\\ردی ب\\وی م\\ان ب\\وی گوس\\فند

/80( آمده. و ابن س\\عد )394/3. این چنین در الترغیب )1است ( این را از سعید ابن ابی ب\\رده و او از پ\\درش روایت نم\\وده،4

- ب\\ه من گفت ای پس\\رم،سکه گفت: پ\\درم -یع\\نی ابوموس\\ی اگر ما را که با نبی مان بودیم وقتی که باران بر ما باری\\ده ب\\ود میدیدی، از م\\ا ب\\وی گوس\\فند را ب\\ه س\\بب لب\\اس پش\\می م\\ان استش\\مام مینم\\ودی. و همچ\\نین این را ط\\برانی از ابوموس\\ی

، و طع\\ام م\\ان2روایت کرده، و افزوده است: لباس م\\ان پشم ( میگوی\\د: رج\\ال325/10. هیثمی )3دو س\\یاه ب\\ود: خرم\\ا و آب

وی رجال صحیح اند، و آن را اب\\وداود ب\\ه اختص\\ار روایت نم\\ودهاست.

اصحاب صفه و تحمل قلت لباس روایت نموده، ک\\ه گفت: هفت\\اد تن ازسبخاری از ابوهریره

اهل صفه را دیدم، که هیچ یکی از آنها بر خود ردایی نداشت، یا ش\\لوار ی\\ا جمهای )ش\\ال مانن\\دی( ب\\ر تن داش\\تند و آن را ب\\ر گردنه\\ای خ\\ود بس\\ته بودن\\د، ک\\ه بعض\\ی آنه\\ا ب\\ه نص\\ف س\\اقها میرسید، و بعضی دیگرش\\ان ب\\ه کع\\بین، و او آن را از ک\\راهیت

. این4این که عورتش دی\\ده ش\\ود ب\\ا دس\\ت خ\\ود جم\\ع مینم\\ود ( آمده. و هم چنین این را اب\\ونعیم در397/3چنین در الترغیب )

( روایت نموده است. و نزد اب\\ونعیم همچن\\ان از341/1الحلیه ) روایت است که گفت: من از جمله اص\\حابسواثله بن اسقع

ص\\فه ب\\ودم، و هیچ ی\\ک م\\ا لب\\اس کام\\ل نداش\\ت، و ع\\رق در پوستهای مان از چ\\رک و غب\\ار ب\\رای خ\\ود خ\\ط س\\اخته ب\\ود. و

روایت نم\\وده ک\\ه: م\\ردی ن\\زد وی آم\\د، و لبخ\\اری از عائشه ن\\زدش ب\\ود، و لباس\\ی ک\ه پنج درهم قیمت لکن\\یزی از عائشه

گفت: چشمت را به کنیزم بلن\\دبداشت بر تن داشت، عائشه کن، و به ط\\رفش ب\\بین، چ\\ون وی از پوش\\یدن این )لب\\اس( در

(.2479( و ترمذی )4033- صحیح. ابوداوود )1(.4/80- صحیح. ابن سعد در طبقات )2 آب و خرما به خاطر غلبه رنگ سیاه خرما بر آب، به دو سیاه مسمی-\ 3

شدهاند.(.442- بخاری )4


منصخانه امتن\\اع میورزد. و از همینه\\ا در زم\\ان رس\\ول خ\\دا لباسی داشتم، و ه\ر زنی ک\\ه در مدین\\ه زینت مینم\\ود، ن\\زد من

16 این چنین در الترغیب )1میفرستاد و آن را عاریت میگرفت.( آمده است.4/5

أتحمل شدت خوف در راه دعوت به سوى خدا اصحاب و تحمل شدت خوف، گرسنگی و سرما در شVVب

2احزاب

س( از عبدالعزیز ب\\رادر زاده حذیف\\ه 148/9حاکم و بیهقی ) روایت نمودهاند که گفت: حذیفه غزاهایشان را ب\\ا رس\\ول خ\\دا

یاد نمود، هم نشینان وی گفتند: به خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر در آنص حاضر میبودیم، این طور و آن طور میکردیم. حذیف\\ه گفت: این را تمنا نکنید، ما خود را در شب احزاب در ح\\الی دری\\افتیم ک\\ه صف کش\یده، و نشس\ته ب\\ودیم، و ابوس\فیان و همراه\\انش ب\\ر بالای سر ما قرار داشتند، و یهود قریظه در پایین ما، که از آنها بر اهل و عیال خود میترس\\یدیم، وهیچ ش\\بی آن چن\\ان تاری\\ک و پرباد قبل از آن هرگز بر م\\ا نیام\\ده ب\\ود. و در ص\\داهای ب\\اد آن چون صاعقهها بود، و آن چنان تاریکی بود ک\\ه یکی م\\ا انگش\\ت

صخود را نمیدید، و منافقان شروع به اجازه گ\\رفتن از پی\\امبر نم\\وده میگفتن\\د: خانهه\\ای م\\ا محف\\وظ نیس\\ت، در ح\\الی ک\\ه

، و هر یک از آنها ک\\ه از وی اج\\ازه میخواس\\ت3غیرمحفوظ نبود به او اجازه میداد، و او که به آنها اجازه میداد، آنان به ت\\دریج و در خفیه میرفتند، و ما سیص\\د تن و ی\\ا مانن\\د آن ب\\ودیم. در این

از فرد فرد ما دیدن نمود، تا این که به من صوقت رسول خدا رس\\ید، و من ج\\ز پارچهای از همس\\رم ک\\ه آن هم از زانوه\\ایم تجاوز نمینمود، نه سپری از گزند دشمن بر خود داشتم و ن\\ه از

(.2658- بخاری )1 غزوه خندق را غزوه احزاب نیز نامند چون در آن غزوه چندین گروه-\ 2

از کفار در مقابل مسلمانان متحد شده بودند.در این مورد خداوند تبارک و تعالی در سوره احزاب میفرماید:- 3

ذن ف©ريق﴿ © � ...و©ي ت!م ةم# ر© ©\\ا ع© ©ن \\ون© إن بيوت ©قول بي ي لن هم م� م ٱ ر© إنم %$ و©م©\\ا هي© بع© م م�ار [.13 ]الاحزاب: ﴾ايريدون© إلا فر©

و گ\\روهی از ایش\\ان از پیغم\\بر اج\\ازه میخواهن\\د، میگوین\\د:»: ترجمه خانههای ما غیر محفوظ است، در حالی که خانههایش\\ان غ\\یر محف\\وظ

. م.«نیست، هدف شان فقط فرار میباشد

حیات صحابه108 ن\\زدم آم\\د، من ب\\ر زان\\ویمصس\\ردی. میگوی\\د: رس\\ول خ\\دا

نشس\\ته ب\\ودم. گفت: »این کیس\\ت؟« گفتم: حذیف\\ه، فرم\\ود: »حذیف\\ه«، من خ\\ود را ب\\ه زمین چس\\باندم و گفتم: آری، آری

-این به خاطر کراهیت این که از جایم برخ\\یزم-صرسول خدا با این همه ایستادم ایستادم. وی فرمود: »در میان ق\\وم خ\\بری اتفاق افتاده است، خبر قوم را برایم بیاور«. حذیفه میگوید: در آن وقت من از همه مردم هراسانتر بودم و از همه آنه\\ا بیش\\تر

صسرما خورده بودم. میافزاید: آنگاه بیرون رفتم. رسول خدا فرمود: »بار خدایا، او را از پیش رویش و از پشت سرش، و از طرف راستش و از طرف چپش، و از بالایش و از پایینش نگ\\ه دار«. میگوید: به خدا سوگند، آن ترس و ه\\راس و س\\رمایی را که خداوند در نهاد من آفریده بود، همه از نهادم بیرون رفت، و چیزی را در آن نمییافتم. میافزاید: هنگ\\امی ک\\ه روی گردانی\\دم فرم\ود: »ای حذیف\ه، درمی\ان ق\وم ت\ا این ک\ه ن\زدم نیام\دهای چیزی انجام ندهی«. میگوید: بیرون رفتم، تا این که به قرارگاه ق\\وم نزدی\\ک ش\\دم، ب\\ه روش\\نی آتش آنه\\ا نگ\\اه نم\\ودم ک\\ه میسوخت، آنگاه مرد گندمگون و ستبری را دیدم، ک\\ه دس\\تهای خود را بر آتش گرم نموده و آن را به کمر خود مالیده میگوی\\د، کوچ کنید، کوچ کنی\\د -و قب\\ل از این ابوس\\فیان را نمیش\\ناختم-. آنگاه تیری را از تیر دانم که پرسفید داشت ب\\یرون آوردم، و آن را در کم\\انم گذاش\\تم ت\\ا او را ب\\ه آن در روش\\نایی آتش ب\\زنم.

را به یاد آوردم: »در میان آنها ت\\ا اینصآنگاه قول رسول خدا که نزدم نیامدهای چیزی انجام ندهی«، آنگه دست بازداشتم، و تیرم را به ت\\یردان خ\\ود برگردانی\\دم، بع\\د از آن خ\\ود را غ\\یرت دادم و به اردوگاه داخل شدم، و بنی عامر از همه مردم به من نزدیک تر بودند و میگفتند: ای آل ع\امر، ک\وچ کنی\\د، ک\وچ کنی\\د، دیگر این جا، جای اقامت شما نیست. و باد در اردوگاه ش\\ان در وزش ب\\ود ک\\ه از آن ی\\ک وجب هم تج\\اوز نک\\رده ب\\ود، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من ص\\دای س\\نگ را در اقامتگاهه\\ا و فرشهای ایش\\ان

صمیشنیدم، که باد آن را میزد، پس از آن به سوی رسول خدا بیرون شدم. هنگامی که راه برایم نصف -و یا مانند آن ش\د- ب\ا بیست سوار کار -یا مانند آن- برخوردم، که همه عمامه بر س\\ر داشتند و گفتند: به دوست خود خبر بده که خداوند از جانب وی

برگشتم، و اوصکفایت آنها را نمود. و من به سوی رسول خدا در حالی که خود را در عبایی پیچانی\\ده ب\\ود، نم\\از میخوان\\د، ب\\ه خدا سوگند، هنگامی برگشتم همان سرما ب\\ه ج\\انم برگش\\ت و


در حالی که نم\\از میخوان\\د ب\\ه دس\\تصمیلرزیدم. رسول خدا خود به من اشاره نمود، من به وی نزدیک ش\\دم، و عب\\ای خ\\ود

بود که چون ک\\اریصرا بر من انداخت -این عادت رسول خدا بر وی دشوار میآم\\د نم\\از میگ\\زارد- و من خ\بر ق\\وم را ب\\ه وی رس\\انیدم، و ب\\ه او اطلاع دادم ک\\ه من آنه\\ا را در ح\\الی ت\\رک نمودم که کوچ میکردن\\د. میگوی\\د: و خداون\\د این آی\\ات را ن\\ازل

فرمود:\\و﴿ جن ك ج©\\آء© إ ك © ه ع©ل لل م©\\ة© كروا ن ذين© ء©ام©نوا ل ه©ا ©ي ©أ �ي م� �م م& م� م� ٱ م� م& ٱ ٱ

ه©ا ©ر© ت ه ريحا و©جنودا ل © ©ا ع©ل ن س© © م�ف©أ م� م� م� م� تا به این قول خداون\\د﴾م�ا ع©زيزا﴿ ه ق©وي لل ©ان© ©ا و©ك قت منين© م ه لل ©ف©ى ٱو©ك ت� ل م� ٱ م� م� ٱ ]الاح\\زاب: ﴾ٱ9-25].

ای کس\\انی ک\\ه ایم\\ان آوردهای\\د! نعمت خ\\دا را ب\\ر»: ترجمه خودتان به یاد آورید، در آن هنگام ک\\ه لش\\کرهای )عظیمی( ب\\ه س\\راغ ش\\ما آمدن\\د، ولی م\\ا ب\\اد و طوف\\ان س\\ختی ب\\ر آنه\\ا فرستادیم و لشکریانی که آنها را نمیدیدی\\د... و خداون\\د در این می\\دان مؤمن\\ان را از جن\\گ بی نی\\از س\\اخت، و خ\\دا ق\\وی و

.«شکستناپذیر است ( آمده، و ابوداود و ابن عس\\اکر114/4 )1این چنین در البدایه

به سیاق دیگری، آن را به شکل طولانی چنان که در کنزالعمال)آمده، روایت نمودهاند.279/5(

و مسلم آن را از یزید تیمی روایت نموده، که گفت: م\\ا ن\\زد را درکص بودیم، مردی به او گفت: اگر رسول خدا سحذیفه

مینم\\ودم، در رک\\اب وی میجنگی\\دم و از خ\\ود ش\\جاعت نش\\ان میدادم. حذیفه به او گفت: تو آن را مینم\\ودی؟! م\\ا خ\\ود را در

در حالی دریافتیم که شبی بود باصشب احزاب با رسول خدا گفت: »آی\\اصباد شدید و سرمایی طاقت فرسا. رس\\ول خ\\دا

مردی نیست که خبر آنها را برایم بیاورد و در روز قیامت با من باشد؟«... و حدیث را چون حدیث عبدالعزیز به اختصار مت\\ذکر

آم\\دم،صگردی\\ده، و در ح\\دیث وی آم\\ده: و ن\\زد رس\\ول خ\\دا وقتی که برگش\\تم، س\\رمای ش\\دید خ\\وردم، و میلرزی\\دم، و ب\\ه

( در س\\ند آن محم\\د3/449:451- صحیح لغیره. بیهقی در »الدلائل« )1 بن عبدالل\\ه بن ابی قدام\\ه حنفی اس\\ت ک\\ه ض\\عیف اس\\ت و همچ\\نین موس\\ی بن مس\\عود هن\\دی ص\\دوق اس\\ت ک\\ه حفظش ض\\عیف اس\\ت.

( ب\\ه مانن\\د آن3/157همچنین ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )بطور مختصر روایت کرده که در سندش جهالت است.

حیات صحابه110 خبر دادم، او مرا با اضافه عبایی که بر وی بود،صرسول خدا

و با آن نماز میخواند، پوشانید، و ت\\ا ص\\بح همانج\\ا خ\\واب رفتم. فرم\\ود: )قم یانوم\\ان(،صوقتی که صبح نم\\ودم، رس\\ول خ\\دا

ابن اس\\\حاق از. این را 1»برخ\\\یز ای بس\\\یار خ\\\واب کنن\\\ده« ب\\ه ش\\کل منقط\\ع روایت نم\\وده و درسمحم\\دبنکعب ق\\رظی

حدیث وی آمده که گفت: »کیست مردی که برمیخیزد، و برای ما ب\\رای ویصببیند که قوم چه کرد، و بعد بر گردد؟« رسول خ\\دا

بازگشت را شرط گذاشت، »از خداوند میخواهم ک\ه وی در جنت رفیقم باشد«. ولی از شدت خوف، شدت گرسنگی و س\\رما هیچ

مردی برنخاست. تحمل نمودن زخمها و امراض در راه دعوت به سوى خدا

حکایت دو مرد از بنی عبدالاشهل در روز أحد روایت نموده که: مردیسابن اسحاق به اسناد از ابوسائب

از بنی عبدالاشهل گفت: من و برادرم در اح\\د حاض\\ر ب\\ودیم، و صهر دوی ما مجروح، برگشتیم، هنگامی که مؤذن رسول خدا

اعلام بیرون شدن در طلب دشمن را نمود، به برادرم گفتم -ی\\ا از م\\افوتصاین که به من گفت -: آیا غزوهای با رسول خ\\دا

میش\\ود؟ ب\\ه خ\\دا س\\وگند، م\\ا مرک\\بی هم نداش\\تیم ک\\ه س\\وار بشویم، و هر یک از ما به شدت مجروح بودیم. و هر دوی ما ب\\ا

خارج شدیم و زخم من از وی کم\\تر ب\\ود، چ\\ونصرسول خدا از پا میافتاد یک نوبت او را بر پشت خود می گرفتم، و نوبتی را

ک\\ه\ ب\\ه\ هم\\ا\ن\ ج\\ا\ی\ی رس\\ی\د\ی\م\ ک\\ه\هم پیاده راه میرفت، تا این (49/4)م\س\ل\م\ا\ن\ان\ ب\ه\ آ\ن\ج\ا\ رس\ی\د\ه\ ب\و\د\ن\د\.\ ا\ی\ن\ چ\\ن\ی\ن\ د\ر ا\لب\د\ا\ی\\ه\

( از واقدی متذکر گردیده که: عبدالله بن21/3آمده. و ابن سعد ) هم\ان کس\انی اند ک\ه به س\\وی بسهل و برادرش رافع بن سهل

حم\\راء الاس\\د، در ح\\الی ب\\یرون آمدن\\د ک\\ه زخمی بودن\\د، و یکی هم\\راه خ\\ود را ب\\ه پش\\ت میگ\\رفت، و مرک\\بی هم ب\\رای خ\\ود

نداشتند.حکایت عمروبن جموح و شهادتش در روز احد

ابن اسحاق با اسناد به بعضی شیوخ بنی سلمه روایت نموده مردی ب\\ود لن\\گ، و لنگی اشسکه آنها گفتند: عمروبن جموح

هم خیلی زیاد بود، وی چهار پسر داشت که چون شیر )ش\\جاع( ( این داس\\تان ط\\رق دیگ\\ری ن\\یز دارد. نگ\\ا: تخ\\ریج1788- مس\\لم )1

(.229،230احادیث »فقه السیره« غزالی )


ش\\رکت میکردن\\د.صبودن\\د، و در معرکهه\\ا ب\\ا رس\\ول خ\\دا هنگ\\امی ک\\ه روز اح\\د ف\\را رس\\ید خواس\\تند او را در خان\\ه نگ\\ه دارند، و گفتند: خداوند تو را مع\\ذور گردانی\\ده اس\\ت. عم\\روبن

آمده گفت: پسرانم میخواهند م\\را ازصجموح نزد رسول خدا این وجه، و بیرون شدن با تو در آن بازدارن\\د، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من آرزو مندم با این پای لنگ خود در جنت ق\\دم ب\\زنم. رس\\ول

فرمود: »تو را خداوند معذور گردانی\\ده، و جه\\اد ب\\ر ت\\وصخدا ب\رلازم نیست«. و به پس\\رانش گفت: »اگ\\ر وی را من\\ع نکنی\\د

شما باکی نیست، ش\\اید خداون\\د ش\\هادت را نص\\یب او گردان\\د«. بیرون آمد، و در روز اح\\د ب\\ه ش\\هادت صآنگاه او با رسول خدا

( آم\\ده. و احم\\د از ابوقت\\اده37/4رسید. این چنین در البدای\\ه ) روایت نموده که: او در آن )صحنه( حاضر بود، وی میگوی\\د:س

آمده گفت: ای رسول خ\\دا،صعمروبن جموح نزد رسول خدا آیا میبینی که من در راه خدا بجنگم و کشته شوم، و با این پایم صحیح و سالم در جنت قدم بزنم؟ پ\\ای وی لن\\گ ب\\ود - رس\\ول

فرمود: »بلی«. بعد او، برادرزادهاش و بردهای از آنه\\اصخدا از کن\\ار ویصرا در روز احد ب\\ه قت\\ل رس\\انیدند. رس\\ول خ\\دا

عبور نم\\وده گفت: »گ\\ویی من ب\\ه وی نگ\\اه میکنم ک\\ه ب\\ه این صپ\\ایش ص\\حیح و س\\الم در جنت راه میرود«. و رس\\ول خ\\دا

1امر نمود، و آن دو ب\\ا مولای ش\\ان در ی\\ک ق\\بر گذاش\\ته ش\\دند. ( میگوید: رجال وی غیر یحیی بن نصر انص\\اری،315/9هیثمی )

( این را از24/9ک\\ه ثق\\ه میباش\\د، رج\\ال ص\\حیح اند. و بیهقی )طریق ابن اسحاق به مانند آن روایت نموده است.

( آمده است. اسناد آن3/36- ابن اسحاق چنانکه در سیره این هشام )1 نیز اگر شیوخی که ذکر شده صحابه باشند صحیح است وگرنه مرس\\ل

خواهد بود. ( این داستان را از ابی قتاده به این صورت روایت کرده5/299احمد )

آم\\د و گفت: اگ\\ر در راهصاست که: عمرو بن جموح نزد رسول الله خداوند بجنگم تا آنکه کشته شودم آیا با این پ\\ایم در بهش\\ت س\\الم راه

به او گفت: »آری«. پس اوصخواهم رفت؟ و او لنگ بود. پس پیامبر و پسرش و برده ی آزاد شده ش\\ان در روز اح\\د ه\\ر س\\ه ش\\هید ش\\دند. پی\\امبر در ح\\الی ک\\ه از کن\\ارش می گذش\\ت فرم\\ود: »گ\\و اینک\\ه ت\\و را می بینم در ح\\الی ک\\ه ب\\ا این پ\\ایت در ح\\ال س\\لامت در بهش\\ت ق\\دم می زنی«. پس پیامبر دستور داد آن پدر و پسر و مولایشان در یک ق\\بر

( می گوید: س\\ند3/53قرار داده شدند. حافظ ابن حجر در فتح الباری )(.281آن حسن است. نگا: »تحقیق فقه السیرة« )

حیات صحابه112

حکایت رافع بن خدیج بیهقی از یح\\\\\یی بن عبدالحمی\\\\\د و او از بی بی اش روایت

میگوید:1 -عمربن مرزوقسنموده که: در سینه رافع بن خدیج نمیدانم کدام یک از این دو را گفت: روز اح\\د ی\\ا روز ح\\نین- ب\\ا

آمده گفت: ای رسول خ\\داصتیر زده شد. وی نزد رسول خدا تیر را برایم بیرون آور. پیامبر به او گفت:ص

»ای رافع اگر خواسته باشی تیر و پیکان هم\\ه را میکش\\م، و اگر خواسته باشی ت\\یر را میکش\\م و پیک\\ان را میگ\\ذارم، و روز قیامت برایت شهادت میدهم ک\ه ت\و ش\\هید هس\تی«. گفت: ای رسول خدا، تیر را بکش و پیکان را بگذار، و روز قی\\امت ب\\رایم ش\\هادت ب\\ده ک\\ه من ش\\هید هس\\تم. )راوی( میگوی\\د: او ب\\ا آن

زندگی نم\\ود، آنگ\\اه زخمشس)پیکان( تا زمان خلافت معاویه . این چ\\نین در این روایت2پاره گردید، و بعد از عص\\ر درگذشت

آمده. ولی صحیح آنست ک\\ه: وی پس از خلافت معاوی\\ه وف\\ات (496/1نموده است. این چ\\نین در البدای\\ه آم\\ده. در الاص\\ابه )

میگوید: احتمال دارد ک\\ه در می\\ان ترکی\\دن زخم و م\\رگ م\\دتی فاصله باشد. و این را همچ\\نین ب\\ا وردی، ابن من\\ده و ط\\برانی،

( آم\\ده، روایت کردهان\\د. و ابن474/4چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه ) ( آم\\ده، روایت496/1ش\\اهین آن را، چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه )

نموده. و احادیث )در این موضوع( در باب صبر خواهد آمد.

گفت، صحیح همانست که ذکر نمودم.س - در اصل آورده: عمر1 (9/346( بیهقی آن را در »المجم\\ع« )6/463- بیهقی در »ال\\دلائل« )2

به طبرانی ارجاع داده است و گفته: اگر زن راف\\ع ص\\حابی باش\\د ]ک\\ه سند صحیح است[ اما اگر نباش\\د من او را نمی شناس\\م و بقی\\ه رج\\ال

آن ثقه هستند.

جج

باب چهارم:باب هجرت

چگون\ه اص\حاب وطن عزی\ز خ\ویش را، در ح\الی ک\ه ف\راق وطن بر نفسها سخت و شدید است، ترک نمودند، ب\\ه ص\\ورتی که تا پای مرگ دوباره ب\\ه وطنه\\ای خ\\ود برنگش\\تند؟! و چگون\\ه این عمل برای آنها از دنی\\ا و مت\\اع آن مجبوبتر ب\\ود؟! و چگون\\ه دین را بر دنیا مقدم داشتند، و بر نابودی آن پروا ننمودند، و ب\\ه فنایش التفاتی نکردند؟! و چگونه از شهری به شهری به خاطر حفظ دین شان از فتنه فرار میکردند، گویی که آنها برای آخ\\رت آفریده شده بودند، و از فرزندان آن )آخ\\رت( بودن\\د، و دنی\\ا آن

چنان گردیده بود، که گویی برای آنها آفریده شده است!!. س و ابوبكر ص هجرت رسول خدا

اتفاق و اتحاد امیران قریش در مکVVر و دسیسVVه سVVازی صعلیه رسول خدا

ب\\ه ش\\کل مرس\\ل روایت نم\\وده، ک\\هسط\\برانی از ع\\روه پس از حج بقی\\ه ذی الحج\\ه، مح\\رم وصگفت: رس\\ول خ\\دا

را درنگ نمود، بعد از آن مشرکین ق\\ریش ب\\ر دسیس\\ه و1سفر بیرون ش\\دنیصمکر خود، وقتی که گمان نمودند، رسول خدا

است، متح\\د ش\دند و دانس\تند ک\ه خداون\د در مدین\ه ب\رای وی پناهگاه و کسانی را که از وی دفاع نمایند، مهیا گردانیده است، و خبر اسلام آوردن انصار، و آن ع\\ده از مه\\اجرین ک\\ه به س\\وی آنها بیرون رفته بودند نیز به آنها رسیده بود، آنگاه ب\\ا هم اتف\\اق

را بگیرند، یا وی را به قتل برس\\انند،صنمودند، که رسول خدا یا زندانی اش کنند - یا او را بر زمین بکشند، عم\\روبن خال\\د در این شک نموده - یا بیرونش کنند و یا بسته نمایند، در این ح\\ال

او را از مکر و حیله آنها خبر داد. و چنین فرمود: لأخداوند رج\\و﴿ © ي \\وك© أ تل © © ي \\وك© أ بت ©ف©\\روا لي ذين© ك ل \\ك© \\ر ب ك © ي ت�و©إ ل م� م� م� م� م) ٱ م� م&

م©كرين© ر ه خ© لل و© لل كر © كرون© و©ي © م�و©ي ٱ م� ٱ �) م ٱ م� .[30]الانفال: ﴾٣٠م�

، و اوای\\ل س\\الص- این در پای\\ان س\\ال س\\یزدهم بعثت جناب ش\\ان 1چهاردهم اتفاق افتاده بود.

جج

و هنگامی را )یاد کن( که ک\\افران دسیس\\ه و نقش\\ه»: ترجمه طرح میکردند تا تو را به زندان بیفکنند، یا بکش\ند ی\ا )از مک\ه( بیرون کنند، آنها تدبیر میکردن\\د، و خداون\\د هم ت\\دبیر میک\\رد، و

.«خدا بهترین تدبیرکنندگان است س همانروزی ک\\ه در آن م\\نزل اب\\وبکر صو برای رسول خدا

آمده بود، خبر رسیده ب\ود ک\ه مش\رکین از ط\رف ش\ب ب\ر وی،وقتی که بیگاه به بستر خود برود، شبیخون میزنند(.

از مکه به عنوان مهاجر با ابVVوبکر ص خارج شدن پیامبرو پنهان شدن آنها در غار ثور

-1 و ابوبکر به طرف غار ث\\ورصبنابراین در تاریکی شب او 2 آن را در قرآن ذک\\ر نم\\ودهلأاین همان غاری است که خداوند

رفت\\ه در بس\\تر رس\\ولس- خارج شدند، و علی بن ابی طالب ب\\ه خ\\اطر پنه\\ان داش\\تن چش\\مها از وی خوابی\\د. وصخ\\دا

مشرکین قریش، شب خود را در این اختلاف و مشورت سپری نمودند، که بر سینه کسی که در بستر خوابیده شبیخون میزنیم و او را دستگیر میکنیم، تا صبح کردند، این صحبت ش\\ان ب\\ود. و

ص از بس\\تر برخاس\\ت، و او را از رس\\ول خ\\دا سناگهان علی پرس\یدند، و او ب\ه آنه\ا خ\بر داد ک\ه وی از او آگ\اهی و اطلاعی ندارد، آنگاه دانستند که وی خارج شده است. بنابراین در طلب وی به هر طرف سوار فرستادند، و به سوی اه\\ل آبه\\ا رفتن\\د، و ب\\ه آنه\\ا دس\\تور میدادن\\د، و برای ش\\ان پ\\اداش ب\\زرگی وع\\ده

س و ابوبکر صمیدادند، و به همان غاری آمدند که رسول خدا صدر آن بودند، حتی بر س\\ر آن س\\عود کردن\\د. و رس\\ول خ\\دا

صداهای ایشان را شنید، آنگاه ابوبکر نگران ش\\د و ب\\ه ان\\دوه وز©﴿ به او گفت: صغم روی آورد، در این موقع رسول خدا © ملا© ت م*

©ا ه© م©ع©ن لل .«غمگین مشو الله با ماست»: ترجمه [.40]التوبة: ﴾ٱإن ب\\ر ویلأبعد دعا فرمود، و آرامش و سکونی از طرف خداون\\د

نازل گردید:

- ثور کوهی است که در پاین مکه، و غ\\اری ک\\ه در آن م\\وقعیت دارد، ب\\ه1نام همان کوه نامیده شده است.

©\اني©﴿- خداوند تب\ارک وتع\الی آن را در س\وره توب\\ه ذک\\ر نم\\وده اس\ت: 2 ثغ©ار هم©ا في ن إ © م�ن ٱ م& م� م) در حالی که دومین نف\\ر»: ترجمه[.\\ 40 ]التوبة: ﴾ٱ

.«بود، آنگاه که هردو در غار بودند

باب چهارم: باب هجرت115

©لم©\\ة©﴿ ه©ا و©ج©ع©ل© ك ©ر© ت د©ه بجنو ل ©ي ه و©أ © ©ه ع©ل ©ت كين ه س© لل ل© ©نز© م�ف©أ م� ن� ۥ م� ۥ ٱه ع©زي\\\ز لل © و© ي ع ه هي© لل ©لم©\\\ة © و©ك ل لس\\\ ©ف©\\\روا ذين© ك ٱل ا� م� م� ٱ ٱ ,- ا م. ٱ ٱ

.[40]التوبة: ﴾ح©كيم در این موقع الله تسکین خود را ب\\ر وی ف\\رود آورد،»: ترجمه

و او را با لشکرهایی که نمیدید تقویت نمود، و گفتار کافران را پایین قرار داد، و سخن الله بلند و پیروز است، و خداوند غالب

.«و با حکمت است ابوبکر شتر شیرخوارهای داشت که نزد وی و خانوادهاش در مکه میرفت، ابوبکر عامر بن فهیره م\\ولای خ\\ود را ک\\ه امین و امانت دار و مسلمان خوبی بود فرستاد، و او م\\ردی را از ب\\نی عبد بن عدی که به او »ابن الایقط« گفت\\ه میش\\د، و هم پیم\\ان قریش در بنی سهم ازبنی العاص بن وائل بود، به کرایه گرفت، که در آن روز همان ع\\دوی - )ابن الیق\\ط( - مش\\رک و راه دان

و آن شبها در میان ما پنهان گردید، و عبدالل\\ه بن ابی بک\\ر1بود چون بی گاه میش\\د ه\ر خ\بری را ک\ه در مک\\ه میب\\ود برای ش\\ان میآورد، و عامر بن فهیره هر شب گوسفندان را نزد آنها میبرد، و آن دو میدوش\\یدند و ذبح میکردن\\د، و از آنج\\ا س\\ریع ح\\رکت مینمود و صبح را در میان شبانان مردم به س\\ر میبرد، و رازش دانس\\ته نمیش\\د، ت\\ا این ک\\ه ص\\داها از آنه\\ا خ\\اموش گردی\\د، و برای ش\\ان خ\\بر رس\\ید ک\\ه از آن دو )م\\ردم در مک\\ه( خ\\اموش

( - ب\\اس و اب\\وبکر صشدهاند، و هر دوی ایشان - )رسول خدا شترهای خود، نزد همراه شان )یع\\نی ع\\دوی( آمدن\\د، و آنه\\ا در غ\\ار دو روز و دو ش\\ب درن\\گ نم\\وده بودن\\د، بع\\د از آن ح\\رکت کردند، و عامربن فهیره را هم با خود بردند، که شترهایش\\ان را میراند، خدمتشان را مینمود و با آنان همکاری میکرد، و اب\\وبکر او را )گاهی( در پش\\ت س\\رش ب\\ر ش\\تر خ\\ود س\\وار مینم\\ود و )گاهی( با وی در سوار شدن نوبت میکرد، و هیچ کس از مردم با وی غیر از عامربن فهیره و غ\\یر از هم\\ان ع\\دوی ک\\ه آنه\\ا را

( میگوید: در این51/6. هیثمی )2راهنمایی مینمود وجود نداشت

- اینجا عبارت کتاب تا حدی غامض و نامرتب به نظر میخورد، و ممکن1 هدف چنین باش\\د ک\\ه: ابن ایق\\ط در وق\\تی ک\\ه ب\\ه کرای\\ه گرفت\\ه ش\\د،

مشرک بود، و کار و وظیفهاش راه بلدی بود. والله اعلم. م. - ضعیف. مرس\\ل اس\\ت. همچ\\نین در آن ابن لهیع\\ه اس\\ت ک\\ه ض\\عیف2

است.

حیات صحابه116 ابن لعیهه آمده، که دربارهاش سخن است، و حدیث وی حس\\ن

میباشد.برای سفر هجرت آماده نموده بود س آنچه ابوبکر

روایت نموده، که گفت: رسول خ\\دالابن اسحاق از عائشه آمدن را در ی\\ک ط\\رف روز: ی\\ا ص\\بح و ی\\ا بی گ\\اه ب\\ه خان\\هص

ابوبکر ترک نمیکرد، تا این که همان روزی فرا رسید که خداوند اجازه هجرت و خارج شدن را از مک\\هصدر آن به رسول خود

در گرم\\ای روزصو از میان قومش اعط\\ا نم\\ود، رس\\ول خ\\دا ن\\زد م\\ا آم\\د، در س\\اعتی ک\\ه در آن نمیآم\\د. عائش\\ه میگوی\\د:

در اینصهنگ\\امی ک\\ه اب\\وبکر وی را دی\\د گفت: رس\\ول خ\\دا ساعت جز برای امر جدیدی ک\\ه پیش آم\\ده نیام\\ده اس\\ت. وی میافزاید: هنگامی که داخل گردید، ابوبکر از تخت خ\\ود ب\\رایش

نشست و نزد ابوبکر کسی جز من وصکنار رفت، رسول خدا فرم\\ود:صخ\\واهرم اس\\ماء بنت ابی بک\\ر نب\\ود. رس\\ول خ\\دا

»کسی را ک\\ه پیش توس\\ت از پیش من ب\\یرون کن«. گفت: ای ، این دو دخترانم هستند، پدر و مادرم فدایت چهصرسول خدا

اتفاقی افتاده اس\\ت؟! فرم\\ود: »خداون\\د ب\\ه من اج\\ازه ب\\یرون شدن و هجرت را داده اس\\ت«. عائش\\ه میگوی\\د: اب\\وبکر گفت: هم\\راهی ب\\ا خ\\ودت )مطل\\وب اس\\ت( ای رس\\ول خ\\دا. گفت:

آن روز هرگ\\ز ندی\\ده»)بلی( همراهی«. به خدا س\\وگند قب\\ل از بودم که کس\\ی از خوش\\ی گری\\ه کن\\د، فق\\ط هم\\ان روز ب\\ود ک\\ه ابوبکر را دیدم از خوشی گری\\ه میک\\رد، بع\د از آن گفت: ای ن\\بی خدا، این دو شتر را برای این )کار( آم\\اده نم\\وده ب\\ودم، و آن دو، عبدالله بن ارقط را که مردی از بنی دئ\\ل بن بک\\ر، و م\\ادرش از بنی سهم بن عمرو بود - و مشرک بود - به کرایه گرفتن\\د، ت\\ا راه را به آنها نشان دهد، و تشران خود را ب\\ه او س\\پردند، و ه\\ر دوی

. و1آنها ن\\زد وی بودن\\د، و او آنه\\ا را ت\\ا وقت موعدش\\ان میچرانید چ\یزی از این را روایت نم\وده،لبغوی به اسناد حسن از عائشه

و در حدیث وی آمده، ابوبکر گفت: همراهی، گفت: »هم\\راهی«. ابوبکر گفت: نزدم دو ش\تری اس\ت ک\ه آنه\ا را ب\رای این ک\ار از

(86،\\ 2/85- صحیح لغیره. ابن اسحاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )1 (2/103آمده و در آن شیخی که نام برده نشده اس\\ت ام\\ا ابن جری\\ر )

این شیخ را در روایتی دیگر از ابن اسحاق نام برده است. همچنین بخاری و احمد آن را از طریق زهری روایت کرده اند. نگا: فقه

( چاپ دار الکتب الاسلامیة.173السیره با تحقیق آلبانی )


شش ماه به این طرف علف دادهام، یکی از آنها را بگیر، رس\\ول فرمود:»بلکه آن را میخرم«، و آن را از وی خرید و هردوصخدا

خارج شد و به غار رفتند. و حدیث را، چنان ک\\ه در ک\\نز العم\\ال )( آمده، متذکر گردیده.334/8

روایت نموده، ک\\ه گفت: بو طبرانی از اسماء بنت ابی بکر در مکه روزی دو مرتبه نزد م\\ا میآم\\د، در روزیصرسول خدا

از آن روزه\\ا در وقت چاش\\ت ن\\زد م\\ا تش\\ریف آورد، )اس\\ماء( اس\\ت، پ\\در و م\\ادرمصگفت: ای پ\\درم، این رس\\ول خ\\دا

فدایش، که او را در این ساعت جز کاری نیاورده است. رسول فرمود: »آی\\ا میدانی ک\\ه خداون\\د ب\\رای هج\\رت ب\\ه منصخدا

گفت: ای رسول خ\\دا، هم\\راهیساجازه داده است؟« ابوبکر )مطلوب است(. گفت: »همراهی«. ابوبکر گفت: نزدم دو شتر است که آنها را در انتظ\\ار این روز از ابت\دای فلان و فلان وقت علف دادهام، یکی از آنها را بگ\\یر، پاس\\خ داد: »ب\\ا قیمت آن ای ابوبکر«، گفت: - پدر و مادرم فدایت - با قیمت آن اگر خواسته باشی. )اس\\ماء( میگوی\\د: و ب\\رای آنه\\ا توش\\ه )س\\فر( را آم\\اده ساختیم، و )اسماء( کمربند خود را قطع نمود و با پارچه آن، آن را بست. بعد هردو خ\\ارج ش\\دند، و در غ\\ار در ک\\وه ث\\ور درن\\گ کردند. هنگامی که به آن جا رسیدند، اب\\وبکر قب\\ل از وی داخ\\ل غار گردید، و در همه سوراخها از ترس این که در آنها حش\\رات مؤذی نباشد، انگشت خود را داخل نمود. قریش هنگامی که آن دو را مفق\\ود نمودن\\د در طلب ش\\ان خ\\ارج گردیدن\\د، و ب\\رای

صد شتر )جایزه( گذاشتند، و در کوههایص)دستگیری( پیامبر مکه جهت جستجو به گشت زدن پرداختند، تا این که ب\\ه هم\\ان کوهی رسیدند، که آنها در آن بودند. ابوبکر - با اشاره به م\ردی در روبروی غار - گفت: ای رسول خدا، وی ما را میبیند، رسول

فرمود: »نخیر، تا این ک\\ه فرش\\تگان را ب\\ا باله\\ای خ\\ودصخدا میپوشانند«. سپس آن مرد نشست و در مقابل غار بول نم\\ود،

فرم\\ود: »اگ\\ر م\\ا را میدی\\د این عم\\ل را انج\\امصرسول خدا نمی\\داد«. و س\\ه ش\\ب در آنج\\ا درن\\گ نمودن\\د، ع\\امربن فه\\یره مولای ابوبکر گوسفندانی از ابوبکر را بیگاه ب\\رای آنه\\ا میبرد، و در ت\\اریکی ش\\ب از ن\\زد آن دو ح\\رکت مینم\\ود، و ص\\بح را ب\\ا ش\\بانان در چراگاهه\\ای گوس\\فندان س\\پری مینم\\ود، و غ\\روب همراه آنها میرفت، و در رفتن آهستگی ب\\ه خ\\رج میداد، ت\\ا این که شب تاریک میشد، آنگاه با گوسفندان خود ب\\ه ط\\رف آن دو

حیات صحابه118 برمی گشت، و شبانان گمان مینمودند که او با ایشان اس\\ت. و عبدالله بن ابی بکر در مکه ب\\ود، و خبره\ا را پیگ\\یری میک\\رد، و همین که شب تاریک میش\\د ن\\زد آنه\\ا آم\\ده، ایش\\ان را ب\\ا خ\\بر میساخت، و بعد در تاریکی شب از نزد آنها بر میگشت و ص\\بح

را در مکه سپری میکرد.

از غار به سوی مدینه ص خارج شدن پیامبر بعد از آن، از غار بیرون آمدند، راه ساحل را در پیش گرفتند و ابوبکر در پیش روی وی حرکت میکرد، وقتی میترسید کس\\ی از دنبالش بیاید، از دنبال وی حرکت مینمود، و مسیر وی تا آخر همین طور ادامه یافت. ابوبکر مردی ش\\ناخته ش\\ده و مع\\روف درمیان مردم ب\\ود، و چ\\ون کس\\ی ب\\ا وی روب\\رو ومی ش\\د، ب\\ه اب\\وبکر میگفت: این ک\\ه ب\\ا توس\\ت کیس\\ت؟ میگفت: ه\\دایت کنندهای اس\\ت ک\\ه م\\را رهنم\\ایی و ه\\دایت میکن\\د - و ه\\دفش ه\\\دایت در دین میب\\\ود - ولی دومی گم\\\ان مینم\\\ود ک\\\ه وی

رس\\یدند - و آن خانهه\\ا1رهنماست، تا این که به خانهه\\ای قدید در راه شان قرار داشت - آنگاه کسی به بنی مدلج آم\\ده گفت: دو سوار را به طرف ساحل دی\دم، من آن دو را هم\ان کس\انی گمان میکنم که قریش دنبال میکند. سراقه بن مالک گفت: آنها دو سوار از جمله آنانند که ما در طلب قوم فرستادهایم، بعد از آن کنیز خود را فراخواند و چ\\یزی ب\\ه ش\\کل خفی\\ه در گوش\\ش گفت، و ام\\رش نم\\ود ت\\ا اس\\ب وی را ب\\یرون آورد، و بع\\د در تعقیب آنه\\ا ب\\یرون رود. س\\راقه میگوی\\د: من ب\\ه آنه\\ا نزدی\\ک

و قصه خود را چنان که خواهد آم\\د مت\\ذکر گردی\\ده.2گردیدم... ( میگوی\\د: در این یعق\\وب بن حمی\\د بن کاس\\ب54/6هیثمی )

آمده، که وی را ابن حبان و غ\\یر وی ثق\\ه دانس\\ته، و ابوح\\اتم وغیر وی ضعیفش دانستهاند، و بقیه رجال وی رجال صحیح اند.

، و متذکر شدن خوف و هراس بستایش عمر از ابوبکرهنگامی که به غار رفتندص ابوبکر بر رسول خدا

بیهقی از ابن س\\یرین روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\\ردانی در صحبت نمودند، گویی که آنها عم\ر را ب\\ر اب\\وبکرسزمان عمر

فضیلت دادند، و این خبر به عمر رسید، گفت: به خ\\دا س\\وگند،، موضعی است در میان مکه و مدینه.قديد- 1 ( در اسناد آن یعق\\وب بن حمی\\د بن284. طبرانی در »الکبیر« )ضعیف-\\ 2

کاسب است که ضعیف است.


یک شب ابوبکر از آل عمر بهتر اس\\ت، و ی\\ک روز از اب\\وبکر از شبی که خ\\ارج گردی\\د و ب\\هصآل عمر بهتر است. رسول خدا

غار رفت اب\\وبکر هم\\راهش ب\\ود، وی س\\اعتی در پیش رویش و ساعتی هم از پشت سرش حرکت مینم\\ود، ت\\ا این ک\\ه رس\\ول

به آن پی برده گفت: »ای ابوبکر تو را چه شده اس\\ت،صخدا ک\\ه س\\اعتی در عقبم و س\\اعتی در پیش رویم میروی؟« گفت: ای رسول خدا، کس\\انی را ک\\ه در طلب هس\\تند ب\\ه ی\\اد میآورم آنگاه از پشت سرت راه میروم، آنگاه در کمین نشستگان را به

صخ\\\اطر میآورم و از پیش رویت راه میروم. رس\\\ول خ\\\دا فرمود: »ای ابوبکر، اگر چ\\یزی باش\\د دوس\\ت داری ک\\ه ب\\ر ت\\و باشد و نه بر من؟« گفت: بلی، سوگند به ذاتی که تو را به حق مبعوث نموده است. هنگامی که به غار رسیدند، ابوبکر گفت: - ای رسول خدا - در جای خود بمان، تا غ\\ار را ب\\رایت پ\\اک کنم. آنگ\\اه داخ\\ل گردی\\د و آن را پ\\اک نم\\ود، ح\\تی ب\\ه ی\\اد آورد ک\\ه سوراخی را پاک ننموده است، گفت: -ای رسول خدا- در جایت باش، تا پ\\اک نم\\ایم، و داخ\\ل ش\\د و پ\\اک نم\\ود، بع\\د گفت: ای رسول خ\\دا پ\\ایین بی\\ا، و او پ\\ایین آم\\د. بع\\د از آن، عم\\ر گفت: سوگند به ذاتی که جانم در دست اوس\\ت، آن ش\\ب از آل عم\\ر

( آم\\\ده. و این را180/3به\\\تر اس\\\ت. این چ\\\نین در البدای\\\ه ) ( آم\\ده،348/4همچنین حاکم، چنان که در منتخب کنزالعم\\ال )

روایت نموده است. و این را بغوی ن\\یز از ابن ملیک\\ه ب\\ه ش\\کل مرس\\ل ب\\ه معن\\ای آن روایت ک\\رده. ابن کث\\یر، چن\\ان ک\\ه در

( آمده، میگوید: این مرسل حسن است.335/8کنزالعمال ) هنگVامی کVه ص بر رسVول خVدا خوف و هراس ابوبکرسآنها در غار قرار داشتند(

حافظ ابوبکر قاضی از حسن بصری روایت نموده، که گفت: به س\\وی غ\\ار رفتن\\د، و ق\\ریش درس و اب\\وبکر صرسول خ\\دا

آمدند، هنگ\\امی ک\\ه در دروازه غ\\ار ب\\افتصطلب رسول خدا عنکبوت را دیدند گفتند: هیچ کس اینج\\ا داخ\\ل نش\\ده اس\\ت. و

ایس\تاده ب\ود و نم\از میخوان\د و اب\وبکر م\راقبتصخ\دا رسول گفت: اینها ق\\ومت هس\\تند ک\\هصمینمود، ابوبکر به رسول خدا

تو را میطلبند، به خ\\دا س\\وگند، ب\\ر نفس خ\\ود نمین\\الم، ولی از ترس این )مینالم( که درتو آنچه را ببینم که بد میپندارم. رسول

حیات صحابه120 . و1 به او گفت: »ای ابوبکر، نترس خداوند ب\\ا ماس\\ت«صخدا

روایت است که ابوبکر برایش بیان نمودهسنزد احمد از انس - در حالی که در غار ب\\ودیم - گفتم:صگفت: برای رسول خدا

اگر یکی از آنها به پاهایش نگاه کند ما را در زی\ر ق\\دمهای خ\ود فرمود: »ای اب\\وبکر، گم\\انت درب\\ارهصرسول خدا حتما میبیند،

این چ\نین در2چیس\ت؟«دوتن ک\ه س\وم ایش\ان خداون\د باش\\د، ( آمده. و این را همچنین ش\\یخین، ترم\\ذی،181/3 182البدایه )

329/8ابن سعد، ابن ابی شیبه و غیر ایشان، چنان که در الک\نز )( آمده، روایت نمودهاند.

ه ص از هجرتش بVVا رسVVول خVVدا حکایت ابوبکرس VVو قص سراقه با آن دو

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: اب\\وبکرساحمد از براء بن ع\\ازب ، زینی را به سیزده درهم از عازب خرید، اب\\وبکر ب\\ه ع\\ازبس

را راهنم\\ایی کن ت\\ا م\\نزلم حم\\ل نمای\\د. او گفت:3گفت: ب\\راء صخیر، تا برای مان صحبت ننمودهای که هنگامی رسول خ\\دا

گفت:سبیرون گردید و تو همراهش بودی چه کردی؟ اب\\وبکر در تاریکی شب بیرون رفتیم، و ی\\ک روز و ی\\ک ش\\ب مان را ب\\ه سرعت پیمودیم تا این که چاشت نمودیم، و چاشت فرا رس\\ید، آنگاه من چشم خود را گردانیدم که آیا سایهای را میبینم ک\\ه در آن ج\\ای بگ\\یریم، آنگ\\اه س\\نگی را دی\\دم و ب\\ه ط\\رف آن روی آوردم، متوجه شدم که سایهاش باقی است، آن را برای رسول

آماده نمودم، و بر آن پوس\\تینی را ف\\رش نم\\وده گفتم:صخدا ای رسول خدا، تکیه بزن، و او تکیه زد. بعد از آن ب\\یرون ش\\دم

- ض\\عیف. مرس\\ل اس\\ت. داس\\تان تخم ک\\ردن کب\\وتران در ح\\دیث ابن1 ( آم\\ده اس\\ت و ابن351عباس که احمد روایت کرده اس\\ت بش\\ماره )

( و ابن حجر دز فتح الباری3/187،188کثیر آن را در البدایة و النهایة ) (175( حسن دانسته است. آلبانی در »تحقیق فقه الس\\یرة« )7/188)

می گوید: در حس\\ن دانس\\تن این ح\\دیث س\\خن اس\\ت زی\\را عثم\\ان بن الجزری همان ابن عمر و ابن الساج است که ابن ابی حاتم در »الجرح

( می گوی\\\د: ب\\\ه او احتج\\\اح نمی ش\\\ود. عقیلی3/1/62و التع\\\دیل« ) می گوبد: بر حدیث او متابعه نمی شود. بر این اساس حافظ ابن حج\\ر

در تقریب می گوید: در او ضعف است... توضیح: محمد غزالی )در فقه السیره( می گوی\\د: اینک\\ه کبوتره\\ا ب\\ر در

غار تخم کرده اند یا به مانند این روایت نشده است.(.2381( و مسلم )3653بخاری )- 2- وی فرزند عازب است. م.3


تا ببیم کس\\ی را از اف\\رادی ک\\ه ق\\ریش در طلب م\\ا فرس\\تاده، میبینم؟ در این موقع با ش\\بان گوس\\فندانی برخ\\ورده گفتم: ای غلام ت\\و از کیس\\تی؟ گفت: از م\\ردی از ق\\ریش - ن\\ام وی را گ\\رفت و من ش\\ناختمش - گفتم: آی\\ا در گوس\\فندانت گوس\\فند شیردار هس\\ت؟ گفت: بلی، گفتم: آی\\ا ب\\رایم میدوش\\ی؟ پاس\\خ داد: بلی. او را امر نمودم و گوسفندی را از آنها گرفت، بع\\د از آن هدایتش دادم و پستان آن را از غب\\ار پ\\اک نم\\ود، پس از آن ب\\ه او گفتم ک\\ه کفه\\ای دس\\ت خ\\ود را از غب\\ار پ\\اک س\\ازد، و همراهم مشک کوچکی بود که بر دهن\\ه آن پ\\اره از لب\\اس ق\رار داشت، و او برایم مقدار کمی شیر دوشید، و من بر کاسه شیر آب ریختم تا این که پایینش سرد شد، بعد از آن به سوی رسول

آمدم،و در حالی نزدش رسیدم که از خواب بیدار ش\\دهصخدا بود، گفتم: ای رسول خ\\دا بن\\وش، و نوش\\ید ت\\ا این ک\\ه راض\\ی گردیدم، بعد گفتم: آیا وقت ح\\رکت ف\\را رس\\یده اس\\ت؟ آنگ\\اه حرکت نمودیم، وقوم هم در طلب ما بودند، هیچ یک از آنه\\ا م\\ا را بدون سراقه بن مال\\ک بن جعش\\م ک\\ه ب\\ر اس\\بی از خ\\ودش سوار بود درک ننمود. گفتم: ای رس\\ول خ\وا، این تعقیب کنن\\ده است که ب\\ه م\\ا رس\\ید. فرم\\ود: »ان\\دوهگین مش\\و، خداون\\د ب\\ا ماست«. تا این که به ما نزدیک گردید، و بین ما و او ب\\ه مق\\دار یک نیزه یا دو نیزه فاص\\له وج\\ود داش\\ت - ی\\ا این ک\\ه گفت: دو نیزه یا سه نیزه - گفتم: ای رسول خدا، این تعقیب کننده به ما رسید، و گریه نمودم. گفت: »چرا گریه میکنی؟« گفتم: به خدا سوگند بر نفس خود گریه نمیکنم، ولی بر تو گریه میکنم. آنگاه

بر وی دعا نموده گفت: خدایا، به آنچه خواس\\تهصرسول خدا باشی کفایت وی را از طرف ما بکن«. آنگاه پاه\\ای اس\\بش ت\\ا شکم در زمین سخت فرو رفت، و او از آن پ\\ایین جس\\ته گفت: ای محمد، میدانم که این کار توست، از خداوند بخواه تا م\\را از آنچه در آن هستم، نج\\ات بخش\\د، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ش\\ما را ب\\ه تعقیب کنندگانی که به دنبال من هس\\تند، نش\\ان نمیدهم. و این تیر دانم است، از آن تیری بگیر، و تو ب\\ر ش\\تران و گوس\\فندانم

ضرورتت را بگیر.در فلان و فلان موضع خواهی گذشت و از آن گفت: »من به این ضرورتی ندارم«. و پیامبر خداصرسول خدا

برایش دعا فرمود و او آزاد گردید، و به ط\\رف ی\\اران خ\\ودص ب\\ه ح\\رکت خ\\ود ادام\\ه داد و منصبرگش\\ت. رس\\ول خ\\دا

همراهش ب\\ودم، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه مدین\\ه رس\\یدیم و م\\ردم از وی

حیات صحابه122 اس\\تقبال نمودن\\د، و در راهه\\ا ب\\ر بامه\\ا برآمدن\\د، و خادم\\ان و

صاطف\\ال در راه میدویدن\\د و میگفتن\\د: اللهاکبر، رس\\ول خ\\دا آم\\د!! میگوی\\د: و ق\\وم ب\\ا هم اختلاف و ن\\زاع صآم\\د!! محمد

نمودند که نزد کدام یکی از آنها پایین گ\\ردد؟ میافزای\\د: رس\\ول فرم\\ود: »امش\\ب ن\\زد ب\\نی نج\\ار م\\ادر بزرگه\\ایصخ\\دا

. و چون1عبدالمطلب پایین میآیم تا آنها را به این عزت بخشم« صبح نمود به همان جای رفت که امر شده بود. این را بخاری و

( آم\\ده،187/3 188مسلم در صحیحین، چنان که در البدای\\ه )روایت نمودهاند. و این را همچنین ابن ابی ش\\یبه و ابن س\\عد )

( ب\\ه مانن\\د آن، ب\\ه ش\\کل ط\\ولانی، و ب\\ا زی\\ادت روایت80/3کردهاند، و این خزیمه و غیر ایشان این را، چنان که در الک\\نز )

( آمده، روایت نمودهاند.330/8 بVVه مدینVVه، اقVVامت وی در قبVVاء و ص ورود رسVVول خVVدا

خوشحالی و سرور اهل مدینه برای قدوم ایشان ص روایت نموده که: رسول خ\\دا ببخاری از عروه بن زبیر

با زبیر که در قافلهای از مسلمین بود برخورد - این\\ان ت\\اجرانی س و اب\\وبکر صبودند که از شام میآمدند - زبیر به رسول خدا

لباسهای سفید اعطا نمود. و مسلمانان در مدینه، بیرون ش\\دن را از مکه شنیدند، ب\ه این ص\ورت ه\ر ص\بح ب\هصرسول خدا

ح\\ره ب\\یرون میآمدن\\د، و انتظ\\ار وی را میکش\\یدند، ت\\ا این ک\\ه گرمی چاشت آنه\ا را ب\ر میگردانی\د، آنه\ا روزی بع\د از این ک\ه بسیار انتظار کشیدند برگشتند. هنگ\\امی ک\\ه ب\\ه خانهه\\ای خ\\ود رس\\یدند، م\\ردی از یه\\ود ب\\ر قلعهای از قلعههایش\\ان ب\\ه خ\\اطر

و اص\\حابش را ب\\اصدی\\دن ک\\اری ب\\الا رفت، و رس\\ول خ\\دا لباسهای سفید که شک و تردید را دور میساخت دید، آن یهودی بدون این که بتواند خود را نگاه کند، با صدای بلند فریاد کش\\ید: ای گروه عرب، این مجد و بزرگی و مایه افتخار ت\\ان اس\\ت ک\\ه انتظارش را میکشید. مسلمانان سلاح های خ\\ود را گرفتن\\د و از

ص در پشت حره استقبال نمودند، رس\\ول خ\\دا صرسول خدا با آنها به سوی راست ح\\رکت نم\\ود، و در ب\\نی عم\\روبن ع\\وف پ\\ایین آم\\د، و این در روز دوش\\نبه م\\اه ربی\\ع الاول ب\\ود. در این موقع ابوبکر برای )صحبت با( م\\ردم برخاس\\ت، و رس\\ول خ\\دا

ص خاموش نشست، آنگاه آن عده از انصار که رسول خدا ص را ندیده بودند، و به مح\ل آمدن\د، ب\ه س\لام دادن ب\رای اب\وبکر

(.1/2( و احمد )2009( و مسلم )2439- بخاری )1


رس\\ید، اب\\وبکرصاین که آفتاب بر رسول خدا شروع نمودند، تا گردیده و با عبایش بر او س\\ایبان س\\اخت،صمتوجه رسول خدا

درص را ش\\ناختند. و رس\\ول خ\دا صآن وقت مردم رسول خدا بنی عمروبن عوف ده شب و اندی توقف نم\\ود، و مس\\جدی را تأس\\یس نم\\ود ک\\ه ب\\ر تق\\وی پای\\ه گ\\ذاری ش\\ده اس\\ت، ودر آن

شد، و به نمازگزارد، پس از آن بر شترش سوار صرسول خدا راه افتاد و مردم نیز با وی میرفتند، ت\ا این ک\ه ش\تر ن\زد مس\جد

در مدینه خوابید، و در آنجا در آن روز مردانی ازصرسول خدا مسلمین نماز میخواند، و آن مک\\ان ج\\ای خش\\ک نم\\ودن خرم\\ا بود، و به سهیل و سهل دو بچه ی\\تیم ک\\ه سرپرس\\تی اس\\عد بن

\\ق داش\\ت. رس\\ول خ\\دا سزراه ، هنگ\\امی ک\\هص بودن\\د، تعل شترش در آنجا خوابید فرمود: »این - اگر خدا بخواه\\د - م\\نزل

آن دو پس\\ر را طلب نم\\ود، وصاست«، بعد از آن رسول خدا با آنها درباره خریدن همان ج\\ای خش\\ک نم\\ودن خرم\\ا ص\\حبت

آن را مسجد بسازد. آن دو گفتن\د: ای رس\ول خ\دا، آن راکرد، تا از این ک\ه آن را از آن دو ب\هصب\ه ت\و میبخش\یم، رس\ول خ\دا

عنوان بخشش قبول کند ابا ورزید: و زمین را از آنه\\ا خری\\داری در انتق\\ال دادنصک\\رد در آن مس\\جد س\\اخت. و رس\\ول خ\\دا

خشت با آنها در نبیان نم\\ودن آن کم\\ک میک\\رد، - در ح\\الی ک\\هخشت را انتقال میداد - میگفت:

هذال\حم\\\\ال لا ح\م\\\\الخي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\بر

ه\\\\\ذا اب\\\\\ر ربن\\\\\ا وأطهر

: »این بارکش\\ی ن\\ه بارکش\\ی خی\\بر اس\\ت، این ب\\هترجمهپروردگار مان سوگند، نیکوتر و پاکتر است«.

و میگفت: لا هم ان الاج\\\\\ر اج\\\\\رالاخ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ره

ف\\ارحم الانص\\ار وال\\\مهاجره

: »بار خدایا، پاداش، پاداش آخرت است، پس به انص\\ارترجمهو مهاجرین رحم فرما«.

شعر مردی از مسلمانان را خواند که برایمصو رسول خدا نام برده نشده است. ابن شهاب میگوید: در اح\\ادیث ب\\رای م\\ا نرسیده که رس\ول خ\دا ب\ه بیت ش\عر ت\امی غ\\یر از این ابی\ات

حیات صحابه124 ، این لف\\ظ بخاریس\\ت. و بخ\\اری آن را ب\\ه1تمثی\\ل نم\\وده باشد

تنهایی، بدون مسلم روایت نموده است، ب\\رای آن ش\\واهدی از( آمده.186/3طرق دیگری نیز هست. این چنین در البدایه )

روایت نموده، ک\\ه گفت:سو این را احمد از انس بن مالک من در می\\\ان بچهه\\ا میدوی\\\دم، میگفتن\\\د: محم\\د آم\\د، تلاش مینم\\ودم ولی چ\\یزی را نمیدی\\دم. ب\\از میگفتن\\د: محم\\د آم\\د، و تلاش مینمودم و چیزی را نمیدیدم، میگوی\\د: ت\\ا این ک\\ه رس\\ول

آمدند، و ما در بعضی خرابهه\\ایس و همراهش ابوبکر صخدا مدینه پنهان شدیم. بعد از آن، آنها مردی از اهل بادی\\ه را ب\\رای خبر دادن انص\\ار از ق\\دوم خ\\ود فرس\\تادند، و آنه\\ا را تقریب\\ا در حدود پنج صد تن از انصار استقبال کردند، و نزد آن دو رسیدند، انصار گفتند: در امن و امان، در حالی که از شما فرم\\انبرداری

با همراهش به میان آنها صمیشود، حرکت کنید، و رسول خدا آمد. و اهل مدینه ب\یرون آمدن\د، ح\تی دخ\تران ج\وان در ب\الای خانهه\\ا او را میدیدن\\د و میگفتن\\د: کدام ش\\ان پی\\امبر اس\\ت؟ کدامشان او است؟ ما ص\\حنهای ش\\بیه ب\\ه آن را دیگ\\ر ندی\\دیم. انس میگوید: من وی را روزی که نزد ما داخل گردی\\د، و روزی که وف\ات نم\ود دی\دم، و هیچ دو روز دیگ\\ر را ش\\بیه ب\ه آن روز

. و این را بیهقی ب\\ه مانن\\د آن روایت نم\\وده اس\\ت. این2ندی\\دم( آمده.197/3چنین در البدایه )

روایت نموده ک\\ه میگفت: هنگ\\امی ک\\هلو بیهقی از عائشه ب\\ه مدین\\ه تش\\ریف آورد، زن\\ان و اطف\\ال چ\\نینصرسول خدا

میگفتند:من ثني\\\\\\\\\ات ال\\\\\\\\\وداعطل\\\\\\\\\ع الب\\\\\\\\\در علينا

م\\\\\\\ا دع\\\\\\\ا الل\\\\\\\ه داعوجب الش\\\\\\\\\\\\\كر علينا

: »ماه شب چهاردهم از ثنیات وداع بر ما طلوع نمود،ترجمه و تا وقتی که دعا کنندهای به خدا دعا نماید، شکر ب\\ر م\\ا واجب

.3گردیده است«( آمده.197/3این چنین در البدایه )

(.3906- بخاری )1(.3/122 ). احمدصحیح 2 ( و س\\ند آن منقط\\ع507،\\ 506/\\ 2- ض\\عیف. بیهقی در »ال\\دلائل« )3

(.8/129است. نگا: »فتح الباری« )


ش هجرت عمربن الخطاب و صحابهنخستین کسی که از مکه به مدینه هجرت نموده است

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:بابن ش\\یبه از ب\\راء بن ع\\ازب ن\\زد م\\ا تش\\ریفصنخستین کسی که از اصحاب رس\\ول خ\\دا

بودن\\\د، و آن\\\انبآورد، مص\\\عب بن عم\\\یر و ابن ام مکت\\\وم آموزش قرآن را برای م\\ا ش\\روع کردن\\د. س\\پس عم\\ار، بلال و

ب\\ا بیس\\ت تن تش\\ریفش آمدند. بعد عمربن الخطاب شسعد آمد، و من دیگ\\ر اه\\ل مدین\\ه راصآورد. بعد از آن رسول خدا

ندی\\دم ک\\ه ب\\ه چ\یزی چ\ون خوشی ش\ان ب\\ه وی مس\\رور ش\ده©ى ﴿باش\\ند، وی هن\\وز نرس\\یده ب\\ود ک\\ه ل © أ ك© ب م© ر© ح ب م�س\\© م� ٱ م� ﴾١ٱ

. این1 را با سوره هایی از سور مفصل خوان\\ده ب\\ودم[.1]الاعلی: ( آمده است. و نزد احمد به نقل از331/8چنین در کنزالعمال )

در هجرت آمده، که براء گفت: نخستین کسیببراء از ابوبکر ک\ه از مه\اجرین ن\زد م\ا تش\ریف آورد، مص\عب بن عم\یر ب\نی

ک\\ه یکی از ب\\نیسعبدالداری بود. بعد آن ابن ام مکتوم نابین\\ا با بیست سوار ن\\زد م\\اسفهر بود، آمد. آنگاه عمربن الخطاب

تشریف آورد. ما گف\تیم: رس\\ول خ\دا چ\ه ک\رد؟ فرم\ود: او ب\ه س در حالی ک\\ه اب\\وبکر صدنبال من است، سپس رسول خدا

هن\\وزصهمراهش بود تشریف آورد. براء میگوید: رسول خ\\دا .2نیامده بود که من سوره هایی را از سور مفصل خوانده ب\\ودم

این را بخاری و مسلم نیز روایت کردهاند. این چنین در البدای\\ه( آمده است.188/3)

و دو تن از همراهانش س هجرت عمربن الخطاب روایت نموده، بابن اسحاق از نافع از ابن عمر و او از عمر

ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه خواس\\تم ب\\ه مدین\\ه هج\\رت کنم، من و در3عیاش بن ابی ربیع\\ه و هش\\ام بن الع\\اص ب\\ا هم در تناضب

آبگیر بنی غفار در بالای سرف وعده گذاش\\ته، گف\\تیم: ه\\ر یکی از ما اگر صبح را نزد آن نکند )معلوم میشود که( وی بازداش\\ته شده است، و باید دو همراهش بروند. میگوید: من و عی\\اش در تناضب صبح نم\\ودیم، و هش\\ام از م\\ا بازداش\\ته ش\\د و در فتن\\ه

(.291: 288/ 4( و احمد )700، 8/699 )- بخاری1(.3،2/ 1- صحیح. احمد )2- نام وادی است.3

حیات صحابه126 . هنگامی که به مدینه رس\\یدیم،1انداخته شد و آن را قبول نمود

در بنی عمروبن عوف در قبا وارد ش\\دیم. ابوجه\\ل بن هش\\ام و حارث بن هشام به دنبال عیاش -که پسر عم\\و و ب\\رادر م\\ادری ایشان بود- بیرون آمدن\د، ت\ا این ک\ه ه\ردو ب\ه مدین\\ه آمدن\د، و

در مک\\ه تش\\ریف داش\\ت، آن دو ب\\ا وی ص\\حبتصرسول خدا نموده به او گفتند: مادرت نذر نموده اس\\ت، ک\\ه ت\\ا ت\\و را نبین\\د سرش را شانه نکند، و تا تو را نبیند از آفتاب به سایه پناه ن\\برد، عیاش بر مادرش دل سوخت، من به او گفتم: -به خدا س\\وگند- هدف قومت فقط این است که تو را از دینت برگردانند، از آنها بر حذر باش، به خدا قسم، اگ\\ر م\\ادرت را ش\\پش آزار و اذیت شانه میکند، و اگر گرمای مکه ب\\ر وی ش\\دید گ\\ردد، نماید، حتما حتما به سایه پناه میبرد. میگوید: عیاش گفت: سوگند مادرم را وفا میکنم، و آنجا م\\ال هم دارم آن را میگ\\یرم. میگوی\\د: گفتم: به خدا سوگند، ت\\و میدانی ک\\ه من از هم\\ه ق\\ریش زی\\ادتر م\\ال دارم، نصف مالم برای تو، ولی با آنه\\ا ن\\رو. عم\\ر میافزای\\د: او ح\\رف م\\را نپ\\ذیرفت و ب\\ر ب\\یرون رفتن ب\\ا آنه\\ا اص\\رار نم\\ود. هنگامی که جز این را قبول ننمود، گفتم: حال که این تصمیم را گرفتهای، و از آن باز نمیگ\\ردی، این ش\\ترم را بگ\\یر، چ\\ون این شتر نجیب و تحت فرمان است، و بر پشتش س\\وار ب\\اش، اگ\\ر عملی از قوم تو را در شک و تردید انداخت )سوار( بر آن خ\\ود

را نجات ده. آنگاه او سوار بر همان شتر با آن دو بیرون رفت، وق\\تی ک\\هبخشی از راه را سپری کردند ابوجهل به او گفت: ای ب\\رادرم - به خدا سوگند- از این شترم به تنگ آمدهام، آی\\ا م\\را در پش\\ت سرت بر این شترت س\\وار نمیک\\نی؟ گفت: بلی. او ش\\ترش را خوابانید، و آن دو نیز شتران خود را خوابانیدن\\د، ت\\ا ابوجه\\ل ب\\ر شتر عیاش سوار گردد، هنگامی که پی\\اده ش\\دند، آن دو ب\\ر وی حمله برده او را در ریسمانی بستند، و وی را داخل مکه کردند،

میگوی\\د:س. عم\\ر 2و او را در فتنه انداختند، و دچار فتنه گردید ما میگفتند: کسی ک\ه در فتن\ه بیفت\د، خداون\د توب\ه او را قب\\ول

نیز این را به خود میگفتند، تا این که رسول خ\\دا3نمیکند، و آنها این را نازل فرمود: أ به مدینه آمد، و خداوند ص

- یعنی به ترک اسلام مجبور کرده شد، او آن را پذیرفت. م.1 - از وی طلب نمودند تا از دین خود بگ\\ردد، و او ب\\ر اث\\ر فش\\ار آنه\\ا از2

دین خود برگشت، و دچار فتنه گردید. م.- کسانی که در فتنه افتاده بودند. م.3


م©ة﴿ ©طوا من ر ن © ©نفسه لا© ت ©ى أ فوا ع©ل ر© © ذين© أ ل ©ادي© ©عب م*ق ي م� م� م� ٱ م�حيم ل\\ر غ©ف\\ور ه ه\\و© ل\\ذنوب© ج©ميع إن ف\\ر © ه© ي لل إن ٱلل م� ٱ ۥ ل� ٱ �م ٱ �/ ل ٥٣ٱ

ل ©ه من ق© لموا ل © و©أ ك ب ©ى ر© ©نيبوا إل م و©أ ۥ م� ع©ذ©اب ثم لا©م� ©كم ©تي ©ن ي م�أ ٱ �� مل٥٤تنص©رون© كم من ق© ب كم من ر © س©ن© م©آ أنزل© إل © بعوا أ ت م و© م� م* ٱ

عرون© © لا© ت ©نت ©ة و©أ ت © ع©ذ©اب ب ©كم ©تي ©ن ي م0أ م� �م م� ٱ �� .[55-53]الزمر: ﴾٥٥م بگ\\و: ای بن\\دگان من ک\\ه ب\\ر خ\\ود اس\\راف و س\\تم»: ترجمه

کردهاید! از رحمت خداوند ناامید نشوید، که خدا هم\\ه گناه\\ان را میآمرزد، و او بخش\\\اینده و مهرب\\\ان اس\\\ت. و ب\\\ه درگ\\\اه پروردگارتان بازگردید، و در برابر او تس\\لیم ش\\وید، پیش از آن که عذاب به سراغ شما بیای\د و ب\از از س\وی هیچ کس\ی ی\اری نشوید. و از به\\ترین دس\\توراتی ک\\ه از س\\وی پروردگارت\\ان ب\\ر ش\\ما ن\\ازل ش\\ده پ\\یروی کنی\\د، پیش از آن ک\\ه ع\\ذاب )الهی(

.«ناگهانی به سراغ شما آید، در حالی که از آن بی خبر باشید میگوید: من این را نوشتم و برای هش\\ام بن الع\\اصسعمر

فرستادم. هشام میگوید: هنگامی ک\\ه نام\\ه ب\\ه دس\\تم رس\\ید در "ذی ط\\وی" ش\\روع ب\\ه خوان\\دن آن نم\\ودم، و آن را چن\\د ب\\ار میخواندم ولی آن را نمیفهمیدم، تا این که گفتم: خداوندا، این را به من بفهمان، آنگاه خداوند در قلبم انداخت که این درباره ما و آنچه درباره خودم\\ان میگفتیم و آنچ\\ه درب\\اره م\\ا گفت\\ه میش\\ود، نازل شده است. میافزاید: در ح\\ال به س\\وی ش\\ترم برگش\\تم، و

. این چ\\نین در1 در مدین\\ه پیوس\\تمصسوار بر آن به رسول خدا ( آم\\ده. و این را همچ\\نین ابن س\\کن ب\\ه س\\ند172/3البدای\\ه )

صحیح از ابن اسحاق به اسناد وی به ش\\کل ط\\ولانی، چن\\ان ک\\ه ( بدان اشاره نم\\وده، روایت ک\\رده، و604/3حافظ در الاصابه )

بزار این را به درازی اش به مانن\\د آن روایت نم\\وده، و هیثمی ) (، ابن13/9( میگوی\\د: رج\\ال وی ثقهان\\د. و آن را بیهقی )61/6 مختص\\را، چن\\انس(، ابن مردویه و ب\\زار از عم\\ر 194/3سعد )

( آم\\\ده، روایت کردهان\\\د. و این را262/1ک\\\ه در کنزالعم\\\ال ) مرس\\ل روایت نم\\وده و در آن ابنط\\برانی از ع\\روه ب\\ه ش\\کل

لهیعه آمده، و در وی ضعف میباشد. و از ابن شهاب نیز به ش\\کلمرسل روایت کرده و رج\\ال وی ثقهان\\د. این چ\\نین در المجم\\ع )

( آمده است.62/6

( آم\\ده78:80/\\ 2- صحیح. ابن اسحاق، چنانکه در س\\یره ابن هش\\ام )1است.

حیات صحابه128س هجرت عثمان بن عفان

)هجرت وی به سVVوی حبشVVه و ذکVVر این کVVه او نخسVVتین در راه خVVدا÷کسی است کVVه بااهVVل خVVود پس از لVVوط

هجرت نموده است( روایت نم\وده، ک\ه گفت: نخس\تین کس\یسبیهقی از قتاده

که با اهل خود به سوی خداوند تعالی هج\\رت نم\\وده عثم\\ان بن است. از نضربن انس شنیدم که میگفت: از ابوحمزهسعفان

- ش\\نیدم ک\\ه میگفت: عثم\\ان بن عف\\ان هم\\راهس-یع\\نی انس به س\\وی س\\رزمین حبش\\هص دختر رسول خدا لخانمش رقیه

صخارج شد، و خبر )رسیدن یا نرسیدن( آنها برای رسول خدا ق\\ریش آم\\ده گفت: ایب\\ه ت\\أخیر افت\\اد، در این جری\\ان زنی از

صمحمد، دامادت را دیدم که خانمش همراهش بود رسول خ\\دا فرم\\ود: »آنه\\ا را در چ\\ه ح\\التی دی\\دی؟« گفت: او رادر ح\\الی دیدم ک\\ه همس\\رش را ب\\ر خ\\ری از این خره\\ای ض\\عیف س\\وار

نموده بود و خودش به دنبال آن در حرکت بود. گفت: »خداون\\د همراه ش\\ان باش\\د. عثم\\انصرس\\ول خ\\دا

( هج\\رت ÷نخستین کسی است که با اهل خ\\ود پس از ل\\وط ) ( آم\\ده. و این را66/3. این چ\\نین در البدای\\ه )1نم\\وده اس\\ت«

ب\\ه معن\\ای آن، چن\\ان ک\\ه درسهمچ\\نین ابن المب\\ارک از انس ( آمده، روایت کرده اس\\ت، و ط\\برانی از انس305/4الاصابه )

ب\\ه معن\\ای آن را روایت نم\\وده، و در ح\\دیث وی آم\\ده: و خ\\بر نرسید )و ناوقت گردید(، آنگاه خودشصایشان به رسول خدا

بیرون میرفت، و انتظ\\ار رس\\یدن خ\\بر آنه\\ا را میکش\\ید. در این ( میگوی\\د:81/8موقع زنی نزدش آمد و به او خ\\بر داد. هیثمی )

در این روایت حسن بن زیاد برجمی آمده ک\\ه وی را نش\\ناخت،و بقیه رجال وی ثقهاند.

س هجرت على بن ابى طالب روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\هسابن س\\عد از علی

به طرف مدینه در هجرت بیرون گردی\\د، ب\\ه منصرسول خدا دس\\تور داد، ت\\ا پس از وی اق\\امت نم\\ایم و امانت ه\\ایی را ک\\ه نزدش وجود داشت، به مردم مسترد نمایم، و بر همین اس\\اس

(2/297- سندش ضعیف اس\ت. مرس\ل اس\ت. بیهقی در »ال\دلائل« )1 قتاده آن را مرسل روایت کرده اس\\ت و در س\\ند آن بش\\ار بن موس\\ی

( آمده است ض\\عیف1/97الخفاف است که آنگونه که در »التقریب« )است.


بود که امین نامیده میشد. بنابراین من سه روز اق\\امت ک\\ردم، )در هر روز( آشکار میشدم، و یک روز هم غایب و پنهان نشدم.

را تعقیب مینمودم،صبعد از آن خارج شدم، و راه رسول خدا )درصتا این که به بنی عمرو بن عوف آم\دم ک\ه رس\ول خ\دا

آنجا( مقیم بود، و نزد کلثوم بن هدم، که اقامتگ\\اه رس\\ول خ\\دا (335/8 در همانجا بود پایین شدم. این چنین در کنزالعمال )ص

آمده.به حبشه و باز به مدينه ن هجرت جعفربن ابى طالب و صحابه

بVVه اصVVحابش بVVه هجVVرت به سVVوی ص اجازه رسول خVVداحبشه، و هجرت حاطب و جعفر به آن سرزمین

احمد و طبرانی -که رجال وی رجال ص\\حیح اند- از محم\\د بن فرم\\ود:ص روایت نمودهان\\د ک\ه گفت: رس\\ول خ\دا بحاطب

»من سرزمینی را )برای هجرت در خواب( دی\\دم دارای خرم\\ا، از راه دری\\ا بپس بیرون روید«. میگوید: پس ح\\اطب و جعفر

\د ش\\دم . این1رفتند. محمد میگوید: و من در همان کش\تی متول ( آم\\ده. و ط\\برانی و ب\\زار27/6چنین در مجمع الزوائد هیثمی )

ع\\رضساز عمیر بن اسحاق روایت نمودهاند که گفت: جعفر کرد: ای رسول خدا، به من اجازه بده تا به سرزمینی بروم ک\\ه

خداوند را عبادت کنم، و از احدی نترس\\م )راوی( میگوی\\د:در آن به وی اج\\ازه داد، و او ن\\زد نجاش\\یصعمیر گفت: رسول خدا

آم\\د... و ح\\دیث را ب\\ه ط\\ول آن چن\\ان ک\\ه خواه\\د آم\\د مت\\ذکر ( میگوید: عمیربن اسحاق را ابن حب\\ان و29/6گردیده. هیثمی )

غیر وی ثقه دانستهاند، و در وی کلامی است که ضرری ن\\دارد،و بقیه رجال وی رجال صحیح اند.

قVVریش و فرسVVتادن عمVVروبن العVVاص نVVزد نجاشVVی تVVاصحابه را به آنها مسترد نماید

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: هنگ\\امیلابن اسحاق از ام سلمه م\\ورد آزار وصکه مکه بر ما تنگ گردید. و اصحاب رسول خدا

اذیت قرار گرفتند، و در فتنه انداخته ش\دند، و مص\یبت و فتنهای را که در دین شان به آنها میرسید، دیدند، و دریافتن\\د ک\\ه رس\\ول

ص هم آن را از ایشان نمیتواند دفع کن\\د، و خ\\ود پی\\امبر صخدا در حمایت و پناه قوم خود و عمویش قرار داشت، و آنچ\\ه را ب\\د

(.541( و طبرانی در »الکبیر« )4/259- صحیح. احمد )1

حیات صحابه130 میدی\\د و آنچ\\ه ک\\ه دامن گ\\یر اص\\حابش ب\\ود ب\\ه وی نمیرس\\ید،

ب\\ه آنه\\ا گفت: »در س\\رزمین حبش\\هصبن\\ابراین رس\\ول خ\\دا پادشاهی است که بر هیچ کسی ظلم نمیشود، بن\\ابراین خ\\ود را به سرزمین وی برسانید، تا این که خداوند گش\\ایش و ف\\رجی از آنچ\\ه در آن هس\\تید برایت\\ان پیش آورد«، آنگ\\اه م\\ا گ\\روه گ\\روه به سوی حبشه حرکت کردیم، تا این که در آن ج\\ا ب\\ا هم یکج\\ا و جمع گردیدیم، و در منزل نیکو و نزد همسایه به\\تر در ح\\الی ک\\ه بر دین مان مطمئن و در امان بودیم، اس\\کان ی\\افتیم، و در آنج\\ا از ظلمی نمیترسیدیم. هنگامی که قریش دیدند ما صاحب خان\\ه و در امن و امان هستیم، در قبال ما به حس\\د افتادن\\د، و ب\\ر این اتفاق نمودن\\د ک\\ه )کس\\ی را( ن\\زد نجاش\\ی بفرس\\تند، تام\\ا را از س\\رزمین خ\\ود ب\\یرون نمای\\د، و )او( م\\ا را ب\\ه آنه\\ا برگردان\\د. بنابرایان عمروبن العاص و عبدالله بن ابی ربیعه را فرستادند، و برای نجاشی فرماندهان حربش هدایایی را جمع نمودند، و برای هر مردی از آنها هدیهای را جداگان\\ه آم\\اده س\\اختند، و ب\\ه آن دو گفتند: برای هر ارکان حرب ه\دیهاش را قب\ل از این ک\ه درب\اره آنها -)اصحاب(- صحبت کنی\\د، تق\\دیم نمایی\\د، پس از آن ه\\دایای نجاشی را به وی عرضه بدارید، و اگ\\ر توانس\\تید آنه\\ا را قب\\ل از این که با آنه\\ا ص\\حبت نمای\\د برای ت\\ان مس\\ترد کن\\د، این ک\\ار را بکنی\\د. بع\\د آن دو ن\\زد نجاش\\ی آمدن\\د، و ب\\رای ه\\ر ی\\ک از فرمان\\دهانش ه\\دیهاش را تق\\دیم نمودن\\د، و هم\\راهش ص\\حبت نموده به وی گفتند: ما نزد این پادشاه فقط ب\\ه خ\\اطر بی عقلان خود آمدهایم، آنانی که دین اق\\وام خ\\ود را ره\\ا نم\\وده و در دین شما هم وارد نشدهاند. قوم ایشان، ما را فرستادهاند، تا پادشاه آنان را مسترد نماید، هنگامی که ما هم\\راهش ص\\حبت نم\\ودیم، شما به وی مشورت بدهید که این کار را بکن\\د، آنه\\ا گفتن\\د: این کار را میکنیم. پس از آن هدایای نجاشی را به او تقدیم کردند، و از محبوبترین چیزهایی که از مکه به وی هدیه میکردن\\د، پوس\\ت )دباغی شده( بود. هنگامی که هدایای موص\\وف را ب\\ه او دادن\\د، به اوگفتند: ای پادشاه، جوانانی از ما که بی عقل اند، و دین ق\\وم خ\\ود را ره\\ا نمودهان\\د، و در دین ت\\و هم وارد نش\\دهاند، و دین

را نمیشناسیم، به سرزمین ت\\و پن\\اهجدیدی را آوردهاند که ما آن آوردهان\\د، بن\\ابراین عش\\ایر آنه\\ا م\\ا را، پدران ش\\ان، عموه\\ا و قوم شان نزد تو فرستادهاند تا آنها را مسترد ک\نی، چ\ون آنه\ا ب\ه ایشان بیناتراند، و اینها هرگز در دین تو داخل نمیشوند ت\\ا ب\\ه این سبب از ایشان حمایت کنی - )نجاشی( خشمگین ش\\د، و بع\\د از


آن گفت: خیر، به خدا سوگند، تا این که ایشان را فرا نخوانم و با آنان صحبت نکنم و نبینم که کارشان چیست، به آنها مستردش\\ان نمیکنم، چون آنها قومیاند که به سرزمین من پناه آوردهاند، و پناه مرا بر پناه غیرم گزیدهاند، آری، اگر چنان باشند ک\\ه آنه\\ا - )اه\\ل مکه( - میگویند، ایشان را برای آنها مسترد میکنم، و اگر ب\\ر غ\\یر آن باش\\ند، حمایتش\\ان میکنم، و در می\\ان اینه\\ا و آنه\\ا مداخل\\ه

ننموده، چشمی را روشن نمیسازم. گفتگVVوی صVVحابه بVVا نجاشVVی و قVVول وی دربVVاره پیVVامبر

باسلام و عیسی بن مریم هنگامی که )اصحاب( نزد وی آمدند، سلام کردن\\د، و ب\\رایش سجده نکردند. نجاشی گفت: ای گروه، آیا به من خبر نمیدهی\\د که چرا مثل تحیه کسانی که از قوم تان نزد م\\ا آمدهان\\د ب\\ه من س\\لام نمیکنی\\د؟! و ب\\ه من خ\\بر بدهی\\د ک\\ه درب\\اره عیس\\ی چ\\ه میگویید؟ و دین تان چیست؟ آیا شما نصارا هستید؟ گفتند: خیر. گفت: آیا شما یهود هستید؟ گفتند: خیر. گفت: ب\\ر دین قومت\\ان هستید؟ گفتند: خیر. گفت: پس دین تان چیس\\ت؟ پاس\\خ دادن\\د: اسلام. گفت: اسلام چیست؟ گفتند: خداوند را عب\\ادت میک\\نیم، چ\\یزی را ب\\ه وی ش\\ریک نمیآوریم. گفت: کی این را برای ت\\ان آورده اس\\ت؟ گفتن\\د: این را م\\ردی از می\\ان خ\\ود م\\ا برایم\\ان آورده است، که حس\\ب و نس\\بش را ش\\ناختهایم، خداون\\د او را برای ما مبعوث نموده است، چنان که دیگ\\ر پی\\امبران را ب\\رای آنانی که قب\ل از م\ا بودن\\د فرس\\تاده ب\ود، و او م\ا را ب\\ه نیکی، صدقه، وفا و ادای امانت امر نمود، و از عبادت بته\ا بازداش\\ت، و ب\\ه عب\\ادت خداون\\د واح\\د و لا ش\\ریک ام\\ر نم\\ود، و م\\ا او را تصدیق نمودیم، و کلام خداوند را شناختیم، و دانس\\تیم آنچ\\ه را او آورده اس\\ت از ن\\زد خداون\\د اس\\ت. هنگ\\امی ک\\ه این ک\\ار را نمودیم، ق\وم م\ا ب\ا م\ا دش\\منی نمودن\د، و ب\ا ن\بی ص\ادق ن\یز دشمنی کردند، و وی را تکذیب نموده قصد کشتن او را نمودند، و از ما خواستند تا بتها را عب\\ادت ک\\نیم، بن\\ابراین م\\ا ب\\ه دین و خونهای مان از قوم خود به سوی تو فرار نمودیم.نجاشی گفت: به خدا سوگند این از همه طاقچهایی است ک\\ه ام\\ر موس\\ی از

گفت: ام\\ا درب\\اره تحی\\ه، رس\\ولسآن صادر شده بود. جعف\\ر به ما خبر داده که تحیه اهل جنت: سلام است، و م\\ا راصخدا

بدان مأمور گردانیده است، و ما ت\\و را ب\\ه هم\\ان چ\\یزی س\\لام

حیات صحابه132 دادیم که بعضی ما برخی دیگرمان را به آن سلام میدهد. و ام\\ا

: وی بنده خداوند و رسول اوس\\ت، وبدرباره عیسی بن مریم کلمه وی است که بر مریم انداخته بود، و روحی است از جانب خدا و پسر دوشیزه بتول )پارسا( است. آنگاه )نجاشی( ع\\ودی را برداشته گفت: به خدا سوگند اگر حبشه بشنود تو را حتما از پادشاهی برطرف خواهند نمود. در پاسخ گفت: به خدا س\\وگند، ابن مریم بر این به اندازه وزن این عود هم زیاد نک\\رده اس\\ت.

÷و بزرگان حبشه گفتند: به خ\\دا س\\وگند، درب\اره عیس\ی اب\\دا غیر این را نمیگویم، چون خداوند هنگامی ک\\ه پادش\\اهیام را ب\\ه

مسترد نمود از مردم درباره من اطاعت ننم\\وده ب\\ود، ت\\ا منمن اکنون از مردم در دین خداوند اطاعت کنم!! از این عمل به خ\\دا

( آمده است.72/3. این چنین در البدایه )1پناه میبرم - به طولصاین را همچنین احمد از ام سلمه -همسر پیامبر

آن روایت نموده، و در حدیث وی آمده: ام سلمه گفت: بع\\د از فرس\\تاد و آنه\\ا را فراخوان\\د.صآن دنبال اصحاب رس\\ول خ\\دا

هنگامی که فرستاده وی ن\\زد اص\\حاب آم\\د، جم\\ع ش\\دند، و ب\\ه یک\\دیگر گفتن\\د: ب\\رای این م\\رد وق\\تی ک\\ه ن\\زدش آمدی\\د چ\\ه میگویید؟ گفتند: به خدا سوگند، آنچه را میگوییم که نبی مان به ما تعلیم داده و ب\ه آن دس\\تورمان داده اس\\ت هرچ\ه گ\ه در آن پیش آی\\د، پیش آی\\د. هنگ\\امی ک\\ه ن\\زدش آمدن\\د - البت\\ه این در

های خود را خواسته بود، و ب\\ر آنه\\ا2حالی بودکه نجاشی اسقف کتاب های خود را در اطراف وی پهن نموده بودن\\د-، نجاش\\ی از ایش\\\ان پرس\\\یده گفت: این دین ک\\\ه در آن از قومت\\\ان ج\\\دا شدهاید، و به دین من هم داخل نشدهاید، و نه هم در دین یکی از این امتها چیست؟ ام سلمه میگوید: کسی که با وی ص\\حبت نم\\ود، جعف\\ربن ابی ط\\الب ب\\ود، گفت: ای پادش\\اه، م\\ا ق\\ومی بودیم اه\\ل ج\\اهلیت، بته\\ا را عب\\ادت مینم\\ودیم، خ\\ود م\\رده را میخوردیم، فواحش را انجام میدادیم، رحمها را قط\\ع میک\\ردم،

قوی ما ضعیف را میخ\\ورد، م\\ابا همسایه بدرفتاری مینمودیم و ب\\ر این ح\\الت ب\\ودیم ک\\ه خداون\\د به س\\وی م\\ا رس\\ولی را از م\\ا فرستاد، که نسب، صدق، ام\\انت و عف\\افش را میدانیم. او م\\ارا

دعوت نمود، ت\\ا وی را واح\\د ب\\دانیم، عب\\ادتشلأبه سوی خداوند نماییم و آنچه را ما و پدران مان به جز از خداوند، از سنگ وبته\\ا

( آم\\ده212:\\ 209- صحیح. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هش\\ام )/1است.

- اسقف عالم و بزرگ نصارا را گویند. پاروقی باتصرف. م.2


عبادت مینمودیم، کنار بگذاریم. و ما را به راس\تگویی در س\خن، ادای ام\\انت، ص\\له رحم، حس\\ن همس\\ایگی و دس\\ت داش\\تن از محارم و خونها دستور داد. و ما را از فواحش، شهادت به دروغ، خوردن مال یتیم و بهتان بستن بر زن پاکدامن منع نمود. وبه م\\ا ام\ر نم\ود ت\ا خداون\د را عب\ادت ک\نیم، ب\ه وی چ\یزی را ش\ریک نی\\اوریم، نم\\از را ب\\ر پ\\ا داریم و زک\\ات را ب\\پردازم. - ام س\\لمه میگوید: و امور اسلام را برای وی برش\\مرد - وم\\ا او را تص\\دیق نمودیم، و به وی ایمان آوردیم، و او را در آنچه با خود آورده بود پیروی کردیم، وخداوند را به وحدانیتش بدون این که چیزی را به وی شریک بیاوریم، عب\\ادت نم\ودیم، و آن چ\ه را خداون\د ب\ر م\ا حرام گردانیده ب\\ود ح\\رام گردانی\\دیم، و آنچ\\ه را ب\\رای م\\ا حلال گردانیده بود حلال نمودیم، بنابراین قوم ما بر ما تج\\اوز نمودن\\د، شکنجه و آزار مان دادند و ما را در دین مان در فتنه انداختند، تا

برگردانن\\د، و این ک\\ه م\\الأما را به عبادت بتها از عبادت خداوند آنچ\\\ه را از خب\\\ائث حلال میش\\\مردیم دوب\\\اره حلال بش\\\مریم. هنگ\\امی ک\\ه ب\\ر م\\ا غلب\\ه نمودن\\د و ظلم روا داش\\تند، و تنگی و مشقت آوردند، و در میان م\\ا و دین م\\ان حای\\ل واق\\ع گردیدن\\د، به سوی مملکت تو خارج شدیم، و ت\و را ب\ر غ\یرت برگزی\دیم، و در پناه تو رغبت نمودیم، و امید نمودیم، ای پادشاه، ک\\ه ن\\زد ت\\و

مورد ظلم قرار نگیریم. امسلمه میگوید: آنگاه نجاشی گفت: آیا همراهت از آنچ\\ه او

ساز خداوند آورده، چیزی هست؟ ام س\\لمه میافزای\\د: جعف\\ر ب\\ه او گفت: بلی. ام س\\لمه گوی\\د: نجاش\\ی ب\\ه وی گفت: آن را بخ\وان. او ابت\دای )کهیعص( را ب\ه وی خوان\د. ام س\لمه گوی\د: نجاش\\ی گریس\\ت ت\\ا ج\\ایی ک\\ه ریش\\ش )از اش\\ک(ت\\ر ش\\د، و اس\\قفهای وی ن\\یز هنگ\\امی، آنچ\\ه را برای ش\\ان تلاوت ش\\د، شنیدند، گریستند حتی که مصاحف خود را تر نمودند. بعد از آن نجاشی گفت: به درستی، این و آنچه را موسی آورده ب\\ود از ی\\ک سرچشمه بیرون میآیند، شما دو تن بروید، به خدا سوگند، اینها را

ابدا به شما تسلیم نمیکنم، و این کار را نمیکنم. ام س\\لمه میگوی\\د: هنگ\\امی ک\\ه آن دو تن از ن\\زد وی خ\\ارج گردیدند، عم\\رو بن الع\\اص گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ف\\ردا حتم\\ا

میآیم، و آنه\ا را ن\زد وی عیب گ\یری میکنم، آن چن\\ان1نزدش\\ان عیب گیری ک\\ه ریشه ش\\ان را توس\\ط آن بکنم، عبدالل\\ه ابن ابی

- در ابن هشام آمده: حتما نزدش میایم.1

حیات صحابه134 ربیعه -که بهتر این دو تن در قبال ما بود- به وی گفت: این ک\\ار را نکن، چون آنها علی ال\\رغم مخالفت ش\\ان هم\\راه م\\ا، ب\\ا م\\ا ق\رابت دارن\د. عم\رو گفت: ب\ه خ\دا س\وگند، ب\ه نجاش\ی خ\بر میدهم که آنها گم\\ان میکنن\\د عیس\\ی بن م\\ریم بن\\ده اس\\ت. ام س\\لمه گوی\\د: بع\\د ف\\ردای آن روز ن\\زد وی رفت و گفت: ای پادشاه، اینها درباره عیسی ابن مریم قول بزرگی میگویند، ن\\زد آنها بفرست و از ایشان آنچه را درباره وی میگوین\\د ب\\پرس. ام س\\لمه گوی\\د: او ن\\زد آنه\\ا فرس\\تاد و درب\\اره عیس\\ی از ایش\\ان میپرسید. ام سلمه میافزای\\د: همچ\\و ح\\التی دیگ\\ر ب\\ر م\\ا ن\\ازل نشده بود، قوم جمع شدند و به یک\\دیگر گفتن\\د: درب\\اره عیس\\ی بن مریم )وقتی از شما درباره وی بپرسد چه میگویی\\د؟ گفتن\\د: به خدا سوگند، همان چیزی را که خداون\\د گفت\\ه و آنچ\\ه را ن\\بی مان برای ما آورده است، همان را میگوییم، هرچ\\ه در آن پیش میآید، پیش آید. ام سلمه میگوید: هنگامی که نزد وی آمدند، به آنه\\ا گفت: درب\\اره عیس\\ی بن م\\ریم چ\\ه میگویی\\د؟ ام س\\لمه

آنگ\\اه جعف\ر بن ابی ط\الب ب\ه او گفت: درب\اره وی1میگوی\د(: همان چ\\یزی را میگ\\وییم ک\\ه ن\\بی م\\ان آن را آورده اس\\ت: وی بن\\ده خ\\دا، رس\\ول وی، روح او و کلمهاش اس\\ت ک\\ه آن را ب\\ه مریم دوشیزه و بتول دمید. ام سلمه گوید: نجاشی دست خ\\ود را ب\\ه زمین ب\\رده ع\\ودی را از آن برداش\\ت و گفت: )ب\\ه خ\\دا سوگند( عیسی بن مریم از آنچه گفتی به مقدار همین ع\\ود هم تجاوز نکرده است!! فرمان\\دهان لش\\کرش هنگ\\امی ک\\ه او این

، )وی گفت(: اگرچ\ه غریدی\د، ب\ه خ\دا2سخنان را گفت، غریدند سوگند!! )ای مسلمانان( بروید ش\\ما در س\\رزمین من در ام\\ان هستید، هر که شما را دشنام ده\\د جریم\\ه میش\\ود، ب\\از )گفت: کسی که شما را دشنام دهد جریمه میشود، باز )گفت(: کس\\ی که شما را دشنام دهد جریم\ه میش\ود، دوس\ت ن\دارم ک\ه یکی شما را در بدک یک کوه طلا هم اذیت نم\\ایم، ه\\دایای این دو را به آنها مسترد کنید و من به آن ضرورتی ن\\دارم، چ\\ون ب\\ه خ\\دا سوگند، خداوند هنگامی که پادشاهی ام را ب\\ه من برگردانی\\د از من رشوه نگرفت، تا در راه وی رشوه بگ\\یرم، و درب\اره من از مردم اطاعت ننمود تا درباره وی از م\\ردم اط\\اعت کنم. آن دو

- این و بقیه زیادتهای داخل قوس در حدیث ام سلمه از ابن هشام نقل1شده است.

- یعنی سخنان توأم با خشم گفتند.2


خواری و زشتی، در حالی ک\ه آنچ\ه آورده بودن\د ب\هاز نزد وی با آنها برگردانده شده بود، بیرون آمدند.

و ما نزد وی در بهترین منزل و ب\\ا به\ترین همس\\ایهها اق\\امت گزیدیم، به خدا سوگند، در حالی که وی ب\\ر هم\\ان ح\\الت ق\\رار داش\\ت، ناگ\\اه کس\\ی ک\\ه ب\\ا وی در پادش\\اهی اش مخ\\الفت و منازعه مینمود پایین آم\\د. ام س\\لمه میگوی\\د: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، حزین و غمگینی ای که در آن موقع داشتیم هرگز به ی\\اد ن\\دارم که از آن شدیدتر غمگین شده باشیم، از خوف این که نشود آن )مرد( بر نجاشی غالب شود، و م\\ردی بیای\\د ک\\ه ح\\ق م\\ا را آن چنان که نجاشی میشناخت، نشناسد. میافراید: نجاشی ح\\رکت نم\\ود، و )پیم\\ان جن\\گ( در میان ش\\ان کن\\ار نی\\ل ب\\ود. ام س\\لمه

گفتند: کی بیرون میآید تا در جنگصگوید: اصحاب رسول خدا قوم حاضر شود و بعد از آن )خبر( را برای ما بیاورد؟ ام سلمه گوید: زبیر بن عوام گفت: من. )گفتند: تو(. ام سلمه میافزای\\د: او از همه قوم کم سن و سالتر بود. ام سلمه گوی\\د: ب\\رای وی مشکی را ف\وت نمودن\د، و او آن را در س\\ینه خ\ود ق\رار داد، و شنا کنان بر آن حرکت نمود تا این که به هم\\ان ناحی\\ه نی\\ل ک\\ه قوم در آنجا روبرو میشدند، خارج شد، بعد از آن به راه افت\\اد و

ب\\هلأنزدشان حاضر گردی\\د. ام س\\لمه گوی\\د: و م\\ا ب\\ه خداون\\د خاطر نص\\رت و غلب\\ه نجاش\\ی ب\\ر دش\\منش، و س\\یطره وی در مملکتش دعا نمودیم،.ام س\\لمه گوی\\د: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، م\\ا در همان حالت قرار داشتیم و انتظار وقوع آنچه را اتف\اق افت\ادنی ب\ود میکش\یدیم، ک\ه ناگه\ان زب\یر آش\\کار گردی\\د و ب\ه س\\رعت میآمد، وی با جامه خود اشاره نموده میگفت: م\\ژده و بش\\ارت باد، ک\\ه نجاش\\ی پ\\یروز و غ\\الب گردی\\د، و خداون\\د دش\\منش را هلاک گردانید، و او را در کشورش تسلط و چیرگی بخش\\ید، ام سلمه میافزاید: به خدا س\\وگند، هرگ\\ز چ\\ون آن خوش\\ی م\\ان، خوشی و سروری را دیگر به ی\\اد ن\\داریم. ام س\\لمه میگوی\\د: و نجاشی در حالی برگشت که خداوند دشمنش را هلاک گردانیده بود، و او را در کشورش چیرگی بخشیده بود(، و به این صورت حکومتش در حبشه استقرار یافت، و م\\ا در م\\نزل به\\تری ن\\زد

آم\\دیم وی در مک\\ه ق\\رارصوی، تا هنگامی که نزد رسول خدا ( میگوی\\د: این را احم\\د27/6. هیثمی )1داشت، اق\\امت نم\\ودیم

روایت نموده و رجال وی، غیر از اسحاق که ب\\ه س\\ماع تص\\ریح(.292: 290/ 5( و )203: 201/ 1- صحیح. احمد )1

حیات صحابه136 نموده، رجال صحیح میباشند. این چنین در اصل آمده، و ظ\\اهر این است که وی ابن اسحاق میباشد، ک\\ه ح\\دیث از طری\\ق وی

( از طری\\ق115/1گذشت. و این را همچنین ابونعیم در الحلیه ) ابن اسحاق به ماند آن به شکل طولانی روایت نموده، و بیهقی

( ابتدای حدیث را از طریق ابن اسحاق ب\\ه س\\یاق وی، ذک\\ر9/9) نموده، و بعد از آن گفته:... حدیث را به طول آن متذکر ش\\ده، و

( هم متذکر گردیده است.144/9حدیث را در السیر ) روایت نموده که گفت:سو امام احمد از عبداللهبن مسعود

ما را به سوی نجاشی فرس\\تاد در ح\\دود هش\\تادصرسول خدا م\\رد ب\\ودیم - ک\\ه در می\\ان آنه\\ا: عبدالل\\ه بن مس\\عود، جعف\\ر، عبدالله بن عرفط\ه، عثم\ان بن مظع\ون و ابوموس\\ی بودن\د، و اینها نزد نجاشی آمدند. و قریش عم\\روبن الع\\اص و عم\\اره بن ولید را ب\\ا ه\دیهای فرس\\تادند، هنگ\امی ک\ه آن دو ن\زد نجاش\\ی داخل شدند، به او سجده کردند، واز راست و چپش ب\\ه ط\\رف وی نیزی و سبقت نمودند، و بعد از آن به وی گفتند: تع\\دادی ازپسرعموهای ما ب\\ه س\\رزمین ت\\و آمدهان\\د، و از م\\ا و از ملت - )دین(- م\\ا روی گردانیدهان\\د. نجاش\\ی پرس\\ید، آنه\\ا در کج\\ا هس\تند؟ آن دو گفتن\\د: در س\رزمین ت\و، و کس\ی را دنبال ش\\ان

فرم\\ود: منسبفرست، و او کسی را نزد آنها فرستاد. جعف\\ر امروز خطیب ش\\ما میباش\\م، و آنه\\ا از وی پ\\یروی نمودن\\د، وی سلام داد و سجده نکرد، به او گفتند: تو را چه ش\\ده اس\\ت ک\\ه لأبه پادشاه سجده نمیکنی؟ جعفر گفت: ما ج\\ز ب\\رای خداون\\د

سجده نمیک\\نیم. پرس\\ید: این چ\\را؟ گفت: خداون\\د به س\\وی م\\ا رسولی فرس\تاده اس\\ت، و او م\ا را ام\ر نم\وده ک\ه ب\رای هیچ

سجده نکنیم. و ما را ب\\ه نم\\از و زک\\اتلأکس جز برای خداوند دستور داده اس\\ت. عم\رو گفت: آنه\ا ب\ا ت\و درب\اره عیس\ی بن مریم مخالفت میکنن\\د. گفت: ش\\ما درب\\اره عیس\\ی بن م\\ریم و مادرش چه میگویید؟ پاسخ داد: آن چن\\ان میگ\\وییم ک\\ه خداون\\د گفت\\ه اس\\ت: وی کلم\\ه خداون\\د و روح وی اس\\ت، ک\\ه آن را در مریم دوشیزه و بتول که نه وی را بشری لمس نموده و ن\\ه هم فرزندی از وی متولد شده است. )راوی( گوید: نجاش\\ی ع\\ودی را از زمین برداشت و گفت: ای گروه حبشه، و علمای نصارا و رهبانان! به خدا سوگند، اینها بر آنچه ما درباره وی میگوییم م\\ا سوای آن را اضافه نمیکنند، مرحبا به شما و به کس\\ی ک\\ه ن\\زد وی آمدهاید! شهادت میدهم که وی رسول خداست، و او همان کسی است که ما او را در انجیل مییابیم، و وی هم\\ان رس\\ولی


است که که عیسی بن مریم به وی بشارت داده بود. هر ج\\ایی که میخواهید اسکان یابید، به خدا سوگند، اگر من در این حالت پادش\\اهی )و حک\\ومت داری( ق\\رار نمیداش\\تم، حتم\\ا ن\\زدش میآمدم و همان کسی میبودم که کفش هایش را حمل مینمودم، و امر نمود و هدیه آن دو مس\\ترد گ\\ردد، بع\\د از آن عبدالل\\ه بن

.1 )در رفتن به مدینه( عجله نم\\ود و ب\\در را دری\\افتسمسعود ( میگوی\\د، این اس\\ناد جی\\د، ق\\وی و69/3ابن کث\\یر در البدای\\ه )

سیاقش حس\\ن اس\\ت و اس\\ناد وی را حاف\\ظ ابن حج\\ر در فتح ( -24/6( نیکو و حسن دانسته است. و هیثمی )130/7الباری )

بع\\د از این ک\\ه ح\\دیث را مت\\ذکر ش\\ده - گفت\\ه اس\\ت: این را طبرانی روایت نموده، و در آن حدیج بن معاویه آم\\ده، ابوح\\اتم وی را ثقه دانس\ته و گفت\\ه اس\\ت: در بعض\ی اح\ادیثش ض\عیف اس\\ت، و ابن معین و غ\\یر وی، او را ض\\عیف دانس\\تهاند، بقی\\ه

سرج\\ال وی ثقهان\\د. و این را همچ\\نین ط\\برانی از ابوموس\\ی م\\ا را دس\\تور داد ت\\ا ب\\اصروایت نموده، که گفت: رسول خدا

جعفربن ابی طالب به سوی نجاشی برویم، این خبر ب\\ه ق\\ریش رسید، و آنها عمروبن العاص و عماره بن ولی\\د را فرس\\تادند ... و این را معنای حدیث ابن مسعود مت\\ذکر گردی\\ده، و در ح\\دیث وی آم\\ده: اگ\\ر من در ک\\ار پادش\\اهی نمیب\\ودم، حتم\\ا ن\\زد وی میآمدم ت\\ا کفش ه\\ایش را ببوس\\م، در س\\رزمین من آنق\\در ک\\ه میخواهید درن\\گ کنی\\د، و دس\\تور داد ک\\ه ب\\ه م\\ا طع\\ام و لب\\اس

( میگوی\\د: رج\\ال وی رج\\ال ص\\حیح اند. و31/6بدهن\\د. هیثمی ) ( روایت114/1حدیث ابوموسی را همچنین ابونعیم در الحلی\\ه )

( آمده، میگوی\\د، این71/3نموده، و بیهقی، چنان که در البدایه )اسناد صحیح است.

روایت نم\\وده، ک\\هسو ابن عساکر از جعف\\ربن ابی ط\\الب گفت: قریش عمروبن العاص و عماره بن ولید را با ه\\دیهای از ابوسفیان نزد نجاش\\ی فرس\\تاد. آنه\\ا -در ح\\الی ک\\ه م\\ا ن\\زدش بودیم- به او گفتند: عدهای از سفها و بیخ\\ردان م\\ا به س\\وی ت\\و آمدهاند، آنها را به ما تحویل بده. گفت: خیر،تا این که کلام شان را بشنوم. میگوید: بنابرانی )کسی را( نزد ما فرستاد و پرسید: اینها چه میگویند؟ میگوید: گفتیم: اینها قومی هستند که بته\\ا را عبادت میکنند، و خداوند به سوی ما رسولی را فرس\\تاده اس\\ت ک\\ه م\\ا ب\\ه وی ایم\\ان آوردهایم و او را تص\\دیق نمودهایم. بع\\د

(.1/461احمد ). - حسن1

حیات صحابه138 نجاشی به آنه\\اگفت: آی\\ا اینه\\ا غلامه\\ای ش\\مااند؟ گفتن\\د: خ\\یر. گفت: آیا شما بر ایشان قرض داری\\د؟ گفتن\\د: خ\\یر. گفت: پس راه شان را باز گذارید. گوید: سپس ما از نزد وی ب\\یرون رف\\تیم بعد از آن عمروبن العاص گفت: اینان درباره عیسی غ\\یر آنچ\\ه را میگویند که ت\\و میگ\\ویی. نجاش\\ی گفت: اگ\\ر درب\\اره عیس\\ی مث\\ل ق\\ول م\\را نگوین\\د، آن\\ان را س\\اعتی از روز در س\\رزمینم نمیگذارم بابراین )کسی را( دنبال م\\ا فرس\\تاد، و دع\\وت دومی از )دعوت( اول بر ما شدیدتر بود. پرسید: دوست شما درب\\اره عیسی بن مریم چه میگوید؟ گفتیم: میگوید: وی روح خداس\\ت، و کلم\\ه وی اس\\ت ک\\ه آن را ب\\رای دوش\\یزه بت\\ول الق\\ا نم\\ود. میگوی\\د: آنگ\\اه )کس\\ی را( فرس\\تاد و گفت: فلان ع\\الم و فلان راهب را برایم فراخوان. و گروهیاز آنها ن\زدش آمدن\د، پرس\ید: درباره عیسی بن مریم چه میگویید؟ آنان گفتند: ت\\و ع\\المتر م\\ا هستی، تو چه میگویی؟ نجاشی -در ح\\الی ک\\ه چ\\یزی را از من گرفت- گفت: عیسی به مقدار این هم از چیزی که اینها گفتن\\د، تجاوز ننموده اس\\ت، بع\\د از آن گفت: آی\\ا کس\\ی ش\\ما را اذیت میکند؟ گفتند: بلی. آنگاه منادیی فریاد نمود: هر کسی ک\\ه یکی از اینها را اذیت نم\\ود، وی را چه\\ار درهم جریم\\ه کنی\\د، س\\پس گفت: آیا این برایتان کفایت میکند؟ گفتیم: خیر، بن\\ابراین آن را

دو چندان گردانید. برگشVVتن صVVحابه بVVه مدینVVه و اسVVلام آوردن نجاشVVی و

برای ویص مغفرت خواستن رسول خدا به مدین\\ه هج\\رتص)راوی( میگوید: هنگامی که رسول خدا

صنمود، و در آنج\\ا ظ\\اهر گردی\\د، ب\\ه وی گف\\تیم: رس\\ول خ\\دا نموده است، و کسانی راآشکارگردیده، و به سوی مدینه هجرت

که درباره شان همراهت صحبت نموده ب\\ودیم، ب\\ه قت\\ل رس\\انیده است، و ما اکنون خواهان سفر به سوی وی هس\تیم، بن\ابراین م\ا را برگ\\ردان. گفت: بلی. و ب\\رای م\\ان م\\رکب و توش\\ه ف\\راهم ساخت. بعد از آن گفت: دوست تان رااز آنچه با ش\\ما ک\\ردم خ\\بر

©ن\\ه»بده، و این دوس\تم ب\ا ش\ما اس\ت. الله و©أ ©\\ه© إلا © إل ©ن لا ه©د أ ©ش\\ أسول الله شهادت میدهم که معبودی جزخدا نیست، و او رسول»، «ر©

، و به وی بگو که: برایم مغفرت بخواهد. جعفر میگوی\\د:«خداست صبیرون آم\\دیم، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه مدین\\ه رس\\یدیم، و رس\\ول خ\\دا

استقبالم نمود، و مرا در آغوش گ\\رفت، و بع\\د گفت: »نمیدانم من به فتح خیبر خرسندترم یا به قدوم جعف\\ر!«، و رس\\یدن م\\ا


مطابق بود با فتح خیبر، بعد از آن نشست، و فرستاده نجاش\\ی گفت: این جعفر است، از وی بپرس ک\\ه دوس\\ت م\\ا هم\\راهش چه کرد؟ جعفر گفت: بلی، وی با ما چنین و چنان کرد، و ب\\رای

نمود،و شهادت داد ک\ه معب\ودی جزخ\داما مرکب وتوشه فراهم نیست و تو رسول خدا هستی. و به من گفت: به او بگو: تا ب\رایم

برخاس\\ت و وض\\و نم\\ود وصمغفرت بخواهد. آنگاه رسول خ\\دا بعد از آن سه مرتبه دعا نمود: »بار خ\دایا، نجاش\ی را ببخش«. و مسلمانان گفتند: آمین. جعفر میگوید: بع\\د از آن ب\\رای فرس\\تاده

دی\\دیصنجاشی گفتم: برو و دوستت را از آنچه از رس\\ول خ\\دا . ابن عساکر میگوید: این حدیث حس\\ن و غ\\ریب اس\\ت.1خبر بده

( آم\\ده. و این را ط\\برانی از طری\\ق71/3این چ\\نین درالبدای\\ه ) اس\\دبن عم\\رو از مجال\\د روایت نم\\وده و ه\\ر دوی ش\\ان ض\\عیفمیباشند و از طرف بعضی ثق\\ه دانس\\ته ش\\دهاند، این را هیثمی )

( گفته است.29/6 فضیلت کسی که به حبشه هجVVرت نمVVوده، و بعVVد از آن

هجرت کرده است ص به سوی رسول خدا ابن اسحاق از عبدالعزیز بن عبدالل\\ه بن ع\\امربن ربیع\\ه و او

روایت نموده، ک\\ه گفت:لازمادرش ام عبدالله بنت ابی حثمه به خدا سوگند، ما به س\\وی س\\رزمین حبش\\ه ک\\وچ مینم\\ودیم، و عامر دنبال کدام ضرورت مان رفته بود، که عمر، در حالی ک\\ه مش\\رک ب\\ود، آم\\د و ن\\زدم ایس\\تاد، میافزای\\د: م\\ا از وی اذیت میدیدیم، و خشونت و شدتش بر ما سایه انداخته بود، میگوی\\د: عم\\ر گفت: ای ام عبدالل\\ه، این ح\\رکت اس\\ت؟ گفتم: بلی، ب\\ه خدا سوگند، وق\\تی م\\ا را اذیت نمودی\\د و ب\\ر م\\ا خش\\م و غلب\\ه کردید، به س\\وی س\\رزمینی از س\\رزمینهای خداون\\د، میرویم، ت\\ا خداوند ب\\رای م\\ان گشایش\\ی بگردان\\د. گوی\\د: عم\\ر گفت: خ\\دا همراهتان باشد!! و از وی رقتی را دی\\دم ک\\ه آن را نمیدی\\دم، و سپس منصرف گردید، و آن چنان که میپندارم، بیرون رفتن م\\ا غمگینش س\\اخت. میگوی\\د: بع\\دها ع\\امر هم\\ان چ\\یزی را ک\\ه ضرورت داشتیم آورد. به او گفتم: ای ابوعبدالله، ک\\اش ان\\دکی

(. در س\\ند آن1478- ض\\عیف. ابن عس\\اکر و ط\\برانی در »الکب\\یر« )1 است. اس\\د بن عم\\ر البجلی را بخ\\اریمجالد بن سعید است که ضعیف

ضعیف دانس\\ته و می گوی\د: گ\رفتن از یزی\\د بن ه\اورن حلال نیس\ت. ابن ( و1/206معین نیز او را ب\\ه دروغ متهم ک\\رده اس\\ت. نگ\\ا: »الم\\یران« )

(.6/29مجمع الزوائد )

حیات صحابه140 قبل عمر را و رقت و اندوه و غمگی\\نی اش را ب\\ر م\\ا میدی\\دی. گفت: آی\\ا در اس\\لام آوردن وی طم\\ع نمودهای؟ گوی\\د: گفتم: بلی. گفت: آن کسی را که تو دیدی تا خر خطاب اسلام نیاورد، اسلام نمیآورد. گوید: به خاطر ناامی\\دی از وی، و بن\\ابر آنچ\\ه از غلظت وس\\\ختی وخش\\\ونت وی در مقاب\\\ل اس\\\لام ملاحظ\\\ه

( آم\\ده. و اس\\م م\\ادر79/3. این چ\\نین در البدای\\ه )1مینم\\ود ( آمده، لیلی است. این را400/4عبدالله، چنان که در الاصابه )

تص\\ریح2همچنان طبرانی روایت نموده، و ابن اسحاق به سماع ( گفت\\ه24/6نموده، بن\\اء ح\\دیث ص\\حیح اس\\ت. این را هیثمی )

( ب\\ه س\\یاق ابن58/4اس\\ت. وح\\اکم این را در المس\\تدرک ) اس\\حاق از طری\\ق وی روایت نم\\وده، ج\\ز این ک\\ه در اس\\ناد از عبدالعزیز بن عبدالله بن عمر بن ربیعه از پدرش از مادرش ام عبدالله آمده، و ظاهر هم همین است. والله اعلم. و در آخر آن آمده: آن را ب\\ه خ\\اطر ناامی\\دی از وی گفت. و ابن من\\ده و ابن عساکر ازخالدبن سعید بن العاص -که او و ب\\رادرش عم\\رو، از مه\\اجرین حبش\\ه بودن\\د- روایت نمودهان\\د: وق\\تی ک\\ه آنه\\ا ن\\زد

آمدن\\د، وی از آنه\\ا هنگ\\امی ک\\ه ب\\ه او نزدی\\کصرس\\ول خ\\دا شدند، استقبال نمود، و این یک سال بعد از ب\\در ب\\ود، و آنه\\ا از

صاین که در بدر شرکت نداشتند اندوهگین شدند. رسول خ\\دا فرمود: »چرا اندوهگین میشوید؟ مردم یک هجرت دارند و شما دو هج\\رت، وق\\تی ک\\ه به س\\وی ص\\احب حبش\\ه ب\\یرون رفتی\\د، هجرت نمودید، و بعد از آن از نزد صاحب حبش\\ه هج\\رت کن\\ان

( آم\\ده332/8به س\\وی من آمدی\\د«. این چ\\نین در کنزالعم\\ال )است.

روایت نموده، که گفت: ما در یمنسو بخاری از ابوموسی به ما رس\\ید، آنگ\\اه من وصبودیم که )خبر( خروج رسول خدا

دو برادرم، که کوچکترینشان من بودم یکی از آنه\\ا اب\\و ب\\رده و دیگری هم ابو رهم ب\\ود - ی\\ا گفت: در پنج\\اه و چن\\د ی\\ا این ک\\ه گفت: در پنجاه و سه و ی\\ا پنج\\اه و دو م\\رد از ق\\ومم - هج\\رت کنان به سوی وی رفتیم، و در کشتی س\\وار گردی\\دیم، و کش\\تی

، ب\\ا جعف\\ربن ابی3م\\ان م\\ا را ن\\زد نجاش\\ی در حبش\\ه ان\\داخت ( آم\\ده1/215- حسن. رواه ابن اسحاق. چنانکه در سیره ابن هش\\ام )1

(.59، 4/58( و حاکم )471است. همچنین طبرانی در »الکبیر« )- یعنی در روایت حدیث »سمعت«، »شنیدم« گفته است. م.2 - یعنی باد مخالف وزید و خط سیر ما را تغییر داده ب\\ه ط\\رف نجاش\\ی3

پادشاه حبشه برد. م.


طالب سر خوردیم، پس با وی اقامت نمودیم تا این که ب\\ه ی\\ک در حال روبرو شدیم ک\\ه صجا به هم رسیدیم، و با رسول خدا

خیبر فتح گردیده بود. و گروهی از مردم برای ما - یعنی به اهل کشتی - میگفتند: از شما در هجرت سبقت جستیم. اسماء بنت عمیس که از جمله کسانی بود که با ما آمده بود، جهت زی\\ارت

داخل گردید، و او درصام المؤمنین حفصه همسر رسول خدا جمله آنانی که به سوی نجاشی هجرت نموده بودند، نیز هج\\رت

ن\\زد حفص\\ه آم\\د ک\\ه اس\\ماءسکرده بود. در این هنگ\\ام عم\\ر نزدش بود، هنگامی که اسماء را دید گفت: این کیست؟ حفصه پاسخ داد: اسماء بنت عمیس. عمر گفت: حبشی همین اس\\ت؟ بحری همین است؟ اسماء گفت: بلی. عمر گفت: مااز شما در

صهجرت سبقت نمودیم، بنابراین ما از ش\\ما ب\\ه رس\\ول خ\\دا مس\\تحق ت\\ریم. اس\\ماء خش\\مگین ش\\ده گفت: ن\\ه، این چ\\نین

بودید، گرسنه تانصنیست. به خدا سوگند، شما با رسول خدا را طعام میداد، و جاهل تان را وعظ و نصیحت مینمود، و م\\ا در م\\نزلی -ی\\ا در س\\رزمینی- دور و ناخوش\\ایند در حبش\\ه ق\\رار داش\\تیم، و آن هم ب\\ه خ\\اطر خ\\دا و ب\\ه خ\\اطر رس\\ولش ب\\ود، سوگند به خدا، تا این ک\ه آنچ\\ه را ت\\و گف\\تی ب\\رای رس\\ول خ\\دا متذکر نشوم، و از وی نپرسم، طعامی را نمیخورم و نوش\\یدنی را نمینوشم، و به خدا سوگند، نه دروغ میگویم، ن\\ه کجی میکنم

تش\\ریفصو نه بر آن زیاد مینمایم. هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا آورده، اس\\ماء گفت: ای ن\\بی خ\\دا، عم\\ر این چ\\نین و آن چن\\ان

فرمود: »ت\\و ب\\ه او چ\\ه گف\\تی؟«صگفت. میگوید: رسول خدا فرم\\\ود: »ویصپاس\\\خ داد: چ\\\نین و چن\\\ان گفتم. پی\\\امبر

مستحقتر از شما به من نیست، ب\رای او وی\ارانش ی\ک هج\\رت اس\\ت، و ب\\رای ش\\ما اه\\ل کش\\تی دو هج\\رت«. اس\\ماء گوی\\د: ابوموس\\ی و اه\\ل کش\\تی را میدی\\دم ک\\ه گ\\روه، گ\\روه ن\\زدم میآمدند، و مرا از این ح\\دیث میپرس\\یدند. و از دنی\\ا هیچ چ\\یزی وج\\ود نداش\\ت ک\\ه آنه\\ا ب\\ه آن خوش\\حالتر، و در نفسهایش\\ان

برای ش\\ان گفت\\ه ب\\ود.صبزرگتر، از آنچه باشد که رسول خ\\دا ابوبرده میگوید: اس\\ماء گفت: ابوموس\\ی از میدی\\دم ک\\ه از من تک\\\رار این ح\\\دیث را طلب مینم\\\ود. و اب\\\وبرده ب\\\ه نق\\\ل از

فرم\\ود: »من ص\\داهای رفق\\ایصابوموسی گوید: رسول خدا اشعری را به قرآن وقتی که در شب داخل میشوند، میشناسم، و منازل ش\\ان را از صداهایش\\ان ب\\ه ق\\رآن، در ش\\ب میدانم،

حیات صحابه142 اگرچه من\\ازل ایش\\ان را وق\\تی ک\\ه در روز اق\\امت کنن\\د ندی\\ده

است، وق\\تی ک\\ه ب\\ا دش\\من روب\\رو1باشم،و از جمله آنها حکیم گردد -یا این که گفت با اسب سواران- به آنه\\ا میگوی\\د: ی\\ارانم به شما دستور میدهن\\د، ک\\ه ب\\رای آن\\ان منتظ\\ر باش\\ید«. و این

205/4. این چ\\نین درالبدای\\ه 2چنین این را مسلم روایت نموده آمده. و نزد ابن سعدبناسناد صحیح از ش\\عبی روایت اس\\ت ک\\ه

گفت: ای رسول خدا، مردانی ب\\رلگفت: اسماء دختر عمیس م\\ا افتخ\\ار میکنن\\د و گم\\ان میبرن\\د ک\\ه م\\ا از مه\\اجران اوای\\ل

فرمود: »بلکه شما دو هجرت دارید: بهصنیستیم. رسول خدا سرزمین حبشه هجرت نمودید، و بعد بار دیگر هجرت کردی\\د«.

( آم\\ده. و این اث\\ر را همچن\\ان341/7این چنین در فتح الباری ) (18/7ابن ابی ش\\یبه درازت\\ر از آن، چن\\ان ک\\ه در کنزالعم\\ال )

آم\ده، روایت نم\ود. و ح\دیث ابوموس\ی را همچ\نین حس\ن بن ( ن\\یز333/8سفیان و ابونعیم به اختص\\ار، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز )

آمده، روایت کردهاند. به سوى مدينه بهجرت ابوسلمه و ام سلمه روایت نموده، ک\\ه گفت: هنگ\\امیلابن اسحاق از ام سلمه

که ابوسلمه تصمیم خروج به سوی مدینه را گ\\رفت، ش\\ترش را برایم پالان نم\\ود، پس از آن م\\را ب\\ر آن س\\وار نم\\ود، و پس\\رم سلمه بن ابی سلمه را با من، در آغوشم گذاش\\ت، بع\\د ب\\یرون رفت و شترش را برایم میکشید. هنگامی که مردان بنی مغیره وی را دیدن\\د، ب\\ه ط\\رفش برخاس\\ته گفتن\\د: این نفس خ\\ودت است که بر ما غالب آمدی، چه فکر میکنی چ\\را این رش\\ته دار خویش را بگذاریم تا وی را در شهرها بگردانی؟ ام سلمه گوید: زمام شتر را از دستش کشیدند، و مرا از وی گرفتند. میافزاید: در این موقع بنی عبدالاسد، نزدیکان و قبیله ام سلمه به خش\\م آمده گفتند: به خدا سوگند، وقتی که شما دخترت\\ان را از اف\\راد ما پس گرفتی\\د، م\ا هم پس\\رمان را ن\زد وی نمیگ\\ذاریم. گوی\\د: پسرم سلمه را در میان خود کشاکش نمودند، حتی که دس\\تش را کشیدند، و وی را بنی عبدالاسد بردند و خودم را بنی مغ\\یره نزدشان قی\\د کردن\\د، و همس\\رم ابوس\\لمه راهی مدین\\ه گردی\\د، میافزای\\د: ب\\ه این ص\\ورت در می\\ان من و می\\ان پس\\رم و می\\ان

: و از جمله آنها حکیم بن حزام است. ولی صحیح هماندر اصل آمده- 1است که ذکر نمودم، چنان که در صحیح مسلم آمده.

(.2503، 2502( و مسلم )4231- بخاری )2


شوهرم جدایی افکنده شد. میگوید: من هر صبح بیرون میرفتم و در سیلگاه مینشستم، و تا بیگاه گریه مینمودم، یک سال و ی\\ا قریب به یک سال همین طور سپری ش\\د، ت\\ا این ک\\ه م\\ردی از پس\\رعموهایم از ب\\نی مغ\\یره، ب\\ر من عب\\ور نم\\ود، و آنچ\\ه را دامنگیرم بود، دید و بر من رحم نمود. و به بنی مغیره گفت: آیا این مسکین را ب\\یرون نمیکنی\\د، ک\\ه در می\\ان وی و ش\\وهرش و پسرش جدایی افکندهاید؟ ام س\\لمه گوی\\د: بع\\د ب\\ه من گفتن\\د: اگ\\ر خواس\\ته باش\\ی ب\\ه ش\\وهرت بپیون\\د. وی میافزای\\د: ب\\نی عبدالاسد در این موقع پسرم را برایم برگردانیدند. گوید: شترم را پ\\الان نم\\ودم، پس\رم را گرفت\\ه در آغوش\\م نه\\ادم، و بع\\د در طلب شوهرم راهی مدینه گردیدم. میگوید: و هیچ کس از خلق

رسیدم، و درآنجا ب\\ا عثم\\ان1خدا با من نبود. تا این که به تنعیم بن طلحه بن ابی طلحه ب\نی عبدال\داری برخ\وردم. پرس\ید: ای دختر ابوامیه کجا میروی؟ پاس\\خ دادم: در طلب ش\\وهرم راهی مدینه هستم. پرسید: آیا کسی هم\\راهت نیس\\ت؟ گفتم: کس\\ی جز خدا و این پسرکم هم\راهم نیس\ت. گفت: ب\ه خ\دا س\وگند، راهی برای )تنها(گذاشتن تو نیست، و زمام شتر را گرفت، وب\\ا سرعت با من به راه افتاد، به خ\\دا س\\وگند، هرگ\\ز م\\ردی را از عرب همراهی ننمودم که دیده باشم از وی کریمتر باشد. چون به منزل میرسید شتر را برایم میخوابانی\\د و از من دور میش\\د، تا این که پایین میآمدم، آنگاه شترم را برده و )ب\\ارش را( از آن پایین میآورد، بعد از آن را به درخت میبست، و خود ب\\ه درخ\\تی روی آورده، و در زیر آن مینشست. و هنگامی که وقت ح\\رکت نزدیک میشد به س\\وی ش\\ترم ب\\ر میخاس\\ت، آن رانزدی\\ک آورده پالانش مینمود، باز از من دور شده میگفت: سوار شو، و وقتی که سوار میشدم و بر آن استقرار مییافتم، میآمد و زم\\ام ش\\تر را به دست میگرفت، تا این که مرا پایین میآورد. این ک\\ار را ت\\ا آن وقت ادامه داد که مرا به مدینه رسانید. و هنگامی که قری\\ه بنی عمروبن عوف را در قباء دید، گفت: شوهرت در این قری\\ه است -و ابوسلمه در آنجا ساکن بود- پس به ب\\رکت خ\\دا در آن وارد شو. و خودش به س\\وی مک\\ه برگش\\ت. ام س\\لمه میگفت: اصل تبیی را در اسلام نمیشناسم ک\\ه ب\\رایش آنچ\\ه ب\\ه آن بیت ابوس\\لمه رس\\ید، رس\\یده ب\\اش، و هم\\راه و هم ص\\حبتی را ک\\ه

- وادیی است قریب مکه.1

حیات صحابه144 و همین1نسبت به عثمان بن طلحه کریمتر باشد هرگ\\ز ندی\\دم.

عثم\\ان بن طلح\\ه بن ابی طلح\\ه عب\\دری پس ازحدیبی\\ه اس\\لام هردو یک جا با هم هج\\رت نمودن\\د. بآورد، و او و خالدبن ولید

( آمده.169/3این چنین در البدایه )س هجرت صهيب بن سنان

خروج صهیب از مکه به عنVVوان مهVVاجر و گفتگVVویش بVVاجوانان قریش

ص روایت نموده، که گفت: رسول خ\\دا سبیهقی از صهیب فرمود: »دار هجرت شما به من نشان داده شده، زمینی اس\\ت ش\\وره زار در می\\ان دو دش\\ت س\\نگزار، ی\\ا هج\\ر میباش\\د، ی\\ا

یثرب«. به س\\وی مدین\\ه خ\\ارج گردی\\د، وصمیگوی\\د: و رس\\ول خ\\دا

همراهش بود، و من هم تص\\میم ب\\یرون رفتن ب\\ا ویسابوبکر را داشتم، ولی جوانانی از قریش مرا ب\\از داش\\تند، بن\\ابراین آن شبم را میایستادم، و نمینشستم، آنها گفتن\\د: خداون\\د وی را ب\\ه عوض شما به شکمش مشغول گردانی\\ده اس\\ت - ام\\ا در واق\\ع )از شکمم( شکایت نداشتم - بدین خاطر آنان خوابیدن\\د. آنگ\\اه خارج شدم، ولی عدهای از آنان بع\\د از این ک\\ه ح\\رکت نم\\وده بودم به خاطر برگردانیدنم به من رس\\یدند، ب\\ه آن\\ان گفتم: اگ\\ر

از طلا بدهم، راهم را باز میگذارید و ب\\ه2برای شما اوقیه هایی من وفا مینمایید؟ آنان این را قبول نمودند، و من نیز ب\\ا ایش\\ان به مکه رفتم و گفتم: پایین زی\ر دری دروازه حف\ر کنی\د، ک\ه در آن اوقیه ه\\ایی اس\\ت، و ن\\زد فلان زن بروی\\د و آن دو لب\\اس را

در قباء قب\\لصبگیرید. و بیرون رفتم تا این که نزد پیامبر خدا از این که از آنجا برود، آمدم. هنگامی که مرا دید فرم\\ود: »ای ابویحیی فروش فایده نم\\ود«. ع\\رض نم\\ودم: ای رس\\ول خ\\دا،

( آم\\ده و76،\\ 2/75- ضعیف. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )1 در سند آن سلمه بن عبدالله است ک\\ه کس\\ی ج\\ز ابن حب\\ان او را ثق\ه ندانس\\ته ک\\ه او ن\\یز آس\\انگیر اس\\ت. ابن حج\\ر در تق\\ریب درب\\اره ی او

(.1/289می گوید: مقبول است. ) - اوقیه« معیاری است برای وزن، برابر یک ششم اقه، این معیار پیش2

از این برابر با چهل درهم بود که بعدا براب\\ر ب\\ا شص\\ت درهم ش\\د ودر اصطلاح زرگران برابر با دوازده درهم است، و جمع آن اواقی است، و در این نص چهل درهم را افاده میکند. ب\\ه نق\ل از فرهن\\گ لاروس و ب\\ا

تصرف و زیادت. م.


هیچ کس قبل از من نزدت نیامده است، و این را ج\\ز جبرائی\\ل/173. این چ\\نین در البدای\\ه )1 دیگری برایت خبر نداده است÷( آم\\ده. و ط\\برانی ن\\یز مانن\\د این را روایت نم\\وده، هیثمی )3

( میگوید: در این گروهی است که آنان را نش\\ناختم و این60/6( روایت کرده است.152/1را همچنین ابونعیم در الحلیه )

در قبVVاء، بشVVارت وی ص رسیدن صهیب نزد رسول خدابه او و آنچه خداوند درباره صهیب نازل فرمود

( و ح\\ارث بن من\\ذر و ابن162/3 همچ\\نین وی و ابن س\\عد ) عساکر و ابن ابی حاتم از س\\عید بن المس\\یب روایت نمودهان\\د

ح\\رکت ک\\رد، وص هجرت کنان به سوی پی\\امبر سکه: صهیب تعدادی از مشرکان قریش وی را دنبال نمودند، وی پایین آمد و تیرها را از تیردان خود ب\\یرون کش\\یده گفت: ای گ\\روه ق\\ریش خوب میدانید که تیراندازترین مرد شما هستم، سوگند ب\\ه خ\\دا، قبل از این که به من برس\\ید، ش\\ما را ب\\ا هم\\ه تیره\\ایی ک\\ه در تیردان دارم، هدف قرار میدهم، بعد از آن شما را به شمشیرم

از آن در دستم باقی بمان\\د میزنم، س\\پس2تا وقتی که )چیزی( شما را ب\\ه م\\الم درشما میدانید و کارتان. و اگر خواسته باشید

مکه رهنمایی و دلالت میکنم و راهم را باز گذارید. گفتن\\د: بلی، و بر این تعهد کردند، و او آنان را رهنمایی نمود. آنگاه خداوند ب\\رای

رسول خود قرآن رانازل فرمود:ه﴿ لل ات ض\\© تغ©آء© م© ه س© © ري ن © اس م©ن ي لن ٱو©من© م� م ٱ م. م0 ]البق\\رة: ﴾ٱ

207]. و بعض\\ی از م\\ردم ج\\ان خ\\ود را در طلب خش\\نودی»: ترجمه

.«خدا میفروشند صتا این که از آی\\ه ف\\ارغ گردی\\د. هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

ص\\هیب را دی\\د فرم\\ود: »ف\\روش فای\\ده نم\\ود ای ابویح\\یی!!

( بص\\ورت معل\\ق و1/289- ص\\حیح لغ\\یره. ابن هش\\ام در س\\یره اش )1 مرسل از ابی عثمان نهدی که می گوید: من رسیده است که ص\\هیب...

(3/398و حاکم نیشابوری آن را بصورت موصول روایت کرده اس\\ت ) از حدیث ثابت از انس و از ح\\دیث ای\\وب از عکرم\\ه بص\\ورت مرس\\ل. حاکم آن را به شرط مسلم صحیح دانس\\ته اس\\ت و این روایت از خ\\ود

( و بیهقی چنانکه6/60حدیث صهیب شاهد دارد. طبرانی در »مجمع« )(.168( آمده. نگا: »تحقیق فقه السیرة« )174، 3/173در »البدایة« )

- به نقل از الاستیعاب.2

حیات صحابه146 و ق\\رآن را ب\\ر وی تلاوت1فروختن فایده نم\\ود ای ابویح\\یی!!«

( آمده. و این را همچنین237/1نمود. این چنین در کنزالعمال ) ( از س\\عید مانن\\د آن روایت180/2ابن عب\\دالبر در الاس\\تیعاب )

( از طریق398/3کرده. و این را همچنین حاکم در المستدرک ) س\\لیمان بن ح\\رب از حم\\ادبن زی\\د از ای\\وب از عکرم\\ه روایت

به قصد هجرت ب\\یرون رفت،سنموده، که گفت: چون صهیب اهل مک\\ه تعقیبش نم\\ودن، وی تیره\\ای ت\\یردان خ\\ود را ب\\یرون ریخت، و چهل تیر را از آن ب\\یرون آورد و گفت: ت\\ا این ک\\ه ه\\ر فرد شما را هدف اصابت یک ت\\یر ق\\رار ن\\دهم نمیتوانی\\د ب\\ه من برسید، و بعد به شمش\\یر روی میآورم، و میدانی\\د ک\\ه من م\\رد هستم، در مکه دو کنیز واگذاش\تهام، آنه\ا ب\رای ش\ما. میگوی\د:

مانند این را برای مان بی\\انسحماد بن سلمه از ثابت از انس اس م©ن﴿ ن\\ازل گردی\\د: صنم\\ود، و ب\\رای رس\\ول خ\\دا لن ٱو©من©

ه لل ض©ات تغ©آء© م© ه س© © ري ن © ٱي م� م ٱ م. الایه. هنگامی که رس\\ول خ\\دا﴾م0 .2 وی را دی\\د فرم\\ود: »ابویح\\یی ف\\روختن فای\\ده نم\\ود«ص

میافزاید: و آیه را بر وی تلاوت نمود. حاکم میگوی\\د: ب\\ه ش\\رط مسلم صحیح است ولی بخاری و مسلم آن را روایت نکردهاند. و این را همچ\\نین ابن ابی خیثم\\ه ب\\ه معن\\ای آن، چن\\ان ک\\ه در

( آم\\ده، روایت نم\\وده، و )حاف\\ظ در الاص\\ابه(195/2الاص\\ابه ) افزوده: این را ابن سعد نیز از وجه دیگ\\ری از ابوعثم\\ان نه\\دی

این را در تفسیر خود از ابوص\\الح از ابن3روایت نموده، و کلبی روایت کرده، و برای آن طریق دیگ\\ری هم هس\\ت. و بعباس

سنه\\دی از ص\\هیب این را ابن مردوی\\ه از طری\\ق ابوعثم\\ان روایت نموده، که گفت: هنگامی که خواستم از مکه به سوی ن\\بی

هجرت کنم، قریش به من گفتند: ای صهیب، اینجا ا نزد م\\اص آمدی و مال نداشتی، و حالا تو ومالت بیرون میروید گفتن\\د، ب\\ه خدا قسم ابدا این طور نخواهد بود. من به آنها گفتم: اگر م\\الم را به شما بدهم آیا ب\\ه من اج\\ازه میدهی\\د؟ گفتن\\د: بلی. آن گ\\ه مالم را به آنها پرداختم، و مرا گذاشتند، بعد بیرون آمدم ت\\ا این

رس\\ید،صکه به مدینه رس\\یدم. و این خ\\بر ب\\رای رس\\ول خ\\دا

سند آن ضعیف است. در س\\ند آن علی بن زی\\د بن ج\\دعان اس\\ت ک\\ه1ضعیف است. اما احادیث قبل و بعد آن شاهد آن است.

- صحیح. به روایت حاکم در حدیث قبلی ذکر شد.2 ( آم\\\ده اس\\ت متهم ب\\\ه2/263- کل\\\بی چن\\\ان ک\\\ه در »التق\\ریب« )3

دروغگویی است.


.1فرمود: »صهیب فایده نم\ود، ص\\هیب فای\\ده نم\ود«. دو مرتبه ( آمده. و این را ابن سعد247/1این چنین در تفسیر ابن کثیر )

( از طریق ابوعثمان به مانند آن، روایت کرده است.162/3) بهجرت عبدالله بن عمر

( از عم\\ربن محم\\د بن زی\\د و او و303/1ابونعیم در الحلیه ) وقتی بر منزل شان بپدرش روایت نموده، که گفت: ابن عمر

- که از آن هج\\رت نم\\وده ب\\ود - عب\\ور مینم\\ود چش\\مهای خ\\ود رامی بس\\\ت، و ب\\\ه ط\\\رف آن نگ\\\اه نمیک\\\رد، و درآن هرگ\\\ز ننشست. و نزد بیهقی در الزهد به سند صحیح از محمد بن زی\\د بن عبدالله بن عمر روایت است که میگفت: ابن عمر هر گاهی

را یاد مینمود، گریه میکرد، و ه\\ر گ\\اه ک\\ه ازصکه رسول خدا نزد منزلشان میگذشت، چش\\مهای خ\\ود را میبس\\ت. این چ\\نین

( آمده.349/2در الاصابه ) روایت ب ط\\برانی از ابن عب\\اسس هجرت عب\\د بن جحش

که آخ\\رین ب\\اقی مان\\ده از می\\ان2نموده که: عبدالله بن جحش آنانی بود که )از مکه( هج\\رت نمودن\\د، و چش\\م خ\\ود را ن\\یز از دست داده بود، وقتی که تصمیم هج\\رت را گ\\رفت، همس\\رش دختر )ابوس\\فیان بن( ح\\رب بن امی\\ه این ک\\ار را ب\\د دی\\د، و ب\\ه

هج\\رت نمای\\د،3شوهرش چنین مشورت میداد ت\\ا ن\\زد غ\\یر وی بعد وی ب\ا اه\ل و م\\ال خ\ود مخفی و پنه\ان از ق\ریش هج\\رت

آمد. ابوس\\فیان بنصنمود، تا این که به مدینه نزد رسول خدا حرب برخاست و منزل وی را در مکه به فروش رسانید، بعد از آن ابوجهل بن هشام، عتبه بن ربیعه، شیبه بن ربیعه، عباس بن عبدالمطلب و حویطب بن عب\\دالعزی از ن\\زد آن عب\\ور نمودن\\د، که پوستهای خور داده نشده، و گندیده در آن وجود داش\\ت، در این هنگام چشمان عتبه اشک ریخت، و این بیت ش\\هر را مث\\ال

آورد: يوم\\\\\ا س\\\\\تدركها النكب\\\\\اء و ك\\\\ل دار و ان ط\\\\الت

( و ابن1/247- ابن مردویه چنانک\\ه در تفس\\یر ابن کث\\یر آم\\ده اس\\ت )1 ،1/575( و شواهد بس\یاری دارد. نگ\\ا: »ال\در المنث\ور« )3/162سعد )576.)

- درس\\ت و ص\\حیح عب\\د بن جحش اس\\ت، ن\\ه عبدالل\\ه بن جحش، ب\\ه2 خاطری که عبدالله ب\\رادر وی اس\\ت، و قبلا هج\\رت نم\\وده ب\\ود و ک\\ورنبود، چنان که مولف در ادامه روایت خود به این موضوع اشاره میکند.

.ص- یعنی نزد غیر پیامبر 3

حیات صحابه148وال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\حوبها‌س\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لامت

ترجمه: »و هر منزلی را، اگر چه سلامتی آن به درازا کش\\د،روزی رنج و افسردگی فرا خواهد گرفت«.

وابوجه\ل - ب\ه ط\\رف عب\\اس روی ک\رده - گفت: این چ\\یزی است که شما بر ما داخل نمودهاید. و هنگامی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

روز فتح داخل مکه گردید، ابواحم\\د ایس\\تاد و خان\\ه خ\\ود راص به عثمان بن عف\\ان ام\\ر نم\\ود، وصطلب مینمود. رسول خدا

او ب\\ه ط\\رف ابواحم\\د برخاس\\ت و او را ب\\ه ناحیهای ب\\رد، و میگوید: بابواحمد از طلب منزلش خاموش گردید. ابن عباس

بر دست خود در روز فتحصابواحمد - در حالی که رسول خدا تکیه نموده بود - میگفت:ب\\\\\\\ها امش\\\\\\ى بلاه\\\\\\ادىحب\\\\\ذا مك\\\\\ه من وادى

ب\\\\\\\\ها ترك\\\\\\\ز اوت\\\\\\\ادىب\\\\\\\\\ها يك\\\\\\\\ثرعوادى

: »چه نیکو وادیی است مکه، در آن من میتوانم بدونترجمه راهنم\\ایی بگ\\ردم، در مک\\ه اس\\ت ک\\ه زی\\ارت کنن\\دگانم زی\\اد میشوند، و در مکه است که میخ هایم به درستی ب\\ه زمین ف\\رو

.1میروند و محکم میگردند« ( میگوید: در این عبدالله بن ش\\بیب آم\\ده،و او64/6هیثمی )

ض\\عیف اس\\ت. ابن اس\\حاق میگوی\\د: نخس\\تین کس\\ی ک\\ه از مهاجرین پس از ابوس\\لمه ع\\امربن ربیع\\ه و عبدالل\\ه بن جحش

به مدینه آمده بود، و اهل و ب\\رادرش را ب\\ا خ\\ود آورده ب\\ود،ب عبد ابواحمد بود. ابواحمد مرد نابینایی بود، و ب\\الا و پ\\ایین مک\\ه را بدون راهنما دور میزد، شاعر ب\\ود و فارع\\ه بنت ابی س\\فیان

بنت عب\\دالمطلب بن2بن حرب به دستش بود، و مادرش امیمه هاشم بود. و منزل پسران جحش به خاطر هجرت بسته گردید، بعد آن از عتبه از نزد آن عبور نمود... و قصه شان را به معن\\ای

( آمده، مت\\ذکر ش\\ده.170/3آنچه گذشت، چنان که در البدایه ) ظاهر این است ک\\ه ذک\\ر ابواحم\\د در ح\\دیث افت\\اد، ی\\ا این ک\\ه عبدالله تصحیف است. صحیح عبد بن جحش میباش\\د ک\\ه نابین\\ا

( آمده است.6/14- ضعيف. چنانکه در »المجمع« )1 است، که در اس\\لام آوردن موص\\وف اختلافص- وی عمه رسول خدا 2

اس\\ت، ابن اس\\حاق آن را منتفی دانس\\ته،و ابن س\\عد اثب\\اتش نم\\ودهاست.


بود، ن\\ه ب\\رادرش عبدالل\\ه ب\\ه جحش. و ابواحم\\د بن جحش این)شعر( را درباره هجرت ش\\ان، چن\\ان ک\\ه ابن کث\\یر در البدای\\ه )

( از ابن اسحاق متذکر گردیده، سروده است.171/3 ول\م\\\\ا رات\\\نى ام احم\\\د غ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ديا

بذم\\\\\\ه من اخش\\\\\\ى بغيبوارهب

فيمم بناالبل\\دان ولتن\\أ ي\\ثربتقول فاما كنت لابد فاعلا

)فقت ل\\\\\ها م\\\\ا ي\\\\ثرب1بمظن\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ه(

وم\\\ا يش\\\أ ال\\\رحمن فالعب\\\دي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ركب

الى الله وجهى والرس\\ولومن يقم

الى الله يوم\\ا وجه\\ه لا يخيب

فكم ق\\د تركن\\ا من حميممناصح

وناص\\حه تبكى ب\\دمع وتن\\دب

ت\\\رى ان وت\\\را ناين\\\ا عنبلادنا

ونحن نرى ان الرغائب نطلب

دع\\\وت ب\\\ني غنم لحقندم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ائهم

واللح\\\ق ل\م\\\\ا لاح للن\\\اسملحب

اج\\\\\\\\ابوا بحمدالل\\\\\\\\هل\م\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ادعاهم

الى الح\\\\\\ق داع والنج\\\\\\احف\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\اوعبوا

وكنا واص\\حابا لن\\ا ف\\ارقواال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\هدى

اعانوا علين\\ا بالس\\لاح واجلب\\وا

كف\\\\رجين ام\\\\ا منهم\\\\\افموفق

على الح\\\ق مه\\\دى وف\\\وجمع\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ذب

طغ\\\وا و ت\\\\منوا كذب\\\ه وازل\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\هم

عن ال\\\\\حق ابليس فخ\\\\ابواوخيب\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\وا

«.فقت لها بل يثرب الي\\وم و جهنا- در نزد ابن هشام، در بدل آن آمده: »1به او گفتم:، بلکه یثرب امروز جهت مسیر ماست«.

حیات صحابه150

ورعن\\\ا الى ق\\\ول الن\\\بىمحمد

فطاب ولاه الحق منا وطيب\\وا

ولا قرب بالارحام اذ لا تق\\ربنمت بارح\\\ام اليهم قريبه

ف\\\\\اى ابن اخت بع\\\\\دناي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\امننكم

وايه صهر بن\\د ص\\هرى ت\\رقب

وزيل امرالناس للحق اص\\وبستعلم يوما اينا اذ تزايل\\وا

1هجرت ضمره بن ابی العیص و یا ابن العیص

روایت نموده، ک\\ه گفت، هنگ\\امیسفریابی از سعید بن جبیر :که )این آیه( نازل گردید

ر﴿ ر© لض\\\\\\\ ر أولي منين© غ© م ق©ع\\\\\\\دون© من© ©وي ت © ٱلا ي م� م� م� ٱ م� ٱ م�©نفسه و©له و©أ © ه بأ لل بيل مج©هدون© في س© م�و© م� م� ٱ م� .[95]النساء: ﴾ٱ

افراد با ایمانی که از جهاد بازنشستهاند با مجاهدانی»: ترجمه ک\\ه در راه خ\\دا ب\\ا م\\ال و ج\\ان خ\\ود جه\\اد میکنن\\د، یکس\\ان

.«نیستند... بع\\د آن مردم\\ان مس\\کینی ک\\ه در مک\\ه بودن\\د رخص\\ت داده

شدند، تا این که )این آیه( نازل گردید:©نفسه﴿ ©ة ظ©المي أ ©ئك م©ل ©و©فىهم ذين© ت ل م�إن م� ٱ .[97]النساء: ﴾ٱ

کسانی که فرشتگان روح آنان را گرفتن\\د، در ح\\الی»: ترجمه«.که بر خویشتن ستم کرده بودند

گفتن\\د: این تک\\ان دهن\\ده اس\\ت، ت\\ا این ک\\ه )این آی\\ه( ن\\ازلگردید:©طيعون©﴿ ت © د©ن لا© ي و آء و© س© لن ج©ال و© لر ع©فين© من© © ت م م�إلا م� م� ٱ ٱ ٱ م1 م� م� ٱ

بيلا ©دون© س© ت © ©ة و©لا© ي .[98]النساء: ﴾٩٨م�حيل مگر آن دسته از م\\ردان و زن\\ان و کودک\\انی ک\\ه ب\\ه»: ترجمه

.«راستی ناتوان اند، نه چارهای دارند و نه راهی مییابند در این موقع ضمره بن عیص که یکی از بنی لیث و از ناحی\\ه چش\\م ک\\ور و در عین ح\\ال غ\\نی ب\\ود، گفت: اگ\\ر چ\\ه چش\\مم

- درالاس\\تیعاب از عکوم\\ه آم\\ده: اس\\م مردیک\\ه از خانهاش ب\\ه عن\\وان1 مهاجر به سوی خدا و پیامبرش بیرون گردیده ضمرهبن العیص میباشد، و عکرمه میافزاید: چهارده سال اسمش را جستجو نم\\ودم، ت\\ا این ک\\ه

از آن مطلع گردید.م


نابیناس\\ت ولی ت\\دبیری میت\\وانم بکنم، چ\\ون م\\ال و غلام دارم، بنابراین مرا سوار کنید و و سوار کرده شد. وی که مریض ب\\ود به نرمی راه رفت، و م\\رگ در ح\\الی ب\\ه س\\راغش آم\\د ک\\ه در تنعیم قرار داشت، و در مسجد تنعیم نیز دفن گردید. آنگ\\اه این

آیه به شکل خاص درباره وی نازل گردید:وله﴿ س\\\ ه و©ر© لل ©ى ته مه©\\\اجرا إل © ر م ب © ٱو©م©ن ي ۦ م� ن م4 ]النس\\\اء: ﴾م�

100]. و هر کسی از خانهاش به عنوان مهاجر به سوی خدا»: ترجمه

.«و پیامبر او بیرون رود ، و1این حدیث را ابن منده از هشیم از س\\الم معل\\ق گردانی\\ده

این را ابن ابی ح\اتم از طری\ق اس\رائیل از س\الم افطس روایت نم\\وده، و گفت\\ه اس\\ت: از س\\عید بن جب\\یر از ابوض\\مره بن عیص

( آمده. و این را اب\ویعلی212/2. این چنین در الاصابه )سزرقی روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ض\\مره بن جن\\دب از باز ابن عباس

خانه خود به عنوان مهاجر خارج گردی\\د، و ب\\ه اه\\ل خ\\ود گفت: صمرا سوار کنید، و از سرزمین مشرکین به سوی رسول خ\\دا

برس\\د در بینصخارج کنید، موصوف قبل از این که به پی\\امبر راه وفات نمود. آنگاه وحی نازل گردید:

ه﴿ ر وله ثم ي س\\\ ه و©ر© لل ©ى ته مه©\\\اجرا إل © ر م ب © م�و©م©ن ي م� ۦ ٱ ۦ م� ن م4 م�ت م�م© م� حيما﴿ تااین که به این جا رسید ﴾ٱ ه غ©ف\\ورا ر لل ©ان© ﴾ٱو©ك

.[100]النساء: و هر کسی از خانهاش به عنوان مهاجر به سوی خدا»: ترجمه

و پی\\امبر او ب\\یرون رود، س\\پس م\\رگش ف\\را رس\\د... و خ\\دا.«آمرزنده و مهربان است

( میگوید: رجال وی ثقهاند.10/7هیثمی در المجمع ) سهجرت واثله بن اسقع

روایت نم\\وده، ک\\ه بابن جری\\ر از خال\\دبن ولی\\د بن اس\\قع گفت: از خانواده خود به اراده اسلام آوردن بیرون آمدم، و نزد

ن\\یز درآخ\\ر رفتم، ک\\ه در ح\\ال نم\\از ب\\ود، من صرس\\ول خ\\دا صفوف صف بستم و چون نماز ایش\\ان نم\\از گ\\زاردم. هنگامیک\\ه

از نم\\از ف\\ارغ گردی\\د، ن\\زدم آم\\د و من در آخ\\رصرسول خ\دا صفوف قرار داشتم. پرسید: »ک\\ارت چیس\\ت؟« گفتم: اس\\لام.

- اول سند را از همین نقطه به بالا حذف، و حدیث را ب\\ه ش\\کل معل\\ق1روایت نموده.

حیات صحابه152 گفت: »این ب\\رایت به\\تر اس\\ت«، پرس\\ید: »هج\\رت میک\\نی؟« گفتم: بلی. گفت: »هج\\رت بادی\\ه نش\\ین ی\\ا هج\\رت قطعی؟« پرسیدم: کدام بهتر اس\\ت؟ فرم\\ود: »هج\\رت قطعی«، اف\\زود: »و هج\\رت قطعیاین اس\\ت ک\ه ب\ا رس\ول خ\دا ث\ابت بم\انی، و هجرت بادیه نشین آناست که دوباره به بادیه خود برگ\\ردی«، و افزود: »و بر ت\\و اط\\اعت لازم اس\\ت در س\\ختی و س\\هولتت، و خوشی و ناخوش\\یت، اگرچ\\ه ب\\ر ت\\و ت\\رجیح داده ش\\ود«. گفتم: بلی. آنگاه دست خ\\ود را پیش نم\\ود، و دس\\تم را پیش نم\\ودم. هنگ\\امی ک\\ه م\\را دی\\د، ب\\رای خ\\ود چ\\یزی را اس\\تثناء نمیکنم، فرم\\ود: »در آنچ\\ه توانس\\تی«. گفتم: در آنچ\\ه توانس\\تم. و ب\\ر

( آمده.333/8دستم زد. این چنین در کنزالعمال )هجرت بنی اسلم

روایت نم\\وده، ک\\هساب\\ونعیم از ای\\اس بن س\\لمه بن اک\\وع گفت:صگفت: به بنی اسلم درد و وب\\ایی رس\\ید. رس\\ول خ\دا

»ای )بنی( اسلم به بادی\\ه بروی\\د«. گفتن\\د: ای رس\\ول خ\\دا، م\\ا دوست نداریم که )به بادیه( برگردیم، و ب\\ر پاش\\نههای خ\\ود ب\\ه

فرم\\ود: »ش\\ما بادی\\ه نش\\ین م\\اصعقب رویم. رس\\ول خ\\دا هستید و ما شهرنشین تان، وقتی که ما را فراخوانید، دعوت تان را قبول میکنیم، و وقتی که شما را فرا خوان\\دیم دع\\وت م\\ا را پاسخ میدهید، شما ه\\ر ج\\ایی ک\\ه باش\\ید مه\\اجر هس\\تید«. این

( آمده.142/7چنین در کنزالعمال ) سهجرت جناده بن ابی امیه

سابونعیم و حسن بن س\\فیان از جن\\اده ابن ابی امی\\ه ازدی هج\\رتصروایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: در زم\\ان رس\\ول خ\\دا

نم\\ودیم، و درب\\اره هج\\رت اختلاف ک\\ردیم، بعض\\ی م\\ا گفتن\\د: هجرت قطع ش\\ده اس\\ت، و ب\\رخی دیگ\\ر گفتن\\د: قط\\ع نش\\ده. بن\\ابراین من ن\\زد رس\\ول خ\\دا رفتم و از او این )مس\\ئله( را

\\ل© الكفار»پرسیدم. فرمود ة م©ا قوت ©نق©طع الهجر© هج\\رت ت\\ا» «لا© ت


این چنین.2« نمیگ\\ردد1وقتی که با کفار جنگ ص\\ورت بگ\\یرد، قطع ( آم\\ده. و ن\\زد ابن من\\ده و ابن عس\\اکر از331/8در الک\\نز )

روایت است که گفت: درگروهی از ب\\نیسعبدالله بن سعدی سعد بن بکرکه هفت و یا هشت تن بودند ومن کم سن ترینشان

رفتند وص رفتم، آنها نزد رسول خدا صبودم، نزد رسول خدا کارهای خود را انجام دادند، مرا نزد بارشان گذاشتند. بع\\د ن\\زد

آمده گفتم: ای رسول خ\\دا م\\را از ح\\اجتم خ\\برصرسول خدا بده. پرسید: »حاجتت چیست؟« گفتم: مردانی میگویند: هجرت قطع شده است. فرمود: »تو از همه آنها حاجت خوب\\تر داری -

در ابت\\دای اس\\لامص: هجرت، به طرف رس\\ول خ\\دا خطابى مىگويد-\\ 1 به س\\وی مدین\\ه هج\\رتصمطلوب بود، بعد از آن وقتی که پیامبر خدا

نمود، هجرت به طرف وی به خاطر حضور ب\\ه هم رس\\انیدن در رک\\اب وی درجنگ و فراگیری شرایع دین فرض گردید، و خداون\\د ب\\ر این ام\\ر در چندین آیه تاکید نمود، ح\\تی م\\والات را در می\\ان کس\\ی ک\\ه هج\\رت نمود، و کسی که هجرت ننمود قط\\ع ک\\رد. ولی هنگ\\امی ک\\ه مک\\ه فتح گردید، و مردم از همه قبایل به اسلام رگویدند، هجرت فرض\\ی س\\اقط گردید، و مستحب بودن هجرت ب\\اقی مان\\د. بغ\\وی در »ش\\رح الس\\نه«

بمیگوید: احتمال جمع نمودن در میان این حدیث و حدیث ابن عب\\اس «، »پس از فتح هج\\رتلا هج\\ره بع\\د الفتحو غ\\یر آن موج\\ود اس\\ت: »

نیست«. بدین معنی که: هجرت پس از فتح دیگر لازم نیست، یع\\نی از مکه به مدینه، و این قول وی که »و قطع نمیگردد«، یع\\نی ازدار کف\\ر، درباره کسی که اسلام آورده، به طرف دار اس\لام. و میگوی\د: احتم\\ال یک وجه دیگر را نیز دارد، و آن این که: قول »و هجرت نیست«، یع\\نی

چنان که ب\\ه نیت ع\\دم رج\\وع و برگش\\ت ب\\ه وطنصبه طرف پیامبر صورت میگرفت، و برگشت از آن جز ب\\ه اج\\ازه ممکن نمیب\\ود و ق\\ول وی که: »هجرت قط\\ع نمیگ\\ردد«، یع\\نی هج\\رت کس\\ی ک\\ه ب\\دون این

بوص\\ف از بادی\\ه نش\\ینان و امث\\ال ایش\\ان هج\\رت نمای\\د، و ابن عمر هدف از این را در روایتی که اسماعیلی آن را به لف\\ظ: هج\\رت پس از

قطع شده است، و هجرت تا وق\\تی ک\\ه ب\\اصفتح به سوی رسول خدا کفار جنگ صورت بگیرد، قطع نمیشود، روایت نموده، به درس\\تی بی\\ان نموده است، یعنی تا وقتی ک\\ه در دنی\\ا دار کف\\ر هس\\ت، هج\\رت از آن برکس\ی ک\ه اس\لام میآورد، و از این ک\ه در دینش در فتن\ه واق\ع ش\ود میهراسد، واجب و فرض است، و مفهوم آن این است: اگر چنان مقدر شد که در دنیا دار کفری باقی نماند، در آن ص\\ورت هج\\رت ب\\ه خ\\اطرقط\\ع ش\\دن م\\وجب خ\\ود قط\\ع میگ\\ردد. این چ\\نین در فتح الب\\اری(

)آمده است.163/7 \ چاپ4866( و ابن حبان )7/146( و نسائی )5/270صحیح. احمد )-\ 2

احسان(.

حیات صحابه154 یا حاجت تو از حاجتهای آنها خوبتر است -، هج\\رت ت\\ا هنگ\\امی که با کف\ار جن\گ ص\ورت بگ\\یرد قط\ع نمیش\ود«. این چ\نین در

( آم\\ده. و این را همچ\\نین ابوح\\اتم، ابن حب\\ان و333/8الک\\نز ) نس\\ائی روایت نمودهان\\د. و ابوزرع\\ه، میگوی\\د: ح\\دیث ص\\حیح وث\\\ابت اس\\\ت، ک\\\ه آن را راوی\\\ان ث\\\ابت و ثق\\\ه از وی روایت

کردهاند. آنچه بVVرای صVVفوان بن امیVVه و غVVیر وی دربVVاره هجVVرت

گفته شد روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\ه بابن عس\\اکر از ابن عب\\اس

صفوان بن امی\\ه -ک\\ه در ب\\الای مک\\ه ق\\رار داش\\ت- گفت\\ه ش\\د: کسی که هجرت نکرده است، دین ن\\دارد. گفت: ت\\ا این ک\\ه ب\\ه مدینه نروم به خانهام برنمیگردم، بعد به مدینه رفت نزد عباس

آم\\د،صبن عب\\دالمطلب رفت، و بع\\د از آن ن\\زد رس\\ول خ\\دا پرس\\ید: »ای اب\\ووهب چ\ه چ\یز ت\\و را ب\\دین ج\اصرسول خدا

آورده است؟« پاسخ داد: گفته شد: اگ\\ر کس\\ی هج\\رت نک\\رده فرم\\ود: »ای اب\\ووهب ب\\هصباش\\د دین ن\\دارد. رس\\ول خ\\دا

س\\یلگاههای مک\\ه برگ\\رد، و در جاه\\ای س\\کونت خ\\ود مس\\تقر باش\\ید، ک\ه هج\\رت قط\ع ش\\ده اس\\ت، ولی جه\اد و نیت ب\اقی

.1است، و وقتی به بسیج شدن فراخوانده شدید، بسیج ش\\وید« (17/9( آمده. و این را بیهقی )333/8این چنین در کنزالعمال )

به لفظ وی روایت کرده. و ن\\زد عب\\دالرزاق از ط\\اووس روایت هج\\رتاست که گفت: به صفوان بن امیه گفته شد: کسی ک\\ه

نداشته باشد، هلاک گردیده، آنگاه وی سوگند یاد نمود، که ت\ا ن\زد نیامده سر خود را نشوید، بنابراین سواری خ\\ودصرسول خدا

دروازه مسجد با پی\\امبررا سوار شد و به را افتاد، و تصادفا نزد روب\\رو گردی\\د و گفت: ای رس\\ول خ\\دا، ب\\ه من گفت\\ه ش\\ده:ص

کسی که هج\\رت ن\\دارد، هلاک گردی\\ده اس\\ت، و من س\\وگند ی\\اد فرم\\ود:صنمودم، که تا نزدت نیایم سرم را نشویم. رسول خدا

»صفوان از اسلام ش\\نید و ب\\ه آن ب\\ه عن\\وان دین راض\\ی گردی\\د،

( و در سند آن یعقوب بن حمید9/16،17. بیهقی در »الکبری« )ضعیف- 1الکاسب است که ضعیف است.


باقی2 قطع گردیده است، ولیکن جهاد و نیت1هجرت پس از فتح .4«3است، و چون به بسیج شدن فرا خوانده شدید، بسیج ش\\وید

( آمده است.84/3این چنین در الکنز ) و بغ\\وی، ابن من\\ده و اب\\ونعیم از ص\\الح بن بش\\یر بن ف\\دیک

آمدهص\\روایت نمودهاند که: پدربزرگش فدیک نزد رس\\ول خ\\دا گفت: ای رس\ول خ\دا، اینه\ا گم\ان میکنن\د: کس\ی ک\ه هج\رت

فرمود: »ای فدیک،صننموده، هلاک گردیده است. رسول خدا نماز را برپا دار، زکات را بده، و ب\\دی را کن\\ار گ\\ذار، و در زمین ق\\ومت ه\\ر ج\\ایی ک\\ه خواس\\تی س\\کونت گ\\زین ت\\و مه\\اجر

1( آمده. و این را بیهقی )331/8. این چنین در الکنز )5میباشی« . خطابی و غیر وی میگویند: هجرت در اول اسلام، ب\\ريعنى فتح مكه-\\ 1

کس\\ی ک\\ه اس\\لام میآورد ف\\رض ب\\ود، البت\\ه ب\\ه خ\\اطر قلت و کمی مسلمانان در مدینه، و نیازمندی ایشان به تجم\\ع و اجتم\\اع، ولی وق\\تی ک\\ه خداون\\د مک\\ه را فتح نم\\ود، م\\ردم گ\\روه گ\\روه در دین خ\\دا داخ\\ل شدند، و بنابراین فرضیت هجرت ب\\ه مدین\\ه س\\اقط گردی\\د، و فرض\\یت جهاد و نیت، بر کسی که به آن قیام کند و یا دشمن ب\\ر وی حمل\\ه آورد باقی مان\\د. حاف\\ظ ابن حج\\رمی گوی\\د: و همچ\\نین حکمت در فرض\\یت هجرت برای کسی که اسلام میآورد، این ب\\ود ت\\ا از اذیت اق\\ارب ک\\افر خود، در امان باش\\د، چ\\ون آنه\\ا کس\\ی را ک\\ه از ایش\\ان اس\\لام میآورد تعذیب و شکنجه مینمودند، تا از دین خ\\ود برگ\\ردد، حکماین هج\\رت در خصوص کسی که در دارالکفر اس\\لام بی\\اورد، و ب\\ه ب\\یرون رفتن از آن

( آمده است.25/6قادر باشد، باقی است. این چنین در الفتح ) ( دراستعم\\\ال كلم\\ه لكن: این اس\\تدراک )طي\\بى و غ\\ير وى مىگويند-\\ 2

حدیث افاده میکند که حکم ما بعد )لکن( مخالف حکم ماقبل آن است، و معنی چنین است: هجرتی که هدفش جدایی و مفارقت وطن ب\\ود، و بر مسلمانان جهت رفتن به مدینه فرض بود، قطع گردیده است، مگ\\ر این که مفارقت و جدایی به خاطر جهاد، و همچنان مف\\ارقت و ج\\دایی ب\ه نیت ص\الح، چ\ون ف\\رار از دار کف\ر، ب\یرون ش\دن در طلب علم، و فرار به دین از فتنه، و نیت در همه آنها تا الحال باقی است. این چ\\نین

( آمده.25/6در الفتح )(.18939- صحیح. عبدالرزاق در »مصنف« )3 : هدفش این است: همان خیری که ب\\ا انقط\\اع هج\\رتنووى مىگويد-\\ 4

قطع گردید، به دست آوردنش توسط جهاد ونیت صالح ممکن است، و چون شما را امام برای بیرون شدن به جهاد و مانند آن از اعمال صالح

(25/6دع\\وت کن\\د، ب\\ه ط\\رف آن ب\\یرون ش\\وید. این چ\\نین در الفتح )آمده.

( در آن فدیک بن سلیمان اس\\ت9/17- ضعیف. ترمذی در »الکبری« )5( ضعیف دانسته است.2/107که حافظ ابن حجر او را در »التقریب« )

حیات صحابه156 ( روایت نم\\وده. و بخ\\اری از عط\\اء ابن ابی رب\\اح روایت7/9

را ب\ا عبی\د بن عم\یر لی\ثی زی\ارتبعائش\ه نم\\وده، ک\\ه گفت: نمودم، و او را از هجرت پرسیدیم. گفت: امروز هج\\رت نیس\\ت، به سببی که یکی از مومنان با دین خود به سوی خدا و رسول وی

، ام\ا ام\روز1از ترس در فتنه افتادن در دینش فرار مینم\ود ص خداوند اسلام را غالب و پیروز گردانیده، و امروز هر ج\\ایی ک\\ه بخواهد پروردگارش را عب\\ادت میکن\\د، ولی جه\\اد و نیت )ب\\اقی

( روایت کرده است.17/9. این را همچنین بیهقی )2است(

هجرت زنان و اطفال

شو ابوبکر ص هجرت اهل بیت پیامبر خدا روایت نموده، ک\\ه گفت: وق\\تی ک\\هل ابن عبدالبر از عائشه

هج\\رت نم\\ود م\\ا و دخ\\تران خ\\ود را ب\\ر ج\\ایصرس\\ول خ\\دا گذاشت، و چون استقرار پیدا نمود زید بن حارثه را با م\\ولایش ابورافع فرستاد، و به آنها دو شتر و پانصد درهم اعطا نمود، که

گرفتن\\د، ت\\ا توس\\ط آن ش\\ترهایسآن مبلغ را آن دو از ابوبکر مورد ضرورت را خریداری نمایند، و ابوبکر همراه آنه\\ا عبدالل\\ه بن اریقط را با دوشتر و یا سه )شتر( فرستاد، و ب\\رای عبدالل\\ه پسر ابوبکر نوشت تا م\\ادرم ام روم\\ان، من و خ\\واهرم اس\\ماء همسر زبیر را حرکت بدهد، به این صورت اینان در ص\\حبت هم

رس\\یدند، زی\\د3و با هم یکجا حرکت کردند. هنگامی که ب\\ه قدید بن حارثه با آن پانصد درهم سه شتر را خری\\داری نم\\ود، و بع\\د از آن هم\\ه یکج\\ا داخ\\ل مک\\ه گردیدن\\د، و تص\\ادفا ب\\ا طلح\\ه بن

برخوردند که میخواس\\ت هج\\رت نمای\\د، بع\\د هم\\هسعبیدالله ب\\ه بی\\ان مش\\روعیت هج\\رت اش\\اره نم\\ودهل- در این حدیث عائش\\ه 1

است، که س\\بب آن خ\\وف فتن\\ه میباش\\د، و حکم من\\وط ب\\ه علت خ\\ود است، و متقضای آن چنین است که اگر کسی به عبادت خداوند در ه\\ر جایی و موضعی قادر شد، هجرت بر وی از آنجا واجب و فرض نیست، و در غیر آن هجرت بر وی فرض میباشد، و ماوردی گفته است: وق\\تی که توانست دین خ\\ویش را در کش\\وری و ی\\ا ش\\هری از ش\\هرهای کف\\ر اظهار و آشکار نمای\\د ب\\ر همین اس\\اس آن ش\\هر ب\\رای وی دارالاس\\لام میگردد، و اقامت در آن از سفر از آن بهتر است، البته به خ\\اطر امی\\د

( آمده.162/7داخل شدن غیر وی به اسلام. این چنین در فتحالباری )(.9/17( و بیهقی در »الکبری« )3900 )بخاری- 2- قدید نام جایی است در بین مکه و مدینه.3


یکجا بیرون آمدند، و زید و ابوراف\ع فاطم\ه، ام کلث\وم و س\وده بنت زمع\\ه را ب\\یرون نمودن\\د، و زی\\د ام ایمن و اس\\امه را هم انتقال داد، تا این که به بیداء رسیدیم، در اینجا ش\\ترم رم نم\\ود و من در کجاوهای قرار داشتم که مادرم هم ب\\ا من در آن ب\\ود، وی شروع نموده چ\\نین میگفت: وای دخ\ترم، وای عروس\\م، ت\\ا این ک\\ه ش\\ترمان ایس\\تاد، و این در ح\\الی ب\\ود ک\\ه از تپ\\ه، تپ\\ه

پ\\ایین آم\\ده ب\\ود، ولی خداون\\د محف\\وظ و س\\الم نگ\\ه1هرشی داشت. بعد از آن ما به مدینه آمدیم، و من با آل ابوبکر هم\\راه

( ف\\رود آمدن\\د، و آنص )با رسول خ\\دا صگردیدم، و اهل پیامبر مسجد خ\\ود را و خانه ه\\ایی را در اط\\رافصوقت رسول خدا

مس\\جد بن\\ا مینم\\ود، و اه\\ل خ\\ود را در آن مس\\تقر نم\\ود، و م\\ا روزه\\ایی درن\\گ ک\\ردیم.. و ح\\دیث را ب\\ه ط\\ول آن در ازدواج

( آم\\ده. و450/4. این چنین در الاستیعاب )2عائشه متذکر شده ( آم\\ده، روایت450/4زب\\یر ن\\یز این را، چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه )

( این را ذک\\ر نم\\وده -227/9کرده. و هیثمی در مجمع الزوائد ) جز اینکه ذکر روایت کننده آن از نزدش افت\\اده- و گفت\\ه اس\\ت: در این محمدبن حسن بن زباله آمده و ضعیف میباش\\د. بع\\د از

متذکر شده، که گفت: ما به عن\\وان مه\\اجر ب\\هلآن از عائشه راه افت\\\ادیم، و راه خ\\\ود را در دره تنگی میپیمودیم، در آنج\\\ا شتری که من بر آن قرار داشتم ب\\ه ش\\کل خیلی ن\\امطلوب رم نمود، و به خ\دا س\\وگند، ق\ول م\ادرم را فرام\\وش نمیکنم )ک\ه گفت(: ای عروس! و شتر به رم نمودن خ\\ود ادام\\ه داد، من از گوین\\\دهای ش\\\نیدم ک\\\ه میگفت: زم\\\امش را بین\\\داز، و آن را انداختم، آنگاه شتر ایستاد، و دور میخورد گویی ک\\ه انس\\انی در

( میگوی\\د: این را228/9. بعد از آن در )3پایین آن ایستاده باشد طبرانی روایتنموده و اس\\نادش حس\\ن اس\\ت. وح\\اکم آن را در

( به طولش روایت کرده است.4/4المستدرک ) و قول پیVVامبر دربVVاره ص هجرت زینب دختر رسول خدا

وی به خاطر اذیت هایی که در راه به او رسیده بود - تپه هرشی در میان مکه و مدینه موقعیت دارد، و گفته ش\\ده: ک\\وهی1

است نزدیک جحفه. ( و در آن محم\\د بن الحس\\ن بن60- ض\\عیف. ط\\برانی در »الکب\\یر« )2

( آم\\ده9/288زبال\\ه اس\\ت ک\\ه ض\\عیف اس\\ت چنانک\\ه در »المجم\\ع« )است.

(.4/4( و حاکم )296 -حسن. طبرانی در »الکبیر« )3

حیات صحابه158 روایت نم\\وده،ص دختر رس\\ول خ\\دا لابن اسحاق از زینب

که وی گفت: در ح\\الی ک\\ه من آم\\اده میش\\دم، هن\\د بنت عتب\\ه همراهم روبرو شده گفت: ای دختر محمد، آی\\ا ب\ه من این خ\بر نرسیده که تومی خواهی به پدرت بپیوندی. میگوی\\د: گفتم: این تصمیم را ندارم. گفت: ای دختر عمو، پنهان نکن، اگر ض\\رورت متاعی داشته باشی که در سفرت همراهت باشد، ی\\ا ض\\رورت به مال داشته باشی که به آن نزد پدرت برسی، ض\\رورتت ن\\زد من اس\\ت، و چ\\یزی را از من پنه\\ان نکن، چ\\ون آنچ\\ه در می\\ان مردان است در میان زنان داخل نمیشود. زینب گوی\\د: ب\\ه خ\\دا سوگند، فکر میکنم وی این حرف را فقط به خاطر این گفت تا بدان عمل بکند. میافزاید: ولی من از وی ترسیدم، و از این که این تصمیم و اراده را داشته باش\\م، انک\\ار نم\\ودم. ابن اس\\حاق میگوید: وی خود را آماده ساخت، و هنگامی که از آم\\ادگی اش فارغ گردید، برادر شوهرش کنانه بن ربی\\ع ش\\تری را ب\\رای وی آورد، و زینب بر آن سوار گردید، و کنانه کمان و تیردان خود را برداشت، بعد در روز، در ح\\الی ک\\ه زینب در ه\\ودج خ\\ود ق\\رار داشت، کنانه وی را خارج ساخت و جلو ش\\تر او را میکش\\ید، و از این واقعه م\\ردانی از ق\\ریش اطلاع یافتن\\د، و در طلب زینب خارج گردیدند، تا این که او را در ذی طوی دریافتند، و نخستین کسی که به وی رسید هباربن اسود فهری بود، هبار زینب را که در ه\\ودج ق\\رار داش\\ت، ب\\ا ن\\یزه ترس\\انید، و زینب - چن\\ان ک\\ه میپندارند - حامل\ه ب\ود، و )براث\ر آن( س\\قط ج\نین ک\رد، ب\رادر شوهرش کنانه بر زانو نشسته تیرهای خود را از تیردان ب\\یرون آورده گفت: به خدا سوگند، اگر مردی به من نزدیک شود هدف ت\\یر ق\\رارش میدهم، ب\\ه این ص\\ورت م\\ردم ازوی برگش\\تند، و ابوسفیان در جمعیاز قریش آمده گفت: ای مرد، تیرت را از ما ب\\ازدار ت\\ا ب\\ا ت\\و ص\\حبت ک\\نیم، آنگ\\اه وی ت\\یر را نگ\\ه داش\\ت. ابوسفیان پیش رفت تا این که در مقابل وی ایس\\تاده گفت: ت\\و کار درس\تی ننم\ودی، ب\ا این زن ب\ه ش\کل عل\\نی در پیش روی مردم خارج ش\\دی، در ح\\الی ک\\ه خ\\ودت مص\\یبت و رنج م\\ا را، آنچه را از محمد بر ما داخل شده میدانی، چون تو با دخ\\تر وی به صورت علنی و آشکار به طرفش در مقابل )چشمان( مردم\\تی و از میان ما خارج شوی، مردم گمان میکنند، این بر اث\\ر ذل است که ب\\ه م\\ا رس\یده، و )این( ض\\عف و ن\اتوانی ماس\\ت، ب\\ه جانم س\\وگند، م\\ا در حبس و نگه\\داری وی )ب\\ه دور( از پ\\درش هیچ ضرورتی نداریم، و ن\\ه هم درص\\دد انتق\\ام هس\\تیم، ولی ب\\ا


این زن برگرد، و چون صداها خاموش گردی\\د و م\\ردم گفتن\\د و صحبت نمودند که ما وی را برگردانیدیم، آنگاه وی را ب\\ه ش\\کل س\\ری ب\\یرون کن و ب\\ه پ\\درش برس\\ان. گوی\\د: و او این ک\\ار را

( آمده.330/3. این چنین در البدایه )1نمود روایت اس\\ت ک\\ه: م\\ردی بو نزد طبرانی از عروه بن زب\\یر

را حرکت داد، و دو مرد از قریشص دختر رسول خدا لزینب خود را به وی رسانیدند، و با او جنگیدند، و درباره زینب ب\\ر وی غلبه نمودند، و زینب را انداختن\\د و ب\\ر س\\نگی افت\\اد و )طفلش را( انداخت و خون وی ریخت، بعد او را نزد ابوسفیان بردن\\د، و زنان بنی هاشم آمدند، و ابوسفیان وی را به آنه\\ا تحوی\\ل داد. و پس از آن هج\\رت نم\\ود و )ب\\ه مدین\\ه( آم\\د، ولی هم\\ان ط\\ور مریض باقی ماند، تا این که از همان درد وفات ک\\رد. و آنه\\ا ب\\ر

(216/9. هیثمی )2این ب\\اور بودن\\د ک\\ه موص\\وف ش\\هید است رجال آن رج\\ال ص\\حیح اند.ومیگوید: این حدیث مرسل است، و

روایتص همس\ر پی\امبر خ\دا لنزد طبرانی در الکبیر از عائشه از ل از مکه آمد، دخترش زینبصاست که: وقتی رسول خدا

مکه با کنانه - یا پسر کنانه - خارج گردید، و آنه\\ا -)اه\\ل مک\\ه(- در طلبش خارج گردیدند، و هباربن اس\\ود وی را دری\\افت، و پی در پی شتر وی را با نیزه خود زد، تا این که ش\\تر او را ان\\داخت و او آنچه را در شکم خود داشت ب\\یرون ریخت، و ب\\ا درد و رنج برخاست، و بنی هاشم و بنی امیه در این مسئله ب\\ر وی ب\\ا هم اختلاف و مشاجره نمودند. بنی امیه گفتند: ما ب\\ه وی مس\\تحق تریم، به خاطر این که زینب به دست پسر عمویشان ابوالعاص بود، و زینب نزد هند دختر عتبه بن ربیعه بود، وی گفت: این ب\\ه

به زید بن حارثه فرمود: )آی\\اصسبب پدرت است. رسول خدا نمیروی تا زینب را بیاوری؟« گفت: آری، ای رسول خدا، پیامبر

گفت: »انگش\\ترم را بگ\\یر و آن را ب\\ه او ب\\ده«. زی\\دصخ\\دا حرکت نمود، و به صورت مداوم تأنی و تدبر مینمود ت\\ا این ک\\ه به چوپانی روب\\رو گردی\\د و پرس\\ید: ب\\رای کی میچ\\رانی؟ گفت: برای ابوالعاص. ب\\از پرس\\ید: این گوس\\فندان از کیس\\ت؟ پاس\\خ داد: از زینب دختر محمد، بع\\د ان\\دکی ب\\ا وی راه رفت و گفت: آیا قبول میکنی که به تو چیزی بدهم و تو آن را ب\\رایش ب\\دهی، و به هیچ کس از آن چ\\یزی نگ\\ویی؟ گفت: بلی. وی انگش\\تر را

(.2/203،204- ضعیف. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )1(.22/433،432- ضعیف مرسل. طبرانی )2

حیات صحابه160 به او داد، و زینب آن را شناخت و پرسید: این را کی به تو داد؟ چوپ\\ان گفت: م\\ردی. ب\\از پرس\\ید: او را در کج\\ا ره\\ا نم\\ودی؟ گفت: در فلان و فلان مکان. زینب خاموش شد، تا این که شب فرا رسید، آنگاه به سوی وی خارج گردی\\د، هنگ\\امی ک\\ه ن\\زدش رسید، زید به او گفت: پیش رویم سوار شو - البته ب\\ر ش\\ترش -. زینب گفت: خیر، تو جلوتر از من سوار شو، ب\\ه این ص\\ورت زید سوار شد، و زینب پشت سرش سوار گردید، تا این که )ب\\ه

میگفت: »وی بهترین دخ\تران منصمدینه( آمد، و رسول خدا است، که در قبال من برایش اذیت رسیده است«. این خبر ب\\ه

رسید، وی نزد عروه رفت\\ه گفت: این ک\\دامب 1علی بن حسین میک\نی و ح\قحدیث اس\\ت ک\\ه از ت\\و ب\\ه من رس\\یده و بی\\انش

فاطم\\ه را ن\\اقص میس\\ازی؟ ع\\روه گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من دوست ندارم که ما بین مشرق و مغرب ب\\رایم باش\\د، و حقی از فاطمه را ناقص بگردانم، آری، بعد از این ابدا این حدیث را بی\\ان

( میگوی\\د: ط\\برانی در الکب\\یر و الاوس\\ط213/9نمیکنم. هیثمی ) بعض این حدیث را روایت کرده، و بزار نیز آن را روایت نموده، و

رجال وی رجال صحیحاند.لهجرت دره بنت ابی لهب

روایتشطبرانی از ابن عمر و اب\\وهریره و عم\\اربن یاس\\ر هج\\رت کن\\ان آم\\د، و درلنموده، که گفتند: دره بنت ابی لهب

وارد شد. بعد زنانی ک\\ه از ب\\نیسمنزل رافع بن معلای زرقی زریق نزد وی نشسته بودند به او گفتند: تو دختر همان ابوله\\بی

هستی که خداوند دربارهاش گفته:©ب ﴿ ©ه© و©ت ©بي ل ©د©آ أ ي ©ب ن ت �ب© ١م ©س\\© ه م©\\اله و©م©\\ا ك ©ى ع© ن © ۥ م©آ أ م � ﴾٢م

.[2-1]المسد: هلاک شد هردو دست ابولهب و هلاک شده خ\\ود او.»: ترجمه

مال و ث\روت وی و آنچ\ه را ب\ه دس\ت آورد ب\\ه ح\الش س\ودی.«نبخشید

به این صورت هجرتت چیزی را نمیتواند از ت\\و دور کن\\د. آنگ\\اه آم\\ده و از آنچ\\ه آن زن\\ان ب\\ه وی گفت\\هصدر ن\زد رس\ول خ\دا

وی را دلج\\ویی ک\\رد وصبودن\\د، ش\\کایت نم\\ود، رس\\ول خ\\دا تسلی داد و گفت:

- وی علی بن حسین بن علی بن ابی ط\\الب اس\\ت، ک\\ه زین العاب\\دین1لقب داشت.


بنشین. بعد از آن نماز ظهر را برای مردم امامت نم\\وده ب\\ر من\\بر س\\اعتی نشس\\ت و گفت: »ای م\\ردم، چ\\را من در اهلم اذیت میش\\\وم، ب\\\ه خ\\\دا س\\\وگند، ش\\\فاعتم در روز قی\\\امت

2. هیثمی )2 اس\\ت«1دربرگیرنده قبیله حا، حکم، صدا و س\\هلب ( میگوید: در این عبدالرحمن بن بشیر دمشقی آمده، ک\\ه57/9

ابن حبان وی را ثقه دانس\\ته، و ابوح\\اتم ض\\عیف، و بقی\\ه رج\ال گذشت، و بوی ثقهاند. و هجرت ام سلمه در هجرت ابوسلمه

بهجرت اسماء بنت عمیس، و ام عبدالله لیلی بنت ابی حثمه به س\\وی حبش\\ه بدر هج\\رت جعف\\ر بن ابی ط\\الب و ص\\حابه

گذشت. و بقیه اطفالبهجرت عبدالله بن عباس

روایت نموده، که گفت: رسیدن م\\ابطبرانی از ابن عباس در سال پنجم هجرت بود. ب\\ه دنب\\ال ق\\ریشصنزد رسول خدا من و برادرم فضل بیرون آم\\دیم، و غلام م\\ان3در سال احزاب

ابورافع نیز همراه مان بود، تا اینکه به عرج رسیدیم، و در خلال راه یکی از س\\واریهای م\\ان مفق\\ود گردی\\د، و ب\\ه هم\\ان راه از طریق جثجاثه ادامه دادیم، تا اینکه بر بنی عم\\روبن ع\\وف وارد

را در خن\\دقصشدیم، و داخل مدین\\ه گردی\\دیم، و پی\\امبر خ\\دا ی\\افتیم، من در آن روز هش\\ت س\\ال عم\\ر داش\\تم، و ب\\رادرم

( میگوی\\\د: این را ط\\\برانی در64/6. هیثمی )4س\\\یزده س\\\ال الاوس\\ط از طری\\ق عبدالل\\ه بن محم\\د بن عم\\اره انص\\اری از سلیمان بن داود بن حصین روایت نموده، ک\\ه ه\\ر دوی آنه\\ا ن\\ه

ثقه دانسته شدهاند و نه ضعیف، و بقیه رجال وی ثقهاند.

- نامهای قبایل است.1 - ض\\عیف. در س\ند آن عب\دالرحمن بن بش\\یر دمش\\قی اس\ت. ابوح\اتم2

(.2/550است. نگا: »المیزان« )درباره ی او می گوید: منکر الحدیث - در غزوه خندق. م3 - ضعیف. ط\\برانی در »الاوس\\ط« و در س\\ند آن عبدالل\\ه بن محم\\د بن4

عماره و سلیمان بن داوود بن الحصین اس\\ت ک\\ه در موردش\\ان ح\\رفاست.

جج

باب پنجم:باب نصرت

چگونه نصرت و یاری دین حق و صراط مستقیم برای آنها از همه چ\\یز محبوبتر ب\\ود؟ و چگون\\ه ب\\ه این عم\\ل، چن\\ان افتخ\\ار مینمودن\\د ک\\ه هیچ یکی از آنه\\ا ب\\ه ع\\زت دنی\\ایی چ\\نین افتخ\\ار نکرده بود، و چگونه با آن از لذتهای دنیایی پرهیز نموده و خ\\ود را کنار گرفتند؟ گویی که آنها همه اینها را ب\\ه خ\\اطر ب\\ه دس\\ت

بهآنه\\اص و پیروی از آنچه رس\\ول خ\\دا لأآوردن رضای خداوند فرمان داده بود، انجام دادند. ن باب نصرت ابتداى كار انصار

در این بابلحدیث عائشه روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: لط\\برانی در الاوس\\ط از عائشه

)دعوت( خ\\ود را ه\\ر س\\ال ب\\ر قب\\ایلی از ع\\ربصرسول خدا عرضه مینمود، که وی را به سوی قوم خود برده و جای دهند، تا کلام خ\\دا و رس\\التهای وی را ابلاغ نمای\\د، و جنت ب\\رای آن\\ان باشد. ولی هیچ قبلیهای از عرب ب\\ه وی پاس\\خ مثبت نمیداد، ت\\ا این که خداوند خواست دین خود را آشکار سازد و ن\\بی خ\\ود را نصرت دهد، و آنچه را به او وعده نموده بود بر آورده سازد، بر این اساس، خداوند وی را به سوی این قبیله انصار سوق داد، و آنها دعوت وی را پذیرفتند، و خداوند برای نبی خود دار هج\\رتی

( میگوی\\د: در این ح\\دیث عبدالل\\ه بن42/6. هیثمی )1ق\\رار داد عم\\ر عم\\ری آم\\ده، وی را احم\\د و جم\\اعتی ثق\\ه دانس\\تهاند،

ونسائی و غیر وی ضعیفش دانستهاند، بقیه رجال وی ثقهاند.در این باب و قول وی درباره انصار س حدیث عمر

روایت نم\\وده، ک\\هسبزار -که آن را حسن دانسته- از عمر در مکه اقامت نمود، و خ\\ود را ب\\ر قبای\\لصگفت: رسول خدا

عرب، قبیله قبیله در موسم عرضه مینم\\ود، ولی هیچ کس\\ی را

- ضعیف. طبرانی در »الاوسط« و در آن عبدالله العمری است ک\\ه ب\\ر1 ( آم\\ده6/42( و »مجمع الزوائد« )1/435اساس آنچه در »التقریب« )

است ضعیف است.

جج

نمییافت که به او پاسخ مثبت بدهد، تا این که خداوند این قبیل\\ه انصار را آورد، و بنا بر سعادتی که خداون\\د نصیب ش\\ان فرم\\ود، این عزت و کرامت را به طرف آنه\\ا س\\وق داد، و آن\\ان رس\\ول

را جای دادند و نصرت و یاری اش نمودن\\د، خداون\\د ب\\هصخدا آنها در قبال نبی شان پاداش خیر دهد. این چنین در کنزالعمال )

( در همین ح\\دیث عم\\ر30/2( آمده. و در جمع الفوائد )134/7 افزوده: به خدا سوگند، ما آن چنان که به آنها تعه\\د س\\پردهس

بودیم، همان تعهد خود را برای ش\\ان وف\\ا ننم\\ودیم. م\\ا ب\\ه آنه\\ا گفتیم: ما امراء هستیم و شما وزراء و اگر ت\\ا س\\ر س\\ال ب\\اقی ماندم، هیچ حاکمی به جز انصاری ن\\زدم ب\\اقی نخواه\\د مان\\د. و گفته است: این روایت از ب\\زار اس\\ت و ض\\عیف میباش\\د. و این

( از بزار به ص\\ورت کام\\ل42/6چنین این را در مجمع الزوائد ) ذکر نموده و گفته است: این را بزار روایتنم\\وده و اس\\ناد آن را

حسن دانسته ولی در آن ابی شبیب است و ضعیف میباشد.در این باب س حدیث جابر

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: بام\\ام احم\\د از ج\\ابربن عبدالله عرض\\ه مینم\\ود، و1 خ\\ود را ب\\رای م\\ردم موقفصرسول خدا

میگفت: »آیا مردی هست که مرا به سوی قوم خود ببرد؟ چون من\\ع نمودهان\\د«، آنگ\\اهلأق\\ریش م\\را از ابلاغ کلام پروردگ\\ارم

گفت: »ت\\و از کج\\اصمردی از همدان نزدش آمد. رسول خدا پرسید: آیا قومتصهستی؟« آن مرد گفت: از همدان. پیامبر

از قدرت دفاع وحمایت برخوردارند گفت: بلی. بعد، آن م\\رد از صاین که قومش عهد وی را بشکنند، ترسید و نزد رسول خدا

آمده گفت: نزد ایشان رفته و خبرشان میکنم، ب\از در )موس\\م( گفت: بلی. به این صورت اوصسال آینده نزدت میآیم. پیامبر

(35/6. هیثمی )2رفت، و وف\\\\د انص\\\\ار در )م\\\\اه( رجب آمد ( این را ب\\ه156/7میگوید: رجال وی ثقهاند. و حافظ در الفتح )

اصحاب سنن، و امام احمد نسبت داده، و میگوید: این را حاکم ( در »بیعت بر نص\\رت« در ح\دیث343/1صحیح دانسته. و در )

دهص نزد ام\\ام احم\\د گذش\\ت ک\\ه گفت: پی\\امبر خ\\دا سجابر سال در مکه ماندگار شد و مردم را در منزلهایشان: در عک\\اظ و مجن\\ه و هنگ\\ام موس\\مهای )حج( پیگ\\یری و دنب\\ال مینم\\ود و

- در موسمهای حج. م.1(.3/390- صحیح. احمد )2

باب پنجم: باب نصرت165

میگفت: »چه کسی مرا جای میدهد، و چ\\ه کس\\ی م\\را نص\\رت میدهد، تا رس\\الت پروردگ\\ارم را ابلاغ نم\\ایم، و ب\\رای وی جنت باش\\د؟«. ولی هیچ کس\\ی را نمیی\\افت ک\\ه وی را ج\\ای ده\\د، و نصرت و یاری رساند، حتی که مردی وق\\تی از یمن ی\\ا از مض\\ر بیرون میآمد، قوم و اقربایش نزد وی آم\\ده میگفتن\د: از فرزن\\د

درصقریش بر حذر باش، تا ت\\و را در فتن\\ه نین\\دازد! و پی\\امبر میان اقامتگاهایشان میرفت و آنها با انگشتان به سویش اشاره میکردند. تا این که خداوند ما را از یثرب به طرف وی فرستاد، و ما او را جای دادیم و تصدیقش نمودیم، به این صورت م\\ردی از ما بیرون میرفت به وی ایم\\ان میآورد، و او ق\\رآن را ب\\ه وی میآموخت، و آن شخص به طرف خانواده خ\\ود ب\\از میگش\\ت، و آنهابا اسلام آوردن وی اسلام میآوردن\\د، ت\\ا این ک\\ه هیچ خانهای از خانههای انصار باقی نماند، بع\\د گ\\روهی از مس\\لمانان در آن وجود داشتند، که اسلام را ظاهر و آش\\کار مینمودن\\د، مگ\\ر این که از آن همه )انصار( مشورت نمودن\\د، و گف\\تیم: ت\\ا چ\\ه وقت

را رها ک\نیم ک\ه در کوهه\ای مک\\ه بگ\\ردد، ران\\دهصپیامبر خدا شود و بترسد؟! آنگاه هفت\\اد م\\رد از م\\ا ب\\ه ط\\رف وی ح\\رکت نمودند، ت\\ا این ک\\ه در موس\\م ن\\زدش رس\\یدند، و م\\ا ب\\ا وی در گردنه عقبه وع\\ده )ملاق\\ات( گذاش\\تیم، و ی\\ک تن و دو تن گ\\رد آمدیم، تا این که همه جمع شدیم، و گفتیم: ای رسول خدا با تو

6 و حدیث را متذکر گردیده. این را حاکم )1بر چه بیعت کنیم؟...( روایت نموده میگوید: از اسناد صحیح برخوردار است.25/2

در این باب س حدیث عروه ب\\ه ش\\کل مرس\\ل روایت نم\\وده، ک\\هسط\\برانی از ع\\روه

گفت: هنگ\\امی ک\\ه موس\\م ف\\را رس\\ید، تع\\دادی از انص\\ار حج نمودند، که عبارت بودند از معاذبن عفراء و اس\\عد بن زراره از بنی مازن بن نجار، و رافع بن مالک و ذک\\وان بن عب\\دالقیس از بنی زریق، و ابوالهیثم بن تیهان از بنی عبدالاش\\هل، و ع\\ویم بن س\\اعده از ب\\نی عم\\رو بن ع\\وف رض\\وان الل\\ه علیهم اجمعین.

نزد ایشان تشریف آورد،و این خبر را که خداوندصرسول خدا وی را به نبوت و کرامت خود برگزیده اس\\ت، ب\\ه آنه\\ا رس\\انید، قرآن را برای شان تلاوت نمود هنگامی ک\\ه ایش\\ان ق\\ول وی را

( و آن را ص\\حیح دانس\\ته2/625( و ح\\اکم )3/322- ص\\حیح. احم\\د )1است.

حیات صحابه166 شنیدند، خاموش شدند، و نفسهایشان ب\\ه دع\\وت وی اطمین\\ان حاصل نمود، و آنچه را از اهل کتاب در صفت و درب\\اره دع\\وت

شنیده بودند، درک نموده و دانس\\تند، بن\\ابراین وی راصپیامبر آوردند، و به این ص\\ورت از انگیزهه\\اتصدیق نموده به وی ایمان

گفتند: خودتصو اسباب خیر بودند. بعد از آن برای رسول خدا خون هایی را که در میان اوس و خزرج اس\\ت میدانی، و م\\ا ب\\ه این چیزی که خداوند کار تو را جهت داده و هدایت نموده است راضی بوده، و آن را دوس\\ت داریم، و م\ا ب\ه خ\اطر خ\دا و ت\و، برای سعی و تلاش حاضریم، و آنچ\\ه را درس\\ت میبی\\نی ب\\ه ت\\و مشورت میگوییم، به نام خدا صبر کن، تا این که نزد ق\\وم م\\ان برگ\\ردیم آنه\\ا را از ک\\ار ت\\و ب\\ا خ\\بر س\\ازیم، و به س\\وی خ\\دا و پیامبرش دعوت شان کنیم، شاید خداوند در میان ما صلح نمای\\د و کار ما را با هم جمع سازد، چون ما ام\\روز از هم دوریم و در مقابل هم کینه و بغض داریم، اگر تو امروز ن\\زد م\\ا بی\\ایی و م\\ا صلحی ننموده باشیم، گروه و جماعتی از ما در کنار تو نخواه\\د ب\\ود، ب\\ر این اس\\اس، م\\ا موس\\م س\\ال آین\\ده را ب\\ه ت\\و وع\\ده

از گفتههایشان راضی گردی\\د بع\\د آن\\ان صمیدهیم. رسول خدا ب\\ه ط\\رف ق\\وم خ\\ود برگش\\تند و آن\\ان را از مخفیان\\ه دع\\وت

او را ب\\ه دین ح\\قأ ک\\ه خداون\\د صنمودن\\د، و از پی\\امبر خ\\دا فرستاده، ایشان را باخبر ساختند، و برای ش\\ان ق\\رآن را تلاوت

، تا جایی که کمتر خانهای از انصار باقی ماند، که در آن1نمودند (267/1عدهای ایمان نیاورده باشند... و حدیث را چنان که در )

» گذش\\ت مت\\ذکر گردی\\ده.سدر »دع\\وت مص\\عب بن عم\\یر ( میگوید: در این ابن لهیعه آم\\ده و در وی ض\\عف42/6هیثمی )

میباشد، ولی حسن الحدیث است، و بقیه رجال وی ثقهاند.اشعاری از صرمه بن قیس در این مورد

( از یح\\یی بن س\\عید روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:626/2حاکم ) را دیدم بپیره زالی از انصار را شنیدم که میگفت: ابن عباس

ک\\ه ن\\زد ص\\رمه بن قیس میرفت، و این ابی\\ات را از وی ف\\رامیگرفت:

ث\\\\وي في ق\\\\ريش بض\\\\ع يذكر لو الفى ص\\ديقا مواتي\\ا

(وتل\\وا عليهم الق\\رآن( آمده، و در الحلی\\ه )ودع\\ا علي\\ه ب\\القرآن- در نص )1 ( آمده، که ما در ترجمه متن ب\\هودعا هم اليه بالقرآنآمده، ودر الدلائل )

خاطر مناسب بودن معنی آنچه در الحلیه آمده انتخاب نمودیم، و اص\\لرا که اندک اشکال داشت همانطور ترک نمودیم. م.

باب پنجم: باب نصرت167عش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ره حجه

ويعرض في اهل ال\مواسمنفسه

فلم ي\\ر من ي\\ؤوى ولم ي\\ر داعي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ا

فلم\ا ات\\ا ن\\ا واس\\تقرت ب\\هالن\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\وي

واصبح مسرورا بطيبه راضيا

واص\\بح م\\ا يخش\\ى ظلام\\هظال\م

بعيد، وما يخشى من الن\\اس باغي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ا

ب\\ذلنا ل\\ه الام\\وال من ج\\لمالنا

وانفسنا عن\\دالوغى والتآس\\يا

نع\\\ادي ال\\\ذي ع\\\ادي منالن\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\اس كلهم

بح\\\\ق وان ك\\\\ان الح\\\\بيبال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مواتيا

ونعلم ان الل\\\\ه لا ش\\\\ىءغ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\يره

وانكت\\اب الل\\ه اص\\بح هادي\\ا

ش مواخات و برادرى در ميان مهاجرين و انصارقصه عبدالرحمن بن عوف با سعدبن ربیع

امام احمد از انس روایت نموده که عبدالرحمن بن عوف ب\\ه در می\\ان وی و س\\عد بن ربی\\عصمدین\\ه آم\\د، و رس\\ول خ\\دا

پیم\\ان ب\\رادری بس\\ت، بع\\د س\\عد ب\\ه وی گفت: ای بانص\\اری برادرم، من از همه اهل مدینه ثروتمندتر هست، نصف م\\الم را ببین و آن را بگیر، و دو زن دارم، آنها را ب\\بین ک\\ه ک\\دام ی\\ک را دوست میداری، تا طلاقش بدهم. عبدالرحمن گفت: خداوند ب\\ه اهل و مالت برکت بدهد، م\\را ب\\ه ب\\ازار راهنم\\ایی کنی\\د، وی را راهنمایی نمودند، او رفت و خرید و فروش نمود، و فایده ک\\رد، و چیزی از پنیر و روغن را با خ\\ود آورد، بع\\د از م\\دتی ک\\ه خ\\دا خواس\\ت، وی درن\\گ نمای\\د، درن\\گ نم\\ود، و ب\\از چ\\ون آم\\د اث\\ر

صخوش\\بویی زعف\\ران از وی محس\\وس ب\\ود. رس\\ول خ\\دا فرمود: »کار و حالت چطور است؟« گفت:

حیات صحابه168 فرم\\ود: »ب\\هصای رسول خدا با زنی ازدواج نمودم. پیامبر

او چ\\\ه مه\\\ری دادی؟« گفت: وزن ی\\\ک هس\\\ته طلا. فرم\\\ود: »ولیمه بکن ولو به گوسفندی باشد«. عبدالرحمن میگوید: خ\\ود را چن\\ان دری\\افتم، ک\\ه اگ\\ر س\\نگی را هم میبرداش\\تم، امی\\دوار

این چ\\نین در1میبودم ک\\ه ب\\ه آن طلا و نق\\ره ب\\ه دس\\ت آورم!! سهمچ\\نین ش\\یخین از انس ( آم\\ده. و این را 228/3البدای\\ه )

،سروایت نمودهان\\د، و بخ\\اری آن را از عب\\دالرحمن بن ع\\وف ( آم\\ده روایت ک\\رده، و ابن س\\عد )26/2چنان که در الاص\\ابه )

روایت نموده است. س( آن را از انس89/3میراث بردن در میان مهاجرین و انصار

روایت نموده، که گفت: هنگ\\امی ک\\ه ببخاری از ابن عباس مهاجرین به مدینه آمدند، مهاجر از انصار به خاطر مؤاخاتی که

در میان ش\\ان برق\\رار نم\\وده ب\\ود، ب\\دون ذویصرس\\ول خ\\دا الارحام وی، میراث میبرد. هنگامی که )این آیه( نازل گردید:

©ا م©و©لي©﴿ ن ع© ج© م�و©لك �5 .[33]النساء: ﴾ن.«و برای هر کس وارثانی مقرر نمودهایم»: ترجمه

این عمل منس\وخ گردی\د. این چ\نین در این روایت آم\ده ک\ه پیم\\ان همین آی\\ه میباش\\د، ولی از روایتناسخ میراث ب\\ردن هم

بعدی معلوم میشود که ناسخ، نزول این آیه است:﴿© ©ى بب ل © ضه أ © ح©ام ب © أ ن6و©أولوا م7 م� م� م� م� م� .[75]الانفال: ﴾ٱ

.«و خویشاوندان به یکدیگر سزاوارتر و نزدیک ترند»: ترجمه حافظ میگوید: قول معتمد همین است. و احتمال دارد نس\\خ دو بار واقع شده باشد، بار اول آن وقت که هم پیمان فق\\ط ب\\ه تنهاییش میراث میبرد و نه عصبه. و چون این آیه ن\\ازل گردی\\د:

©ا...﴿ ن ع© ج© م�و©لك �5 الایه . همه آنهادر میراث بردن داخ\\ل گردیدن\\د.﴾ن تأویل میشود، که بع\\د این بو بر همین قول حدیث ابن عباس

حکم را آی\\ه اح\\زاب نس\\خ نم\\ود، وم\\یراث ب\\ردن وی\\ژه عص\\به گردید، و برای هم پیمان نص\\رت، همک\\اری و مانن\\د اینه\\ا ب\\اقی مان\\د، و بقی\\ه آث\\ار ن\\یز ب\\ه این تأوی\\ل میگ\\ردد. و ن\\زد احم\\د از

ب\\ه مانن\\د این،سعم\\روبن ش\\عیب از پ\\درش و از پ\\دربزرگش ( آم\\ده، روایت اس\\ت. و ابن191/7چن\\ان ک\\ه در فتح الب\\اری )

که به گروهی از تابعین برمی گ\\ردد،2سعد به اسنادهای واقدی ب\\ه مدین\\هصذکر نموده که آنها گفتند: هنگامی که رسول خ\\دا

(.3/197( و احمد )1427( و مسلم )2048بخاری )- 1واقدی متروک الحدیث است. )متهم به دروغ است(.- 2


تشریف آورد، درمیان مهاجرین پیمان برادری بست، و در می\\ان مهاجرین و انصار بر مواسات و همدردی پیمان ب\\رادری بس\\ت، که آنها از یک\\دیگر م\\یراث میبردن\\د، و تعدادش\\ان ک\\ه بعض\\ی از مهاجرین و برخی از انصار بودند نودتن بود -و گفته ش\\ده: ص\\د

ح©ام...﴿تن بودند-. هنگامی که )این آیه( نازل گردید: © أ م�و©أولوا م� ﴾ٱ میراث بردن در میان آنها بر اثر آن پیمان برادری باطل گردی\\د.

( آمده.191/7این چنین در الفتح ) همكارى و كمك مالى انصار به مهاجرين

انصVVار و تقسVVیم نمVVودن میVVوه و نپVVذیرفتن عVVوض درمقابل آنچه مصرف نمودند

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( از اب\\وهریره 312/1بخ\\اری ) گفتن\\د: در می\\ان م\\ا و ب\\رادران م\\ا صانص\\ار ب\\ه رس\\ول خ\\دا

فرم\\ود: »خ\\یر«صدرخته\\ای خرم\\ا را تقس\\یم کن. پی\\امبر مهاجرین گفتند: آیا این را میپذیرید که در عوض ما، کار را شما انجام بدهید، و ما در میوه شریک تان باشیم؟ گفتن\\د: ش\\نیدیم و

میگوی\\د:ساط\\اعت نم\\ودیم. عب\\دالرحمن بن زی\\د بن اس\\لم به انصار گفت: »برادران شما ام\\وال و اولاد راصرسول خدا

ترک نم\\وده، به س\\وی ش\\ما خ\\ارج ش\\دهاند«، انص\\ار فرمودن\\د: صام\\وال م\\ا را در می\\ان م\\ان تقس\\یم میک\\نیم، رس\\ول خ\\دا

فرمود: »آی\\ا غ\\یر از این؟« پرس\\یدند: و آن چیس\\ت ای رس\\ول خدا؟ فرمود: »اینها قومی اند که کار نمیدانند، بن\\ابراین ش\\ما از طرف آنه\\ا ک\\ار کنی\\د، و می\\وه را همراه ش\\ان تقس\\یم نمایی\\د«.

( آمده.228/3گفتند: بلی. این چنین در البدایه ) روایت نم\\وده، ک\\هسو امام احمد از یزید از حمی\\د از انس

گفت: مهاجرین گفتند: ای رسول خدا، مثل قومی ک\\ه نزدش\\ان آمدهایم، بهتر در کمک از چیز کم، و به\\تر در ب\\ذل از چ\\یز زی\\اد دیگر ندیدیم، اینها در عوض ما کار و محنت نمودن\\د، و م\\ا را در آنچ\ه ب\دون رنج و محنت ب\ه دس\ت آی\د ش\\ریک س\اختند، ح\تی ترسیدیم همه اجر و پاداش را از آن خ\\ود س\\ازند. رس\\ول خ\\دا

گفت: »خ\\یر، ت\\ا وق\\تی ک\\ه آنه\\ا را بس\\تایید، و خداون\\د راص . این ح\\دیث ثلاثی الاس\\ناد ب\\وده، و ب\\ه1برای ش\\ان دع\\ا کنی\\د«

( نگ\\ا: ص\\حیح2001،\\ 3/200( و احم\\د )4812- ص\\حیح. اب\\وداوود )1 ( آن را2487( و ترم\\ذی )2/63(. همچ\\نین ح\\اکم )4027اب\\وداوود )

روایت کرده اند.

حیات صحابه170 شرط صحیحین میباشد، ولی هیچ یک از صاحبان کتب س\\ته این

(228/3را از این وجه اخراج ننمودهاند. این چ\\نین در البدای\\ه ) آمده. و این را همچنان ابن جریر، ح\اکم و بیهقی، چن\\ان ک\ه در

( آمده، روایت نمودهاند.136/7کنزالعمال ) روایت نموده، ک\\ه گفت: انص\\ار وق\تی ک\\هسو بزار از جابر

خرمای خود را قطع مینمودند، هر شخص خرمای خود را ب\\ه دو بخش تقس\\یم مینم\\ود، ک\\ه یکی از دیگ\\رش کمتر میب\\ود، بع\\د ش\\\اخههای خش\\\ک درخت خرم\\\ا را ب\\\ا هم\\\ان کمتر، یکج\\\ای

را اختی\\ار میدادن\\د، و آنه\\ا1مینمودن\\د، و بع\\د از آن مس\\لمانان زیادتر آن دو را میگرفتند، و انص\\ار ب\\ه خ\\اطر ش\\اخههای خرم\\ا کمترشان را میگرفتند، این وضع تا فتح خیبر ادامه داشت. بع\\د

گفت: »به آنچه بر عهده ش\\ما ب\\ود ب\\ه م\\اصاز آن رسول خدا وف\\ا نمودی\\د، اگ\\ر خواس\\ته باش\\ید ک\\ه نفسهای تان ب\\ه س\\هم و نص\\یب تان از خی\\بر خ\\وش گ\\ردد، و میوههای ت\\ان هم )برایت\\ان( باشد، این کار را بکنید«. ایشان گفتند: از تو ب\\ر م\\ا ش\\رط هایی بود، و از ما بر تو شرطی، و آن این که برای م\\ا جنت باش\\د، و آنچه را از ما خواس\\ته ب\\ودی انج\\ام دادیم، ک\\ه ب\\رای م\\ا هم\\ان

فرمود: »همان تان برای ش\\ماصشرط مان باشد. رسول خدا ( میگوی\\د: این را ب\\زار از دو طری\\ق40/10. و هیثمی )2باش\\د«

روایت نم\\وده، و در ه\\ردو روایت وی مجال\\د اس\\ت، ک\\ه در ویاختلاف میباشد، و بقیه رجال یکی از آنها رجال صحیح اند.

ص روایت نموده، که گفت: رسول خ\\دا سو بخاری از انس انصار را خواست تا بحرین را ب\\ه آنه\\ا بده\\د. آنه\\ا گفتن\\د: خ\\یر، مگر این که برای ب\رادران مه\اجر م\ا هم مث\ل آن را اختص\اص بدهی. پیامبر فرمود: »وقتی که خیر )گفتید(، ص\\بر کنی\\د، ت\\ا ب\\ا

، چون به زودی به ترجیح دادن دیگران بر شما3من روبرو شوید.4مواجه خواهید شد«

پيمانهVVاى جVVاهليت را بVVه خVVاطر مسVVتحكم ش چگونVVه انصVVارساختن پيمانهاى اسلام قطع نمودند

- هدف از مسلمانان مهاجرین میباشد.1 ( در سند آن مجالد بن س\\عید اس\\ت ک\\ه ض\\عیف2795- ضعیف. بزار )2

است.- البته در آخرت.3 ( در کتاب »مناقب انصار« ب\\اب: س\\خن پی\\امبر ب\\ه1117/\\ 7- بخاری )4

انصار که »صبر کنید تا مرا بر حوض ملاقات نمایید«.


کشتن کعب بن اشرف یهودی روایت نم\\\وده، ک\\\ه میگفت: ببخ\\\اری از ج\\\ابربن عبدالله

رسول خدا فرمود: »کی ک\\ار کعب بن اش\\رف را تم\\ام میکن\\د، چون وی خدا و رس\\ولش را اذیت نم\\وده؟« محم\\د بن مس\\لمه

برخاسته گفت: ای رسول خدا، آی\ا دوس\ت داری ک\ه وی راس بکش\\م؟ پاس\\خ داد: »بلی«. محم\\د بن مس\\لمه گفت: ب\\ه من

فرم\\ود: »بگ\\و«. ب\\ه اینص. پی\\امبر 1اجازه بده تا چیزی بگویم از م\\ا2صورت محمد بن مسلمه نزد کعب آمده گفت: این م\\رد

صدقه خواسته است، واو ما را در مشقت و رنج انداخته، و من نزد تو برای قرض خواستن آمدهام. کعب گفت: و همچنین -ب\\ه خ\دا س\\وگند- حتم\\ا ش\\ما وی را ن\\اراحت میس\ازید!! محم\د بن مسلمه گفت: ما پ\\یروی وی را نمودهایم، ولی دوس\\ت ن\\داریم، وی را تا آن وقت بگ\\ذاریم ک\\ه ببی\\نیم ک\\ارش ب\\ه کج\\ا میکش\\د.

ق\\رض ب\\دهی، کعب3وخواستیم برای ما یک وس\\ق ی\\ا دو وسق پاسخ داد: بلی )میدهم، ولی( به من گرو بدهید. گفتند: چه چ\\یز را میخ\\واهی؟ گفت: زنان ت\\ان را ب\\ه من گ\\رو بدهی\\د، گفتن\\د: چگونه زنان مان را به تو گرو بدهیم در ح\\الی ک\\ه ت\\و زیب\\اترین عرب هستی؟ گفت: فرزندان تان را به من گ\\رو بدهی\\د. گفتن\\د: چگونه پسران مان را به تو گرو ب\\دهیم؟ ک\\ه چ\\ون یکی از آنه\\ا دشنام داده شود، به او گفته شود، گروی به ی\\ک وس\\ق و ی\\ا دو وسق، این برای ما ننگ و عار است!! ولیکن برایت لامه -یع\\نی سلاح- را گروه میدهیم، به این صورت با وی وعده گذاشت ک\\ه

شب نزدش بیاید. آنگاه محمد بن مسلمه از طرف شبآنگاه به همراهی ابونائله که برادر رض\\اعی کعب ب\\ود، ن\\زد وی آم\\د، کعب آنه\\ا را داخ\\ل قلعه خواست و نزدشان پایین آمد. همس\\رش ب\\ه وی گفت: در این ساعت کجا بلند میش\\وی؟! در ج\\واب گفت: وی محم\\د بن مسلمه و برادرام ابونائله است - و در روای\\تی آم\\د، همس\\رش گفت: صدایی را میش\\نوم ک\\ه گ\\ویی از آن خ\\ون میچک\\د. کعب

- یعنی برایم اجازه بده تا چ\\یزی بگ\\ویم، ک\\ه وی راخوش\\حال س\\ازد، و1 توسط آن گفتهام او را در دام اندازم، و بر آن مواخذه نش\\وم، و پی\\امبر

برایش اجازه داد. م.ص. م. ص- رسول خدا 2 ، یکبار اشتر را گویند، که برابر است به شصت صاع. به نقل ازوسق-\ 3

فرهنگ لاروس وتیسیرالقاری شرح فارسی صحیح بخاری. م.

حیات صحابه172 گفت: وی ب\\رادرم محم\\د بن مس\\لمه و ش\\یر ش\\ریکم ابونائل\\ه است، و آدم کریم و با مروت اگر در شب برای ن\\یزه زدن ف\\را خوانده ش\\ود حتم\\ا پاس\\خ مثبت میده\\د - میگوی\\د: و محم\\د بن

. محمد بن مسلمه1مسلمه دو مرد دیگر را با خود همراه میکند گفت: وق\\تی ک\\ه آم\\د، من م\\وی وی را میگ\\یرم، و آن را ب\\وی میکنم، و چون مرا دیدید که س\\ر وی را محکم گ\\رفتم، )نزدی\\ک

شوید( و او را بزنید. بر تن داشت ن\زد آنه\ا آم\\د، و ب\\وی2وی در حالی که حمایلی

خوش و عطر از وی به مشام میرسید. محمد گفت: چون ب\\وی )خوش( امروز دیگر ندیدم!! - یعنی خوشبوتر )از این بوی دیگر ندیدهام( - کعب گفت: نزد من عطر استعمال کنندهترین زن\\ان عرب و کاملترین عرب است! محم\\د بن مس\\لمه گفت: آی\\ا ب\\ه من اج\\ازه میدهی ک\\ه س\\رت را ب\\وی کنم؟ گفت: بلی. وی و یارانش آن را بوییدن\\د بع\\د از آن گفت ب\\ار دیگ\\ر ب\\ه من اج\\ازه میدهی؟ گفت: بلی. وق\\تی ک\\ه او را محکم گ\\رفت و او ق\\ادر گردید گفت: نزدیک آیید )و بزنید(، و او را ب\\ه قت\\ل رس\\انیدند، و

آم\\ده وی را خ\\بر دادن\\د. و درصبع\\د از آن ن\\زد رس\\ول خ\\دا را ب\\اخبر س\\اختند، و اوصروایت ع\\روه آم\\ده: و پی\\امبر خ\\دا

خداوند تعالی را ستود. و در روایت ابن سعد آمده: هنگامی ک\\ه در آنصبه بقیع غرق\\د رس\\یدند، تکب\\یر گفتن\\د، و رس\\ول خ\\دا

شب برخاسته بود و نماز میخواند. هنگامی که تکب\\یر ایش\\ان را شنید، تکبیر گفت، ودانست که وی را کشتهاند، و بعد از آن نزد

فرم\\ود: »رویه\\ا کامی\\ابص رس\\یدند. پی\\امبر خ\\دا صپی\\امبر گردیدند« آنها گفتند: و روی تو هم ای رسول خدا. و سر وی را

انداختن\\د، و او خداون\د را ب\ر قت\ل ویصدر پیش رس\ول خ\دا ستود. و در مرسل عکرمه آم\\ده: یه\ود از این ترس\یدند، و ن\\زد

آمده گفتند: سید ما به فریب کشته شده. پیامبرصرسول خدا عملکرد و تحریکاتش را علیه خود و اذیتش را در قب\\الصخدا

مسلمین به آنها یادآور شد. ابن سعد افزوده: بعد آنها ترس\\یدند( آمده.239/7و حرفی نزدند. این چنین در فتح الباری )

فرم\\ود:صو نزد ابن اسحاق روایت اس\\ت ک\\ه رس\\ول خ\\دا »چه کسی کار ابن اش\\رف را ب\\رایم تم\\ام میکن\\د؟« محم\\د بن

: ابوعبس بن جبر و حارث بن اوس اند، و بعضی راویان بر آنكه آنها-\ 1 را هم اضافه نمودهاند.سدو عبادبن بشر

: کمربن\\د مان\\دی اس\\ت و از آن عریضتر ک\\ه به ش\\انه و پهل\\وحمايل-\\ 2آویزان میکنند، و گاهی جواهری را نیز بر آن نصب مینمایند. م.


وی را گفت: ای رس\\ول خ\\دا من از ط\\رف ت\\و ک\\ار سمسلمه گفت: »اگ\\ر توانس\\تیصانجام میدهم، و من میکشمش. پیامبر

این کار را بکن«. میگوید: محمد بن مسلمه برگشت و س\ه ش\ب و روز درنگ نمود، و چیزی جز به ق\\در بق\\ای نفس\\ش نمیخ\\ورد و

وی را ص رسید، پیامبرصنمینوشید. این موضوع به رسول خدا خواست و به او گفت: »چرا غذا و نوشیدن را ترک نمودهای؟«

داد: ای رسول خدا، به تو ق\\ولی را گفتم، و نمیدانم ک\\ه آی\\اپاسخ فرمود: »ب\\ر ت\\و فق\\ط تلاش لازمصبه آن وفا کنم یا نه. پیامبر

2 روایت است ب. و در ن\\زد وی همچ\\نین از ابن عب\\اس1است«

با آنها تا بقیع غرقد پی\\اده رفت، و بع\\دصکه گفت: رسول خدا از آن، آنها را بدان سو حرکت داد و فرمود: »به نام خدا حرکت

(7/4کنی\\د، ب\\ار خ\\دایا، کمک ش\\ان کن«. این چ\\نین در البدای\\ه ) را حس\\ن بآمده. و حافظ بن حج\\ر اس\\ناد ح\\دیث ابن عب\\اس

( آمده.237/7دانسته. این چنین در فتح الباری )کشتن ابی رافع سلام بن ابی الحقیق

روایت نم\\وده،سابن اسحاق از عبدالل\\ه بن کعب بن مال\\ک که گفت: از جمله چیزهایی که خداون\\د ب\\رای پی\\امبر خ\\ود مهی\\ا کرده ب\\ود، این ب\\ود ک\\ه این دو قبیل\\ه انص\\ار: اوس و خ\\زرج در

چون دو رقیب، با هم مس\\ابقهصخدمت گزاری به رسول خدا میدادند و افتخار مینمودن\\د، چ\\ون قبیل\\ه اوس خ\\دمتی را ب\\رای

مینمود، قبیل\\ه خ\\زرج میگفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند،صرسول خدا صاین را به عنوان یک فضیلت زی\\اده ب\\ر م\\ا ن\\زد رس\\ول خ\\دا

نخواهید برد، و ب\\دون درن\\گ همچ\\و عملی را انج\\ام میدادن\\د. و چون خ\زرج چ\یزی را مینم\ود، قبیل\ه اوس مث\\ل آن را میگفت. )راوی( میگوید: وق\\تی ک\\ه اوس کعب بن اش\\رف را ب\\ه خ\\اطر

به قت\\ل رس\\انید، قبیل\\هصعداوت و دشمنی اش با رسول خدا خزرج گفت: به خدا سوگند، این را ابدا به عنوان فض\\یلت زی\\اد بر ما نخواهید برد. میافزاید: آنگاه هم مشورت نمودند، ک\\ه کی

چون ابن اشرف اس\\ت،صدر عداوت و دشمنی با رسول خدا ( آمده.3/10- ضعیف مرسل. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )1

در آن همچنین چنین آمده که: »همانا بر توباد تلاش«. ( آمده.2/11- به روایت ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام آمده )2

می گوی\\د: ث\\ور بن زی\\د از عکرم\\ه از ابن عب\\اس ... وس\\پس روایت را (4/7می آورد. و این س\\ند چنانک\\ه حاف\\ظ ابن حج\\ر در فتح الب\\اری )

می گوید حسن است.

حیات صحابه174 و ابن ابی الحقیق را به یاد آوردند که در خیبر قرار داشت، و از

اج\\ازه قب\\ل وی را خواس\\تند، و او برای ش\\انصرس\\ول خ\\دا اجازه داد. بنابراین از خزرج از بنی سلمه پنج تن ب\\یرون ش\\دند ک\\ه عب\\ارت بودن\\د از: عبدالل\\ه بن عتی\\ک، مس\\عود بن س\\نان،عبدالله بن انیس، ابوقتاده حارث بن ربیع و خزاعی بن اس\\ود - ک\\ه هم پیم\\ان ایش\\ان از اس\\لم ب\\ود-، اینه\\ا ب\\یرون گردیدن\\د، و

عبدالله بن عتیک را برایشان امیر مقرر کرد وازصرسول خدا قتل طفل و زن نهی شان نمود.

اینان بیرون رفتند، تا این که به خی\\بر رس\\یدند، و از ش\\بآنگاه به منزل ابن ابی الحقیق آمدند، و هر خانه را در منزل ب\\ر روی اهلش بستند. )راوی( گوید: او در طبقه ب\\الای خان\\ه خ\\ود ق\\ررا داشت، و آن طبقه برای خود پایهای )از درخت خرم\\ا( داش\\ت. میافزاید: آنها بر آن بالا رفتند، تا این که بر دروازه وی ایستاده، و اج\\ازه خواس\\\تند. همس\\\ر وی نزدش\\\ان آم\\ده گفت: ش\\\ما کیس\\تید؟ گفتن\\د: مردم\\انی از ع\\رب هس\\تیم و در طلب غل\\ه آمدهایم. همسرش گفت: این است ص\\احب تان، ن\\زدش بیایی\\د، چون داخل شدیم اتاق را بر خود و بر وی بس\\تیم، از ت\\رس این که مبادا قبل از انجام کاری حرکتی اتفاق بیفتد که در می\\ان م\\ا و او حایل واقع شود. )راوی( گوید: همسرش فریاد کش\\ید و از داخ\\ل ش\\دن م\\ا خ\\بر داد، ام\\ا م\\ا ب\\ه س\\رعت ب\\ا شمش\\یرهای خویش، به طرف وی -در حالی که در بستر خود ق\\رار داش\\ت- شتافتیم، به خدا سوگند، در آن تاریکی شب م\\ا را به س\\وی وی جز سفیدی خودش )دیگر چیزی( راهنمایی نمینم\\ود، گ\\ویی ک\\ه وی کتان سفید پهن شده باشد. میافزاید: هنگامی که همسرش به خاطر ما فریاد کشید، هر یکی از ما شمشیر خ\\ود را ب\\ر وی

را به ی\\اد میآورد، و دس\\تصبلند مینمود، ولی نهی پیامبر خدا خود را باز میداشت، و اگر آن نهی نمیبود، در هم\\ان ش\\ب ک\\ار وی ساخته بود. )راوی( میگوید: وقتی که وی را با شمش\\یرهای خود زدیم، عبدالله بن انیس با شمشیر خود بر شکم وی حمل\\ه نم\\ود، و شمش\\یر را در ش\\کمش ف\\رو ب\\رد، و ابن ابی الحقی\\ق میگفت: )قطنی قطنی( -ک\\افی اس\\ت ب\\رای من، ک\\افی اس\\ت ب\\رای من-. )راوی( میگوی\\د: بع\\د ب\\یرون آم\\دیم -و عبدالل\\ه بن عتی\\ک ک\\ه از نظ\\ر بین\\ایی رنج میبرد- از درخت پ\\ایین افت\\اد، و دستش به شدت زخمی گردید، ما وی را برداش\\تیم ت\\ا در ج\\ای


از یکی از چشمههایش\\ان بی\\اوریم، و در آن1داخ\\ل ش\\دن آب آتشها را افروختن\د، و ه\ر ط\رف درداخل ش\ویم. میگوی\د: آنه\ا

طلب ما بیرون آمده تا این که ناامید شدند، و ب\\ه ط\\رف ابن ابی الحقی\\\ق برگش\\\تند، و او را در ح\\\الی احاط\\\ه نمودن\\\د، ک\\\ه در

میان شان جان میداد. )راوی( میگوید: گف\تیم: چگون\ه بای\د ب\دانیم ک\ه دش\\من خ\دا مرده است؟ میافزاید: مردی از ما گفت: من میروم و به ش\\ما اطلاع میدهم، وی حرکت نمود و به میان م\\ردم آم\\د میگوی\\د: - همسر وی - را و مردان یهود را که در اطرافش ق\\رار داش\\تند، دریافتم، و همسر وی در حالی که چراغی در دست داشت، ب\\ه ط\\رف روی ابن ابی الحقی\\ق میدی\\د و ب\\رای آنه\\ا ح\\رف زده میگفت: - به خدا سوگند - من صدای ابن عتیک را شنیدیم، بعد از آن خود را تک\\ذیب نم\\وده گفتم: ابن عتی\\ک در این س\\رزمین چه میکند؟! بع\\د ب\\ه ط\\رف ش\\وهرش روی آورد، و در روی وی گفت: به خدای یهود سوگند، م\\رده اس\\ت!!. و من هیچ کلمهای را که از آن برای نفسم لذیذتر باشد، نشنیدم. )راوی( میگوی\\د: بعد از آن نزد ما آمد و به ما خبر داد، و ما رفیق مان را انتق\\ال

آمدیم، و او را از کشته ش\\دن دش\\منصداده، نزد رسول خدا خدا آگاهانیدیم، و نزدش درباره قتلوی به هم اختلاف نمودیم، و

فرم\\ود:صخ\\دا هر یکی از ما مدعی آن ب\\ود. میگوی\\د: پی\\امبر »شمشیرهای تان را بیاورید«، ما شمش\\یرهای م\\ان را آوردیم، او به طرف آنها دید و ب\\رای شمش\\یر عبدالل\\ه بن انیس گفت: »این

. این چ\\نین در2وی را کشته اس\\ت، در این اث\\ر طع\\ام را میبینم«( آمده است.190/2( و سیرت ابن هاشم )137/4البدایه )

روایت است ک\\ه گفت: رس\\ول خ\\داسو نزد بخاری از براء به س\\وی ابوراف\\ع یه\\ودی م\\ردانی از انص\\ار را فرس\\تاد، وص

ص را بر آنها امیر گماشت، ابورافع پیامبر سعبدالله بن عتیک را اذیت مینمود، و علیه وی )مردم را( ی\\اری و کمکی میک\\رد، و در قلعهای که در سرزمین حجاز داشت ساکن بود هنگ\\امی ک\\ه

( به آن نزدیک گردیدن\\د -آفت\\اب غ\\روب نم\\ودهص)یاران پیامبر بود، و مردم ب\\ا رمهه\\ا و الاغه\\ای خ\\ود )ب\\ه داخ\\ل قلع\\ه( رفت\\ه

- هدف مدخل و مجرای آب از بیرون قلعه به درونآن است.1 ( از172،\\ 3/171- صحیح. ابن اسحاق چنانچه در س\\یره ابن هش\\ام _)2

محم\\د بن مس\\لم »رث\\وی« از عبدالل\\ه بن کعب بن مال\\ک و از طری\\ق(.497:495/ 2طبری در تاریخش )

حیات صحابه176 بودند- عبدالله دستور داد: در جاهایت\\ان بنش\\ینید، من م\\یروم، و برای دروازه بان حلیهای در کار میبندم، باشد ک\\ه داخ\\ل ش\\وم، وی به راه افتاد، تا این که ب\ه دروازه نزدی\ک گردی\د، بع\د از آن

راخود را با لباس خود پوشانید، گویی ک\\ه قض\\ای ح\\اجت خ\\ود مینماید، و مردم داخل شده بودند دروازه بان بر وی بان\\ک زد: ای بنده خدا، اگر خواسته باشی که داخل شوی داخل شو، چ\\ون من میخواهم دروازه را ببندم، آنگاه من داخ\ل ش\\ده و خ\ود را پنه\ان داشتم. هنگ\\امی ک\\ه م\\ردم داخ\\ل ش\\دند، دروازه را بس\\ت، بع\\د کلی\\دها را ب\\ر میخی آوی\\زان نم\\ود. میگوی\\د: من به س\\وی کلی\\دها برخاستم، و آنها را گرفته دروازه را باز نمودم. نزد ابورافع م\\ردم )تا دیروقت( مینشستند، و وی در بالا خانههای خود ق\\رار داش\\ت. هنگامی که افسانه گویان وی از نزدش رفتند، به ط\\رف وی بلن\د شدم، و شروع نمودم، ه\\ر دروازهای را ک\\ه ب\\از نم\\ودم، آن را از داخل بر خود بستم، و گفتم: اگر قوم از من خبر شوند، تا این که وی را به قتل نرسانم، نمیتوانند به من برسند، بنابراین خود را ب\ه وی رسانیدم، و او را در خانه تاریکی دری\\افتم، نمیدانس\\تم وی در کدام قسمت خانه است. گفتم: ابورافع. گفت: کیس\\ت؟ به س\\وی صدا رفتم، و در حالی که مدهوش بودم ضربهای با شمشیر زدم، ولی کاری از پیش نبردم، وی فریاد کشید،، و من از خان\\ه ب\\یرون شدم، و اندک مدتی درنگ نمودم، بعد از آن ن\زد وی داخ\ل ش\ده گفتم: ای اب\\و راف\\ع این ص\\دا چیس\\ت؟ گفت: وای ب\\ر م\\ادرت!! مردی در خانه است، که همین ان\\دکی قب\\ل م\\را ب\\ا شمش\\یر زد. میگوی\\د: وی را ب\\از ض\\ربهای زدم، و او را ب\\ه ش\\دت مج\\روح گردانیدم ولی نکشتمش، بع\\د از آن لب\\ه شمش\\یر را در ش\\کمش گذاش\\تم ت\\ا این ک\\ه ب\\ه پش\\تش رس\\ید، و دانس\\تم ک\\ه ب\\ه قت\\ل رسانیدم، بعد دروازهها را یک پی دیگری باز نمودم، تا این ک\\ه ب\\ه پایه همان خانه رسیدم، پایم را گذاشتم، و گمان مینم\ودم ک\ه ب\ه زمین رسیدهام، و در یک شب مهتابی )به زمین( خ\\وردم، ک\\ه ب\\ر اثر آن ساق پایم شکست، و آن را ب\ا عمامهای بس\تم، بع\د از آن حرکت نمودم، تا این ک\\ه ب\\ر دروازه نشس\\تم و گفتم: امش\\ب ت\\ا ندانم که آیا وی را کش\\تهام ی\\ا ن\\ه ب\\یرون نمیش\\وم. هنگ\\امی ک\\ه خروس بانگ نمود، اعلام کننده م\\وت - )جن\\ازه خ\\بر( - ب\\ر دی\\وار )قلعه( ایستاد و گفت: خبر مرگ ابوراف\\ع بازرگ\\ان اه\\ل حج\\از را میرسانم. در حال من به س\\وی ی\\ارانم روان\\ه ش\\ده گفتم: ش\\تاب نمایید و خود را بیرون کنید، چون خداوند ابورافع را کشته اس\\ت.

رس\\انیدم و قض\\یه را ب\\رایش بی\انصو خود را نزد رس\\ول خ\دا


فرم\\ود: »پ\\ایت را دراز کن«، من پ\\ایم راصنمودم. رسول خدا رسا نمودم و او بر آن دست کشید، گویی که هرگز از آن شکایت

. و این را همچنین بخاری به سیاق دیگری روایت نم\\وده،1نداشتم و بخ\\اری این ح\\دیث را ب\\ه این س\\یاقها از می\\ان اص\\حاب کتب شش\گانه ب\ه تنه\ایی روایت نم\وده، و بع\د از آن میگوی\د: زه\ری

آمدن\\د وصگفت: ابی بن کعب گفته است: بعدا نزد رسول خ\\دا چهرهه\\ا»، «افلحت الوج\\وه»وی ب\\ر من\\بر ق\\رار داش\\ت و گفت:

، آنها پاسخ دادند: روی شما نیز کامی\\اب گردی\\د ای«کامیاب گردید رسول خدا. پرسید: »آیا وی را به قت\\ل رس\\انیدید؟« گفتن\\د: بلی. فرم\\ود: »شمش\\یر را ب\\رایم ب\\ده«، آن را از نی\\ام ب\\یرون آورد، و رسول خدا گفت: »بلی، این طعام وی در لب\\ه شمش\\یر اس\\ت«.

( آمده.137/4این چنین در البدایه )2کشتن ابن شیبه یهودی

روایت نم\وده ک\ه:سابونعیم از بنت محیصه و او از پ\درش فرمود: »ب\ر ه\ر یکی از م\ردان یه\ود ک\ه ت\وانصرسول خدا

یافتید، او را بکشید«. محیصه بر ابن شیبه -ک\\ه م\\ردی از تج\\ار یه\\ود ب\\ود و برای ش\\ان لب\\اس میآورد و همراه ش\\ان داد و س\\تد داشت- حمله نمود و او را به قت\\ل رس\\انید، حویص\\ه ش\\روع ب\\ه زدن وی نموده میگفت: ای دشمن خدا، او را کشتی؟! ب\\ه خ\\دا سوگند خیلی چربی ازمال وی در ش\\کمت اس\\ت!! ب\\ه او گفتم: به خدا سوگند، اگر مرا به کشتن تو هم دستور بدهد، گردنت را میزنم! میگوی\\\د: و این عم\\\ل مق\\\دمهای ب\\\رای اس\\\لام آوردن حویصه گردی\\د. حویص\\ه گفت: ت\\و را ب\\ه خ\\دا س\\وگند ک\\ه، اگ\\ر محمد ت\\و را ب\\ه قت\\ل من دس\\تور بده\\د، م\\را خ\\واهی کش\\ت؟! محیصه پاسخ داد: بلی، به خدا سوگند!! حویص\ه گفت: ب\ه خ\دا سوگند، دینی که تو را به این حد رس\\انیده، دین عجی\\بی اس\\ت.

( آم\\ده. و این را همچ\\نین ابن90/7این چ\\نین در کنزالعم\\ال ) اسحاق مانند آن روایت نموده، و در ح\\دیث وی آم\\ده: محیص\\ه میگوید: گفتم: به خدا س\\وگند، م\\را کس\\ی ب\\ه قت\\ل وی دس\\تور داده است که اگر به قتل تو دستور میداد، گردنت را میزدم!! و

(.3023، 3022- بخاری )1 - این حادث\\ه از کش\\تن کعب بن اش\\رف، و قب\\ل از ب\\ه قت\\ل رس\\یدن2

ابورافع اتفاق افتاده بود.

حیات صحابه178 . و این را همچ\\نین1در آخ\\ر آن اف\\زوده: و حویص\\ه اس\\لام آورد

ابوداود از طریق وی روایت نم\\وده، ج\\ز این ک\\ه وی ت\\ا ب\\ه این ، و ما بع\\د2قول او اکتفا نموده: »در شکمت از مال وی است«

آن را متذکر نشده. غزوههاى بنى قينقاع، بنى نضVVير و قريظVه، و آنچVVه از انصVVار

در اين غزوهها اتفاق افتاده است

داستان بنی قینقاع روایت نم\\وده، بابن اسحاق به اسناد حس\\ن از ابن عب\\اس

بر قریش در روز بدر غلبهصکه گفت: هنگامی که رسول خدا یافت، یهود را در بازار بنی قینقاع جمع نموده گفت: »ای یهود، قبل از این که آنچه قریش را در روز بدر رسید، به ش\\ما برس\\د اسلام بیاورید«. گفتند: آنه\\ا جن\\گ را نمیشناس\\ند، و اگ\\ر ب\\ا م\\ا میجنگیدی، حتما میدانستی که م\\ا م\\رد هس\\تیم. آنگ\\اه خداون\\د

©بون©﴿تعالی نازل فرمود: ل ت ©ف©روا س© ذين© ك ل تا ب\\ه این ق\\ول﴾م�قل لص©ر﴿خداوند © أ ولي م لأ م� .[13-12]آل عمران: ﴾ٱ

ترجمه: »به آنهایی که کافر ش\\دهاند بگ\\و: ب\\ه زودی مغل\\وبخواهید شد... برای صاحبان چشم و بینش«.

( آم\\ده. و این را همچن\\ان334/7این چ\\نین در فتح الب\\اری ) ( از طری\\ق ابن اس\\حاق ب\\ه معن\\ای آن روایت141/4اب\\وداود )

نموده، و در حدیث وی آمده: گفتند: ای محمد، در نفس خود بر این مغ\\رور نش\\وی ک\\ه تع\\دادی از ق\\ریش را ک\\ه بی تجرب\\ه و ناآزموده بودند، و جنگ را نمیشناختند، به قتل رسانیدی، اگر ت\\و باما میجنگیدی. حتما میدانستی که ما مردم )جنگی( هس\\تیم، و

.3تو با مثل ما روبرو نشدهای!! ( آم\\ده،69/2و نزد ابن جریر، چنان که در تفسیر ابن کث\\یر )

از زهری روایت است که گفت: هنگامی که اه\\ل ب\\در شکس\\ت ( از یکی از3/13- ضعیف. ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )1

موالی بنی حارثه از فرززندش محیصه از پدرش محیصه و در س\\ند آنجهالتی است.

( و بیهقی در3002- آلب\\انی آن را ص\\حیح دانس\\ته اس\\ت: اب\\وداوود )2 ( و در سندش محم\\د741( و طبرانی در »الکبیر« )3/200»الدلائل« )

بن ابی محمد، مجهول است. آلبانی سند آن را در »ص\\حیح ابی داوود«صحیح دانسته است.

( است. همچنین3/5- ضعیف. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )3 ( و در سند3/73( و بیهقی در »الدلائل« )3001از طریق او ابوداوود )

آن محمدبن ابی محمد، مچهول است.


خوردند مسلمانان به دوستان یهودی خود گفتند: قبل از این که خداوند روزی را چون روز ب\در بالایت\ان بی\اورد، اس\لام بیاوری\د. مال\\ک بن ص\\یف گفت: همین ک\\ه ب\\ر گ\\روهی از ق\\ریش ک\\ه جنگی\\دن را نمیدانس\\تند غلب\\ه نمودی\\د، ش\\ما را مغ\\رور س\\اخته است، ولی اگر ما تصمیم بگ\\یریم ک\\ه علی\\ه ش\\ما جم\ع ش\\ویم، شما قدرت و بازوی جنگیدن با ما را نخواهید داشت. عب\\اده بن

گفت: ای رسول خدا، دوس\\تان یه\\ودی من نفسهایسصامت قوی و پرتوانی دارن\\د، از س\\لاح زی\\ادی برخورداران\\د، و از ش\\ان وشوکت قوی و نیروندی بهره مندان\د، ولی من ب\یزاری خ\ود را از دوستی یهود به خدا و پیامبرش اعلان میکنم، و هیچ دوس\\تی برای من ج\\ز خ\\دا و پی\\امبرش نیس\\ت. عبدالل\\ه ابن ابی گفت: ولی من بیزاری خود را از دوستی یهود اعلان نمیکنم، چون من

صمردی هس\\تم ک\ه م\\را از آنه\ا گزی\ری نیس\ت. رس\\ول خ\دا فرمود: »ای ابوحباب این که دوستی یهود را بر دوس\\تی عب\\اده بن صامت ترجیح میدهی، همان برای تو باشد«. ابن ابی گفت:

. خداوند این را نازل فرمود: 1قبول دارم©آ﴿ لي © ى أ ص©ر© لن ©هود© و© ي خذوا ©ت ذين© ء©ام©نوا لا© ت ل ه©ا ©ي ©أ ت8ي ء م� ٱ م� ٱ تا به این﴾ ٱ

اس﴿قول خداوند تعالی لن صمك© من© © ه ي لل ٱو© م� -51]المائ\\دة: ﴾ٱ57].

ای کس\\انی ک\\ه ایم\\ان آوردهای\\د! یه\\ود و نص\\ارا را»: ترجمه دوست و تکیه گاه خود قرار ندهید... و خداون\\د ت\\و را از م\\ردم

.2«نگاه میدارد ، چن\\ان ک\\ه درسو ن\\زد ابن اس\\حاق از عب\\اده بن ص\\امت

( آمده، روایت است ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه ب\\نی14/4البدایه ) جنگیدند، عبدالله ابن ابی بن س\\لول درصقینقاع با پیامبر خدا

کار ایشان تشبث نمود، و در دف\\اع از آنه\\ا ایس\\تاد، و عب\\اده بن رفت، و ب\\اص که از بنی عوف بود نزد رس\\ول خ\\دا سصامت

ایشان آن چنان پیمانی داشت که با عبدالل\\ه بن ابی داش\\تند، و همه آنها را برای پیامبر خدا کن\\ار گذاش\\ت، و ب\\رائت خ\\ود را از

- یعنی دوستی یهود را که تومی گویی برای من باش\\د من آن را قب\\ول1دارم. م.

( از زه\\ری ک\\ه ب\\ر این6/275- ضعیف مرسل. طبری در تفسیر خود )2 اساس مرسل است. همینط\\ور در س\\ند آن عثم\\ان بن عب\\دالرحمن بن عمرو است. ابن حجر درب\\اره ی او می گوی\\د: م\\تروک اس\\ت. ابن معین

نیز او را دروغگو دانسته است.

حیات صحابه180 پیمان آنها به خدا و پی\\امبرش اعلان داش\\ت و گفت: ای رس\\ول خدا، من با خدا، پیامبرش و مؤمنین دوس\\تی و محبت میکنم، و

خ\\ود را اعلان میدارم.از پیم\\ان و دوس\\تی این ک\\افران ب\\رائت میگوی\\د: و درب\\اره وی، و عبدالل\\ه این ای\\ات از »المائ\\ده« ن\\ازل

گردید:ه﴿ ض\\ © ©\\آ ب لي © ى أ ر© ص\\© لن ©ه\\ود© و© ي خذوا ©ت ذين© ء©ام©نوا لا© ت ل ه©ا ©ي ©أ م�ي م� ت8 ء م� ٱ م� ٱ ٱ

م© ق© دي © ه© لا© ي لل ه إن ه م ف©\\إن هم منك ©و©ل ©ت © و©م©ن ي ©آء ب لي © م�أ م� ٱ م� ٱ ام� م ۥ م� ن6 ل م7 م�ه©﴿ ت\\\ا ب\\\ه این ق\\\ول خداون\\\د ﴾٥١ٱلظلمين© لل ©\\\و©ل ©ت ٱو©م©ن ي

\\ون© غ©لب ه هم لل ب© \\وا ف©\\إن ح ذين© ء©ام©ن ل ©ه و© ول س\\ م�و©ر© ٱ ٱ م� ٱ ﴾٥٦ۥ.[56-51]المائدة:

ای کسانی که ایمان آوردهاید! یهود و نصارا را دوس\\ت»: ترجمه قرار ندهید، آنها دوست و تکیه گ\\اه یکدیگران\\د،نگیرید و تکیه گاه خود

و کسانی که از شما با آنها دوستی کنند، از آنها هستند، و خداوند گروه و قوم ستمکار را هدایت نمیکند... و کسانی که دوستی خ\\دا، پی\\امبر و کسانی را که ایمان آوردهان\\د در پیش گیرن\\د )پیروزان\\د( زی\\را ح\\زب و

.1«جمعیت خدا پیروز میباشدداستان بنی نضیر

ابن مردویه با اسناد ص\\حیح ک\\ه ب\\ه معم\\ر میرس\\د از زه\\ری روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: عبدالل\\ه بن عب\\دالرحمن بن کعب بن

ب\\ه من خ\\بر داد، ک\ه ویصمالک از م\ردی از اص\حاب پی\\امبر گفت: کفار قریش به عبدالله بن ابی و غیر وی، از کس\\انی ک\\ه بتها را عبادت مینمودند، قبل از بدر نامهای نوشتند، و آنها را ب\\ه

و اصحابش تهدی\\د مینمودن\\د، ک\\ه ب\\اصخاطر جای دادن پیامبر همه عرب به جنگ ایشان خواهن\\د ش\\تافت، بن\\ابراین ابن ابی و کسانی که با وی بودند تص\\میم جن\\گ ب\\ا مس\\لمانان را گرفتن\\د،

ن\\زد آنه\\ا آم\\ده گفت: »هیچ کس\\ی ش\\ما را ب\\هصرسول خ\\دا مثلی که قریش فریب داده، فریب نداده است، آنه\\ا میخواهن\\د شما در میان خود بجنگید و شدت یک\\دیگر را ببینی\\د«، هنگ\\امی که این را شنیدند، به حق پی بردند و پراکنده شدند. و وقتی که واقعه بدر رخ داد، کفار قریش بعد از آن به یهود نوش\\تند: ش\\ما اهل زره و قلعهها هستید، و تهدیشان میکردند، و همین بود ک\\ه بنی نضیر به غ\\در و خی\\انت تص\\میم گرفتن\\د، و کس\\ی را دنب\\ال

( و از3/6- ضعیف مرسل. ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )1 ( و ابن6/275( و در تفس\\یرش )2/480طریق او طبری در ت\\اریخش )

( و رجال5606، 4/1155( و ابن ابی حاتم )2/29سعد در »طبقات« )آن ثقه هستند اما سند آن مرسل است.


فرستادند که: با سه تن از اصحاب خود نزد ما خ\\ارجصپیامبر شو، چون سه تن از علمای ما با تو ملاقات مینمایند، و اگر آنها

اینصبه تو ایمان آوردند، ما از تو پیروی میکنیم، رس\\ول خ\\دا را پذیرفت، و آن سه یهود خنجرها را با خود برداشتند، و در این موقع زنی از بنی نضیر کس\\ی را ن\\زد یکی از ب\\رادرانش ک\\ه از انص\\ار و مس\\لمان ب\\ود، فرس\\تاد و وی رااز ک\\ار و تص\\میم ب\\نی

را قبل از این که نزدصنضیر آگاهانید، و برادر وی رسول خدا دوب\\اره ع\\ودت نم\\ود، وصآنه\\ا برس\\د خ\\بر داد، رس\\ول خ\\دا

ص\\بحگاهان قطع\\ات نظ\\امی را به س\\وی آنه\\ا س\\وق داد، و در همان روز محاصره شان نمود، پس از آن ب\\ه ف\\ردایش به س\\وی بنی قریظه رفت، و آنها را نیز محاصره نمود، ولی آن\\ان ب\\ا وی تعهد نمودن\\د، و از نزدش\\ان به س\\وی ب\\نی نض\\یر برگش\\ت، و ب\\ا ایشان جنگید تا این که تبعید و جلای وطن را پذیرفتند، مشروط بر این که به جز سلاح فقط چیزهایی را با خ\\ود میتوانن\\د ببرن\\د که شتر بتواند ببرد، آنها حتی دروازههای خانههایشان را با خ\\ود بردند، و خانههایشان را با دستهای خود تخ\\ریب مینمودن\\د، و ب\\ا منهدم نمودن آن آنچه را از چوبش برای شان مناس\\ب ب\\ه نظ\\ر میخورد با خود حمل میکردن\\د، و هم\\ان تبعی\\د ایش\\ان نخس\\تین تبعید مردم به سوی شام بود. و این چنین این را عب\\د بن حمی\\د در تفس\\یر خ\\ود از عب\\دالرزاق روایت نم\\وده، و در آن ب\\ر این التین این گمانش را که در این قصه حدیثی با اس\\ناد نیس\\ت رد

( آم\\ده، و این را232/7نموده است. این چنین در فتح الباری ) همچنین ابوداود از طریق عب\\دالرزاق از معم\\ر ب\\ه ط\\ول آن ب\\ا

در1زی\\\ادت روایت ک\\\رده، و عب\\\دالرزاق، ابن من\\\ذر و بیهقی ( ب\\ه نق\\ل از142/4الدلائل این را، چنان که در ب\\ذل المجه\\ود )

الدر المنثور آمده، روایت نمودهاند. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت، بو بیهقی همچ\\نین از ابن عب\\اس

ایشان را محاصره نموده بود، و آنان را در مضیقه صپیامبر خدا از ایشان خواست ب\\ه ویصشدید قرار داد. آنان آنچه را پیامبر

ب\\ا ایش\\ان چ\\نین ص\\لح نم\ود ک\ه ازصعط\\ا نمودن\\د، و پی\\امبر ریختن خ\\ون ایش\\ان خ\\ودداری نمای\\د، و آنه\\ا را از س\\ر زمین و

شام حرکت شان بدهد،2به سوی اذرعاتدیار شان بیرون نماید و

( و بیهقی در9733( و عب\\\\\دالرزاق )3004- ص\\\\\حیح. اب\\\\\وداوود )1(.2595( و نگا: »صحیح ابوداود« )179، 3/178»الدلائل« )

حیات صحابه182 . وی1و برای هر سه نفر آنها یک شتر و ی\\ک مش\\ک آب ق\\رار داد

روایت نموده، که گفت: رس\\ولسهمچنین از محمد بن مسلمه وی را به سوی بنی نضیر فرس\\تاد، و ب\\ه او دس\\تور داد، صخدا

که در مورد جلای وطن به آنها سه روز مهلت بده\\د. این چ\\نین ( آمده، و ن\\زد ابن س\\عد آم\\ده ک\\ه:333/4در تفسیر ابن کثیر )

را نزد ایشان فرستاد ک\\ه:س محمد بن مسلمه صرسول خدا »از شهر من خارج شوید، و با من یکجای، بعد از تص\\میمی ک\\ه برای غدر گرفتید، دیگر س\\کونت نکنی\\د، و من ده روز ب\\ه ش\\ما

( آمده است.233/7مهلت دادهام«. این چنین در الفتح )داستان بنی قریظه روایت نموده، که گفت: روز خن\\دق ب\\ه لامام احمد از عائشه

دنبال مردم بیرون رفتم، و پشت سر خود صدای پایی را بر زمین شنیدم، متوج\\ه ش\\دم ک\\ه س\\عدبن مع\اذ اس\\ت و ب\\رادر زادهاش حارث بن اوس همراه او ق\رار دارد، ک\ه س\پری را حم\ل میکن\د. عائشه میگوید: من به زمین نشستم، و سعد گذش\\ت و زرهای از آهن بر تن داشت، که اطراف بدنش از آن بیرون آمده بود، و من ب\\ر جاه\\ای آش\\کار س\\عد میترس\\یدم. عائش\\ه میگوی\\د: س\\عد از بزرگ ترین و درازت\رین م\ردم ب\ود، و در ح\الی گذش\ت ک\ه رج\ز

خوانده چنین میگفت: البث قليلا ي\\\درك ال\\\\هيجاج\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مل

ما احس\\ن ال\\\موت اذا ح\\انالاجل

ترجمه: »اندکی درنگ نما، تا ش\\تر ب\\ه می\\دان جن\\گ رس\\د، ومرگ آنگاه که اجل برسد، چقدر نیکو و پسندیده است«.

میافزاید: برخاستم، و داخ\\ل ب\\اغی ش\\دم، متوج\\ه ش\\دم ک\\ه تعدادی از مسلمانان در آن جا حضور دارند، و عمربن الخط\\اب 2هم در آن باغ بود، و در میان آنها مردی بود که حلقههای آه\\نی

بر )سر( خود داشت. عمر )خطاب به عائشه( گفت: ت\\و را چ\\ه این جا آورده است؟ به خدا سوگند، تو با جرأتی! چه چیز ت\\و را در امان میدارد که بلایی پیش آید و یا عقب نشینی رخ بده\\د، و

، شهری است در اطراف شام، نزدیک زمین بلق\\اء و عم\\ان،اذرعات-\\ 2که اسم امروزی آن است: درعاست.

( با س\\ند ض\\عیف.3/259- سندش ضعیف است. بیهقی در »الدلائل« )1اما این روایت های شاهد یکدیگر هستند.

- یعنی مغفر به سر داشت و مغفر از حلقههای آهنین به اندازه سر بافت\\ه2میشود و بر سر کرده میشود.


مرا آنقدر ملامت نمود ک\\ه آرزو نم\\ودم در هم\ان س\\اعت زمین باز ش\\ود و در آن داخ\\ل ش\\وم. آن م\\رد، حلقهه\\ای آه\\نی را از روی خود برداشت. دی\\دم طلح\\ه بن عبیدالل\\ه اس\\ت، گفت: ای عمر، وای بر تو، امروز زی\\اده روی نم\\ودی، کن\\ار رفتن و ف\\رار

دیگر به کدام سو است. عائش\\ه میگوی\\د:لأجز به سوی خداوند مردی از قریش که به او ابن عرقه گفته میشد س\\عد را ب\\ا ت\\یر میزند، و میگوید: این را بگ\یر، من ابن عرق\ه هس\تم، و ت\یر ب\ه رگ حیات وی اصابت نمود، و آن را قطع س\\اخت، و س\\عد ن\\زد خداوند دعا نموده گفت: بار خدایا، مرا ت\\ا آن وقت ک\\ه چش\\مم

میگوی\\د: لرا از بنی قریظه روشن نس\\اختهای نم\\یران، عائشه آنها هم پیمان\\ان و دوس\\تان وی در ج\\اهلیت بودن\\د. میافزای\\د: و جراحتش خشک شد، و خدوند باد را بر مشرکین فرس\\تاد، و از جانب مؤمنان در جنگ کار کفار را یکطرفه نمود، و خدا توان\\ا و

غالب است.©بوسفیان و همراهانش به مکه رفتن\\د، و عیین\\ه بن بعد از آن ا بدر با همراهانش راهی نجد گردیدند، و بنی قریظه برگش\\ته در

به مدین\\هصقلعهها و پناهگاههایشان جای گرفتند، و پیامبر خدا برگشت، و به برپایی قبهای از پوست دستور داد، ک\\ه ب\\ر دوش

در÷ میگوی\\د: جبرئی\\ل بسعد در مس\\جد برپ\\ا گردی\\د. عائشه حالی آمد که بر دندانهای ثنایا اش گ\\رد و غب\\ار ب\\ود، گفت: )آی\\ا سلاح را گذاشتی؟، به خدا سوگند، ملائک تا اکنون سلاح خود را نگذاشتهاند، به سوی بنی قریظ\\ه ب\\یرون ش\\و و ب\\ا آنه\\ا بجن\\گ(،

سلاح خ\\ود را پوش\\ید، و در می\\انصمیافزاید: آنگاه پیامبر خدا م\\ردم اعلان ک\\وچ نم\\ود ت\\ا خ\\ارج ش\\وند، و ب\\ر ب\\نی غنم -ک\\ه

- گذش\\ت و گفت:همس\\ایههای مس\\جد و در اط\\راف آن بودند »کی بر شما عبور نم\ود؟« گفتن\د: »دحی\ه الکل\بی ک\ه ازن\زد م\ا عبور نمود-و دحیه الکلبی در ریش، دندان و روی مشابه جبرائی\\ل

خود را به بنی قریظ\\ه رس\\انید، و آنه\\ا را ص بود-، رسول خدا ÷ بیست و پنج شب محاصره نمود. هنگامی که محاصره شان شدید گردید، ومصیبت بالا گرفت، به آنها گفته شد: به حکم رسول خ\دا

روید، و آنها از ابولبابه بن عبدالمن\\ذر مش\\ورت خواس\\تند، وی ص به طرف ایشان اشاره نم\\ود ک\\ه فرج\\ام ذبح ک\\ردن اس\\ت. آنه\\ا

فرم\\ود:صگفتند: به حکم سعدبن معاذ پایین میآییم. رسول خدا »به حکم سعد بن معاذ پایین بیایید«، و سعدبن مع\\اذ ب\\ر خ\\ری که از پوست خرما پالانی داشت آورده شد، و ق\\ومش اط\\راف

حیات صحابه184 وی را گرفته بودن\\د و گفتن\\د: ای اب\\وعمرو، آن\\ان هم پیمان\\انت، دوس\\تانت و اه\\ل جن\\گ و طعن و ض\\رب اند، و کس\\انی اند ک\\ه

میگوید: و او به آنه\\ا پاس\\خی نمیداد،و لخودت میدانی. عائشه نه هم به طرف شان التفاتی مینمود، تا این که ب\\ه منزلهایش\\ان نزدیک گردید، آن وقت به سوی قوم خود متوج\\ه گردی\\ده گفت: حالا برای من وقتی رسیده که باید پروای ملامت ملامتگر را در

گفت: وقتی ک\\ه س میافزاید: ابوسعید لراه خدا نکنم. عائشه فرم\\ود: )به س\\وی س\\یدتانصرس\\ول خ\\دا وی نمای\\ان گردی\\د،

برخیزید و پایینش بیاورید«، عمر گفت: سید م\\ا خداس\\ت. پی\\امبر فرمود: »پایینش بیاوری\د«، و او را پ\ایین آوردن\د. رس\ولصخدا گفت: »درباره ایش\\ان حکم کن«. س\\عد پاس\\خ داد: منصخدا

درباره ایشان حکم میکنم که: افراد جنگی شان به قتل رس\\انده شوند، زنان و اولادشان کنیز گرفته شوند، و اموال شان تقسیم

فرمود: »به درستی که درباره ایشان ب\\ه حکمصگردد. پیامبر خدا و رسولش حکم نمودی«. بعد از آن سعد دعا نموده گفت: بار خدایا، اگر ب\\رای ن\\بی خ\\ود از جن\\گ ق\\ریش چ\\یزی را ب\\اقی گذاشتهای، مرا برای آن نگه دار. و اگر جن\\گ را در می\\ان وی و

لایش\\ان قط\\ع نمودهای، م\\را به س\\وی خ\\ود قبض کن. عائشه میگوید: بعد از آن جراحت وی که درست شده بود، و از آن جز مثل حلقه کوچک دیده نمیشد، پ\\اره گردی\\د، و ب\\ه هم\\ان قبهای

میگوی\\د: ل ب\\ر وی زده ب\\ود. عائشهصبرگشت که رسول خدا ، ابوبکر و عمر ن\\زدش حاض\\ر ش\\دند. میافزای\\د:صرسول خدا

سوگند به ذاتی که جان محمد در دست اوست، من گری\\ه عم\\ر را از گریه اب\\وبکر، در ح\\الی ک\\ه در حج\\ره خ\\ود ق\\رار داش\\تم،

میشناختم، و آنها چنان بودند که خداوند فرموده است:©ه﴿ ن © م�رح©م©آء ب .[29]الفتح: ﴾م�

.«در میان خود مهربان اند»: ترجمه چ\\ه میک\\رد؟ص میگوید: گفتم: ای مادر! رسول خدا 1علقمه

گفت: چش\\م وی ب\\ر هیچ کس اش\\ک نمیریخت، ولی لعائشه . این ح\\دیث از2چون اندوهگین میش\\د، ریش خ\\ود را میگ\\رفت

اسناد جید برخ\وردار ب\وده، و از وج\وه زی\ادی ش\\واهد دارد این (3/3( آمده اس\\ت. و این راابن س\\عد )123/4چنین در البدایه )

- وی یکی از تابعین است.1( و ابن ابی ش\\\یبة )7028( و ابن حب\\\ان )6/241- حس\\\ن. احم\\\د )2

( ابن کثثیر در البدایة و النهایة اسناد آن را خوب دانسته408، 14/411است.


به مانند ح\\دیث گذش\\ته، روایت نم\\وده. و هیثمی ) لاز عائشه ( میگوید: این را احمد روایت نم\\وده، و در آن محم\\دبن138/6

عمرو بن علقمه آمده، که حسن الحدیث میباشد، و بقیه رج\\ال ( میگوید: حدیث ص\\حیح274/1وی ثقهاند. و حافظ در الاصابه )

است، و ابن حبان آن را صحیح دانسته. این را همچنان اب\\ونعیم ( آم\ده، روایت نم\وده، و40/7به طول آن، چنان که در الک\\نز )

بع\\د از این ح\\دیث تع\\دادی از اح\\ادیث را از طری\\ق محم\\د بن آم\\ده سعم\\رو زی\\اد نم\\وده، و این در فض\\ایل س\\عد بن مع\\اذ

است. (42/7و نزد ابن جریر در تهذیبش، چنان ک\\ه در کنزالعم\\ال )

روایت است که: هنگام وفات سعد بن مع\\اذلآمده، از عائشه گری\\ه نم\\ود و اص\حابش ن\\یز گری\ه کردن\\د. ص رس\\ول خ\داس

ش\\دید میش\\د، ازص میگوید: چون اندوه رسول خ\\دا لعائشه میافزاید، و من گریه پ\\درم را از لریش خود میگرفت. عائشه

روایت اس\\ت بگریه عمر میشناختم. و نزد ط\\برانی از عائشه در ح\\الی از جن\\ازه س\\عدبن مع\\اذصک\\ه گفت: رس\\ول خ\\دا

(309/9برگشت که اش\\ک هایش ب\\ر ریش\\ش میریخت. هیثمی )میگوید: سهل ابوحریز ضعیف است.

بر عزت دینی مباهات و افتخار انصار ن ابویعلی، بزار و ط\\برانی - ک\\ه رجال ش\\ان رج\\ال ص\\حیح اند -

روایتس( گفت\\\ه اس\\\ت، از انس 41/10چن\\\ان ک\\\ه هیثمی ) نمودهان\\د ک\\ه گفت: ه\\ردو قبیل\\ه اوس و خ\\زرج در می\\ان خ\\ود افتخار نمودند، اوس گفت: حنظله بن راهب را که ملائک غسل داده از ماست وسعد بن معاذ کس\\ی ک\\ه ع\\رش ب\\ه خ\\اطر وی لرزی\\د از ماس\\ت، و عاص\\م بن ث\\ابت بن ابی اقلح، کس\\ی ک\\ه زنبورها از وی حمایت نمود از ماست، و خزیمه بن ثابت کس\\ی ک\\ه ش\\هادت و گ\\واهی اش ب\\ه ع\\وض دو تن پذیرفت\\ه ش\\ده از

. خزرجیها گفتند: چهار تن1ماست )رضوان الله علیهم اجمعین( ب\\ه ط\\ور کام\\لصاز مااند، که ق\\رآن را در عه\\د رس\\ول خ\\دا

حفظ نمودند، که غیر از ایشان دیگری آن را کاملا حفظ ننموده بود: زید بن ثابت، ابی ابن کعب، معاذبن جب\\ل و ابوزی\\د )رض\\ی الل\\ه علیهم اجمعین(. این را همچ\\نین ابوعوان\\ه و ابن عس\\اکر

(.2953- صحیح. ابویعلی در مسند خود )1

حیات صحابه186 (139/5روایت نمودهاند، و ابن عساکر، چنان ک\ه در المنتخب )

آمده، گفته،: این حدیث حسن و صحیح است. صبر نمودن انصار در مقابل لذتهاى دنيوى و متاعهاى فVVانى و

صراضى شدن به خدا و پيامبرش حکایت انصار در فتح مکه

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سامام احمد از عبدالل\\ه بن رب\\اح وفدهایی نزد معاویه رفتند، که من و اب\\وهریره در آن ب\\ودیم، و این در رمضان اتفاق افتاده بود. و ما برای یکدیگر غذا میپخ\\تیم و میگوید: و اب\\وهریره م\\ا را ب\\ه ک\\ثرت دع\\وت مینم\\ود. هاش\\م گفت: وی بسیار زیاد م\\ا را ب\\ه اقامتگ\\اه خ\\ود دع\\وت مینم\\ود. میگوید: گفتم: آیا طعامی نسازم و آنها را به اقامتگ\\اهم دع\\وت نکنم؟ میافزاید: دستور دادم تا طعامی آم\\اده ش\\ود، و در وقت نماز عشا به ابوهریره برخ\\وردم، میگوی\\د: گفتم: ای اب\\وهریره، امشب دعوت ن\\زد من اس\\ت. اب\\وهریره گفت: ب\\ر من س\\بقت جستی. هاشم میگوید: گفتم: بلی. و آنها را که پیش من بودن\\د، دعوت نمودم، ابوهریره گفت: ای گروه انصار آی\\ا ح\\دیثی را از جمله احادث تان ب\ه ش\ما ی\اد ن\دهم؟ میگوی\\د: و فتح مک\\ه را ی\\اد

آمد و داخل مکه گردید. افزود: زبیرصنمود. گفت: رسول خدا فرس\\تاد، و1را به یک طرف ارتش، و خالد را به طرف دیگر آن

ابوعبیده را در رأس افرادی که بدون زره بودن\\د روان نم\\ود، و در کتیبه )گروهصبطن وادی را در پیش گرفتند، و رسول خدا

نظ\\امی( خ\\ود ق\\رار داش\\ت، این در ح\\الی ب\\ود ک\\ه ق\\ریش اوباشهای خود را جمع نم\\وده بودن\\د. اب\\وهریره گفت: قریش\\یها گفتن\\د: اینه\\ا را جل\\و میان\\دازیم اگ\\ر موفقی\\تی داش\\تند، م\\ا همراه شان خواهیم بود، و اگر ضربه خوردن\\د، ب\\ه محم\\د هم\\ان چ\\یزی را میدهیم ک\\ه از م\\ا خواس\\ته اس\\ت. اب\\وهریره اف\\زود:

نگ\\اه ک\\رد، و م\\را دی\\د و گفت: »ای اب\\وهریره«صرسول خدا پاسخ دادم، لبیک رسول خدا، فرمود: »انصار را برایم صدا کن، و جز انص\\ار ن\\زدم نیای\\د«. من آنه\\ا را ص\\دا نم\\ودم، و آمدن\\د و

را احاطه نمودند. میگوی\\د: رس\\ول خ\\داصاطراف رسول خدا گفت: »آیا به اوباش قریش و پیروان آنها میبینی\\د؟« بع\\د ازص

آن یک دست خود را بر دیگ\\رش زده گفت: »آنه\\ا را ب\\ه خ\\وبی درو کنید، تا این که در صفا ن\\زدم برس\\ید«. میگوی\\د: اب\\وهریره

- یعنی به طرف میمنه و میسره ارتش.1


گفت: ما حرکت نمودیم و هر یکی از ما آن تع\\داد از ایش\\ان را که خواست به قتل رساند )به قت\\ل رس\\انید( و هیچ یکی از آنه\\ا

. میافزاید: ابوس\\فیان گفت: ای1نمیتوانست چیزی به ما برساند رسول خدا جماعت قریش ریشه کن ش\\د، بع\د از ام\\روز دیگ\\ر

فرم\\ود: »ه\\ر کسصقریش نیست. میگوید: بعد رس\\ول خ\\دا که دروازهاش را ببندد، وی در امان است،و هر کس ک\\ه داخ\\ل م\\نزل ابوس\\فیان ش\\ود، وی در ام\\ان اس\\ت« میگوی\\د: م\\ردم

ب\\ه حج\\رصدره\\ای خ\\ود را بس\\تند. میافزای\\د: و رس\\ول خ\\دا )الاس\\ود( روی آورده آن را لمس نم\\ود و بع\\د از آن ب\\ر خان\\ه طواف نمود. میگوید و در دستش کمانی بود ک\\ه از ن\\وک آن را گرفته بود. میافزاید، و در طواف خود به بتی رسید ک\\ه درکن\\ار خانه قرار داشت، و عبادتش مینمودن\\د. میافزای\\د: رس\\ول خ\\دا

با آن کمان در چشم آن بت زده میگفت: صهوقا﴿ ©\\ان© ز© ©ط\\ل© ك ب إن ©ط ب ه©\\ق© ح©\\ق و©ز© م�ج©آء© ٱ �) ل م� ٱ م� ]الاس\\راء: ﴾ٱ

81]. حق آمد وباطل نابود شد، به درستی که باطل ن\\ابود»: ترجمه

.«شونده است میگوید: بعد از آن به صفا آمد، و از آن بالا رفت، جایی که به طرف خانه بود، بعد دستهای خود را بلند نمود، و خداون\\د را ب\\ه آن اذکار و دعایی که خواسته بود یاد نمود. اف\\زود: و انص\\ار در پایین قرار داشتند. میگوید: و برای یکدیگر میگفتند: این م\رد را ح\\الا رغبت و علاقمن\\دی ب\\ه قریهاش، و محبت و مهرب\\انی ب\\ه اقربایش فرا گرفته. اب\\وهریره میافزای\\د: )در این هنگ\\ام( وحی آمد، و چون وحی میآمد، بر ما پوشیده نمیماند، و هیچ کس\\ی از

ت\\ا این ک\\ه خلاصصمردم، چشم خود را به سوی رس\\ول خ\\دا نمیگردی\\د، بلن\\د نمینم\\ود. هاش\\م گوی\\د: وق\\تی ک\\ه وحی تم\\ام

نموده گفت: »ای گروه انصار، آی\\ا گفتی\\دگردید. سر خود را بلند که این مرد را علاقمندی به قریهاش، و مهربانی به اقربایش ف\\را

م\\ا این را گرف\\تیم،صگرفت\\ه اس\\ت؟« گفتن\\د: ای رس\\ول خ\\دا فرمود: »نام من چیست، ن\\ه این چ\\نین نیس\\ت، من بن\\ده خ\\دا و رسول وی هستم، به سوی خدا و شما هجرت نمودم، و زندگی ام با زندگی شما، و مرگم با مرگ شماست«، میگوی\\د: و انص\\ار ب\\ه طرف وی روی آوردند و گری\ه نم\وده میگفتن\د: ب\ه خ\دا س\وگند، آنچه را گفتیم، جز به خاطر بخل ورزیدن ب\\ه خ\\دا و پی\\امبرش ب\\ه

- یعنی دست به دفاع و مقاومت نمیزدند. م.1

حیات صحابه188 فرمود: »خ\\داص. میگوید: رسول خدا 1خاطر چیز دیگری نگفتیم

. این را2و پیامبرش شما را تصدیق میکنند، و معذورتان میدارند« مسلم و نسائی از ابوهریره همانند آن روایت نمودهاند. این چنین

( آم\\ده. و این را ابن ابی ش\\یبه ب\\ه اختص\\ار،307/4در البدای\\ه )( آمده، روایت نموده است.135/7چنان که در الکنز )

حکایت انصار در غزوه حنین، و آنچه پیامبر صدر وصVVفایشان گفته است روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: در روز ح\\نین،سبخ\\اری از انس

ه\\\وازن، غطف\\\ان و غ\\\یر ایش\\\ان ب\\\ا حیوان\\\ات )و زن\\\ان( و ده ه\\زار تن، وصفرزندانشان روی آوردن\\د، و ب\\ا رس\\ول خ\\دا

آزاد شدگان مکه بودند، همه آنها از وی روی گردانیدند، تا جایی که خودش تنها باقی ماند. وی آن روز دو صدا نمود، ک\\ه یکی را به دیگری خلط ننمود، به طرف راست خود متوجه ش\\ده گفت: »ای گروه انصار«، گفتند: لبیک ای رسول خ\\دا، ش\\ادمان ب\\اش که م\\ا هم\\راهت هس\\تیم، بع\\د از آن ب\\ه ط\\رف چپ خ\\ود روی گردانیده گفت: »ای گروه انصار«، گفتند: لبیک ای رسول خ\\دا، شادمان باش ک\\ه م\\ا هم\\راهت هس\\تیم، - وی ب\\ر ق\\اطر س\\فید سوار بود - و پ\\ایین آم\\د و گفت: »من بن\\ده خ\\دا و رس\\ول وی ام«، آنگاه مشرکین شکست خوردند، و در آن روز )رسول خدا

( غنیمته\\\ای ف\\\راوانی ب\\\ه دس\\\ت آورد، و آن را در می\\\انص مهاجرین و آزاد شدگان مکه تقسیم نمود، و برای انصار چ\\یزی ن\داد. انص\\ار گفتن\\د: وق\تی ک\ه س\ختی باش\د م\ا را فراخوان\ده میشویم، و غنیمت به غیر ما داده میش\\ود. این خ\\بر ب\\ه رس\\ول

رس\\ید، وی آنه\\ا را در قبهای جم\\ع نم\\ود و گفت: »ایصخ\\دا گروه انصار، این چه سخنی است که از شما ب\\ه من رس\\یده؟« آنها خ\\اموش ماندن\\د. ب\\از گفت: »ای گ\\روه انص\\ار، آی\\ا راض\\ی نیستید که مردم دنیا را ببرند، و شما رسول خدا را ببری\\د، و در خانه هایت\\ان جابج\\ا کنی\\د؟« گفتن\د: بلی راض\\ی هس\تیم. پی\\امبر فرمود: »اگر مردم وادیی را در پیش گیرن\د، و انص\ار درهای را در پیش گیرن\\\د، من هم\\\ان دره انص\\\ار را در پیش میگ\\\یرم«. هشام میگوید: گفتم: ای اب\\وحمزه، ت\\و ش\\اهد آن ب\\ودی. گفت:

از شهرشان بیرون رفت\\هص- یعنی آنها دوست نداشتند که رسول خدا 1به مکه برگردد.

(.2/538( و احمد )4541- مسلم )2


( آمده. و357/4. این چنین درالبدایه )1من از آن جا غایب بودم این را همچنین ابن ابی ش\\یبه، و ابن عس\\اکر همانن\\د آن، چن\\ان

( آمده، روایت نمودهاند.307/5که در الکنز ) روایت اس\\ت ک\\هسو ن\\زد ابن اس\\حاق از ابوس\\عید خ\\دری

در روز ح\\نین غن\\ایم را ب\\هصگفت: هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا دست آورد، و آن را میان کسانی ک\\ه از ق\\ریش و س\\ایر ع\\رب

، تقس\\یم نم\\ود، و از آن ب\\رای انص\\ار2ت\\ازه اس\\لام آورده بودند چیزی کم و زیاد سهم نداد - قبیل\\ه انص\\ار پیش خ\\ود خش\\مگین گردیدند، تا جایی ک\\ه گوین\\دهای از آنه\ا گفت: ب\\ه خ\دا س\\وگند،

دیگر با قوم خود یکجا شده است. آنگاه سعدبنصرسول خدا رفته گفت: ای رسول خدا، قبیل\\هص نزد رسول خدا سعباده

صانصار در نفسهای خود بر تو خشمگین شدهاند. رسول خ\\دا پرس\\ید: »ب\\رای چ\\ه؟« پاس\\خ داد: در ارتب\\اط ب\\ه این ک\\ه این غنیمتها را در میان قومت و سایر عربها تقسیم نمودی، و ب\\رای

فرمود: »ای س\\عد! ت\\و در آنصآنها از آن بهرهای نبود. پیامبر مورد چه میپنداری؟« گفت: من هم شخص\\ی از ق\\ومم هس\\تم.

گفت: »ق\ومت را ب\رایم در اینصمیگوی\د: آنگ\اه پی\امبر خ\دا جم\ع کن، و چ\ون جم\ع ش\دند، ب\ه من خ\بر ب\ده«. س\\عد3آغل

بیرون رفت، و در میان آنها فریاد کش\\ید، و ایش\\ان را در هم\\ان آغل جمع نمود. مردانی از مهاجرین آمدند، و به آنه\\ا اج\\ازه داد و داخل شدند، و عده دیگ\\ری آمدن\د، و آن\ان را دوب\اره مس\ترد

آمده گفت:صنمود، وقتی که همه انصار جمع گردید، نزد پیامبر قبیل\\ه انص\\ار در هم\\ان ج\ایی ک\\ه م\\را ام\\ر صای رس\ول خ\دا

نمودی تا جمع شان بسازم، برایت جمع شدهاند. بیرون آمد و در میان آنها به صحبت ایستاد، وصرسول خدا

بعد از حمد و ثنای خداون\\د، آن ط\\وری ک\\ه س\\زاوار و شایس\\ته اوست، فرمود: »ای گروه انصار! آیا در حالی نزدتان نیامدم که گمراه بودید، و خداوند شما را هدایت نمود، و تنگدست و فق\\یر بودید، و خداوند غنی تان گردانید، و دشمن بودی\\د، و خداون\\د در میان قلبهای تان الفت و ب\\اهمی آورد؟« گفتن\\د: بلی. بع\\د از آن

گفت: »ای گروه انص\\ار! آی\\ا ج\\واب نمیدهی\\د؟«صرسول خدا (.4337- بخاری )1.- مؤلفه القلوب. م2 - آغل یا حظیره جایی را گویند که برای حفاظت و نگهداری گوسفندان3

از باد و سردی در کوه آماده میگردد. م.

حیات صحابه190 گفتند: چه بگوییم ای رسول خدا؟ و چه ج\\وابی ب\\ه ت\\و ب\\دهیم؟

فرمود: »به خ\\داصمنت از آن خدای و پیامبرش است. پیامبر س\\وگند، اگ\\ر میخواس\\تید میگفتی\\د، و راس\\ت هم میگفتی\\د، و تصدیق هم میشدید: تو رانده شده نزد ما آمدی، ما به ت\\و ج\\ای دادیم، و ن\\ادار و تنگدس\\ت آم\\دی، م\\ا هم\\راهت غمخ\\واری و مواسات نمودیم، و با ترس آدی، و ما به ت\\و ام\\ان بخش\\یدیم، و بدون ی\\ار و م\\ددکار آم\\دی و م\\ا ت\\و را نص\\رت و ی\\اری دادیم«.

صگفتند: منت از آن خدا و پیامبرش است. آنگاه رس\\ول خ\\دا فرمود: »ای گروه انصار! آیا در نفس هایت\\ان در خص\\وص خس و خاشاک دنیا خشمگین شدید، که من توسط آن ق\\ومی را ک\\ه اسلام آورده، به سوی اسلام جذب نم\\ودم، و ش\\ما را ب\\ه هم\\ان 1چیزی گذاشتم که خداوند از اسلام به ش\\ما به\\ره داده اس\\ت؟

ای گروه انصار! آیا راضی نمیشوید که مردم به جاهای خ\\ود ب\\ا گوسفند و شتر بروند، و شما با رسول خدا به جاهایتان بروی\\د؟

را2سوگند به ذاتی که جانم دردست اوست، اگ\\ر م\\ردم درهای در پیش گیرند، و انصار درهای را در پیش گیرد، من هم\\ان دره انصار را در پیش میگیرم، و اگر هجرت نمیبود، من هم شخصی از انصار میبودم، بار خدایا، به انصار و پسران انص\\ار و پس\\ران پسران انصار رحم کن«. میگوید: آنگاه قوم گریه نمودند، ح\\تی که ریشهای خود را خیس کردند، و گفتند: به خداوند ب\\ه عن\\وان پروردگار و به رسول وی به عنوان سهم و نصیب راضی شدیم.

این3 برگشت، و آنها پراکن\\ده ش\\دند. صوبعد از آن رسول خدا چنین این را امام احمد به نقل از ابن اس\\حاق روایت نم\\وده، و

این را از طری\\ق روایت ننمودهان\\د،4هیچ ی\\ک از اص\\حاب کتب (358/4ولی این روایت ص\\حیح اس\\ت. این چ\\نین در البدای\\ه )

( میگوید: رجال احمد، رجال ص\\حیح اند،30/10آمده. و هیثمی ) غیر از محمد بن اس\\حاق، و او هم ب\\ه س\\ماع تص\\ریح نم\\وده، و

ب\\ه درازیساین را همچنین ابن ابی شیبه از ح\\دیث ابوس\\عید ( آم\\ده، روایت135/7اش و به معنای آن، چنان ک\\ه در الک\\نز )

- یعنی برای شما نظر به اعتمادی ک\\ه من ب\\ه ایم\\ان ش\\ما دارم چ\\یزی1ندادم. م.

- در ح\\دیث ش\\عب اس\\تعمال ش\\ده ک\\ه راه درمی\\ان دو ک\\وه را اف\\اده2میکند. م.

( و ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هش\\ام )3/76،77- صحیح. احمد )3( آمده.4/96،97

- هدف از اصحاب کتب در اینجا اصحاب صحاح ستهاند. م.4


کرده است و بخاری چ\یزی از این س\یاق را از عبدالل\\ه بن زی\د ( آم\\ده، روایت358/4، چن\\ان ک\\ه در البدای\\ه )سبن عاص\\م

(136/7نموده، و ابن ابی شیبه نیز آن را، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز )آمده، روایت کرده است.

روایت نموده که: رس\\ول خ\\داسطبرانی از سائب بن یزید غنیمتی را که خداوند در ح\\نین از غنیمته\\ای ه\\وازن نص\\یبص

فرموده بود، تقسیم نمود، و خ\\وب تقس\\یم نم\\ود، وی آن را در می\\ان گ\\روهی از ق\\ریش و غ\\یر ایش\\ان تقس\\یم ک\\رد، و انص\\ار

این را شنید، نزدصخشمگین گردیدند. هنگامی که رسول خدا آنها در منازل شان آمد، و بعد از آن گفت: »هر کسی که غیر از

اینجا باشد، باید به سوی جای خود بیرون ش\\ود«. بع\\د از1انصار ش\\هادت را ب\\ر زب\\ان آورد و بع\\د از حم\\د وصآن رس\\ول خ\\دا گفت: ای گروه انصار، سخن تان، درب\\اره اینلأستایش خداوند

غنیمته\\ایی ک\\ه گ\\روهی از م\\ردم را ب\\ه آن، ب\\ه خ\\اطر جلب شدنشان به اسلام، ترجیح دادم، تا باش\\د بع\\د از ام\\روز حاض\\ر شوند، به من رسید، این\\ان کس\\انی اند ک\\ه خداون\\د ایم\\ان را در قلب هایشان داخل نموده اس\\ت« بع\\د از آن گفت: »ای گ\\روه انصار، آیا خداوند به ایمان بر ش\\ما منت نگذاش\\ت، و ب\\ه ع\\زت خاص تان نگردانید، و شما را ب\\ه نیک\\وترین نامه\\ا، انص\\ار خ\\دا و انصار رسول وی، نام نگذاش\\ت؟ و اگ\\ر هج\\رت نمیب\\ود من هم شخص\\ی از انص\\ار میب\\ودم، و اگ\\ر م\\ردم وادی ای را در پیش گیرند، و شما وادیی را در پیش گیرید، من همان وادیی ش\\ما را در پیش میگ\\یرم، آی\\ا راض\\ی نمیش\\وید ک\\ه م\\ردم گوس\\فند، حیوانات و شتر ببرند، و شما رس\\ول خ\\دا را ببریی\\د«. هنگ\\امی

را شنیدند، گفتند: راض\\ی ش\\دیم.صکه انصار قول رسول خدا فرم\\ود: »در آنچ\\ه گفتم ب\\ه من پاس\\خ دهی\\د«، صرسول خ\\دا

انصار گفتند: ای رسول خدا، ما را در تاریکی و ظلمت یافتی، و خداوند به واسطه تو ما را از آن به سوی نور و روشنایی بیرون نمود، و ما را در کنارهای از گودال آتش یافتی، و خداوند م\\ا را توسط تو نجات داد، و ما را گمراه یافتی، و خداون\\د توس\\ط ت\\و ما را هدایت فرمود، ما به خداون\\د ب\\ه عن\\وان پروردگ\\ار راض\\ی

به عنوان ن\\بی،صشدیم، و به اسلام به عنوان دین و به محمد - در ح\\دیث »من الانص\\ار«، »از انص\\ار« آم\\ده،و در حاش\\یه میگوی\\د:1

ممکن درست »غیر از انصار« باشد، که ما همان صورت درستتر را درترجمه نقل نمودیم. م.

حیات صحابه192 ای رسول خدا، آنچه را میخواهی طبق خ\\واهش خ\\ود ب\\ا کم\\ال

فرمود: »به خ\\دا س\\وگند، اگ\\رصاختیار انجام بده. رسول خدا مرا به غ\یر از این ق\ول پاس\\خ میدادی\د، حتم\ا میگفتم: درس\ت گفتید. اگر میگفتید: آیا نزد ما رانده شده نیام\\دی و ت\\و را ج\\ای دادیم، و تکذیب شده نیامدی و ت\\و را تص\\دیق نم\\ودیم، و ب\\دون یار ومددکار نیامدی که تو را یاری و نصرت نم\\ودیم، و آنچ\\ه را مردم بر تو رد نموده بودند قبول ک\\ردیم؟ اگ\\ر این را میگفتی\\د، تصدیق کرده میش\\دید«. انص\\ار گفتن\\د: بلک\\ه منت از آن خ\\دا و پیامبرش است، و بر ما و بر غیر ما منت و فضل از رسول وی است. بعد از آن گریس\\تند، و گریه ش\\ان زی\\اد گردی\\د، و رس\\ول

( میگوی\\د:31/10. هیثمی )1 نیز همراه شان گری\\ه نم\\ودصخدا و مانن\\د2در این رشدین بن سعد آمده، و حدیث در ب\\اب رق\\اق

آن حسن است، بقیه رجال وی ثقهاند. روایت نم\\وده، ک\\هسو بخ\\اری همچ\\نین از انس بن مال\\ک

گفت: تعدادی از انصار، هنگامی که خداوند اموال هوازن را ب\\ه طور غنیمت نصیب رسول خدا نمود، و او به م\\ردانی ص\\د ص\\د شتر داد، گفتند: خداوند رسول خدا را مغفرت کن\\د، ب\\ه ق\\ریش میده\\د، و م\\ا را میگ\\ذارد در ح\\الی ک\\ه شمش\\یرهای م\\ان از خونهایش\\ان )خ\\ون( میچک\\د؟! انس بن مال\\ک میگوی\\د: گفت\\ه

خبر داده شد، وی نزد انصار فرس\\تاد،صایشان به رسول خدا و آنه\\ا را در قبهای از چ\\رم جم\\ع نم\\ود، و همراه ش\\ان غ\\یر از

صخودشان را نگذاشت. وق\\تی ک\\ه جم\\ع ش\\دند، رس\\ول خ\\دا برخاس\\ت و گفت: »این س\\خنی ک\\ه از ش\\ما ب\\ه من رس\\یده چیست؟« دانشمندان انصار گفتند: ای رسول خدا، رؤس\\ای م\\ا چ\\یزی نگفتهان\\د، ولی تع\\دادی از م\\ا ک\\ه سنهایش\\ان کم اس\\ت گفتند: خداوند رسول خدا را مغفرت کند، به قریش میدهد و ما را میگذارد، در حالی ک\\ه شمش\\یرهای م\\ان از خونه\\ای ایش\\ان

فرمود: »من ب\\ه م\\ردانی غ\\نیمتصخون میچکد؟ رسول خدا میدهم ک\\ه زم\\ان و عهدش\\ان ب\\ه کف\\ر نزدی\\ک اس\\ت، و آنه\\ا را به سوی اسلام الفت داده جلب میکنم، آیا راضی نمیش\\وید، ک\\ه مردم اموال را ببرند، و شما نبی را به خانههای خود ببری\\د؟ ب\\ه

( در س\\ند آن رش\\دین بن7/197،181- ضعیف. طبرانی در »الکب\\یر« )1 ( آم\\ده ض\\عیف1/251سعد است که آنگونه ک\\ه در تق\\ریب ابن حج\\ر )

است. باب رقاق آنست که در آن آخرت، زهد در دنیا و غیره اموری ذکر شود- 2

که باعث رقت قلب گردد. م.


خدا سوگند، با چیزی که شما بر میگردید، از آن چیزی ک\\ه آنه\\ا با آن بر میگردند بهتر اس\\ت«. گفتن\\د: ای رس\\ول خ\\دا، راض\\ی

گفت: »شما ترجیح دادن ش\\دیدی به آنان صشدیم. رسول خدا را بر خود خواهید دید، ولی صبر کنید تا خدا و رسولش را ملاقات نمایی\\د، و من ب\\ر ح\\وض هس\\تم«، انس میگوی\\د: ولی آنه\\ا ص\\بر

و نزد احم\\د همچن\\ان از انس روایت اس\\ت ک\\ه گفت:.1ننمودند . آیا راض\\ی نمیش\\وید2»شما زیر پوش هستید، و مردم بالاپوش

که مردم گوسفند و شتر با خود ببرند، و شما رسول خدا را ب\\ه 3دیارتان ببرید؟« گفتند: بلی. فرم\\ود: »انص\\ار ش\\کمبه و کیسه

در پیش گیرن\\د، و انص\\ار درهای را درمن اند، ار م\\ردم وادیی را پیش گیرن\\د، من دره ایش\\ان را در پیش میگ\\یرم، و اگ\\ر هج\\رت

(356/4. این چنین در البدایه )4نبود، من شخصی از انصار بودم«آمده است.

ش صفت انصار روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سعس\\کری در الامث\\ال از انس

رسید، و از مه\\اجرین و انص\\ارصمالی از بحرین به رسول خدا رفتن\\د. و ح\دیثصشنیدند. و فردای آن روز ن\\زد رس\\ول خ\\دا

طویلی را متذکر شده، و در آن آمده: و به انص\\ار گفت: »ش\\ما

( جزء ششم درذیل ب\\اب غ\\زوه الط\\ائف در160- در تیسیرالقاری )ص1 شرح این حدیث و در معنای این کلمه که: »صبر ننمودند« میگوی\\د: در

صبر ننمودند و ن\\زاع کردن\\د وصامر خلافت پس از رحلت رسول خدا بعد از مباحثه خاموش شدند. با تصرف. م.

- یعنی انصار چون لباس درون و پیوس\ته ب\ه بدن ان\د، و نس\\بت ب\اطنی2 دارند، و بقیه مردم چون لباس بالای لباس درونی ان\\د، و این فض\\یلت و عزت انصار را تداعی میکن\\د، ام\\ا وض\\ع مه\\اجرین، چن\\ان ک\\ه از بخش پایین همین حدیث معلوم میشود، از این حکم بیرون است، و آنها بدون تردید از فضل و درجه بالاتری برخوردارند، و انصار در درج\\ه دوم ش\\ان

قرار دارند. م. « استعمال شده، که به ص\\ورت تحت اللفظیكرش وعيبه- در حدیث »3

همان معانی را افاده میکنند که ذکر نمودیم، و در مجم\\وع ه\\دف از آن چنین اس\\ت:انص\\ار، مش\\اورین، مح\\ل راز وام\\انت من هس\\تند، ک\\ه ب\\ر ایشان اعتماد دارم و در قولی آمده: هدف از »کرش« گروه و جماعت

(1707/2است، یعنی انصار گروه و صحابهام اند. و در فرهنگ لاروس ) اس\\ت: »انص\\ار خ\\انواده و چش\\م مناین حدیث را چنین ترجمه نم\\وده

هستند«. به نقل از پاورقی کتاب و فرهنگ لاروس و باتصرف. م.(.1059( و مسلم )4331- بخاری )4

حیات صحابه194 -تا آنجایی که من دانستم- در وقت ترس و فزع زی\\اد میگردی\\د،و در وقت طم\\\ع کم میش\\\وید«. این چ\\\نین در کنزالعم\\\ال )

( آمده است.136/7 فرم\\ود: »ب\\رای ق\\ومت س\\لام بگ\\و، وسو ب\\زار از انس

برایشان خبر بده که، آنها تا جایی ک\\ه من ایش\\ان را ش\\ناختهام ( میگوید: در این محم\\دبن41/10. هیثمی )1عفیف و پرصبرند«

ثابت بنابی آمده و ضعیف میباشد. و این از وجه دیگری از انس چن\\ان ک\\ه، در الک\\نز )سخواهد آمد. و اب\\ونعیم این را از انس

( آمده روایت کرده است.136/7 در هم\\ان ح\\الص ن\\زد رس\\ول خ\\دا س: ابوطلح\\ه میگوید

صمریضی اش ک\\ه در آن قبض گردی\\د داخ\\ل ش\\د، پی\\امبر خ\\دا 7. حاکم )2فرمود: »به قومت سلام کن، آنها عفیف و پرصبر اند«

( این را روایت نموده، و میگوید: ص\حیح الاس\ناد اس\ت، ولی9/4 بخ\\اری و مس\\لم آن را روایت ننمودهان\\د. ذه\\بی ب\\ا وی موافق\\ه

نموده گفته است: صحیح است. هنگVام وفVVات سVعدبن معVVاذ بVه وی ص آنچه رسول خدا

گفت روایت نم\\وده ک\\هس( از عبدالل\\ه بن ش\\داد 9/3ابن س\\عد )

داخ\لس در حالی ن\زد س\\عد بن مع\اذ صمیگفت: رسول خدا گردید -که وی مشغول جان کندن بود- و گفت: »خداون\\د ت\\و را به عنوان ریئس قوم پاداش نیکو دهد، تو آن چیزی را ک\\ه ب\\رای خداوند وعده نموده بودی وفا کردی، و خداوند آنچه به تو وعده

ل. و ام\\ام احم\\د و ب\\زار از عائشه3نموده، وف\\ا خواه\\د نم\\ود« »ب\\رای زنی فرم\\ود: صروایت نمودهاند که گفت: رسول خ\\دا

که در میان دو خانه از انصار پایین بیاید، یا این که در میان والدین (40/10. هیثمی )4خ\\ود پ\\ایین آی\\د، ض\\رر رس\\انیده نمیش\\ود«

میگوید: رجال آن دو رجال صحیح اند.ش اكرام، عزت و خدمت انصار

- ضعیف. بزار. در سند آن محمد بن ث\\ابت بن\\انی اس\\ت ک\\ه چنانک\\ه در1( آمده ضعیف است.10/41»المجمع« )

( وی آن را ص\\حیح دانس\\ته و ذه\\بی ن\\یز او را4/179- ص\\حیح. ح\\اکم )2تایید کرده است.

(.3/9- صحیح. ابن سعد در »طبقات« )3 ( وی آن را ص\\حیح دانس\\ته.4/93( و ح\\اکم )6/257- ص\\حیح. احم\\د )4

(.2806همچنین بزار )


و عVVزت نمVVودن انصVVار، و داسVVتان اسVVید بن ص پیVVامبرحضیر با وی

روایت نمودهاند کهسابن عدی، بیهقی و ابن عساکر از انس هنگ\\امی آم\\د،ک\\هص نزد رسول خ\\دا سگفت: اسید بن حضیر

را تقسیم نموده ب\\ود، و اه\\ل بی\\تی از انص\\ار را از1وی طعامی صبنی ظفر که نیازمندی و حاجتی داش\\تند ب\\رای رس\\ول خ\\دا

بهصمتذکر گردید، و اکثر اهل آن خانه زنان بودند. پیامبر خدا او گفت: »-ای اسید- ما را گذاشتی ت\\ا این ک\\ه آنچ\\ه در دس\\ت مان بود رفت، وقتی شنیدی که چیزی برای مان آمد، آنگاه اهل آن خانه را برای من متذکر شو«. بعد از آن طعامی از خیبر که

آن را درصمتشکل از جو و خرما بود برایش آمد، رسول خ\\دا میان مردم تقسیم نم\\ود، و در می\ان انص\\ار تقس\یم ک\رد، و ب\ه آنان زیاد داد، و برای اهل آن خانه نیز سهم زیادی عطا فرمود. اس\\ید بن حض\\یر ب\\ا اظه\ار تش\\کر گفت: ای ن\\بی خ\\دا، خداون\\د

صنیکوترین -یا این که گفت: بهترین- پاداش دهد. پی\\امبر خ\\دا فرمود: »و شما ای انصار، خداوند به شما نیک\\وترین پ\\اداش را بدهد - ی\\ا این ک\\ه گفت: به\\ترین، چ\\ون ش\\ما ت\\ا ج\\ایی ک\\ه من میدانم عفیف و پرصبرید، و بع\\د از من ت\\رجیح دادن دیگ\\ران را بر شما در امارت و اموال خواهید دید، بنابراین صبر کنید ت\\ا ب\\ا

(135/7من در حوض ملاقات کنید«. این چ\\نین در کنزالعم\\ال ) ( روایت79/4آم\\ده. و این را همچ\\نین ح\\اکم در المس\\تدرک )

نموده، میگوید: این حدیث صحیح الاسناد میباشد، ولی بخاری ومسلم روایتش ننمودهاند. و ذهبی گفته: صحیح است.

روایت اس\\ت ک\\هسو ن\\زد ام\\ام احم\\د از اس\\ید بن حض\\یر گفت: اه\\ل دو خان\\ه از ق\\ومم، اه\\ل خانهای از ظف\\ر و اه\\ل خانهای از بنی معاویه نزدم آمده گفتند: از طرف م\\ا ب\\ا رس\\ول

صحبت کن، که به ما سهم بدهد، یا )گفتند( به ما عط\\اصخدا نمای\\د، ی\\ا مانن\\د آن، من ب\ا وی ص\حبت نم\ودم، فرم\ود: »بلی، برای هر یکی از آنها نصف سهم میدهم، و اگر خداوند باز ب\\رای م\\ان آورد، ب\\ر آنه\\ا ب\\از ب\\ر میگ\\ردیم«، میگوی\\د: گفتم: خداون\\د پاداش نیکو دهد، ای رسول خدا. گفت: »و شما نیز خداون\\د ب\\ه تو پاداش نیکو دهد، چون شما تا ج\ایی ک\\ه میشناس\\یم ش\\ما را

- طعام در عربی غذا، خوراک و گاهی غله و گندم را نیز افاده میکند، و1 در این جا به خاطر مجهول بودن آنچه توزی\\ع ش\\ده م\\ا آن را ب\\ه ش\کل

مطلق ذکر نمودیم. م.

حیات صحابه196 عفیف و پرصبرید، و شما پس از من به ترجیح دادن دیگران ب\\ر خود روبرو خواهید شد«. هنگامی ک\\ه )دوران( عم\\ربن خط\\اب

بود، )وی( در می\\ان م\\ردم تقس\\یم نم\ود، و از آن ب\\رای منس لباسی را فرستاد، و من آن را کوچک یافتم. و در حالی که نماز میخواندم جوانی از قریش از پهلویم گذش\\ت، و ب\\ر وی لباس\\ی از هم\\ان لباسها ق\\رار داش\\ت ک\\ه آن را )از ف\\رط رس\\ایی ب\\ر

را ب\\ه ی\\اد آوردم صزمین( میکشید، آنگاه من قول رسول خدا ش\\ما روب\روکه: »شما پس از من ب\\ه ت\\رجیح دادن دیگ\\ران ب\\ر

خواهید شد« و گفتم: خدا و پیامبرش راست گفتهاند، آنگاه مردی رفت و ب\\ه او خ\\بر داد. عم\\ر آم\\د، و من نم\\از سن\\زد عم\\ر

میخواندم و گفت: ای اسید، نماز بخوان. هنگامی که نم\\از خ\\ود را خلاص نم\\ودم گفت: چگون\\ه گف\\تی؟ و ب\\ه وی خ\\بر دادم.

آن لباس\ی اس\ت ک\\ه من آن را ب\\رای فلان شخص\\ی ک\هفرمود: بدری، احدی و عقبی ای است فرس\\تادم، بع\\د این ج\\وان ن\\زدش آم\\د، و آن را از او خری\\د و پوش\\ید، و ت\\و گم\\ان نم\\ودی ک\\ه آن )ترجیح( در زمان من میباشد؟ میگوید: گفتم: -به خدا سوگند- ایامیرالمؤمنین گمان نمودم که آن، در زمان ت\\و نمیباش\\د. هیثمی )

( میگوی\\د: این را ام\\ام احم\\د روایت نم\\وده، و رج\\ال وی33/10ثقهاند، جز اینکه ابن اسحاق با وجود ثقه بودنش مدلس میباشد.

بقصه محمد بن مسلمه با عمر روایت نموده، ک\\ه گفت:سابن عساکر از محمد بن مسلمه

به طرف مسجد رفتم، و مردی از قریش را دیدم که لباسی بر تن داش\\\ت، پرس\\\یدم: کی این را ب\\\ه ت\\\و داده اس\\\ت؟ گفت: امیرالمؤمنین. میگوید: از این ک\\ه گذش\\تم، م\\ردی از ق\\ریش را دیدم که لباسی ب\\رتن داش\\ت، پرس\\یدم: کی این را ب\\ه ت\\و داده است؟ گفت: امیرالمؤمنین. میگوی\\د: محم\\د بن مس\\لمه داخ\\ل مسجد گردید، و صدای خود را به تکب\\یر بلن\\د نم\\وده گفت:الل\\ه اکبر، خدا و پیامبرش راست گفتهاند! الله اکبر، خدا و پیامبرش

صدای وی را ش\\نید و کس\\ی سراست گفتهاند! میافزاید: عمر را دنبالش فرستاد که نزد من بیا. محمدبن مسلمه گفت: تا این

فرس\\تاده خ\\ود را دوب\\اره سک\\ه دو رکعت نم\\از بخ\\وانم عمر فرستاد و وی را سوگند میداد که باید بیای\\د. محم\\د بن مس\\لمه

گفت: من سوگند ی\\اد میکنم ک\\ه ت\\ا دو رکعت نم\\از نخ\\وانمس آم\\د، و در پهل\\ویشسنزدش نیایم، و داخ\\ل نمازگردی\\د. عم\\ر

نشست. هنگامی که نماز خود را تمام نم\ود، عم\ر ب\\ه او گفت:


ب\\هصمرا از بلن\\د نم\\ودن ص\\دایت در ج\\ای نم\\از رس\\ول خ\\دا تکبیر، و از این گفته ات که: خ\\دا و پی\\امبرش راس\\ت گفتهان\\د، خ\\بر ب\\ده ک\\ه این چیس\\ت؟ گفت: ای امیرالمؤم\\نین، ب\\ه قص\\د مسجد حرکت ک\\ردم، و فلان بن فلان قریش\\ی از پیش رویم ب\\ا

پرس\\یدم: کی این رامن روبرو گردید که لباسی ب\\ر تن داش\\ت، به ت\و داده اس\ت؟ گفت: امیرالمؤم\نین. از آن عب\ور ک\ردم پیش رفتم فلان بن فلان قریشی با من روب\\رو ش\\د ک\\ه لباس\\ی ب\\ر تن داش\\ت، پرس\\یدم: کی این لب\\اس را ب\\ه ت\\و داده اس\\ت؟ گفت: امیرالمؤم\\\\\نین، از آن هم گذش\\\\\ته پیش رفتم، و فلان بن فلان انصاری با من روبرو گردید، و بر وی لباس\\ی کم ارزشتر از آن دو لباس قرار داشت، پرسیدم: کی این را به ت\\و داده اس\\ت؟ گفت:

فرم\وده اس\ت: »ش\ما بع\د از منصامیرالمؤمنین. رسول خدا ترجیح دیگران را بر خود خواهید دید« و من دوس\\ت نداش\\تم، ای

گریست وسامیرالمومنین، که این به دست تو باشد. آنگاه عمر بع\د از آن گفت: از خداون\د مغف\رت میخ\واهم و دوب\اره )ب\ه این عمل( بر نمیگردم. میگوید: و بعد از آن دی\\ده نش\\د ک\\ه م\\ردی از ق\\ریش را ب\\ر م\\ردی از انص\\ار ت\\رجیح داده باش\\د. این چ\\نین در

( آمده است.329/2کنزالعمال ) سبرای سعد بن عباده ص اکرام و عزت پیامبر خدا

روایت نموده، که گفت: سعدسابن عساکر از زید بن ثابت در حالی که پس\\رش هم\\راهش ب\\ود، ن\\زد رس\\ولسبن عباده

فرمود: »این ج\\ا و این ص آمد و سلام داد. رسول خداصخدا جا« و او را در سمت راس\\ت خ\\ود نش\\اند و گفت: »مرحب\\ا ب\\ه انصار، مرحبا به انصار« و پس\\رش را در پیش روی پی\\امبر خ\\دا

فرم\\ود: »بنش\\ین« وی نشس\\ت. ص. رس\\ول خ\\دا1 نش\\اندص گفت: نزدیک شو« وی نزدیک گردید، و هردو دست وصپیامبر

فرم\\ود: »و من ازص را بوس\\ید. پی\\امبر صپ\\ای رس\\ول خ\\دا گفت: سانص\\ار هس\\تم، و من از اولاد انص\\ار هس\\تم«. س\\عد

صخداوند تو را عزت دهد، چنان که م\\ا را ع\\زت دادی. پی\\امبر فرمود: »خداوند شما را قبل از عزت نمودن من عزت و اکرام

و شما بعد از من به ترجیح دیگران ب\\ر خ\\ود روب\\رونموده است، خواهید شد، ولی صبر کنید تا با من در حوض روب\\رو گردی\\د«. در

ص- شایددرس\\ت چ\\نین باش\\د: و پس\\رش در پیش روی پی\\امبر خ\\دا 1ایستاد.

حیات صحابه198 این روایت عاصم بن عب\\دالعزیز اش\\جعی آم\\ده، خطیب میگوی\\د:

( آم\ده، و این134/7وی قوی نیس\ت. این چ\نین در کنزالعم\ال ) چنین نسائی و دار قطنی گفتهاند. و بخ\اری میگوی\د: در وی نظ\ر اس\\ت. من میگ\\ویم: از وی علی بن م\\دینی روایت نم\وده و معن

( آمده است.3/2قزاز وی را ثقه دانسته. این چنین در المیزان ) سخدمت جریر به انس

روایت نمودهان\\د ک\\هسبغوی، بیهقی و ابن عس\\اکر از انس همراهم ب\ود، وی خ\دمت م\را مینم\ود، وگفت: در سفری جریر

چ\\یزی انج\\امصگفت: من انصار را دیدم که برای رس\\ول خ\\دا میدهند، و حالا هر یک شان را ک\\ه ب\\بینم خ\\دمتش را میکنم. این

( آمده است.136/7چنین در کنزالعمال )آمدن ابوایوب انصاری نزد ابن عباس و خدمت وی به او رویانی و ابن عساکر از حبیب ابن ابی ثابت روایت نمودهان\\د

نزد معاویه آمد، و از دینی که بر او بودسکه: ابوایوب انصاری ب\\ه وی ش\\کایت نم\\ود، ولی از وی چ\\یزی را ک\\ه دوس\\ت ب\\دارد ندید، بلکه چیزی را دید که بدش میآمد. آنگ\\اه گفت: از رس\\ول

شنیدم که میگفت: »شما بعد از من ت\\رجیح دیگ\\ران راصخدا ب\\ه ش\\ما چ\\هصبر خود خواهید دی\\د«، )معاوی\\ه( گفت: پی\\امبر

گفت: »صبر کنید«، معاوی\\ه گفت:صگفت؟ )پاسخ داد( پیامبر پس صبر کنید. )ابوایوب در جواب( گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من ابدا از تو چیزی نمیخواهم. بعد از آن به بص\\ره آم\\د، و ن\\زد ابن

پایین آمد، ابن عباس خانههای خ\\ود را ب\\رایش تخلی\\ه بعباس نموده گفت: من با تو چنان خواهم نمود که ت\\و ب\\ا رس\\ول خ\\دا

نمودی، و اه\\ل خ\\ود را دس\\تورداد و خ\\ارج ش\\دند، و گفت:ص همه چیزی که در خانه است از آن توست، و برایش چهل ه\\زار

( آمده است.95/7و بیست غلام داد. این چنین در کنز العمال ) و این را همچنین حاکم از طریق مقسم روایت موده و آن را به این مع\\نی مت\\ذکر گردی\\ده، ح\\اکم میگوی\\د: این ح\\دیث ص\\حیح الاسناد است، ولی بخ\\اری و مس\\لم آن را روایت ننمودهان\\د. و

ذهبی گفته: صحیح است. (323/9و این را همچ\\نین ط\\برانی، چن\\ان ک\\ه در المجم\\ع )

آمده، روایت کرده، و در حدیث وی آم\\ده: بع\\د ن\\زد ابن عب\\اس وی را بر آنجا ام\\یر گماش\\ته ب\\ود.س به بصره آمد، که علی ب

ابن عباس گفت: ای ابوایوب، من میخواهم از مسکنم برای ت\\و ب\\یرون آم\\دی.صخارج شوم، چنان ک\\ه ت\\و ب\\رای رس\\ول خ\\دا


آنگاه اهل خود را امر نمود و بیرون آمدن\\د، و هم\ه چیزه\ایی را که منزل بر آن مش\تمل ب\ود ب\ه او داد. چ\ون وقت ح\رکت وی فرا رسید گفت: چه ضرورت اس\\ت؟ ابوای\\وب گفت: ض\\رورتم، معاشم، و هشت غلام ک\\ه در زمینم ک\\ار کنن\\د، معاش\\ش چه\\ار هزار بود. ابن عباس آن را برای وی پنج برابر گردانید، و بیست ه\\زار و چه\\ل غلام ب\\ه او داد. هیثمی میگوی\\د: ح\\دیث را وی - یعنی طبرانی - به دو اسناد ذکر نموده، و رجال یکی آنها رج\\ال

نش\\نیدهسصحیح اند. جز اینکه حبیب بن ابی ثابت از ابوای\\وب ( همچنین از طری\\ق همین461/3است. میگویم، این را حاکم )

حبیب بن ابی ثابت روایت نموده، و بعد از آن افزوده: از محمد ... و ببن علی بن عبدالل\\ه بن عب\\اس از پ\درش از ابن عب\\اس

حدیث را به سیاق طبرانی به طول آن متذکر گردیده، و بع\\د از آن گفته، این حدیث به اسناد متصل صحیح گذشت، و من آن را به خاطر اضافاتی ک\\ه در آن ب\\ه این اس\\ناد وج\\ود دارد، دوب\\اره

اعاده نمودم.تلاش ابن عباس در انجام دادن کار انصار نزد والی

( از عب\\دالرحمن بن ابی الزن\\اد، از پ\\درش و544/3ح\\اکم ) عبدالل\\ه بن فض\\ل بن عب\\اس بن ابی ربیع\\ه بن ح\\ارث روایت

گفت: ما گ\\روه انص\\ار ب\\ه خ\\اطرسنموده که حسان بن ثابت طلب چیزی ن\\زد )والی( عم\\ر ی\\ا عثم\\ان -ابن ابی الزن\\اد ش\\ک نموده- رفتیم، و با خود عبدالله بن عباس و تعدادی از اص\\حاب

را ب\\ردیم،ابن عب\\اس و آنه\\ا ص\\حبت نمودن\\د وصرس\\ول خ\\دا انصار و مناقب ایشان را متذکر شدند ولی والی دلیل آورده ب\\ه ذکر علت پرداخت. حسان میگوید: کار ض\\روری ب\\ود ک\\ه م\\ا از وی خواسته ب\\ودیم. میافزای\\د: والی آن ق\\در برای ش\\ان دلی\\ل و جواب گفت، که آنها برخاستند، و عذر وی را پذیرفتند، مگر ابن عباس که گفت: نه، به خ\\دا س\\وگند، مرتب\\ه انص\\ار را هیچ کس نمیتواند پایین آورده، اینها بودند که یاری نمودند و جای دادند، و

وصفضیلت ایشان را یاد کرده گفت: و این شاعر رسول خدا مدافع وی است، و تا وقتی عبدالله درخواست خود را از وی ب\\ا کلام جامعی که همه چیز را بر وی مسدود میساخت ادام\\ه داد،

چارهای نیافت، و کار ما را انجام داد. میگوید: بعد م\\اکه او دیگر ضرورت و کار م\\ا را ب\\ا کلاملأدر حالی خارج شدیم، که خداوند

وی حل ساخته بود، و من از دست عبدالله گرفت\\ه ب\\ودم، و وی

حیات صحابه200 را ستوده برایش دعا مینمودم، و در مس\\جد ب\\ر هم\\ان کس\\انی گذشتم که با وی بودند، و به آنچه ک\\ه وی رس\\ید نرس\\یدند، من در حالی که آنها میشنیدند، گفتم: وی بهتر و اولای شما برای ما بوده است. گفتند: بلی. و به عبدالله گفتم: این - به خدا سوگند

اس\\ت، ک\\ه مس\\تحقترینص- باقی مانده نبوت و وراثت احم\\د شما به آن بوده، حسان میگوید: در حالی که به عبدالله اش\\اره

مینمودم )گفتم(: اذا ق\\ال ل\\\م ي\\ترك مق\\الا

لقائلبملتفظات لا يرى بينها فصلا

كفى وش\\\\\\فى م\\\\\\ا فيالص\\\\\\\\دور فلم ي\\\\\\\\دع

لذي اربه في القول ج\\دا ولاه\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\زلا

س\\\\موت الى العلي\\\\ابغيرمش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\قه

فنلت ذراه\\ا لا دني\\ا ولا وعلا

، چن\\ان ک\\ه درساین را همچنان طبرانی از حسان بن ث\\ابت ( آم\\ده مانن\\د آن را روایت نم\\وده، و در284/9مجمع الزوائ\\د )

حدیث وی آمده -به خدا سوگند- وی بهتر شما و مقدمتر ب\\ر آن کار بود، این -به خدا سوگند- باقی مان\\ده نب\\وت و وراثت احم\\د اس\\ت، و وی را اص\\لش و کش\\ش مش\\ابهت طبعش ه\\دایت میکند. ق\\وم گفت: ای حس\\ان خلاص\\ه کن، ابن عب\\اس فرم\\ود:

راست گفتند، وی شروع به مدح ابن عباس نموده گفت: اذا م\\ا ابن عب\\اس ب\\دالك

وجهه رايت ل\\\ه في ك\\\ل مجمع\\\ه فض\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لا

بعد از آن سه شعر ذکر شده را متذکر گردی\\ده و در پی آنه\\اافزود:

خلقت حليف\\\\\ا للم\\\\\روءه\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دي والن

بليغا ول\م تخلق كهاما ولاحلا

: به خدا سوگند هدفش از سالخورده و تنگدس\\توالی گفتجز من کسی دیگر نیست، و خداوند در میان من و اوست.

شدعا براى انصار


در س برای انصار، و آنچVVه ابVVوبکر ص )دعای پیامبر خدایکی از خطبه هایش درباره ایشان گفته است(

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سام\\ام احم\\د از انس بن مال\\ک )آبکش\\ی توس\\ط( ش\\ترهای آبکش )ی\\ا قلت این ش\\ترها( ب\\رای انصار باعث مشقت و تکلیف گردید، آنگاه آنها ن\\زد پی\\امبر خ\\دا

جمع ش\\دند، و از وی میخواس\\تند ت\\ا برای ش\\ان نه\\ری را درص به آنان گفت: »مرحبا ب\\هصروی زمین حفر نماید. رسول خدا

انصار، مرحبا به انصار، مرحبا به انصار. از من ام\\روز هرچ\ه را که بخواهید ب\ه ش\\ما میدهم، و از خداون\د هم ه\ر چ\یزی را ک\ه برای شما بخواهم به من میدهد«، آنگاه آنها ب\\ه یک\\دیگر گفتن\\د: این موقع را غنیمت شمرده، از وی مغفرت را بخواهید، گفتن\\د:

فرم\\ود:صای رسول خدا، برای ما به مغفرت دعا نما. پی\\امبر »بار خدایا، به انصار و به پس\ران انص\\ار، و ب\ه پس\ران پس\ران

. و در روای\\تی آم\\ده: »و ب\\ه همس\\ران1انص\\ار مغف\\رت نم\\ا« ( میگوی\\د: این را ام\\ام احم\\د روایت40/10انص\\ار«. هیثمی )

نموده، و ب\\زار مانن\\د آن را روایت ک\\رده و )ق\\ول(: »مرحب\\ا ب\\ه انصار« را سه مرتبه ذکر نموده. و طبرانی این را در الاوس\\ط، الصغیر والکبیر مانند آن را روایت کرده، و گفته: »و برای زن\\ان

ص\\حیح اند. و. و رجال یکی از اسناد احمد رج\\ال 2پسرن انصار« روایت اس\\ت ک\\ه گفت:سنزد بزار و طبرانی از رفاعه بن رافع

فرم\\ود: »ب\\ار خ\\دایا، ب\\ه انص\\ار، و ب\\ه ذریهه\\ایصرسول خدا .3انصار، و ذریههای ذریههایشان و همسایگان شان مغفرت نما«

( میگوید: رجال آنها غیر از هشام بن هارون ک\\ه40/10هیثمی ) سثقه است رجال صحیح اند. و نزد طبرانی از ع\\وف انص\\اری

فرم\\ود: »ب\\ار خ\\دایا، ب\\هصروایت است که گفت: رسول خدا ( از طری\\ق دیگ\\ر ک\\ه ح\\اکم آن را4/80( و حاکم )3/139- صحیح. احمد )1

صحیح دانسته و همچنین ذهبی. - درین حدیث لفظ »کنائن« که جمع »کنه « اس\\ت اس\\تعمال ش\\ده، و2

این لفظ تا جایی که من به فرهنگهای دست داش\\تهام مراجع\\ه نم\\ودم چندین معنا را افاده میکند، از جمله: همسر پس\\ر، همس\\ر ب\\رادر و زن پ\\یر، نمیدانم ک\\ه در ح\\دیث هم\\ه آنه\\ا مطلوب ان\\د و ی\\ا یکی، و من در ترجمه اول آن را به خ\\اطر این ک\\ه اولین معن\\ای کلم\\ه م\\ذکور اس\\ت،

انتخاب نمودم. والله اعلم. م. ( در س\\ند آن2/266( و ب\\زار )4534- ضعیف. ط\\برانی در »الکب\\یر« )3

(2/230هشام بن هارون انصاری است که مجهول است: »التقریب« )(.4/305و »المیزان« )

حیات صحابه202 انصار، و به پسران انصار، و ب\\ه آزاد کردن\\دگان انص\\ار مغف\\رت

( میگوی\\\\د: در این کس\\\\انی اند ک\\\\ه41/10نم\\\\ا«. هیثمی ) روایت اس\\ت ک\\ه گفت: ازسنمیشناسم. و نزد بزار از عثمان

شنیدم که میگفت: »ایمان در یمن است، ایمانصرسول خدا در قحطان است، و شدت و س\\ختی در پس\\ران ع\\دنان اس\\ت، حمیر رأس عرب و مهمتر و بزرگ آن است، و مذحج س\\ردار و عصمت ع\\رب اس\\ت، و ازد ص\\احب ش\\وکت و م\\ورد اعتم\\اد و جمجمه عرب است و همدان گردن و بلن\\دی ع\\رب اس\\ت، ب\\ار خ\\دایا، انص\\ار را ع\\زت بخش، کس\\انی را ک\\ه خداون\\د توس\\ط ایشان دین را استوار گردانید، کس\\انی را ک\\ه م\\را ج\\ای دادن\\د، کمک و یاری ام نمودند، و از من حمایت کردند، و اینها اص\\حابم در دنیا، و گ\\روهم در آخرت ان\\د، و اولین کس\\انی اند ک\\ه از امتم

( میگوید: اسناد آن حس\\ن41/10وارد جنت میشوند«. هیثمی ) (134/7است. و ابن ابی الدنیا در الاشرف، چنان که در الکنز )

آمده، از عثمان ابن محم\د بن زب\یری روایت نم\وده، ک\ه گفت: در یکی از خطبههای خود فرمود: -به خدا سوگند- ماسابوبکر

و انصار چنانیم که گفته است: جزى الله عن\\ا جعف\\را حيناش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رقت

بن\\\ا نعلن\\\ا للواط\\\ئين ف\\\زلت

تلاقي الذي يلقون منا ل\\\ملتابوا ان يملون\\ا ول\\و ان امنا

: »خداون\\د از ط\\رف م\\ا، ب\\رای جعف\\ر پ\\اداش ده\\د،ترجمه هنگامی که کفشهای ما در برابر ما بخل ورزیدند، و روندگان را لغزانیدند، ولی آنان از ناراحت ساختن ما ابا ورزیدند، اگر م\\ادر م\\ا، آنچ\\ه را میدی\\د، ک\\ه آن\\ان از م\\ا میبینن\\د، خس\\ته و ن\\اراحت

میشد«. درباره ص در امر خلافت )قول پیامبر خدا ن ایثار انصار

قریش( ام\\\ام احم\\\د و ابن جری\\\ر ب\\\ه اس\\\ناد حس\\\ن از حمی\\\د بن عب\\دالرحمن حم\\یری روایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: )وق\\تی ک\\ه(

در گوش\های از مدین\هس رحلت نم\ود، اب\وبکر صرسول خ\دا را باز نم\\وده گفت:صقرار داشت، وی آمد و روی رسول خدا

پ\\در و م\\ادرم ف\\دایت! در زن\\دگی و م\\رگ چق\\در خوش\\بویی!! سوگند به پروردگار کعبه، که محمد مرده است. آنگاه اب\\وبکر و


س به سرعت به راه افتادند و نزد آنه\\ا آمدن\\د. اب\\وبکر بعمر صحبت نمود، و همه چ\یزی را ک\ه درب\اره انص\\ار ن\ازل گردی\ده

در ش\\ان ایش\\انصبود، و همچنین همه چیز را که رس\\ول خ\\دا صگفته بود، متذکر گردید. و گفت: من میدانم که رس\\ول خ\دا

گفته است: »اگر مردم وادیی را در پیش گیرند، و انصار وادیی همان وادیی انصار را در پیش میگیرم«، و تو - ای س\عد -را، من

گفت: -و تو نشس\\ته ب\\ودی- »ق\\ریشصمیدانی که رسول خدا ص\\احبان این امران\\د، و نیک\\ان م\\ردم ت\\ابع نیک\\ان ایش\\ان اند، و

ب\\رایش گفت: راس\\تسفاجرشان تابع ف\\اجر ایش\\ان«. س\\عد /137. این چنین در الکنز )1گفتی. ما وزراء هستیم و شما امرا

( میگوی\د: این را ام\\ام احم\\د روایت191/5( آمده. و هیثمی )2 نموده -و در صحیح طرفی از اول آن آمده اس\\ت- و رج\\ال وی ثقهان\\د، مگ\\ر این ک\\ه حمی\\د بن عب\\دالرحمن اب\\وبکر را درک

ننموده.قصه سقیفه بنی ساعده(، ابن ابی ش\\\\یبه، بیهقی )151/3طیالس\\\\ی، ابن س\\\\عد )

روایت نمودهان\\دس( و غیر ایش\\ان از ابوس\\عید خ\\دری 143/8 وفات نمود، خطبای انصارصکه گفت: هنگامی که رسول خدا

برخاستند و مردی از آنها میگفت: ای گروه مهاجرین، وقتی ک\ه مردی از شما را به کاری میگماش\\ت، م\\ردی ازصرسول خدا

ما را با وی یکجای میساخت، بنابراین ما بر این نظ\\ریم ک\ه این امر را دو نفر به دوش بگیرند، یکی برای ش\\ما و دیگ\\ری ب\\رای م\\ا باش\\د، بع\\د خطب\\ای انص\\ار همین ط\\ور یکی پس از دیگ\\ری

سصحبت کردند و نظر وی را تأیید نمودند. آنگاه زید بن ث\\ابت از مهاجرین بود، و امام نیز ازصبرخاست و گفت: رسول خدا

ب\\ودیمصمهاجرین میباشد، و ما چنان ک\\ه انص\\ار رس\\ول خ\\دا برخاس\\ت و گفت: ای گ\\روهسانصار وی هستیم، بع\\د اب\\وبکر

انص\\ار! خداون\\د ش\\ما را پ\\اداش نیک\\و ده\\د، این گوین\\ده ش\\ما درست فرمود، بعد از آن گفت: ما -به خ\\دا س\\وگند- اگ\\ر ش\\ما غیر از این را بکنید، همراهت\\ان مص\\الحه نمیک\\نیم. بع\\د زی\\د بن ثابت از دست ابوبکر گرفت و گفت: این دوس\\ت شماس\\ت، ب\\ا

)1019- احم\\د )1 ( و س\\ندش منقط\\ع اس\\ت زی\\را حمی\\د بن9335(،\ عبدالرحمن ابابکر را درک نکرده اس\\ت چنانک\\ه در »مجم\\ع الزوائ\\د« )

( آمده اما شواهد آن در احادیث صحیح موجود است.5/191

حیات صحابه204 (131/3وی بیعت کنید. و ح\\دیث را، چن\\ان ک\\ه در کنزالعم\\ال )

( میگوی\\د: این را183/5آم\\ده، ذک\\ر نم\\وده اس\\ت. و هیثمی ) طبرانی و احمد روایت نمودهاند، و رجال احمد رجال صحیح اند.

، ب\\ه مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه درسو ط\\برانی این را از ابوطلح\\ه ( آمده، روایت کرده است.140/3الکنز )

و ابن سعد و ابن جری\\ر از قاس\\م بن محم\\د روایت نمودهان\\د: وفات نمود، انصار نزد سعدبن عبادهصهنگامی که رسول خدا

ن\\زدش جمع شدند. و اب\\وبکر و عم\\ر و ابوعبی\\ده بن ج\راح س -که بدری بود- برخاست و گفت:سایشان آمدند، حباببن منذر

از ما هم امیر باشد و از شما هم، ما - به خدا س\\وگند - ب\\ر این ، ولی از آن1امر با شما ای گروه، همچشمی و رق\\ابت نمیک\\نیم

میهراسیم که آن را )پس از شما( اقوامی به دس\\ت گیرن\\د ک\\ه ب\\ه سما پدران و برادران ایشان را به قت\\ل رس\\انیدهایم. عمر

، بع\\د از آن2وی گفت: اگ\\ر آن چن\\ان ش\\د و ت\\و توانس\\تی بم\\یر صحبت نموده گفت: ما ام\\را هس\\تیم و ش\\ما وزرا وسابوبکر

این امر درمیان ما و شما چ\\ون پ\\اره ش\\دن ب\\رگ خرم\\ا نص\\ف است، و نخستین کسی که از مردم بیعت نمود ابونعم\\ان بش\\یر

بود. هنگامی که مردم ب\ر اب\وبکر جم\ع ش\دند، ویسبن سعد مالی را در میان مردم تقسیم نم\\ود، و ب\\رای پ\\یره زنی از ب\\نی

فرس\\تاد،سعدی ابن نجار سهم اش را به دست زی\\د بن ث\\ابت آن زن پرسید: این چیست؟ گفت: مالی است که اب\\وبکر ب\\رای زنان تقسیم نموده است. پیره زن گفت: آیا مرا در دینم رشوه میدهید. گفتند: خیر. آن زن گفت: آیا میترس\\ید ک\\ه من آنچ\\ه را بر آن هس\\تم ره\\ا میکنم. گفتن\\د: خ\\یر. آن زن اف\\زود: ب\\ه خ\\دا سوگند، هیچ چیزی را ابدا از آن نمیگ\\یرم. زی\\د به س\\وی اب\\وبکر

برگشت و او را از آنچ\\ه آن زن گفت\\ه ب\\ود آگاهانی\\د. اب\\وبکرس

- و بر آن بخل نمیورزیم.1 - در اصل عوض کلم\\ه »فمت«، »بم\\یر«، کلم\\ه »قمت«، »قی\\ام کن«2

آمده است، یعنی اگر همچو حالتی احیانا اتفاق افتاد و آن هایی که تو از ایشان هراس داری ب\\ه ق\\درت رس\\یدند، پس در مقابل ش\\ان قی\\ام کن. ولی درست همان است که، ذکر نمودم »فمت«، »پس بمیر« و معنای

چنین است که، اگر آنهایی از قریش خلافت را ب\\ه عه\\دهسقول عمر گرفتند که پدر و یا برادرش را کشتهاید، دیگر در زندگی خ\\یری نیس\ت، و اگر توانستی بمیر، یع\\نی: همچ\\و ح\\التی اکن\\ون ب\\ه وق\\وع نمیپیون\دد، چون ما جز با سابقین اوائل بیعت نمیکنیم و آنها بر شما ظلم نمیکنن\\د.

به نقل از پاورقی و یا تصرف و زیادت. م.


گفت: و ما هم از آن چ\\یزی ک\\ه ب\\رای وی دادیم اب\\دا چ\\یزی را( آمده است.130/3. این چنین در کنزالعمال )3نمیگیریم

(.3/182- صحیح. ابن سعد در »الطبقات« )3

جج

باب ششم:باب جهاد

در راه خ\\دا جه\\ادش و اص\\حابش صچگون\\ه رس\\ول خ\\دا مینمودن\\د، و ب\\رای دع\\وت به س\\وی خ\\دا و پی\\امبرش س\\بکبار و گرانب\\ار، در وقت ناخوش\\ی و خوش\\ی بس\\یج میش\\دند؟ چگون\\ه برای آن در زمان سختی و آسانی، و زمستان و تابس\تان آم\اده

میگردیدند؟ براى جهVVاد و انفVVاق ص باب جهاد تشويق و ترغيب پيامبر خدا

اموال

در روز بدر و مشورت وی بVVا ص بیرون رفتن رسول خداو اقوال ایشان ن اصحاب

ابن ابی ح\\\اتم و ابن مردوی\\\ه -ک\\\ه لف\\\ظ از وی اس\\\ت- از شنیدسابوعمران روایت نمودهاند، که وی از ابوایوب انصاری

-در ح\\الی ک\\ه م\\ا در مدین\\ه ق\\رارصکه میگفت: رس\\ول خ\\دا ابوسفیان ب\رایم خ\بر داده ش\\د ک\ه1داشتیم- فرمود: »از قافله

میای\\د، آی\\ا میخواهی\\د به س\\وی این قافل\\ه خ\\ارج ش\\ویم، ش\\اید خداوند آن را برای ما غنیمت بگرداند«. گفتیم: بلی. وی ب\\یرون

روز ح\\رکتگردید و ما هم خارج شدیم. و چ\\ون ی\\ک روز ی\\ا دو نمودیم، به ما گفت: »درباره قوم چه فک\\ر میکنی\\د، چ\\ون آنه\\ا از

« گف\\تیم: خ\\یر، -ب\\ه خ\\دا2خ\\ارج ش\\دن ش\\ما خ\\بر داده ش\\دهاند سوگند- ما طاقت و توانایی جن\\گ این ق\\وم را ن\\داریم، ه\\دف م\\ا قافله بود. بعد از آن گفت: »درباره جنگ )ب\\ا این( ق\\وم چ\\ه فک\\ر میکنید؟« و ما مثل همان )گفته مان( را گف\\تیم. آنگ\\اه مق\\داد بن

برخاست و گفت: ای رسول خدا - ما آن چنان که قومسعمرو : همان قافله مرکب از شترهای قریش است ک\\ه درقافله ابوسفيان-\\ 1

سال دوم هجرت با بار خود از شام به مک\\ه میآم\\د، و ام\\وال زی\\ادی را برای ق\\ریش حم\\ل مینم\\ود و م\\ردانی ز آن حراس\\ت مینمودن\\د ک\\ه در

رأس شان ابوسفیان قرار داشت. - شاید هدف اهل مکه باشد، چون آنه\\ا توس\\ط فرس\\تاده ابوس\\فیان از2

خارج شدن مسلمانان اطلاع یافتند، و برای نج\\ات قافل\\ه، و مقابل\\ه ب\\ا میخواه\\د نظ\\رصمسلمان ب\\ا ی\\ک ارتش منظم ب\\یرون ش\\دند، پی\\امبر

یاران خود را در قبال جنگ با آنها جویا گردد. م.

جج

گفت، به تو چیزی نمیگوییم:÷وسی به موسی ©ا ق©عدون©﴿ ا ه©هن ك© ف©ق©تلا© إن ب ©نت© و©ر© ه© أ م ف© م& .[24]المائدة: ﴾ٱ

ت\\\و و پروردگ\\\ارت بروی\\\د و بجنگی\\\د م\\\ا اینج\\\ا»: ترجمه.«نشستهایم

ابوایوب میافزاید: ما -گروه انصار- تمن\\ا نم\\ودیم کهای ک\\اش ما هم چون مقداد میگفتیم، چون آن گفت\\ه ب\\رای م\\ا از این ک\\ه

برلأمال عظیمی به ما برسد بهتر و محبوبتر بود. آنگاه خداوند رسولش نازل فرمود:

منين©﴿ م ح©ق و©إن ف©ريق\\ا من© \\ك© ب ت © ك© م ب ب ج©ك© ر© ر© © ©م©آ أ م�ك م� ٱ م� ٱ م� ن م�©رهون© ©ك .[5]الانفال: ﴾٥ل

چنان که پروردگارت تو را از خانه ات به حق ب\\یرون»: ترجمه.«فرستاد، در حالی که جمعی از مسلمانان کراهت داشتند

/263. این چنین در البدای\\ه )1و تمام حدیث را متذکر گردیده (73/6( آمده، و آن را به صورت ک\\املش در مجم\\ع الزوائ\\د )3

( گفته: این را بزار به صورت74/6ذکر نموده، و بعد از آن در ) کامل روایت کرده، و طبرانی بعض\\ی آن را روایت نم\\وده، و در

آن، عبدالعزیز بن عمران آمده، که متروک میباشد. س( آمده، از انس 263/3و امام احمد، چنان که در البدایه )

درباره خارج شدنش به سویصروایت نموده، که گفت: پیامبر به وی مشورت داد، ب\\ار دیگ\\ر سبدر مشورت خواست،ابوبکر

از ایشان مشورت خواست، این مرتبه ب\\رخی از انص\\ار گفتن\\د: ش\\ما را میخواه\\د و ه\\دفش صای گ\\روه انص\\ار، رس\\ول خ\\دا

شمایید، آنگاه بعض\\ی از انص\\ار گفتن\\د: ای رس\\ول خ\\دا، م\\ا آنك©﴿ گفتن\\د: ÷چنان که ب\\نی اس\\رائیل ب\\ه موس\\ی ب ©نت© و©ر© ه© أ م ف© م& ٱ

©ا ق©عدون© ا ه©هن . نمیگوییم، ولی - سوگند به ذاتی که تو را﴾ف©ق©تلا© إن را2حق مبعوث گردانده - اگر با شترها به س\\وی ت\\برک الغم\\ادبه

- سند آن ضعیف است اما حدیث بعدی شاهد آن اس\\ت: ابن ابی ح\\اتم1 (4/174( و ط\\برانی )3/259و ابن مردویه چنانکه در البدایة و النهایة )

( آن را به طبرانی ارجاع داده است و گفته است: سند6/74و هیثمی )آن حسن است.

اما مول\\ف در آنچ\\ه پس از ح\\دیث ب\\ه نق\\ل از هیثمی آورده دچ\\ار وهم شده است آنجا که پس از حدیث دوم می گوید: در »مجمع الزوائ\\د« از

حدیث معاذ بن رفاعة انصاری از پدرش. : جایی است در عقب مکه ک\\هاسم جايى است در يمن و گفته شده-\\ 2

پنج شب از آن فاصله دارد.

باب ششم: باب جهاد209

. ابن کث\\یر میگوی\\د: این اس\\ناد1بپیمایی از تو پیروی خواهیم نم\ودثلاثی بوده، و به شرط صحیح، صحیح می باشد.

روایت است ک\\هسو نزد امام احمد، همچنان به نقل از انس هنگامی که )خیر( برگشت ابوسفیان بهوی رسید،صرسول خدا

در این راس\\تا ص\\حبتسمش\\ورت نم\\ود. میگوی\\د: پس اب\\وبکر ص\\حبت س از وی روی گردانی\\د، بع\\د عمرصنمود، ولی پی\\امبر

س از وی هم روی گردانید. آنگاه سعدبن مع\\اذصنمود و پیامبر ما هستیم، سوگند ب\ه ذاتی ک\ه ج\انمصگفت: هدف رسول خدا

در دست اوست، اگر ما را فرمان بدهی که با شترها داخل بحرها شویم، حتما با آنها داخ\\ل دریاه\\ا میش\\ویم، و اگ\\ر ب\\ه م\\ا دس\\تور بدهی که با شترهای خود را به برک الغم\\اد برس\\انیم، این ک\\ار را

.2 م\ردم را جم\ع آوری نم\ودصحتما میکنیم سپس رس\ول خ\دا ( آمده. و این را ابن عساکر همچنین263/3این چنین در البدایه )

( آم\\ده،273/5ب\\ه مانن\\د آن از انس، چن\\ان ک\\ه در کنزالعم\\ال )روایت کرده است.

روایت نموده، کهسو ابن مردویه از علقمه بن وقاص لیثی به س\\وی ب\\در ب\\یرون رفت، و چ\\ون ب\\هصگفت: رس\\ول خ\\دا

روح\\اء رس\\ید ب\\ه م\\ردم گفت: »نظ\\ر و رای ش\\ما چیس\\ت؟« گفت: ای رسول خدا به ما خبر رسیده است که آنهاسابوبکر

در فلان و فلان جای ان\\د. میگوی\\د: ب\\از خط\\اب ب\\ه م\\ردم گفت: مثل قول ابوبکر را تکرار نم\\ود.س»نظر شما چیست؟« عمر

باز خطاب به مردم گفت: »چه نظری داری\\د؟« آنگ\\اه س\\عد بن گفت، ای رسول خدا، ه\\دفت م\\ا هس\\تیم، س\\وگند ب\\هسمعاذ

ذاتی که تو را عزت بخشیده، و برایت کت\\اب را ن\\ازل فرم\\وده، نپیمودهایم، و نه هم از آن آگاهی دارم، ولی3که ما هرگز آن را

از حرکت خود را ادامه ده\\د ت\\ا از طری\\ق یمن ب\\ه ب\\رک الغم\\اد برسی، ما همراهت خواهیم آمد، و مانند کس\\انی نمیباش\\یم ک\\ه

©\\ا ق©ع\\دون©﴿ گفتن\\د: ÷به موسی ا ه©هن ك© ف©ق©تلا© إن ب ©نت© و©ر© ه© أ م ف© م& .،﴾ٱ »تو و پروردگارت بروید و بجنگید ما اینجا نشستهایم«، ولی ت\\و و پروردگارت بروی\\د و بجنگی\\د و م\\ا همراهت\\ان ب\\ه دنب\\ال ش\\ما هستیم، و شاید تو برای کاری بیرون رفته بودی، و خداون\\د غ\\یر

(.12889- صحیح. احمد )1(.1779( و مسلم به مانند آن )13638- صحيح. احمد )2 - هدفش راهی است که به ب\\رک الغم\\اد منتهی میگ\\ردد، و ذک\\ر آن در3

کلامش میآید.

حیات صحابه210 آن را برایت پیش آورده، پس به همان چیزی که خداوند ب\\رایت

میخ\\واهیپیش آورده بنگر و حرکت نما و پیمانهای کسی را که وصل نما، و پیمانهای کسی را که میخواهی قطع کن، و ب\\ا کس\\ی که میخواهی دشمنی کن، و با کسی که میخواهی مص\الحه نم\ا و از اموال ما آنچه را که میخواهی بگیر. آنگاه قرآن ب\\ه تایی\\د ق\\ول

ح©ق و©إن﴿ ن\\ازل گردی\\د: سس\\عد \\ك© ب ت © ك© م ب ب ج©\\ك© ر© ر© © ©م©\\آ أ م�ك ٱ م� ن م�©رهون© ©ك منين© ل م م�ف©ريقا من© م� . الایات. و اموی در مغازی خ\\ود﴾٥ٱ

ذکر نموده، و بعد از این قولش، و از امال ما آنچه را میخواهی بگیر، افزوده: و آنچ\\ه را میخ\\واهی ب\\ه م\\ا ب\\ده، و آن چ\\ه را از ماگرفتهای، ب\\رای م\\ا محبوبتر از آنچ\\ه اس\\ت ک\\ه ب\\رای م\\ا گذاش\\تهای، و ام\\ری را ک\\ه دس\\تور دادهای ک\\ار م\\ا مت\\ابعت از دستور و امر توست، به خدا سوگند، اگر ح\\رکت نم\\ایی ت\\ا این

.2 برسی به همراه تو حرکت خواهیم کرد1که به برک غمدان این را ابن اسحاق ذکر نموده، و در سیاق وی آمده: سعد بن

گفت: به خدا سوگند، گویی کهای رسول خ\\دا، ه\\دفتسمعاذ ما هستیم و ما را میخواهی، گفت: »بلی«، سعد بن معاذ گفت: ما به تو ایمان آوردیم، و تو را تصدیق نمودیم، و ش\\هادت دادیم و آنچ\\ه را ت\\و آوردهای هم\\ان ح\\ق اس\\ت و ب\\ر آن عه\\دها و پیمانه\\ای م\\ان را، مب\\نی ب\\ر ش\\نیدن و ط\\اعت از ت\\و دادهایم، بنابراین -ای رسول خدا- برای آنچه اراده نمودهای ح\\رکت کن، ما همراهت هستیم. سوگند به ذاتی ک\\ه ت\\و را ب\\ه ح\\ق مبع\\وث گردانیده، اگر دریا را برای ما بنمایی، و در آن داخل ش\\وی، م\\ا همراهت در آن داخل خواهیم شد، و یک م\\رد هم از م\\ا تخل\\ف نخواهد نمود، و ما این را بد نمیبینیم که ف\\ردا ب\\ا م\\ا ب\\ا دش\\من مان روبرو شوی. ما در جنگ پرصبر هس\\تیم، و در وقت روب\\رو شدن راستکاریم، شاید خداوند از ما را به تو نشان دهد ک\\ه ب\\ه آن چشمت روشن شود، ب\\ه ب\\رکت خ\\دا ح\\رکت کن. و رس\\ول

ب\\ه ق\\ول س\\عد مس\\رور گردی\\د، و )گفتهه\\ای وی(صخ\\دا شادمانش ساخت، بعد از آن گفت: »حرکت نمایی\\د، و بش\\ارت

-)قافل\ه تج\ارتی ی\ا لش\کردهید، چون خداون\\د یکی از دو گ\روه جنگی(- را به من وعده داده است، به خدا سوگند، گویی ک\\ه من

- بنای بزرگی است در ناحیه صنعاء در یمن.1 ( ب\\دون2/294( و تفسیر )3/254- ابن کثیر آن را در البدایة و النهایة )2

سند به ابن مردوی\\ه نس\\بت داده اس\\ت. ام\\ا روایت قب\\ل آن ش\\اهد آناست.


2. این چنین در البدای\\ه )3همین حالا به مردگان قوم نگاه میکنم«( آمده است.62/3

و تVVرغیب نمVVودن بVVه جهVVاد قبVVل از معرکVVه و ص پیامبر سقول عمیر بن حمام

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: رس\\ول خ\\دا سامام احمد از انس بس\بس را ب\ه عن\وان جاس\وس فرس\تاد ت\ا ببین\د ک\ه قافل\هص

ابوسفیان چه شد، وی در حالیک\\ه در خان\\ه، غ\\یر از من و پی\\امبر دیگ\\ر اح\\دی وج\\ود نداش\\ت آم\\د -)راوی(- میگوی\\د: نمیدانمص

را استثناء نمود و یا خیر- میافزای\\د: و1)انس( بعضی از زنان وی ب\\یرونصقصه را برایش بیان نمود. میگوید: آنگاه رس\\ول خ\\دا

آمد و صحبت نموده گفت: »م\\ا در طلب چ\\یزی هس\\تیم، کس\\ی که شترش حاضر باشد، باید با ما سوار ش\\ود«. بع\\د م\\ردانی از وی اجازه خواستند تا شترهایشان از بالای مدینه بیاورن\\د. گفت:

وصخیر، مگر کسی که شترش حاض\\ر باش\\د«. و رس\ول خ\دا اصحابش حرکت نمدند حتی قبل از مشرکین به بدر رسیدند بعد

فرمود: »هیچ یک از شما صاز آن مشرکین آمدند و رسول خدا به کاری تا این که من ب\\دان نزدیک\\تر نباش\\م اق\\دام نکن\\د«. بع\\د

فرم\\ود: »به س\\ویصمشرکین نزدیک شدند، آنگاه رسول خ\\دا جن\\تی ک\\ه پهن\\ایی اش چ\\ون آس\\مانها و زمین اس\\ت برخیزی\\د«.

میگفت: ای رس\\ول خ\\دا،سمیگوی\\د: عم\\یربن حم\\ام انص\\اری جنتی که پهنایی آن چون آسمانها و زمین است؟! گفت: »بلی«.

فرم\ود:»چ\ه ت\و را ب\ه اینصعم\یر گفت: بخ بخ! رس\ول خ\دا ، ب\\ه خ\\داصق\\ولت: بخ بخ وا میدارد؟« گفت: ای رس\\ول خ\\دا گفت: توصسوگند، فقط تمنای این که از اهل آن باشم، پیامبر

از اهل آن هستی«. )راوی( میگوید: بعد وی خرماهایی را از ت\\یر دان خود بیرون آورد و به خ\\وردن آنه\\ا ش\\روع نم\\ود، بع\\د از آن گفت: اگ\\ر ت\\ا خ\\وردن این خرماه\\ایم زن\\ده بم\\انم، این زن\\دگیی ط\\ولانی اس\\ت. میافزای\\د: وی خرماه\ایی را ک\\ه هم\\راهش ب\\ود

( آم\\ده آن را ذک\\ر2/177- ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )3 نموده و سند آن از عروه مرسل است. همچنین ابن کث\\یر در البدای\\ة و

آن را اینگونه روایت نموده/( وی می گوید: ابن اسحاق 3/258النهایة ) ( از ابن3952و این روایت شواهد بسیاری دارد از جمله آنچه بخ\\اری )

( از3/188( و احم\\د )1779مسعود روایت نم\\وده و همچ\\نین مس\\لم )حدیث انس.

.م.ص- پیامبر 1

حیات صحابه212 ان\\داخت، و بع\\د ب\\ا ایش\\ان جنگی\\د ت\\ا این ک\\ه کش\\ته ش\\د -خ\\دا

(277/3. این را مسلم نیز در چنان که درالبدای\د )2رحمتش کند- ( این را همچنین به ط\\ولش،99/9آمده، روایت نموده و بیهقی )

( به اختصار روایت کردهاند.426/3و حاکم ) به س\\ویصو نزد ابن اسحاق آم\\ده، بع\د از آن رس\\ول خ\\دا

مردم رفت، ایشان را ترغیب و تش\\ویق نم\\وده گفت: »س\\وگند به ذاتی که جان محمد و در دست اوست، امروز با ایش\\ان ه\\ر مردی ک\\ه ب\\ا ص\بر و امی\\د پ\\اداش از س\\وی پروردگ\ار بجنگ\\د و کشته شود، در حالی که پیش تازد،و روی نگردان\\د، خداون\\د وی

-از بنی سلمه که در سرا داخل جنت میسازد«. عمیربن حمام آی\\ا دردس\\تش خرماه\\ایی ب\\ود و آنه\\ا را میخ\\ورد- گفت: بخ بخ

میان من و اینکه داخل جنت شوم همین باغی است که اینان مرا بکشند. میافزاید: بعد از آن خرماها را از دس\\ت خ\\ود ان\\داخت، و شمشیر خود را گرفت و با قوم جنگید تا این ک\ه کش\ته ش\د. ابن

جریر متذکر شده: عمیر در حالی که میجنگید چنین میسرود؟الا التقى وعم\\\\\ل ال\\\\\\معادركضا الى الل\\ه بغ\\ير زاد

والص\\\بر في الل\\\ه علىالجه\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\اد

وك\\\\ل زاد عرض\\\\ه النف\\\\اد

غ\\\\يرالتقى وال\\\\بر والرش\\\\اد

( آمده است.277/3و این چنین در البدایه ) در آن مصVVرف و قصه تبوک و ذکر اموالی که صVVحابهن

انفاق نمودند\\اس105/1ابن عس\\اکر ) روایت نم\\وده، ک\\ه ب( از ابن عب

از ط\\ائفصگفت: من شش م\\اه بع\\د از خ\\روج رس\\ول خ\\دا نزدش آمدم، بع\د از آن خداون\\د وی را ب\ه غ\زوه تب\\وک دس\\تور داد، و این همان است که خداوند آنرا به نام »ساعات س\\ختی« یاد نم\\وده، و آن در گرم\\ای ش\\دید رخ داد، در این هنگ\\ام نف\\اق زیاد گردید، و اصحاب ص\\فه - ص\\فه خانهای ب\\ود، مرب\\وط اه\\ل

وصفق\\ر، ک\\ه در آن جم\\ع میش\\دند، و ص\\دقه رس\\ول خ\\دا مس\\لمانان برای ش\\ان میآم\\د. و چ\\ون غزوهای ف\\را میرس\\ید،

( و حاکم بطور مختص\\ر9/99( و بیهقی در »الکبری« )1901- مسلم )2(3/426.)


مسلمانان به سوی آنان روی میآوردند، هر کسی یک نف\\ر و ی\\ک تع\\دادی را ک\\ه میخواس\\ت، بات\\امین خ\\وراک وی، ب\\ه عه\\ده میگرفت، بعد آنها را آم\\اده میس\\اختند، و همراه ش\\ان ب\\ه جن\\گ

عمل خ\\ویش ب\\رای آنه\\ا امی\\د ث\\واب و پ\\اداشمیرفتند، و از این مسلمانان را به انف\\اقصمیداشتند - هم زیاد بودند، رسول خدا

و مصرف در راه خدا با داشتن نیت و امید ث\\واب دس\\تور داد، و آنه\\ا ن\\یز ب\\ه نیت و تمن\\ای ث\\واب انف\\اق و مص\\رف نمودن\\د، و م\\ردانی ب\\دون نیت ث\\واب نفق\\ه نمودن\\د، م\\ردانی از فق\\رای مسلمین برده شدند و عدهای باقی ماندند، و کسی که به\\ترین

ب\\ود، ویسص\\دقه را در آن روز نم\\ود عب\\دالرحمن بن ع\\وف ص\\د اوقی\\ه نفق\\ه سدویست اوقیه صدقه داد،و عمربنالخطاب

نود وسق خرما ص\دقه داد. عم\\ر بنس 1نمود، و عامر انصاری الخطاب گفت: ای رسول خدا، من بر آن هستم که عبدالرحمن مرتکب گناه ش\\ده اس\\ت، چ\\ون ب\\رای اه\\ل خ\\ود چ\\یزی ب\\اقی

از وی پرس\\ید: »آی\\ا ب\\رایصنگذاشته است. آنگاه رسول خدا اهلت چ\\یزی گذاش\\تهای؟« گفت: بلی، بیش\\تر از آنچ\\ه انف\\اق

پرسید »چقدر؟« گفت: آنچه خداصنمودم و بهتر از آن پیامبر و پیامبرش از رزق و خیر وعده نمودهاند. و مردی از انصار ک\\ه

گفته میش\\د، ی\\ک ص\\اع خرم\\ا را آورده آن راسبه او ابوعقیل صدقه نمود. منافقین هنگامی ک\ه ص\دقات را دیدن\د، ب\ه چش\م اشاره میکردند، و چون صدقه مردی زیاد میبود، به سوی وی به چشم اشاره نموده میگفتند: ریاکار است. و اگ\\ر م\\ردی مق\\دار کمی خرما را به اندازه توان خود صدقه میداد میگفتن\\د: این ب\\ه آنچه آورده خود محتاجتر است. هنگامی که ابوعقی\\ل ی\\ک ص\\اع حرما را آورد، گفت: امشبم را با کشیدن آب ریسمان ب\\رای ب\\ه دست آوردن دو صاع خرما سپری نمودم، به خ\\دا س\\وگند، غ\\یر از آن چیز دیگری نزدم نبود -این در حالی ب\\ود ک\\ه وی مع\\ذرت میخواست و حیا مینمود-، پس یک صاع آن را آوردم، و دیگرش را برای اهل خود باقی گذاشتم. من\\افقین گفتن\\د: این ب\\ه همین صاع خود از دیگ\\ری فق\\یرتر اس\\ت، ومن\\افقین در این ص\\دقات انتظ\\ار آن را میکش\\یدند، ک\\ه غ\\نی و فقیرش\\ان از آن به\\ره و

نصیبی به دست آرند. نزدی\\ک گردی\\د، ب\\ه ک\\ثرت،صهنگامی که خروج رسول خدا

اجازه خواستن را شروع نمودند، و از گ\\رمی ش\\کایت بردن\\د -و: عاصم بن عدی انصاری باشد.شايد درست- 1

حیات صحابه214 به زعم خود- از فتنه در صورت رفتن ب\\ه جن\\گ ترس\\یدند، و ب\\ه دروغ به خدا س\\وگند میخوردن\\د. رس\\ول خ\\دا )ثص( ش\\روع ب\\ه اجازه دادن آنها نمود، و نمیدانست که در نفسهایش\ان چیس\ت، و گروهی از ایشان مس\\جد نف\\اق را ب\\رای ابوع\\امر فاس\\ق بن\\ا نمودند -موصوف در آن وقت نزد هرقل بود، که وی و کنان\\ه بن عبدیالیل و علقمه بن علاثه عامری به وی- )به هرقل( -پیوس\\ته بودند- و سوره »براءه « در آن مورد پی در پی ن\\ازل میش\\د، و آیهای در آن ن\\ازل گردی\\د، ک\\ه رخص\\تی ب\\رای نشس\\ته وج\\ود

نازل فرمود: لأنداشت. هنگامی که خداوند .[41]التوبة: ﴾ٱنفروا خف©افا و©ثق©الا﴿

.«)برای جهاد( سبک بار و گران بار خارج شوید»: ترجمه ضعیفان خیرخواه برای خدا و پیامبرش و م\\ریض و فق\\یر ب\\ه

شکایت برده گفتند: در این امر رخص\\تی نیس\تصرسول خدا و در من\\افقین گناهه\\ای پنه\\ان و مخفیانهای وج\\ود داش\\ت ک\\ه آشکار نشده بود، بعد از آن ظاهر گردید و مردانی که )به خ\\دا، پی\\\امبر و روز آخ\\\رت( یقین نداش\\\تند و تکلی\\\ف و ع\\\ذری هم

( تخلفصبا رسول خدا برای شان نبود، )از شرکت و همرکابی صورزیدند. و این سوره به بیان و تفص\\یل در ش\\ان رس\\ول خ\\دا

نازل گردید، و از کسی که از وی پیروی و مت\\ابعت نم\\وده ب\\ود، تبوک رسید. از همانجا علقم\\ه بن مج\\ززخبر میداد، تا این که به

را به س\\وی فلس\\طین فرس\\تاد، و خال\\دبن ولی\\د راسم\\دلجی به سوی دومه الجندل فرستاد و گفت: »شتاب و عجله کن، ش\\اید

بیرون و درحال شکار بیابی، و دستگیرش ک\\نی«، و خال\\د1وی راوی را دریافت و دست گیرش نمود.

و منافقین در مدینه با شایع نمودن خبرهای بد، اض\\طراب و ناقراری شدیدی را به راه انداخته بودند، و چ\\ون ب\\ه آنه\\ا اطلاع میرسید که ب\\رای مس\\لمانان س\\ختی و بلایی رس\\یده، آن را ب\\ه یک\\دیگر م\\ژده داده، و خوش\\حال ش\\ده میگفتن\\د: م\\ا این را میدانستیم، و از آن میترسیدیم، و چون به س\\لامتی و خ\\یر آنه\\ا خبر داده میش\\دند، ان\\دوهگین میگردیدن\\د. و این را ه\\ر دش\\من ایشان در مدینه از ایشان درک نمود، و هیچ یک از من\\افقین ن\\ه اعرابی و ن\\ه غ\\یر آن ب\\اقی نمان\\د، مگ\\ر اینک\\ه عم\\ل و م\\نزلت

، و هیچ م\\ریض و بیم\\اری2خبیثی را پنهان داشت، و علنی نم\\ود- یعنی اکیدر بن عبدالملک را که پادشاه دومه الجندل.1 : و هیچ ی\\ک ازاين چنين در اصل است و شايد درس\\ت اينط\\ور باشد-\\ 2

منافقین نه اعرابی و نه غیر آن باقی نماند که عمل و منزلت خبی\\ثی را


باقی نماند، مگر این که انتظارگشایشی را در آنچ\\ه خداون\\د در کتابش ن\\ازل مینم\ود میکش\ید، و س\\وره »ب\\راءه « همین ط\\ور نازل میشد تا جایی که مردم درباره مؤمنین گنان هایی نمودن\\د، و ترسیدند که بزرگ و کوچک ایشان ک\\ه در ش\\ان توب\\ه م\\رتکب گن\\اهی ش\\دهاند، ش\\اید درب\\اره آن چ\\یزی ن\\ازل ش\\ود، و آن را آشکار سازد، تا این که این سوره تمام گردید. و برای هر عامل

.1بیان منزلت و جایگاه وی در هدایت و گم\\راهی معل\\وم گردید ( از ابن عس\\اکر و ابن عاب\\د ب\\ه249/1این را در کنزالعم\\ال )

طول آن ذکر نموده است.

صاجVVازه خواسVVتن جVVدبن قیس از جنVVگ، قVVول پیVVامبربرای وی، و آنچه از قرآن دربارهاش نازل گردید

بیهقی از طریق ابن اسحاق از عبدالله بن ابی بک\\ر بن ح\\زم در غزوههای خود بهصروایت نموده که وی گفت: رسول خدا

هر طرفی که ب\\یرون میرفت، چن\\ان وانم\\ود میس\\اخت ک\\ه وی خواهان رفتن به جایی دیگری است، به جز غ\\زوه تب\\وک ک\\ه وی گفت: »ای مردم، من در طلب ق\\وم روم هس\\تم«، و آنه\ا را از هدف آگاه ساخت، و این در زمانی اتفاق افتاده بود که سختی، شدت گرما و قحطی دامن گیر کشور بود، و در فرصتی بود که میوهه\\ا رس\\یده بودن\\د. م\\ردم مان\\دن و س\\کونت در میوهه\\ا

را دوس\\\ت داش\\\تند، و ک\\\وچ ک\\\ردن از آن راوس\\\ایههای خ\\\ود روزی در آمادگیصناخوشایند میدیدند، در حالی که رسول خدا

این ک\\ار ق\\رار داش\\ت، ب\\ه ج\\د بن قیس گفت: »ای ج\\د، آی\\ا میخواهی در جنگ بنی اصفر ش\\رکت ک\\نی؟« گفت: ای رس\\ول

نین\\داز، ق\\ومم میدان\\د ک\\هخدا، به من اجازه برده و مرا در فتنه کسی ازمن ب\\رای زن\\ان ش\\یفتهتر نیس\ت، و من میترس\\م ک\ه آن زنان بنی اص\فر را ب\بینم، آنه\ا م\را در فتن\ه اندازن\د، بن\ابراین ای

از وی روی گردانی\\دهصرسول خدا، به من اجازه بده، و پی\\امبر گفت: »به تو اجازه دادم«. پس خداوند تعالی نازل فرمود:

پنهان مینمود، مگر این که آن را آشکار نمود. ( و در س\\ند آن عثم\\ان بن1/105- ضعيف. ابن عساکر در تاریخ خ\\ود )1

( آم\\ده اس\\ت2/12عطاء خراسانی است که آنگونه که در »تق\\ریب« )ضعیف است.

حیات صحابه216©\\\\\\ة﴿ ن ف ©لا© في أ تن © ذ©ن لي و©لا© ت ©ق\\\\\\ول هم من ي م�و©م م� ٱ ل� م. م: ٱ م

ق©طوا .[49]التوبة: ﴾س© و بعضی از ایشان کسی است که میگوید مرا اجازه»: ترجمه

.«ده و مرا در فتنه نینداز، آگاه باش که در فتنه افتادهاند ب\\هصمیگوید: در فتنهای ک\\ه وی ب\\ا تخلفش از رس\\ول خ\\دا

ترجیح دادن نفس خود از نفط پی\\امبر واق\\ع گردی\\د )بزرگ\\تر( از آن بود که موص\\وف از افت\\ادن در آن توس\\ط زن\\ان ب\\نی اص\\فر

میهراسید:©فرين©﴿ ك ©محيط© ب م© ل ه©ن م�و©إن ج© ٱ $) .[49]التوبة: ﴾ن

.«و بی شک جهنم احاطه کننده کافران است»: ترجمه برای کسی میگوید که دنبال وی قرار دارد. و مردی از جمل\\ه منافقین است: در گروهی نروی\\د و بس\\یج نش\\وید، پس خداون\\د

تعالی نازل فرمود: ق©هون©﴿ © ©انوا ي ك ر ل د ح© ©ش© م© أ ه©ن ©ار ج© م.ق ن م� ل� .[81]التوبة: ﴾م�

.«بگو: آتش دوزخ از این هم گرمتر است اگر بفمند»: ترجمه در سفر خود ج\دی گردی\د،صمیگوید: بعد از آن رسول خدا

و م\ردم را ب\ه جه\اد ام\ر نم\ود، ت\وانگران را ب\ه نفق\ه و حم\ل نمودن مردم در راه خدا )توس\\ط آم\\اده س\\ازی اس\\ب، ش\\تر و غیره( تشویق و ت\رغیب نم\ود. بن\ابراین م\ردانی از اه\ل غن\اءو

در این غ\زوهسسرمایه حمل نمودند، و نیکی کردند، و عثمان مصرف و کم\\ک ب\\زرگی نم\\ود، ک\\ه کس\\ی بزرگ\\تر از آن انف\\اق نکرده بود، و بر دویس\\ت ش\\تر )نیروه\\ای مجاه\\دین( را انتق\\ال

( آم\\ده، و این را108/1. این چ\\نین در ت\\اریخ ابن عس\\اکر )1داد ب\\ه اختص\\ار روایت ک\\رده س( از ع\روه33/9بیهقی درالس\\یر )

( این را از ابن اسحاق از زهری و یزید3/5است. و در البدایه ) بن روم\\ان و عبدالل\\ه بن ابی بک\\ر و عاص\\م بن عم\\ر ب\\ه مانن\\د

آن،ذکر نموده. روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: بو ط\\برانی این را از ابن عب\\اس

خواست به غزوه تبوک ب\\رود، ب\\هصهنگامی که به رسول خدا ج\د بن قیس گفت: »درب\\اره جه\اد ب\\نی اص\غر چ\ه میگ\\ویی؟« گفت: ای رسول خدا، من مردی زن دوست هستم، و هر گاهی زن\\ان ب\\نی اص\\فر را ب\\بینم در فتن\\ه میافتم، آی\\ا ب\\ه من اج\\ازه نشستن میدهی، و م\را در فتن\ه نمین\\دازی؟ پس خداون\د این را

نازل فرمود: ( و ط\\بری )9/33( و بیهقی )1/108. ابن عس\\\اکر )ض\\\عیف مرسل-\\\ 1

( از عروه بطور مرسل.3/102:10


﴿ ق©طوا ©ة س\\© ن ف ©لا© في أ تن © ذ©ن لي و©لا© ت ©قول هم من ي م�و©م م� ٱ ل� م. م: ٱ ﴾م.1(30/7. هیثمی )[.49]التوبة:

: در این یحیای حمانی آمده، و ضعیف میباشد.میگوید و فرسVVتادن صVVحابه به سVVوی قبایVVل و مکVVه ص پیVVامبر

جهت بسیج نمودن آنها در راه خدا ص( مت\\ذکر گردی\\ده ک\\ه: رس\\ول خ\\دا 110/1ابن عس\\اکر )

به سوی قبایل و مکه )عدهای از اصحاب را( جهت بسیج نمودن آنها به سوی دشمن شان فرستاد، در این راستا بریده بن حصیب

2 را به س\\وی اس\\لم فرس\\تاد و دس\\تورش را داد ت\\ا ب\\ه ف\\رعس

را به سوی قومش فرستاد، و ام\\رشسبرسد، ابورهم غفاری نمود تا آنها را در سرزمین هایشان طلب نماید، و ابوواقد لی\\ثی

ب\\ه ط\\رفس به طرف قوم خ\\ود رفت، و ابوجع\\د ض\\مری س خ\\ود به س\\وی س\\احل خ\\ارج ش\\د، و راف\\ع بن مک\\بیث و جن\\دبن

را به س\\ویس را به س\\وی جهین\\ه و نعیم بن مس\\عود بمکیث بن عم\\رو فرس\\تاد، ک\\هاش\\جع و ع\\دهای را به س\\وی ب\\نی کعب

عبارت بودند از: بدیل بن ورقاء، عمروبن سالم و بشر بن سفیان و عدهای را که طرف شلیم اعزام داشت، که از جمله آنه\\اش

بود.سعباس بن مرداس و انفاق نمودن مال در غزوه تبوک صحابهن

مسلمانان را به جهاد تشویق و ترغیب نم\\ود،صرسول خدا به صدقه دادن دستورشان داد، و آنان صدقات ف\\راوانی تق\\دیم

ب\\ود ک\\هساب\\وبکر ص\\دیق داشتند،و اولین کسی که صدقه داد، صهمه مالش را آورد، )که( چهارهزار درهم )ب\ود(، رس\ول خ\دا

به وی گفت: »آیا برای اهلت چیزی باقی گذاشتی؟« پاسخ داد: بانص\\ف م\\ال خ\ودس. بعد از آن عمر 3خدا و پیامبرش داناترند

گفت: »آی\\ا ب\\رای اهلت چ\\یزی ب\\اقیصآم\\د، پی\\امبر خ\\دا و خ\\بر آنچ\\ه4گذاشتی؟« پاسخ داد: بلی، نص\\ف آنچ\\ه را آوردم

اب\\وبکر ص\\دیق آورده ب\\ود ب\\ه عم\\ر رس\\ید: پس گفت: در هیج ( و در آن12/122- س\\ند آن ض\\عیف اس\\ت. ط\\برانی در »الکب\\یر« )1

( می گوید ضعف است.7/30حمانی چنانکه هیثمی )- جای معروفی است در بین مکه و مدینه. به نقل از نهایه.2 درس- این چنین در اصل آمده، ولی محفوظ چنین است ک\\ه: اب\\وبکر 3

گفت: خدا و پیامبرش را.صپاسخ به رسول خدا - این چنین در اصل آمده، و شاید درست چنین باشد: نصف مالم را.4

حیات صحابه218 خیری هرگز باهم مسابقه ننمودیم، مگر این که او از من در آن

. و عب\\اس بن عب\\دالمطلب و طلح\\ه بن1ک\\ار س\\بقت گ\\رفت تق\\\دیم نمودن\\\د، وص م\\\الی را ب\\\ه رس\\\ول خ\\\دا بعبیدالله

دویست اوقیه برایش آورد، و سعد بنسعبدالرحمن بن عوف هم مالی را برایش آورد و همچنین محمد بن مس\\لمهسعباده

نود وسق خرما ص\\دقه نم\\ود، وس آورد، و عاصم بن عدی س ثلث آن لش\\کر را آم\\اده س\\اخت، و او ازسعثم\\ان بن عف\\ان

همه آنان زیادتر انفاق نموده بود، حتی نیازمندی ثلث آن ساز و برگ برآورده ساخت، تا حدی که گفت\\ه میش\\د،دیگ\\ر برای ش\\ان نیاز و حاجتی باقی نمانده است، حتی ک\\ه سوزنهایش\\ان را ن\\یز

در صرای شان آماده نموده بود، و گفته میشود که رسول خدا آن روز گفت: عثمان را بعد از این هر عملی بکند، )آن عمل به

وی صاحبان( ضرر نمیرساند«!!. وی مال و سرمایه را در خیر و معروف ترغیب نم\\ود، و آنه\\ا در این عمل، خیر را در نظر گرفته و ب\ه آن نیت کردن\\د، و غ\\یر آنها کسانی ک\\ه از ایش\\ان ض\\عیفتر بودن\\د، ن\\یز همت گماش\\تند، حتی ک\ه م\\ردی از آنه\ا ی\\ک راس ش\\تر را ب\\رای ی\\ک و دو م\\رد

میگفت: این ش\تر در بین ش\ما باش\د و آن را ب\ه ن\وبتمیآورد و سوار شوید، و مردی نفقهای را با خود آورده آن را ب\\رای بعض\\ی کسانی که خارج میشدند، میداد، حتی زنان هم با تمام ق\درت ب\ر آنچه توانایی داشتند، د راین راستا کم\\ک و مع\\اونت میکردن\\د. ام

میگوید: من جامهای را دی\\دم ک\\ه در پیش روی لسنان اسلمی در خان\\ه عائش\\ه ف\\رش ش\\ده ب\\ود، در آن: حلقهه\\ا،صپی\\امبر

گوش\\وارهها و انگش\\ترهایی ق\\رار2دست بندها، پ\\ای ب\\رنجی ها داش\\ت، و از آنچ\\ه زن\\ان جهت کم و اع\\انت مس\\لمین ب\\رای آمادگی شان فرستاده بودند پر گردیده بود، و م\\ردم در س\\ختی ش\\دید ق\\رار داش\\تند، هنگ\\امی ب\\ود ک\\ه میوهه\\ا رس\\یده ب\\ود، و سایهها دلپسند ومرغوب بود،و مردم باقی مان\\دن و س\\کونت را دوست داشتند و کوچ کردن از آن را در هم\\ان ح\\الت و زم\\انی که در آن قرار داشتند، بد و ناخوشایند میدیدن\\د. و رس\\ول خ\\دا

در این کار سرعت و جدیت را در پیش گرفت و پیامبر خ\\داص اردوگاه خ\ود را در ثنی\\ه ال\\وداع برپ\\ا داش\\ت، و م\\ردم زی\\ادص

بودند که ثبت نام آنها مشکل بود، کم مردی بود که میخواس\\ت ناپدید شود، مگر این که گمان مینمود، این کار ب\\ر رس\\ول خ\\دا

(.1/437- مسند احمد )1- خلخان. م.2


در صورت که دربارهاش وحی از طرف خداوند نازل نشود،صپوشیده و پنهان خواهد ماند. آم\\اده س\\فر گردی\\د، و تص\\میمصهنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

حرکت را گ\\رفت، س\\باع بن عرفط\\ه غف\\اری -و گفت\\ه میش\\ود، - را ب\ر مدین\ه جانش\ین گماش\ت، و پی\امبر بمحمد بن مسلمه

فرمود: »کفشها را زیادبگرید، چون مرد هنگامی کفشصخدا صداشته باشد، همیشه سوار میباشد«. و وقتی که پیامبر خ\\دا

از جمله منافقینی که تخلف نموده بودند1حرکت نمود، ابن ابی از وی تخل\\ف ورزی\\د، گفت: محم\\د ب\\ا ب\\دی ح\\الت، گرم\\ا و سرزمین بعید با بنی اصفر میجنگد، کاری که ط\\اقت و توان\\ایی

بازی اس\\ت؟!2آن را ندارد!! محمد گمان میکند قتال بنی اصغر و کسی که با وی قرار داشت نیز مثل نظر وی من\\افقت نم\\ود. بع\\د از آن ابن ابی گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، گ\\ویی ک\\ه من در اصحاب ولی نگاه میکنم که فردا در ریس\\مانها بس\\تهاند - البت\\ه

وصب\\ه خ\\اطر ایج\\اد اض\\طراب و رعب در قب\\ال رس\\ول خ\دا از ثنی\\ه ال\\وداع به س\\ویصیارانش -. و هنگامی که پیامبر خ\\دا

تبوک حرکت نمود، و بیرق و پرچمها را بلند نمود، لوای بزرگ\\تر سپرد، و پرچم بزرگ خود را به زب\\یر داد،سخود را برای ابوبکر

و پرچم اوس را برای اسید بن حضیر اعطا نم\ود، و ل\وای خ\زرج را به ابودجانه تحوی\\ل داد، و گفت\\ه میش\\ود: ب\\ه حب\\ابن من\\ذر دارد

صرضوان الل\\ه علیهم الجمعین. و ش\\مار م\\ردم ب\\ا رس\\ول خ\\دا سی هزار بود، و ده هزار اسب با خود همراه داشتند، و برای ه\\ر شاخهای از انصار دستور داد تا ل\واء و ب\\یرق خ\ود را بگ\\یرد، و در

. اختت\ام ب\ا ح\ذف3قبایل عرب نیز ب\یرق و پرچمه\ا وج\ود داشتاندک.

در فرسVVتادن اسVVامه در بيمVVارى ص كوشش و اهتمVVام پيVVامبر در اين مسVVVئله در اولسوفVVVاتش، و شVVVدت توجVVVه ابVVVوبكر

خلافتش

- وی همان عبدالله بن ابی بن سلول خزرجی رئیس منافقین است.1- روم. م.2 ( در اس\\تاد آن1/110- بسیار ض\\عیف. ابن عس\\اکر در ت\\اریخ دمش\\ق )3

واق\\دی اس\\ت ک\\ه ب\\ر اس\\اس آنچ\\ه در تق\\ریب آم\\ده م\\تروک اس\\ت. )2/194.)

حیات صحابه220 فرستادن اسامه، احضار مسلمانان نخستین و اولیVVه در

بر کسی که در مورد تعیین اسVVامه ص آن و انکار پیامبراز طرف وی به عنوان امیر انتقاد نمود

( از طریق زهری از عروه و او از اسامه120/1ابن عساکر ) به وی دستور داد تاص روایت نموده که: رسول خدا ببن زید

صبحگاهان هج\\وم بی\\اورد و آتش بزن\\د. بع\\د از آن1بر اهل ابنی به اسامه گفت: »به نام خدا حرکت کن«، وی باصرسول خدا

بلند نمودن لوای بسته شده خ\\ود ب\\یرون گردی\\د، و آن را ب\\رای بریده بن حصیب اسلمی تحویل داد، و او ب\\ا آن پ\\رچم به س\\وی

اسامه را ام\\ر نم\\ود، وصخانه اسامه بیرون شد. ورسول خدا اردوگاه گرفت، و اردوگاهش را در موض\\ع س\\قایه2او در جرف

سلیمان امروزی بر پای ساخت. و مردم به بیرون رفتن ش\\روع به بیرون رفتن نمودن\\د، و ه\\ر کس ک\\ه از ک\\ارش ف\\ارغ میش\\د به سوی اردوگاه خود بیرون میگردید، و کسی که ک\\ار و ح\\اجت خود را برآورده نساخته ب\\ود وی هن\\وزوقت داش\\ت. و کس\\ی از مهاجرین اوایل باقی نبود که در ن غ\\زوه احض\\ار نش\\ده باش\\د: عمربن الخطاب، ابوعبیده، سعدبن ابی وق\\اص، ابواع\\ور س\\عید بن زید بن عمروبن نفیل و شمار مردان دیگری از مه\\اجرین از آن جمله بودن\\د، و از انص\\ار تع\\دادی بودن\\د: قت\\اده بن نعم\\ان و

.شسلمه بن اسلم بن حریش م\\ردانی از مه\\اجرین -ک\\ه دراین ارتب\\اط شدیدترین ش\\ان در گفتار عیاش بن ابی ربیع\\ه ب\\ود- گفتن\\د: این بچ\\ه ب\\ر مه\\اجرین اوایل امر گماشته میشود!! و گفتار و انتقاد در این ارتباط زی\\اد

بعضی این قول را ش\\نید، و آن را ب\\رسگردید. عمربن خطاب آم\\د وی را ز صکسی که گفته بود رد نمود، و نزد رسول خ\\دا

ب\\ه ش\\دت صقول کسی که گفت\\ه ب\\ود، ح\\بر داد، رس\\ول خ\\دا خشمگین گردید-، و درحالی که بر سر خود پارچهای بسته ب\\ود، و قطیفهای بر دوش داش\\ت - ب\\ر من\\بر رفت، و پس از حم\\د و ثنای خداوند گفت: »اما بعد، ای مردم: این چه سختی است که بعضی از شما درب\اره تع\یین نم\وده اس\امه ب\ه عن\\وان ام\یر از طرف من به من رسیده است؟ به خدا سوگند، اگر در خصوص تعیین نمودن اسامه از طرف من به عن\\وان ام\\یر طعن\\ه زنی و اعتراض نموده باشید، بدون تردید در تعیین نمودن پ\درش قب\ل از وی از طرف من نیز طعنه زنی و اعتراض نم\\وده بودی\\د. ب\\ه

- اسم جایی است در فلسطین در میان عسقلان و رمله.1- نام جایی است نزدیک مدینه.2


خدا سوگند، و به امارت شایسته و سزاوار ب\\ود، و پس\\رش ن\\یز بع\\\د از وی ب\\\ه ام\\\ارت شایس\\\ته و س\\\زاوار اس\\\ت. و او از محبوبترین مردم نزدم بود، و این هم از مجبوبترین مردم ن\\زدم است، و هر دوی آنهامصدر هر خیر ان\\د، بن\\ابراین ب\\ه اراده خ\\یر نمایی\\د، چ\\ون او از زب\\دگان و گزی\\دگان شماس\\ت«. بع\\د از آن

پایین آمد و داخل خانه خود گردید اینک\\ار در روزصرسول خدا شنبه بود، که ده شب از ربیع الاول گذشته بود.

خ\ارج میش\دند، آمدن\\د و ب\اسو مس\لمانانی ک\ه ب\ا اس\\امه خداحافظی مینمودند، ک\\ه درمی\\ان آنه\\ا عم\\ربنصرسول خدا

میگفت: )لشکر ص نیز قرار داشت، و رسول خداسالخطاب داخ\\ل گردی\\ده گفت: ای لاسامه را ح\\رکت بدهی\\د«. ام ایمن

رسول خدا، اگر اسامه را در اردوگاهش بگذاری و تا شفایابیات اقامت کند )بهتر خواهد بود(، چ\\ون اگ\\ر اس\\امه ب\\ه این ح\\الش

صبیرون رود از نفس خود نفعی نخواهد بود. آنگاه رسول خدا فرمود: »لش\کر اس\\امه را ح\رکت بدهی\\د«. م\\ردم ب\ه اردوگ\اه رفتند، و شب یکشنبه را در آنج\\ا س\\پری نمودن\\د، و اس\\امه روز

مریض ب\\ود و صیک شنبه در حالی بیرون رفت که رسول خدا حال خوشی نداشت و آن همان روزی بود که در آن به او داودر

داخل گردید، در حالی که ازصداده بودند، وی نزد رسول خدا چش\\م هایش اش\\ک میریخت. و عب\\اس ن\\زدش ب\\ود و زن\\ان در اط\\رافش ق\\رار داش\\تند، اس\\امه خ\\ود را ب\\ر وی ان\\داخت و

ص ح\\رف نمیزد، آنگ\\اه پی\\امبرصبوس\\یدش - و رس\\ول خ\\دا شروع نموده دستهای خود را به سوی آسمان بلند مینمود و آنها رابر اسامه میمالید. اسامه میگوید: من میدانستم که وی برایم دعا مینمود. اسامه میافزاید: من به اردوگ\\اهم برگش\\تم،. چ\\ون روز دوشنبه شد وی از اردوگاه خود بار دیگ\\ر رفت،ک\\ه رس\\ول

ب\\ه اوص بهبود یافته ب\\ود، اس\\امه ن\\زدش آم\\د، پی\\امبر صخدا گفت: »ص\\بحگاهان ب\\ه ب\\رکت خ\\دا ح\\رکت کن«. و اس\\امه هم\\راهش در ح\\الی ک\\ه س\\لامت ب\\ود خ\\داحافظی نم\\ود، زن\\ان

ب\\ه خ\\اطر خوش\\ی از راحت وی )موه\\ای( خ\\ودصپیامبر خ\\دا داخ\ل گردی\ده گفت:سرا شانه مینمودند، در این وقت اب\وبکر

ه که سلامت هس\\تید، ام\\روز روز دخ\\تر ای رسول خدا، الحمدلل ن\\یز ب\\ه وی اج\\ازهص است، به من اجازه بده و پیامبر 1خارجه

.س- دختر خارجه یکی از همرسان ابوبکر 1

حیات صحابه222 رفت. و اس\\امه ن\\یز به س\\وی اردوگ\\اه خ\\ود1داد، و او ب\\ه س\\نح

سوار شد، و یاران خود را نیز ب\\رای پیوس\\تن ب\\ه اردوگ\\اه ص\\دا نمود، وی به اردوگاه خود رسید و مردم را در حالی ک\ه روز ب\\ه

پایان میرفت امر به حرکت نمود.و داخل شدن صحابه به مدینه ص وفات رسول خدا

در حالی اسامه میخواست از جرف سوار شود، فرس\\تاده ام -وی مادرش میباشد- ب\\ه وی رس\\ید: این خ\\بر را ب\\ه او لایمن

میکند، آنگاه اسامه درحالی ک\\ه وفات صرسانید که رسول خدا عمر و ابوعبیده، وی را همراهی مینمودند، به ط\\رف مدین\\ه روی

در حالی رس\\یدند ک\\ه وف\\ات مینم\\ود، وصآورد، نزد رسول خدا هنگامی که آفتاب غ\\روب نم\\ود در روز دوش\\نبه، صپیامبر خدا

ک\\\ه دوازده ش\\\ب از ربیعالاول گذش\\\ته ب\\\ود رحلت نم\\\ود و مسلمانی که در جرف اردوگاه گرفته بودند، داخل مدینه شدند،

یدهبن حصیب با لواس اسامه در حالی که بس\\ته ش\\دهسو بر© آورد و در صبود، داخل گردید، و آن را نزد دروازه رسول خ\\دا

بیعت ص\\ورتسآنج\\ا نص\\بش نم\\ود. و وق\\تی ک\\ه ب\\ا اب\\وبکر گرفت، به بریده دستور داد، تا بیرق را به خان\\ه اس\\امه ب\\برد، و آن را ابدا، تا این که اسامه همراه شان به جنگ نرفت\\ه نگش\\اید. بریده میگوی\\د: من ب\\ا ب\\یرق ب\\یرون آم\\دم، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه خان\\ه اسامه رسیدم، بعد از آن همراه آن با اسامه در حالی که بس\\ته شده بود به سوی شام بیرون آمدم، و بعد از آن، با آن ب\\ه خان\\ه اسامه برگشتیم و آن بیرق در خانه وی ت\\ا این ک\\ه وف\\ات نم\\ود

بسته شده بود. در فرسVVتادن لشVVکر اسVVامه جهت س اصVVرار ابVVوبکر

صتطبیق امر پیامبر به عرب رس\\ید، ع\\دهای ازصهنگامی خبر وفات پیامبر خدا

به اس\\امه گفت: )ب\\هسایشان از اسلام مرتد گردیدند، ابوبکر س\\وق داده ب\\ود، ح\\رکتصهمان طرفی که تو را پی\\امبر خ\\دا

کن( و مردم شروع به خ\\ارج ش\\دن نمودن\\د،و در هم\\ان موض\\ع نخست خویش اردوگاه برپا کردند و بریده ب\ا ل\واء ب\\یرون رفت تا این ک\\ه ب\\ه هم\\ان اردوگ\\اه اول ش\\ان رس\\ید. و این عم\\ل ب\\ر بزرگان و کبار مهاجرین اوایل سخت تمام شد، و عمر، عثم\\ان،

- جایی است در حوالی مدینه ک\\ه من\\ازل ب\\نی ح\\ارث ب\\نی خزرجدر آن1قرار داشت.


ن\\زد اب\\وبکرشابوعبیده، س\\عد بن ابی وق\\اص و س\\عیدبن زی\\د رفته گفتند: ای خلیفه رس\\ول خ\\دا،ع\\رب از ه\\ر ط\\رف ب\\ر ت\\و خروج و قیام نموده، و تو با متفرق س\\اختن این ارتش پراکن\\ده نمیتوانی، کاری بکنی، آنها را آماده بر ضد اه\\ل ارت\\داد کن، ک\\ه توسط ایشان سینههای آنها را هدف قرار دهی، و دیگر این که: ما بر اهل مدینه که اولاد و زنان در آن هستند،ازاین که هجومی بر آن صورت بگیرد، در امان نیستیم، اگر جنگ روم را تا وق\\تی که اسلام استقرار و ثبات پیدا کند و اهل ارت\\داد ب\\ه آنچ\\ه از آن بیرون شدهاند، بر گردن\\د، ی\\ا این ک\\ه شمش\\یر ایش\\ان را ن\\ابود

اس\\امه را بفرس\\تی، به\\ترسازد، به ت\\أخیر ان\\دازی، و بع\\د از آن خواهد شد، چون ام\\روز م\\ا از حمل\\ه روم ب\\ر خویش\\تن در ام\\ان

هستیم. سخن ایشان را شنید، گفت: آیا کسی ازسوقتی که ابوبکر

شمامی خواهد چیزی بگوید؟ گفتند: خیر، سخن م\\ا را ش\\نیدی. سپس فرمود: سوگند به ذاتی که ج\\انم در دس\\ت اوس\\ت، اگ\\ر گمان نمایم که درندگان را در مدینه میخورند، باز هم این لشکر را میفرستم، و گزیری نیست مگر این که از آن بازگردد )یع\\نی

(، چگون\\ه1 ب\\ه م\\أموریت خ\\ویش ب\\رود و ب\\ازگردد؟ساس\\امه امکان دارد )که من آن را متوقف سازم(، در ح\\الی ک\\ه رس\\ول

ک\\ه از آس\\مان وحی ب\\رایش ن\\ازل میش\\د، میگفت:صخ\\دا »لشکر اسامه را حرکت بدهید«!! فقط درباره ی\\ک ک\\ار اس\\ت که همراه اسامه در آن مورد صحبت میکنم، با وی درباره عم\\ر صحبت میکنم، که نزد ما باقی بمان\\د، چ\\ون وج\\ود وی ن\\زد م\\ا ضروری است، و به خدا سوگند، من نمیدانم که آی\\ا اس\\امه این کار را میکند یا خیر، به خدا سوگند، اگر وی ابا ورزید،مجبورش نمیسازم. قوم دانستند که ابوبکر ب\\ر ارس\\ال لش\\کر اس\\امه ب\\ه

صورت جدی تصمیم گرفته است. ن\\زد اس\\امه درخان\\ه وی رفت، و ب\\ا او ص\\حبتسو اب\\وبکر

ب\\ه ویسنمود تا عمر را بگذارد، و او این کار را نمود، اب\\وبکر میگفت: آیا در ح\\الی اج\\ازه دادی ک\\ه نفس\\ت خ\\وش و راض\\ی

ب\\یرونسب\\ود؟ اس\\امه گفت: بلی. )راوی( میافزای\\د: اب\\وبکر رفت، و منادی خ\ود را ام\ر نم\ود ک\ه ن\دا در ده\د: من س\\وگند

با اسامه بیرونصمیدهم، باید کسی که در زندگی رسول خدا : و اول جز به آن ب\\ه چ\\یزی ش\\روع نمیکنم. و این راو در الكنز آمده-\\ 1

درستتر مینماید.

حیات صحابه224 رفته بود، از لشکر اسامه تخلف ن\\ورزد، چ\\ون من ب\\ه ه\\ر کس

از وی تخلف نموده باشد، او را پیاده جهت پیوس\\تنبرخوردم که ب\\ه وی میفرس\\تم. وی دنب\\ال آن تع\\داد از مه\\اجرین ک\\ه درب\\اره امارت اسامه چیزی گفته بودند فرستاد، و بر آنها شدت و غلظت کرد، و ایشان را به بیرون رفتن مأمور نمود، وبه این صورت ی\\ک

انسان هم تخلف نورزید. جهت مشایعت اسامه و مس\لمین ب\\یرون آم\د، وسوابوبکر

هنگامی که اسامه ازجرف با یارانش که سه هزار مرد بودند، و س\\اعتی در پهل\\ویسهزار اسب داش\\تند، س\\وار ش\\د، اب\\وبکر

اسامه حرکت نمود، و بعد از آن گفت: )دینت، امانتت و فرجام ت\\و را وص\\یتصعملت را ب\\ه خداون\\د میس\\پارم، رس\\ول خ\\دا

را به ج\ای آر، و من ت\\و راصنموده است، و تو امر رسول خ\دا نه امر میکنم و نه از آن بازمیدارم، فقط من اجراء کننده امری

ب\\ه آن دس\\تور داده اس\\ت(. وی ب\\هصهستم، که رس\\ول خ\\دا سرعت ب\\یرون گردی\\د، و س\\رزمین هایی را ک\\ه از اس\\لام مرت\\د نشده بودند، مانند جهینه و غیر وی از قضاعه، ب\\ه ص\\ورت آرام طی نم\\ود. و وق\\تی ک\ه ب\ه وادیی ق\را رس\\ید، جاسوس\ی را از طرف خود، که از بنی عذره بود، به او حریث گفته میشد، پیش فرستاد، وی بر پشت سواری خود پیشاپیش وی خارج گردید، و با تنفیذ امر با سرعت به حرکت خ\ود ادام\ه داد، ت\ا این ک\ه ب\ه ابنی رسید، وی آنچه را در آنجا بود دید، و راه را تغی\\یر داده ب\\ه سرعت برگشت، تا این که در مسیر دو شب راه دورتر از ابنی با اسامه روبرو گردید، و به وی خبر داد، که مردم در غفلت اند، و تجمعی ندارند، و به اسامه گفت که باید قبل از جمع ش\\دن و تجمع آنه\\ا ب\\ر س\\رعت خ\\ود بیفزای\\د، و ب\\ر آنه\\ا ناگه\\ان هج\\وم

. این چ\\نین در مختص\\ر ابن عس\\اکر آم\\ده. و این را در1بی\\اورد واق\\دی از اس\\امه( از ابن عساکر از طری\\ق 312/5کنزالعمال )

( ب\\ه آن اش\\اره107/8 ذکر نم\\وده، و حاف\\ظ در فتح الب\\اری )سکرده است.

اجازه خواسVVتن اسVVامه بVVرای برگشVVت بVVه مدینVVه، عVVدم در این باببقبول ابوبکر، و قصه وی با عمر

( و در اس\\ناد آن2/47- بسیار ضعیف. ابن عساکر در »تاریخ دمشق« )1 ( و ص\\الح بن ابی2/194اس\\ت: التق\\ریب )واق\\دی اس\\ت ک\\ه م\\تروک

( آمده ضعیف است.1/398الاخضر نیز چنانکه در التقریب )


روایت نم\\وده،1ابن عساکر همچ\\نین از حس\\ن بن ابی الحسن قبل از وفات خ\\ود لش\\کری را از اه\\ل صکه گفت: رسول خدا

ن\\یزسمدینه و اطراف آنها آماده ساخت، که عمربن الخط\\اب را بر ایشان ام\\یرسدر میان شان وجود داشت، و اسامه بن زید

گماشت، تا هنوز آخر ایشان از خندق نگذشته بود که رسول خ\\دا درگذشت. بنابراین اسامه مردم را متوقف ک\\رد، و بع\\د از آنص

برگ\رد، و از ویص گفت: ن\زد خلیف\ه رس\\ول خ\دا سب\ه عم\\ر اجازه بخواه، که به من اجازه بدهد، و مردم بای\\د برگردن\\د، چ\\ون چهرههای شناخته شده، و قوت و شوگت ایشان همراه من اند، و من ب\\ر خلیف\\ه رس\\ول خ\\دا، خویش\\اوند پی\\امبر خ\\دا و فامیله\\ای مسلمین از هج\\وم و تج\\اوز مش\\رکین در ام\\ان نیس\\تم. و انص\\ار گفتن\\د: اگ\\ر وی اب\\ا ورزی\\د، و ب\\ر رفتن م\\ا تأکی\\د داش\\ت، در آن صورت از طرف ما به او بگو، که امارت م\\ا را ب\\ه م\\ردی ب\\زرگ

به امر اسامه حرکت کرد، و نزدسسنتر از اسامه بسپارد. عمر آمد، و او را از آنچه اسامه گفته ب\ود، خ\بر داد. اب\وبکرسابوبکر

ب\\از هم حکمی را ک\\ه گفت: اگر مرا سگها و گرگه\\ا برباین\\د، س س به آن امر نموده است، مسترد نمیکنم. عم\\ر صپیامبر خدا

گفت: انصار مرا امر نمودند ک\\ه ب\\ه ت\\و برس\\انم ک\\ه آنه\\ا از ت\\و میخواهند، ت\\ا امارت ش\\ان را ب\\ه م\\ردی ب\\زرگ س\\نتر از اس\\امه بس\\پاری، اب\\وبکر - در ح\\الی ک\\ه نشس\\ته ب\\ود - از ج\\ای خ\\ود جست، و ریش عمر را گرفته گفت: م\\ادرت ت\\و را گم کن\\د، ای

ام\یر مق\رر نم\وده اس\ت، و صابن خطاب! وی را رسول خ\\دا مرا امر میکنی ت\ا وی را برکن\ار کنم؟! بع\د عم\ر به س\وی م\ردم آمد، و آنها به وی گفتند: چه کردی؟ گفت: بروید، مادرهایتان شما را گم کنند، امروز به سبب شما از خلیفه رسول خدا آن حالت را

دیدم!!. سابوبکر و مشایعت لشکر اسامه

خارج شد، و نزدش\\ان آم\\د، و ایش\\ان راسبعد از آن ابوبکر تشجیع کرده، و مشایعت نمود، این در حالی ب\\ود ک\\ه وی پی\\اده راه میپیمود و اسامه سوار بود، و عب\\دالرحمن بن ع\\وف اس\\ب

را جل\\وکش میک\\رد. اس\\امه ب\\ه وی گفت: ای خلیف\\هسابوبکر رسول خدا، یا سوار ش\\و و ی\\ا این ک\\ه من پ\\ایین میآیم، اب\\وبکر گفت: به خدا سوگند، تو پایین نمیش\\وی، و ب\\ه خ\\دا س\\وگند من

- یعنی حسن بصری.1

حیات صحابه226 هم سوار نخواهم شد و ب\\رمن هیچ ح\\رجی نیس\\ت ک\\ه س\\اعتی قدمهای خود را در راه خدا غبارآلود نمایم، چون برای غازی ب\\ه هر قدمی که میپیمای\\د، هفت ص\\د نیکی نوش\\ته میش\\ود و هفت صد درجه ب\\رایش بلن\\د میگ\\ردد، و هفت ص\\د گن\\اه از وی مح\\و میشود، و این حالت تا وقتی ادام\\ه پی\\دا میکن\\د ک\\ه وی برس\\د.

به اسامه گفت: اگر خواسته باشی که مرا ب\\ا ابق\\ایسابوبکر عمر بن الخطاب مساعدت کنی، این ک\\ار را بکن، و اس\\امه ب\\ه

( و117/1. این چ\\نین در مختص\\ر ابن عس\\اکر )1وی اج\\ازه داد ( از305/6( آم\\\ده. و این را در البدای\\\ه )314/5کنزالعم\\\ال )

سیف از حسن به اختصار ذکر نموده. انکار ابوبکر بر مهاجرین و انصVVار، وقVVتی کVVه بVVا وی در

خصوص نگهداری لشکر اسامه صحبت نمودند ابن عس\\\اکر همچ\\\نین از ع\\\روه روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه از بیعت ف\\ارغ ش\\دند، و م\\ردم مطمئن گردیدن\\د، ابوبکر به اسامه گفت: )به همان طرفی ک\ه ت\\و را رس\\ول خ\\دا

س\\\وق و ح\\\رکت داده اس\\\ت، ح\\\رکت کن(. م\\\ردانی ازص مهاجرین و انصار با وی صحبت نموده گفتند: اسامه و لشکرش را نگه دار، چون ما میترسیم عربها وقتی که وفات رسول خ\\دا

-ک\\ه مص\\ممتر وس را بشنوند، به ما حمل\\ه آورن\\د. اب\\وبکر ص صقاطعتر همه آنان بود- گفت: من لشکری را که رسول خ\\دا

فرس\\تاده نگ\\ه دارم؟! در این ص\\ورت به ک\\ار ب\\زرگی ج\\رأت نمودهام!! سوگند به ذاتی ک\ه ج\انم در دس\ت اوس\ت، این ک\ه عربها بر من حمله آورند بهتر از آن اس\\ت، ک\\ه ارتش\\ی را نگ\\ه

آن را فرس\\تاده اس\\ت!! ای اس\\امه ب\\اصدارم که رسول خ\\دا حرکت کن،لشکر خود به همان طرفی که به آن مأمور شدهای

در ناحیه فلس\\طینصو بعد از آن در همان جایی که رسول خدا و بر اهل مؤته به تو دستور داده است بجنگ، چون خداون\\د آنچ\\ه را میگذاری کفایت خواهد نمود، فقط اگر خواسته باش\\ی ک\\ه ب\\ه عمر بن الخطاب اج\\ازه ب\\دهی، ت\\ا من از وی مش\\ورت و اع\\انت ج\ویم، ب\\ه خ\\اطر این ک\ه وی دارای رأی ب\\وده و نص\\یحت کنن\\ده اسلام است، این کار را بکن، و اسامه این ک\\ار را نم\\ود. و عام\\ه عرب از دین خود برگشتند، و عامه اهل مش\\رق و غطف\\ان و بن\\و

- س\\ند آن ض\\عیف مرس\\ل اس\\ت. ابن عس\\اکر در ت\\اریخ دمش\\ق )1 ( این روایت از مرس\\لات3/225،226( و طبری در تاریخش )2/5049

حسن بصری است.


اسد، و عامه اش\جع از دین برگش\تند، و )قبیل\ه( طیء ب\ه اس\لاممتسک باقی ماند.

گفتند: اسامه و ارتشش را نگ\\هصعموم اصحاب پیامبر خدا دار، و آنها را به طرف کسانی ک\\ه از س\\لام، از غطف\\ان و س\\ایر

از این که اس\\امه سعرب مرتد شدهاند سوق بده. ولی ابوبکر و ارتشش را نگه دارد ابا ورزید و گفت: همه میدانید ک\\ه یکی از

برای شما مش\\ورت نم\\ودنصسفارشها و عهدهای رسول خدا در چیزی بود که در آن سنتی از نبی ت\ان وج\ود نداش\ته باش\د، و در آن ب\\اره از ق\\رآن چ\\یزی برایت\\ان ن\\ازل نش\\ده باش\\د، ش\\ما مشورت خ\ود را دادی\د و من هم نظ\ر خ\ود را برای ت\ان میدهم، بهتر آن را ببینید، و درباره آن مشورت نمایید، چون خداوند شما را هرگز به گمراهی جمع نمیکن\\د، س\\وگند ب\\ه ذاتی ک\\ه ج\\انم در دست اوست، من کاری را در نفس خود بهتر از جه\\اد ب\\ا کس\\ی

آن راصک\\ه ریس\\مانی را از م\\ا من\\ع نم\\وده، ک\\ه رس\\ول خ\\دا میگرفت نمیبینم، و مسلمانان نظ\\ر اب\\وبکر را پذیرفتن\\د و ب\\ه آن سرنهادند، و دیدند که نظر وی از رای ایشان بهتر است. اب\\وبکر در آن فرصت اسامه بن زید را به همان جه\\تی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

وی را مأمور گردانیده بود، اعزام داشت، و وی در آن غ\\زوهص با فرس\تادن اس\امه ی\ک عم\ل درس\ت و ب\زرگ را انج\ام داد، و خداون\\د اس\\امه را س\\الم نگ\\ه داش\\ت، و ب\\رای وی و ارتش\\ش

، و1غنیمت نصیب فرمود: و ایشان را صالح و س\\لامت برگردانید در میان مهاجرین و انصار، هنگامی ک\ه اس\امه خ\ارجسابوبکر

شد، بیرون آمد و اعراب با اولاد خ\\ود ف\\رار نمودن\\د. چ\\ون خ\\بر فرار نمودن اعراب با زنان و اولادشان ب\ه مس\لمانان رس\ید، ب\ا ابوبکر صحبت نموده گفتند: تو به مدینه نزد اولاد و زنان برگ\\رد، و مردی را از اصحابت بر ارتش امیر مقرر کن، و عهده و امرت را برای وی بسپار، مسلمانان پیاپی بر ابوبکر اصرار نمودن\\د، ت\\ا

را ب\\ر ارتش ام\\یر مق\\ررساین که وی برگشت، و خالدبن ولید بود و به او گفت: هنگامی که اسلام آوردند و زکات را پرداختن\\د، آنگاه کسی از شما ک\\ه میخواس\\ت برگ\\ردد، میتوان\\د برگ\\ردد، و

- اینجا در عبارت اندک اشکالی وجود داشت ک\\ه ب\\ا اس\تفاده از اص\\لاح1پاورقی ترجمه شده است. م.

حیات صحابه22811. این چنین در مختصر ابن عساکر )1ابوبکر به مدینه برگشت

( ذکر نموده.314/5( آمده. و آن را الکنز )8/1 ( از س\\یف بن عم\\ر از هش\\ام بن304/6و این را در البدایه )

مت\\ذکر گردی\\ده، ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه ب\\ا بعروه از پ\\درش بیعت صورت گ\\رفت، و انص\\ار در ام\\ری ک\\ه اختلافسابوبکر

نم\\وده بودن\\د جم\\ع ش\\دند، اب\\وبکر گفت: لش\\کر اس\\امه بای\\د فرستاده شود و عربها یا به صورت عام و یا ب\\ه ص\\ورت خ\\اص در ه\\ر قبیلهای مرت\\د ش\\ده بودن\\د، و نف\\اق ظ\\اهر گردی\\ده، و یهودیت و نصرانیت گ\\ردن بلن\\د نم\\وده بودن\\د، و مس\\لمانان ب\\ه خاطر فقدان پیامبر شان و قلت خود و کثرت دشمن شان چ\\ون

گوسفندانی بودند که در شب بارانی و سردتر شده باشند. مردم به وی گفتند: اینه\ا اک\ثریت مس\لمانان اند، و چن\ان ک\ه میبینی عربها بر تو قیام و خروج نمودهاند، و بر ت\\و لازم نیس\\ت که جماعت مسلمین را از اطراف خود پراکنده س\\ازی. اب\\وبکر

گفت: )سوگند به ذاتی که جان ابوبکر در دست اوست، اگرس گمان کنم که درندگان مرا میربایند ب\\ا این هم\\ه لش\\کر اس\\امه را

به آن امر نموده روان\\ه میکنم، و اگ\\ر درصچنان که رسول خدا قریهه\\ا غ\\یر از من کس\\ی ب\\اقی نمان\\د، ب\\از هم آن را ح\\رکت میدهم!!(. ابن کث\\یر میگوی\\د: این ح\\دیث از هش\\ام بن ع\\روه از

روایت شده. و از قاس\\م و عم\\ره از عائشه لپدرش از عائشه رحلتص )روایت است( که گفت: هنگامی ک\\ه رس\\ول خ\\دا ل

مرتد گردید، و نفاق س\\ر برافراش\\ت، ب\\ه1فرمود، قاطبه عرب خدا سوگند، بر پدرم آنچه نازل گردید، که اگر بر کوههای ث\\ابت

صو استوار نازل میگردید، آنها را میشکست و اصحاب محم\\د آن چن\\ان گردیدن\\د، ک\\ه گ\\ویی بزه\\ای ب\\اران زدهای ان\\د ک\\ه در نخلس\\تانی، در ش\\ب ب\\ارانی و در زمین پ\\ر از درن\\دگان ق\\رار دارند، به خدا سوگند، در نقطهای اختلاف ننمودند مگ\\ر این ک\\ه پدرم به عقیم سازی، جلوگیری و فیصله آن ب\\ه س\\رعت اق\\دام

به مانند این روایت نمودهلنمود. این را طبرانی هم از عائشه ( و در س\ند53،\ 52/\ 2- بسیار ضعیف. ابن عساکر در تاریخ دمش\ق )1

آن ولید بن مسلم است که مدلس اس\\ت و در اینج\\ا ن\\یز عنعن\\ه ک\\رده است )با لفظ عن روایت کرده است( و ابن لهیعه نیز ضعیف و بدحفظ

است. در ضمن این حدیث از مرسلات عروة بن الزبیر است. - این چنین در اصل آمده، ولی درست آن است که قاطبه ع\\رب مرت\\د2

نگردیده بود بلکه بعضی قبایل و افرادی از قبایل مختلف مرتد گردی\\دهبودند.


( میگوید: طبرانی این را از طرقی روایت50/9. هیثمی )1استنموده، که رجال یکی از آن ثقهاند.

روایت نموده، که گفت: س\\وگند ب\\هسو بیهقی از ابوهریره خدایی که جز او معبود بر حق و قابل عبادت نیست، اگر ابوبکر

خلیفه انتخاب نمیگردید، دیگر خداوند عب\\ادت نمیش\\د!! بع\دس این را برای بار دوم گفت، و سپس برای سومین ب\\ار گفت. ب\\ه

صوی گفته شد: ب\\از ایس\\ت ای اب\وهریره. گفت: رس\ول خ\دا اسامه را در رأس هفت صد تن به سوی شام سوق داد، و وقتی

درگذش\\ت، و عربه\\اصکه وی به ذی خشب رسید، رسول خدا صدر اطراف مدینه مرتد گردیدند. آنگاه اص\\حاب رس\\ول خ\\دا

جمع گردیده گفتند: ای ابوبکر اینه\\ا را برگ\\ردان، سنزد ابوبکر این\\ان را در ح\\الی ب\\ه ط\\رف روم روان\\ه میک\\نی ک\\ه عربه\\ا در

گفت: س\\وگند ب\\هساطراف مدینه مرت\د گردیدهان\\د؟! اب\\وبکر ذاتی ک\\ه معب\\ودی غ\\یر از وی نیس\\ت، اگ\\ر س\\گها پاه\\ای ازواج

را بکش\\ند، در آن ص\\ورت هم ارتش\\ی را ک\\هصرس\\ول خ\\دا سوق داده است، بر نمیگردانم، و ن\\ه ب\\یرقی راصرسول خدا

آن را بس\ته اس\\ت. بن\\ابراینصهم باز میکنم ک\ه رس\\ول خ\دا اسامه را سوق داد، و وی بر هر قبیلهای که خواهان مرتد شدن بودند، میگذشت میگفتند: اگر اینه\\ا ق\\وت و ق\\درت نمیداش\\تند، مثل اینها از نزدشان برنمیآمد، حالا ما ایشان را میگذاریم ت\\ا ب\\ا روم روب\\رو ش\\وند، آنه\\ا ب\\ا روم روب\\رو گردیدن\\د، و رومیه\\ا را شکست دادند، و به قتل شان رسانیدند، و به سلامت برگش\\تند،

. این3 ب\\ه این ص\\ورت در اس\\لام ث\\ابت و اس\\توار ماندند2و آنها ( آم\\ده. و این را همچین ص\\ابونی در305/6چ\\نین در البدای\\ه )

( آمده، روایت نموده است،129/3المائتین، چنان که در الکنز ) ( آم\\\ده، از124/1و ابن عس\\\اکر، چن\\\ان ک\\\ه در المختص\\\ر )

ابوهریره به مانند آن را روایت ک\\رده اس\\ت. ابن کث\\یر میگوی\\د: عباد بن کث\\یررا -ک\\ه در اس\\ناد آن اس\\ت- گم\\ان میکنم ب\\رمکی

- ضعیف مرس\\ل. از مرس\\لات ع\\روه اس\\ت. نگ\\ا: »مجم\\ع الزوائ\\د« )19/50.)

- شاید هدف ابوهریره هم\ان قب\ایلی باش\د ک\ه درمرت\\د ش\دن و ب\اقی2 مان\\دن در اس\\لام مس\\ترد بودن\\د، و انتظ\\ار جن\\گ اس\\امه ب\\ا روم را

میکشیدند. م. ( و نگ\\ا: توض\\یح ابن کث\\یر2/60- ضعیف. ابن عساکر در تاریخ دمشق )3

(.6/3005بر آن در البدایة والنهایة )

حیات صحابه230 باش\\د، زی\\را فری\\ابی از وی روایت میکن\\د و ب\\رمکی متق\\ارب

الحدیثاس\\ت. و درالح\\دیث میباش\\د، ولی بص\\ری ثقفی م\\تروک کنزالعمال گفته: و سد آن -یعنی حدیث ابوهریره- حسن میباشد.

هنگام وفاتش س قول ابوبکر برای عمر ( از طریق س\\یف روایت نم\\وده ک\\ه:43/4ابن جریر طبری )

پس از خارج شدن خال\\د به س\\وی ش\\ام م\\ریض ش\\دسابوبکر همان مریضی که در آن در خلال چند م\\اه در گذش\\ت. و مث\\نی

در آن وقت ب\ه م\رگس در حالی تشریف آورد، که اب\وبکر س نزدیک شده بود، و خلافت را برای عم\\ر وص\\یت نم\\وده ب\\ود، و

گفت: عم\\ر را ن\\زدمسمث\\نی خ\\یر را ب\\ه وی رس\\انید. اب\\وبکر آمد، و او به عمر گفت: ای عمر آنچه را به ت\\و سبیاورید. عمر

میگویم، بشنو، و بع\\د ب\\ه آن عم\\ل کن، من امی\\دوارم در همین روزم -و روز دوشنبه بود- بمیرم، اگر من مردم، قبل از این ک\ه بیگاه کنی مردم را جمع و با مثنی ب\ه جن\\گ بفرس\\ت، و اگ\ر ت\ا شب باقی ماندم، قبل از این که صبح کنی باید مردم را با مثنی به جنگ بفرست، و هیچ مصیبتی شما را، اگر چ\ه ب\زرگ باش\\د، از امر دین تان و سفارش پروردگارتان مشغول نسازد،و مرا در

دی\\دی و آنچ\\ه را انج\\ام دادم، هم صوقت وف\\ات رس\\ول خ\\دا دیدی، و خلق به مصبیتی مانند آن مصیبت دچار نشدهاند، و ب\\ه خدا سوگند، اگر من از امر خدا و روسل وی کوت\\اهی میک\\ردم، حتما خداوند ما را با خذلان خود مواجه ساخت، و جزای مان را

میداد، و مدینه را آتش فرا میگرفت. در قتVVال اهVVل ارتVVداد و س كوشVVش و اهتمVVام ابVVوبكر صVVديق

مانعين زكات

مشورت ابوبکر با مهاجرین و انصار در خصVVوص قتVVال،و خطبهاش در این باره

روایت نموده، که گفت: بخطیب در رواه مالک از ابن عمر وف\\ات نم\\ود، نف\\اق در مدین\\هصهنگ\\امی ک\\ه پی\\امبر خ\\دا

سربرافراشت، و عرب و عجم مرتد شدند، و تهدید نمودند و ب\\ا هم وعده سپردند که در نهاوند جمع شوند، و گفتند: این م\\ردی که عربها توسط وی نصرت مییافتند: مرده است. آنگاه اب\\وبکر

مهاجرین و انصار را جمع نمود، و گفت: این عرب هااند ک\\هس گوسفند و شتر خود را باز داشتهاند، و از دین ش\\ان برگش\\تهاند، و این هم عجمها اند که در نهاوند با هم وع\\ده گذاش\\تهاند،ت\\ا ب\\ه


قتال شما جمع شوند، و گمان نمودهاند، این مردی ک\\ه توس\\ط وی نصرت مییافتید، مرده است، ب\\ه من مش\\ورت دهی\\د، چ\\ون من هم مردی از ش\\ما هس\\تم، و از هم\\ه ش\\ما در این مص\\یبت گران بارترم، آنها مدت طویلی سکوت اختیار نمودند، بعد از آن

صحبت نموده گفت: -ب\\ه خ\\دا س\\وگند- ایسعمربن الخطاب خلیفه رسول خدا، نظر من این است که نمار را از عرب قبول کنی، و زکات را به آنها بگذاری، چ\\ون آن\\ان ب\\ه زم\\ان ج\\اهلیت نزدیک اند و به اسلام عادت نگرفتهاند، تااین که خداون\\د ایش\\ان را به خیر برگرداند، یا این که خداوند اسلام را ع\\زت بخش\\د، و ما به قتال و جنگ ایشان قدرت و توانایی ی\\ابیم، ب\\ه خ\\اطر این که بقیه مهاجرین و انصار توانایی جنگ ب\\ا قاطب\\ه ع\\رب و عجم

متوجه گردید، وی مثل آن را سرا ندارند. بعد به طرف عثمان هم مثل آن را ابراز داشت و مهاجرین هم ازسگرفت، و علی

ایشان پیروی نمودند. بعد از آن به انصار متوج\\ه گردی\\د، و آنه\\ا نیز از مهاجرین پ\\یروی کردن\\د. وی هنگ\\امی ک\\ه این را دی\\د ب\\ر

منبر بالا رفت، و بعد از حمد وثنای خداوند، فرمود: اما بعد: خداوند محمد را مبعوث نم\\ود، و ح\\ق ان\\دک و آواره بود، و اس\\لام ناآش\\نا و ران\\ده ش\\ده ب\\ود، و ریس\\مانش ض\\عیف گردیده بود و اهلش کم شده ب\\ود، و خداون\\د ایش\\ان را توس\\ط

جمع نمود، و آنها را امت باقی و وس\\ط گردانی\\د، ب\\هصمحمد خدا سوگند، من ت\\ا آن وقت ب\\ه ام\\ر خداون\\د قی\\ام میکنم، و در راه خدا جهاد مینمایم، که خداوند )وع\\دهاش را( ب\\رای م\\ا وف\\ا نماید، و عهدش را برای ما به سر رساند، کسی که از ما کشته میشود، شهید است و در جنت میباشد. خداون\\د ح\\ق را فیض\\له نم\\وده اس\\ت، خداون\\د تع\\الی -ک\\ه در ق\\ولش خلافی نیس\\ت-

فرموده است:ه في﴿ لف©ن © ت © ©ي لصلح©ت ل و©ع©ملوا ذين© ء©ام©نوا منك ل ه لل م�و©ع©د© م� م� ٱ م� ٱ ٱ

له ذين© من ق© ل ل©ف© © ت ©م©ا ض ك © م�أ م ٱ م� م� ٱ م� م� .1[55]النور: ﴾ٱ خداون\\د ب\\ه کس\\انی ک\\ه از ش\\ما ایم\\ان آوردهان\\د و»: ترجمه

اعمال صالح انجام دادهاند وعده میدهد که آنها را قطعا خلیف\\ه روی زمین خواهد کرد، همان گونه که پش\\تیبان را خلافت روی

.«زمین بخشید

منقط\\ع اس\\ت. وس- ضعیف. سند آن بین صالح بن کیسان و ابی بکر 1نگا: توضیح ابن کثیر بر آن که مولف نقل کرده است.

حیات صحابه232 به خدا سوگند، اگر ریسمانی را هم از آنچه که به رسول خدا

میدادند، به من ندهن\\د، و بع\\د از آن درخت و کل\\وخ و جن وص انسان همه همراه شان یکج\\ای گردن\\د، من ب\\از هم همراه ش\\ان میجنگم، تا روحم به خ\دا بپیودن\\دد!! خداون\د بین نم\از و زک\\ات

سفرق نگذاشته است، که باز آنها را یکی کند. پس آنگاه عمر تکبیر گفت: و فرمود: به خدا سوگند - خداوند وقتی که قتال ب\\ا ایش\\ان را ع\\زم و اراده اب\\وبکر گردانی\\د - من دانس\\تم ک\\ه این

( آمده است.142/3حرف حق است. این چنین در کنزالعمال ) و ابنعساکر از صالح بن کیسان رایت نموده، که گفت: وق\\تی

برخاست، و سحادثه ارتداد -)برگشت از دین(- رخ داد، ابوبکر پس از حمد و ثنای خداوند، فرمود: ستایش خ\\دایی راس\\ت ک\\ه هدایت نمود، و کفایت کرد، و اعطا نمود و غنی ساخت، خداوند

را آواره و در به در مبعوث گردانید، و اسلام ناآشنا وصمحمد )رانده شده( بود، ریسمانش ضعیف گردیده ب\\ود، و در دورانش کهن\\ه ش\\دهبود، و اهلش از آن گم\\راه گردی\ده بودن\\د،و خداون\\د اهل کتاب را سخت بد دی\\ده ب\\ود و از ایش\\ان نف\\رت داش\\ت، و خیری را ب\\ه خ\\اطر موج\\ودیت خ\\یری نزدش\\ان، ب\\ه آنه\\ا ن\\داده است، و شری را هم از آنها به خاطر شری که نزدشان هس\\ت منصرف نمیسازد، چون اینها کتاب خود را تغی\\یر دادهان\\د، و ب\\ه آن چ\\یزی را پیون\\د و اض\\افه نمودهان\\د. ک\\ه در آن نیس\\ت، و عربه\\ای امی هم در قب\\ال خ\\دا ص\\فر بودن\\د. ن\\ه وی را عب\\ادت میکردن\\د، و ن\\ه هم او را ف\\را میخواندن\\د، و از هم\\ه، زن\\دگی دشوارتر و سختتری داشتند، و دین شان از همه گمراهتر بود، و

( در زمین س\\خت و درش\\تی ک\\ه هم\\راهش گ\\روه ص)پی\\امبر جم\\عصصحابه بود )ظهور نمود(، خداوند آنها راتوسط محم\\د

نم\\ود، و آنه\\ا را امت وس\\ط گردانی\\د، خداون\\د آن\\ان را توس\\ط کسانی که از ایشان پیروی نمودند، نصرت و پیروزی داد، و آنها را ب\ر غیرش\\ان ت\ا وق\تی ک\ه خداون\\د ن\بی خ\\ود را قبض نم\ود، پیروزی و نصرت داد. بعد عدهای از ایشان را شیطان در همان جای سواری اش، که خداوند از آن اخراجش نم\\وده ب\\ود س\\وار

گردید، و از دستهایشان گرفت، و درصدد هلاکت شان برآمد:﴿© ©ف©إين مات© أ س أ لر له © من ق© ل سو ق© خ© م�و©م©ا مح©مد إلا ر© �) ل ٱ م �م م� �

ر ©ض\\ ه ف©ل©ن ي © ©ى ع©قب ع©ل ©نق©ل و©م©ن ي ق©بك © ©ى أ ع©ل ت © نق©ل \\ل© م�قت م لم� م� م� م ٱكرين© لش ه لل زي © ي ه© ش© و©س© ٱلل ٱ م4 ا; �‍ م= .[144]آل عمران: ﴾١٤٤ٱ

محم\\\د فق\\\ط پی\\\امبر خداس\\\ت، پیش از وی هم»: ترجمه پی\\امبران گذش\\تهاند، آی\\ا اگ\\ر وی بم\\یرد ی\\ا کش\\ته ش\\ود ب\\ر


پاشنههای تان بر عقب میگردد، و هر کسی که بر پاشنه هاییش عقب برگردد، هرگز به خداون\\د ض\\ررری نمیرس\\اند، و خداون\\د

.«شکرگزاران را به زودی پاداش خواهد داد در اطراف شما عرب هایی اند که گوسفند و شتر خود را ب\\از داشتهاند )و زکات آنها را نمیدهند(، و اینها در دین خود -اگرچ\\ه ب\\ه آن برگش\\تهاند- از امروزش\\ان بی رغبتتر نبودن\\د، و ش\\ما در دین ت\\ان علی رغم از دس\\ت دادن ب\\رکت نبی ت\\ان از امروزت\\ان

شما را به همان کفایت کننده اول صقویتر نبودید، رسول خدا سپرده است، ذاتی که وی را گمراه یافت، و ه\\دایتش نم\\ود، و فقیر و نادار یافت، و غنیش ساخت، و شمار برکنارهای از آتش قرار داشتید، و از آن نجات تان داد، به خدا س\\وگند، ت\\ا آن وقت قتال بر امر خدا را نمیگذارم، که خداون\\د وع\\ده خ\\ود را ب\\ر م\\ا آورده سازد، و عهدش را برای م\ا وف\ا نمای\د، کس\ی ک\ه از م\ا کشته میشود اهل جنت و شهیدان است و کسی که از ما باقی میماند: خلیفه خدا و وارث وی در زمینش میباشد، خداوند ح\\ق را فیص\\\له نم\\\وده، و این ق\\\ول وی اس\\\ت، ک\\\ه در آن خلافی

لح©ت﴿نمیباش\\\د -: لص\\\ و©ع©مل\\\وا \\\وا منك ذين© ء©ام©ن ل ه لل ٱو©ع©\\\د© م� ٱ ٱض © أ ه في لف©ن © ت © ©ي م�ل م� ٱ م� م� . بعد از آن پایین آم\\د. ابن کث\\یر میگوی\\د:﴾م�

انقطاع است، ولی حدیثسدرمیان صالح بن کیسان و صدیق بر نفس خود به صحت شهادت میدهد، البته ب\\ه خ\\اطر ق\\وت و فضاحت الفاظ و ک\\ثرت ش\\واهدی ک\\ه ب\\رایش وج\\ود دارد. این

( از311/6( آم\\ده. و این را در البدای\\ه )142/3چنین در الکنز )ابن عساکر مانند آن را یادآور شده است.

بر کسی که از جنگ باز ایسVVتاد، یVVا س انکار ورد ابوبکرخواسته در آن سهل انگاری نماید

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\ه نظ\\رسعدنی از عمر مهاجرین - که من هم در میان ایشان بودم در وقت ارتداد عربها، متفق گردید، گفتیم: ای خلیفه رسول خدا، مردم را بگذار نماز را بخوانن\\د، و زک\\ات را ادا نکنن\\د، زی\\را ایش\\ان وق\\تی ایم\\ان ب\\ه

گفت: س\\وگندسقلبهایشان داخل گردید، آن را میپذیرند. ابوبکر به ذاتی که جانم در دست اوست، این که از آسمان بیفتم، ب\\رایم محبوبتر و بهتر از این است، که آنچه ترک نمایم ک\\ه رس\\ول خ\\دا

به خاطر آن جنگیده است، مگر این که من هم ب\\ه خ\\اطر آنص بجنگم. بنابراین با عرب های جنگید، تا این که به اسلام برگش\\تند،

حیات صحابه234 افزود: سوگند به ذاتی که جانم در دس\\ت اوس\\ت، هم\\هسعمر

( آمده.141/3روز از آل عمر بهتر است. این چنین در الکنز ) روایت است ک\\ه گفت: هنگ\\امیسو نزد اسماعیلی از عمر

وفات نمود، عدهای از عرب مرت\\د گردیدن\\د،صکه رسول خدا سو گفتند: نم\\از میخ\\وانیم و زک\\ات نمیدهیم. من ن\\زد اب\\وبکر

آم\\ده گفتم: ای خلیف\\ه رس\\ول خ\\دا، در می\\ان م\\ردم الفت و وحدت ایجاد کن، و برایشان رحم نموده آسان بگیر، چ\\ون آنه\\ا

گفت: م\\را امی\\د نص\\رت وسبه منزله وحوش هستند. اب\\وبکر یاری ات را داش\\تم، و ت\\و ب\\ه ع\\دم همک\\اری و ی\\اری ات ن\\زدم آمدی!! در جاهلیت جبار و سرکش بودی، و در اسلام ضعیف؟! به چه میخواهی ایشان را نزدیک ساخته یکجای کنم؟! ب\\ا ش\\عر بدیع و غریب، یا به جادوی دروغ؟! این چ\\نین نخواه\\د ب\\ود، این

رفته است، و وحی قطع گردیده، بهصچنین نخواهد بود!! نبی سوگند، علیه آنها تا وقتی ک\\ه شمش\\یر در دس\\تم ق\\رار دارد،خدا

ساگ\\ر ریس\\مانی را هم از من من\\ع نماین\\د، جه\\اد میکنم. عم\\ر میگوید: من وی را در این امر ازخود پیشتر و مصممتر یافتم، وی مردم را بر بسا اموری براب\\ر س\\اخت، ک\\ه بس\\یاری از مش\\کلات آنان وقتی که من مسؤولیت شان را به دوش گرفتم، برایم آسان

( آمده.300/3گردید. این چنین در الکنز ) و دین\\وری در المجالس\\ه، و ابوالحس\\ن بن بش\\ران در فوائ\\ده بن محصن خود، و بیهقی در الدلائل، ولالکائی در السنه از منب

گفتم:س روایت نمودهاند که گفت: به عمربن الخطاب 1عنزی تو از ابوبکر بهتر هستی؟ وی گریه نموده گفت: به خدا سوگند،

.2شبی از ابوبکر و روزی از وی، از عمر و آل عم\\ر به\\تر است- در اصل غنوی آمده که خطا میباشد.1 و همینس- قصهای هست که بدین مضمون در میان عمربن الخطاب 2

است، و خلاصه آن چنین اس\\ت: ض\\به در بص\\رهضبه عنزی اتفاق افتاده ابوموس\\یساق\\امت داش\\ت، و والی آن از ط\\رف، عم\\ربن الخط\\اب

دع\\ا مینم\\ود، وساشعری بود، ابوموسی در خطبه ه\\ایش ب\\رای عم\\ر ضبه ب\\ه وی مع\\ترض گردی\\ده میگفت: چ\\را ب\\رای رفیقش اب\\وبکر دع\\ا نمیکنی، عمر را بر ابوبکر ترجیح میدهی؟ بعد آن ابوموسی از ض\\به ب\\ه

ب\\ا ارس\\ال کس\\ی دنب\\ال ض\\به وی راس شکایت نمود، و عمر سعمر فراخواند تا به مدینه حاضر شود، موصوف به مدینه آمد و ب\\ر عم\\ر بن

سلام داد، عم\\ر پرس\\ید: ت\\و کیس\\تی؟ گفت: ض\\به ع\\نزی،سالخطاب عمر به او گفت: لامرحب\\ا ب\\ک ولا اهلا، »ن\\ه ف\\راخی باش\\د ب\\رایت ون\\ه اهل«، ضبه پاسخ داد: فراخی از ط\رف خداس\ت، و ام\ا اه\\ل ن\\ه اه\\ل دارم و نه مال. ای عمر چرامرا از ش\\هرم ب\\دون ارتک\\اب ک\\دام گن\\اهی


آیا دوست داری تو را از همان شب و روزش خ\\بر دهم؟ گفتم: بلی، ای امیرالمؤمنین. گفت: شب وی هنگامی ک\\ه پی\\امبر خ\\دا

از مک\\ه ف\\رار کن\\ان خ\\ارج گردی\\د، و اب\\وبکر وی را دنب\\الص ( گذش\\ت ذک\\ر98نمود... و حدیث را چن\\ان ک\\ه در هج\\رت )ص

وف\\اتصنموده، افزود: و اما روز وی: هنگامی که رسول خدا نم\\ود،و عربه\\ا مرت\\د گردیدن\\د، بعض\\ی از ایش\\ان گفتن\\د: نم\\از میخ\\وانیم زک\\ات نمیدهیم، و ب\\رخی دیگرش\\ان گفتن\\د: ن\\ه نم\\از میخوانیم و نه زکات میدهیم. من نزدش آم\\دم -ک\\ه از نص\\یحت دریغ نمینم\\ودم- گفتم: ای خلیف\\ه رس\\ول خ\\دا، در می\\ان م\\ردم الفت و وح\\دت ایج\\اد کن... و ب\\ه مانن\\د آن را، چن\\ان ک\\ه در

( آمده، ذکر نموده است.348/4منتخب کنزالعمال ) سو نزد امام احمد و شیخین -)بخاری و مس\\لم(- ازاب\\وهریره

وفات نم\\ود، وصروایت است که گفت: هنگامی که رسول خدا و آنه\\ایی ک\\ه از خلافت را به دوش گ\\رفت، سبعد ازوی ابوبکر

گفت: ای اب\وبکر،سعرب ک\افر ش\\دند، ک\افر گردیدن\\د، عم\\ر چگونه با مردم میجنگی، در حالی که رس\\ول خ\دا گفت\\ه اس\ت:

لاال\\ه»من مأمور شدهام ب\\ا م\\ردم بجنگم، ت\\ا این ک\\ه بگوین\\د » « گفت: او م\ال و نفس خ\ود رالاال\\ه الاالله«، کسی که »الاالله

از من نگه داشته است، مگر به ح\\ق اس\\لام، و حس\\اب وی ب\\ر گفت: به خدا سوگند، ب\\ا کس\\ی ک\\هس. ابوبکر 1خداوند است«

درمیان نمار و زکات جدایی و فرق قایل ش\\ود، خ\\واهم جنگی\\د،

پاسخ داد = فرماندارم در بصره از تو ش\\کایتسطلب نمودی؟ عمر بازگو نم\\ود، وسدارد. آنگاه ضبه قصه خود را با ابوموسی برای عمر

به وی گفت: تو از اب\\وبکر به\\تر هس\\تی؟ عم\\ر ناگه\\ان ب\\ه گری\\ه ش\د و گفت: »به خدا سوگند شبی و روزی از ابوبکر از عم\\ر و آل عم\\ر به\\تر

برای ضبه گفت: آیا ت\\و گن\\اهم را میبخش\\ی،ساست« بعد از آن عمر خ\\دا ت\\و راببخش\\د؟ ض\\به پاس\\خ داد: ای امیرالمؤم\\نین خداون\\د ت\\و را

وی را ب\\ه بص\\ره فرس\\تاد، و ابوموس\\ی رادرسببخش\\د. آنگ\\اه عم\\ر ه دانس\\تهالري\\اض النض\\رةموضوع عتاب نمود. ب\\ه نق\\ل از » « ازین قص\\

را بر ابوبکر ترجیح میداد، و آنچه اتف\\اقسنمیشود که ابوموسی عمر بود دع\\ا میک\\رد،سافتاده، این بود که: ابوموسی برای خلیفه که عمر

را که در گذشته بود ذکر نمینمود، لذا ضبه به وی متع\\رضسو ابوبکر ش\\کایت نم\\ود.سمیگردید. و بدین سبب ابوموسی از دستش به عمر

به نقل از پاورقی و باتصرف. م.( و اب\\\و داوود )2/528( و احم\\\د )124( و مس\\\لم )1399- بخ\\\اری )1

(.4/14( و نسائی )2607( و ترمذی )1556

حیات صحابه236 چون زکات حق مال است. به خدا سوگند، اگر آنها ریسمانی را

ادا مینمودن\\د، ب\\ه من ندهن\\د و ازمنصک\ه ب\\رای رس\\ول خ\دا بازدارند، همان همراه شان خواهم جنگید!! عمر میگوید: به خدا سوگند، اندکی نگذاشته بود که دیدم، خداوند سینه ابوبکر را ب\\ه قتال باز گردانیده است، و دانستم ک\\ه ح\\رف وی ح\\ق اس\\ت و امامهای چهارگانه ن\\یز این ح\\دیث را ب\\ه ج\\ز این ماج\\ه، روایت

( آمده،301/3کردهاند و ابن حبان و بیهقی، چنان که در الکنز )نیز این را روایت نمودهاند.

در ارسVVال لشVVكرها در راه س اهتمVVام و توجVVه ابVVوبكر صVVديق خدا، تVVرغيب نمVVودنش بVVه جهVVاد و مشVVورت اش بVVا صVVحابه در

جهاد عليه روم

و ترغیب نمودن به جهVVاد در راه خVVدا در یکی س ابوبکراز خطبه هایش ( از قاس\\م بن محم\\د روایت نم\\وده... و133/1ابن عساکر )

برای ای\\رادسحدیث را متذکر گردیده، و در آن آمده: و ابوبکر خطبهای در میان مردم برخاست، و پس از س\\تایش خداون\\د، و

گفت: ه\\ر ام\\ری ب\\رای خ\\ود ج\\وامعیصدرود بر رسول خ\\دا دارد، کسی که به آن رسد، همان برایش کافی اس\\ت، و کس\\ی

ک\\ار کن\\د، خداون\\د کف\\ایتش میکن\\د. ب\\ر ش\\مالأکه برای خداوند کوش\\ش و اراده لازم اس\\ت، چ\\ون اراده ک\\افی اس\\ت. آگ\\اه باش\\ید، کس\\ی ک\\ه ایم\\ان ن\\دارد، دین ن\\دارد، و کس\\ی ک\\ه نیت پاداش ندارد، اجری برایش نیست، و کسی که نیت ندارد، عمل ندارد. آگاه باشید، در کتاب خدا ث\\وابی ب\\رای جه\\اد در راه خ\\دا ذکر شده، که برای مسلمان میسزد تا دوست داش\\ته باش\\د ب\\ه

اس\\ت ک\\ه خداون\\د ب\\ه آن1آن خاص گردانیده ش\\ود، این نج\\اتی دلالت نموده، و توسط آن از رسوایی نجات بخشیده، و کرامت را در دنیا و آخرت به آن پیوست و ملح\\ق گردانی\\ده اس\\ت. این

( مثل آن را مت\\ذکر207/8چنین در المختصر آمده. و در الکنز ) ( از قاسم بن محمد مث\\ل آن را30/4شده. و ابن جریر طبری )

روایت نموده است. و کسانی که از اصحاب با وی در بنامه ابوبکر به خالد

جهاد فی سبیل الله قرار داشتند

- در الطبرى آمده: تجارتی.1

باب ششم: باب جهاد237 ( از ابن اس\\حاق بن یس\\ار، در179/9بیهقی در س\\نن خ\\ود )

هنگامی که از یمامه فارغ گردی\\د، روایتسقصه خالد بن ولید برای خالد بن ولی\\د - ک\\ه درسنموده، که گفت: ابوبکر صدیق

یمامه قرار داشت - چنین نوشت:ول الله » س\\ ليف©\\ة ر© ©ك\\ر خ© ©بي ب \\د الله أ \\د بنصمن ع©ب ال ©ى خ© إل

ان ابعين© بإحس\\© ار و©الت ©نص\\© ذين© م©ع©\\ه من© المه©\\اجرين© و©الأ الو©لي\\د و©ال©ع\\د ©ما ب ه\\و© أ ©\\ه© إلا © إل ذي لا ه© ال ©يكم الل ©حم©\\د إل ي أ ©يكم ف©\\إن ©م ع©ل لا س\\©©ذ©ل ع©\\دوه ه و©أ ©ع©\\ز و©لي \\د©ه و©أ ر© ع©ب ©ص\\© ©نج©ز© و©ع\\د©ه و©ن ذي أ ه ال ف©الح©مد لل

©ه© هو© ق©ال© © إل ذى لا دا ف©إن الله© ال اب© ف©ر© ©حز© ذين©﴿و©غ©ل©ب© الأ ل ه لل ٱو©ع©\\د© ٱل©ف© © ت ©م©\\ا ض ك © أ ه في لف©ن © ت © ©ي لح©ت ل لص\\ و©ع©ملوا م�ء©ام©نوا منك م� ٱ م� م� ٱ م� م� م� ٱ م�

©ه ى ل ©ض\\© ت ذي ل ©هم ©ه دين ©ن ل ن ©يم©ك له و©ل ذين© من ق© م�ل م� ٱ ٱ م� م� م [.55 ]الن\\ور: ﴾ٱيب© في\\ه © ر© ©ه و©م©ق©الا لا © خلف© ل ©ة© و©عدا منه لا © الاي أ ه©ا و©ق©ر© ©ة© كل ©ب© الاي ©ت و©ك

﴿و©ف©ر©ض© الجه©اد© ع©ل©ى المؤمنين© ف©ق©ال© ©\\ال و©ه\\و© ك قت كم © م��كتب© ع©ل م� ٱ م� ك اكم[.216]البقرة: ﴾ م�ل ه إي ©تموا م©وعد© الل ©ات ف©است غ© من© الاي ى ف©ر© ت ح©

©دت ت ©\\ة و©اش\\ ©يكم و©إن ع©ظم©ت في\\ه الم©ؤون ©طيع\\وه فيم©\\ا ف©\\ر©ض© ع©ل و©أ©نفس ف©إن ذ©لك© ©مو©ال و©الأ قة و©فجعتم في ذ©لك© بالأ ©عد©ت الش ة و©ب زي الره بيل ال ه في س\\© حم©كم الل ه ف©\\اغزوا ر© ©\\و©اب الل ير في ع©ظيم ث ©س\\\ ي

﴿ ©نفسك و©أ و©لك © م�خف©افا و©ثق©الا و©ج©هدوا بأ م� ©[.41]التوبة: ﴾م� ©لا ©\\ة© أ ©ب© الاي ©ت كى ت حه©\\ا ح© ©بر© © ي اق ف©لا ©ى الع\\ر© ير إل ال\\د© بن© الو©لي\\د بالم©س\\ ©م©رت خ© و©ق©د أه في\\ه بيل يع©ظم الل ه س© ©اق©لوا ع©نه ف©إن ©ث ©ت © ت ©مري ف©سيروا م©ع©ه و©لا ©ه أ ©أتي ي\\ه ف©\\إذ©ا و©ق©عتم ©ت غب \\ر ر© ي ته و©ع©ظم©ت في الخ© ©ت فيه ني ©جر© لم©ن ح©سن الأاكم مهمات ه و©إي ©\\ا الل ©ف©ان ©م\\ري ك ©كم أ ©\\أتي ى ي ت \\وا به©\\ا ح© اق© ف©كون الع\\ر©

\\ه ©ات ك ©ر© ه و©ب حم©\\ة الل ©يكم و©ر© ©م ع©ل لا ة و©الس\\ ©ا و©الاخر© از ط\\رف». «الدني به خالد بن ولید، و کسانی کهصبنده خدا ابوبکر خلیفه رسول خدا

از مهاجرین و انصار و پیروی کنندگان به نیکی ب\\ا وی: س\\لام علیکم. من )با فرستادن این نامه( به س\وی ش\ما خ\دایی را س\تایش میکنم، که معبودی جز وی نیست. اما بعد: حمد و ستایش خدایی راست که وعدهاش را عملی ساخت، و بندهاش را نص\\رت داد، و دوس\\تش را عزت بخشید، و دشمنش را ذلیل گردانید، و گروهها و اح\\زاب را ب\\ه تنهاییش مغلوب ساخت. همان خدایی ک\\ه ج\\ز وی معب\\ودی نیس\\ت، گفته است: »خداوند به کسانی که از شما ایمان آوردهان\\د و اعم\\ال صالح انجام دادهاند وعده میدهد که آنه\ا را قطع\\ا خلیف\ه روی زمین خواهد کرد، همان گونه که پیشینیان را خلافت روی زمین بخش\\ید. و دین و آی\\نی را ک\\ه ب\\رای آنه\\ا پس\\ندیده پابرج\\ا و ریش\\ه دار خواه\\د ساخت« و همه آیه را نوشت و آن را خواند - این وع\\دهای اس\\ت از طرف وی که در آن خلافی نیست، و گفتهای است ک\\ه در آن تردی\\د

حیات صحابه238 و شکی وجود ندارد. و جه\\اد را ب\\ر مؤم\\نین ف\\رض گردانی\\د و گفت: »جه\\اد ب\\ر ش\\ما ف\\رض گردانی\\ده ش\\ده اس\\ت، ولی آن برای ت\\ان ناخوشایند است« -تا این که از آی\\ات ف\\ارغ گردی\\د-، بن\\ابراین وع\\ده خداوند را که برای تان عملی نمود اتمام نمایید، و از وی در آنچ\\ه ب\\ر شما فرض گردانیده اطاعت کنید، اگرچ\\ه دش\\واری و س\\ختی در آن بزرگ گ\\ردد، و مص\\یبت ش\\دید ش\\ود، و مش\\قت و خ\\واری ب\\ه درازا کشد، و در آن به مصیبت از دست دادن اموال و نفسها مبتلا گردید، چون آن در مقابل پاداش و ثواب بزرگ خداوند اندک، ناچیز و آس\\ان است. در راه خ\\دا بجنگی\\د -خداون\\د ب\\ه ش\\ما رحم کن\\د- »س\\بکبار و سنگین بار، در راه خدا و اموال و نفسهای تان و جهاد کنی\\د« -آی\\ه را نوشت-، آگاه باشید، من خالد بن ولید را امر حرکت به س\\وی ع\\راق دادم، وی از آنجا تا این که امر من برایش نیامده خارج نشود، ش\\ما با وی حرکت کنید، و از وی تخلف و سستی ننمایید، چون خداوند در این عمل اجر کسی را که نیتش نیک\\و باش\\د، و علاقمن\\دی و رغبتش به خیر زیاد باشد، بزرگتر مینماید. وقتی به عراق رسیدند، در آنجا تا این که امر من برای تان بیاید باشید. خداوند کارهای سخت و دشوار دنی\\ا و آخ\\رت م\\ا و ش\\ما را ب\\رآورده س\\ازد. و س\\لامتی و رحمت و

. «برکتهای خدا بر شما باد بVVا بزرگVVان صVVحابه در جنVVگ س مشورت نمودن ابVVوبکر

علیه روم و خطبه موصوف در این باب ( از زه\\ری از عبدالل\\ه بن ابی اوف\\ای126/1ابن عس\\اکر )

س روایت نموده، که وی گفت: هنگامی که اب\\وبکر سخزاعی خواس\\ت ب\\ا روم بجنگ\\د، علی، عم\\ر، عثم\\ان، عب\\دالرحمن بن عوف، سعد بن ابی وقاص، س\\عید بن زی\\د، ابوعبی\\ده بن ج\\راح

چهرههای شناخته شده مهاجرین و انصار را، از اه\\ل ب\\در وش غیر ایشان، طلب نمود، و آنها نزد وی داخل گردیدن\\د - عبدالل\\ه بن ابی اوفی میگوید: من هم در جمله آنها بودم - آنگاه اب\\وبکر

شمرده نمیشود، و اعم\\ال پ\\اداشلأ گفت: نعمتهای خداوند س آن را نی تواند برسانید، حمد و ستایش او راست، که کلمه ت\\ان را جمع نمود، و در میان تان صلح برق\\رار س\\اخت، و ب\\ه اس\\لام هدایت تان فرم\\ود: و ش\\یطان را از ش\\ما دور گردانی\\د، و دیگ\\ر شیطان طمع این را ندارد که به وی ش\\ریک بیاوری\\د، )و ن\\ه هم طم\\ع این را دارد( ک\\ه خ\\دایی غ\\یر از وی اتخ\\اذ نمایی\\د، پس عرب ها امروز فرزندان ی\\ک م\\ادر و پدران\\د. و من چ\\نین ص\\لاح دیدم که مس\\لمانان را ب\\ه جه\\اد روم در ش\\ام بس\\یج نم\\ایم، ت\\ا خداوند مسلمانان را تأیید نمای\\د، و کلم\\ه خ\\ود را بلن\\د گردان\\د،


البته ب\ا در نظ\ر داش\ت این ک\ه ب\رای مس\لمانان در این عم\ل سهم و نصیب وافری است، چون کس\\ی ک\\ه از آنه\\ا ب\\ه هلاکت برسد، به شهادت رسیده و شهید است، و آنچ\\ه ن\\زد خداس\\ت، برای نیکان به\\تر اس\\ت، و کس\\ی ک\\ه از ایش\\ان زن\\دگی نمای\\د، درح\\الی زن\\دگی میکن\\د ک\\ه م\\دافع دین، و مس\\توجب ث\\واب مجاهدین از طرف خداوند میباشد. این نظ\ر من اس\ت، ک\ه آن

را مناسب دیدم، پس هر یکی از شما نظرش را به من بدهد. درباره جهادسو تأیید نظر ابوبکر خطبه عمرس

برخاس\\ت و گفت: س\\تایش خ\\داییسبعد عمربن الخط\\اب راست که کسی را از خلقش بخواهد به خیر اختص\\اص میده\\د، به خدا سوگند، ما هرگز به سوی چیزی از خیر س\\بقت نجس\\تیم مگر این که تو از ما به آن سبقت جستی، و آن فضل خداست، که به کسی بخواهد آن را میدهد، و خداوند دارای فض\\ل عظیم و بزرگ است. -به خدا سوگند- من نیز خواستم تو را درباره ای نظر ملاقات کنم که خودت آن را ابراز داشتی، و تا حال انج\\ام نگرفته بود که تو آن را متذکر شدی، ب\ه دس\\تی ک\ه ب\\ه ص\\واب رس\\یده ایت -خداون\\د ب\\رایت راه رش\\د و ص\\واب را عن\\ایت فرمای\\د-، قطع\\ات س\\واره را یکی پی دیگ\\ری ب\\ه ط\\رف آنه\\ا بفرست، و مردان را در پی مردان بفرس\\ت، و عس\\اکر را یکی از پی دیگری سوق بده، چون خداوند ناص\\ر دین خ\\ود، و ع\\زت

دهنده اسلام و اهل آن است. درباره نوعیت جهVVاد رأی و نظر عبدالرحمن بن عوفس

با توجه به نوعیت روم برخاس\\ت و گفت: ایسبع\\د از آن عب\\دالرحمن بن ع\\وف

خلیفه رسول خدا، اینها روم و بنو اصفراند!! که حای\\ل آه\\نین و پناگاه مستحکمی اند. من بر آن نیستم که ب\\ر آنه\\ا ب\\ه یکب\\ارگی حمله کنیم، ولی اسب س\\واران را میفرس\\تیم، ت\\ا در نقطهه\\ای دور دس\\ت سرزمین ش\\ان هج\\وم آورن\\د، و پس به س\\وی ت\\و برگردند، و چون این کار را به تکرار علیه آنها انج\\ام بدهن\\د، ب\\ه آنه\\ا ض\\رر میرس\\انند، و اززمین نزدیک ش\\ان غ\\نیمت ب\\ه دس\\ت میآورند، و به همین اندازه از دشمن خ\\ود اکتف\\ا نماین\\د، بع\\د از آن ب\\ه س\\رزمینهای یمن و نق\\اط دور دس\\ت ربیع\\ه و مض\\ر بفرست، بعد همه آنها را ن\\زد خ\\ود ف\\را خ\\وان. بع\\د از آن اگ\\ر خواستی خودت با ایشان به جنگ برو، و اگر خواستی ب\\ه جن\\گ

حیات صحابه240 ایش\\ان بفرس\\ت، بع\\د خ\\اموش ش\\د، و م\\ردم هم خ\\اموش

گردیدند. و مVVوافقت در تأیید نظر ابوبکرس رأی و نظر عثمانس

بقیه صحابه با نظر عثمان بعد از آن ابوبکر ب\\ه آنه\\ا گفت: چ\\ه نظ\\ر داری\\د؟ عثم\\ان بن

پاسخ داد: من برآنم که خودت ناصح اهل این دینی، وسعفان برای آنها مشفق و مهرب\\ان هس\\تی و هنگ\\امی نظ\\ری را اتخ\\اد نمودی که آن را به صلاح عامه ایشان میبینی، بر جاری س\\اختن آن تصمیم بگیر، زیرا تو متهم نیستی. بعد طلح\\ه، زب\\یر، س\\عد،

شابوعبیده، سعیدبن زید، و کس\\انی ک\\ه از مه\\اجرین و انص\\ار در آن مجلس حض\\ور داش\\تند، گفتن\\د: عثم\\ان راس\\ت گفت، نظری را که اتخاذ نمودی، آن را جاری نما، و ما مخالفت ت\\و را نمیک\\نیم و متهمت مینم\\اییم، و این را و مش\\ابه این را مت\\ذکر

هم در میان قوم حضور داش\\ت، ولی ح\\رفیسگردیدند، علی نزد.

بشارت دادن علی برای ابوبکر، و خوش شدن ابوبکر بهگفته علی، و خطبه ابوبکر در بسیج نمودن اصحاب

گفت: ای ابوالحس\\ن ت\\و چ\\ه نظ\\ری داری؟سآنگاه اب\\وبکر گفت: من بر آن هستم که اگر خودت به طرف ایش\\ان ح\\رکت ک\\نی، و ی\\ا این ک\\ه ب\\ه ط\\رف ایش\\ان دیگ\\ری را بفرس\\تی، ان ش\\اءالله ب\\ر ایش\\ان نص\\رت داده خ\\واهی ش\\د. اب\\وبکر گفت: خداوند ت\\و را ب\\ه خ\\یر بش\\ارت ده\\د!! این را از کج\\ا دانس\\تی؟

ش\\نیدم ک\\ه میگفت: »این دین ب\\ر ه\\رصگفت: از پیامبر خ\\دا کسی که مخالفتش را کند، غالب و پیروز میباشد، تا آن که دین و اهل آن غ\\الب و پ\\یروز گردن\\د«. اب\\وبکر گفت: س\\بحان الل\\ه، چق\\در ح\\دیث نیک\\ویی! م\\را ب\\ه این مس\\رور س\\اختی، خداون\\د

در میان م\\ردم برخاس\\ت، وسمسرورت سازد. سپس ابوبکر خداوند را به آنچه اهل آن است، یاد نم\\ود، و ب\\ر ن\\بی وی درود فرستاد، و بعد از آن گفت: ای مردم! خداوند با اسلام ب\\ر ش\\ما نعمت فرمود، و به جهاد شما را عزت بخشید، و شما را به این دین بر )اه\\ل( ه\\ر دین فض\\یلت داد، بن\\ابراین ای بن\\دگان خ\\دا، برای جنگ روم در شام آماده شوید، و من بر ش\\ما ام\\یرانی را میگم\\ارم، و ب\\رای ش\\ما پرچم ه\\ایی میبن\\دم، پروردگارت\\ان را اطاعت کنی\\د، و از امرای ت\\ان مخ\\الفت نکنی\\د، و بای\\د نیت ت\\ان،


نوشیدنی و طعام تان نیکو و خوب شود، زیرا خداوند با کس\\انیاست که تقوا پیشه نمودهاند، و نیکوکارند.

حکایت آنچه میان عمر و عمروبن سعید اتفVVاق افتVVاد، و سگفتار خالد برای برادرش در تایید فرموده ابوبکر

میگوید: مردم ساکت و خاموش شدند، به خدا سوگند جوابی گفت: ای گ\\روه مس\\لمین، ش\\ما را چ\\هسندادند. آنگ\\اه عم\\ر

ج\\واب نمیدهی\\د، درصشده است ک\\ه ب\\ه خلیف\\ه رس\\ول خ\\دا حالی که شما را به سوی چیزی طلب نم\\وده ک\\ه ش\\ما را زن\\ده میکند؟ آری، اگر این تجارت ق\ریب، و ی\ا س\فر، نزدی\ک میب\\ود،

سهم\\ه ب\\ه ط\\رف آن مب\\ادرت میورزیدن\\د. عم\\رو بن س\\عید برخاست و گفت:

ای ابن الخط\\اب، آی\\ا مثاله\\ا را ب\\رای م\\ا میزنی، مثاله\\ای منافقین؟! چه چیزی تو را باز داشت که در آنچه عیب م\\ا را در

گفت: ویسآن گرف\\تی، خ\\ودت ب\\ه آن ش\\روع ک\\نی؟! عم\\ر میداند، که اگر مرا طلب کند، به وی پاسخ مثبت میدهم، و اگ\\ر

سم\\را ب\\ه جن\\گ ف\\را خوان\\د، میجنگم. آنگ\\اه عم\\رو بن س\\عید گفت: ولی ما اگر بجنگیم، برای شما نمیجنگیم، بلکه برای خ\\دا میجنگیم. عمر پاسخ داد: خداوند تو را موفق دارد، نیک گفتی!! ابوبکر به عمرو گفت: بنشین - خدا رحمت کند - هدف عم\\ر از آنچه شنیدی اذیت یک مسلمان و ت\\وبیخ وی نب\\ود، وی ب\\ه آنچ\\ه شنیدی خاست تا سهل انگاران و میل کنندگان به سوی زمین را

انگیزه داده و به سوی جهاد بکشاند. برخاست و گفت: خلیفه رس\\ول خ\\داسآنگاه خالدبن سعید

راس\\ت گفت، ای ب\\رادرم بنش\\ین و او نشس\\ت. و خال\\د گفت: ستایش خ\\دایی راس\\ت ک\\ه ج\\ز وی معب\\ودی نیس\\ت، ذاتی ک\\ه

را به هدایت و دین حق مبعوث گردانی\\د، ت\\ا آن را ب\\رصمحمد همه ادیان کامیاب و غالب گرداند، اگر چه مشرکین این ک\\ار را بد میدانند، ستایش ب\\رای خ\\دایی اس\\ت، ک\\ه وف\\ا کنن\\ده وع\\ده خ\\ود، و ظ\\اهر کنن\\ده وع\\ده خ\\ود، و هلاک کنن\\ده دش\\من خ\\ود است، و ما نه مخالف هستیم، و نه مختلف، و تو والیی نصیحت کننده و مشفق هستی، چون از ما طلب نفیر و بس\یج ش\دن را نمایی، بسیج میشویم، چون امرمان کنی و از تو اطاعت ک\\نیم.

از گفته وی خوشحال گردید، و به او گفت: ای برادرسابوبکر و ای دوست، خداوند به تو پاداش نیکو دهد، تو به رغبت اس\\لام

حیات صحابه242 آورده بودی، و به امید ثواب هجرت نموده ب\\ودی، و از کف\\ار ب\\ا دینت فرار کرده بودی، تا خدا و پیامبرش را راض\\ی گ\\ردانی، و کلمه وی را بلند گ\\ردانی، ت\\و ام\\یر م\\ردم هس\\تی، ح\\رکت کن،

خداوند رحمتت کند. و بعد از آن پایین آمد. برگشت، و خود را آماده گردانید، و ابوبکرسو خالد بن سعید

بلال را امر نمود، و او در می\\ان م\\ردم اعلام نم\\ود: ای م\\ردم ب\\ه جه\\اد روم در ش\\ام خ\\ارج ش\\وید، و م\\ردم میدانس\\تند و تردی\\دی نداشتند که خالد بن سعید امیرشان است، و وی قبل از هم\\ه ب\\ه اردوگاه رفته بود، بعد ازآن مردم هر روز ده تن، بیست تن، س\\ی تن، چهل تن، پنجاه تن و صد تن به اردوگاه خود رفتند، تا این ک\\ه

ب\\یرون گردی\\د، وسم\\ردم زی\\ادی جم\\ع ش\\دند. روزی اب\\وبکر مردانی از اصحاب هم\راهش بودن\د، ت\ا این ک\ه ب\ه اردوگ\اه آنه\ا رسید، و آمادگی خوبی را دید، ولی آن آمادگی علی\\ه روم ب\\رایش قناعت بخش نبود، و برای یاران خود گفت: درب\\اره اینه\\ا اگ\\ر ب\\ه

گفت:سهمین تعداد به شام بفرس\\تم چ\ه نظ\ری داری\\د؟ عم\ر من به این گروه در مقابل گروهه\\ای ب\\نی اص\\فر راض\\ی نیس\\تم. آنگاه به یاران خود گفت: نظر شما چیست؟ گفتند: ما همان نظر عمر را داریم، ابوبکر گفت: آیا نامهای برای اهل یمن ننویسم، که آنان را توسط آن نامه به طرف جهاد دع\\وت ک\\نیم، و در ث\\وابش ترغیب شان کنیم؟ این نظر را همه یاران وی پس\ندیدند، و گفتن\د:

نظر خوبی را اتخاذ نمودی، این کار را بکن، بنابراین نوشت:به اهل یمن برای جهاد فی سبیل الله س نامه ابوبکر

بسم الل\\ه ال\\رحمن ال\\رحيم. من خليف\\ه رس\\ول الل\\ه الى من» قرى عليه تابى ه\\ذا من ال\\\مؤمنين وال\\\مسلمين من اه\\ل اليمن. سلام عليكم. فاني اح\مد اليكم الله الذي لا ال\\ه الا ه\\و، ام\\ا بع\\د: فان الله تع\\الى كتب على ال\\\مومنين الجه\\اد، وام\\رهم ان ينف\\روا خفافا وثقالا ويجاهدوا باموال\هم وانفسهم في سبيل الله، والجه\\اد فريض\\\ه مفروض\\\ه، والث\\\واب عندالل\\\ه عظيم. وق\\\د اس\\\تنفرنا ال\مسلمين الى جهاد الروم بالش\\ام، وق\\د س\\ارعوا الى ذل\\ك وق\\د حسنت بذلك نيتهم، وعظمت حسبتهم؛ فسارعوا عبادالل\\ه الى م\\ا سارعوا اليه، والتحسن نيتكم فيه؛ فانكم الى احدي الحسنيين: اما الشهاده، واما الفتح والغنيم\\ه، ف\ان الل\\ه تب\\ارك وتع\\الى لم ي\رض لعب\\اده ب\القول دون العم\\ل، ولا ي\زال الجه\\اد لاه\\ل عداوت\\ه ح\\تى

حفظالل\\ه لكم دينكم،ي\\دينوا ب\\دين الح\\ق، ويق\\روا لحكم الكت\\اب.


وه\\\دى قل\\\وبكم، وزكى اعم\\\\الكم، ورزقكم اج\\\ر ال\\\\مجاهدين.1«الصابرين

»به نام خ\\دای بخش\\اینده مهرب\\ان. از ط\\رف خلیف\\ه رس\\ول خدا، ب\\رای آن ع\\ده از مؤم\\نین و مس\\لمانان اه\\ل یمن ک\\ه این نامهام ب\\رایش خوان\\ده میش\\ود. س\\لام علیکم. من ب\\رای ش\\ما خدایی را ستایش میکنم، که معبودی جز وی نیس\\ت، ام\\ا بع\\د: خداون\\د تع\\الی جه\\اد را ب\\ر مؤم\\نین ف\\رض گردانی\\ده اس\\ت، و ایشان را امر نموده، که سبکبار و سنگین بار ب\\یرون روی\\د و ب\\ا اموال و نفسهایشان در راه خدا جهاد نمایند، و جه\اد فریض\\های است محکم، و ثواب نزد خداوند بزرگ است. م\\ا مس\\لمانان را برای جهاد روم در شام بسیج نمودیم، و آنها به ط\\رف این ک\\ار س\\بقت و ش\\تاب نمودن\\د، و نیتهایش\\ان در ارتب\\اط نیکوس\\ت، و امید و تمنای شان به ثواب بزرگ گردیده، پس ش\\ما ای بن\\دگان خ\\دا، به س\\وی آنچ\\ه آنه\\ا ش\\تاب نمودن\\د، ش\\تاب کنی\\د، و بای\\د نیتهای تان در این کار نیکو گردد، چون ش\\ما به س\\وی یکی از دو نیکی هستید: ی\\ا ش\\هادت، ی\\ا فتح و غ\\نیمت و خداون\\د تب\\ارک و تعالی از بندگان خود به قول بدون عمل راضی نگردیده اس\\ت، و جهاد علیه اهل عداوت وی تا آن وقت جاری است که ب\\ه دین حق داخل شوند، و به حکم کتاب اقرار ورزند. خداون\\د دین ت\\ان را برایتان حفظ دارد، و قلب هایتان را هدایت نماید، و اعمالتانرا تزکیه کند، و برایتان اجر مجاهدین صابر را نصیب بگرداند«.

فرستاد. این چنین درسو این نامه را توسط انس بن مالک ( آمده است.143/3( و الکنز )126/2المختصر )

هنگام حرکت ایشان به سوی شام س خطبه ابوبکر ابن عساکر از عب\\دالرحمن بن جب\\یر روایت نم\\وده: هنگ\\امی

را حرکت داد، درمیان ایشان برخاست،2 )ارتش( سکه ابوبکر خداون\\د را س\\تود، و ب\\ر وی ثن\\ا گفت، و س\\پس ایش\\ان را ب\\ه حرکت به سوی شام دستور داد، و آنان را ب\\ه فتح نم\\ودن آن از طرف خداوند برای شان، بشارت و مژده داد، تا در آن مسجدها بنا نمایند، و چنین برداشت نشود که شما آنجا فقط برای ب\\ازی و سرگرمی میروید، شام جایی اس\\ت س\\یر ک\\ه در آنج\\ا طع\\ام

را قبول نمودن\\د، و ب\\ه این ص\\ورتس- اهل یمن دعوت ابوبکر صدیق 1اکثر ارتش هایی که به جنگ اهل شام رفتند از آنها بودند.

- در اصل حبشه آمده که غلط میباشد.2

حیات صحابه244 برای تان زیاد میشود، ومن از سرمس\\تی و ک\\بر پن\\اه میخ\\واهم. اما سوگند به پروردگار کعبه، شما سرمس\\تی و ک\\بر میکنی\\د، و من شما را ب\\ه ده کلم\\ه توص\\یه و س\\فارش میکنم، ک\\ه آنه\\ا را حفظ دارید: شیخ فانی را به قتل نرسانید... و ح\\دیث را، چن\\ان

( آمده، متذکر گردیده.143/3که در الکنز ) و تحریک نمودن به جهاد و بس\\یج ش\\دن سعمربن الخطاب

در راه خداوند، مشورت اش با صحابه در آنچه برایش پیش آمد و تحری\\ک نم\\ودن ب\\ه جه\\اد و ام\\یر مق\\ررس)عمربن الخطاب

نمودن کسی که اول به جهاد حاضر گردید(. ( از قاس\\م بن محم\\د روایت نم\\وده،61/4ابن جریر طبری )

که گفت: مثنی بن حارثه ص\\حبت نم\\ود و گفت: ای م\\ردم! این ، چ\\ون م\\ا زمین مزروع\\ه1ط\\رف برای ت\\ان ب\\زرگ جل\\وه نکند

فارس را تصرف نمودهایم، و از دو بخش عراق ب\\ر بخش به\\تر ، و عراق را با آنها نص\\ف نمودهایم2آن ما بر آنها غلبه کرده ایم

و از ایش\\ان ب\\ه دس\\ت آوردهایم، وکس\\ی ک\\ه ط\\رف م\\ا ب\\ود برایشان ج\\رات گرفتهان\\د، و م\\ا بع\\د آن هم ان ش\\اءالله همین

در می\\ان م\\ردم برخاس\\ت و گفت:سطور خواهد بود. و عم\\ر حج\\از ب\\رای ش\\ما ج\\ز ب\\ه ص\\ورت چراگ\\اهی م\\نزل نیس\\ت، و س\\\اکنان آن غ\\\یر از این دیگ\\\ر اس\\\تفادهای از آن نمیتوانن\\\د،

وارد می\\دان میش\\دند، اکن\\ون در این وع\\ده خ\\دامه\\اجرینی ک\\ه کجااند؟ سوی زمی\\نی ک\ه خداون\د در کت\\اب برای ت\ان وع\ده داده است که آن را برای تان به میراث دهد، حرکت کنی\\د، چ\\ون گفت\\ه

است:ه﴿ لدين كل ه ع©ل©ى هر© ٱلي ۥ .[28]الفتح: ﴾م<

.«تا آن را بر هر دین غالب گرداند»: ترجمه و خداون\\د پ\\یروز گردانن\\ده دینش، غ\\زت دهن\\ده ناص\\ر خ\\ود است، و اه\\ل خ\\ود را ب\\ر میراثه\\ای امته\\ا مس\\تولی میگردان\\د،

بندگان صالح خدا کجااند؟ آن گاه: نخستین کسی که به جن\\گ حاض\\ر گردی\\د ابوعبی\\دبن مسعود بود، بعد از آن دومین کس سعدبن عبی\\د -ی\\ا س\\لیط بن

- طرف فارس برای شان از ب\\دترین و گران\\ترین طرفه\\ا ب\\ود، البت\ه ب\\ه1 خاطر قدرت و شوکت آنها و سیطره و غلبه شان بر ملته\\ا، ب\\ه نق\\ل از

سه روز آنها را بدین طرف دع\وت نم\\ودسطبری. و عمربن الخطاب و هیچ کس جواب نداد، و در روز چهارم پاسخ مثبت دادند.

: اگر عراق را دو نیم کنی، ما بر نصف به\\تر و خ\\وب آن دس\\تيعنى-\\ 2یافتهایم، و جانب نه چندان خوب آن تحت تصرف آنهاست. م.


بود،هنگامی که آن لشکر جمع گردید، ب\ه عم\ر گفت\هشقیس- شد: بر آنها م\\ردی از س\\ابقه داران مه\\اجرین و انص\\ار را ام\\یر مقرر کن. عمر گفت: نه، به خدا سوگند، چنین نمیکنم، خداون\\د ش\\ما را ب\\ه خ\\اطر س\\بقت و س\\رعت تان به س\\وی دش\\من بلن\\د نموده است، وقتی که ترسیدید و روب\\رو ش\\دن )ب\\ا دش\\من( را سخت دانستید در این صورت ب\\ه ریاس\\ت کس\\ی از ش\\ما اولی است که به پاسخ دادن به سوی جهاد سبقت نموده، و به دعوت جواب مثبت داده است. به خدا سوگند، جز نخس\\تین ایش\\ان را که به جنگ حاضر شده ب\\ود، دیگ\\ری را ب\\ر ایش\\ان ام\\یر مق\\رر نمیکنم، بعد از آن ابوعبید، س\\لیط و س\\عد را خواس\\ت و گفت: اگر شما دو تن از وی سبقت مینمودید، شما را متولی این ک\\ار مینمودم، و پیشوایی خ\\ویش را ب\\ا آن انتص\\اب درک مینمودی\\د، آنگاه ابوعبید را بر ارتش ام\\یر مق\\رر نم\\ود، و ب\\ه وی گفت: از

بشنو، و آنها را در امر شریک س\\از، و ت\\ا اینصاصحاب پیامبر که درست معلومات کسب نکردهای به س\\رعت و عجل\\ه تلاش نکن، چون این جنگ اس\\ت، و ب\\رای جن\\گ ج\\ز م\\رد م\\تین و ب\\ا آرامش، که فرصت رفتن به جنگ و خ\\ودداری از آن را میدان\\د،دیگ\\ری در ک\\ار و شایس\\ته نیس\\ت. و این را همچ\\نین ط\\بری )

( از طریق ش\\عبی روایت نم\\وده، و در ح\\دیث وی آم\\ده:61/4 گفته ش\\د: کس\\ی را ک\\ه از ص\\حبت رس\\ول خ\\دا سبرای عمر

بهرهمند باشد، بر آنها امیر مکرر کن. عمر گفت: فضل ص\\حابه فقط در سرعت ایش\\ان به س\\وی دش\\من و جنگی\\دن در مقاب\\ل روی گردانان است، و چون عمل ایشان را قوم )دیگری( انجام ده\\د، و آن\\ان س\\هل انگ\\اری کنن\\د، در آن ص\\ورت کس\\انی ک\\ه سبکبار و گرانبار بیرون میشوند، از آنها براین )امارت( بهتراند، به هدا سوگند، کس\ی را برایش\\ان ج\ز نخس\تین ایش\ان ک\ه ب\ه جن\\گ آم\\ادگی نش\\ان داد نمیفرس\\تم، بن\\ابراین ابوعبی\\د را ام\\یر

مقرر نمود، و او را در خصوص عسکرش توصیه کرد.

با اصحاب درباره خروج به سوی فارس مشورت عمرس ( از عم\\ربن عب\\دالعزیز روایت نم\\وده،83/4همچنین طبری )

که گفت: وقتی که خبر کشته شدن ابوعبیدبن مسعود و تواف\\ق و گرد آمدن اهل فارس بر مردی از آل کسری به عم\\ر رس\\ید، در میان مهاجرین و انصار فریاد نمود، و بیرون رفت، تا این ک\ه

حیات صحابه246 رسید. و طلحه را پیش فرستاد تا خ\\ود را ب\\ه اع\\وص1به صرار

برساند، و به طرف راست خود عبدالرحمن بن ع\\وف را تع\\یین راس را، و علی شنم\\ود، و ب\\ه ط\\رف چپش زب\\یر بن ع\\وام

جانشین خود در مدینه گذاشت، و از مردم مشورت خواست، و هم\\ه آنه\\ا ب\\ه وی مش\\ورت رفتن ب\\ه ف\\ارس را دادن\\د، و او این مشورت را قبل از رفتن صرار و و عودت طلحه نکرده ب\\ود، )و وق\\تی ب\\ه اینج\\ا رفت و طلح\\ه ع\\ودت نم\\ود( ب\\ا اص\\حاب رأی مشورت نمود، طلحه از کسانی بود که از مردم مت\\ابعت نم\\ود، و عبدالرحمن بن ع\\وف از کس\\انی ب\\ود ک\\ه وی را بازداش\\ت و نهی نم\\ود. عب\\دالرحمن گفت: من پ\\در و م\\ادرم را ب\\رای هیچ کس بع\\د از پی\\امبر، قب\\ل از آن روز و ن\\ه هم بع\\د از آن، ف\\دا نکرده بودم. گفتم: پدر و مادرم فدایت، عج\\ز و ن\\اتوانی این را

، خودت باش و عساکر را بفرست، و ت\\و خ\\ودت2به من واگذار قضا و فیصله خداوند را درباره عساکرت در قبل و بعد دیدهای، چون اگر ارتشت شکست بخورد، مانند شکست تو نیست، ولی اگر تو در ابتدای امر کشته شوی یا شکس\\ت بخ\\وری، میترس\\م که مسلمانان دیگر تکبیر نگویند، و دیگر ابدا ش\\هادت و گ\\واهی ندهند، که معبودی جز خ\\دا نیس\\ت، وی در ح\\الی ک\\ه م\\ردی را جستجو مینمود، نامه سعد که مس\\ؤول جم\\ع آوری ص\\دقات در نجد بود، در جریان مشورت شان، مواصلت ورزی\\د. عم\\ر گفت: م\\ردی را ب\\رایم پی\\دا کنی\\د. عب\\دالرحمن گفت: وی را ی\\افتم.

، و اه\\ل رأی3پرسید: کیست؟ گفت: شیر چنگال، سعدبن مالکهمراهش موافقت نمودند.

وترغیب نمودن به جهاد س عثمان بن عفان س( از ابوصالح م\\ولای عثم\\ان بن عف\\اان 65/1امام احمد )

عثمان شنیدم که بر منبر میگفت: ایروایت نموده، که گفت: از ش\\نیده ب\ودمصمردم، من از شما حدیثی را که از رس\ول خ\دا

پنهان نمودم، البته به خاطر ناخوشایندی پراکندگی تان از ن\\زدم، بعد از آن چنین به فکرم رسید که آن را برای ت\\ان بی\\ان کنم، ت\\ا

میرس\\د ب\\رای خ\ود انتخ\\اب و اختی\\ارهر کس آنچه را به فکرش

- چاهی است قریب مدینه.1 - يعنى اگر مردم گفتند: امیرالمؤمنین عاجز آمد، به آنه\\ا بگ\\و: این رأی2

عبدالرحمن است. - سعدبن مالک همان صحابی جلی\\ل الق\\در و مش\\هور ب\\ه س\\عد بن ابی3

وقاص میباشد.


شنیدم که میگفت: »یک روز اس\\تقامت وصنماد. از رسول خدا پای\\داری در راه خداون\\د تع\\الی از ه\\زار روز در م\\ا س\\وای آن از

.1منازل بهتر است« ( از مصعب بن ث\\ابت بن61/1 و این را همچنان امام احمد )

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: عثم\\ان بن عف\\انسعبدالله بن زبیر مینم\\ود- فرم\\ود: من -در حالی که بر منبر خود خطبه ایران س

صبرای تان حدیثی را بیان میکنم، که آن حدیث را از رسول خ\دا شنیدم، و از بیان آن برای تان مرا جز ح\ریض ب\\ودنم ب\ه نزدی\ک

صشما به من چیز دیگ\\ری ب\از نمیداش\\ت، من از رس\\ول خ\دا خداون\\د تع\\الی ازشنیدم که میگفت: »یک شب نگهب\\انی در راه

هزار شبی، که شب آن قی\\ام ش\\ود و روزش روزه گرفت\\ه ش\\ود،.2بهتر است«

به جهاد س ترغیب نمودن علی بن ابی طالب درس( از زیدبن وهب روایت نموده ک\\ه: علی 9/4طبرانی )

میان مردم برخاست و گفت: حمد و ستایش خدایی راست، که آنچه را بشکند و نقض نمای\\د دوب\\اره یکج\\ای و محکم نش\\ود، و آنچه را یکجای و محکم نسازد، ش\\کنندگان و ناقض\\ین نمیتوانن\\د آن را نقض نمایند، اگر خواسته بود، دو تن هم از خلقش ب\\ا هم اختلاف نکرده بودند، و نه امت هم در چ\\یزی از ام\\ر وی تن\\ازع کرده بود، و نه مفضول از فضیلت صاحب فض\\ل انک\\ار ورزی\\ده بود. ما را و این قوم را تقدیرها به اینجا کش\\یده، در این مک\\ان ب\\ا هم یکج\\ای م\\ان نم\\وده، بن\\ابراین م\\ا در دی\\دگاه و ش\\نوایی پروردگارمان قرار داریم، اگر وی بخواهد انتقام را س\\ریع و زود مینمای\\د، و تغی\\یری از ج\\انب وی پدی\\دار میگ\\ردد، ت\\ا ظ\\الم را

( آلبانی ن\\یز آن را در »ص\\حیح1667( و ترمذی )1/65- صحیح. احمد )1( ذک\ر ک\رده و آن را در »ص\حیح ت\رغیب و ت\رهیب« )1361ترمذی« )

( حسن لغ\\یره دانس\\ته اس\ت. نس\\ائی و ح\\اکم ن\\یز آن را روایت1224 کرده اند و حاک می گوید: ب\\ه ش\رط بخ\اری ص\حیح اس\ت. ش\یخ احم\د

(.470شاکر نیز آن را صحیح دانسته است ) ( در س\ند آن مص\عب بن ث\\ابت ض\عیف اس\ت.1/61- ض\عیف. احم\\د )2

احمد و ابن معبن و دیگران وی را ضعیف دانسته اند و در ضمن منقطع سالگی وفات73 یا 71( در سن 157نیز هست زیرا مصعب به سال )

س\\ال پس از ش\\هادت عثم\\ان ب\\وده اس\\ت و50یافت\\ه و ولادت او ن\\یز ( این حدیث را صحیح دانسته و ذهبی نیز ب\ا2/81حاکم )عجیب است که

( آن را ضعیف دانسته و433وی موافقت کرده است. شیخ احمد شاکر )( و »ضعیف الترغیب«.2704همچنین آلبانی در »ضعیف الجامع« )

حیات صحابه248 تکذیب نماید، و برای حق مص\یرش را بشناس\\اند ک\ه کجاس\\ت، ولی وی دنیا را دار اعمال ساخته، و آخرت را ن\\زدش دار ق\\رار

گردانیده است:﴿ نوا س\\\© © ذين© أ ل زي© © وا بم©\\\ا ع©مل\\\وا و©ي \\\\ ©س© ذين© أ ل زي© © م*لي ٱ م4 ٱ م4

©ى ن ح م�ب م� .[31]النجم: ﴾ٱ تا بدکاران را به خاطر اعمال بدشان کیف\\ر بده\\د، و»: ترجمه

.«نیکوکاران را در برابر اعمال نیک شان پاداش دهد آگاه باشید، که شما فردا با قوم روبرو میشوید، پس امش\\ب لأقیام را طولانی کنید، و تلاوت قرآن را زیاد کنید، و از خداوند

نصر و صبر بخواهید، و ب\ا ایش\ان ب\ا ج\دیت و اس\تواری روب\روشوید، و راستکار و صادق باشید. و بعد از آن منصرف شد.

در روز صفین س تحریک و تشویق نمودن علی ( از اب\\وعمره انص\\اری و غ\\یر وی روایت11/4وی همچ\\نین )

در روز ص\\فین م\\ردم را تحری\\ک نم\\ود، وسنم\\وده ک\\ه: علی ش\\ما را ب\\ه تج\\ارتی دلالت نم\\وده،لأانگیزه داده گفت: خداوند

ک\\ه ش\\ما را از ع\\ذاب دردن\\اک نج\\ات میده\\د، و به س\\وی خ\\یر و به رسول وی، و جه\\اد درلأراهنمایی میکند: ایمان به خداوند

راه خدا، که ذکرش عالی و بلن\\د اس\\ت، و خداون\\د ث\\واب آن را مغفرت گناه، و جاهای سکونت خوب در جنات عدن ق\\رار داده اس\\ت، بع\\د از آن ش\\ما را خ\\بر داده اس\\ت، ک\\ه وی کس\\انی را

در راه او در ص\فی میجنگن\د ک\ه گ\ویی چ\وندوست میدارد ک\ه دیوار محکم و استوار است، بن\\ابراین ص\\فهای تان را چ\\ون دی\\وار محکم برابر کنید، و روزه دار را پیش کنید، بدون زره را در عقب قرار دهید، و دن\\دانهای پس\\ین را محکم بگیری\\د... و خطب\\ه را ب\\ه

طول آن متذکر گردیده.و تحریک نمودن به قتال خوارج س علی

( از ابوال\\وداک هم\\دانی روایت نم\\وده:57/4وی همچ\\نین ) در نخیل\\ه آم\د، و از خ\وارج ناامی\د گردی\د،سهنگامی که علی

برخاست، و پس از حمد و ثنای خداون\\د گفت: ام\\ا بع\\د: کس\\ی که جهاد در راه خدا را ترک نماید، و در امر آن سستی کن\\د، در کنارهای از هلاکت ق\\رار دارد، مگ\\ر این ک\\ه خداون\\د وی را ب\\ه نعمت درک نموده به حالش برسد، بنابراین از خدا بترسید، و با کسی که با خ\\دا دش\\منی کن\\د، و در خ\\اموش س\\ازی ن\\ور خ\\دا تلاش نماید بجنگید، و با خط\\ا ک\\اران گم\\راه و ظ\\الم و مج\\رم، کسانی که نه خوانندگان قرآن اند، و نه فقه\\اء در دین ان\\د، و ن\\ه


علمای در تأویل، و نه هم نظر به سابقه اسلام اهل این امراند، )پیکار نمایید( به خدا سوگند، اگر ب\\ر ش\\ما مس\\تولی ش\\وند، در خصوص شما اعمال کس\\ری و هرق\\ل را انج\\ام میدهن\\د. ب\\رای حرکت به س\\وی دش\\من اه\\ل مغرب ت\\ان آم\\ادگی پی\\دا وح\\رکت کنید، و ما دنبال برادران اهل بص\\ره ش\\ما را فرس\تادیم ت\\ا ن\زد شما بیایند، و چون نزد ش\\ما آمدن\\د و جم\\ع ش\\دید، ان ش\\اءالله حرکت میکنیم، و قوت به طاعت و یارای برگش\\ت از گن\\اه ج\\ز

به توفیق خداوند میسر نیست. درباره سسVVتی آنهVVا در بVVیرون رفتن بVVه س خطبه علی

جهاد ( ازطری\\\ق ابومخن\\\ف از زی\\\دبن وهب67/4وی همچ\\\نین )

به م\\ردم گفت: - و این اولین کلامیسروایت نموده که: علی بود که به آنها بعد از حادث\\ه نه\\ر گفت ای م\\ردم، ب\\رای ح\\رکت به سوی دشمن آماده شوید، دشمنی که در جهاد با وی ن\\زدیکی به س\\وی خداس\\ت، و ب\\ه دس\\ت آوردن وس\\یله ن\\زد وی اس\\ت، دشمنی که در حق حیران، از کتاب خشک، از دین منح\\رف، در طفیان سرگردان و در گودال گمراهی واژگون است، در مقابل آنها آنچه را از قوت و اسبان بسته میتوانی\\د، آم\\اده کنی\\د، و ب\\ر خداوند توکل نمایید، و خدا به عنوان وکیل ک\\افی اس\\ت، و خ\\دا

به عنوان نصرت دهنده بسنده است. )راوی( میگوید: ن\\ه آنه\\ا ب\\ه جه\\اد رفتن\\د و ن\\ه آم\\اده ش\\دند، روزهای چندی بر آنه\\ا گذاش\\ت، ت\\ا ج\\ایی ک\\ه از انج\\ام آن ک\\ار توسط ایشان م\أیوس گردی\د، بع\د رؤس\\ا و چهرهه\ای ش\\ناخته شده شان را خواست، و نظریات ایشان را طلب نمود، و از این جویا شد که چه چ\\یز آنه\\ا را ب\\ه ت\\أخیر میافکن\\د، کس\\ی از آنه\\ا مریضی را بهانه آورد، و کسی هم این را یک عمل اجباری و ب\\د قلمداد کرد، و کمی از آنها بود که نش\\اطی داش\\ت، آنگ\\اه علی

در میان ایشان برای ایراد خطبه ایستاد و گفت: س بندگان خدا! چرا وقتی شما را برای بیرون شدن به جه\\اد ام\\ر نمودم، به سوی زمین کاهلی و سستی نمودید؟! آیا به زندگی دنیا در عوض آخرت راض\\ی ش\\دی؟! و ب\\ه ذلت و خ\\واری ب\\ه ع\\وض عزت تن دادی؟! آیا هر وقتی که شما را به جهاد دع\\وت نم\\ودم، چشمهای تان چن\\ان میچرخی\\د ک\\ه گ\ویی در ح\\ال س\\کرات م\\وت باشید، و گویی ک\ه قلب هایت\ان آش\فته اس\ت، و ش\ما ب\ر اث\ر آن

حیات صحابه250 نمیدانید، و گویی که چشم هایتان شب کور است، ش\\ما نمیبینی\\د،

در وقت راحت، و1ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ش\\ما ج\\ز ش\\یرهای ش\\ری وروباهای نیزنگ باز وو حیله گر، در وقتی که ب\ه س\ختی و ش\دت دعوت کرده شوید چیز دیگری نیستید، و شما ابدا برای من قاب\\ل اعتماد و ثقه نیستند، و ش\ما گ\روهی نیس\تید ک\ه ب\ه ش\ما حمل\ه کرده شود، و نه صاحب عزتی هستید که به آن پناه برده شود، به خدا سوگند، شما ب\\دترین ش\\عله زنن\\دگان جن\\گ هس\\تید، ش\\ما از طرف دیگران در دام حیله و مکر میافتی\د و خ\ود ت\دبیر و حیلهای نمیس\نجید. از اط\راف ش\ما کم ش\ده میرود و خ\ود را نمیتوانی\د نجات دهید و )دشمن تان( از مراقبت شما نمیخوابد، ولی شما در غفلتی غافلید، برادر و همنوای جنگ بیدار و دارای عق\\ل میباش\\د،

اس\\ت، و جنج\\الکس\\ی ک\\ه ص\\لح را پذیرفت\\ه، ب\\ه ذلت تن داده کنندگان و مجادله کنن\\دگان مغل\\وب ش\\دهاند، و مغل\\وب مقه\\ور و

مسلوب است. بعد از آن گفت: اما بعد: من بر ش\\ما حقی دارم، و ش\\ما ب\\ر من حقی دارید، حق شما بر من نصیحت ب\\رای ش\\ما، ت\\ا وق\\تی است ک\ه همص\حبت ش\\ما هس\تم، و ف\\راهم س\\اختن و تقس\یم غنیمتتان در میان شماست و همچنان تعلیمتان اس\\ت ت\\ا جاه\\ل باقی نمانید و تعدید دادن است تا بدانید تا بدانید و ح\\ق من ب\\ر شما وفا به بیعت است، و نصیحت ب\ه من در خف\ا و آش\\کارا، و پاسخ برایم در وقتی است که شما را ف\\را میخ\\وانم، و ط\\اعت در وقتی است که شما را امر میکنم، اگر خداوند برایت\\ان اراده

صورت آنچه را طلب میکنید، ب\ه دس\تخیر نموده باشد: در این میآورید و آنچه را آرزو میکنید، درک مینمایید.

فریاد حوشب حمیری خطVVاب بVVه علی در روز صVVفین وجواب علی به وی

( از عبدالواح\\د دش\\مقی315/1ابن عب\\دالبر در الاس\\تیعاب ) سروایت نموده، که گفت: حوشب حم\\یری در روز ص\\فین علی

را صدا نمود، و گفت: ای ابن ابی طالب! از م\\ا منص\\رف ش\\و، و ما تو را در خصوص خونهای مان و خونت به خدا سوگند میدهیم،

با عراقت وا میگذاریم، و تو ما را با شام مان واگ\\ذار، وو تو را گفت: ای ابن ام ظلیم! سخونه\\ای مس\\لمین را نگ\\ه دار. علی

این بسیار دور است، به خدا سوگند، اگر بدانم که سهل انگاری و ملایمت برایم در دین خدا گنجایش دارد این کار را مینمودم، و در

- اسم جایی است در کنار فرات که به آن مثل زده میشود.1


سنگینی بر من آسانتر بود، ولی خداوند به سکوت و سهل انگاری و ملایمت اهل قرآن، در وقتی که از خداوند نافرم\\انی میش\\ود، و آنها قدرت دفاع و جهاد را داش\\ته باش\\ند، ت\\ا این ک\\ه دین خداون\\د کامی\\اب نگ\\ردد، راض\\ی نش\\ده اس\\ت. و اب\\ونعیم مث\\ل این را در

( روایت نموده.85/1الحلیه ) و ترغیب به جهاد بیانیه سVVعد در س سعدبن ابی وقاص

روز قادسیه ( از طریق سیف از محمد و طلح\\ه و44/4ابن جریر طبری )

زی\\اد ب\\ه اس\\ناد آنه\\ا، روایت نم\\وده، ک\\ه گفت\\د: س\\عد -در روز و ثن\ای خداون\د،قادسیه- بیانیهای ایراد فرمود، وی پس از حم\\د

چنین فرمود: خداوند حق است، و برای وی شریکی در پادش\\اهی نیست، و نه هم درقول وی خلافی وجود دارد، خداوند ک\\ه ثن\\ایش

بزرگ و با عظمت است گفته:©\\ادي©﴿ ©رثه©ا عب ض© ي © أ ©ن ر أ لذ د © بور م ب لز ©ا في ن © ©ت ©ق© ك م�و©ل م� ٱ م� ٱ م� ن ٱ م م�

.[105]الانبیاء: ﴾١٠٥ٱلصلحون© ما در زبور بعد از ذکر )تورات( نوشتهایم،که بن\\دگان»: ترجمه

.«صالح من وارث زمین خواهند شد این میراث شما و وعده پروردگارتان است، ک\\ه آن را م\\دت سه س\\ال اس\\ت در خ\\دمت ش\\ما ق\\رار داده اس\\ت، و ش\\ما ت\\ا امروز از آن طعام به دست میآوری\\د، و از آن میخوری\\د، و اه\\ل آن را به قتل میرس\\انید و از ایش\\ان مالی\\ات میگیری\\د، و غلام و کنیزشان میس\ازید، البت\ه ب\ه خ\اطر آنچ\ه ک\ه اص\حاب روزگ\ار

از2، و اکنون این گروه و لشکر1شما، ازایشان به دست آوردند طرف ایشان به سوی شما آمده است، و شما شناخته شدههای عرب و اعیان آنها و بهتر هر قبیله و عزت کسانی هستید که در پشت سر شما قرار دارند، اگر از دنی\\ا دل برکنی\\د و ب\\ه آخ\\رت

جم\\عروی آورده رغبت نمایید، خداوند برای تان دنیا و آخ\\رت را مینمای\\د، و این قت\\ال هیچ کس را ب\\ه اج\\ل و م\\رگش نزدی\\ک نمیس\\ازد، ولی اگ\\ر ناک\\ام ش\\وید، و سس\\ت و ض\\عیف گردی\\د،

قوت تان از دست میرود و آخرت تان را برباد میسازید.خطبه عاصم بن عمرو در روز قادسیه

- هدف روزهای قبل از جنگ قادسیه است، که در آن بخشهای وس\\یعی1از عراق به دست خالدبن ولید فتح گردیده بود.

- هدف همان لشکر دویست هزار نفری یزدگرد پادشاه فارس است.2

حیات صحابه252 برخاسته گفت: این سرزمینی است ک\\هسعاصم بن عمرو

خداوند اهل آن را برایتان حلال گردانیده است، و این سه سال است که شما ازآنها چیزهایی را به دس\\ت میآوری\\د، ک\\ه آنه\\ا از شما به دست نمیآورند، و شما بلند هستید و اگر صبر کنید و ب\\ا صداقت و راستکاری ایشان را با شمشیر و نیزه بزنی\\د خداون\\د ب\\ا شماس\\ت، و ام\\وال، زن\\ان، پس\\ران و س\\رزمین آنه\\ا ب\\رای شماست، ولی اگر ضعیف و ناکام شدید -که خداوند نگهدارن\\ده و حافظ شما از آن است- این تجمع تان باقی نخواهد ماند، البته از ترس این که بار دیگر به خاطر هلاک ساختن آنه\\ا برنگردی\\د. الله، الله، روزهای گذشته را یاد کنید، و چیزهایی را که خداون\\د برایتان در آن بخشیده ب\\ه ی\\اد آوری\\د، آی\\ا نمیبینی\\د ک\\ه زمین در پشت سرتان بی آب و گیاه، و خالی از عل\\ف و م\\ردم اس\\ت، و در آن جنگل و پناهگاهی نیست که به سوی آن پناه ب\\رده ش\\ود، و توسط آن دفاع صورت گ\\یرد؟ توج\\ه و همت خ\\ود را مب\\ذول

آخرت بگردانید. به جهاد و بيرون رفتن در راه خداونVVد ن رغبت و شوق صحابه

أرغبت و علاقمندی ابوامامه به جهاد

)روایت نموده، کهس 1( از ابوامامه37/9ابونعیم در الحلیه ) تص\\میم ب\\یرون رفتنص رس\\ول خ\\دا 2گفت: )هنگ\\امی ک\\ه(

به سوی بدر را گرفت. او ن\\یز تص\\میم خ\\روج ب\\ا وی را گ\\رفت، )داییاش( اب\\وبرده بن نی\\ار ب\\ه وی گفت: ن\\زد م\\ادرت ب\\اش. ابوامامه به او گفت: بلکه تو نزد خواهرت ب\\اش. وی این قض\\یه

ابوامام\\ه را ب\\رای ب\\ودن مت\\ذکر گردی\\د، او صرا به رسول خدا )نزد مادرش( دستور داد. و ابوبرده بیرون گردی\\د، و رس\\ول خ\\دا

در حالی برگشت که مادر وی وف\\ات نم\\وده ب\\ود، و ب\\ر ویص.3نماز گزارد

در سVVیر در راه خVVدا و این رغبت و علاقمنVVدی عمVVرسقول وی که: جهاد از حج افضل است

- وی ایاس بن ثعلب\\ه خ\\واهرزاده اب\\وبرده بن نی\\ار اس\\ت، ن\\ه ابوامام\\ه1باهلی.

- این و بقیه کلمات داخل کمانک از الاصابه والاستیعاب نقل شدهاند.2(.9/37- حسن. ابونعیم در حلیة )3


امام احمد در الزهد، سعید بن منص\\ور، ابن ابی ش\\یبه و غ\\یر روایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: اگ\\ر س\\ه چ\\یزسایش\\ان از عم\\ر

نمیبود دوست داشتم که به خدا میپیوستم، اگر در راه خدا سیر و ح\\رکت نمینم\\ودم، ی\\ا پیش\\انی ام را ب\\رای خ\\دا در خ\\اک ب\\ه سجده نمینهادم و یا با قومی نمینشس\\تم ک\\ه س\\خنهای نیک\\و را چنان میچینن\\د ک\\ه خرماه\\ای نیک\\و چی\\ده میش\\ود. این چ\نین در

الکنز آمده. روایت نموده، که گفت: بای\\د حجسو ابن ابی شیبه از عمر

نمایید چون حج عمل صالح است که خداوند به آن ام\\ر نم\\وده،( آمده.288/2اما جهاد از آن افضل است. این چنین در الکنز )

به جهادبرغبت و علاقمندی ابن عمر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: من در بابن عس\\اکر از ابن عمر

عرضه شدم، وی مرا کوچک دانس\\تصروز بدر به رسول خدا و قبولم نکرد، و شبی مثل آن در بی\\داری، ان\\دوه وگری\\ه از این

قبولم نکرد، دیگر هرگز بر من نیامده است،صکه رسول خدا چون سال آینده فرا رسید، من ب\\ه وی عرض\\ه ش\\دم، و او م\\را قبول نمود، و من به خاطر آن خدا را ستودم. م\\ردی گفت: ای

، روی1ابو عبدالرحمن، در روزی که دو گروه با هم روبرو شدند گردانیدند، گفت، ولی خداوند از همه مان درگذشت و عفوم\\ان نم\\ود، ک\\ه س\\تایش و حم\\د زی\\ادی م\\را وراس\\ت. این چ\\نین در

( آمده است.231/5منتخب الکنز )با مردی که اراده جهاد را نموده بود س قصه عمر

س روایت نموده، که گفت: مردی نزد عم\\ر سهناد از انس آمده گفت: ای امیرالمؤمنین، یک مرکب به من ب\\ده، ک\\ه اراده

به مردی گفت: دستش را بگیر. و اوسجهاد را نمودهام. عمر را داخل بیت المال کن، تا هر چه را میخواهد بگ\\یرد. وی داخ\\ل گردید، و دید که در آن طلا و نقره است، پرس\\ید: این چیس\\ت؟ من به اینها ضرورتی ندارم، خواست من سواری و توش\\ه ب\\ود.

آوردند، و او را از آنچه گفته بود خبرسوی را دوباره نزد عمر ام\\ر توش\\ه و س\\واری را ب\\ه وی داد، وسدادن\\د، آنگ\\اه عم\\ر

خودش به دست خود سواری وی را آماده ک\\رد، و هنگ\\امی ک\\ه

- یعنی در روز احد.1

حیات صحابه254 آن مرد سوار شد، دستش را بلند نمود، و حم\\د و ثن\\ای خداون\\د را نظر به کاری که به خداوند به وی انج\\ام داد و ب\\ه وی اعط\\ا نمود به جای آورد، در این حالت عمر از دنبال وی پیاده میرفت، و تمنا مینمود که برایش دعا نماید. هنگ\\امی ک\\ه آن م\\رد ف\\ارغ گردید، گفت: بار خ\\دایا، و عم\\ر را ج\\زا و پ\\اداش نیک\\و ده. این

( آمده.288/2چنین در الکنز ) در فضیلت کسVVی کVVه بVVیرون مVVیرود و در س قول عمر

راه خدا نگهبانی مینماید ب\\هسابن عساکر از ارطاه بن منذر روایت نموده، که عم\\ر

همنشینان خود گفت: کدام یک از مردم اجر بزرگ\\تر دارد؟ آنه\\ا شروع نموده برای وی روزه و نماز را یاد میکردن\\د، و میگفتن\\د: فلان و فلان بع\\د از امیرالمؤم\\نین. عم\\ر گفت: آی\\ا ش\\ما را از کسی که از همه کسانی شما یاد نمودید، و از امیرالمؤمنین هم اجر بزرگ تر دارد، خبر ندهم؟ گفتن\\د: بلی. گفت: م\\ردی ک\\ه در شام است و از لجام اس\\ب خ\\ود گرفت\\ه و از مرک\\ز مس\\لمانان دفاع میکند، و نمیداند که درندهای وی را میدرد، و ی\\ا گزن\\دهای وی را نیش میزن\\د، و ی\\ا دش\\منی وی را گ\\یر میکن\\د؟ این از کسانی که یاد نمودید، و از امیرالمومنین هم اجر بزرگ تر دارد.

( آمده.289/2این چنین در کنزالعمال )ه عمرومعVVاذ بن جبVVل دربVVاره بVVیرون رفتن )در راه VVقص

سخدا( با ابوبکر روایتسابن س\\\عد از طری\\\ق واق\\\دی از کعب بن مال\\\ک

نموده، که گفت: عمر بن الخطاب میگفت: معاذ به طرف شام بیرون رفت، و ب\یرون رفتن وی ب\\ه مدین\\ه و اه\\ل آن در فق\ه و فتوایی که وی برای شان میداد خلل وارد نم\\ود، ومن ب\\ا اب\\وبکر رحمه الله صحبت نمودهبودم که او را به خاطر نیازمندی مردم ب\\\ه وی نگ\\\ه دارد، ولی او این را از من قب\\\ول نک\\\رد و گفت: مردی طرفی را انتخاب نموده، و ش\\هادت را میطلب\\د، بن\\ابراین من وی را نگ\\ه نمیدارم. گفتم: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ب\\رای م\\رد )گاهی( شهادت در حالی نصیب میگردد، که در بستر خ\\ود و در خانه خود قرار داشته باشد، و در شهر خود از همه غنیتر باشد. کعب بن مالک میگوید: و معاذ بن جبل برای مردم در مدین\\ه در


8. این چنین در الکنز )1 و ابوبکر فتوا میدادصحیات پیامبر خدا ( آمده است.7/7

و تVVرجیح دادن مهVVاجران نخسVVتین بVVر رؤسVVای عمVVرسقوم در مجلس

ابن عس\\اکر از نوف\\ل بن عم\\اره روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: حارث بن هشام و سهیل بن عمرو نزد عمربن الخطاب آمدن\\د، و نزد وی نشستند، و عمر در میان هر دوی ش\\ان ق\\رار داش\\ت، در این ح\\الت مه\\اجران نخس\\تین ش\\روع ب\\ه آم\\دن ن\\زد عم\\ر نمودند، و عمر میگفت: ای سهیل اینجا، وای حارث اینج\\ا، و آن دو را )از جاهایشان( یک طرف مینم\\ود. بع\\د انص\\ار ش\\روع ب\\ه آمدن نزد عمر نمودند، و او آن دو را همان طور )از جاهایشان( یک طرف مینمود، تا این که در آخر مردم قرار گرفتند. و وقتی که از ن\زد عم\ر ب\یرون رفتن\\د، ح\ارث بن هش\ام ب\ه س\\هیل بن عمرو گفت: آیا ندیدی که با ما چه کرد؟ سهیل ب\\ه او گفت: ای م\\رد، ب\\ر وی ملام\\تی نیس\\ت، و میس\\زد ک\\ه ملامت را متوج\\ه نفسهای خ\\ود م\\ان س\\ازیم، این ق\\وم دع\\وت ش\\دند و ش\\تاب نمودند، و ما دعوت شدیم و سستی و ت\\أخیر نم\\ودیم. هنگ\\امی که مهاجرین و انصار از نزد عمر برخاستد، آن دو ن\\زدش آم\\ده به وی گفتند: ای امیرالمؤمنین، آنچه را امروز نمودی دی\\دیم، و

نفسهای خودمان آوردهایم، آیا2دانستیم که آن را ما از )طرف( چیزی هست که توسط آن آنچه را )از فضل از م\\ا ف\\وت ش\\ده

به آن دو گفت: جز این وجهساست( دوباره درک ناییم؟ عمر دیگر چیزی را برای این کار نمیدانم، و به سوی مرز روم اشاره نمود. بع\د آن دو به س\وی ش\\ام ح\رکت کردن\د، و در هم\ان ج\ا

( آم\\ده. و این را136/7فوت نمودند. این چنین در کنزالعم\\ال ) همچنین زبیر از عمویش مص\عب از نوف\ل بن عم\اره ب\ه مانن\\د

( ذک\\ر نم\\وده،111/2آن، چنان که ابن عب\\دالبر در الاس\\تیعاب )روایت نموده است.

سقول سهیل بن عمرو برای همVVان رؤسVVایی کVVه عمVVر مهاجرین را بر ایشان مقدم داشت

- سند آن بسیار ضعیف اس\\ت. در این س\\ند واق\\دی اس\\ت ک\\ه م\\تروک1است.

- این و کلمه بعدی داخل پرانتز از الاستیعاب نقل شدهاند.2

حیات صحابه256 ( از طری\\ق ابن مب\\ارک از جری\\ر بن ح\\ازم از282/3ح\\اکم )

روایت نم\\وده ک\\ه میگفت: مردم\\انی ب\\ر دروازه عم\\ر1حسن حضور به هم رسانیدند، ک\\ه درمی\\ان ایش\\ان: س\\هیل بن عم\\رو،

حضور داش\\تند. درشابوسفیان بن حرب و بزرگانی از قریش این اثنا اجازه دهنده عمر بیرون گردید، و برای اه\\ل ب\\در چ\\ون

/ به اجازه دادن ش\\روع نم\\ود -)حس\\ن شصهیب، بلال و عمار تعالی علیه( میگوی\د: وی ب\ه خ\دا س\وگند ب\دری ب\ود، و آنه\ا را دوست میداشت، و درباره ایشان سفارش و وصیت هم نم\\وده بود-، آنگاه ابوسفیان گفت: چ\\ون ام\\روز هرگ\\ز ندی\\دم! وی ب\\ه این غلامان اجازه میدهد، و ما در اینجا نشس\\تهایم و ب\\ه ط\\رف

-2ما التف\اتی نمیکن\د. س\هیل -ک\ه م\رد عاق\ل و هوش\یاری ب\ود گفت: ای ق\\وم، -ب\\ه خ\\دا س\\وگند-، من آنچ\\ه را در روهای ت\\ان هس\\ت میبینم، اگ\\ر خش\\مگین باش\\ید، ب\\ر نفسهای خودت\\ان خشمگین شوید، این قوم هم دعوت ش\\دند، و ش\\ما هم دع\\وت شدید، آنها شتاب نمودند، و ش\\ما سس\\تی و ت\\اخیر نمودی\\د، ب\\ه خدا سوگند، در فضیلت هایی ک\\ه آنه\\ا، ط\\وری ک\\ه میپندارن\\د از شما سبقت جستهاند، فوت شان بر شما، از این دروازه ت\\ان ک\\ه بر آن رقابت میکنید، به مراتب شدیدتر است، بع\\د از آن گفت: این قوم به آنچه میبینی\\د از ش\\ما س\\بقت جس\\تهاند، -و ب\\ه خ\\دا س\\وگند- ش\\ما راهی ب\\رای آنچ\\ه اینه\\ا از ش\\ما در آن س\\بقت جستهاند ندارید، بنابراین به سوی این جهاد متوج\\ه ش\\وید، و آن لأرا رها نکنید و بدان ملازمت نمایی\\د، امی\\د اس\\ت ک\\ه خداون\\د

جهاد و شهادت را نصیب تان کند، بعد از آن جامه خ\\ود را تک\\ان داد، و برخاسته، خود را به شام رسانید. حسن میگوید: ب\ه خ\دا سوگند، وی راست گفته است، خداوند بندهای را که به سوی او بشتابد، چ\ون بن\\دهای ک\\ه از ش\\تاب به س\\وی وی سس\\تی کن\\د،

( ذک\\\ر110/2. و این چ\\\نین این را در الاس\\\تیعاب )3نمیگرداند نموده، و طبرانی نیز به معنای آن را از حسن به شکل طولانی

( میگوی\\د: رج\\ال وی رج\\ال46/8روایت نموده اس\\ت. هیثمی )صحیح اند، مگر اینکه حسن از عمر نشنیده.

تعالی./- وی حسن بصری است 1- این جمله معترضه از سخن حسن بصری است.2 ( در س\\ند آن بین حس\\ن بص\\ری و عم\\ر بن3/282- ض\\عیف. ح\\اکم )3

الخطاب انقطاع وجود دارد و حسن از عمر نشنیده است.


و بخ\\اری این را در ت\\اریخ خ\\ود روایت ک\\رده، و ب\\اوردی از طریق حمید از حسن به معنای آن را به اختص\\ار، چن\\ان ک\\ه در

آمده، روایت نموده است.1(94/2الاصابه )بیرون رفتن سهیل و اقامتش در راه خدا تا وقت مرگ

( از ابوس\\عد بن فض\\اله -ک\\ه از ص\\حبت335/5ابن س\\عد ) بهرهمند بود- روایت نموده، که گفت: من و سهیل بن عمرو ت\\ا به شام همراه شدیم، از وی شنیدم که میگفت: از رس\ول خ\دا

شنیدم که میفرمود: »ایستادن یکی از شما در راه خ\\دا، درص ساعتی از عمرش، از عمل هم\\ه عم\\رش در خانوادهاش، به\\تر است«. سهیل گفت: بنابراین من تا مرگم در سنگر میباش\\م، و به مکه بر نمیگ\\ردم. وی میافزای\\د: ب\\ه این ص\\ورت او در ش\\ام مقیم بود، تا این که در ط\\اعون عم\\واس درگذش\\ت. این چ\\نین

( از ابوس\\عید282/3( آم\\ده. و این را ح\\اکم )94/2در الاصابه ) مانند آن، روایت نموده است.س

بیرون رفتن حVVارث بن هشVام به سVوی جهVاد علی رغمناله و زاری و بیتابی اهل مکه بر وی

ابن المب\\ارک از اس\\ودبن ش\\یبان از ابونوف\\ل بن ابی عق\\رب از مک\\ه ب\\یرونسروایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ح\\ارث بن هش\\ام

رفت، اه\\\ل مک\\\ه در رفتن وی ناش\\\کیبایی و بیت\\\ابی ش\\\دیدی نمودن\\د، و ه\\ر کس\\ی ک\\ه ق\\درت طع\\ام خ\\وردن را داش\\ت در مشایعت از وی همراهش بیرون آمد، تا این که به نقطه ب\\الایی بطحاء، و یا جایی که خداوند خواسته ب\\ود رس\\ید، آنگ\\اه توق\\ف نم\\ود، و م\\ردم ن\\یز در اط\\رافش ایس\\تاده و گری\\ه میکردن\\د. هنگ\\امی ک\\ه وی ناش\\کیبایی و بیت\\ابی م\\ردم را دی\\د گفت: ای مردم: -به خدا سوگند- من به خاطر علاقمندی و ت\رجیح نفس\م از نفسهای ش\\ما ب\\یرون نش\\دهام، و ن\\ه هم ب\\ه خ\\اطر گزی\\دن

پیش آم\\د، و در آن2شهری ب\\ر ش\\هر ش\\ما، ولی چ\\ون این امر مردانی از قریش بیرون رفتند -به خدا سوگند- نه آنها از سران قوم بودند، و نه هم از خاندانهای آنگاه ما -ب\\ه خ\\دا س\\وگند- آن چنان گردیدیم، که اگر کوههای مکه طلا بگردد، و آنها را در راه خ\\دا انف\\اق ک\\نیم، ب\\از هم روزی از روزهایش\\ان را ب\\ه دس\\ت

( در سند آن زید بن مینا اس\\ت ک\\ه چنانک\\ه در3/282- ضعیف. حاکم )1( آمده مقبول است.1/270»التقریب« )

- اسلام.2

حیات صحابه258 نمیتوانیم آوردیم، به خدا سوگند، اگر این را در دنیا از ما بردند، تلاش میکنیم تا در آخرت همراه شان شریک باشیم، بن\\ابراین از خدا شخصی ترسیده که این کار را انجام داده است. و بع\\د ب\\ه طرف ش\\ام روی آورد، و مت\\اع و حش\\م وی از دنب\\الش ح\\رکت نم\\ود، و ب\\ه ش\\هادت رس\\ید خ\\دا رحمتش کن\\د. این چ\\نین در

( از طری\\ق278/3( آم\\ده. و این را ح\\اکم )310/1الاستیعاب )ابن مبارک به مانند آن، روایت نموده است. بVVه جهVVاد و طلب رغبت و علاقمنVVدی خالVVد بن ولیVVدس

مرگ در راه خدا ابن س\\عد از زی\\اد م\\ولای آل خال\\د روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:

در وقت مرگ خود فرمود: در روی زمین ش\\بی ب\\رایمسخالد محبوبتر از آن شب نبود، که سرد و یخبندان بود، و در س\\ریهای از مهاجرین قرار داشتم، و با آنها صبحگاهان بر دش\\من هج\\وم میآوردم، ش\\ما را ب\\ه جه\\اد نم\\ودن تأکی\\د میکنم. این چ\\نین در

( آمده اس\ت و این را اب\ویعلی از قیس بن ابی414/1الاصابه ) گفت: ش\\بی سحازم روایت نموده، که میگوی\\د: خال\\د بن ولید

را که در آن ب\\رایم عروس\\ی در خانهام اه\\داء ش\\ود، من وی را دوست داشته باشم، و یا این که در آن به فرزندی بشارت داده

نیس\ت ک\ه درش\وم، ب\رایم محبوبتر از ش\ب س\رد و یخبن\دانی سریهای مهاجرین قرار داشته باشم، و توسط آن ص\\بحگاهان ب\\ر

( آم\\ده، و350/9دش\\من هج\\وم آورم. این چ\\نین در المجم\\ع )افزوده است: رجال وی رجال صحیح اند.

و ابویعلی همچنان از قیس بن ابی ح\\ازم روایت نم\\وده، ک\\ه فرمود: جهاد در راه خدا، خیلی زیاد م\\را سگفت: خالدبن ولید

( میگوید: رجال وی رج\\ال350/9از قرائت باز داشت. هیثمی ) س( از اب\\ویعلی از خالد414/1صحیح اند. و این را در الاصابه )

ذکر نموده که: جهاد مرا از فرا گرفتن زیادی از ق\رآن مش\غولداشت.

و ابن المبارک در کتاب الجهاد از عاص\\م بن بهدل\\ه از ابوائ\\ل فرارس\\ید،سروایت نموده، که گفت: هنگامی که وف\\ات خال\\د

گفت: من مرگ را در جاه\ایش طلب نم\وده ب\ودم، ولی تق\دیر آن برایم نرفته بود، و چنان شد که در بس\\تر خ\\ود ج\\ان دهم. و

«، امیدوار کنن\\دهتر ازلااله الااللههیچ یک از عملم نزدم بعد از » شبی نیست که در آن در پوشش سپر شب را سپری نم\\ودم، و آسمان به شدت بر سرم تا ص\\بح میباری\\د، ت\\ا این ک\\ه ب\\ر کف\\ار


حمله نمودیم. بعد از آن گفت: وقتی که من م\\ردم ب\\ه س\\لاح و اسبم نگاه کنید، و آن را در راه خدا بگردانید. وق\\تی ک\\ه وف\\ات

به خاطر جنازه وی بیرون آمد و گفت: ب\\ر زن\\انسنمود، عمر آل ولید، اگر بر خالد اشک بریزند، مادامی که گریب\\ان را ندرن\\د و صدای خود را بلند نمیکنند، باکی نیست. این چنین در الاصابه

( گوی\\د: این دلالت ب\\دان میکن\\د ک\\ه وی در415/1آم\\ده، و در ) مدینه وفات نموده است، ولی اکثریت بر آن اند که موصوف در حمص درگذشته است. و این را همچنین طبرانی از ابووائل ب\\ه

( میگوی\\د:350/9مانند آن ب\\ه اختص\\ار روایت ک\\رده. و هیثمی )اسناد آن حسن است.

رغبت و علاقمندی بلال به بیرون رفتن در راه خدا طبرانی از عبدالله بن محمد و عمر و عم\\ار پس\\ران حفص و آنها از پدران واجدادشان روایت نمودهان\\د ک\\ه آنه\\ا گفتن\\د: بلال

آم\\ده گفت: ای خلیف\\ه رس\\ول خ\\دا، من از شپیش اب\\وبکر شنیدم که میگفت: »بهترین عمل مؤمنین جه\\ادصرسول خدا

در راه خداست«. و خواستم تا آن وقت در راه خدا استقامت و گفت: ای بلال من تو سپایداری کنم و باشم که بمیرم. ابوبکر

را به خدا و حرمت و حق خودم سوگند میدهم، سنم زیاد ش\\ده است، قوتم ضعیف گردیده و اجلم نزدیک شده است، بن\\ابراین بلال با وی اقامت نمود، و هنگامی که ابوبکر وف\\ات نم\\ود، ن\\زد

را ب\\ه او گفت، ولی س آمد، و او همان سخنان ابوبکر سعمر بلال اب\\\ا ورزی\\\دو از وی نپ\\\ذیرفت. عم\\\ر گفت: ای بلال! پس

گفت: برای سعد، چون وی در قباء در1)برای( کی )وامیگذاری(؟ اذان داده است. ب\\ه این ص\\ورت عم\\ر اذان صعهد رسول خدا

( میگوی\\د:274/5 هیثمی )2.3را به عقیه و س\\عد مح\\ول گردانید در این عبدالرحمنبن سهیلبن عمار آمده ض\\عیف میباش\\د. و این

( ن\\یز ب\\ه این اس\\ناد و ب\\ه مانن\\د آن روایت168/3را ابن سعد )نموده.

- هدفش اذان است.1 ( در س\\ند آن عب\\دالرحمن بن3/168- ض\\عیف. ط\\برانی و ابن س\\عد )2

( آم\\ده ض\\عیف5/274سهیل بن عمار است که چنانکه در »المجمع« )است.

- این چنین در هیثمی آمده و در ابن س\عد آم\ده: آن گ\ه عم\ر س\عد را3 طلب نم\\ود، و اذان را ب\\رای وی س\\پرد و بع\\د از وی ب\\ه بازمان\\دگانش

محول گردانید.

حیات صحابه260 و از موسی بن محمد بن ابراهیم تیمی و او از پدرش روایت

وف\\ات نم\\ود، بلالصنموده، که گفت: هنگامی که رسول خ\\دا دفن نگردی\\دهص در ح\\الی اذان داد ک\\ه هن\\وز رس\\ول خ\\دا س

«، م\\ردم دراشهد ان محمدا رس\\ول اللهبود، هنگامی میگفت: » صمسجد گریه مینمودند. میافزای\\د: هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول خ\\دا

به او گفت: اذان بده. او گفت: اگر م\\را سدفن گردید، ابوبکر آزاد کردهای تا با تو باشم این را به خ\\اطر آن میکنم، ولی اگ\\ر م\\را ب\\رای خ\\دا آزاد نمودهای، م\\را ب\\ا کس\\ی ک\\ه ب\\رایش ره\\ا نمودهای واگ\\ذار. اب\\وبکر گفت: من ت\\و را ج\\ز ب\\رای خ\\دا آزاد نکردهام، مرا با کسی که برایش ره\\ا نمودهای واگ\\ذار. اب\\وبکر گفت: من ت\\و را ج\\ز ب\\رای خ\\دا ازاد نکردهام. بلال گفت: من

اذان نمیدهم. اب\\وبکرصب\\رای هیچ کس\\ی بع\\د از رس\\ول خ\\دا گفت: این مربوط به توست. )راوی( میگوید: وی درنگ نمود، تا این که لشکرهای شام بیرون گردید، و همراه آنها حرکت نم\\ود و آنجا رسید. و از سعید بن مس\\یب روایت اس\\ت: هنگ\\امی ک\\ه

در روز جمعه بر منبر نشست، بلال ب\\ه وی گفت: ای سابوبکر ابوبکر، گفت: لبیک. بلال گفت: مرا برای خدا آزاد نمودهای و یا ب\\رای نفس خ\\ودت؟ گفت: ب\\رای خ\\دا. بلال گفت: پس ب\\ه من اجازه بده تا در راه خدا بجنگم، و او اج\\ازه داد. بع\\د ب\\ه ط\\رف شام ب\\یرون رفت و در همانج\\ا درگذش\\ت. و این را اب\\ونعیم در

( از سعید به مانند آن، روایت نموده است.150/1الحلیه ) انکار و عدم رضایت مقداد از نشستن از جهاد به خاطر

آیه خروج ( از ابویزید مکی روایت نم\\وده، ک\\ه47/9ابونعیم در الحلیه )

میگفتند: ما مأمور شدهایم ک\\ه دره\\ربگفت: ابوایوب و مقدادحال بیرون رویم، و این آیه را دلیل میآوردند:

.[41]التوبة: ﴾ٱنفروا خف©افا و©ثق©الا﴿.«برای جهاد سبکبار و گرانبار بیرون روید»: ترجمه

( از ابوراش\\د ح\\برانی روایت176/1و اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) ص سوار کار رسول خدا سنموده، که گفت: با مقدادبن اسود

در حالی برخوردم، که ب\\ر ص\\ندوقی از ص\\ندوقهای ص\\رافیها در حمص نشسته بود، و از آن نظر ب\\ه ض\\خامت جس\\مش اض\\افه میکرد، وی به جنگ میرفت، ب\\ه او گفتم: خداون\\د ت\\و را مع\\ذور داشته است. گفت: برای م\\ا س\\وره ب\\یرون رفتن آم\\ده اس\\ت:

. و این را طبرانی از ابوراشد ب\\ه مانن\\د آن﴾ٱنفروا خف©افا و©ثق©الا﴿


( میگوی\\د: در این بقی\\ه بن ولی\\د30/7روایت نم\\وده، هیثمی ) آمده، و در وی ضعف میباشد، و )از جانب بعضی( ثق\\ه دانس\\تهش\\ده، و بقی\\ه رج\\الش ثقهان\\د. و این را ح\\اکم و ابن س\\عد )

( از ابوراش\\د ب\\ه مانن\\د آن روایت کردهان\\د. و ح\\اکم )115/3 ( میگوید: این حدیث صحیح الاسناد میباشد، ولی بخ\\اری349/3

( آن را از جب\\یر بن21/9و مسلم روایتش نکردهان\\د. و بیهقی ) درسنف\\یر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ن\\زد مق\\داد ابن اس\\ود

دمشق در حالی نشس\\تیم ک\\ه ب\\ر ص\\ندوقی نشس\\ته ب\\ود، و در صندوق اضافی و جای خالی از وی باقی نمانده بود. م\\ردی ب\\ه او گفت: اگر امسال از جنگ مینشستی بهتر ب\\ود. گفت: س\\وره خروج برای ما آمده است، سوره توبه، خداون\د تب\\ارک و تع\الی

. و من خ\\ود را س\\بکبار﴾ٱنف\\روا خف©اف\\ا و©ثق©\\الا﴿فرم\\وده اس\\ت: مییابم.

قصه ابوطلحه در این باب ( از حمادبن سلمه از ثابت550/1ابن عبدالبر در الاستیعاب )

بنانی و علی بن زید از انس روایت نموده، ک\\ه گفت: ابوطلح\\ه سوره براءه را قرائت نمود، و ب\\ه این ق\\ول خداون\\د تع\\الیس

. و گفت: چن\\\ان میپن\\\دارم ک\\\ه﴾ٱنف\\\روا خف©اف\\\ا و©ثق©\\\الا﴿آم\\\د: پروردگارمان م\\ا را چ\\ه ج\\وان و چ\\ه پ\\یر ب\\ه بس\\یج ش\\دن ف\\را میخوان\د، ای پس\رانم، م\را آم\اده کنی\د، م\را آم\اده کنی\د. آنه\ا

جنگی\\دیصگفتند: خداوند رحمت کند! تو همراه با رسول خدا جنگی\\دی ت\\ا این ک\\هساین که درگذشت، و هم\\راه ب\\ا اب\\وبکر تا

جنگی\\دی ت\\ا آن ک\\ه درگذش\\ت،سفوت نمود، و همراه ب\\ا عم\ر حال ما را بگذار تا از طرف تو بجنگیم. گفت: خ\\یر، م\\را آم\\اده سازی، و در جنگ دری\\ا ش\\رکت ورزی\\د، و در آن ف\\وت نم\\ود، و برایش جزیرهای، تا هفت روز نیافتند ک\\ه در آن دفنش کنن\\د، وبعد در آن دفنش کردند، و تغییر نکرده بود. و این را ابن سعد )

( از طریق ثابت و علی از انس، به مانن\\د آن و ب\\ه ش\\کل66/3 ( از353/3( و ح\\اکم )21/9ط\\ولانی روایت نم\\وده. و بیهقی )

طریق حماد از ثابت و علی از انس به معنای آن را ب\\ه اختص\\ار روایت نمودهان\\د، ح\\اکم میگوی\\د: این ح\دیث ب\\ه ش\\رط مس\\لم ص\\حیح اس\\ت، ولی بخ\\اری و مس\\لم روایتش نکردهان\\د. و آن را

( آمده، به اختص\\ار312/9همچنین ابویعلی، چنان که در المجمع )روایت نموده، و میگوید: رجال وی رجال صحیح اند.

حیات صحابه262قصه ابوایوب در این باب

( از محمدبن سیرین روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:458/3حاکم ) حاض\\ر ش\\د، بع\\د از آن، ازصابوایوب در ب\\در ب\\ا رس\\ول خ\\دا

)به جز یک سال، تخلف نورزید )و دیگ\\ر در1جنگهای مسلمانان همه جنگهای آنان شرکت ورزید(، و یک سال بازنشس\\تن وی از جنگ هم، به خاطر تع\\یین م\\رد ج\\وانی ب\\ر ارتش ب\\ود، او در آن سال نشست، پس از آن )سال( آه و حس\\رت خ\\ورده میگفت: به من چه، که چه کسی )بر من( تعیین ش\\ده )-س\\ه ب\\ار این را تکرار نمود- میگوی\\د(: بع\\د ابوای\\وب م\\ریض گردی\\د، و در رأس سپاه یزید بن معاویه قرار داشت. یزید جهت عیادت وی نزدش داخل گردید و گفت: چه نیازی داری؟ گفت،نی\\از من این اس\\ت که وقتی مردم، مرا بار کن و بعد از آن داخل خاک دشمن نم\\ا، و تا آنجایی که پیش رفته توانستیم مرا با خود ببر، و وق\\تی ک\\ه دیگ\\ر راه پیش\\رفت نی\\افتی دفنم نم\\ا، و بع\\د از آن برگ\\رد. )هنگامی که وی درگذشت، بارش نمود، و در س\\رزمین دش\\من حرکتش داد، و راه پیشرفتی نیافت، بعد از آن وی را دفن نمود

لأ میگفت: خداون\\د سو برگش\\ت(. )راوی( میگوی\\د: ابوای\\وب من خود را جز سبکبار و یا﴾ٱنفروا خف©افا و©ثق©الا﴿ فرموده است:

سنگین بار نمییابم. ( از محم\\د، ب\ه مانن\د آن،49/3و این را همچ\نین ابن س\\عد )

( آم\\ده، روایت نم\\وده، و میگوی\\د:405/1چنان که در الاص\\ابه ) این را ابن اسحاق فزاری از محمد روایت کرده، و آن ج\\وان را

عبدالملک بن مروان نامیده است. ( از ابوظبی\\\\ان از404/1و ابن عب\\\\دالبر در الاس\\\\تیعاب )

روایت نموده که: وی به خاطر جن\\گسشیخ هایش از ابوایوب ب\\یرون رفت و م\\ریض ش\\د. هنگ\\امی ک\\هسدر زم\\ان معاوی\\ه

مریضی اش ش\دت ی\افت ب\ه ی\اران خ\ود گفت: وق\تی ک\ه من مردم مرا بار کنید، و هنگ\\امی در مقاب\\ل دش\\من ص\\ف بس\\تید، مرا در زیر قدم هایتان دفن نمایید، و آنها این کار را نمودن\\د... و

تمام حدیث را متذکر شده. )آم\\ده، از59/8این را ام\\ام احم\\د، چن\\ان ک\\ه در البدای\\ه(

با یزید بن معاوی\هسابوظبیان روایت نموده که گفت: ابوایوب به جنگ رفت. میگوید: گفت: وقتی که من مردم مرا به خاک و زمین دشمن داخل نمایید، و مرا در زیر ق\\دم هایت\\ان، در ج\\ایی

- کلمات داخل قوس از ابن سعد نقل شدهاند.1


که با دش\\من روب\\رو میش\\وید، دفن کنی\\د. میافزای\\د: بع\\د از آن ش\\نیدم ک\\ه میگفت: »کس\\ی در ح\\الی صگفت: از رسول خ\\دا

بم\\\یرد ک\\\ه، ب\\\ه خ\\\دا چ\\\یزی را ش\\\ریک نمیآورد، داخ\\\ل جنت ( ب\\ه مث\\ل س\\یاق ابن عب\\دالبر،49/3میش\\ود«.این را ابن س\\عد )

روایت کرده است. قصه ابوخیثمه در ترک نمودن نعمت دنیا و بیرون رفتن

در راه خدا ابن اس\\حاق مت\\ذکر گردی\\ده ک\\ه ابوخیثم\\ه - بع\\د از این ک\\ه

- در ی\\ک روز گ\\رم ب\\ه اه\\ل1 روزهایی راه پیمودصرسول خدا خ\\ود برگش\\ت، و دو همس\\ر خ\\ود را در س\\ایه بانهایش\\ان، در بستانش دریافت، که هر ی\\ک از آنه\\ا س\\ایه ب\\انش را آب پاش\\ی

آبی را در آن سرد نموده، و طع\\امی2نموده و برای )ابوخیثمه( را در آن برایش آمده کرده بود. هنگامیکه وی داخ\\ل گردی\\د ب\\ر دروازه سایه بان ایستاد، و ب\\ه ط\\رف ه\\ردو همس\\رش و آنچ\\ه

صبرای وی ساخته بودند نگاه نمود. آنگ\\اه گفت: رس\\ول خ\\دا در تابش آفتاب و باد و گرما باشد، و ابوخیثمه در س\\ایه س\\رد و

م\\نزلش، این انص\\افطعام آمده ش\\ده و زن زیب\\ا و )مقیم( در نیست!! )بعد از آن گفت(: به خدا سوگند، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه رس\\ول

نپیون\\دم ب\\ه س\\ایه ب\\ان یکی از ش\\ما داخ\\ل نمیش\\وم،صخ\\دا اینطور نمودند. بعد از آن شتر)برایم( توشه آماده کنید، و آن دو

صخ\\ود را آورد، و پ\\الانش نم\\ود، و بع\\د در طلب رس\\ول خ\\دا بیرون رفت، تا این که وی را وقتی که ب\\ه تب\\وک پ\\ایین رس\\یده بود دریافت، ابوخیثمه درخلال راه ب\\ا عم\\یربن وهب جمحی ک\\ه

ب\\ود، برخ\\ورد و ه\\ردو ب\\ا هم یکج\\ایصدر طلب رس\\ول خ\\دا حرکت نمودند تا این که ب\\ه تب\\وک نزدی\\ک ش\\دند. در این موق\\ع

عم\یربن وهب گفت: من گن\اهی دارم، اگ\ر ان\دک ازابوخیثمه به بیایم خفه نخواهی شد، اوصمن عقب باشی تا نزد رسول خدا

)در ح\\الی ک\\هصاین کار را نمود، تا این که وی به رسول خدا وی در تبوک پایین رسیده بود( نزدیک گردید، م\\ردم گفتن\\د: این

گفت: »ابوخیثم\\ه ب\\اش«.صسوار در راه میآی\\د. رس\\ول خ\\دا گفتند: ای رسول خدا، وی -ب\ه خ\دا س\\وگند- ابوخیثم\ه اس\\ت!! هنگامی که )شترش را خوابانید( روی آورد، و برای رسول خ\\دا

- البته در غزوه تبوک.1- سخنهای داخل کمانک به نقل از ابن هشام میباشد.2

حیات صحابه264 ( ب\\ه او گفت: »ای ابوخیثم\\ه ب\\هص)س\\لام داد. و )پی\\امبر خ\\دا

هلاکت نزدیک شدی«، بعد از آن قصه خود را برای رسول خ\\دا ( ب\\ه او گفت: خ\\یر باش\\د، وص بازگو نمود، و )رس\\ول خ\\دا ص

. ع\\روه بن زب\\یر و موس\\ی بن عقب\\ه1برایش به خیر دع\\ا نم\\ود قصه ابوخیثم\\ه را مانن\\د س\\یاق ابن اس\\حاق و مبس\\وطتر از آن ذکر نمودهاند، گفته شده که: بیرون رفتن وی به سوی تب\\وک در

( آمده است.7/5وقت خزان بود. این چنین در البدایه ) ( آم\\ده، از س\\عدبن192/6و طبرانی، چنان ک\\ه در المجم\\ع )

\\فص روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: از رس\\ول خ\\دا سخیثم\\ه تخل آب پاش\\یورزیدم، و داخل بستان شدم، سایه بانی را دیدم که

شده بود، و همسرم را دیدم، آنگاه گفتم: این انصاف نیست، ک\\ه در باد گرم و سوزان و آب گرم باش\\د، و من درصرسول خدا

سایه و نعمت!! و به طرف شتر برخاستم و، خرجینم را بر آن، جابه جا نمودم، و خرماهایی را توشه گرفتم، همسرم فریاد زد:

خ\\ارجصای ابوخیثم\\ه کج\\ا میروی؟ و ب\\ه ط\\رف رس\\ول خ\\دا گردیدم، و در بخشی از راه ق\\رار داش\\تم ک\\ه عم\\یربن وهب را ملاقات کرده، گفتم: تو مرد با جرأتی هس\\تی، و من میدانم ک\\ه

آم\\دهای، ولی من ش\\خص گناهک\\اری هس\\تم،صن\\زد پی\\امبر صبنابراین از من عقبتر باش، تا این که تنه\\ا ن\\زد رس\\ول خ\\دا

ب\\روم، و عم\\یر از من عقب ایس\\تاد. هنگ\\امی ک\\ه ب\\ه اردوگ\\اه فرم\\ود:صآش\\کار ش\\دم م\\ردم م\\را دیدن\\د، و رس\\ول خ\\دا

»ابوخیثمه باش«. من آم\\دم، و گفتم: نزدی\\ک ب\\ود هلاک ش\\وم، ای رسول خدا!! و قصهام را برایش بی\\ان نم\\ودم. بع\\د رس\\ول

19هیثمی ). 2 به من گفت: خیر باشد. و برایم دعا نمودصخدا ( میگوی\\د: در این روایت یعق\\وب بن محم\\د زه\\ری آم\\ده، و3/6

ضعیف میباشد.

- سند آن ضعیف )مرس\ل( اس\ت. ابن اس\حاق چنانک\\ه در »س\یره این1 ( آن را90( آمده همچ\\نین ط\\بری در »الکب\\یر« )4/109،110هشام« )

از ح\\دیث ابی بن کعب در داس\\تان ط\\ولانی توب\\ه اش ب\\ه س\\ند ص\\حیح وصل نموده است و اصل داستان ص\\حیح اس\\ت و در بخ\\اری و مس\\لم

روایت شده است. - ضعیف. طبرانی. در سند آن یعقوب بن محمد زهری است که چنانکه2

( آمده، ضعیف است.6/193در »المجمع« )


بر عدم قدرت و توانVVايى بVVراى بVVيرون ن حزن و اندوه اصحابأرفتن و انفاق در راه خداوند

)حکایت ابولیلی و عبدالله بن مغفل( ابن اسحاق میگوید: به من خبر رسیده که، ابن یامین نض\\ری

در حالی روبروگردید، که ه\\ر شبا ابولیلی و عبدالله بن مغفل دوی آنها گریه مینمودند. پرسید: چ\\ه چ\یزی ش\\ما را میگریان\\د؟

آم\\دیم، ت\\ا م\\ا را حم\\ل نمای\\د، ولیصگفتند: نزد رس\\ول خ\\دا نزدش چ\\یزی را ک\\ه م\\ا را ب\\ر آن انتق\\ال ده\\د، نی\\افتیم، و ن\\زد

صخودمان هم چیزی نیس\\ت ک\\ه توس\\ط آن بت\\وانیم ب\\ا پی\\امبر بیرون برویم. ابن یامین یک شتر خود را ب\\ه آن دو داد، و دو آن را پالان نمودن\\د، و مق\\داری خرم\\ا هم ب\\ه آنه\\ا توش\\ه داد، و ب\\ا

همراه گردیدند. ی\\ونس بن بک\\یر از ابن اس\\حاقصرسول خدا شبآنگاه خ\\ارج گردی\\د، و در آن ش\\ب،سافزوده: علبه بن زید

آنقدر که خدا خواست نماز گزارد و بع\\داز آن گریس\\ت و گفت: بار خدایا، تو به جهاد امر نمودهای، و به آن ت\\رغیب فرمودهای، بعد نزدم چیزی نیست که بتوانم توسط آن توان\\ایی )ب\\ه جه\\اد( پیدا کنم، و نه هم به دست رسولت چیزی هست که مرا ب\\ر آن حم\\ل نمای\\د، من ب\\رای ه\\ر مس\\لمان، ک\\ه ظلمی در حقم )روا

، خواه در مال باشد، یا جسد و ی\\ا آب\\رو، آن ظلم1داشته است( و بعد در میان مردم صبح نمود. رسول خ\\دا2را صدقه مینمایم،

پرس\\\ید: »ص\\\دقه کنن\\\ده امش\\\ب کجاس\\\ت؟«، هیچ کسص برنخاس\\ت، ب\\از گفت: »ص\\دقه کنن\\ده امش\\ب کجاس\\ت، بای\\د

برخاست و ب\\ه او خ\\بر داد.صبرخیزد« آنگاه او به سوی پیامبر فرمود: »بر تو بشارت باد«، سوگند به ذاتی ک\\هصرسول خدا

جانم در دست اوست، آن در جمل\\ه زک\\ات قب\\ول ش\\ده نوش\\ته (500/2( آم\\ده. در الاص\\ابه )5/5. این چنین در البدای\\ه )3شد«

میگوید: ابن اس\\حاق ح\\دیث را ب\\ه غ\\یر اس\\ناد مت\\ذکر گردی\\ده، ولکن حدیث با اسناد و موصول به نقلاز مجمع بن جاریه، و نقل

.- به نقل از الاصابه1 - یع\\نی هم\\ان ظلم روا ش\\ده از ط\\رف وی را در ح\\ق خ\\ودم ب\\رایش2

معاف و بخشش میکنم. م. ( ب\\دون س\\ند4/108،107- ابن اسحاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )3

( از او روایت کرده است.5/218آمده است. بیهقی نیز در »الدلائل« ) ( و در ح\\دیث2/500این روایت چنانکه حافظ ابن حجر در »الاصابة« )بعد آن می گوید بطور موصول روایت شده است.

حیات صحابه266 از عمروبن عوف و ابوعبس بن جبر و به نقل از علبه بن زی\\د و قتیبه وارد گردیده است. و این را ابن مردوی\\ه هم از مجم\\ع بن

حارثه روایت نموده است. سقصه علبه بن زید

ابن منده از ابوعبس بن جبر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: علب\\ه ب\\ود. هنگ\\امیص مردی از اصحاب پیامبر سبن زید بن حارثه

به صدقه ترغیب و تشویق نم\\ود، ه\\ر م\\ردیصکه رسول خدا از آنها به اندازه توان خود، آنچه را نزد خود داش\\ت آورد. علب\\ه به زید گفت: بار خدایا، نزد من چ\\یزی ک\\ه آن را ص\\دقه ب\\دهم، وج\\ود ن\\دارد. خداون\\دا: من آب\\رو و ع\\زتم را ب\\رای کس\\ی از مخلوقت که آن را هتک نموده باشد، صدقه میکنم، رسول خ\\دا

منادیی را ام\\ر نم\\ود، و او فری\\اد ک\\رد: »کس\\ی ک\ه دیش\\بص آبروی خود را صدقه نمود کجاست؟« آنگ\\اه علب\\ه برخاس\\ت، و

فرمود: »صدقه ات قبول شد«.صرسول خدا روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سو ب\\زار از خ\\ود علب\\ه بن زی\\د

ب\\ه ص\\دقه دادن تش\\ویق و ت\\رغیب نم\\ود... وصرس\\ول خ\\دا حدیث را متذکر شده. بزار میگوید: این علبه ش\\خص مش\\هوری از انصار است، و غیر از این حدیث دیگری را از وی نمیدانیم. و ابن ابی الدنیا و ابن شاهین از طریق کثیربن عبدالل\ه بن عم\رو بن عوف از پدرش از جدش به مانن\\د آن را روایت نمودهان\\د. و این را ابن نجار از علبه به زی\\د، ب\\ه اختص\\ار چن\\ان ک\\ه، در ک\\نز

( آمده، روایت نموده است.80/7العمال ) تأخير نمايدأانكار بر كسى كه بيرون رفتن در راه خدا

برای ابن رواحه ص انکار پیامبر ص روایت نموده که: رسول خدا بامام احمد از ابن عباس

لشکری را ب\\ه مؤت\\ه فرس\\تاد، و زی\\د را ام\\یر آن ک\\رد، اگ\\ر وی کشته شد امارت به جعفر برس\\د، و اگ\\ر جعف\\ر هم کش\\ته ش\\د ام\\ارت ب\\ه ابن رواح\\ه برس\\د، ابن رواح\\ه درن\\گ نم\\ود، و نم\\از

وی راص به ج\\ای آورد، رس\\ول خ\\دا صجمعه را با پیامبر خ\\دا دید و گفت: »چه باعث تخلفت شد؟« گفت: ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه

فرمود: »یک صبح و یا یکصجمعه را همراهت بخوانم. پیامبر بیگاه ب\\ر آم\\دن در راه خ\\دا، از دنی\\ا و آنچ\\ه در آن اس\\ت، به\تر

( آمده. و این را همچ\\نین242/4. این چنین در البدایه )1است«(.1/257- صحیح. احمد )1


ابن ابی ش\\یبه از ابن عب\\اس مانن\\د آن چن\\ان ک\\ه در الک\\نز )( آمده، روایت کرده است.309/5

روایت نموده، ک\\ه گفت: بامام احمد همچنین از ابن عباس عبدالله بن رواحه را به س\\ریهای فرس\\تاد، و آنصرسول خدا

میگوید: ابن رواحه ی\\ارانروز مصادف با روز جمعه بود. )راوی( صخود را پیش فرس\تاد، و گفت: من میباش\م و ب\ا رس\ول خ\دا

نماز جمعه را میخوانم، و بعد از آن، ب\\ه آنه\\ا میپیون\\دم. )راوی( نماز خوان\\د، وی را دی\\د، وصمیافزاید: هنگامی که رسول خدا

فرمود: »چه چیز تو را بازداشت که صبحگاه با یاران خود خارج شوی؟« گفت: خواستم جمعه را هم\\راه ت\\و بخ\\وانم، و بع\\د ب\\ه

گفت: »اگر همه آنچ\\ه را در رویصایشان بپیودم. رسول خدا زمین است، انفاق نمایی، هم\\ان خ\\ارج ش\\دن صبحگاه ش\\ان را

. و این حدیث را ترم\\ذی روایت نم\\وده، و1درک نخواهی نمود« بعد از آن او را به آنچه از شعبه حکایت نموده معل\\ول دانس\\ته،م ج\\ز پنج ح\\دیث دیگ\\ر موص\\وف گفت\\ه اس\\ت: حکم از مقس\\ نشنیده است، و این حدیث از جمل\\ه آنه\\ا نیس\\ت. این چ\\نین در

( آمده.242/4البدایه ) بVVر یکی از یVVارانش کVVه در بVVیرون رفتن ص انکار پیامبر

تأخیر نموده بود و او از رس\\ول خ\\داسامام احمد همچنین از مع\\اذ بن انس

وی ی\\اران خ\\ود را ب\\ه جن\\گ دس\\تور داد. روایت نم\\وده ک\\ه: ص نم\\ازصمردی به اهل خود گفت: من میباشم، تا با رس\\ول خ\\دا

بخوانم، بعد از آن به وی سلام ب\\دهم، و هم\\راهش وداع گ\\ویم، و او ب\\رایم دع\\ایی کن\\د، ک\\ه روز قی\\امت در پیش من ق\\رار داش\\ته

نم\\از خوان\\د،آن م\\رد در ح\\الصباشد. هنگامی که رسول خ\\دا ب\\هصیکه به وی سلام میداد به طرف او روی آور. رسول خدا

او گفت: »آیا میدانی که یارانت چقدر از تو سبقت نمودهان\\د؟« گفت: بلی، فق\\ط همین روز را ب\\ه خ\\اطر ب\\یرون شدنش\\ان در

س\\وگند ب\\ه گفت: صوقت صبح ازمن سبقت نم\\وده؟« پی\\امبر ( او می گوی\\د: این ح\\دیثی527( و ترم\\ذی )1/224- ض\\عیف. احم\\د )1

است غریب که جز از این وج\\ه آن را نمی شناس\\یم. علی بن الم\\دینی 5می گوی\\د: یح\\یی بت س\\عید و ش\\عبه می گوین\\د: حکم از مقس\\م ج\\ز

ح\\دیث را ش\\مرد و این5حدیث روایت نکرده اس\\ت س\\پس ش\\عبه آن (281حدیث جزو آنها نب\\ود. آلب\\انی ن\\یز آن را در »ض\\عیف الترم\\ذی« )

ضعیف دانسته است.

حیات صحابه268 ذاتی که جانم دردست اوست،آنها در فضیلت به فاص\له دورت\ر از

/284. هیثمی )1میان مشرقین و مغربین از تو سبقت جس\\تهاند« ( میگوید: در این زبان بن فائد آمده، وی را ابوحاتم ثقه دانسته،5

و گروهی ضعیفش دانستهاند، و بقیه رجال وی ثقه گفتهاند. و دستور خروج سریه در شب ص پیامبر

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( از اب\\وهریره 158/9بیهقی ) سریهای را دستور داد که خارج شود، گفتند: ایصرسول خدا

رس\\ول خ\\دا، آی\\ا در ش\\ب ب\\یرون رویم، و ی\\ا توق\\ف نم\\اییم ت\\ا ص\\بحگاهان ح\\رکت ک\\نیم؟ فرم\\ود: »آی\\ا دوس\\ت نداری\\د ک\\ه

این را همچنین طبرانی3 از باغچههای جنت بخوابید؟«2باغچهای مانن\\\د آن روایت نم\\\وده اس\\\ت. و هیثمی )ساز اب\\\وهریره

( میگوید: شیخ وی بکر بن سهل دمی\اطی اس\\ت، ذه\بی276/5 گفت\\ه: موص\\وف مق\\ارب الح\\دیث میباش\\د، ونس\\ائی میگوی\\د:

ضعیف است، و در آن ابن لهیعه نیز آمده است.انکار عمر برمعاذبن جبل به خاطر تأخیر وی در خروج

ابن راهوی\\ه و بیهقی از ابوزرع\\ه بن عم\\ر بن جری\\ر روایت لشکری را فرس\\تاد ک\\هسنمودهاند که گفت: عمربن الخطاب

نیز در می\\ان آن س\\پاه ب\\ود، هنگ\\امی ک\\ه آنه\\اسمعاذ بن جبل حرکت نمودند، معاذ را دید، گفت: چه چ\\یز ت\\و را نگ\\ه داش\\ت؟

گفت: آی\\اسگفت: خواستم جمعه را بخوانم و بعد بروم. عمر نشنیدی که میگفت: »ص\\بح رفتن و بیگ\\اه درصاز رسول خدا

این چ\\نین4راه خدا، از دنیا و آنچه در آن است، به\\تر اس\\ت؟!«( آمده.287/2در کنزالعمال )

( در سند آن ابن لهیع\\ه و زب\\ان بن فائ\\د اس\ت3/438- ضعیف. احمد )1(.5/284که هردو ضعیف اند. نگا: »مجمع الزوائد« )

- در ح\\\دیث »خری\\\ف« اس\\\تعمال ش\\\ده، ودر متن آن را »حدیق\\\ه«،2 »باغچه« ترجمه نموده است، و ب\\ه خ\اطر ض\روری نب\ودن آن، از ذک\\ر

دوبارهاش در متن منصرف شدیم. م.(.5/276( و نگا: »مجمع الزوائد« )9/158- ضعیف. بیهقی )3 - صحیح. همچنین این حدیث را به این صورت بخاری و مسلم و ترمذی4

( آم\\ده اس\\ت1/376از ح\\دیث انس چنانک\\ه در »ص\\حیح ال\\ترغیب« ) روایت کرده اند. همچنین ابنحب\\ان ب\\ه مانن\\د آن را از ح\دیث ابی هری\\ره

( آم\\ده3767روایت کرده است چنانکه در صحیح الترغیب و الترهیب )است.


عتاب بر كسى كه از راه خVVدا تخلVVف ورزيVVده و در آن كوتVVاهىنموده است

داستان کعب بن مالک انصاری روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: ازسبخ\\\اری از کعب بن مال\\\ک

\\ف نورزی\\دم،صرسول خدا در هیچ غزوهای که غزا ک\\رده، تخل\ف نم\وده جز در غزوه تبوک، غیر این که در غ\\زوه ب\\در هم تخل\\ف ورزی\\ده ب\\ود،م\\ورد عت\\اب بودم، ولی هیچ کس که از آن تخل

در طلب ک\اروان ق\ریشصق\رار نگ\رفت، چ\ون رس\\ول خ\دا ب\\یرون رفت\\ه ب\\ود، ولی خداون\\د ایش\\ان و دشمن ش\\ان را ب\\دون

در ش\\بصمیعادی ب\\ا هم روب\\رو نم\\ود. و من ب\\ا رس\\ول خ\\دا عقبه وقتی که به اسلام پیمان بس\\تیم، حاض\\ر ب\\ودم، و دوس\\ت

، اگرچ\\ه ب\\در در1ندارم که در ب\\دل آن حض\\ور ب\\در ب\\رایم باشدهام چ\نین ب\\ود: من در میان مردم مشهورتر از آن است. و قص\\

از وی تخلف ورزیدم که هرگز چون آن وقت2حالی از آن غزوه قویتر و دارنده ترنب\\ودم، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، قب\\ل از آن هرگ\ز دو سواری نزدم جمع نشده بود، اما در آن غزوه جمع نموده بودم،

ه\\ر غزوهای را ک\\ه میخواس\\ت، آن را ب\\ه ن\\امصو رسول خدا دیگ\\ری پوش\\یده میداش\\ت، ت\\ا این ک\\ه این غ\\زوه ف\\را رس\\ید،

آن را در گرم\ای ش\دید ب\ه س\ر رس\انید، و ب\هصورسول خدا س\\فر دور و بیاب\\ان بی آب و عل\\ف و دش\\من زی\\اد روی آورد. بنابراین برای مسلمانان کارشان را آشکار نمود، تا ساز و ب\\رگ

ایشان را از طرفی که خواهان آن بودن\\دجنگ را آماده سازند، و زیاد بودند، کهصبا خبر ساخت. مسلمانان همراه با رسول خدا

کت\\اب نگهدارن\\دهای -ه\\دفش دی\\وان اس\\ت- ایش\\ان را جم\\ع نمیکرد. کعب میگوید: پس هر مردی که میخواست غایب ش\\ود چنین میپنداشت، که اگر وحی خداوند دربارهاش نازل نشود، بر

پیامبر پوشیده خواهد ماد. آن غ\\زوه رادر ح\\الی ب\\ه س\\ر رس\\انید، ک\\هصو رسول خدا

هم\\راه ب\\اصمیوهه\\ا و س\\ایهها دلپس\\ند ب\\ود، رس\\ول خ\\دا مسلمانان آماده شدند. من صبح تلاش مینمودم که همراه ش\\ان آم\\اده ش\\وم، ولی ب\\دون این ک\\ه ک\\اری انج\\ام داده باش\\م، ب\\ر میگش\\تم، ب\\ا خ\\ود میگفتم: من ب\\ر این ق\\ادر هس\\تم، این وض\\ع

- یعنی دوست ندارم که در بدر حاضر میبودم و در آن حاض\\ر نمیب\\ودم.1م.

- غزوه تبوک.م.2

حیات صحابه270 همین طور ادامه داشت، تا این که کوش\\ش و س\\عی م\\ردم ب\\ه

با مردم حرکت نمود، وصآخر رسید، و صبحگاهان رسول خدا من چیزی از لوازم سفرم را که آماده نساخته بودم، گفتم: بعد از یک روز یا دو روز آماده میشوم، و بعد ب\\ه ایش\\ان میپیون\\دم، صبح پس از این که فاصله گرفتن\\د، رفتم ت\\ا آم\\ادگی پی\\دا کنم، ولی برگشتم و چیزی انجام ندادم. باز ص\\بح رفتم، و ب\\دون این که چ\\یزی انج\\ام دهم، برگش\\تم. این ح\الت ت\\ا آن وقت ب\\ر من مستولی بود، ک\\ه آنه\\ا ش\\تاب نمودن\\د، و وقت غ\\زوه از دس\\ت رفت، و تصمیم گرفتم که سفر کنم و ایشان را دریابم -و کاش آن را میکردم- ولی آن هم برایم مق\\دور نش\\د. و وق\\تی بع\\د از

در می\\ان م\\ردم ب\\یرون میرفتم، و در صخ\\روج رس\\ول خ\\دا میانشان گشت میزدم، م\\را ان\\دوهگین میس\\اخت ک\\ه ج\\ز م\\رد متهم به نفاق، یا مردی از ض\\عفا ک\\ه خداون\\د مع\\ذورش داش\\ته

تا وقتی ک\\ه ب\\ه تب\\وک صدیگر کسی را نمیدیدم. و رسول خدا رسید مرا یاد نک\\رد. وی -در ح\\ال یک\\ه در تب\\وک در می\\ان ق\\وم نشس\\ته ب\\ود- گفت: »کعب چ\\ه ک\\رد؟« م\\ردی از ب\\نی س\\لمه گفت: ای رسول خدا، وی را دو چادرش، و نگ\\اه نم\\ودن ب\\ه دو

نگه داشت، معاذ بن جبل گفت: چیزی ب\\دی گف\تی، ب\ه1جانبش خدا سوگند، ای رسول خدا، ما در م\ورد وی ج\ز خ\یر نمیدانیم،

ساکت شد. صآنگاه رسول خدا کعب بن مالک میگوید: هنگامی که خ\\بر برگش\\ت وی ب\\ه من رسید، اندوه و پریشانی ام آغاز ش\\د، و ش\\روع ب\\ه ی\\افتن دروغ نمودم، و میگفتم: به چه چ\\یز ف\\ردااز خش\\م و قه\\ر وی ب\\یرون شوم؟ در این ب\\اب از ه\\ر ص\\احب رأی اهلم اس\\تعانت جس\\تم.

نزدی\\ک ش\\ده و در ح\\الصهنگامی که گفته شد: رس\\ول خ\\دا آمدن است، باطل از من کنار رفت، و دانس\\تم بهچ\\یزی ک\\ه در آن دروغ باشد، ابدا از وی خلاص\\ی نخ\\واهم ی\\افت، ل\\ذا تص\\میم

تش\\ریفصراست گرفتن را برایش گرفتم. صبح رس\\ول خ\\دا آورد، وی بر این عادت بود که چون از سفری میآمد، از مس\\جد شروع مینمود، و دو رکعت نماز در آن به ج\ای میآورد، و بع\د ب\ا\\ف م\\ردم مینشس\\ت. وق\\تی ک\\ه این عم\\ل را انج\\ام داد، تخل کنندگان -که هشتاد و چند تن بودند- نزدش آمدند، و ش\\روع ب\\ه تق\\دیم مع\\ذرت ب\\ه وی نمودن\\د، و ب\\رایش س\\وگند میخوردن\\د،

آشکارشان راایشان پذیرفت، و همراشان بیعتصرسول خدا

- کنایه از غرور و تکبر است. م.1


نم\\ود، و برای ش\\ان مغف\\رت خواس\\ت، و پوشیده ش\\ان را ب\\ه موکول ساخت. آنگ\اه من ن\زدش آم\دم، هنگ\امی ب\هلأخداوند

وی سلام دادم، چنان تبسمی نمود، که شخص غض\\بناک میکن\\د، بع\\د از آن گفت: »بی\\ا«. من آرام آرام آم\\دم و در پیش رویش نشس\\تم. ب\\ه من گفت: »چ\\ه ب\\اعث تخلفت ش\\د؟ آی\\ا س\\واریخویش را خریداری نکرده بودی؟« گفتم: آری، )خریده ب\\ودم( - به خدا سوگند- من اگر نزد غیر تو از اهل دنیا مینشس\\تم، ب\\اور داشتم که از خشم و قهرش با ع\\ذر ب\\یرون بی\\ایم، چ\\ون ب\\رایم قدرت بحث و جدل داده شده است، اما - به خ\\دا س\\وگند، من دانستم که امروز به تو دروغ بگویم، و توسط آن از من راض\\ی شوی، به زودترین فرصت خداوند تو را بر من خشمگین خواهد ساخت، ولی اگر سخن راست به تو بگویم، در آن بر خش\\مگین میش\\وی، ومن در آن عف\\و خداون\\د را امی\\د دارم، ن\\ه، ب\\ه خ\\دا\\ف سوگند، عذری نداشتم، و به خدا سوگند، در حالی از ت\\و تخل نمودم، که هرگز آن طور قویتر و دارندهتر نب\\ودم. رس\\ول خ\\دا

فرمود: »اما این راست گفت، برخیز تا خداون\\د درب\\اره اتص داوری نمای\\\د«. من برخاس\\\ت، وم\\\ردانی از ب\\\نی س\\\لمه هم برخاستند و مرا دنبال نموده، به من گفتند: به خ\\دا س\\وگند، م\\ا به یاد نداریم که قبل از این گناهی را مرتکب شده باشی؟ و از

\\ف کنن\\دگانصاین عاجز آمدی که نزد رسول خدا به آنچه تخل معذرت خواس\\تند، مع\\ذر میخواس\\تی، و طلب مغف\\رت رس\\ول

برای گناهت کافی ب\\ود. ب\\ه خ\\دا س\\وگند، آن ق\\در م\\راصخدا توبیخ و ملامت نمودن\\د، ک\ه تص\\میم گ\\رفتم برگ\\ردم، و خ\ود را تکذیب نمایم، بعد به آنها گفتم: آیا کسی در این )راستگویی( ب\\ا

بلی، دو مرد. آنها مث\\ل آنچ\\ه ت\\ومن همسان شده است؟ گفتند: گفتی گفتند، و مثل آنچه برای تو گفته شد، ب\رای آن دو هم گفت\ه شد. پرسیدم: آنها کیستند؟ گفتند: مراره بن ربی\\ع عم\\ری و هلال بن امیه واقفی، به این صورت دو مرد صالحی را برایم نام بردند، که در بدر حضور داش\تند، و در آنه\ا اس\وه ب\ود )و میش\د ک\ه ب\ه ایشان اقتدا نمود(، وقتی که آن دو را یادآور شدند، حرکت نموده

رفتم. مسلمانان را از صحبت با ما سه تن، از میانصرسول خدا

کسانی که از وی تخلف ورزیده بودند، منع نمود، بنابراین مردم خود را از ما گرفتند، و خود را در برابر ما تغییر دادند، ت\\ا ج\\ایی که زمین برایم بیگانه و ناآشنا شد، و این دیگ\\ر آن زمی\\نی نب\\ود

حیات صحابه272 که می شناختم، به این صورت پنجاه ش\\ب را س\\پر نم\\ودیم، آن دو همراهم سستی و فروت\\نی نمودن\\د، و در خانههایش\\ان گری\\ه کنان نشس\\تند، ولی من ک\\ه جوان\\ترین ق\\وم، و قویترین ایش\\ان بودم، بیرون رفتم، در نماز با مسلمانان حاض\\ر میگردی\\دم، ودر بازاره\\ا گش\\ت و گ\\ذار مینم\\ودم، ولی هیچ کس ب\\ا من ح\\رف

میآمدم، و برای وی در حالی که درصنمیزد، و نزد رسول خدا جایش بع\\د از نم\\از ب\\ود، س\\لام میدادم، و ب\\ا خ\\ود میگفتم: آی\\ا لبهایش را به رد سلام بر من حرکت داد و یا خیر؟ بعد نزدیکش نم\\از میخوان\\دم، و پنه\\انی ب\\ه وی نگ\\اه مینم\\ودم، و وق\\تی ک\\ه متوجه نم\\ازم میش\\دم، ب\\ه ط\\رفم روی میگردانی\\د، و چ\\ون ب\\ه سویش ملتفت میشدم، از من اعراض مینمود. وقتی این روش نظر به غلظت و شدت مردم ب\\رایم ط\\ولانی گردی\\د، رفتم و از دیوار بستان ابوقتاده -که پسر عمویم و محبوبترین مردم ن\\زدم بود- بالا رفتم، و به او سلام دادم، به خدا سوگند، جواب سلامم را نداد، آنگاه گفتم: ای ابوقتاده، تو را به خ\\دا س\\وگند می\\دهم، آیا می\\دانی ک\\ه خ\\دا و رس\\ولش را دوس\\ت دارم؟ وی خ\\اموش ماند. برایش تکرار نمودم و سوگندش دادم، ولی خاموش ماند. ب\\از ب\\رایش تک\\رار نم\\ودم و س\\وگندش دادم، گفت: خ\\دا و پیامبرش داناتر اند. آنگاه چشمهایم اشک ریخت و برگش\\تم و از

دیوار گذشتم. میگوی\\د: در ح\\الی من در ب\\ازار مدین\\ه میگش\\تم، دهق\\انی از دهقانهای اهل شام، از کسانی که طعامی را با خود آورده و در مدین\\ه میف\روخت میگفت: چ\ه کس\ی م\\را ن\\زد کعب بن مال\ک راهنمای میکند؟ مردم برای او شروع به اشاره نم\\ودن کردن\\د، تا این که نزدم آمد و نامهای را از پادشاه غسان )که در پارهای

بود( به من تقدیم نمود، و در آن چنین آمده بود:1از ابریشمه»: اما بعد ©جع©لك© الل ©م ي ، و©ل ©ك© ق©د ج©ف©اك© ©ن ص©احب ©غ©نى أ ©ل ه ق©د ب ف©إن

©ا نو©اسك© ©ع©ة، ف©الح©ق بن © م©ضي ام\\ا بع\\د: ب\\ه من خ\\بر». «بد©ار ه©و©ان و©لا رسیده، که دوستت در حقت جف\\ا نم\\وده اس\\ت، و خداون\\د ت\\و را در دار ذلت و ض\\ایع ش\\دن نگردانی\\ده اس\\ت، ب\\ه م\\ا بپیون\\د هم\\راهت

.«مواسات و همدردی میکنیم هنگامی که آن را خوان\\دم، گفتم: این هم امتح\\ان و آزم\\ایش اس\\ت، و ب\\ا آن ب\\ه ط\\رف تن\\ور روی آوردم، و آن را در تن\\ور

انداخته و سوزاندم. - این جمله در روایت بخاری نیست، و عسقلانی درباره آن گفته است:1

این نزد ابن مردویه آمده.


)ما به این صورت اقامت نمودیم(، تا این ک\\ه چه\\ل ش\\ب، از صپنجاه )شب( سپری شد، در این موقع فرستاده رسول خ\\دا

ب\\ه ت\\و دس\\تور میده\\د، ت\\ا ازصنزدم آمده گفت: رس\\ول خ\\دا همسرت کنار بگیری. پرسیدم وی را طلاق دهم، یا چه کارکنم؟ گفت: »خیر، بلکه از وی کناره بگ\\یر، و ب\\ه او نزدی\\ک نش\\و«. و عینا نزد آن دو رفیقم کسی را فرس\\تاد. من ب\\ه همس\\رم گفتم: به اهلت بپیوند، و نزد آنها باش، تا خداون\\د دب\\اره این ام\\ر حکم

صنماید. کعب میگوید: همسر هلال بن امی\\ه ن\\زد رس\\ول خ\\دا آم\\ده گفت: ای رس\\ول خ\\دا، هلال بن امی\\ه )م\\ردی اس\\ت( سالخورده و از کار رفته، و خ\ادم هم ن\دارد، آی\ا اگ\ر من ب\ه او خ\\دمت کنم آن را ب\\د میبی\\نی؟ گفت: »خ\\یر، ولی هم\\راهت مق\\اربت کن\\د«. آن زن گفت: -ب\\ه خ\\دا س\\وگند- وی حرک\\تی به سوی چیزی ندارد، به خدا سوگند، وی از همان روزی ک\\ه این کار برایش پیش آم\ده ت\\ا همین روزش گری\\ه میکن\\د. بعض\\ی از

درب\\اره زنت،صاهلم به من گفتند: اگر ت\\و هم از رس\\ول خ\\دا خواس\\ت، ت\\ا خ\\دمتش را نمای\\د،چنان ک\\ه هلال بن امی\\ه اج\\ازه

اجازه بخواهی )بهتر میشود(. گفتم: به خدا سوگند، درباره وی از اجازه نمیخواهم، چه چیز مرا میفهماند ک\ه رس\\ولصپیامبر خدا

وق\\تی ک\\ه از وی درب\\اره همس\\رم اج\\ازه بخ\\واهم چ\\هصخ\\دا .1میگوید، در حالی که من مرد جوان هستم؟!

میگوید: بعد از آن ده شب درنگ نمودم، و پنجاه ش\\ب ب\\رای از صحبت با م\\ا نهی ک\\ردهصما از همان وقتی که رسول خدا

ب\\ود، گذش\\ت. هنگ\\امی ک\\ه نم\\از فج\\ر را ص\\بح ش\\ب پنج\\اهم خوان\\دم، ب\\ر پش\\ت خانهای از خانهه\\ای م\\ان ق\\رار داش\\تم، در

یاد نموده، که نفسم برلأحالیکه من به همان حالتی که خداوند من تنگ آمده بود، و زمین به همان ف\راخیش ب\\رایم تن\گ ش\\ده بود، نشسته بود، صدای فریاد کننده را شنیدم که بر ک\\وه س\\لع بالا رفته بود، و با ص\\دای بلن\\د خ\\ود میگفت: ای کعب، بش\\ارت باد، آنگاه به سجده افتادم، و دانستم که گشایشی ف\\را رس\\یده

مردم را از این ک\ه خداون\د توب\ه م\ا راصاست. و رسول خدا پذیرفت\\ه اس\\ت، وق\\تی ک\\ه نم\\از فج\\ر را به ج\\ای آورد ب\\ا خ\\بر گردانید. و مردم به بشارت دادن ب\\رای م\\ا ب\\یرون آمدن\\د، و ب\\ه طرف آن دو دوستم نیز مژده دهندگانی رفتند، و م\\ردی اس\\بی

- در تیسیرالقاری شرح صحیح بخاری میگوید: یعنی خ\\ود از عه\\ده ک\\ار1میتوانم برآیم. م.

حیات صحابه274 را به طرفم دوانید، و تلاش کنندهای از اسلم تلاش نم\\ود، و ب\\ر کوه بلند گردید، صدااز اسب تیزتر بود. هنگامی همان کسی که صدایش را شنیده بودم، و برایم بشارت میداد ن\\زد آم\\د، لب\\اس هایم را برایش کشیدم، و آن دو را به خاطر مژده و بش\\ارتش، بر او پوشانیدم، و به خدا س\\وگند، در آن روز غ\\یر آن دو لب\\اس دیگر مال\ک لباس\\ی نب\\ودم، و دو لب\\اس دیگ\ر را ع\اریت گرفت\\ه

ح\\رکت ک\\ردم، و م\\ردمصپوشیدم، و ب\\ه ط\\رف رس\\ول خ\\دا گروه گروه از من استقبال نمودند، و مرا به )قبول شدن( توب\\ه بشارت و مژده میدادن\\د، و میگفتن\\د: قب\\ول توب\\ه ات از ط\\رف خداوند برایت مبارک باشد. کعب میگوید: تا این ک\\ه ب\\ه مس\\جد

نشس\\ته اس\\ت، و م\\ردمصداخل شدم، و دیدم که رسول خدا در اطرافش قرار دارند، آن گه طلحه بن عبیدالله به طرف من برخاس\\ت، و دوی\\د و ب\\ا من مص\\افحه نم\\ود، و ب\\ه من ت\\بریکی گفت، به خدا سوگند، مردی از مه\\اجرین غ\\یر از وی ب\\ه س\\ویم

فراموش نمیکنم. کعب میگوید:1نیامد، و من آن را برای طلحه درص س\\لام دادم، رس\ول خ\دا صهنگامی که به رس\\ول خ\دا

حالی که رویش از خوشی میدرخشید - گفت: »بشارت ب\\اد ب\\ر تو، به بهترین روزی که از زمان ولادت ب\\ر ت\\و گذش\\ته اس\\ت«، میگوی\\د: گفتم: آی\\ا )قب\\ول توب\\ه و عف\\و( از ط\\رف توس\\ت ای رسول خدا، یا اطرف خدا؟ گفت: »نه، بلکه از ط\رف خ\دا«، و

چ\\ون خ\\وش و مس\\رور میش\\د، رویش روش\\نصرسول خ\\دا میگردی\\د، گ\\ویی قطعهای از مهت\\اب باش\\د و م\\ا این را از وی میفهمی\\دیم. هنگ\\امی ک\\ه در پیش رویش نشس\\تم، گفتم: ای رسول خدا، از توبه من این است که از مالم ب\\ه عن\\وان ص\\دقه

فرم\\ود:صبرای خدا و پیامبرش دس\\ت میکش\\م. رس\\ول خ\\دا بعضی از مالت را برای خود نگه دار، که آن برایت به\\تر اس\\ت. گفت: من هم\\ان س\\هم را ک\\ه در خی\\بر اس\\ت، نگ\\ه میدارم، افزودم: ای رسول خدا، خداوند مرا به ص\\دق نج\\ات بخش\\ید، و از توبهام این است که، تا باقی هستم جز راست نگویم، به خدا سوگند، من یکی از مسلمانان را نمیشناسم ک\\ه خداون\\د وی را

ی\\ادصدر راستگویی، از لحظهای ک\\ه آن را ب\\رای رس\\ول خ\\دا نمودم، از من بهتر آزموده باش\\د، و از ابت\\دایی ک\\ه آن را ب\\رای

ذک\\ر نم\\ودم ت\\ا همین روز، دروغی را قص\\دصرس\\ول خ\\دا

درمیان او و کعب عقد مواخات و برادری بسته بود.ص- پیامبر 1


نکردهام، و امیدوارم که خداوند مرا در آنچه باقی میمانم )ن\\یز(حفظ ماید. و خداوند برای رسول خود نازل فرمود:

ار﴿ ©نص\\© أ مه©ج\\رين© و© بي و© لن ه ع©ل©ى لل اب© ق©د ت م�ل ٱ م� ٱ ٱ ت\\ا ب\\ه این﴾ٱلصدقين©﴿قولش .[119-117]التوبة: ﴾ٱو©كونوا م©ع© خداون\\د توب\\ه و رحمت خ\\ود را ش\\امل ح\\ال پی\\امبر،»: ترجمه

.«مهاجرین و انصار نمود... و با صادقان باشید به خدا سوگند! بعد از این که خداوند م\\را ب\\ه اس\\لام ه\\دایت کرده است، دیگر نعمتی را هرگ\\ز ب\\رایم ارزانی ننم\\وده ک\\ه در

و دروغ نگفتنمصنفس\\م از راس\\ت گفتنم ب\\رای رس\\ول خ\\دا برایش بزرگتر باشد، چون )اگر دروغ گفته بودم( مثل آن\\ان ک\\ه دروغ گفتن\\د و هلاک ش\\دند، هلاک میش\\دم، ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه خداوند تعالی برای آن\\ان ک\\ه دروغ گفتن\\د، هنگ\\امی ک\\ه وحی را ن\\ازل فرم\\ود: ب\\دترین چ\\یزی را ک\\ه ب\\رای کس\\ی بگوی\\د گفت،

خداوند تعالی فرمود: ه﴿ وا ع© رض\\ ه لت © إل ت © نق©ل ©ا إذ ©ك ه ل لل لفون© ب © ي م�س\\© م م� م� م� م� م ٱ م� ٱ ت\\ا ب\\ه﴾م*

قين©﴿این ق\\\ول وی ف©س\\\ م ق© ى ع©ن ض\\\© © ه© لا© ي لل م�ف©\\\إن ٱ م� م� ٱ م� ﴾ٱ.[96-95]التوبة: هنگ\\امی ک\\ه به س\\وی آن\\ان ب\\از گردی\\د، ب\\رای ش\\ما»: ترجمه

سوگند یاد میکنند، که از آنان اعراض کنید... خداوند از جمعیت.«فاسقان راضی نخواهد شد

ازصکعب گوید: و ما -سه تن- از امر آنهایی که رسول خدا ایشان هنگامی ک\\ه ب\\رایش س\\وگند خوردن\\د، قب\\ول نم\\ود، و ب\\ا ایشان بیعت کرد، و برای شان مغف\\رت خواس\\ت عقب گذاش\\ته

ام\\ر م\\ا را ب\\ه ت\\أخیر ان\\داخت، ت\\ا این ک\\هص، و پی\\امبر 1شدیمخداوند درباره آن داوری نمود. بنابراین خداوند فرمود:

﴿ فوا ذين© خل ل ©ة ©ث ل لث ٱو©ع©ل©ى .[118]التوبة: ﴾ٱ و )همچنین( آن سه نفر را که پس از گذاشته ش\\دند»: ترجمه

.«)خداوند مشمول رحمت گردانید( و هدف از یاد نمودن خداوند که ما عقب گذاش\\ته ش\\دیم، در ارتباط با عقب گذاشته شدن مان از جن\\گ نیس\\ت، بلک\\ه عقب گذاشتن ما، و به تاخیر انداختن کار ما از کسی است ک\\ه ب\\رای

«، »تخلف کردیم« آمده، ولی آنچه من ذک\\ر نم\\ودمتخلفنا: »در اصل-\\ 1 «، »عقب گذاشته ش\\دیم« به\\تر اس\\ت، چ\\ون این تعب\\یر ق\\رآنیخلفنا»

است.

حیات صحابه276 1وی سوگند خورد، و برایش معذرت تقدیم نمود، و او از ایشان

. این چ\\نین این را مس\\لم، و ابن اس\\حاق روایت2قب\\ول ک\\رد نمودهاند. و امام احمد آن را ب\\ا زیادته\\ای ان\\دکی روایت ک\\رده.

( آم\\ده. و این را همچ\\نین اب\\وداود و23/5این چنین در البدایه ) نسائی به مانند آن به قسمت متفرق و مختصر روایت کردهاند. و ترم\\\ذی بخش\\\ی از اول آن را روایت نم\\\وده، و بع\\\د از آنگفت\\ه:... و ح\\دیث را ی\\ادآور ش\\ده. این چ\\نین در ال\\ترغیب )

( آن را به ط\\ولش روایت ک\\رده33/9( آمده. و بیهقی )366/4است.

تهديد كسى كه در اهل و مVVال اقVVامت نمVVوده و جهVVاد را تVVرك نموده باشد

﴿دربVVاره هVVدف این آیVVه س )توضVVیح ابوایVVوب ق\\وا م�و©لا© ت©ة لك لت ©ى إل ديك © م�بأ ٱ م� ﴾م�

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\\اس( از ابوعمران 45/9بیهقی ) در قسطنطنیه بودیم، و بر اهل مصر عقبه بن عامر، و ب\\ر اه\\ل

م\\یر بودن\\د، و ازبشام مردی -هدفش فضاله بن عبید اس\\ت- شهر صف بزرگی از رومیها بیرون آمد، و ما نیز برای شان صف بس\\تیم، )در این موق\\ع( م\\ردی از مس\لمانان ب\\ر رومیه\ا حمل\\ه نمود و در میان آنها داخل گردید، و باز به طرف ما بیرون آم\\د، مردم از مسلمانان بر رومیها حمله نمود و در می\\ان آنه\\ا داخ\\ل گردید، و باز به طرف ما ب\\یرون آم\\د،م\\ردم ب\\ه ط\\رفش فری\\اد

الل\\ه! خ\\ود را ب\\ه دس\\ت خ\\ود ب\\ه هلاکتکشیده گفتند: س\\بحان - برخاس\\ت وص-ی\\ار رس\\ول خ\\دا س انداخت. ابوایوب انصاری

گفت: ای مردم، شما این آیه را اینطور تأویل میکنید، در ح\\الی که این آیه درباره ما گروه انصار نازل شده است، ما وقتی ک\\ه

نص\\رت دهن\\دگان آن زی\\ادخداوند دین خ\\ود را ع\\زت بخش\\ید، و -صگردید، -در میان خویش، با یک\\دیگر پوش\\یدن از رس\\ول خ\دا

گف\تیم: ام\وال م\ان ض\ایع گردی\د، -در می\ان خ\ویش، ب\ا یک\دیگر - گفتیم: اموال مان ضایع گردی\\د، اگ\\رصپوشیده از رسول خدا

در آن اقامت گزی\\نیم، و ض\\ایع ش\\ده آن را درس\\ت ک\\نیم، به\\تر -ک\ه تص\\میم م\\ا را ب\\ر م\\ا مس\\تردلأخواهد شد. آنگ\\اه خداون\\د

مینمود- نازل فرمود و گفت: - در بخاری »عنه«، »از وی« آمده است.1(.2769( و مسلم )4418- بخاری )2


©\\\ة﴿ لك لت ©ى إل ديك © ق\\\وا بأ ه و©لا© ت لل بيل ©نفق\\\وا في س\\\© م�و©أ ٱ م� م� م� ﴾ٱ.[195]البقرة: و در راه خدا انفاق کنید: )و یا ت\\رک انف\\اق و جه\\اد(»: ترجمه

.«خود را به دست خود به هلاکت نیفکنید به این صورت هلاکت در اقامتی بود که ما آن را اراده نموده بودیم، که در اموالمان اقامت ک\\نیم، آن را اص\\لاح نم\\اییم، و او

ت\\ا آن وقت در راه خ\\داسما را به غزا دستور داد، و ابوای\\وب .1 قبضش فرمودلأدر غزا بود، که خداوند

( از طری\\\\ق دیگ\\\\ری، از99/6و این را همچ\\\\نین بیهقی ) روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\ا اه\\ل ش\\هر -ه\دفشسابوعمران

قس\\طنطنیه اس\\ت- جنگی\\دیم، و عب\\دالرحمن بن خال\\د بن ولی\\د امیر گروه بود، ورومیها پشتهای خود را بر دیوار شهر چسبانیده بودند. آنگاه مردی بر دشمن حمل\\ه نم\\ود، وم\\ردم گفتن\\د: نکن، نکن، لا اله الاالله، خود را ب\\ه دس\\ت خ\\ود ب\\ه هلاکت میان\\دازد.

گفت: این آیه درب\\اره م\\ا گ\\روه انص\\ار ن\\ازل ش\\دهسابوایوب است، هنگامی که خداوند ن\بی خ\ود را نص\\رت داد، و اس\لام را کایباب گردانید. گفتیم بیایید در مالهای خویش اقامت میک\\نیم و آن را اص\\لاح مینم\\اییم. آنگ\\اه خداون\\د تع\\الی ن\\ازل فرم\\وود:

©\\ة﴿ لك لت ©ى إل ديك © قوا بأ ه و©لا© ت لل بيل ©نفقوا في س© م�و©أ ٱ م� م� م� ، و ب\\ه این﴾ٱ صورت به هلاکت ان\\داختن ب\\ا دس\\تهای م\\ان این اس\\ت، ک\\ه در اموال خویش اقامت کنیم،و با پ\\رداختن ب\\ه اص\\لاح آن جه\\اد را بگذاریم. ابوعمران میگوید: و ابوایوب همیشه در راه خدا جه\\اد

.2مینمود،تا این که در قسطنطنیه دفن گردید روایت نمودهان\\دسابوداود، ترم\\ذی و نس\\ائی از اب\\وعمران

که گفت: م\\ردی از مه\\اجرین در قس\\طنطنیه ب\\ر ص\\ف دش\\من همسحمله کرد، و آن را درهم شکس\\ت، و ابوای\\وب انص\\اری

همراه مان بود. آنگاه گروهی گفتند: به دست خود، خ\\ود را ب\\ه هلاکت افکند. ابوایوب گفت: ما به این آیه عالمتریم، چ\\ون این

را هم\\راهیصدرباره م\\ا ن\\ازل ش\\ده اس\\ت. م\\ا رس\\ول خ\\دا نمودیم، و در معرکه ه\\ا هم\\راهش حاض\\ر ش\\دیم، و ی\\اری اش

( ح\\اکم )2972( ترم\\ذی )2512( اب\\وداوود )9/45- ص\\حیح. بیهقی )1 ( ترمذی می گوید: حسن صحیح و غریب است.2/204( طبری )2/275

ح\اکم ن\یز آن را ب\ر اس\اس ش\رط ش\یخین )بخ\\اری و مس\لم( ص\حیحدانسته است.

(.9/99- صحیح. بیهقی )2

حیات صحابه278 رسانیدیم، بعد هنگامی که اسلام گسترش یافت و کامیاب شد،

، و گف\\تیم: خداون\\د1ما گروه انصار به شکل مخفی جمع ش\\دیم و نصرت وی مفتخر گردانید تا اینصما را به صحبت نبی خود

ک\\ه اس\\لام رایج گردی\\د و اهلش زیادش\\د و م\\ا او را ب\\ر اه\\ل و ام\\وال واولاد ت\\رجیح دادیم، و ح\\الا دیگ\\ر جن\\گ س\\لاح خ\\ود را گذاش\\ته اس\\ت، و وقت آن اس\\ت ک\\ه ب\\ه اه\\ل و اولاد خ\\ود برگردیم، و در آنها اقامت گزینیم، آنگاه درباره ما ن\\ازل گردی\\د:

©ة﴿ لك لت ©ى إل ديك © قوا بأ ه و©لا© ت لل بيل ©نفقوا في س© م�و©أ ٱ م� م� م� ، که هلاکت﴾ٱ . این را همچنین عب\\د2در اقامت در اهل و مال و ترک جهاد بود

بن حمید در تفسیر خود، ابن ابی حاتم، ابن جریر، ابن مردوی\\ه، اب\\ویعلی در مس\\ند خ\\ود، ابن حب\\ان در ص\\حیحش و ح\\اکم در مستدرک خود روایت نمودهاند. ترمذی میگوید: حسن و ص\\حیح و غ\\ریب اس\\ت. و ح\\اکم میوی\\د: ب\\ه ش\\رط بخ\\اری و مس\\لم میباشد، ولی آن دو رایتش نکردهان\\د. این چ\\نین در تفس\\یر ابن

( آمده است.228/1کثیر ) تهديد و ترسانيدن كسى كه به زراعت اشتغال ورزد و جهاد را

ترك نمايد

انکار عمر بر عبدالله عنسی ابن عائذ در المغ\ازی از یزی\\د بن ابی ح\بیب روایت نم\وده، ک\ه

خ\بر رس\\ید ک\ه: عبدالل\\ه بن ح\ر سگفت: ب\ه عم\ربن الخط\اب زمینی را در سرزمین شام زراعت نموده است، عمرسعنسی

زراعت وی را به غارت داد، و گفت: به طرف ذلت و خ\\واری ک\\ه است رفتی، و آن را در گردن خ\\ود ان\\داختی. این3در گردن کفار

( آمده است.88/3چنین در الاصابه ) انکار عبدالله بن عمروبن العاص بر مVVردی کVVه جهVVاد را

ترک نموده بود ( ازیح\\یی بن ابی عم\\رو ش\\یبانی291/1اب\\ونعیم در الحلی\\ه )

روایت نموده، که گفت: عدهای از اهل یمن از ن\\زد عبدالل\\ه بن- در اصل »1 « آمده، و ممکن درست »تحببا « باش\\دکه م\\ا آن را درتخفيا

ترجمه به نقل از پاورقی انتخاب نمودیم. م. ( و نگا: دو ح\\دیث قب\ل از این و همچ\\نین1/330. ابن ابی حاتم ) صحیح-2

(.2193صحیح ابی داوود ) - در اصل والاصابه »الکبار« آمده است، که شاید درست آن »الكف\ار«3

باشد، و ما آن را از روی اصلاح پاورقی در ترجمه به همین ش\\کل نق\\لنمودیم. م.


عبور نمودند، و به او گفتن\\د: درب\\اره م\\ردی سعمروبن العاص که اسلام آورد، و اسلامش نیکو بود، هج\\رت نم\\ود، و هج\\رتش نیکو بود، جهاد نمود، و جهادش نیکو ب\\ود، و بع\\د از آن به س\\وی پدر و مادر خود به یمن برگشت، و به آنها نیکی و شفقت نمود، چه میگویی؟ عبدالله گفت: شما چه میگویید؟ گفتند: میگ\\وییم: بر پاشنههای خود به عقب برگشته اس\\ت. عبدالل\\ه گفت: بلک\\ه وی در جنت است، ولیکن من شما را از کسی که بر پاشنههای خود به عقب برگشته است، خبر میدهم: مردی که اسلام آورد، و اسلامش نیکو بود، هجرت نمود و هجرتش خوب ب\\ود و جه\\اد نمود و جهادش نیکو بود به زمین دهق\\انی روی آورد، و آن را از وی توأم با جزیه و خراجش گرفت، به آبادانی اش توجه خود را مبذول گردانی\\د، و جه\\اد خ\\ود را ت\\رک نم\\ود، این هم\\ان کس\\ی

است که بر پاشنههای خود به عقب برگشته است.

شتاب ورزيدن در خروج در راه خدا به خVVاطر ريشVVه كن كVVردنفتنه

حکایت غزوه مریسیع روایت نموده، ک\\ه گفت: م\\ا درسبخاری از جابربن عبدالله

ب\\اری گفت: در س\\پاهی-، م\\ردی از1غزوهای ب\\ودیم، -س\\فیان مهاجرین به مقعد مردی از انصار زد، انصاری گفت: ای انص\\ار،

این را ش\\نید، وص. و رسول خدا 2و مهاجر گفت: ای مهاجرین گفت: »آواز جاهلیت چرا بلند میشود؟« گفتند: ای رسول خ\\دا،

صم\\ردی از مه\\اجرین م\\ردی از انص\\ار را زده اس\\ت، پی\\امبر . بعد این را عبدالله3فرمود: »این را بگذارید، که بد بوی است«

بن ابی شنید، و گفت: آیا )مهاجرین( این کار را کردهان\\د؟! -ب\\ه خدا سوگند- اگر به مدینه برگش\\تیم، عزتمن\\دتر، ذلیلتر را از آن

رس\\ید، آنگ\\اهصبیرون خواهد نمود، این سخن به رس\\ول خ\\دا برخاست و گفت: ای رسول خدا، مرا بگذار که گ\\ردنسعمر

فرم\\ود: »بگ\\ذارش، ت\\ا م\\ردمصاین من\\افق را ب\\زنم. پی\\امبر محمد یاران خود را میکشد«. تعداد انصار از مه\\اجریننگویند که

- یکی از راویان.1- هردو تن قوم خود را به مدد و دفاع فرا خوانده.2 - دعوت به طرف قومیت و به مدد طلب نمودن قومهای مسلمان خود3

علیه دیگر برادران مسلمان شان .م.

حیات صحابه280 هنگامی که به مدینه آمده بودن\\د، زی\\ادتر ب\\ود،ولی بع\\د مه\\اجرین

. این را همچنین مسلم، ام\ام احم\د، و بیهقی از ج\ابر1زیاد شدند ( آم\\ده،370/4 به مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه در تفس\\یر ابن کث\\یر )س

روایت نمودهاند. ابن ابی ح\\اتم از ع\\روه بن زب\\یر و عم\\روبن ث\\ابت انص\\اری

غزوه مریس\\یع را انج\\ام داد -وصروایت نموده که: رسول خدا در آن من\\اتصاین هم\\ان غ\\زوی ای اس\\ت ک\\ه رس\\ول خ\\دا

و می\\ان بح\\ر ق\\رار داش\\ت،2طاغی\\ه را ک\\ه می\\ان عقب مش\\لل را فرس\\تادو اوس خال\دبن ولی\د صمنهدم نم\\ود- رس\\ول خ\دا

با همصمنات را شکست، و دو تن در همان غزوه رسول خدا جنگیدند،که یکی از مهاجرین، و دیگری از بهز ب\\ود -بهزی ه\\ا هم پیمانان انصار بودند-، آن مردی که از مه\\اجرین ب\\ود، ب\\ر به\\زی چیره گردی\د، به\زی گفت: ای گ\روه انص\ار! و او را م\ردانی از انصار یاری دادند. و آن مهاجر گفت: ای گروه مه\\اجرین! و وی را مردانی از مه\\اجرین ی\\اری رس\\انیدند، و در می\\ان آن م\\ردان مهاجرین و انصار دعوای مختصری پیش آمد، بع\\د خلاص ک\\رده شدند، و هر منافق و یا مردی که در قلبش مرض وجود داشت، نزد عبدالله بن ابی بن سلول رفت. وگفت: از تو امی\\د میرفت، و دف\\اع مینم\\ودی، ولی اکن\\ون چن\\ان ش\\دهای ک\\ه ن\\ه ض\\رری میرسانی و نه نفعی، و جلابیت یک دیگر خود را علی\\ه م\\ا ی\\اری نمودن\\د -آنه\\ا ه\\ر کس\\ی را ک\\ه ن\\و هج\\رت مینم\\ود جلابیت مینامیدند-، عبدالله بن ابی -دشمن خدا- گفت: به خ\دا س\\وگند، اگ\\ر ب\\ه مدین\\ه برگش\\تیم، عزتمن\\دتر، ذلیلتر را از آنج\\ا ب\\یرون خواهد نمود. مالک بن ذخشن -که از منافقین بود- گفت: آیا ب\\ه شما نگفته بودم، به کسی که نزد رسول خداست، نفقه نکنی\\د،

ش\\نید، ح\\رکت ستا پراکن\\ده ش\\وند؟ این را عم\\ربن الخط\\اب آمد و گفت: ای رسول خ\\دا، درب\\ارهصنمود و نزد رسول خدا

این م\\رد ک\\ه م\\ردم را در فتن\\ه انداخت\\ه بهمن اج\\ازه ب\\ده، ک\\ه عبدالله بن ابی است-، رس\\ول سگردنش را بزنم -هدف عمر

به عمر گفت: »ایا اگر تو را به کش\\تن وی ام\\ر کنم، اوصخدا را میکشی؟« عم\\ر گفت: بلی، -ب\\ه خ\\دا س\\وگند- اگ\\ر م\\را ب\\ه

صکشتن وی امر نی، گردنش را خواهم زد. آنگاه پی\\امبر خ\\دا ک\\ه یکی از انص\\ار و سگفت: بنشین. بعد از آن اسیدبن حضیر

آم\\د و صاز بنی عبدالاشهل ب\\ودروی آورد، و ن\\زد رس\\ول خ\\دا(.3/392( احمد )6364 )( مسلم4905- بخاری )1- نام کوه است.2


گفت: ای رس\\ول خ\\دا، درب\\اره این م\\رد ک\\ه م\\ردم را در فتن\\ه صانداخته به من اجازه بده، که گردنش را ب\\زنم. رس\\ول خ\\دا

گفت: »آیا اگر تو را ب\\ه کش\\تن وی ام\\ر کنم، او را میکش\\ی؟« گفت: بلی -به خدا سوگند- اگر مرا به کشتن وی ام\\ر ک\\نی، ب\\ا

ص را میزنم. پی\\امبر خ\\دا 1شمشیر در زیر حلقه ه\\ردو گوشش فرمود: »اعلان کوچصگفت: »بنشین«، بعد از آن رسول خدا

کردن کنید«. و در وقت شدت گرمی با مردم حرکت نمود، وی آن روز و شبش و فردای آن را تا گذشتن مق\\دار زی\\ادی از روز

گرما با م\\ردم مث\\لسیر نمود، بعد از آن پایین آمد، باز در وقت آن روز قبلی حرکت نمود، تا این که روز س\\وم را پس از ح\\رکت

ب\ه مدین\هصاز پشت مشلل صبح نمود، هنگامی که رسول خ\دا رسید، کسی را دنبال عمر فرستاد، و وی را طلب نم\\ود، رس\\ول

فرمود: »ای عمر، اگر تو را به کشتن وی ام\\ر مینم\\ودم،صخدا فرم\ود: »ب\هصاو را میکشتی؟« عم\ر گفت: بلی. رس\ول خ\دا

خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر وی را آن روز ب\\ه قت\\ل میرس\\انیدی، بینیه\\ای ، که اگر ایشان را امروز به کش\\تن وی2مردانی را خاک میمالیدی

امرکنم او را میکشند، آنگاه مردم میگویند من به جان یاران خ\\ود ن\\ازللأافتادهام، و آنه\\ا را در بن\\د کش\\یده میش\\کم«، و خداون\\د

فرمود:ى﴿ ت ه ح© لل ول س\\ ©ى م© عن\\د© ر© ©قولون© لا© تنفق\\وا ع©ل ذين© ي ل ٱهم م ٱ

©نف©ضوا ©\\آ﴿ تا به این قول خداوند تع\\الی ﴾ي ن ج© ©ئن ر \\ون© ل ©قول م�ي©ذ©ل أ ه©ا ©ع©ز م أ رج©ن ©ي ©ة ل م©دين ©ى م�إل ٱ م م� ٱ م� م� .[8-7]المنافقون: ﴾ٱ

آنها کسانی هستند که میگویند: ب\\ه اف\\رادی ک\\ه ن\\زد»: ترجمه رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند... میگویند: اگ\\ر

.«به مدینه برگردیم عزیزان، ذلیلان را از آن بیرون میکنند... ( میگوید: این سیاق غ\\ریب372/4 در تفسیر خود )3ابن کثیر

است، ولی در آن اشیای نفیسی هست، ک\\ه ج\\ز در خ\\ود همین (458/8)روایت( پی\\\دا نمیش\\\ود. و ابن حج\\\ر در فتح الب\\\اری )

آمده، ذکر نموده، و در سیاق وی آمده: بع\\د از آن رس\\ول خ\\دا همان روز را با م\\ردم راه پیم\\ود ت\\ا این ک\\ه بیگ\\اه نم\\ود، وص

- یعنی در گردنش. م.1- آنها را خشمگین میساختی. م.2 - سند آن ضعیف است. ابن کثیر در تفس\\یرش آن را ب\\ه ابن ابی ح\\اتم3

ارج\\اع داده اس\\ت و این روایت مرس\\ل خ\\وبی اس\\ت چنانک\\ه در فتح( آمده است.8/458الباری )

حیات صحابه282 شب را هم حتی صبح کرد، و روز بعد را هم حرکت نمود، تااین که آفتاب اذیت ش\\ان ک\\رد، و بع\\د از آن ب\\ا م\\ردم ف\\رود آم\\د، و اندکی درنگ ننموده بودن\\د، ک\\ه روی زمین )از ف\\رط خس\\تگی(

اینصاحساس نمودند، و همه ب\\ه خ\\واب رفتن\\د، رس\\ول خ\\دا عمل را به این خاطر انجام داد، که مردم را از ص\\حبت درب\\اره

آنچه دیروز از عبدالله بن ابی سر زده بود مشغول سازد. انکار بر کسی که چهل روز را در راه خدا تکمیل ننموده

است عبدالرزاق از زید بن ابی حبیب روایت نموده، که گفت: م\\ردی

آمد، عمر پرسید، کجا ب\\ودی؟ گفت: درسنزد عمربن الخطاب جبهه بودم، پرسید: چقدر وقت در جبهه س\\پری نم\\ودی؟ گفت:

، این چنین در1سی روز. عمر گفت: چرا چهل را تکمیل ننمودی( آمده.288/2کنزالعمال )

بیرون رفتن به مدت چهار مVVاه در راه خVVدا حکVVایت یVVکزن و داوری و حکم عمر درباره خروج در راه خدا

عبدالرزاق از ابن ج\\ریج روایت نم\وده، ک\ه گفت: کس\ی ک\\ه سوی را تص\\دیق میکنم، ب\\ه من خ\\بر داد: در ح\\الی ک\\ه عم\\ر

گشت میزد، زنی را شنید که میگوید: تط\\\اول ه\\\ذالليل واس\\\ود

جانبهو ارق\\\نى ان لا ح\\\بيب الاعبه

فل\\\ولا حذارالل\\\ه لا ش\\\ىءمثله

لزع\\\\\زع من هذالسرس\\\\\رجوانبه

: »این شب به درازا کشید، و فضایش سیاه گردی\\د، وترجمه مرا از این ک\ه دوس\تی نیس\ت ت\ا هم\راهش ب\ازی کنم، خ\واب نمیبرد، آری، اگ\\ر ت\\رس و ه\\راس خ\\دایی ک\\ه چ\\ون او چ\\یزی

نیست نمیبود، حتما کنارههای این تخت به حرکت میآمد«. گفت: تو را چه شده اس\ت؟ گفت: ش\\وهرم را، اینسعمر

چندین م\\اه اس\\ت، ک\\ه از ومن در دی\\ار غ\\ربت دور نمودهای، و من برایش مشتاق گردیدم. عمر گفت: ک\\ار ب\\دی را خواس\\تی؟

( ک\\ه9615- سند آن ضعیف مرسل است. عبدالرزاق در مصنف خود )1 این روایت مرس\\ل اس\\ت و ثانی\\ا در آن ابن مکم\\ل اس\\ت ک\\ه ابن ابی حاتم در مورد او نه جرح و نه تع\\دیل ک\\رده اس\\ت. در ض\\من اس\\تدلال

جماعت تبلیغ به این حدیث برای خروج چهل روز نیز ضعیف است.


گفت: پناه بر خدا! عمر اف\\زود: نفس خ\\ود را نگ\\ه دار، ک\\ه من پیک را به طرف وی میفرستم، و پی\\ک را ب\\ه س\\ویش فرس\\تاد،

داخل گردید و گفت: من تو را از کاریببعد از آن نزد حفصه که پریشانم ساخته است، میپرسم، آن را برای من بگش\\ای، در چه مدتی زن به شوهر خود مشتاق و علاقمند میش\\ود؟ حفص\\ه سر خود را پاییین انداخت، و حیا نمود. عم\\ر گفت: ام\ا خداون\\د از حق حیا نمیکند. حفصه به دست خود اشاره نمود، س\\ه م\\اه،

نوش\\ت ک\\ه س\\ربازان زی\\ادتر ازسوگرنه چهارماه. آنگاه عم\\ر ( آمده.308/8. این چنین در الکنز )1چهارماه نگه داشته نشوند

( از طریق مال\\ک از عبدالل\\ه بن دین\\ار از29/9و این را بیهقی ) ش\\بآنگاه سابن عمر روایت نموده، که گفت: عمربن الخطاب

بیرون آمد، و زنی را شنید که میگوید: تط\\اول ه\\ذالليل واس\\ود

جانبهوارق\\\نى ان لا ح\\\بيب الاعبه

گفت: بآنگ\\\اه عم\\\ربن الخط\\\اب ب\\\ه حفص\\\ه بنت عمر بیشترترین مدتی که زن میتوان\\د )در دوری( از ش\\وهرش ص\\بر کند، چق\\در اس\\ت؟ گفت: ش\\ش و ی\\ا چهارم\\اه. بن\\ابراین عم\\ر

.2گفت: سربازان را بیشتر از این نگه نمیدارمدر تحمل غبار در راه خدا شرغبت و علاقمندى اصحاب

در بد دیدن و کراهت داشVتن از غبVار در ص انکار پیامبرراه خدا

طبرانی از ربیع بن زید روایت نموده، که گفت: در ح\\الی ک\\ه راس\\ت و مس\تقیم ح\رکت مینم\ود، ج\وانی ازصرس\\ول خ\دا

گذاشته و ب\\ه ی\\ک ط\\رف دیگ\\ر آن3قریش را دید، که )راه را ( گفت: »آیا این فلان نیس\\ت؟« گفتن\\د:صحرکت میکند. پیامبر

بهصبلی. فرمود: »وی را طلب نمایید«، او آمد، و رسول خدا او گفت: »ت\\و را چ\\ه ش\\ده اس\\ت، ک\\ه از راه کن\\ار گرفتهای؟« گفت: غبار را بد دیدم. فرمود: »راه را مگذار، س\\وگند ب\\ه ذاتی

( و در سند12593- سند آن ضعیف است. عبدالرزاق در مصنف خود )1 آن یک مجهول است که همانی است ک\\ه ابن ج\\ریج از او روایت ک\\رده

است.- صحیح. بیهقی در »الکبری« و سند آن صحیح است.2- به نقل از الترغیب.3

حیات صحابه284 .1که جانم در دست اوس\\ت، این غب\\ار خوش\\بویی جنت اس\\ت«

( میگوید: این را طبرانی روایت نموده، و رج\\ال287/5هیثمی )وی ثقهاند.

قصه جابربن عبدالله در این باب ابن حبان در صحیح خ\\ود از ابومص\\بح مق\\رائی روایت نم\\وده که گفت: در حالی که ما در سرزمین روم، در گروهی که مالک بن عبدالله خثعی بر آن ام\\یر ب\\ود، ح\\رکت مینم\\ودیم، مال\\ک از

عبور نمود، و جابر قاطر خ\\ود را جل\\وبپهلوی جابربن عبدالله میبرد، مال\\ک ب\\ه وی گفت: ای ابوعبدالل\\ه، س\\وار ش\\و، چ\\ون

اس\\ت. ج\\ابر گفت: س\\واریم را دمخداون\\د ب\\ه ت\\و مرک\\بی داده صراس\\تی میدهم، و از ق\\وم خ\\ود بی پ\\روایم، از رس\\ول خ\\دا

شنیدم که میگفت: »کسی که قدم هایش در راه خدا غب\\ار آل\\ود شود، خداوند وی را از آتش حرام گردانیده است«. آنگاه ج\\ابر به راه خود ادام\\ه داد، ت\\ا این ک\\ه به ج\\ایی رس\\ید، ک\\ه ص\\دا ب\\ه گوشش میرسید، آنگاه مالک به صدای بلند خود فریاد نمود: ای ابوعبدالله سوار شو، چون خداون\\د ب\\ه ت\\و س\\واری داده اس\\ت، ج\\ابر ه\\دف وی را دانس\\ت، و گفت: س\\واریم را دم راس\\تی

شنیدم ک\\هصمیدهم، واز قوم خود بی پروایم، و از رسول خدا میگفت: »کس\\ی ک\\ه ق\\دم هایش در راه خ\\دا غب\\ار آل\\ود ش\\ود، خداوند وی را از آتش حرام گردانیده است«. بنابراین م\\ردم از چهارپایان خ\\ود پ\\ایین آمدن\\د، و در هیچ روز دیگ\\ری آنق\\در زی\\اد اشخاص پیاده رونده ندی\\دم. این را اب\\ویعلی ب\\ه اس\\ناد خ\\وب و جید روایت نموده، جز این ک\\ه وی گفت\\ه اس\\ت: از س\\لیمان بن موسی که گفت: در حالی که ما حرکت مینمودیم... و مانن\\د آن

ش\\نیدم ک\\هصرا متذکر ش\\ده، و در آن گفت\\ه: از رس\\ول خ\\دا میگفت: »قدمهای بندهای که راه خدا غبارآلود شده، خداوند بر آنها آتش را حرام گردانیده است«، آنگ\\اه مال\\ک و م\\ردم پ\\ایین شدند، و پیاده ب\\ه راه افتادن\\د، و دیگ\\ر، روزی ک\\ه بیش\\تر از آن

396. این چنین در الترغیب )2پیاده روی شده باشد دیده نشده)5/697- ضعیف. ط\برانی در »الکب\یر« )1 ( و ابن ابی ش\یبه )4608(،\

( در سند آن سویده است. گرچه305( و ابوداوود در مراسیل )5/305 ( رجال طبرانی را ثقه دانسته است ام\\ا این ب\\ه معن\\ای5/287هیثمی )

صحیح دانستن حدیث نیست. (9/162( و بیهقی )4604( و ابن حب\\ان )3/367- صحیح لغیره. احمد )2

و در سند آن حصین بن حرمله است که جز ابن حبان کس\\ی او را ثق\\ه ندانسته است. و عتبه بن ابی حکیم نیز صدوق است که بسیار اش\\تباه


( میگوی\\\د: این را اب\\\ویعلی روایت286/5( آم\\\ده. هیثمی )2/ ( گفت\\ه اس\\ت:126/3نموده، و رجال وی ثقهاند. و در الاصابه )

ب\\ه هم\\ان س\\ند1و این حدیث را ابوداود طیالسی در مسند خود مذکورش )یع\نی از ابوالمص\\بح - روایت نم\\وده، و در آن گفت\\ه:

بن عبدالله عبور نمود. این چنین این را ابن المب\\ارک در2که جابر کتاب الجهاد روایت نموده، و همین حدیث در مسند امام احمد، و ص\\حیح ابن حب\\ان از طری\\ق ابن المب\\ارک روایت نم\\وده، و همین

، و ص\حیح ابن حب\ان از طری\ق ابن3ح\دیث در مس\ند ام\ام احمد ( این را از طری\\\\\ق162/9المب\\\\\ارک وج\\\\\ود دارد. و بیهقی )

ابوالمصبح، مانند آن روایت نموده است.خدمت در جهاد فى سبيل الله

خدمت روزه خوران برای روزه داران در راه خدا روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\اس( از انس 356/1 مس\\لم ) در س\\فر ب\\ودیم، کس\\ی از م\\ا روزه دار ب\\ود، وصرسول خ\\دا

کس\\ی هم روزه خ\\ور. میگوی\\د: در م\\نزلی در روز بس\\یار گ\\رم پیاده شدیم، که س\ایه دارت\رین م\ا ص\احب جام\ه ب\ود، و از م\ا کس\\ی هم ب\\ود ک\\ه خ\\ود را ب\\ه دس\\تش از آفت\\اب میپوش\\انید. میافزاید: آنگاه روزه داران افتادن\\د، و روزه خ\\واران برخاس\\تند وخیمهها را نصب نمودند، و س\\واریها را آب دادن\\د. رس\\ول خ\\دا

فرمود: »روزه خوران امروز اجر را بردن\\د«. این را بخ\\اریص ب\\ودیم و ص روایت نموده، که گفت: با رسول خ\\داساز انس

سایه دارترین ما کسی بود، که توسط جامهاش سایه مینمود، و کسانی که روزه گرفته بودند، هیچ ک\\اری نکردن\\د، ولی کس\\انی که روزه را افطار کرده بودند، سواریها را )به چ\\را( فرس\\تادند، خ\\دمت نمودن\\د، و ک\\ار کردن\\د. و رس\\ول خ\\دا فرم\\ود:»روزه

.4خواران امروز اجر را بردند«

( آلب\\انی در »ص\\حیح ال\\ترغیب و1/269می کن\\د. و همچ\\نین اب\\ویعلی )( می گوید: صحیح لغیره است.1273الترهیب« )

(.1772- طیالسی )1 - در اصل عامر آم\\ده، و ص\\حیح ج\\ابر اس\\ت، چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه در2

شرح احوال مالک بن عبدالله خثعمی آمده.(.225: 236/ 5- احمد )3(.1119( مسلم )289- بخاری )4

حیات صحابه286 خدمت اصحاب برای مردی که به قرآن و نمVVاز اشVVتغال

میداشت روایت نم\\وده ک\\ه:سابوداود در مرسلهای خ\\ود از ابوقلاب\\ه

آمدن\\د، از یکی از ی\\اران خ\\ود ب\\هصعدهای از اص\\حاب پی\\امبر نیکی یاد مینمودند. گفتن\\د: چ\ون فلان را هرگ\ز ندی\\دیم، در ه\ر راهی که بود قرائت میکرد، و در هر منزلی که پ\\ایین میش\\دیم،

فرمود: »چه کس\\ی کاره\\ای وی راصدر نماز بود. رسول خدا انج\\ام داد - ت\\ا این ک\\ه مت\\ذکر ش\\د - چ\\ه کس\\ی ش\\تر وی ی\\ا چارپایش را علف میداد؟« گفتند: ما. فرم\\ود: »پس هم\\ه ش\\ما

( آمده است.172/4. این چنین در الترغیب )1از وی بهترید« و حمVVل نمVودن متVVاع ص کشتی آزاد کVرده رسVVول خVVدا

اصحاب ( از س\\\عید بن جمه\\\ان روایت369/1اب\\\ونعیم در الحلی\\\ه )

نموده، که گفت: سفینه را از ن\\امش پرس\\یدم. گفت: اس\\مم را م\\را »س\\فینه«، »کش\\تی«صبه ت\\و خ\\بر میدهم: رس\\ول خ\\دا

نامیده است. پرسیدم: چرا ت\\و را »س\\فینه«، »کش\\تی« نامی\\ده است؟ گفت: وی در حالی که یارانش با وی بودند، بیرون آم\\د،

صو بار و متاع شان برای شان گرانی نمود. آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا گفت: »جامه خ\\ود را هم\\وار کن«. و من آن را هم\\وار نم\\ودم، وی بار و متاع ایشان را در آن گذاشت و بع\\د آن را ب\\ر من ب\\ار نمود و گفت: »پشت کن، تو کشتی هستی«. گوی\\د: اگ\\ر در آن روز بار یک شتر، یا دو شتر، یا پنج و یا شش شتر را هم پش\\ت

.2مینمودم، بر من گرانی نمینمودحکایت احمر مولای ام سلمه و مجاهد با ابن عمر

حس\\ن بن س\\فیان، ابن من\\ده، م\\الینی و اب\\ونعیم از احم\\ر، روایت نمودهاند ک\\ه گفت: در ی\\ک غ\\زوه ب\\ابمولای ام سلمه

بودیم، و از وادیی گ\\ذر نم\\ودیم، و من م\\ردم راصرسول خدا ب\\ه من گفت: »در اینصاز آن عبور میدادم. آنگاه رسول خدا

( آم\\ده. و194/5روز کش\\تی ب\\ودی«. این چ\\نین در المنتخب ) ( از مجاه\\د روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:285/3ابونعیم در الحلیه )

در س\\فر هم ص\\حبت ابن عم\\ر ب\\ودم، وق\\تی میخواس\\تم س\\وار ( و سعید بن منصور در306- ضعیف مرسل. ابوداوود در »مراسیل« )1

( و »السلس\\لة1578: »ض\\عیف ت\\رغیب« )نگا( و 2919س\\نن خ\\ود )(.84الضعیفة« )

(.1/369- حسن. ابونعیم در »الحلیة« )2


شوم، نزدم آمده رکابم را محکم میگ\\رفت، و وق\\تی ک\\ه س\\وار میشدم، لباسهایم را برابر میساخت. مجاهد میگوید: باری نزدم

ناپس\ند داش\\تم. فرم\ود: ت\و ای مجاه\د1آمد، و گویی من آن راخلق تنگی داری.

روزه گرفتن در راه خدا

و اصVVحاب در راه خVVدا علی غم ص روزه گVرفتن پیVVامبرشدت گرما ( از ام ال\\\درداء روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت:357/1مس\\\لم )

در بعض\\ی ازصاب\\ودرداء فرم\\ود: خ\\ود را ب\\ا رس\\ول خ\\دا سفرهایش در یک روز خیلیه\\ا گ\\رم دری\\افتیم و ب\\ه ح\\دی )گ\\رم بود( ک\\ه انس\\ان دس\\ت خ\\ود را از ش\\دت گ\\رمی ب\\ه س\\ر خ\\ود

و عبدالل\\ه بنصمیگذاش\\ت، و در می\\ان م\\ا ج\\ز رس\\ول خ\\دا رواحه، دیگر کسی روزه دار نب\\ود. و در روایت دیگ\\ری ن\\زد وی

آم\\ده، ک\\ه )اب\\ودرداء( گفت: در م\\اه باز ام درداء از ابودرداء ب\\یرونصرمض\\ان در گ\\رمی خیلیه\\ا ش\\دید ب\\ا رس\\ول خ\\دا

( از356/1... وحدیث را متذکر شده. و مسلم همچنین )2رفتیم روایت نم\\وده ک\\ه گفت: م\\ا در رمض\\انسابوس\\عید خ\\دری

به غزا میرفتیم، و ع\\دهای از م\\ا روزهصهمراه با رسول خدا دار میب\\ود، و ع\دهای هم روزه خ\ور، و روزه دار ب\\ر روزه خ\ور غضب نمیشد، و روزه خور بر روزه دار، بر این ب\\اور بودن\\د ک\\ه کس\\ی توان\\ایی داش\\ت، و روزه گ\\رفت، به\\تر اس\\ت، و ب\\ر این عقیده بودند، که کسی احس\\اس ض\\عف نم\\ود، و خ\\ورد، آن هم

.3بهتر استروزه عبدالله بن مخرمه در روز یمامه

روایت ب( از ابن عمر316/2ابن عب\\\دالبر در الاس\\\تیعاب ) نموده، که گفت: روز یمام\\ه در ح\\الی ن\\زد عبدالل\\ه بن مخرم\\ه

آمدم که افتاده بود، و بر او ایس\\تادم. گفت: ای عبدالل\\ه بنس عمر، آیا روزه دار افطار نم\\وده اس\\ت؟ گفتم: بلی. گفت: پس در این سپر آب بینداز. تا من به آن افط\\ار نم\\ایم. میگوی\\د: من به حوض آمدم، و حوض پر از آب بود، سپر چرمی را که با خود

را برای خودم. م. ب- خدمت ابن عمر1(.1122- مسلم )2(.116- مسلم )3

حیات صحابه288 داش\\تم در ح\\وض ان\\داختم و از آن ب\\ا دس\\ت خ\\ود در س\\پر آب ریختم، و آن را برایش آوردم، و دریافتم که داعی اجل را لبی\\ک گفته است. این را همچ\\نین ابن ابی ش\\یبه و بخ\\اری در الت\\اریخ

وصاحب( آمده، روایت نمودهاند، )366/2چنان که، در الاصابه ) ( میگوید: این را ابن المبارک در الجهاد از طریق دیگریالاصابه

از ابن عمر به شکل تمامتر از این رایت نموده است.روزه عوف بن ابی حیه و قول عمر درباره وی

ابن ابی شیبه در مصنف خود به سند ص\\حیح از قیس بن ابی حازم از مدرک بن عوف احمس\\ی روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: در

ب\\ودم، فرس\\تاده نعم\\ان بن مق\\رنسحالی ک\\ه من ن\\زد عم\\ر نزدش آم\د، عم\ر از وی درب\اره م\ردم پرس\ید. وی آن ع\ده از مسلمانانی را که مورد اصابت قرار گرفته بودند، ی\\ادآور گردی\\د و گفت: فلان و فلان کشته شدهاند، و دیگ\\رانی هم ک\\ه ایش\\ان را نمیشناس\\یم، عم\\ر گفت: ولی خداون\\د ایش\\ان را میشناس\\د. گفتن\\د: و م\\ردی ک\\ه نفس خ\\ود را خری\\د -هدف ش\\ان ابوش\\بیل ع\\وف بن ابی حی\\ه احمس\\ی ب\\ود- م\\درک بن ع\\وف گفت: ای امیرالمؤمنین به خدا سوگند، او دایی من است، مردم میپندارند

گفت:سکه وی خود را به دست خود ب\ه هلاک ان\داخت. عم\ر آنها دروغ گفتهاند، ولی او آخرت را به دنیا خرید.میگوید: وی در حالی مورد اصابت ق\\رار گ\\رفت ک\\ه روزه دار ب\\ود، و در ح\\الی انتقال داده شد که رمقی در وی باقی بود، و از نوشیدن ت\\ا این

( آم\\ده122/3که در گذشت ابا ورزید... این چنین در الاص\\ابه )است.

روزه ابوعمرو انصاری ( ح\\دیث محم\\د بن حنیف\\ه در »تحم\\ل ش\\دت82و در )ص

را -ک\\ه ستشنگی« گذش\\ت، ک\\ه وی گفت: اب\\وعمرو انص\\اری بدری، عقبی، اح\دی و روزه دار ب\ود- دی\\دم ک\ه از تش\نگی، ب\\ه خود میپیچید، و به غلام خود میگفت: وای بر تو، سپر را ب\\ر من بگ\\یر، غلام او را در پوش\\ش س\\پر ق\\رار داد، و او ت\\یری را ب\\ه ضعف بیرون آورد... و حدیث را متذکر ش\\ده، و در آن آم\\ده: و قبل از غ\\روب آفت\\اب ب\\ه قت\\ل رس\\ید. این را ط\\برانی و ح\\اکم

روایت نمودهاند.در روز بدر ص نماز در راه خدا نماز پیامبر


روایت نموده، ک\\ه گفت: در روز ب\\در،سابن خزیمه از علی اسب سوار در میان ما غیر از مقداد کسی نبود، و من احساس

ک\\ه درصکردم که همه در خواب هستیم، به ج\\ز رس\\ول خ\\دا زیر درختی نماز میخواند، و گریه میکرد، ت\\ا این ک\\ه ص\\بح ش\\د.

( آمده است.316/4این چنین در الترغیب )در عسفان ص نماز پیامبر

روایت نم\وده، ک\ه گفت:سامام احمد از ابی عیاش ال\زرقی در عسفان بودیم، که مش\\رکین ب\\ا م\\اصما همراه رسول خدا

روبرو شدند، و امارت شان را خالدبن ولید به عه\ده داش\\ت، در نماز ظهر را ب\\رایصمیان ما و قبله قرار داشتند، رسول خدا

ما گزارد، مشرگین گفتند: آنها در حالتی قرار داشتند که باید در همان غفلت ش\\ان ب\\ر آن\\ان حمل\\ه مینم\\ودیم، بع\\د از آن گفتن\\د: اکنون نمازی برای شان میآی\\د، ک\\ه از فرزن\\دان و نفسهایش\\ان،

، ب\\ا این÷برای شان محب\\وب تر اس\\ت. میگوی\\د: آنگ\\اه جبرئی\\ل آیات در میان ظهر و عصر نازل گردید:

©وة©﴿ لصل ©هم ت© ل ©ق© ©ا كنت© فيه ف©أ ٱو©إذ م� .[102]النساء: ﴾م� و هنگامی که در میان آنه\ا باش\ی و برای ش\ان نم\\از»: ترجمه

.«برپا کنی . و نزد مسلم به روایت از جابر1و نماز خوف را متذکر گردید

آمده که آنها گفتند: به زودی نم\\ازی برای ش\\ان خواه\\د آم\\دس/81. این چنین در البدای\\ه )2که از اولاد برای آنها محبوبتر است

( آمده. 4نماز عباد بن بشر انصاری در راه خدا

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\ا رس\\ولسابن اسحاق از ج\\ابر بیرون رفتیم، مردی،3 در غزوه ذاتالرقاع، در ناحیه نخلصخدا

زن مردی از مشرکین را به قت\\ل رس\\انید. هنگ\\امی ک\\ه رس\\ول دوباره )به طرف مدینه( برگشت، شوهر آن زن آمد -وصخدا

)59،60/\ 4- صحیح. احمد )1 (از ابی عیاش الزرقی همچی\نین16533(\ ( در نسخه های حیات صحابه اشتباها از ابن1/548در تفسیر ابن کثیر )

عباس آمده است که اشتباه است و من )محقق( آن را اینگونه اص\\لاح( و نس\\\ائی )1/337( و ح\\\اکم )1263ک\\\رده ام. همچین اب\\\وداوود )

3/176.)( در کتاب »صلاة المسافرین« باب صلاة الخوف.840- مسلم )2- اسم مکان است.3

حیات صحابه290 غایب بود- وقتی که این خبر به او داده شد، س\\وگند ی\\اد نم\\ود، که تا در اصحاب محمد خون نریزاند، توقف ننماید. بن\\ابراین در

در م\\نزلیص بیرون گردید، پی\\امبر خ\\دا صتعقیب رسول خدا ( امش\\ب از م\\ا حراس\\ت1پی\\اده ش\\د و گفت: »ک\\دام )م\\رد

مینماید؟« مردی از مهاجرین و مردی از انصار حاضر ش\\دند، و فرم\\ود: »در دهان\\ه گردن\\هصگفتند: ما، ای رسول خدا. پیامبر

این دره باش\\ید«، و آن دو تن: عم\\ار بن یاس\\ر و عب\\ادبن بش\\ر بودند. وقتی که به دهانه گردنه رفتند، یکی از انصار ب\\ه یکی از مه\\اجرین گفت: ک\\دام بخش ش\\ب را دوس\\\ت داری ک\\ه من نگهب\\انی کنم، اولش را ی\\ا آخ\\رش را؟ گفت: بلک\\ه اول آن را برایم نگهبانی بده، آنگاه آن مهاجر پهلو زد و خوابید، و انص\\اری برای نماز خواندن برخاست. میگوی\\د: آن م\\رد آم\\د، و هنگ\\امی

جاسوس قوم است، و تیری ان\\داخت،که این مرد را دید که وی و آن تیرش به جان وی اصابت نمود، انصاری تیر را از ج\\ان خ\\ود کشید و گذاشتش و در جایش ثابت ایستاده ماند. میگوید: باز ت\\یر دیگری انداخت، و آن تیرش نیز به جان انصاری فرو رفت، و ت\\یر را کشید و گذاشتش، و ثابت ایس\تاده مان\د. میگوی\د: ب\از ب\ه ت\یر سوم به طرف وی برگشت، و آن را نیز به وی فرو برد، انص\\اری آن را کشید و گذاشتش، بعد از آن رکوع نمود و سجده کرد، بع\\د از آن رفی\\ق خ\\ود را بی\\دار س\\اخت و گفت: بنش\\ین ک\\ه من )ت\\یر خوردم( و دیگر قدرت بلند شدن را ندارم. میگوی\\د: آن م\\رد بلن\\د شد، و هنگامی آن دو را دید، دانست که آنها به وی پی بردهاند، و فرار کرد. میگوید: وقتی ک\\ه آن مه\\اجر خونه\\ای انص\\اری را دی\\د گفت: سبحان الله! چرا مرا در نخستین دفعهای که تو را زد بیدار ننم\\ودی؟ گفت: در س\\ورهای ب\\ودم و آن را ق\\رائت مینم\\ودم، و دوست نداشتم که آن را قبل از این که تمامش نمایم، قطع کنم. هنگامی که به شکل متوالی مرا هدف تیر قرار داد رکوع نم\\ودم،

صو تو را خبر کردم، و به خدا سوگند، اگر مرزی که رسول خدا مرا به حفظ آن امر نموده بود ضایع نمیشد، بیرون شدن جانم از

. این را2قط\\ع ک\\ردن آن، قب\\ل از اتم\\امش ب\\رایم محبوب\\تر ب\\ود- از البدایه .1 – احس\\ان( و ابن اس\\حاق1097( و ابن حبان )198- حسن. ابوداوود )2

( از وهب بن کیسان از ج\\ابر2/123،124چنانکه در سیره ابن هشام ) ( ک\\ه در اس\\ناد آن عقی\\ل بن3/343،344آمده است و همچنین احمد )

جابر است که کسی جز ابن حبان او را موثق ندانس\\ته اس\\ت و آلب\\انی ( ص\\حیح دانس\\ته اس\\ت. نگ\\ا:182ن\\یز آن را در »ص\\حیح اب\\وداوود« )


( از طریق وی روایت نموده، این چنین در البدایه )29/1ابوداود ) ( آمده است. و این را همچ\\نین ابن حب\\ان در ص\\حیح خ\\ود،85/4

ح\\اکم در المس\\تدرک -ک\\ه آن را ص\\حیح دانس\\ته- و دار قط\\نی و بیهقی در سننهای خود روایت کردهاند، و بخ\\اری آن را در ص\\حیح

( آمده، به شکل معلق ذک\\ر43/1خود چنان که، در نصب الرایه ) نموده. و این را بیهقی در دلائل النبوه روایت کرده، و در آن گفته

برخاس\\ت، وباست: آنگاه عماربن یاسر خوابید، و عبادبن بشر به نماز پرداخت، و گفت: من سوره کهف را در نماز میخواندم، و

نخواستم که آن را قطع نمایم.نماز عبدالله بن انیس در راه خدا

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سامام احمد از عبدالل\\ه بن انیس مرا طلب نموده گفت: »به من خبر رس\\ید، ک\\هصرسول خدا

خالدبن سفیان بن نبیح هذلی، مردم را برای من جمع میکند، ت\\ا اس\\ت،ن\زدش رفت\ه و ب\\ه قتلش1همراهم بجنگن\\د، وی در عرنه

رسان«. میگوید: گفتم: ای رس\\ول خ\\دا، وی را ب\\رایم توص\\یف کن، تا بشناسمش، گفت: »وق\\تی ک\\ه وی را دی\\دی، لرزهای را در وجودش احساس میکنی«. گوید: در حالی ک\\ه شمش\\یرم را به گردن آویخته بودم، بیرون رفتم، تا این که ب\\ه وی رس\\یدم، و او در عرنه همراه زنانی بود برای شان م\\نزل جس\\تجو مینم\\ود، در همان فرصت وقت نماز عصر بود، هنگامی که وی را دی\\دم،

از ل\\رزه ب\\رایم توص\\یف نم\\وده ب\\ودصآنچ\\ه را رس\\ول خ\\دا دریافتم، آنگاه به طرفش روی آوردم، و ترس\\یدم ک\\ه ش\\اید در میان من و او درگیری رخ بدهد، و مرا از نم\\از مش\\غول س\\ازد، بنابراین در حالی ک\\ه ب\\ه ط\\رف وی میرفتم نم\\از خوان\\دم و ب\\ا سرم ب\ه رک\وع و س\جده اش\اره مینم\ودم هنگ\\امی ک\ه ب\ه وی رسیدم، گفت: این مرد کیست؟ گفتم: مردی از ع\رب، از ت\و و جمع آوری ات، ب\\ر ض\\د این م\\رد ش\\نیده، و ب\\ه خ\\اطر آن ن\\زدت

آمده. گفت: بلی، من در این کار هستم. میگوید: من اندکی ب\\ا وی راه رفتم، ت\\ا این ک\\ه زم\\ان ب\\رایم مساعد شد، شمشیر را بر وی زدم، و به قتلش رس\\انیدم، بع\\د از آن بیرون رفتم و زنانش را در حالی پشت س\\ر گذاش\\تم ک\\ه

صبر وی به روی افتاده بودن\\د. هنگ\\امی ک\\ه ن\\زد رس\\ول خ\\دا

(.4/165(، )4/279»دلائل النبوة« )- درهای است نزدیک عرفات.1

حیات صحابه292 آمدم، مرا دیده گفت: »روی کامی\\اب گردی\\د«، میگوی\\د: ع\\رض کردم: ای رسول خدا، وی را کشتم. فرم\\ود: »راس\\ت گف\تی«.

با من برخاست، و داخل خانهصمیگوید: بعد از آن رسول خدا خود شد، و یک عصا ب\\ه من داد و گفت: »ای عبدالل\\ه بن انیس این را نزد خود نکه دار«. گوید: آنگاه من با آن در می\\ان م\\ردم خارج شدم، گفتند: ای عصا چیست؟ گفتم: این را رس\\ول خ\\دا

به من داده، و م\\را ام\\ر نم\\وده اس\\ت ک\\ه آن را نگ\\ه دارم.ص بر نمیگردی، که از وی این ک\\ار را صگفتند: آیا نزد رسول خدا

برگش\\تم، و گفتم: ایصبپرس\\ی؟ میگوی\\د: ن\\زد رس\\ول خ\\دا رسول خدا، چرا این عصا را ب\\رای من دادی؟ گفت: »نش\\اهای در میان من و تو روز قیامت باشد، چون عصا داران در آن روز کمترین مردم ان\\د«. راوی میافزای\\د: عبدالل\\ه آن را ب\\ا شمش\\یر

نمود(، و تا هنگام مرگ هم\\راهش ب\\ود، وخود بست )و یک جای وقتی درگذشت ام\\ر نم\\ود، و آن ض\\میمه کفن وی گردی\\د، و ه\\ر

( آمده140/4. این چنین در البدایه )1دوی شان یکجا دفن گردیدنداست.

قیام لیل در راه خدا روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت:س( از ع\\\روه 610/2ط\\\بری )

هنگ\\امی ک\\ه دو لش\\کر در روز یرم\\وک ب\\ه هم نزدی\\ک ش\\دند، در مرد عربیی را فرستاد... و حدیث را مت\\ذکر ش\\ده، و 2قبقلار

گفت: رهبان\\ان3آن آمده: قبقلار به وی گفت: در عقبت چیس\\ت؟شب، و سوارکاران روز.

و احم\\د بن م\\روان م\\الکی از ابواس\\حاق روایت نم\\وده... و حدیث را یادآور شده، و در آن آمده: هرق\\ل گفت: ش\\ما را چ\\ه شده است که شکست میخورید؟ ش\\یخی از بزرگانش\\ان گفت: ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه آنه\\ا ش\\ب را قی\\ام میکنن\\د، و روز را روزه

( از ابن اس\\\حاق روایت143/1میگیرن\\\د. این را ابن عس\\\اکر )نموده.

و این احادیث در »اسباب تأییدات الهی« خواه\د آم\د. و در ) ( حدیث هند بنت عتب\\ه ن\\زد ابن من\\ده در »بیعت زن\\ان«354/1

گذش\\ت، ک\\ه هن\\د گفت: من میخ\\واهم ب\\ا محم\\د بیعت کنم.

ابوسفیان گفت: تو را دیدم که انکار داشتی و کف\\ر میورزی\\دی.(.3/496- صحیح. احمد )1- فرمانده رومی.2- چه خبری آوردی و آنها را چگونه یافتی. م.3


هند گفت: آری به خدا )که چنین بود(، )ولی( به خدا سوگند من قبل از این شب دیگ\\ر ندی\\ده ب\\ودم ک\\ه خداون\\د ب\\ه گونهای ک\\ه شایس\\ته اوس\\ت در این مس\\جد عب\\ادت ش\\ده باش\\د، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، آنه\\ا ش\\ب را در نم\\ازگزاران، قی\\ام، رک\\وع و س\\جده

سپری نمودند. ذكر در راه خدا

ذکر صحابه در شب فتح بیهقی از سعید بن مسیب روایت نموده، که گفت: در هم\\ان شب فتح که مردم داخل مکه شدند: پیاپی در تکب\\یر و تهلی\\ل و طواف بیت مشغول بودند، تا این که صبح نمودند. ابوسفیان به هند گفت: آیا ب\ر این ب\اوری ک\ه این از ج\انب خداس\\ت؟ گفت: آری، این از جانب خداست. میگوید: بعد از آن ابوس\\فیان ص\\بح

ص رفت، رس\\ول خ\\دا صنمود، و صبحگاهان نزد رس\\ول خ\\دا گفت: »تو ب\\ه هن\\د گف\\تی: آی\\ا ب\\ر این ب\\اوری ک\\ه این از ج\\انب خداست؟ گفت: آری، این از جانب خداست«. ابوس\\فیان گفت: شهادت میدهم که تو بنده خدا و رسول وی هستی، س\\وگند ب\\ه

به آن سوگند یاد میکند، این قول مرا هیچ1ذاتی که )ابوسفیان( (304/4. این چ\\نین در البدای\\ه )2انسانی غیر از هند نشنیده بود

آمده. و این را ابن عس\اکر از س\عید ب\ه مث\ل آن، چن\ان ک\ه در ( آم\\ده، روایت نم\\وده، و گفت\\ه اس\\ت: س\\ند آن297/5الک\\نز )

صحیح است.ذکر صحابه در وقت صعود به وادیی در غزوه خیبر

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سبخ\\اری از ابوموس\\ای اش\\عری به جنگ خیبر رفت -ی\ا این ک\ه گفت:صهنگامی که رسول خدا ب\\ه ط\\رف خی\\بر روی آورد- م\\ردم ب\\هصوقتی که رسول خ\\دا

وادیی فراز شدند، و صداهای خویش را به تکب\\یر بلن\\د نمودن\\د: فرم\\ود: »ب\\ر نفسهایص«، رسول خ\\دا الله اكبر، لااله الاالله»

خود رحم کنید، شما کر و غایب را فرا نمیخوانید، ش\\ما ش\\نوای قریب را که همراه ت\\ان اس\\ت ف\\را میخوانی\\د«. و من در پش\\ت

لا حول بودم، وی مرا شنید که میگفتم:»صسواری رسول خدا - از الکنز.1 ( بص\\ورت5/103- سند آن ضعیف مرسل است. بیهقی در »الدلائل« )2

مرسل از سعید.

حیات صحابه294 گفتم: لبی\\ک1«. گفت: »ای عبدالل\\ه بن قیس«ولا ق\\وه الا بالله

ای رس\\ول خ\\دا، گفت: »آی\\ا ت\\و را ب\\ه کملهای از گنج بهش\\ت دلالت نکنم«. گفتم: بلی، ای رسول خدا، پدر و م\\ادرم ف\\دایت.

. این را بقی\\ه جم\\اعت ن\\یز2«لا ح\\ول ولا ق\\وه الا باللهفرم\\ود: » روایت کردهاند. و درست این است که این در بازگشت ایش\\ان از خیبر اتفاق افت\\اده اس\\ت، چ\\ون ابوموس\\ی بع\د از فتح خی\\بر

( آمده است.213/4آمده بود. این چنین در البدایه )تکبیر و تسبیح صحابه در وقت بالا رفتن و پایین آمدن

روایت نموده، که گفت: ما وقتی ک\\ه بلن\\دسبخاری از جابر میش\\دیم تکب\\یر میگف\\تیم، و وق\\تی ک\\ه پ\\ایین میآم\\دیم تس\\بیح میگفتیم. و در روایت دیگری نزدی وی، از جابر آمده ک\\ه گفت: ما وقتی ک\\ه بلن\\د میش\\دیم، تکب\\یر میگفتیم، و وق\\تی ک\\ه ف\\رود

. و این را همچ\\نین نس\\ائی در الی\\وم3میآم\\دیم تس\\بیح میگف\\تیم ( آم\\ده،36/7واللیله از جابر به ماند آن، چن\\ان ک\\ه در العی\\نی )

روایت نموده است.قول ابن عمر درباره این که جنگ به دو قسم است

روایت نموده، که گفت: م\\ردم در بابن عساکر از ابن عمر جنگ به دو بخش تقسیماند: بخشی از آنها کسانی اند، که بیرون شدهاند و ذکر خدا را توأم با متوجه ساختن دیگران ب\ه آن زی\اد میگویند، و از فساد در حرکت اجتناب میورزند، و با رفی\\ق خ\\ود همکاری و تعاون مینمایند، و مالهای خوب خود را انفاق میکنند، و آنها به آنچه که از اموال خ\\ویش انف\\اق و مص\\رف نمودهان\\د، خوشحالتر از آنچه هستند که از دنیای خویش استفاده و کس\\ب نمودهاند، و چون در جاهای قتال قرار گیرن\\د، از خداون\\د در آن موقع از این حیا مینمایند، که مبادا به شکی در قلبهایشان، و ی\\ا عدم نصرت و ی\\اری مس\\لمانان پی ب\\برد، و چ\\ون ب\\ه دزدی )از م\\ال غ\\نیمت( ق\\ادر ش\\وند، قلبه\\ا و اعمال ش\\ان را از آن پ\\اک مینمایند، و شیطان نتوانسته است که ایشان را در فتن\\ه ان\\دازد و یا قلبهایشان صحبت کن\\د، توس\\ط اینهاس\\ت ک\\ه خداون\\د دین خود را عزت میبخشد، و دشمنش را خوار و ذلیل میس\\ازد. ام\\ا بخش دوم: کسانی اند که خارج شدهاند، ولی خ\\دا را ب\\ه ک\\ثرت یاد ننمودهاند و دیگران را به آن متوج\\ه نس\\اختهاند، و از فس\\اد

- عبدالله بن قیس نام ابوموسای اشعری است.1(.4205- بخاری )2(.2994، 2993- بخاری )3


خ\\ود داری ننمودهان\\د، و ماله\\ای خ\\ویش را، ج\\ز ب\\ه ک\\راهت و دلتنگی انف\\اق ننمودهان\\د، و آنچ\\ه را از ام\\وال خ\\ویش انف\\اق و مصرف کردهاند، آن را خس\\ارت پنداش\\تهاند، و این را ش\\یطان به آنها گفته است، و چون در جاهای قت\\ال باش\\ند، هم\\راه آخ\\ر آخ\\ر، و کس\\ی ک\\ه کس\\ی را ی\\اری نمیرس\\اند، میباش\\ند، و س\\ر کوهها را محکم گرفت\\ه، میبینن\\د ک\\ه م\\ردم چ\\ه میکن\\د، و چ\\ون خداوند فتح را نصیب فرمود، از شدیدترین افراد در دروغگ\\ویی در ص\\حبت در می\\ان هم میباش\\ند، و چ\\ون ب\\ه دزدی )در م\\ال غنیمت( قادر شوند، در آن بر خداوند جرأت میکنن\\د، و ش\\یطان ب\\ه آنه\\ا میگوی\\د: این غ\\نیمت اس\\ت، و اگ\\ر ایش\\ان را ف\\راخی زندگی رسد، گردن کشی مینمایند، و اگر ایشان تنگی و سختی

مت\اع و ع\رض )دنی\ا( در فتن\ه میان\دازد،رسد شیطان آنه\\ا را ب\\ا برای آنها چیزی هم از اجر و پ\اداش مؤم\نین نیس\ت، غ\یر از این ک\ه اجسادش\\ان، ب\\ا جس\\مهای موم\\نین اس\\ت، و حرکت ش\\ان ب\\ا حرکت آنها، ولی نیتها و اعمال ایشان از هم مختلف اند، تا این که خداوند ایشان رادر روز قیامت جمع کن\\د، و س\\پس در میان ش\\ان

( آمده است.290/2جدایی میاندازد. این چنین در الکنز ) اهتمVVام و توجVVه بVVه دعاهVVا در جهVVاد در راه خVVدا دعVVا در وقت

بيرون رفتن از قريه

هنگVVام خVVارج شVVدن از مکVVه در وقت ص دعVVای پیVVامبرهجرت

اب\\ونعیم از طری\\ق اب\\راهیم بن س\\عد از محم\\د بن اس\\حاق صروایت نموده، که گفت: به من خبر رسید، ک\\ه رس\\ول خ\\دا

هنگامی که از مکه هجرت کنان به سوی خدا و ب\\ه ه\\دف مدین\\هبیرون گردید، چنین گفت:

الحمدلله ل\\ذي خلق\\ني ولم اك ش\\يئا. اللهم اع\\ني على ه\\ول» الدنيا، وبوائق الدهر، ومصائب اللي\\الى والاي\\ام. اللهم ص\\حبني في سفري، واخلفني في اهلي، وبارك لى فيم\ا رزقتنى، ولك فذللني، وعلى صالح خلقي فقو مني، واليك رب فحبب\\ني، والى الن\\اس فلا تكلنى. رب ال\مستضعفين وانت ربي، اعوذ بوجه\\ك الك\\ريم ال\\ذى اش\\رقت ل\\ه السم\\اوات والارض وكش\\فت ب\ه الظلم\\ات، وص\لح عليه امر الاولين ان تحل على غضبك وتنزل بي سخطك. اعوذب\\ك من زوال نعمتك، وفجاءه نقمتك، وتحول عافيتك وج\ميع سخطك.

.«لك العتبى عندي خير ما استطعت، ولا حول ولا قوه الا بك

حیات صحابه296 ستایش خدایی راست که مرا آفرید و چیزی نبودم. بار»: ترجمه

خدایا، مرا بر بیم دنیا، و سختی روزگ\\ار و مص\\یبتهای ش\\بها و روزه\\ا یاری فرما. بار خدایا، در سفرم هم\\راهم ب\\اش، و در اهلم جانش\\ینم گرد، و در آنچه به من رزق دادهای به من برکت ده. و ب\\رای خ\\ودت مرا ذلی\\ل گ\ردان، و ب\ر خل\ق نیک\\ویم م\را اس\\توار س\\از، و به س\\وی خودت، پروردگارا، مرا دوست بگردان، و به مردم نسپارم. پروردگار مستضعفین، تو پروردگار م\\نی، من ب\\ه روی ک\\ریمت ک\\ه آس\\مانها و زمین به آن روشن گردیده، و تاریکیه\\ا ب\\ه آن زدوده ش\\ده اس\\ت، و امر پیشینیان بر آن صلاح یافته، پناه میبرم، از این که غض\\بت را ب\\ر من روا داری، و قهر و خشمت را بر من نازل گردانی. من ب\\ه ت\\و از زوال نعمتت، و انتق\\ام ناگه\\انیت، و ب\\ر دگرگ\\ونی ع\\افیتت، و جمی\\ع قهرت پناه میبرم. خش\\نودی ت\\و خواس\\ته میش\\ود، و ن\\زد من خ\\یر و بهتر، آنچه است ک\\ه میت\وانم، هیچ کس\ی از ن\\یروی و ق\\وتی ج\\ز ب\\ه

.1«یاری تو برخوردار نیست( آمده است.178/3این چنین در البدایه )

دعاى هنگام نمودار شدن به قريه

در وقت نمودار شدن در خیبرصدعای پیامبر بیهقی از اب\\\ومروان اس\\\لمی و او از پ\\\درش و پ\\\دربزرگش

به سوی خی\\بر ب\\یرونصروایت نموده، که گفت: با رسول خدا رفتیم، تا این که نزدیک آن رسیدیم، و برایش نمودار گردی\\دیم،

به مردم گفت: »توق\\ف نمایی\\د«. م\\ردم توق\\فصرسول خدا فرمود:صکردند، آنگاه رسول خدا

بع» ين© الس\\ ض\\ ©ر© ب الأ ، و©ر© ©لن© ©ظل بع و©م©\\ا أ م©او©ات الس\\ ب الس اللهم ر©ين© ©اح و©م©\\ا ذ©ر© ي ب الر ، و©ر© ©ضل©لن© ©اطين و©م©ا أ ي ب الش ، و©ر© ©لن© ©قل ا2و©م©ا أ ، فإن

ر ©عوذ بك© من ش\\© ير© م©افيها، و©ن ©هله©ا، و©خ© ير© أ ©ة، و©خ© ير© ه©ذه الق©ري ©لك© خ© ©سأ ن©ق\\د©موا بس\\م الل\\ه ال\\رحمن ر م©افيه©\\ا. ا ©هله©\\ا و©ش\\ ر أ ©لق©ريه، و©ش\\© ه©ذه ا

بار خدایا، پروردگار آس\مانهای هفت گان\ه و آنچ\ه»: ترجمه. «الرحيم را سایه نمودهاند، و پروردگار زمینهای هفتگانه و آنچه را برداشتهاند، و پروردگار شیطانها و آنچه را گمراه نمودهاند، )پروردگ\\ار باده\\ا و آنچ\\ه در را برداشته و پراکنده نمودهاند( ما از تو خیر این قریه، و خ\\یر اه\\ل آن را، و خ\\یر آنچ\\ه را ک\\ه در آن هس\\ت، طلب میک\\نیم، و از ش\\ر این قریه، و شر اهل آن، و شر آنچه در آه هست ب\\ه ت\و پن\\اه میبریم. پیش

- ضعیف. در اسناد آن یک مجه\\ول اس\\ت ک\\ه هم\\انی اس\\ت ک\\ه از ابن1عباس ابلاغ کرده است.

- به نقل از ابن هشام.2


. این را ابن اسحاق از طریق3«روید به نام خدای بخشاینده مهربان ( آم\\ده، روایت183/4ابومروان از ابومعتب چنان که، در البدایه )

نم\\وده اس\\ت. و ط\\برانی آن را از اب\\ومعتب بن عم\\رو مانن\\د آن روایت کرده، و در آخرش افزوده: و در هر قریهای که میخواست

( میگوی\\د: در135/10داخل گردد، همین دعا را میخواند. هیثمی ) این راوی است که از وی نام برده نشده اس\\ت، و بقی\\ه رج\\الش

ثقهاند. دعاى در وقت آغاز نمودن جهاد

در واقعه بدر ص دعای پیامبر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: در روز ب\\درسامام احمد از عم\\ر

به طرف اصحاب خود دید که سیص\\د و چن\\د تنصرسول خدا بودند، و ب\ه ط\\رف مش\رکین نظ\\ر نم\\ود ک\ه آن\ان از ه\زار هم

در حالی که عبا و شلوار را ب\\ر تن صافزون بودند، رسول خداداشت، خود را به طرف قبله برابر نمود و بعد از آن گفت:

اللهم انجزلي م\\ا وع\\دتني. اللهم ان تهل\\ك ه\\ذه العص\\ابة من» ب\\ار خ\\دايا،»: ترجمه. «اهل الاسلام فلا تعبد بع\\د في الارض اب\\دا

خ\دايا، اگ\ر اينآنچه را به من وع\\ده نمودهاى ب\رآورده س\\از. ب\\ار گ\\روه از اه\\ل اس\\لام را هلا گ\\ردانى، ديگ\\ر در زمين اب\\دا عب\\ادت

.«نمىشوى آنگاه پیاپی پروردگارش را به فریاد رس\\ی خوان\\د، و دع\\ایش

ن\\زدشسنمود، تا این که عبایش افت\\اد. در این موق\\ع اب\\وبکر آمد، و عبایش را گرفت\\ه، دوب\\اره به ج\\ایش گذاش\\ت، بع\\د از آن وی را از پشت در کنار گرفته گفت: ای رسول خدا، همین ق\\در درخواس\\تت از پروردگ\\ارت ب\\رایت ک\\افی اس\\ت، و او آنچ\\ه را ب\\رایت وع\\ده نم\\وده، ب\\رآورده خواه\\د س\\اخت. همین ب\\ود ک\\ه

خداوند نازل فرمود: © من©﴿ \\\\\\أ ي مم\\\\\\دكم ب ©ن أ ©ك ©ج©اب© ل ت ف© ك ب ©غيثون© ر© ت © ت ن?إ م@ م� م� ٱ م� م� م&

دفين© ©ة م ©ئك م�م©ل م� .[9]الانفال: ﴾٩ٱ

( و در س\\ند آن اب\\راهیم بن4/204- حسن لغیره. بیهقی در »ال\\دلائل« )3 مجمع اس\\ت ک\\ه ض\\عیف اس\\ت. ولی این ح\\دیث ش\\واهدی دارد ک\\ه ب\\ر

( و ابن حج\\\ر در »الفتوح\\ات الربانی\\\ة« )10/134اس\\اس آن هیثمی ) ( آن را حس\\ن2565( و آلب\\انی در تعلی\\ق خ\\ود ب\\ر ابن خزیم\\ه )5/154

دانسته اند.

حیات صحابه298 )ب\\ه خ\\اطر بیاوری\\د( زم\\انی را )ک\\ه از ش\\دت»: ترجمه

ن\\\اراحتی درمی\\\دان ب\\\در( از پروردگار ت\\\ان تقاض\\\ای کم میکردید، و او تقاضای شما را پذیرفت )و گفت( من ش\\ما را با یک هزار از فرشتگان که پشت سر هم ف\\رود میآین\\د،

.«یاری میکنم ، اب\\وداود،2. این را مس\\لم1و تم\\ام ح\\دیث را مت\\ذکر ش\\ده

ترمذی، ابن جریر و غیر ایش\\ان روایت نمودهان\\د، و آن را علیبن م\\دینی و ترم\\ذی ص\\حیح دانس\\تهاند. این چ\\نین در البدای\\ه )

( آمده. و این را همچ\\نین ابن ابی ش\\یبه، ابوعوان\\ه، ابن275/3 حبان، ابونعیم، ابن المنذر، ابن ابی حاتم، ابوالشیخ، ابن مردویه

( آمده، روایت کردهاند.266/5و بیهقی، چنان که در الکنز ) روایت نم\\وده ک\\ه: بابوداود از عبدالله بن عمروبن الع\\اص

ب\\ا سیص\\د و پ\\انزده تن از ی\\ارانش در روز ب\\در صرسول خ\\داخارج گردید، هنگامی که به بدر رسید گفت:

هم حف©\\اة» هم إن هم3الل هم الل اة ف©اكس\\ هم ع\\ر© ف©\\احملهم اللهم إنبعهم ©ش\\ ©\\اع ف©أ هم جي ب\\ار خ\\دایا، اینه\\ا پ\\ا برهنهان\\د،»: ترجمه. «إن

سوارشان کن. بار خدایا، اینها برهنهاند. بپوشان شان. بار خدایا، اینها«.گرسنهاند، سیرشان نما

پس خداوند در روز بدر فتح را نصیب ش\\ان ک\\رد، و در ح\\الی برگشتند که با هر مردی از ایشان ی\\ک ش\\تر و ی\\ا دو ش\\تر ب\\ود،

چ\\نین در. این 4لباس هم پوشیده بودند، و س\\یر هم ش\\ده بودند ( این را مث\\\ل آن57/9( آم\\\ده. و بیهقی )38/2جم\\\ع الفوائ\\\د )

( مانن\\د آن را روایت ک\\رده. و13/2روایت نم\\وده، و ابن س\\عد ) روایت نم\وده، ک\ه گفت: هیچ س\وگندسنس\ائی از ابن مس\عود

دهنده و درخواست کنندهای را ندیدم، که از سوگند و درخواست، در روز بدر شدیدتر س\وگند بده\\د و درخواس\\ت نمای\د،صمحمد

وی شروع نموده، میگفت:©ة» ©ك© ه©ذه العص©اب ©هل ، اللهم إن ت ©نشدك© ع©هد©ك© و©و©عد©ك© ي أ هم إن الل

©عبد ب\\\ار خ\\\دایا، من ت\\\و را ب\\\ه عه\\\د و وع\\\ده ات»: ترجمه. «لا© ت

( و بیهقی در »ال\\دلائل« )3081( و ترم\\ذی )1/30- حس\\ن. احم\\د )13/51،52.)

( و ترم\\\ذی )1/30( و احم\\\د )2690( و اب\\\وداوود )1763- مس\\\لم )23081.)

- حفاه جمع حافی است، و پیاده بدون موزه و کفش را افاده میکند.3 ( و آلبانی آن را در »صحیح اب\\وداوود« حس\\ن2747- حسن. ابوداوود )4

(.2386دانسته است. )


سوگندمی دهم. بار خدایا، اگر این گ\\روه را هلاک برگ\\ردانی عب\\ادت.«کرده نمیشوی

بع\\د از آن روی گردانی\\د، و گ\\ویی ی\\ک ط\\رف رویش مهت\\اب است، و گفت: »گویی که من ب\\ه کش\\تارگاههای ق\\وم در بیگ\\اه

( آم\\ده. و ط\\برانی276/3نگاه میکنم«. این چ\\نین در البدای\\ه ) ( میگوی\\د: رج\\ال وی82/6مانن\\د آن را روایت نم\\وده، هیثمی )

ثقهاند، جز این که ابوعبیده از پدرش نشنیده است.در غزوههای احد و خندق ص دعای پیامبر

درص روایت نم\\وده ک\\ه رس\\ول خ\\دا سامام احمد از انس روز احد میگفت:

©رض» ©\\د في الأ أ لا تعب ©ش\\© ك© إن ت هم إن ب\\ار خ\\دایا،»: ترجمه. «الل . این را مس\\لم هم1«اگر بخواهی، در روی زمین عب\\ادت نمیش\\وی

( آمده.28/4روایت نموده. این چنین در البدایه ) روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سامام احم\\د از ابوس\\عید خ\\دری

رسول خدا، آی\ا چ\یزی هس\ت ک\ه بگ\\وییم،روز خندق گفتیم: ای چون قلبها به حلقومها رسیده است؟ گفت: بلی،

©ا» وع©اتن ©\\\ا و©آمن ر© اتن تر ع©ور© هم اس\\\ ب\\\ار خ\\\دایا،»: ترجمه. «الل.«عورتهای ما را بپوش، و خوف و ترس مان را به امن مبدل فرما

.3 زد2میگوید: آنگاه خداوند روهای دشمنان خ\\ود را )ب\\ه ب\\اد(این را ابن ابی حاتم هم روایت نموده.

ب\\هص روایت نموده که: رس\\ول خ\\دا سامام احمد از جابر مسجد احزاب آمد، عبای خود را گذاش\\ت، برخاس\\ت ودس\\تهای خود را )به شکل دعا( بلند کرد، و بر آنان دعا مینمود، ولی نماز نخواند. میگوید: باز آمد، و بر آنها دعا فرمود، ونم\\از خوان\\د. در

ث\\ابت ش\\ده ک\\ه گفت:سص\\حیحین از عبدالل\\ه بن ابی اوفی بر احزاب دعا فرمود، گفت:صرسول خدا

، اه\\زمهم» اب© ©ح\\ز© اب، اهزم الأ ريع© الحس© ©اب، س© هم منزل© الكت الللزلهم بار خدایا، نازل کننده کتاب، سریع حس\\اب»: ترجمه. «و©ز©

کننده، گروهها را شکست ب\\ده. ب\\ار خ\\دایا، ایش\\ان را شکس\\ت.4«بده، و متزلزل شان ساز

(.1743( و مسلم )3/152- احمد )1- از البدایه.2(.3/3- صحیح. احمد )3(.1742( و مسلم )4415- بخاری )4

حیات صحابه300 :ترجمه. «اللهم اه\\زمهم وانص\\رنا عليهم»و در روایتی آم\\ده:

.1«بار خدایا، شکست شان بده، و ما را بر ایشان نصرت فرما» ص روایت است که رسول خدا سو نزد بخاری از ابوهریره

میگفت:اب©» ©ح\\ز© \\د©ه و©غ©ل©ب© الأ ر© ع©ب ©ص\\© \\د©ه و©ن ©ع©\\ز جن ه و©ح\\د©ه أ الل ©\\ه© إلا © إل لا

©ع\\د©ه ىء© ب © ش\\© معب\\ودی ج\\ز خ\\دای واح\\د»: ترجمه. «و©ح\\د©ه ف©لا نیست، لشکر خود را عزت بخشید، و بندهاش را نص\\رت داد، و

.2«احزاب را به تنهایی مغلوب گردانید، چیزی بعد از وی نیست( آمده.111/4این چنین درالبدیه )

دعاى در وقت جهاد

در غVVزوه بVVدر هنگVVام اشتغال شVVان بVVه ص دعای پیVVامبرقتال

روایت نموده، که گفت: در روز بدر اندکیسبیهقی از علی را ب\\بینمصجنگیدم، بعد از آن به سرعت آمدم تا رس\\ول خ\\دا

که چه کرد. میگوید: آمدم و دریافتم که وی در س\\جده اس\\ت و (، و ب\\ر آن چ\\یزی زی\\اد يا قيوم، يا حي ي\\ا قي\\ومييا حمیگوید،: )

نمیکند. باز به جنگ برگشتم، باز آمدم که وی در سجده است و همچنان آن را میگوید. باز به جن\\گ رفتم، ب\\از آم\\دم ک\\ه وی در سجده بود، و همان را میگفت، تا این که خداوند ب\\ه دس\\ت وی

. این را نس\\ائی در الی\\وم واللیل\\ه روایت3فتح نص\\یب فرم\\ود ( آم\\ده. و همچ\\نین این را275/3نموده. این چ\\نین در البدای\\ه )

ب\\زار، اب\\ویعلی، فری\\ابی و ح\\اکم ب\\ه مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه در( آمده، روایت کردهاند.267/5کنزالعمال )

دعاى در شب(.1742- مسلم )1(.4114- بخاری )2 ( از طریق عبدالل\\ه بن محم\\د بن3/40- ضعیف. بیهقی در »الدلائل« )3

عم\\ر بن علی بن ابی ط\\الب و این عبدالل\\ه چنانک\\ه در »التق\\ریب« ) ( آمده مقبول است یع\نی اگ\ر متابع\ه ش\ود و الا ض\عیف )لین(1/448

( ب\\ه ب\\زار ارج\\اع داده اس\\ت و10/147است.. هیثمی در »المجم\\ع« ) گفته: سند آن حسن است. همچنین ابویعلی آن را اینچنین روایت کرده

است.


در شب بدر ص دعای پیامبر روایت نمودهان\\دسابن مردوی\\ه و س\\عیدبن منص\\ور از علی

در آن ش\ب نم\از میخوان\د، در ش\\بصکه گفت: رس\\ول خ\دا ©\\د»بدر، و میگفت © تعب ©ة لا اب \\ك ه©\\ذه العص\\© ©هل هم إن ت :ترجمه. «الل

. و آن«بار خدایا، اگر این گروه را هلاک گردانی، عبادت نمیش\\وی»\\ان از وی1ش\\ب ب\ر آن\ان ب\\اران بارید . و ن\زد اب\\ویعلی و ابن حب

در ب\\در روز دوم راصروایت است که گفت: چون رسول خدا صبح نم\\ود، ش\\ب آن را در ح\\الی ک\\ه مس\\افر ب\\ود ک\\املا زن\\ده

( آمده است.267/5داشت. این چنین در کنزالعمال )دعا پس از فراغت )از جنگ(

هنگامی که از غزوه احد فارغ گردید ص دعای پیامبر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: درسامام احم\\د از رفاع\\ه زرقی

2 ف\\رود:صمشرکین برگشتند، رسول خدا روز احد، هنگامی که

را ستایش ک\نیم«.لأ»برابر شوید، کنار هم قرار گیرید، تا خداوند صآنان در پش\\ت س\\ر وی ص\\ف هایی درس\\ت نمودن\\د. و پی\\امبر

گفت:ط©» ©اس\\ © ب ، و©لا طت© ©س\\© © ق©\\ابض© لم©\\ا ب هم لا ه، الل هم ل©ك© الح©مد كل الل

© ، و©لا ل لم©ن ه©\\د©يت© © مض\\ ، و©لا ل©لت© ©ض\\ © ه©\\ادى© لم©ن أ ، و©لا ت© ©ض\\ لم©\\ا ق©ب© ، و©لا ©اع©\\دت© ب© لم©ا ب © مق©ر ، و©لا ©عط©يت© © م©انع© لم©ا أ ، و©لا ©عت© معطى© لم©ا م©نلك© \\ك© و©ف©ض\\ حم©ت \\ك© و©ر© ©ات ك ©ر© ©ا من ب ©ين هم ابسط ع©ل ، الل بت© مبعد© لم©ا ق©ر©\\زول، © ي ©ح\\ول و©لا © ي ذى لا عيم© المقيم© ال ©لك© الن أ ©س\\ ى أ ، اللهم إن و©رزقك©ى هم إن ©وم© الخ©وف، الل ©من© ي ©ة، و©الأ ©وم© الع©يل عيم© ي ©لك© الن ©سأ ى أ هم إن الل©\\ا ©ين ب إل ب هم ح© ©\\ا، الل ©عت ر م©\\ا م©ن ©\\ا، و©ش\\© ©ن ©يت ©عط ر م©\\ا أ \\ك© من ش\\© ع©ائذ ب©ان© ي وق© و©العص\\ ©\\ا الكف\\ر© و©الفس\\ ©ين ه إل ©\\ر ©\\ا، و©ك نه فى قلوبن ي الإيم©ان© و©ز©، لمين© ©\\ا مس\\ ©حين لمين© و©أ ©\\ا مس\\ ©و©فن ، اللهم ت دين© اش\\ ©\\ا من© الر و©اجع©لنة© ©ف©\\ر© \\ل الك ، اللهم ق©ات \\ونين© © م©فت ©\\ا و©لا اي \\ر© خ©ز© الحين© غ©ي ©\\ا بالص\\ ©لحقن و©أك© ©يهم رج\\ز© ، و©اجع©\\ل ع©ل بيلك© ©صدون© ع©ن س\\© ©ذبون© رسل©ك© و©ي ذين© يك ال

©\\ه© الح©\\ق ©\\اب© إل \\وا الكت ذين© أوت ة© ال ©ف©\\ر© \\ل الك هم ق©ات ، الل ©ك© .«و©ع©\\ذ©اب بار خدایا، حمد و ستایش همهاش از آن توست، خداون\\دا،»: ترجمه

تنگ کنندهای برای آنچه تو گس\\ترانیده ای، گس\\ترش دهن\\دهای ب\\رای

( از5/157،156( و مس\\لم )221،\ 208- صحیح. احم\\د ب\\ه مانن\\د آن )1 ( از ح\\دیث ابن عب\\اس8/231حدیث عمر و قسمتی از آن در بخ\\اری )

است.- کنار هم قرار گیرید، تا خداوند عز وجل را ستایش کنیم«.2

حیات صحابه302 آنچ\\ه ت\\و تن\\گ نمودهای، ه\\دایت کنن\\دهای ب\\رای آن ک\\ه ت\\و گم\\راه نمودهای، گم\\راه کنن\\دهای ب\\رای کس\\ی ک\\ه ت\\و ه\\دایت نمودهای، دهندهای آنچه را ت\\و بازداش\تهای، بازدارن\\دهای آنچ\\ه، را ت\\و دادهای، نزدیک کنندهای آنچه را تو دور نمودهای و دور کنندهای آن چه را ت\\و نزدیک نمودهای، نیست و وجود ندارد. خداوندا، از برکاتت و رحمتت و فضلت روزی ات بر ما بگستران. خداون\\دا، من از ت\\و نعمت را در روز فقر، و امن را در روز خوف میطلبم. خداوندا، من از ش\\ر آنچ\\ه که برای مان دادهای و از شر آنچه که از ما بازداشتهای ب\\ه ت\\و پن\\اه میبرم. خداوندا، ایمان را به سوی محبوب بگردان، و آن را در قلبهای مان زینت بخش، و کفر و فسوق و عصیان را برای م\\ان ناخوش\\ایند بنما، و ما را از راه یافتگان بگردان. خداوندا، ما را مسلمان بمیران، و مسلمان زنده بگردان، و به ص\\الحین ب\\دون رس\\وایی و ف\\رو رفتن در فتن\\ه ملح\\ق س\\از. خداون\\دا، کف\\اری را ک\\ه رس\\ولانت را تک\\ذیب میکنند، و از راهت باز میدارند ب\ه قت\ل رس\ان، و ب\ر آنه\ا عق\وبت و ع\\ذاب خ\\ود را بگ\\ردان. خداون\\دا، آن ک\\افرانی را ک\\ه کت\\اب داده

.«شدهاند، ای اله حق، به قتل رسان این را نس\\ائی در الی\\وم واللیل\\ه روایت نم\\وده. این چ\\نین در

( آمده است.38/4البدایه ) ، ط\\برانی، بغ\\وی، ب\\اوردی،1این را همچنین بخ\\اری در الادب

اب\\\ونعیم در الحلی\\\ه، ح\\\اکم و بیهقی روایت نمودهان\\\د. ذه\\\بی منک\\ر اس\\ت2میگوی\\د: این ح\\دیث ت\\وأم ب\\ا نظ\\افت اس\\نادش

(276/5میترسم که موضوعی باشد. این چنین در کنزالعم\\ال ) ( بعد از این که حدیث را مت\\ذکر ش\\ده،122/6آمده. و هیثمی )

میگوید: این را امام احمد و بزار روایت نمودهاند، و رجال احمد پس از ف\\ارغص( دع\\ای پی\\امبر 25رج\\ال ص\\حیح اند. و در )ص

شدنش از پیشکش نمودن دع\وت ب\\ر اه\\ل ط\\ائف، در »پی\\امبر و تحمل سختیها و اذیتها در راه دعوت به س\\وی خداون\\دصخدا

« گذشت.أ

اهتمام و توجه به تعليم در جهاد در راه خدا ( آلبانی این حدیث را در تحقیق فقه700- بخاری در »الادب المفرد« )1

( صحیح دانسته است و گفته اس\ت: از اش\تباهات283السیره غزالی ) ذهبی یکی این است که یک جا با ح\\اکم در ص\\حیح دانس\\تن این ح\\دیث موافقت کرده است و در جای دیگر گفته اس\ت: این ح\دیث ب\\ا ص\\حت اسناد آن منکر است. او اینج\\نین می گوی\\د و من ب\\رای ص\\حت ق\\ول او

وجهی نمی بینم.- یعنی در آن وضع کننده و دروغگو وجود ندارد.2


قVVول ابن عبVVاس دربVVاره معنVVای این آیVVه: )و مVVا کVVانالمؤمنون لینفروا کافه(

روایت نم\\\وده،ک\\\ه گفت: ب( از ابن عب\\\اس47/9بیهقی )خداوند تبارک و تعالی فرموده است:

ميع\ا﴿ نف\روا ج© ©و ©\ات أ نفروا ثب ف© ك ر© لذين© ء©ام©نوا خذوا ح ه©ا ©ي ©أ ٱي ٱ م� م& ٱ.[71]النساء: ﴾٧١

سلاح خود را برگیرید و گ\\روه گ\\روه، ی\\ا هم\\ه یکج\\ا»: ترجمه.«بیرون شویدو گفته است:

.[41]التوبة: ﴾نفروا خف©افا و©ثق©الاٱ﴿.«)برای جهاد( سبک بار و گران بار خارج شوید»: ترجمه

و فرموده است: ©ليما﴿ ع©ذ©ابا أ ك ©نفروا يع©ذ م�إلا ت .[49]التوبة: ﴾م

اگر بیرون نش\\وید ش\\ما را ب\\ه ع\\ذاب درد دهن\\دهای»: ترجمه.«تعذیب میکند

بعداز آن، این آیات را منسوخ نمود و گفت: ©آفة﴿ ©نفروا ك منون© لي م ©ان© م�و©م©ا ك م� .[122]التوبة: ﴾ٱ

.«ونباید همه مؤمنان )به جهاد و طلب علم( برایند»: ترجمه ب\\هصابن عباس میگوید: بعد گروهی همراه با رس\\ول خ\\دا

غزا میرفت و گروهی باقی میماند. میگوید: و توقف کنندگان ب\\ا ، کس\\انی اند ک\\ه علم و آگ\\اهی در دین را ف\\راصرس\\ول خ\\دا

میگیرند، و قوم خویش را چون از غزا به طرف آنه\\ا برگش\\تند، بیم میدهند، تا باشد آنه\\ا از آنچ\\ه ک\\ه خداون\\د در کت\\اب خ\\ود از

.1فرایض و حدودش نازل فرموده بترسندبرای امرا جهت آگاهی در دین س نامه عمر

آدم بن ابی ای\\\اس در العلم از اح\\\وص بن حکیم بن عم\\\یر ب\\رایسعبس\\ی روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: عم\\ربن الخط\\اب

امیران عس\\اکر نوش\\ت: در دین تفق\\ه حاص\\ل کنی\\د، چ\\ون هیچ کس در پ\\یروی باط\\ل، ک\\ه آن را ح\\ق میبین\\د، مع\\ذور ش\\ناخته نمیشود، و نه هم به ترک حق که آن را باطل میبیند. این چ\\نین

( آمده است.228/5در کنزالعمال )نشستن صحابه به صورت حلقهها در سفر

( و در سند آن عثمان بن عطاء خراسانی است9/47- ضعیف. بیهقی )1( آمده است ضعیف است.3/12که آنگونه که در تقریب )

حیات صحابه304 از حطان بن عبدالله رقاش\\ی روایت نم\\وده، ک\\ه1عبدالرزاق

در س\\پاهی در کن\\ار دجل\\هسگفت: م\\ا ب\\ا ابوموس\\ی اش\\عری بودیم، که نماز فرا رسید، منادی وی برای ظهر فری\\اد نم\\ود، و مردم مشغول وضو گرفتن بودند، وی نیز وضو کرد و برای شان نماز خواند، و بعد از آن به صورت حلقهه\\ا نشس\\تند. وق\\تی ک\ه عصر رسید، منادی عص\ر فری\اد نم\ود، و م\ردم همچ\\نین ب\رای وضو برخاستند. وی منادی خود را امر نم\\ود ک\\ه: وض\\و ج\\ز ب\\ر کسی که بی وضو شده باشد، لازم نیست. وگفت: نزدیک اس\\ت که علم برود، و جهل آشکار گردد، تا جایی ک\\ه م\\رد م\\ادرش را

( آم\\ده. و114/5از جهل به شمشیر زند. این چ\\نین در الک\\نز ) ( ب\\ه اختص\\ار روایت27/1طحاوی آن را در شرح معانی الاثار )

کرده. انفاق در جهاد فی سبیل الله )انفاق برخی اصVVحاب در

راه خدا( رایت نم\\وده، ک\\هس( از ابومس\\عود انص\\اری 37/2مس\\لم )

گفت: مردی شتر مهار شدهای را آورد و گفت: این در راه خدا فرم\ود: »ب\رای ت\و در ب\دل این در روزصباش\\د. رس\ول خ\دا

. این را2قیامت هفت صد شتر است، ک\\ه هم\\ه مه\\ار ش\\دهاند« ( آم\\ده، روایت3/2همچنین نسائی، چنان که در جم\\ع الفوائ\\د )

نموده است. ام\\ام احم\\د -ک\\ه رج\\الش رج\\ال ص\\حیح اند- از عبدالل\\ه بن

ب\ودم ک\ه معاش\شسصامت روایت نموده، که گفت: با ابوذر بر آمد و کنیزش همراهش بود، )راوی( میگوید: کنیز به تکمی\\ل نم\\\ودن ض\\\رورتهای وی پ\\\رداخت، و هفت )درهم( هم\\\راهش 3اض\\افه مان\\د، اب\\وذر وی را ام\\ر نم\\ود ت\\ا ب\\ه آن س\\که مسی

خریداری نمای\\د، عبدالل\\ه بن ص\\امت میگوی\\د: گفتم: اگ\\ر آن را برای ضرورتی یا مهمانی که نزدت فرود آید نگاه میداشتی بهتر

به من عهد سپرده اس\ت ک\ه: »ه\ر4بود، گفت: خلیل و دوستم نوع طلا و نقرهای که بر آن بند بس\\ته ش\\ود، ط\\وقی اس\\ت ب\\ر

(.159- عبدالرزاق در مصنف خویش )1(.6/49( و نسائی )1892- مسلم )2 - هفت درهم ک\\ه از طلا و ی\\ا نق\\ره ب\\ود اض\\افه مان\\د، و آی\\ه ق\\رآن هم3

ذخیره نمودن همین دو را حرام میداند، ل\\ذا وی نگ\\ه داش\\تن آنه\\ا را ب\\ا خود صلاح نمیبیند، و به پول که در آن زم\\ان از مس ب\\وده، تبدیل ش\\ان

میکند. است.ص- هدفش از خلیل ودوستش در اینجا رسول خدا 4


نمای\\د«. و خ\\الی لأص\\احبش، ت\\ا این ک\\ه آن را در راه خداون\\د همچ\\نین ن\\زد احم\\د و ط\\برانی -لف\\ظ از ط\\برانی اس\\ت- آم\\ده: »کسی ک\ه ب\ر طلا و ی\ا نق\ره بن\د ب\ر بس\ت و آن را در راه خ\دا انفاق ننمود، در روز قیامت آن گرزی آتشین میباشد، ک\\ه توس\\ط

( آم\\ده178/2. این چ\\نین در ال\\ترغیب )1آن داغ ک\\رده میش\\ود«است.

روایتسط\\برانی در الاوس\\ط از قیس بن س\\لع انص\\اری ش\\کایت نم\\وده،صنموده، که برادرانش از وی به رسول خ\\دا

گفتن\\د: او م\\ال خ\\ود را اس\\راف میکن\\د، و در آن زی\\اده روی مینماید. گفتم: ای رسول خدا من سهمیهام را از خرما میگیرم، و آن رادر راه خ\\دا و ب\\ر کس\\ی ک\\ه هم\\راهیم میکن\\د، انف\\اق

بر س\\ینهی وی زد و گفت: »نفق\\ه کن،صمینمایم. رسول خدا خداوند بر تو انفاق مینماید«. سه مرتبه. و بع\\د آن، در راه خ\\دا ب\\یرون رفتم و هم\\راهم فق\\ط مرک\\بی ب\\ود، ام\\ا ام\\روز من

. این چنین در الترغیب2هستمعیالدارتر فامیل خود، و داراتر آن ( آمده. و این را همچ\\نین ابن من\\ده روایت ک\\رده. و ن\\زد173/2)

( ذکر است، به250/3بخاری از این طریق، چنان که در الاصابه )اختصار آمده.

ثواب انفاق درجهاد روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: رس\\ولسطبرانی از معاذبن جبل

فرمود: »خوش\\ی ب\\اد ب\\رای کس\\ی ک\\ه در جه\اد در راهصخدا خدا، ذکر خداوند متعال را به ک\\ثرت نمای\\د، چ\\ون در براب\\ر ه\\ر کلمه هفتاد هزار نیکی برای او هست، که هر نیکی آن ده براب\\ر است، البته توأم با همان زیادتی که نزد خداوند برای وی وج\\ود دارد«. گفته شد: ای رس\ول خ\دا، نفق\ه چط\ور؟ گفت: »نفق\ه

سهم به مقدار همان است«. عبدالرحمن میگوید: برای مع\\اذ گفتم: ثواب نفقه هفت صد برابر است. مع\\اذ گفت: فهمت کم شده! آن در صورتی است که آنها آن را در حالی نفقه کنند، که در میان اهل خود مقیم باشند، ودر جهاد نباشند. هنگامی که ب\\ه غزا روند، و انفاق نمایند، خداون\\د از خ\\زاین رحمت خ\\ود ب\\رای

(.5/156- صحیح. مسلم )1 ( و می گوی\\د: این ح\\دیث از8536 ض\\عیف. ط\\برانی در »الاوس\\ط« )-2

قیس بن سلع تنها به این سند روایت می شود و تنها سعد بن عاصم آن(.3/128را روایت کرده است. نگا: »مجمع الزوائد« )

حیات صحابه306 آنها چیزی را پنهان مینماید که علم بن\\دگان و وصف ش\\ان از آن قطع میشود، و آنها حزب خداین\\د، و ح\\زب خ\دا غ\\الب و پ\\یروز

( میگوید: در این مردی است، که از وی282/5. هیثمی )1استنام برده نشده.

و این را قزوی\\\نی ب\\\ا وج\\ود راوی مجه\\\ول در اس\\\نادش، و ( آمده، از حس\\ن از علی3/2مرسل، چنان که در جمع الفوائد )

و ابودرداء، و ابوهریره و ابوامامه و ابن عمروبن العاص و جابر ک\\ه آن را مرف\\وع گردانیدهان\\د، روایتشو عم\\رانبن حص\\ین

نموده: »کس\\ی ک\\ه نفقهای را در راه خ\\دا بفرس\\تد، و در خان\\ه خود اقامت گزین\\د، ب\\رایش در مقاب\\ل ه\\ر درهم، هفتص\\د درهم است. و کسی ک\\ه در راه خ\\دا ب\\ه نفس خ\\ود غ\\زا نمای\\د، و در همان جهتش انفاق نماید، برای وی درمقابل هر درهم، هفتص\\د

هزار درهم است«، بعد از آن این آیه را تلاوت نمود:آء﴿ ©ش© ه يض©عف لم©ن ي لل .[261]البقرة: ﴾ٱو©

.«والله برای کسی که بخواهد مضاعف میکند»: ترجمه ( آنچ\\\\ه اب\\\\وبکر، عم\\\\ر، عثم\\\\ان، طلح\\\\ه،193و در )ص

عبدالرحمن بن عوف، عباس، سعدبن عباده، محم\\دبن مس\\لمه و عاصم بن عدی رضوان الله تعالی علیهم اجمعین نفقه نموده

ب\\رای جه\\اد وصبودند، در بخش »تحریک و ترغیب پیامبر خدا انفاق اموال« گذشت. و تفصیل درباره آن قصهها و غ\\یر ذل\\ک،

اجمعین« خواهد آمد.شدر بخش »نفقههای اصحاب اخلاص نیت در جهVVاد در راه خVVدا )بVVرای کسVVی کVVه در

طلب دنیا و شهرت است، پاداش و ثوابی نیست( ابوداود، ابن حبان در صحیح خود، و حاکم به اختص\\ار -ک\\ه آن

روایت نمودهان\\د، ک\\ه م\\ردیسرا صحیح دانسته- از ابوهریره گفت: ای رسول خدا، مردی میخواه\\د جه\\اد کن\\د، ولی ه\\دفش

گفت: »ب\\رایشص)از جهاد( حصول متاع دنیاست، رسول خدا اجر نیست«. مردم این را بزرگ دانس\\تند و ب\\ه آن م\\رد گفتن\\د:

برگ\رد، ش\\اید ت\و آن را نفهیم\ده باش\ی. آنصنزد رسول خدا مرد گفت: ای رسول خدا، مردی است که میخواهد جه\\اد کن\\د،

( فرم\\ود:2صولی هدفش حصول متاع دنیاس\\ت. )رس\\ول خ\\دا »برایش اجر نیست«. مردم این را بزرگ دانستند، و گفتند: باز

( می گوی\\د در س\\ند آن5/282- ضعیف. چنانک\\ه هیثمی در »المجم\\ع« )1یک مجهول وجود دارد.

- به نقل از الترغیب.2


برگ\\رد. و او را ب\\ه وی ب\\رای س\\ومین ب\\ارصن\\زد رس\\ول خ\\دا جهاد نمای\\د، ولی1گفت: مردی است که میخواهد )در راه خدا(

ه\\\دفش حص\\\ول مت\\\اعی از دنیاس\\\ت. گفت: »ب\\\رایش اج\\\ر( آمده.419/2. این چنین در الترغیب )2نیست«

روایت اس\\ت ک\\ه گفت:سو نزد ابوداود ونسائی از ابوامام\\ه آمده گفت: درباره م\\ردی ک\\ه جنگی\\د،صمردی نزد رسول خدا

وه\\دفش اج\\ر و نی\\ک ن\\امی اس\\ت چ\\ه نظ\\ر داری ک\\ه ب\\رایش فرم\ود: »ب\رایش چ\یزی نیس\ت«. آنصچیست؟ رسول خ\دا

میگفت:ص)م\رد( این را س\ه مرتب\ه تک\رار ن\ود، رس\ول خ\دا »برایش چیزی نیس\\ت«، بع\\د از آن فرم\\ود: »خداون\\د از عم\\ل فقط آنچه را خالص باشد، و به آن رضای وی طلب شده باشد،

( آم\\ده421/2. این چ\\نین در ال\\ترغیب )3قب\\ول میکن\\د و بس«است.

قصه قزمان روایت نموده، کهسابن اسحاق از عاصم بن عمر بن قتاده

گفت: در میان ما مرد بیگانهای ب\\ود، و دانس\\ته نمیش\\د ک\\ه وی وق\\تی ک\\هصکیست، به او »قزمان« گفته میشد، رس\\ول خ\\دا

وی ی\\اد میش\\د، میگفت: »او از اه\\ل آتش اس\\ت«. میگوی\\د: هنگامی که روز احد فرا رسید، وی به شدت و سختی جنگید، و ب\\ه تنه\\ایی اش هش\\ت و ی\\ا هفت تن از مش\\رکین را ب\\ه قت\\ل رس\\انید، و بس\\یار جنگج\\و و دل\\یر ب\\ود، ولی جراح\\تی ب\\ر ج\\ای انداختش، و به دار بنی ظفر انتقال داده شد، )راوی( میافزای\\د: مردانی از مسلمانان شروع نموده میگفتند: به خدا س\\وگند، ای قزمان خیلی خوب و درست جنگیدی خ\\وش ب\\اش و م\\ا ب\\ه ت\\و بشارت میدهیم. گفت: به چه خوش باشم؟ به خدا س\\وگند، من فقط به خاطر نام آوری قومم جنگیدم، و اگر این مسئله نب\\ود، نمیجنگی\\دم. )راوی( میگوی\\د: هنگ\\امی ک\\ه ج\\راحتش وی را ب\\ه

- به نقل از الترغیب.1 (2/85-احس\\ان( ح\\اکم )4637( ابن حب\\ان )2526- ضعيف. ابوداوود )2

( در سند آن ابن مکرز اس\\ت ک\\ه مجه\\ول اس\\ت.290،\\ 2/366احمد )( حسن لغیره دانسته است.1329آلبانی آن را در »صحیح الترغیب« )

( و آلب\\انی آن در »ص\\حیح الج\\امع« )5/25- حسن. ابوداوود و نسائی )3( حسن دانسته است.1331( و »صحیح الترغیب« )1856

حیات صحابه308 سختی اذیت نمود، تیری را از تیردان خود گ\رفت، و توس\\ط آن

( آمده.36/4. این چنین در البدایه )1خود را به قتل رسانیدقصه اصیرم

روایت نم\\وده ک\\ه وی میگفت:سابن اس\\حاق از اب\\وهریره م\را از م\ردی خ\بر دهی\د ک\ه داخ\ل جنت ش\ده، و هرگ\ز نم\از نخوان\\د اس\\ت، وق\\تی ک\\ه م\\رد او را میش\\ناختند، از خ\\ودش میپرسیدند ک\\ه وی کیس\\ت؟ میگفت: اص\\برم ب\\نی عبدالاش\\هل: عم\\روبن ث\\ابت بن وقش. حص\\ین میگوی\\د: ب\\ه محم\\د بن اس\\د گفتم: داستان اص\\یرم چط\\ور ب\\ود؟ گفت: وی از اس\\لام آوردن قوم خود انکار داشت. و هنگامی روز احد فرارس\\ید، چ\\یزی در فکرش آمد و اسلام آورد، بعد از آن شمشیر خ\\ود را گ\\رفت، و صبحگاهان حرکت نمود، و در میان مردم داخل شد و جنگید، تا این ک\\ه ج\\راحت ب\\رای برج\\ای ان\\داختش. )راوی( میگوی\\د: در ح\\الی ک\\ه م\\ردانی از ب\\نی الاش\\هل کش\\ته ش\\دگان خ\\ود را در معرک\\ه جس\\تجو میکردن\\د ب\\ه وی برخوردن\\د و گفتن\\د: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، این اص\\یرم اس\\ت، چ\\ه او را اینج\\ا آورده اس\\ت؟! در ص\\ورتی ک\\ه م\\ا وی را گذاش\\ته ب\\ودیم، و او منک\\ر این س\\خن

. از وی پرس\\یدند و گفتن\\د: ای عم\\رو، چ\\ه ت\\و را آورده2است است؟ ترحم و مهربانی ب\ر ق\ومت ی\ا رغبت ب\\ه اس\\لام؟ گفت: بلکه رغبت ب\\ه اس\\لام، من ب\\ه خ\\دا و رس\\ولش ایم\\ان آوردم و مسلمان شدم، بعد از آن شمشیر خود را برداشتم، و ص\\بحگاه

بیرون گردیدم، و جنگیدم، تا این ک\\ه آنچ\\ه ب\\هصبا رسول خدا من رسیده است، رسید. و بعد از ان\\دکی درن\\گ ن\\زد آنه\\ا ج\\ان

یاد کردند، فرم\\ود: »وی از اه\\لصداد. او را برای رسول خدا ( آم\\ده. و در الاص\\ابه37/4. این چنین در البدایه )3جنت است«

( میگوید: این اس\\ناد حس\\ن اس\\ت، و آن را گ\\روهی از526/2) طریق ابن اسحاق روایت نمودهان\\د. و این را همچ\\نین اب\\ونعیم

( آم\\ده، روایت8/7در المعرف\\ه مث\\ل آن، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز ) (362/9کرده، و امام احمد مانند آن را، چنان ک\\ه در المجم\\ع )

آمده، روایت نموده، گفته: رجال وی ثقهاند. ( از30/34- ضعیف مرسل. ابن اسحاق چنانکه در س\\یره ابن هش\\ام )1

قتاده بطور مرسل.- منکر اسلام بود.2 ( و در سند آن3/35- ضعیف. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )3

( آم\\ده1/182حصین بن عبدالرحمن است که چنانکه در »التق\\ریب« )است مقبول است. یعنی ضعیف )لین( است مگر آنکه متابعه شود.


ساین را اب\\وداود و ح\\اکم از طری\\ق دیگ\\ری از اب\\وهریره روایت نمودهاند که: عمروبن اقیش در جاهلیت برای خود س\\ود داشت، و مصحلت ندانست که قبل از گرفتن آن اسلام بی\\اورد،

روز احد آمد و گفت: پسرعموهایم کجایند؟ گفتند: در1بعد )در( احد. گفت: در احد، آنگاه سلاح خود را بر تن نمود، و اسبش را سوار شد، و بعد از آن به طرف آنان متوجه گردید. هنگامی که مسلمانان وی را دیدند، گفتند: ای عمرو، از ما دور ش\\و، گفت: من ایمان آوردهام: و به شدت جنگید، تا این که زخم برداشت،

سو مجروح به اهل خود انتقال داده شد. آنگاه س\\عد بن مع\\اذ نزدش آمد، و به برادرش سلمه گفت: به خاطر تعصب و دف\\اع قومش این کار را نموده، یا این که به خاطر غضب برای خدا و پیامبرش؟ گفت: بلکه به خاطر غضب برای خدا و رسولش. ب\\ه این ص\\ورت موص\\وف درگذش\\ت و داخ\\ل جنت ش\\د، و ب\\رای

( گفت\\ه اس\\ت:526/2. در الاص\\ابه )2خداون\\د نم\\ازی هم نخواند ( این را به این س\\یاق،167/9این اسناد حسن است. و بیهقی )به مانند آن، روایت نموده است.قصه مردی از بادیه نشینان

بیهقی از ش\\داد بن ه\\اد روایت نم\\وده ک\\ه: م\\ردی از بادی\\ه آمد به وی ایمان آورد و از او پیرویصنشینان نزد رسول خدا

در ارتب\\اطصنمود و گفت: من با تو هجرت میکنم، رسول خدا با وی، برخی اص\\حاب خ\\ود را توص\\یه و س\\فارش نم\\ود. چ\\ون

غنیمت به دس\\ت آورد وصغزوه خیبر اتفاق افتاد، رسول خدا آن را تقسیم نمود، و ب\\رای وی ن\\یز س\\همیهای اختص\\اص داد، و سهم اختصاصی او را به یارانش داد، و آن مرد شترهایش\\ان را میچرانید. هنگامی که آمد، آن را ب\\ه او تق\\دیم نمودن\\د، پرس\\ید:

آن را بهصاین چیست؟ گفتند: سهم ایی است که رسول خدا گفت: من ت\و را ب\ه خ\اطر این پ\یرویتو اختص\\اص داده اس\\ت.

نکردهام، بلکه به خاطری متابعت نمودهام، تا در اینجا به ت\\یر زده شوم - و به حلق خود اشاره نمود و بم\\یرم و داخ\\ل جنت ش\\وم.

فرمود: »اگر به خدا راست بگویی، سخنت را راست صپیامبر میگرداند«. بعد از آن به قت\\ال دش\\من برخاس\\تند. و آن م\\رد را

- از الاصابه.1( آلب\\\انی آن را در »ص\\\حیح ابی داوود« )2537- حس\\\ن. اب\\\وداوود )2

(.2/526( حسن دانسته است. همیچنین ابن در »الاصابة« )2212

حیات صحابه310 آوردند که ت\\یری ب\\ه ویصحمل کنان در حالی نزد رسول خدا

گفت:صدر همانجای اشارهاش اصابت کرده بود، پی\\امبر خ\\دا »این همانست؟« گفتند: بلی. فرمود: »با خ\\دا راس\\ت گفت، و

وی را در عب\\ای خ\\ودصاو هم تصدیقش نمود«، آنگ\\اه پی\\امبر کفن نمود، و بعد از آن پیشش نمود و بر او نماز خواند، و آنچ\\ه

اللهم ه\\ذا عب\\دك خ\\رج مه\\اجرا»از دعایش شنیده شد این بود: خداون\دا، این بن\\ده». «فى سبيلك، قتل شهيدا، و انا علي\\ه ش\\هيد

ات است، که به عن\\وان مه\\اجر در راهت ب\\یرون رفت و ش\\هید . و این را نس\\ائی همانن\\د آن روایت1«شد و من گواه او هس\\تم

( آم\\ده اس\\ت و591/4نم\\وده اس\\ت. و این چ\\نین در البدای\\ه )( مانند آن را روایت کرده است.495/3حاکم )

قصه مردی سیاه روایت نموده که مردی نزدی رس\\ول خ\\داسبیهقی از انس

آمد و گفت: ای رسول خدا، من م\\رد س\\یاه رن\\گ، و زش\\تص چهره هستم، مال هم ندارم، آیا اگر علی\\ه آنه\\ا بجنگم ت\\ا کش\\ته ش\\وم داخ\\ل جنت میش\\وم؟ گفت: »بلی«. آنگ\\اه پیش رفت و

در ح\\الی ن\\زد اوصجنگید تا این که کشته شد. و رس\\ول خ\\دا آم\\د ک\\ه کش\\ته ش\\ده ب\\ود. فرم\\ود: »خداون\\د رویت را نیک\\و گردانیده، و بویت را خوشبو، و م\\الت را زی\\اد«. و اف\\زود: »من دو همسر وی را از حورالعین دیدم، که بر جبهاش ک\\ه ب\\ر خ\\ود دارد، ن\\زاع مینمودن\\د، ت\\ا در می\\ان پوس\\ت و جب\\ه وی داخ\\ل

( آم\ده. و ح\اکم این را191/4. این چ\نین در البدای\\ه )2ش\\وند« ( آم\\ده،447/2همچ\\نین - مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه، در ال\\ترغیب )

روایت نموده، و گفته است: به شرط مسلم صحیح است.قصه عمروبن العاص

روایتسامام احم\\د -ب\\ه س\\ند حس\\ن- از عم\\روبن الع\\اص کسی را به سوی من فرستاد وصنموده، که گفت: رسول خدا

گفت: »لباس و سلاحت را بگ\\یر و بع\\د ن\\زدم بی\\ا«. من ن\\زدش آمدم، فرمود: »میخواهم تو را به لشکری بفرستم، و خداوند تو را سلامت داشته، و غنیمت را برای تو نص\\یب میگردان\\د، و من

( »الدلائل«.4/22- صحیح. بیهقی )1 ( در سند آن مؤمل بن اس\\ماعیل اس\\ت4/291- بیهقی در »الدلائل« )2

( آم\\ده.2/197ک\\ه ص\\دوق و ب\\دحفظ اس\\ت چنانک\\ه در »التق\\ریب« ) همچنین حاکم به مانند را روایت کرده و گفته: صحیح اس\\ت ب\\ه ش\\رط

مسلم.


برایت مال صالح را دوس\\ت دارم«. گفتم: ای رس\\ول خ\\دا، من ب\\ه خ\\اطر م\\ال، اس\\لام نیاوردهام، بلک\\ه ب\\ه خ\\اطر رغبت و علاقمن\\دی اس\\لام، اس\\لام آوردهام. فرم\\ود: »ای عم\\رو، م\\ال

. این چ\\نین در1صالح ب\\رای ش\\خص ص\\الح چق\\در نیک\\و اس\\ت«( آمده است.3/3الاصابه )

و این را طبرانی در الاوسط و الکبیر روایت نم\\وده، و در آن گفت\\ه: ولکن ب\\ه خ\\اطر رغبت ب\\ه اس\\لام، اس\\لام آوردهام، و ب\\ا

میباش\\م. فرم\\ود: »آری، و م\\ال ص\\الح ب\\رایصرس\\ول خ\\دا (353/9شخص صالح چقدر نیکوست«. این چ\\نین در المجم\\ع )

آمده، و گفته است: رجال احمد و ابویعلی رجال صحیح اند.اقوال عمر درباره شهدا

ح\\ارث از ابوالبخ\\تری ط\\ائی روایت نم\\وده ک\\ه: گ\\روهی از مردم در کوفه با ابوالمختار بودند -یعنی پدر مختار بن ابی عبید که در پل ابوعبید ب\\ه قت\\ل رس\\ید-. میگوی\\د: آنه\\ا هم\\ه ب\\ه قت\\ل رسیدند ب\\ه ج\\ز دو - نفرش\\ان، ک\\ه ب\\ا شمش\\یرهای خ\\ویش ب\\ر دشمن حمله نمودند، و دشمن راه را برای شان گشود، و ه\\ردو

درس- و یا س\\ه تن - نج\\ات یافتن\\د، و ب\\ه مدین\\ه آمدن\\د. عم\\ر حالی بیرون رفت، که آنها نشسته بودند، و همان کشته شدگان را ی\\اد میکردن\\د، عم\\ر گفت: درب\\اره آنه\\ا چ\\ه گفتی\\د؟ گفتن\\د: برای ش\ان مغف\رت خواس\تیم، و برای ش\ان دع\ا نم\ودیم. عم\ر گفت: یا آنچه را درباره ایشان گفتید، ب\\رایم بی\\ان میکنی\\د، و ی\\ا این که از من شدت و سختی خواهید دید. گفتند: ما گفتیم، آنها شهیداند. عمر گفت: سوگند، به ذاتی که خدایی جز وی نیست، و سوگند به ذاتی محمد را به حق مبعوث گردانید، و قیامت جز به اجازه وی برپا نمیشود، هیچ نفس زندهای نمیداند، ک\\ه ب\\رای نفس مرده نزد خداوند چیس\ت، ب\\ه ج\ز ن\\بی خ\دا، ک\ه خداون\\د گناهان گذشته و ما بعدش را برایش بخشیده اس\\ت. و س\\وگند به ذاتی که خدایی جز وی نیست، و سوگند ب\\ه ذاتی ک\\ه محم\\د را به حق هدایت مبعوث گردانید و قیامت جز به اجازه وی برپ\\ا نمیگردد، که مردی به خاطر ریا میجنگد، و به خاطر ننگ و ع\\ار میجنگد، و به خاطر به دس\\ت آوردن دنی\\ا میجنگ\\د، و ب\ه خ\اطر مال میجنگد، برای کسانی ک\\ه میجنگن\\د ن\\زد خ\\دا ج\\ز آنچ\\ه در

(.2/26( و حاکم )4/197- حسن. احمد )1

حیات صحابه312 این چ\\\نین در2. 1نفسهایش\\\ان اس\\\ت دیگ\\\ر چ\\\یزی نیست

( آم\\ده، و گفت\\ه اس\\ت: حاف\\ظ ابن حج\\ر292/2کنزالعم\\ال )میگوید: رجال وی ثقهاند، جز این که آن منقطع است.

روایت نموده، که گفت:ستمام از مالک بن اوس بن حدثان ما در میان خود از سریهای صحبت نمودیم، ک\\ه در زم\\ان عم\\ر

در راه خدا از بین رفته بود. گویندهای از ما گفت: کارگرانس خدا، در راه خدا، اجرشان بر خداوند اس\\ت. و گوین\\دهای از م\\ا گفت: خداون\\د ایش\\ان را ب\\ر آنچ\\ه ب\\ر آن میرانی\\ده ب\\ود، زن\\ده میگرداند. عمر گفت: آری - سوگند به ذاتی که ج\\انم در دس\\ت اوست - خداوند ایشان را ب\\ر آنچ\\ه ب\\ر آن میرانی\\ده ب\\ود، زن\\ده خواهد نمود، کسی از مردم است که به خاطر ریا و نی\\ک ن\\امی میجنگد، و کس\\ی از ایش\\ان اس\\ت ک\\ه ب\\ه نیت دنی\\ا میجنگ\\د، و کس\\ی از ایش\\ان اس\\ت ک\\ه جن\\گ او را در ب\\ر میگ\\یرد، و از آن گزیری نمییابد. و از ایشان کسی است که به صبر و نیت اجر و پاداش میجنگد، و اینها شهداء اند، با این ک\\ه من نمیدانم، ب\\ا من چه میشود وبا شما چه میشود، غ\\یر از این ک\\ه میدانم، ص\\احب

- گناه گذشتهاش برایش بخش\\یدهصاین قبر -یعنی رسول خدا شده است.

و در نزد ابن شیبه از مسروق روایت است که گفت: ش\هدا در ی\\اد ش\\دند، عم\\ر ب\\ه ق\وم گفت: چ\ه سن\زد عم\ربن الخط\اب

کسانی را شهید میپنداری\\د؟ ق\وم گفت: ای امیرالمؤم\نین، آنه\ا کسانی اند که در این غ\\زوات کش\\ته میش\\وند. آنگ\\اه گفت: پس ش\\هدایتان زیادان\\د، من ش\\ما را از آن خ\\بر میدهم: ش\\جاعت و ت\\رس غرایزیان\\د در م\\ردم، ک\\ه خداون\\د آن را ج\\ایی بخواه\\د میگذارد، بنابراین شجاع )کسی است( که پیشاپیش میجنگ\\د، و پروای برگشت به خانواده خود را ندارد. و ترسو )کسی اس\\ت( که )در س\\ختی( همس\\ر خ\\ود را ره\\ا میکن\\د و ف\\رار مینمای\\د. و شهید کسی است، که هدفش رضای پروردگار باش\\د، و مه\\اجر کسی است که آنچه را خداوند از آن نهی نموده کن\\ار گ\\ذارد، و مسلمان کس\\ی اس\\ت ک\\ه مس\\لمانان از زب\\ان و دس\\ت وی در

( آمده است.292/2امان باشند. این چنین در کنزالعمال )قصه عبدالله بن زبیر و مادرش

: هر شخص طبق نیت و اردهاش پاداش داده میشود. م.يعنى- 1- ضعیف منقطع.2


نعیم بن حماد درالفتن از ضمام روایت نموده که: عبدالله بن کسی را نزد مادرش فرستاد، که مردم از اط\\راف منسزبیر

پراکنده شدهاند، و آنها - )جانب مقابل( - مرا به امان خواس\\تن فراخواندهاند. مادرش گفت: اگر برای احیای کتاب خدا و سنت نبی اش ب\\یرون رفتهای، پس ب\\ر ح\\ق بم\\یر، ولی اگ\\ر در طلب دنیا بیرون شدهای، در تو، در زندگی و در مرگ خ\\یری نیس\\ت.

( آمده است.57/7این چنین در الکنز )به جا آوردن امر امير در جهاد و بسيج شدن در راه خدا

انکار ابوموسی اشعری بر مردی که امرش را نپVVذیرفتو گفتارش با وی

ابن عس\\اکر از ابومال\\ک اش\\عری روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ما را به سریهای فرستاد، و سعد بن ابی وقاصصرسول خدا

را امیرمان نمود. حرکت نمودیم تا این که در م\\نزلی پ\\ایینس آمدیم، مردی برخاست و مرکب خود را زین نمود، ب\\ه او گفتم: کجا اراده داری؟ گفت: دنبال علف میروم، به او گفتم: این ک\\ار را ت\\ا این ک\\ه دوس\\ت م\\ان را نپرس\\یدهایم، نکن، آنگ\\اه ن\\زد

آمدیم، و آن را به او متذکر شدیم، گفت: به1ابوموسی اشعری او شاید به خانواده ات برگ\\ردی، گفت: خ\\یر، ابوموس\\ی گفت: ببین که چ\\ه میگ\\ویی، گفت: خ\\یر، آنگ\\اه ابوموس\\ی گفت: ب\\رو بخیر. وی براه افتاد، و شب خیلی ناوقت نمود، بع\\د از آن آم\\د، ابوموس\\ی ب\\ه او گفت: ش\\اید خان\\ه رفت\\ه باش\\ی. گفت: خ\\یر، ابوموسی گفت: ببین که چه میگویی: گفت: بلی )رفت\\ه ب\\ودم(، ابوموسی به او گفت: تو در آتش به سوی خانواده ات رفتی، در آتش نشستی، و به ط\\رف آتش روی آوردی، و ح\\الا عملی کن

( آمده.169/3که کفاره گناهت شود. این چنین در الکنز ) منسجم بودن و نزديكىشان با همديگر در بVVيرون رفتن و جهVVاد

در راه خدا

بVVر پراکنVVدگی و تفVVرق در ص )انکار و خشم رسول خداجهتها و وادیها و انکارش بر تنگ ساختن فرودگاهها(

روایت نمودهان\\د ک\\هسابوداود و نسائی از ابوثعلبه خش\\نی گفت: مردم طوری بودند که وقتی ف\\رود میآمدن\\د، در درهه\\ا و

فرمود: »پراکنده ش\\دنصوادیها پراکنده میشدند. رسول خدا - شاید ابوموسی فرماندهی بخشی از ارتش را به عهده داشته است.1

حیات صحابه314 شما در درهه\\ا و وادیه\\ا از ط\\رف ش\\یطان اس\\ت«، بع\\د از آن درهر م\\نزلی ک\\ه پ\\ایین میآمدن\\د، خ\\ود را ب\\ا هم\\دیگر نزدی\\ک و

( آم\\ده. و این40/5. این چنین در الترغیب )1منسجم میساختند ( به مانند آن، روایت نموده، و افزوده اس\\ت:152/9را بیهقی )

حتی گفته میشد: اگر جامهای بر آنها پهن میگردید، همه شان رافرا میگرفت. این چنین این را ابن عساکر، چنان که در الک\\نز )

( آمده، روایت نموده، و لفظ وی چنین است: حتی اگ\\ر341/3جامهای بر ایشان پهن میشد، ایشان را در خود میگنجانید.

( از سهل بن معاذ جه\\نی و152/9 و این را همچنین بیهقی ) ص روایت نموده، ک\ه گفت: من ب\\ا رس\\ول خ\دا سا از پدرش

در غزوه فلان و فلان اشتراک ورزیدم، مردم فرودگاهها را تنگ من\\ادیی راصنمودن\د، و راه را بن\د کردن\د. آنگ\اه رس\\ول خ\دا

فرستاد، که در میان مردم فریاد نماید: »کس\\ی ک\\ه فرودگ\\اهی را تنگ نمای\\د، و ی\\ا این ک\\ه راهی را س\\پری کن\\د، ب\\رایش جه\\اد

3. و ابوداود نیز مثل این را، چنان ک\ه در مش\کوه )ص2نیست«( آمده، روایت کرده است.32

حراست و نگهبانى در راه خداحراست و نگهبانی انس بن ابی مرثد

روایت نم\\وده ک\ه: آنه\\ا در روزسابوداود از سهل بن حنظلیه ح\\رکت نمودن\\د، و س\\فر را ط\\ولانیصح\\نین ب\\ا رس\\ول خ\\دا

نماز )ظه\\ر فرارسید، و من در 3کردند، تا این که بیگاه )غروب( حاض\\ر ش\\دم. م\\ردی س\\وار آم\\د و گفت: ایص رسول خدا 4با(

من در پیش روی شما حرکت کردم و )به( ک\\وهصرسول خدا فلان و فلان بلند شدم، و آنگاه به هوازن متوجه شدم ک\\ه هم\\ه آن\\ان ب\\ا زن\\ان، حیوان\\ات و گوسفندان ش\\ان در ح\\نین تجم\\ع

تبسم نموده گفت: »آنها ان ش\\اءالله،صنمودهاند. رسول خدا فردا غ\\نیمت مس\\لمانان میباش\\ند«، )و بع\\د از آن( گفت: »چ\\ه

( آلب\\انی آن را در »ص\\حیح9/152( بیهقی )2628- ص\\حیح. اب\\وداوود )1 ( ص\\\حیح3125( و »ص\\\حیح ت\\\رغیب وت\\\رهیب« )2288ابی داوود« )دانسته است.

( آلب\\انی ن\\یز آن را در ص\\حیح ابی داوود )2629- ص\\حیح. ابی داوود )2( آن را روایت نموده.9/152( صحیح دانسته. همچنین بیهقی )2289

- م\\راد از بیگ\\اه در این ج\\ا بع\\د از زوال اس\\ت، و در نص »عش\\یه«3استعمال شده که در بعضی جاها به همین معنی میباشد. م.

- این و بقیه کلمات داخل قوس، از الترغیب نقل شدهاند.4


کسی امشب ازم\\ا حراس\\ت ب\\ه عم\\ل میآورد؟« انس بن )ابی( فرم\\ود:ص گفت: من ای رس\\ول خ\\دا، پی\\امبر سمرثد غن\\وی شو«، وی اس\بی را ک\ه داش\ت س\وار گردی\د و ن\زد»پس سوار ب\\ه او گفت: »در اینص آمد. آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا صرسول خدا

دره به پیش رو، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه ب\\الای آن برس\\ی، و از ط\\رف ت\\و امشب غافلگیر نشویم«. هنگامی که ص\\بح نم\\ودیم، رس\\ول خ\\دا

ب\\ه نمازگ\\اه خ\\ود رفت و دو رکعت به ج\\ای آورد، بع\\د از آنص ،صگفت: »آیا سوار کارتان را دیدید؟«، گفتن\\د: ای رس\\ول خ\\دا

ما وی را تا حال ندیدهایم. برای نماز اقامه گفته شد، و رس\\ول -در حالی ک\\ه نم\از میخان\\د- به س\\وی دره نظ\ر میک\\رد،صخدا

( نم\ازش را تم\ام نم\ود، و س\لام داد.صوقتی که )رسول خدا گفت: »خوش باشید، که سوار کارتان نزد تان آمد«. ما به دیدن دره از خلال درختها پرداختیم، ناگاه وی آمد و ن\\زد رس\\ول خ\\دا

توقف نمود، و سلام داده گفت: من ح\\رکت نم\\ودم، ت\\ا اینص امرم نم\\وده ب\\ودصکه به بالای این دره، جایی که رسول خدا

رسیدم. هنگامی که صبح کردم، به هردو دره بلن\\د ش\\ده دی\\دم، ب\\ه وی گفت:صولی هیچ کس به چشمم نخورد. رس\\ول خ\\دا

»آیا در شب حرکت کردی؟« گفت: خیر، ج\\ز ب\\رای نم\\از، و ی\\ا ،1 به وی گفت: »واجب گردانی\\دی صقضای حاجت. رسول خدا

و همچ\\نین2اگر بعد از آن عمل هم نکنی بر تو چ\\یزی نیس\\ت« ( مثل آن را روایت نموده. و ابونعیم از سهل بن149/9بیهقی )

( آم\\ده،143/5حنظلی\\ه مانن\\د آن را چن\\ان ک\\ه، در المنتخب )روایت کرده است.

حراست و نگهبانی مردی در این باب ص روایت نم\\وده ک\\ه: رس\\ول خ\\دا سطبرانی از ابوعطی\\ه

نشست، و به وی گفته شد که مردی وفات نموده است، فرود: »آی\\ا وی را هیچ ی\\ک از ش\\ما ب\\ر عملی از اعم\\ال خ\\یر دی\\ده اس\\ت؟« م\\ردی گفت: بلی، من ی\\ک ش\\ب ب\\ا وی در راه خ\\دا

و کسانی ک\\هصحراست و نگهبانی نمودهام. آنگاه رسول خدا ب\\ر وی نم\\از گ\\زارد.صهم\\راهش بودن\\د برخاس\\تند و پی\\امبر

ب\\ه دس\\ت خ\\ود صهنگامی که در قبر گذاشته شد، رسول خدا- یعنی عملی را انجام دادی که وسط آن سزاوار دخول بهشت شدی.1( و آلب\\انی آن را در »ص\\حیح ابی داوود« )2501- ص\\حیح. ابی داوود )2

(.9/149( صحیح دانسته است. نگا: بیهقی )2183

حیات صحابه316 خاک انداخت، و بع\\د از آن گفت: »ی\\ارانت میپندارن\\د ک\\ه ت\\و از اهل آتشی، و من ش\\هادت میدهم ک\\ه ت\\و از اه\\ل جن\\تی«، بع\\د

گفت: »ازاعم\\ال م\\ردمس به عمربن الخط\\اب صپیامبر خدا ( میگوی\\د: اب\\راهیم288/5. هیثمی )1بپرسی، از فطرت بپرس«

بن محمد بن عرق حمص\\ی را ک\\ه ش\\یخ ط\\برانی اس\\ت، ذه\\بیضعیف دانسته.

روایت نم\\ودهسو این را همچنین ابن عس\\اکر از ابوعطی\\ه وف\\ات نم\\ود، ب\\رخی ازآنه\\اصکه: مردی در زمان رسول خ\\دا

ص ب\\ر وی نم\\از نگ\\زار. رس\\ول خ\\دا صگفتند: ای رسول خدا فرمود: »آیا )کسی از شما( وی را دیده؟«... وح\\دیث را چن\\ان

( آم\\ده، مت\\ذکر ش\\ده. و این را بیهقی در291/2که، در الک\\نز ) روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س»ش\\عب الایم\\ان« از ابن عائ\\ذ

ب\\ر جن\\ازه م\\ردی خ\\ارج گردی\\د، هنگ\\امی ک\\هصرس\\ول خ\\دا گفت: از رس\\ول خ\\دا، ب\\ر ویسشد، عمربن الخط\\اب گذاشته

ب\ه ط\رفصنماز نگزار، چون وی مرد فاجریست. رس\ول خ\دا مردم ملتفت شده فرمود: »آیا )کسی از شما( وی را دی\\ده؟«...

( آم\ده،328و حدیث را به مث\ل آن چن\ان ک\ه، در المش\کوه )صمتذکر گردیده است.

ش حراست و نگهبانی ابوریحانه، عمار و عباد ( ح\\دیث ابوریحان\\\ه در »تحم\\ل ش\\\دت س\\\رما«82در )ص

فرم\\ود: »کیصگذش\\ت، ک\\ه در آن آم\\ده ب\\ود: رس\\ول خ\\دا امش\\ب از م\\ا حراس\\ت و نگهب\\انی میکن\\د، من ب\\رایش دع\\ایی میکنم که فضل آن را به دست میآورد«، آنگاه م\\ردی از انص\\ار برخاست و گفت: من، ای رسول خ\\دا، فرم\\ود: »ت\\و کیس\\تی« گفت: فلان. فرمود: »نزدیک شو«، وی نزدیک گردید، و رس\\ول

لباس وی را گرفت، و دع\\ا را آغ\\از نم\\ود. هنگ\\امی ک\\هصخدا ش\\\نیدم، گفتم: من هم م\\\رد )این ک\\\ار( هس\\\تم. گفت: »ت\\\و کیستی« گفت: ابوریحانه. میافزاید: آنگاه برایم دعایی پ\\اینتر از دوستم نم\ود، و بع\د از آن گفت: »ب\\ر چش\\می ک\ه در راه خ\دا

. این2حراست نموده باشد، آتش حرام گردانی\\ده ش\\ده اس\\ت« را امام احمد، نسائی، ط\\برانی و بیهقی روایت نمودهان\\د. و در

)22/378- ضعیف. طبرانی در »الکبیر« )1 ( در س\ند آن اب\\راهیم945(\ ( درب\\اره ی او1/63بن محمد الحمصی است که ذه\بی در »الم\یزان« )

می گوید: از شیوخ طبرانی است که قابل اعتماد نیست.تخریج حدیث قبلا گذشت.- 2


ک\\ه در بخش نم\\از در راه خ\\دا گذش\\ت آم\\ده:سحدیث ج\\ابر فرمود: »کی از ما امشب حراست مینمای\\د؟« آنگ\\اهصپیامبر

صمردی از مهاجرین و م\ردی از انص\\ار حاض\ر ش\\دند، پی\\امبر فرمود: »در دهانه گردنه این دره باشید«، و آن دو تن: عم\اربن یاسر و عب\ادبن بش\ر بودن\د... و ح\دیث را ب\ه ط\ول آن مت\\ذکر

. این را ابن اسحاق و غیر وی روایت نمودهاند.1شدهتحمل امراض درجهاد و بيرون رفتن در راه خدا

قصه ابی بن کعب و دعایش برای تحمل تب روایتص و او از رس\\ول خ\\دا سابن عس\\اکر از ابوس\\عید

نموده، که گفت: »هرچیزی که برای مؤمن در جس\\دش برس\\د، خداوند توسط آن، از گناه\\ان وی مح\\و مینمای\\د«. ابی بن کعب

گفت: خداون\\دا، من از ت\\و میخ\\واهم ک\\ه ت\\ا ملاق\\اتت تبس همیشه در پهلوانی با جسد ابی بن کعب باشد، و او را از نم\\از، روزه، حج، عم\\\ره و جه\\\اد در راه ت\\\و من\\\ع نکن\\\د. وی را در همانج\\ایش تب س\\وار گردی\\د، و ت\\ا م\\رگ از وی ج\\دا نش\\د. موصوف در همان حالت به نماز حاضر میش\\د، روزه میگ\\رفت،

.2حج مینمود، عمره به جای میآورد و غزا میکرد سو همچ\نین ن\\زد وی و ام\\ام احم\\د و اب\ویعلی از ابوس\عید

روایت است که فرم\\ود: م\\ردی گفت: ای رس\\ول خ\دا، آی\\ا این امراضی را که به ما میرسد دیدهای، برای ما در آنه\\ا چیس\\ت؟ فرمود: »کفاره و محو کنندهان\\د«، ابی ب\\ه او گفت: اگرچ\\ه کم باش\\د؟ فرم\\ود: »اگ\\ر خ\\اری و م\\افوق آن هم باش\\د«. )راوی( میگوید: آن گه ابی ب\\ر نفس خ\\ود دع\\ا نم\\ود، ک\\ه تب از وی ت\\ا نمرده است، جدا نش\\ود، و این ک\\ه وی را از حج، عم\\ره، جه\\اد فی سبیل الله و نماز فرضی در جماعت مشغول ننم\\وده و ب\\از ندارد. او را ت\\ا این ک\\ه در گذش\\ت اگ\\ر انس\\انی لمس مینم\\ود،

(153/2. این چ\\نین در الک\\نز )3گ\\رمی اش را احس\\اس میک\\رد ( میگوید: این را امام احمد، اب\\ویعلی و20/1آمده. در الاصابه )

تخریج حدیث قبلا گذشت.- 1 - این حدیثی است مرفوع و صحیح که معنای آن در صحیحین نیز آم\\ده2

است. به مانند آن نیز از ابی بردة روایت شده اس\\ت. ابن ابی ال\\دنیا و احمد و ح\\اکم و ط\\برانی آن را روایت کرده ان\\د. این ح\\دیث چنانک\\ه در

( آمده است صحیح است.3412(، )3411»صحیح الترغیب« )(.995( و ابویعلی )3/32- حسن. احمد )3

حیات صحابه318 ابن ابی ال\\\دنیا روایت نمودهان\\\د، و ابن حب\\\ان آن را ص\\\حیح دانسته، و طبرانی آن را به نق\\ل از ابی بن کعب ب\\ه معن\\ای آن روایت نموده، و اس\\نادش حس\\ن اس\\ت. و این را ابن عس\\اکر،

( آمده روایت نموده است، و ابونعیم در2/7چنان که در الکنز ) ( از ابی بن کعب ب\\ه معن\\ای آن را روایت ک\\رده255/1الحلیه )

است.

نيزه خوردن و جراحت برداشتن در جهاد در راه خدا

صجراحت پیامبر خدا روایت نم\\وده، ک\\هس( از جن\\دب بن س\\فیان 98بخاری )ص

راه میرفت، س\\نگی ب\ه اوصگفت: در ح\الی ک\\ه رس\\ول خ\دا رسید و افتاد، و بر اثر آن انگشتش مجروح شد.

آنگه فرمود:وفي س\\بیل الل\\ه م\\ا لقیته\\\ل انت الا اص\\\بع دمیت

: »تو فقط انگشتی هستی ک\ه از ت\و خ\ون میری\\زد، وترجمهآنچه را با آن مواجه شدی در راه خدا بود«.

و تحم\\ل س\\ختیها وص( در ذک\\ر »پی\\امبر خ\\دا 27و در )ص گذشت که: دندان رباعی رسول خ\\داساذیت« در حدیث انس

در روز اح\\د شکس\\ت و س\\رش زخم برداش\\ت... ح\\دیث راص مت\\ذکر ش\\ده. این را بخ\\اری و مس\\لم و غ\\یر ایش\\ان روایت

نمودهاند.جراحت طلحه بن عبیدالله و عبدالرحمن بن عوف

نزد طیالس\\ی گذش\\ت، ک\\ه ل( در حدیث عائشه27و در )ص چ\\ون روز اح\\د ی\\اد میش\\د، میگفت: آنسوی گفت: اب\\وبکر

روزی است که همهاش برای طلحه است، بعد از آن شروع ب\\ه صحبت مینمود... و حدیث را متذکر شده، و در آن آم\\ده: آنگ\\اه

رسیدیم که دندان رباعی اش شکسته ب\ود، وصبه رسول خدا در رویش زخم برداشته بود، و درگونهاش دو حلق\\ه ازحلقهه\\ای

فرم\\ود: »ب\\ه حس\\ابصزره داخل گردی\\ده ب\\ود، رس\\ول خ\\دا بود که خون ضایع ک\\ردهسدوست تان برسید« -هدفش طلحه

بود-... و حدیث را متذکر ش\\ده، و در آن آم\\ده: بع\\د از آن ن\\زد طلحه در بعض آن حفرهها آمدیم، و متوجه ش\\دیم ک\\ه هفت\\اد و


چن\\د ن\\یزه، ت\\یر و ض\\ربه )ک\\اری شمش\\یر( خ\\ورده اس\\ت، وانگشتش قطع گردیده است، و به کارش رسیدگی نمودیم.

ابونعیم از ابراهیم بن س\\عد روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\ه من در روز احد بیست و یکسخبر رسید که عبدالرحمن بن عوف

زخم برداشته بود، و در پایش هم زخم خورده بود که بر اث\\ر آن( آمده است.77/5میلنگید. این چنین در المنتخب )

جراحت انس بن نضر بخاری -که لف\\ظ از وی اس\\ت-، مس\\لم و نس\\ائی از انس بن

روایت نمودهان\\د ک\ه گفت: عم\ویم انس بن نض\\ر درسمال\\ک جنگ بدر حاضر نبود، بنابراین گفت: ای رسول خدا، از نخستین جنگی که با مشرکین نمودی، غایب بودم، اگر خداون\\د در قت\\ال مشرکین مرا حاضر نمود، خداوند خواه\\د دی\\د ک\\ه چ\\ه میکنم؟! هنگامی روز احد فرا رسید، و مسلمانان صحنه را ره\\ا نمودن\\د، وی گفت: خداوندا، از آنچه آنها -یعنی یارانش- نمودن، مع\\ذرت خود را ب\\رایت تق\\دیم میکنم، و از آنج\\ا اینه\\ا -یع\\نی مش\\رکین- نمودند، بیزاری خود را به اعلان مینمایم، بع\\د از آن پیش رفت، و سعد بن معاذ همراهش روبرو گردید، گفت: ای سعدبن معاذ، 1واه از بوی جنت، سوگند به پروردگار نضر من ب\\وی آن را )از(

طرف احد در مییابم. سعد گفت: ای رس\\ول خ\\دا، آنچ\\ه را وی انج\\ام داد من نتوانس\\تم. انس )بن مال\\ک( میگوی\\د: م\\ا در وی هشتاد و چند ضربه شمشیر یا ج\\راحت ن\\یزه ی\\ا اص\\ابت ت\\یر را دری\\افتیم، و در ح\\الی دری\\افتیمش ک\\ه ب\\ه قت\\ل رس\\یده ب\\ود، و مشرکین وی را مثله نموده بودن\\د، و هیچ کس وی را نش\\ناخت

میگوی\\د:سجز خواهرش که او را از انگشتانش شناخت. انس ما بر این باور بودیم، یا گمان مینمودیم، که این آی\\ه درب\\اره وی

و امثالش نازل گردیده است:ه﴿ © ه© ع©ل لل منين© رج©ا ص©د©قوا م©ا ع©ه©دوا م م�من© ٱ � م� م� تا ب\\ه آخ\\ر ﴾ٱ

[.23]الاحزاب: آیه. در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که»: ترجمه

.2«با خدا بستهاند صادقانه ایستادند

- به نقل از بخاری.1

حیات صحابه320 ( آمده. و این را همچنین ام\\ام436/2این چنین در الترغیب )

به مانند آن روایت نمودهاند.ساحمد و ترمذی از انس روایتسو نزد امام احمد همچنین از طریق دیگری از انس

است که گفت: عمویم که من به نام وی نامی\\ده ش\دم، در ب\در حاض\\ر نب\\ود. میگوی\\د: این ک\\ار ب\\رایشصهمراه رس\\ول خ\\دا

صگران تمام ش\\د، و گفت: اولین غزوهای را ک\\ه رس\\ول خ\\دا حاضر شد، من از آن غایب بودم، و اگر خداوند جنگی را در م\\ا

به من نشان داد، خداوند آنچه را من صبعد همراه رسول خدا انج\\ام میدهم، خواه\\د دی\\د!! میگوی\\د: وی از ای ک\\ه غ\\یر آن را

حاض\\ر ش\\د.صبگوید پرهیز نمود، و در روز احد با رسول خ\\دا میافزاید: با سعد بن معاذ روبرو گردید، و انس به وی گفت: ای ابوعمرو کجا )میروی(؟ شگفتا چه خوش است بوی جنت!! من آن را در احد احساس میکنم. میگوید: آنگاه با ایشان جنگی\\د ت\\ا این ک\\ه کش\\ته ش\\د، و در جس\\دش هش\\تاد و چن\\د ض\\ربه )ب\\ا شمشیر(، جراحت نیزه و اصابت تیر ی\\افت ش\\د. انس میگوی\\د: خواهرش، عمهام ربیع بنت نض\\ر گفت: من ب\\رادرم را فق\\ط از

انگشتانش شناختم. و این آیه نازل گردید:هم من﴿ © ف©م ه© ع©ل لل د©قوا م©\\ا ع©ه©\\دوا منين© رج©ا ص\\© م ممن© A/ م م= ٱ � م� م� ٱ

ديلا © ©دلوا ت ©ظ و©م©ا ب ©نت هم من ي ©ه و©م ب © م ق©ض©ى ن �) م م ۥ ]الاح\\زاب: ﴾٢٣م*23].

در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که»: ترجمه با خدا بستهاند صادقانه ایس\\تادهاند، بعض\\ی پیم\\ان خ\\ود را ب\\ه آخر بردهاند، وبعضی دیگر در انتظاراند، و هرگز تغییر و تبدیلی

.«در عهد و پیمان خود ندادهاند انس میگوید: بر این باور بودند که آن آیه درباره وی ودرب\\اره

. و این را ترم\\ذی و نس\\ائی روایت1یارانش نازل گردی\\ده است نمودهاند، و ترم\\ذی گفت\\ه: حس\\ن ص\\حیح اس\\ت. این چ\\نین در

( آمده و این را همچنین طیالسی، ابن س\\عد، ابن32/4البدایه ) ح\\ارث، ابن جری\\ر، ابن المن\\ذر، ابن ابی ح\\اتم و ابنابی ش\\یبه،

( آم\\ده، روایت نمودهان\\د. و15/7مردوی\\ه، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز ) ( ن\\یز آن را روایت44/9( و بیهقی )121/1اب\\ونعیم در الحلی\\ه )

کردهاند.

( و ترمذی3/194(، احمد )1901(، مسلم )2805(،\ )4783- بخاری )2(320.)

- صحیح. حدیث گذشته.1


جراحت جعفر بن ابی طالب ص روایت نموده، که گفت: رسول خدا لبخاری از ابن عمر

را ام\یر مق\رر نم\ود، و پی\امبرسدر غزوه موته زید بن حارث\ه فرمود: »اگر زید کشته شد، جعف\\ر )ام\\یر( باش\\د، اگ\\رصخدا

جعفر کش\\ته ش\\د، عبدالل\\ه بن رواح\\ه )ام\\یر( باش\\د«. عبدالل\\ه میگوی\\د: من هم در آن غ\\زوه ب\\ا ایش\\ان ب\\ودم، جعف\\ر بن ابی طالب را جستجو نمودیم، و او را در میان کشته شدگان یافتیم، و در جسدش نود و چند ضربه )با شمش\\یر( و ت\\یر ی\\افتیم. و در روایت دیگ\\\ری از وی اف\\\زوده: و چ\\\یزی از آن هم در ط\\\رف

( آم\\ده،و این را245/4. این چ\\نین در البدای\\ه )1پش\\تش نب\\ودهمچنین طبرانی از ابن عم\ر مانن\\د آن، چن\ان ک\ه در الاص\\ابه )

( آمده، روایت کرده است. و اب\\ونعیم آن را در الحلی\\ه )238/1( نیز روایت کردهاند.26/4( و ابن سعد )117/1

جراحت سعدبن معاذ روایت نم\\وده، ک\\هسابن ابی ش\\یبه از عم\\روبن ش\\رحبیل

در روز خن\دق ت\یر خ\ورد،سگفت: هنگامی ک\ه س\\عدبن مع\اذ س نم\\ود. آنگ\\اه اب\\وبکر صخونش شروع به ریختن ب\\ر پی\\امبر

فرم\\ود:صآمد، و میگفت: وای، کمرم شکس\\ت، رس\\ول خ\\دا ه﴿ آم\\د، و گفت: س»باز ایس\\ت ای اب\\وبکر«، آنگ\\اه عم\\ر ا لل إن

جع\\\ون© ه ر© © آ إل ، »م\\\ا ب\\\رای خ\\\دا هس\\\تیم و به س\\\وی وی﴾م�و©إن( آمده.122/8برمیگردیم«. این چنین در الکنز )

مVVورد اصVVابت قVVرار گVVرفتن چشVVم ابوسVVفیان در روزطائف

روایت نم\\وده، ک\\هسابن عس\\اکر از س\\عید بن عبی\\د ثقفی را در روز ط\\ائف دی\\دم، ک\\ه درسگفت: ابوس\\فیان بن ح\\رب

بستان ابویعلی نشسته بود و میخورد، آنگاه ب\\ا ت\\یر او را زدم، و آم\\ده گفت: ایصبر چشمش اصابت نمود. بعد او نزد پی\\امبر

رسول خدا، این چشمم در راه خدا مورد اص\\ابت ق\\رار گرفت\\ه. فرم\\ود: »اگ\\ر خواس\\ته باش\\ی خداون\\د را دع\\اصرسول خ\\دا

میکنم، وآن دوب\\اره ب\\رایت ب\\ر میگ\\ردد، و اگ\\ر خواس\\ته باش\\ی )همین طور باشد و ب\\رایت( جنت اس\\ت«. گفت: جنت درس\\ت

( آمده. و این را همچنین زبیر307/5است. این چنین در الکنز )

(.4261- بخاری )1

حیات صحابه322 ( آم\\ده، روایت178/2بن بکار به مانند آن، چنان که در الک\\نز )

کرده است. هدف قرار گرفتن چشVVم قتVاده بن نعمVان و رفاعVه بن

رافع در روز بدر بغوی و ابویعلی از عاصم بن عمر بن قتاده،و او از قت\\اده بن

روایت نمودهان\\د ک\\ه: چش\\م وی در روز ب\\در ه\\دفسنعم\\ان قرار گرفت، و سیاهی آن بر گونهاش افتاد، خواستند ک\\ه آن را قطع نمایند... و ح\\دیث را ی\\ادآور ش\\ده، ک\\ه در »ب\\اب تأیی\\دات

ومددهای غیبی برای اصحاب« خواهد آمد. روایت نمودهان\\د ک\\هسب\\زار و ط\\برانی از رفاع\\ه بن راف\\ع

گفت: در روز بدر مردم بر امی\ه بن خل\ف تجم\ع نم\وده بودن\د، آنگ\\اه م\\ا ب\\ه ط\\رفش روی آوردیم. من پارچهای از زره وی را دیدم که از زیر قولش قطع گردیده ب\\ود، و در همانج\\ایش او را به شمشیر زدم، و در روز بدر به تیر زده شدم، و چشمم کن\\ده

در آن آب دهن خود را ان\\داخت، دربارهاشصشد، رسول خدا (82/6برایم دعا فرمود، و دیگر م\\را هیچ اذیت ننم\\ود. هیثمی )

میگوید: در آن عبدالعزیز بن عمران آمده، و ضعیف میباشد.قصه رافع بن خدیج و دو مرد از بنی عبدالاشهل

( حدیث یحیی بن عبدالحمید از بی بی اش گذش\\ت90در )ص به تیرزده شد. و همچنین حدیثسکه: در سینه رافع بن خدیج

( گذش\\ت89 در »تحمل زخمها و امراض« در )صسابوسائب که: مردی از بنی عبدالاشهل گفت: من و برادرم در احد حاضر ب\\ودیم، و ه\\ر دوی م\\ا مج\\روح برگش\\تیم... و ح\\دیث را مت\\ذکر شده، و در آن آمده: به خدا سوگند، ما مرکبی هم نداشتیم ک\\ه سوار شویم، و هر یک مان ب\\ه ش\\دت مج\\روح ب\\ودیم. پس ه\\ر

ب\\یرون گردی\\دیم، و زخم من از ویصدوی ما ب\\ا رس\\ول خ\\دا کمتر بود، چون وی از پا میافتاد، یک نوبت پش\\تش مینم\\ودم، و نوبتی را هم پیاده راه میرفت، تا این که به همانج\\ایی رس\\یدیم

که مسلمانان به آنجا رسیده بودند.جراحت براء بن مالک و رفتن گوشت استخوان هایش

خ\\ود راس روایت نموده، ک\\ه گفت: ب\\راء سخلیفه از انس بر آنها انداخت -یعنی بر اه\ل ب\اغ در روز قت\ال مس\یلمه-، و ب\ا آنها جنگید تا این که دروازه را باز نمود،و هشتاد و چند ج\\راحت از پرت\\\اب ت\\\یر و ض\\\ربه شمش\\\یر برداش\\\ت. بع\\\د از آن ب\\\ه


یک ماه برساقامتگاهش جهت تداوی انتقال داده شد، و خالد وی اقامت گزید. این را همچنین بقی بن مخلد در مسند خود از

(143/1خلیفه به اسناد وی به مث\ل آن، چن\ان ک\ه در الاص\ابه )آمده، روایت نموده است.

روایتس و ط\\برانی از اس\\حاق بن عبدالل\\ه بن ابی طلح\\ه نموده، که گفت: در ح\\الی ک\\ه اس\\ن بن مال\\ک و ب\\رادرش ن\\زد قلعهای از قلعههای دشمن، در )موض\\ع( حری\\ق در ع\\راق ق\\رار داش\\\تند، دش\\\منان چنگک ه\\\ایی را در زنجیره\\\ای داغ ش\\\ده میانداختند که در انسان بند میشد، و او را ب\\ه ط\\رف خ\\ود بلن\\د مینمودن\\د، آن\\ان این ک\\ار را ب\\ه ج\\ان انس نمودن\\د. آنگ\\اه ب\\راء حرکت نمود، و بر دیوار بالا رفت، بعد از آن زنجیر را به دس\\ت خود گرفت و آن ریسمان را تا این ک\\ه قط\\ع ننم\\ود، نگذاش\\ت. بعد به دست خود دید، ک\\ه اس\\تخوان های آن معل\\وم میش\\ود، و گوشتی که بر آن قرار داش\\ت رفت\\ه اس\\ت. و خداون\\د انس بن

(143/1مالک را به وسیله وی نجات داد. این چنین در الاصابه )آمده است.

ودر المجم\\ع این را از ط\\برانی ذک\\ر نم\\وده، و در آن آم\\ده: بند شد، و وی را بلندسبعضی از آن چنگکها به انس بن مالک

نمودند، تا این که از زمین بلندش کردن\\د، کس\\ی ن\\زد ب\\رادرش براء آمد، و به او گفت: به برادرت برس -این درح\\الی ب\\ود ک\\ه وی با مرد )دشمن( میجنگید-، آنگاه به سرعت آمد و ب\\ه دی\\وار خیز زد، و زنجیر را به دست خود گ\\رفت و چرخی\\د و آنه\\ا را ت\\ا آن وقت کش نم\\ود، و دس\\ت هایش دود میداد، ک\\ه ریس\\مان را قطع نمود بعد به دستهای خ\\ود دی\\د... و آن را مت\\ذکر گردی\\ده،

( میگوید: اسناد آن حسن است.325/9هیثمی )آرزوى شهادت و دعا براى آن

و آرزوی کشته شدن در راه خدا ص پیامبر روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: از رس\\ولسبخ\\اری ار اب\\وهریره

شنیدم که میگفت: »سوگند به ذاتی که جانم در دس\\تصخدا \\ف اوست، اگر ناخوشایندی نفسهای مردانی از مؤم\\نین در تخل از من، و نیافتن آنچ\\ه ایش\\ان را ب\\ر آن انتق\\ال دهم، نمیب\\ود، از

رس\\یهای ک\\ه در راه خ\\دا ب\\ه غ\\ذا میرود تخل\\ف نمیورزی\\دم.هیچ سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، دوست دارم که من در راه خدا کشته شوم، باز زنده گردانیده شوم، باز کشته شوم، باز

حیات صحابه324 زنده گردانیده شوم، باز کشته شوم، ب\از زن\ده گردانی\ده ش\وم و

.1باز کشته شوم« روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( از اب\\وهریره 133/2مس\\لم )

فرم\\ود: »خداون\\د تض\\مین نم\\وده اس\\ت، البت\\هصرسول خ\\دا برای کسی که در راه وی بیرون برود و او را فقط جهاد در راه من، ایمان به من و تصدیق رسولانم ب\\یرون نم\\وده باش\\د او از طرف من تضمین شده است، ت\\ا او را داخ\\ل جنت گ\\ردانم، ی\\ا این که وی را به همان مسکنش که از آن بیرون شده، ب\\ا آنچ\\ه از اجر و غنیمت به دست آورده برگردانم. س\\وگند ب\\ه ذاتی ک\\ه جان محمد در دست اوست، هر زخمی که در راه خداوند تعالی به انسان برسد، روز قیامت به همان شکل و هیئت خ\\ود حی\\نی که اصابت نموده بود میآید، رنگش رنگ خون میباشد، و ب\\ویش بوی مشک. سوگند به ذاتی ک\\ه ج\\ان محم\\د در دس\\ت اوس\\ت، اگر بر مسلمانان گرانی و مشقت نی\\اورم، از هیچ س\\ریهای ک\\ه\\ف ننم\\وده نمینش\\ینم، ولی در راه خدا به غزوه میرود اب\\دا تخل ف\\راخی نمیی\\ابم ت\\ا آن\\ان را انتق\\ال دهم، و آن\\ان هم ف\\راخی و\\ف ورزن\\د برایش\\ان گ\\ران توانایی نمییابند،و این ک\\ه از من تخل تمام میشود. سوگند به ذاتی که جان محم\\د در دس\\ت اوس\\ت، دوست دارم که در راه خدا غزا کنم و کشته شوم، باز غ\\زا کنم

. و ح\\دیث را2و کش\\ته ش\\وم، ب\\از غ\\ذا کنم و کش\\ته ش\\وم« (255/2همچنین امام احمد و نسائی، چنان ک\\ه در کنزالعم\\ال )

آمده روایت نمودهاند.و آرزوی شهادت س عمر

طبرانی و ابن عساکر از قیس بن ابی حازم روایت نمودهاند روزی برای م\\ردم بیانیهای ای\\رادسکه گفت: عمربن الخطاب

نمود، و در بیانیه خود گفت: در جنتهای عدن قصری اس\\ت، ک\\ه پانصد دروازه دارد، و بر هر دروازه پنج هزار حورعین اس\\ت، و

صدر آن جز نبی داخل نمیشود. بعد از آن به ق\\بر پی\\امبر خ\\دا ق\\بر.3ملتفت شده گفت: مب\\ارک ب\\ادا ب\\ه ت\\و ای ص\\احب )این(

ملتفتسس\\پس گفت: ی\\ا ص\\دیق، بع\\د از آن ب\\ه ق\\بر اب\\وبکر شده گفت: مب\\ارک ب\\ادا ب\\ه ت\\و ای اب\\وبکر. بع\\د از آن گفت: ی\\ا شهید، و به طرف نفس خ\\ود برگش\\ته گفت: ای عم\\ر ش\\هادت

(.2797- بخاری )1(.2/399( و احمد )1876- مسلم )2- به نقل از مجمع الزوائد.3


چگونه به تو خواهد رسید؟ بعد از آن گفت: هم\\ان ذاتی م\\را از مکه به هجرت مدینه خارج گردانی\\د، قادراس\\ت ک\\ه ش\\هادت را

(275/7هم ب\\ه س\\ویم س\\وق ده\\د. این چ\\نین در کنزالعم\\ال ) ( از ط\\برانی اف\\زوده: ابن55/9آم\\ده. و در مجم\\ع الزوائ\\د )

گفت: خداوند آن را به طرف وی به دس\\ت ب\\دترینسمسعود خلق خود، غلام و برده مغیره سوق داد. هیثمی میگوی\\د: رج\\ال وی رج\\ال ص\\حیح اند، غ\\یر از ش\\ریک نخعی ک\\ه ثق\\ه اس\\ت، و

دربارهاش اختلاف وجود دارد. س روایت نم\\وده )ک\\ه عم\\ر سبخ\\اری از اس\\لم از عم\\ر

میگفت(: خداوندا! ش\\هادت را در راهت ب\\رایم نص\\یب فرم\\ا، و . این را اس\\ماعیلی از1 بگ\\ردانصمرگم را در مدین\\ه رس\\ولت

ش\\\نیدم ک\\\هس روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: از عم\\\ر لحفصه میگفت: خداوندا! از تو کشته شدن در راهت، و وفات در ش\\هر نبی ات را مسئلت دارم. حفصه میگوی\\د: پرس\\یدم: این چگون\\ه ممکن است؟ گفت: خداوند وقتی که بخواهد آن را میآورد. این

( آمده.71/4چنین در فتح الباری )عبدالله بن جحش و آرزوی شهادت

ط\\برانی از س\\عد بن ابی وق\\اص روایت نم\\وده، ک\\ه عبدالل\\ه در روز احد به او گفت: آی\\ا خداون\\د را دع\\ا نمیک\\نی؟ بجحش

آنگاه هردو در ناحیهای خلوت شدند، و س\\عد دع\\ا نم\\وده گفت: پروردگارا! وقتی که با دشمن روبرو شدم، مرد بسیار جنگجو و خشمناک را ب\\ر من روب\\رو گ\\ردان، ک\\ه ب\\ا او بجنگم و هم\\راهم بجنگد، بعد از آن کامیابی بر وی را برایم نص\\یب گ\\ردان، ت\\ا ب\\ه

را بگ\\یرم، و عبدالل\\ه بن جحش2قت\\ل رس\\انمش و تجه\\یزاتش آمین گفت. بعد از آن عبدالل\\ه فرم\\ود: ب\\ار خ\\دایا! م\\رد بس\\یار خشمگین و بسیار جنگجو را نصیبم بگردان، که ب\\ا او ب\\ه خ\\اطر تو بجنگم و با من بجنگد، و بعد از آن مرا بگیرد و بینی و گوشم را قطع نماید، و چون فردا با تو روبرو شدم، بگ\\ویی: کی بی\\نی و گوشت را بری\ده اس\ت؟ بگ\\ویم: در راه ت\و و رس\ولت چ\نین شده است. و تو بگویی: راست گفتی. سعد گفت: ای فرزن\دم، دعای عبدالله بن جحش از دعای ت\\و به\\تر ب\\ود، چ\\ون وی را در

(.1890- بخاری )1 - در روایت سلب استعمال شده است، که شامل گرفتن جام\\ه، س\\لاح2

شتر کسی نیز میشد. م.

حیات صحابه326آخر روز دیدم که بینی و گوشش در تاری آویزان بودن\\د. هیثمی )

( میگوید: رج\\ال وی رج\\ال ص\\حیح اند. و این چ\\نین این را301/9 ( آمده، و ابن وهب، چنان ک\\ه287/2بغوی، چنان که در الاصابه )

207/6( آمده، روایت نمودهان\د، و بیهقی )274/2در الاستیعاب ) را روایت کرده اس\\ت. و این چ\\نین این را اب\\ونعیم در( مثل آن

( روایت نموده، ج\\ز این ک\\ه وی دع\\ای س\\عد را109/1الحلیه )ذکر نکرده، و به دعای عبدالله کتفا نموده است.

( از سعید بن مسیب روایت نم\\وده ک\\ه200/3این را حاکم ) گفت: بار خدایا! من به تو س\\وگندسگفت: عبدالله بن جحش

یاد میکنم، که فردا با دشمن روبرو شوم، و آنه\\ا م\\را بکش\\ند و بعد از آن شکمم را پاره نمایند و بینی و گوشم را ببرند، بع\\د از آن از من بپرس\\ی ک\\ه این چ\\را؟ بگ\\ویم: در راه ت\\و. س\\عید بن مسیب میگوید: من امیدوارم، خداوند آخر س\\وگند وی را چن\\ان

در اینکه اول سوگندش وفا نم\\ود، وف\\ا نمای\\د. ح\\اکم میگوی\\د: نمیبود به شرط بخ\اری و مس\لم ص\حیح ب\ود.1حدیث اگر ارسال

ذهبی میگوید: مرسل صحیح است. این چنین این را ابن ش\\اهین، ( آم\ده، و287/2و ابن المبارک در الجهاد، چنان ک\ه در الاص\ابه )

( روایت نمودهاند.63/3( و ابن سعد )109/1ابونعیم در الحلیه )

براء بن مالک و آرزوی شهادت ص روایت نموده، که گفت: رس\\ول خ\\دا سابونعیم از انس

کهنه که ب\\ه وی توج\\ه واعتن\\ایی2فرمود: »بسا صاحب دو جامه صورت نمیگیرد، اگر بر خداوند قسم خورد، خداون\\د س\\وگندش را به جای میکن\\د، از جمل\\ه آنه\ا ب\\راء بن مال\\ک اس\\ت«. در روز تس\\تر وق\\تی ک\\ه م\\ردم شکس\\ت خوردن\\د گفتن\\د: ای ب\\راء، ب\\ر پروردگارت قسم یاد کن. گفت: )پروردگارا، ب\\ر ت\\و س\\وگند ی\\اد

(، که آنها را دستهای بسته به دست م\\ا بین\\دازی، و م\\را3نمودم به نبی خود ملحق بگردانی، )راوی( میگوی\\د: و وی ب\\ه ش\\هادت

( آمده. و ترمذی مانند این را،11/7. این چنین در الکنز )4رسید( آمده، روایت کرده است.144/1چنان که در الاصابه )

- مرسل بودن. م.1 - هدف پیراهن و تنبان است، که در آن زمان ب\\ه ش\\کل ی\\ک ازار و ی\\ک2

چادر استعمال میشد. م.- این و کلمه بعدی داخل قوس از الاصابه نقل شده است.3(.1/530- صحیح. ابونعیم در »الحلیة« )4


روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( آن را از انس 291/3ح\\اکم ) فرمود: »چ\\ه بس\\ا ض\عیف مستض\\عف دارای دوصرسول خدا

جامه کهنه، که اگر به خدا قس\\م بخ\\ورد، خداون\\د س\\وگندش را وفا مینماید، از جمله آنها براء بن مالک است«، براء با گ\\روهی از مشرکین روبرو گردید، - این در حالی ب\\ود ک\\ه مش\\رکین ب\\ر مس\\لمانان ض\\ربه وارد نم\\وده بودن\\د - و مس\\لمانان گفتن\\د: ای

گفته است: »اگر تو بر خداوند سوگند ی\\ادصبراء، رسول خدا کنی، قسمت را وفا میکند«. بنابراین بر پروردگارت سوگند ی\\اد نما. وی گفت: پروردگارا! بر تو سوگند ی\\اد نم\\ودم، ک\\ه آنه\\ا را دست بسته نصیب ما بگردانی، و بعد از آن بر قنطره سوس با هم روبرو شدند، و بر مسلمانان ضربه وارد نمودند. مس\\لمانان ب\\ه وی گفتن\\د: ای ب\\راء ب\\ر پروردگ\\ارت س\\وگند ی\\اد کن. گفت: پروردگارا" بر تو سوگند یاد نمودم، که آنها را دستهای بسته، به دست ما بیندازی، و مرا به نبی خود ملحق گ\\ردانی، همین ب\\ود

. حاکم1که آنها به دست ایشان افتادند، و براء به شهادت رسید ( میگوی\\د: این ح\\دیث ص\\حیح الاس\\ناد اس\\ت،و بخ\\اری292/3)

مسلم روایتش ننمودهاند. ذهبی میگوید ص\\حیح اس\\ت. اب\\ونعیم( به مانند آن روایت کرده است.7/1این را در الحلیه )

حممه و آرزوی شهادت اب\\وداود، مس\\دد، ح\\ارث، ابن ابی ش\\یبه و ابن المب\\ارک از طریق حمید بن عبدالرحمن حمیری روایت نمودهاند که: م\ردی

که به او حممه گفته میشد، در زمان عمرصاز اصحاب پیامبر به جنگ اصبهان رفت، و گفت: بار خدایا! حممه میپندارد کهس

لقائ تو را دوست دارد. بار خدایا! اگر وی صادق باشد، صدق و راست گویی اش را ثابت بگردان، و اگ\\ر دروغگ\\و باش\\د وی را اگرچه بد بیند، به آن برسان... الح\\دیث، و در آن آم\\ده: وی ب\\ه شهادت رسید، و ابوموسی گفت: وی شهید است. این چنین در

( آمده است.355/1الاصابه ) و این را همچنین امام احمد روایت نم\وده، و اف\زوده اس\\ت: اگر بد بین باشد، بر وی همان عزمش را جاری کن، اگرچ\\ه ب\\د بیند. بار خدایا! حممه از این سفر خود برنگ\\ردد، همین ب\\ود ک\\ه

( وی آن را صحیح دانسته و ذهبی نیز ب\\ا292،\\ 3/292- صحیح. حاکم )1(.4571وی موافقت کرده است. نگا: »صحیح الجامع« )

حیات صحابه328 ی\\ک مرتب\\ه گفت: وی ش\\کم درد1مرگ به سراغش آمد -عف\\ان

برخاست وسشد- و در اصبهان مرد. میگوید: آنگاه ابوموسی گفت: ای مردم! به خدا سوگند، نظریه آنچه ما، در ش\\نیدگیهای

شنیدهام، و تا جایی ک\\ه م\\ا میدانیم، حمم\\هصمان، از نبی تان ( میگوی\\\د: رج\\\ال وی رج\\\ال400/9ش\\\هید اس\\\ت. هیثمی )

صحیح اند، غیر داود بن عبدالله اودی، که ثقه است و دربارهاش اختلاف میباشد. این را همچنین ابونعیم به مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه

( آمده، روایت نموده است.170/5در المنتخب )نعمان بن مقرن و آرزوی شهادت

( از معقل بن یسار روایت نموده ک\\ه عم\\ربن249/4طبری ) با هرمزان مشورت نمود و گفت: چ\\ه نظ\\ر داری،سالخطاب

از فارس شروع کنم، یا از آذربایجان، یا از اص\\بهان؟ وی گفت: فارس و آذربایجان: دو بال اند، و اصبهان سر است، اگر یک بال را قطع کنی، بال دیگر بر میخیزد، ولی اگر سر را قطع نم\\ایی،

درسهردو بال میافتد، بنابراین از سر شروع کن. آنگ\\اه عم\\ر نماز میخواندسحالی داخل مسجد گردید، که نعمان بن مقرن

و در پهلویش نشست. هنگامی که وی نماز خود را تم\\ام نم\\ود، عم\\ر گفت: من میخ\\واهم ت\\و را مق\\رر کنم. پاس\\خ داد: )ب\\ه

جمع کننده صدقات مقرر میک\\نی قب\\ول ن\\دارم، و اگ\\ر2عنوان( برای غزا مقررمی نم\\ایی قب\\ول دارم، عم\\ر گفت: ت\\و ب\\ه غ\\زا میروی. همین بود که او را به طرف اصبهان اعزام داش\\ت... و حدیث را متذکر شده، و در آن آمده: مغیره برای نعم\\ان گفت: خداوند رحمتت کناد،تیر باران به سوی مسلمانان شدید گردی\\ده است، حمله کن. گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ت\\و ص\\احب فض\\ایل و

در جنگ حاض\\ر ب\\ودم، ویصمناقب هستی، من با رسول خدا وقتی در اول روز نمیجنگی\د، جن\گ را ت\ا زوال آفت\اب ب\ه ت\أخیر میانداخت، تا این که بادها ب\\وزد، و نص\\رت ن\\ازل گ\\ردد. )راوی( میگوید: بعد از آن گفت: من بیرق خ\\ویش را س\\ه مرتب\\ه تک\\ان میدهم: در حرکت اول: هر مرد حاجت خود را مرفوع ساخت و وضو نماید، در حرکت دوم: هر مرد به سلاح و بند و اب\\زار خ\ود نگاه کند و آن را درست نماید، و در مرتبه سوم: حمله کنی\\د، و هیچ کس برای هیچ کسی توقف نکن\\د، و اگ\ر نعم\ان هم کش\\ته

دع\\ایی میکنم،لأشد کسی بر وی توقف ننماید، من به خداون\\د - وی یکی از روایان است.1- به نقل از حاکم و هیثمی.2


و هر یک شما را س\\وگند میدهم ک\\ه ب\\رای آن آمین بگوی\\د، ب\\ار خدایا! امروز برای نعمان شهادت را با نصرت مسلمانان نصیب گردان، و برای آنه\\ا فتح نص\\یب کن. وی ب\\یرق خ\\ود را ب\\ار اول تکان داد، باز بار دوم تکان داد، باز ب\\ار س\\وم آن را تک\\ان داد،و بعد زره خود را از تن بیرون آورد و حمله کرد، و نخستین کسی بود که ب\ه زمین افت\اد. معق\ل میگوی\د: من روی س\ر او آم\دم،

و بر او نشانهای گذاشتم و رفتم1آنگاه گفتارش را به یاد آوردم -و ما چون مردی را میکشتیم، یارانش را از طرف ما، ب\\ه خ\\ود

از ق\\اطر خ\\ود2مشغول میس\\اخت-، در این موق\\ع ذوالح\\اجبین افتاد، و شکمش پاره گردید، و خداوند آنان را شکست داد. بعد از آن نزد نعمان آمدم همراهم مشک ک\\وچکی ب\\ود و در آن آب وجود داشت، و توسط آن خاک را از رویش شستم. پرسید: ت\\و کیستی؟ گفتم: معقل بن یس\\ار. گفت: م\\ردم چ\\ه ک\\ار کردن\\د؟

فتح را نصیب ش\\ان نم\\ود. گفت: الحمدلله. این راگفتم: خداون\\د برای عمر بنویسید و جان به جان آفرین تسلیم کرد. و نزد طبری

روایت است... وس( همچنین از زیاد بن جبیر از پدرش 235/4) حدیث را به طول آن در واقعه نهاوند متذکر شده، و در آن آمده:

وقتی به جنگ میرفت، و در اول روز نمیجنگید، ت\\اصرسول خدا این که نماز حاضر نمیشد، و بادها نمیوزید، و جن\\گ نم\\ودن گ\\وارا نمیگردید، عجله نمیکرد، مرا نیز همین ام\\ر بازداش\\ته اس\\ت. ب\\ار خ\\دایا! من از ت\\و میخ\\واهم چش\\مم را ام\\روز ب\\ه فتحی روش\\ن\\تی ک\\ه کف\\ار ب\\دان بگردانی که در آن عزت اسلام باشد، و ب\\ه ذل ذلیل گردند، و بعد از آن مرابا نصیب نمودن شهادت به سوی خود ب\\بر، آمین بگویی\\د، -خ\\دا رحمت ت\\ان کن\\د- و م\\ا آمین گف\\تیم و

گریستیم. را ب\\ه ط\\ول آن، مثلیس و طبرانی حدیث معقل بن یس\\ار

(217/6که طبری روایت نم\\وده، روایت ک\\رده اس\\ت. هیثمی ) میگوید: رجال وی رجال ص\\حیح اند. غ\\یر از علقم\\ه بن عبدالل\\ه

( از معق\\ل293/3مزنی که ثقه است، و این را همچنین حاکم )به طول آن روایت نموده است.

رغبت و علاقمندى صحابه به مرگ و كشته شدن در راه خدا در روز بدر

- که اگر نعمان هم کشته شد کسی بر وی توقف نکند.1- وی فرمانده فارسی است.2

حیات صحابه330 قصه خیثمVVه و پسVVرش سVVعد دربVVاره قرعVVه کشی شVVان

برای خروج روایت نموده: هنگ\\امیس( از سلیمان بن بلال 189/3حاکم )

به ط\رف ب\در ب\یرون رفت، س\عدبن خیثم\ه وصکه رسول خدا پدرش هردو خواستند با وی بیرون روند، این موض\\وع ب\\ه رس\\ول

گفته ش\\د، وی دس\\تور داد ک\\ه یکی از آنه\ا ب\\یرون رون\\د،صخدا بنابراین هردو قرعه کشی نمودند، خیثم\\ه بن ح\\ارث ب\\ه پس\\رش

گفت: لابد یکی از ما باید بماند، تو با زن\انت ب\اش، س\عد بسعد گفت: اگ\\ر غ\\یر از جنت میب\\ود، حتم\\ا ب\\ا ایث\\ارگری، ت\\و را در آن ترجیح میدادم، اما من در این باره خواهان شهادت هس\\تم، همین بود که هر دوی آنها قرعه کشی کردند، و قرعه به نام سعد افت\\اد

ب\\ه ط\\رف ب\\در ب\\یرون رفت، و عم\\روبنصو او با رس\\ول خ\\دا . این را همچ\\نین ابن مب\\ارک از1عب\\دود او را ب\\ه قت\\ل رس\\انید

(25/2سلیمان و موسی بن عقبه از زهری، چنان که در الاصابه )آمده، روایت نمودهاند.

قصه شهادت عبیده بن حارث ابن عساکر از محم\\د بن علی بن حس\\ین روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: در روز ب\\در، عتب\\ه مب\\ارز خواس\\ت، آنگ\\اه علی بن ابی طالب در مقابل ولید بن عتبه برخاست، و با هم براب\\ر و ه\\ردو نوجوان بودند، و به دست خود این طور نمود، و پشت او را ب\\ر زمین زد و ب\\\ه قتلش رس\\\انید. بع\\\د از آن ش\\\یبه بن ربیع\\\ه

ب\\ه ط\\رف وی برخاس\\ت، و آنه\\ا ب\\ا همسبرخاست، و حم\\زه )برابر و مشابه بودند(، و ب\\ه دس\\ت خ\\ود اش\\اره نم\\ود، و او را کش\\ت. پس از آن عتب\\ه بن ربیع\\ه برخاس\\ت، و ب\\ه ط\\رف وی

به پا شد،و هر دوی آنها مثل این دو س\\تونسعبیده بن حارث بودن\\د، و دو ض\\ربه ب\\ه هم رد و ب\\دل کردن\\د، عبی\\ده وی را ی\\ک ضربه زد و طرف چپ گردنش را به شدت زخمی نمود، و عتبه به پای ابوعبیده، نزدیک شد و آن را با شمشیر زد و س\\اقش را

ب\\ه ط\\رف عتب\\ه بقط\\ع نم\\ود، در این موق\\ع حم\\زه و علی برگشتند، و او در حالی که زخمی بود به قتل رس\\انیدند، و عبی\\ده

در ع\\ریش انتق\\ال دادن\\د، و ن\\زد ویص را نزد رس\\ول خ\\دا س او را خوابانی\\د، و پ\\ایش را ب\\رای ویصبردن\\د، رس\\ول خ\\دا

بالش\\ت ق\\رار داد، و ب\\ه پ\\اک نم\\ودن غب\\ار از رویش پ\\رداخت. ( ذهبی می گوید: مرسل است و اس\\ناد3/189- ضعیف مرسل. حاکم )1

آن نیز ضعیف است.


عبیده گفت: -به خدا سوگند- ای رسول خدا، اگر ابوطالب )مرا میدانس\\ت ک\\ه من ب\\ه ق\\ولش از او مس\\تحقترم، ک\\ه1میدی\\د(میگوید:

ون\\ذهل عن ابنائن\\ا وال\\\حلائلونسلمه حتى نصرع حوله

: »ما محمد را تا وقتی که همه در اط\\رافش ب\\ه قت\\لترجمه نرسیم، و فرزندان و زنان خویش را فراموش نک\\نیم ب\\ه کس\\ی

فرم\\ود: »بلیصتس\\لیم نمیک\\نیم« آی\\ا ش\\هید نیس\\تم؟ پی\\امبر هستی، و من بر تو شاهدم«، بعد از آن درگذشت. رس\\ول خ\\دا

دفن نمود، و در قبرش پ\\ایین آم\\د و2 موصوف را در صفراءص . این چ\\نین در3در ق\\بر دیگ\\ری غ\\یر از وی پ\\ایین نیام\\ده است

( آمده.272/5کنزالعمال ) ( از زه\\ری روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:188/3و این را ح\\اکم )

دو ضربه را در می\\ان هم رد و ب\\دل نمودن\\د، وسعتبه و عبیده هر یک هم\\راه خ\\ود را زخمی نم\\ود )و ب\\ر زمین افکن\\د(، آنگ\\اه

ب\\\ر عتب\\\ه حمل\\\ه نمودن\\\د، و او را ب\\ه قت\\\ل بحم\\\زه و علی را انتق\\ال دادن\\د، و در ح\\الیسدوست خود عبی\\ده رسانیدند، و

آوردند، که پایش قط\\ع ش\\ده ب\\ود، و مغ\\ز آنصنزد رسول خدا آوردن\\د، گفت:صجاری بود، هنامی که عبیده را نزد رسول خ\\دا

آیا شهید نیستم؟ گفت: »بلی هستی«. عبی\\دهصای رسول خدا گفت: اگر ابوطالب زنده میبود: حتما میدانست ک\\ه من از او، ب\\ه

آنچه گفته به حقم، جایی که میگوید:4ون\\ذهل عن ابنائن\\ا والحلائلونسلمه ح\\تى نص\\رع حوله

روز احد

قصه عمر و برادرش زید، در کنار گذاشتن زره به خاطرکسب شهادت

- به نقل از البدایه، و در اصل »تو را میدی\\د« آم\\ده، و آنچ\\ه در البدای\\ه1آمده نیکوتر از آن است.

- نام وادیی است در میان مدینه و بدر.2 - ض\\عیف مرس\\ل. محم\\دبن علی بن الحس\\ین و پ\\درش علی را درک3

نکرده اند چنانکه ابوزرعه و ترمذی و دیگران گفته اند.( از زهری بصورت مرسل.3/188- ضعیف مرسل. حاکم )4

حیات صحابه332 روز اح\\د ب\هسطبرانی از ابن عمر روایت نم\وده ک\ه عم\\ر

برادرش گفت: ای برادرم، زرهام را بگیر. پاس\\خ داد: آن چن\\ان که تو شهادت را میخواهی، من نیز میخواهم، و هر دوی آنها آن

( میگوی\\د: رج\\ال وی رج\\ال298/5را ت\\رک نمودن\\د. هیثمی )( و اب\\ونعیم در الحلی\\ه )275/3ص\\حیح اند. و این را ابن س\\عد )

( مثل آن، روایت نمودهاند.367/1 قصه حمله علی بن ابی طالب برای کشته شVVدن در راه

خدا ابویعلی، ابن ابی عاصم، ب\ورقی و س\\عید بن منص\ور از علی

گفت: هنگامی که م\\ردم از رس\\ول خ\\دا روایت نمودهاند که س در روز اح\\د کن\\ار رفتن\\د، من در می\\ان کش\\ته ش\\دگان نگ\\اهص

را ندیدم، آنگاه گفتم: به خدا سوگند،صنمودم، ولی رسول خدا او کس\\ی نیس\\ت ک\\ه ف\\رار کن\\د، و در می\\ان کش\\ته ش\\دگان هم نمیبینمش، چنان میپندارم که خداوند بر ما نظر ب\\ه آنچ\\ه ک\\ردیم، غضب گردیده، و نبی خود را بلن\\د نم\\وده اس\\ت، بن\\ابراین )ب\\رای

خیری جز این نیست که بجنگم، تا کش\\ته ش\\وم، بع\\د غلاف1من( شمشیر را شکستم و بر ق\وم حمل\ه نم\ودم، و آنه\ا راه را ب\رایم

این2 در می\\ان آنه\\ا برخ\\وردمصگشودند، و ناگهان با رسول خدا ( میگوید: این112/6( آمده. هیثمی )274/5چنین در کنزالعمال )

را ابویعلی روایت نموده، و در آن محمد بن م\روان عقیلی آم\\ده، ابوداود و ابن حب\\ان وی را ثق\\ه دانس\\تهاند، و ابوزرع\\ه و غ\\یر وی

ضعیفش دانستهاند، و بقیه رجال وی رجال صحیحاند.قصه انس بن نضر

ابن اسحاق از قاسم بن عبدالرحمن بن رافع که از بنی عدی بن نجار بود روایت نموده، که گفت: انس بن نضر عم\\وی انس بن مالک نزد عم\\ر بن الخط\\اب و طلح\\ه بن عبیدالل\\ه در می\\ان

رس\\ید -ک\\ه دس\\ت روی دس\\ت شمردانی از مهاجرین و انصار نه\\اده، )متح\\یر نش\\ته( بودن\\د- گفت: چ\\را نشس\\تهاید؟ گفتن\\د:

کشته شده است. گفت: پس ب\\ا زن\\دگی بع\\د ازصرسول خدا مرده اس\\ت،صوی چه میکنید، بر خیزید و بر آنچه رسول خدا

بمیرید. س\\پس ب\\ه ط\\رف ق\\وم روی آورد، و جنگی\\د ت\\ا این ک\\ه( آمده است.34/4کشته شد. این چنین در البدایه )

- به نقل از هیثمی، و در اصل »در من« آمده.1 ( در آن محم\\د بن م\\روان العقیلی546- حس\\ن. ب\\ه روایت اب\\ویعلی )2

است که حافظ ابن حجر درباره اش می گوید: ص\\دوق اس\\ت ک\\ه دارای(.6/112اوهام است. نگا: »مجمع الزوائد« )


قصه ثابت بن دحداحه واق\\دی از عبدالل\\ه بن عم\\ار خطمی روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:

روز احد در حالی روی آورد، ک\\ه مس\\لمانانسثابت بن دحداحه پراکنده، و در حیرت بودند، آنگاه شروع به فریاد نمودن ک\\رد: ای انصار! ب\ه ط\رف من بیایی\د، ب\ه ط\رف من بیایی\د. من ث\ابت بن

کش\\ته ش\\ده باش\\د، خداون\\د زن\\دهصدحداحه هستم، اگر محمد است و نمیمیرد، در دف\\اع از دین ت\\ان بجنگی\\د، ک\\ه خداون\\د پ\\یروز گردانن\\ده و ناص\\ر شماس\\ت. در این موق\\ع تع\\دادی از انص\\ار ب\\ه ط\\رف وی برخاس\\تند، و او ب\\ا هم\\ان کس\\انی ک\\ه از مس\\لمانان همراهش بودند، شروع به حمله نم\\ود، در مق\\ابلش گ\\روه ق\\ویی ایستاد که در آن رؤسای مشرکین چ\ون خال\د بن ولی\د، عم\روبن العاص، عکرمه بن ابی جهل و ضراربن خطاب بودند، و ب\\ه جن\\گ علیهشان آغاز کردند، که در این میان خالدبن ولی\\د ب\\ر وی حمل\\ه نمود،و او را با نیزه م\ورد اص\ابت ق\رار داد و ن\یزه را ب\ه ج\انش

)ب\ه زمین( افت\اد، و1فرود برد، و او در حالی که )درگذش\ته ب\ود( آنانی که از انصار با وی همراه بودند،نیز ب\\ه قت\\ل رس\\یدند. گفت\\ه

)در آن روز( از مسلمانان بهمیشود: اینها آخرین کسانی بودند که( آمده است.195/1. این چنین در الاستیعاب )2قتل رسیدند

قصه مردی از انصار با مردی از مهاجرین و وصVVیت ویبرایش

سبیهقی در دلائل النب\\وه از طری\\ق ابن ابی نجیح از پ\\درش روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\\ردی از مه\\اجرین روز اح\\د از ن\\زد مردی از انصار در حالی عبور نمود که او در خون خود میغلتید،

کش\\ته ش\\دهصو به او گفت: ای فلان، آی\\ا میدانی ک\\ه محم\\د کش\\ته ش\\دهصاس\\ت؟ انص\\اری در ج\\واب گفت: اگ\\ر محم\\د

باشد، رسالت را ابلاغ نم\\وده اس\\ت، ش\\ما در دف\\اع از دین ت\\انبجنگید. آنگاه نازل گردید.

سو﴿ .[144]آل عمران: ﴾�و©م©ا مح©مد إلا ر© این چنین در البدای\\ه.3«و محمد فقط پیامبر است»: ترجمه

( آمده است.31/4) - این و کلمه بعدی داخل پرانتز از الاستیعاب نقل ش\\دهاند، و در اص\\ل1

کتاب: »در آن افتید« آمده. ( از طریق1/195- بسیار ضعیف. ابن عبدالبر آن را در »الاستیعاب« )2

واقدی که متروک است.(.3/248- بیهقی در »الدلائل« )3

حیات صحابه334قصه سعدبن ربیع

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:س( از زید بن ثابت 201/3حاکم ) س م\\را روز اح\\د در جس\\تجوی س\\عد بن ربی\\ع صرسول خ\\دا

فرستاد، و به من گفت: »اگ\\ر وی رادی\\دی از ط\\رف من ب\\ه او سلام برسان، و به وی بگو: رسول خدا میگوید: خ\\ود را در چ\\ه حالت مییابی؟« میگوید: من در میان کشته ش\\دگان ب\\ه گش\\ت پرداختم، و در حالی یافتمش که آخرین رمق در وی ب\\اقی ب\\ود، و مورد اصابت هفتاد ضربه، آن هم ضربه نیزه، ض\\ربه شمش\یر و اصابت تیر قرار گرفته بود. به او گفتم: ای سعد، رسول خ\\دا

به تو سلام میکند، و در مورد تو میفرماید: »برایم خبر ب\\دهص و برصکه خود را در چه حالت مییابی؟« گفت: بر رسول خدا

تو هم سلام، بگو: ای رسول خدا، من خود را در ح\\التی میی\\ابم که بوی جنت را احس\\اس میکنم، و ب\\ه ق\\ومم انص\\ار بگ\\و: اگ\\ر

برس\\اند، و در ش\\ماصخود را به رسول خ\\دا کسی )از دشمن( مژهای باشد که حرکت کند، نزد خداوند ع\\ذر و مع\\ذرتی نداری\\د.

- خداوند رحمتش کند-. حاکم میگوی\\د:1)راوی( میگوید: و جان داد این حدیث از اسناد صحیح برخوردار است، ولی بخ\\اری و مس\\لم روایتش نکردهاند. و ذه\\بی میگوی\\د: ص\\حیح اس\\ت. ب\\از ح\\اکم از

عب\\دالرحمن بنطریق ابن اسحاق روایت نموده ک\\ه عبدالل\\ه بن ابی صعصعه به روایت از پدرش برای وی حدیث بیان نمود، ک\\ه

فرمود: »چه کسی برای من خبر میآورد که س\\عدصرسول خدا بن ربی\\ع چ\ه ک\رده اس\\ت؟« و ح\دیث را مانن\د آن از وی مت\\ذکر

خبر بده کهصشده، و گفته است: سعد گفت: برای رسول خدا من در میان مردهها هستم، و به وی سلام برسان، و به وی بگ\\و: س\\عد میگوی\\د: خداون\\د از ط\\رف م\\ا و تم\\ام امت ب\\رایت ج\\زا و

. ذهبی میگوی\\د: این ح\\دیث مرس\\ل اس\\ت. و در2پاداش خیر دهد ( روایت ابن اسحاق ب\\ه ص\\ورت مکم\\ل ذک\ر ش\ده39/4البدایه )

( از یح\\یی بن س\\عید ب\\ه175است. و مالک آن را در الموطأ )صمعنای آن، به اختصار روایت نموده. این چ\\نین این را ابن س\\عد )

( از معن از مالک از یحیی به اختصار روایت کرده است.523/3ه هفت تن از انصVVار کVVه در روز احVVد بVVه شVVهادت VVقص

رسیدند

( وی آن را ص\\حیح دانس\\ته و ذه\\بی ن\\یز آن را3/201- صحیح. ح\\اکم )1تایید کرده است.

(.3/201- ضعیف مرسل. حاکم )2


روایت نم\\وده، ک\\ه وق\تی مش\رکین،سام\ام احم\د از انس را در روز احد احاطه نمودند -وی در می\\ان هفتصپیامبر خدا

فرم\\ود:صتن از انصار و یک تن از قریش قرار داشت- پیامبر »کی ایشان را از ما ب\\رمی گردان\\د، ت\\ا رفیقم در جنت باش\\د«، آنگاه مردی از انصار آمد، و جنگید ت\\ا این کش\\ته ش\\د. هنگ\\امی که ب\\از وی را احاط\\ه نمودن\\د، گفت: »کی ایش\\ان را از م\\ا ب\\ر میگرداند، ت\\ا رفیقم در جنت باش\\د«، ت\\ا ج\\ایی ک\\ه آن هفت تن

فرمود: »درباره یاران ماصهمه کشته شدند. آنگاه پیامبر خدا . این را همچنین مسلم روایت نموده است.1انصاف ننمودیم«

روایت اس\\ت ک\\ه گفت: در روز اح\\دسو نزد بیهقی از جابر شکس\\ت خوردن\\د، و ب\\ا ویصم\\ردم از اط\\راف رس\\ول خ\\دا

یازده تن از انصار و طلحه بن عبیدالله، باقی ماند، وی ب\\ر ک\\وه بلند بالا می رفت، در این ح\\الت مش\\رکین ب\\ه ایش\\ان رس\\یدند.

فرمود: »آیا کسی برای اینها نیس\\ت؟« طلح\\ه گفت:صپیامبر فرم\\ود: »ای طلح\\ه در ج\\ایتصمن ای رس\\ول خ\\دا، پی\\امبر

باش«، بعد مردی از انصار گفت: من هستم ای رس\\ول خ\\دا، و با همراهانش ک\\ه ب\\ا ویصدر دفاع از وی جنگید و رسول خدا

و پس از مدتی آن انصاری به قتل رس\\ید، وباقی بودند بلند شد، رسیدند. گفت: »آی\\ا م\\ردی ب\\رای اینه\\اصآنها باز به رسول خدا

نیست؟« طلحه چون گفت\\ه قبلی خ\\ود را تک\\رار نم\\ود. و رس\\ول چون همان قول خود را گفت. بعد مردی از انص\\ار گفت:صخدا

من هستم ای رسول خدا، وی جنگید، و همراهانش بلند میش\\دند، رسیدند، و رس\\ولصبعد او هم کشته شد، و آنها به رسول خدا

چون قول اول خود را م\داوما تک\\رار مینم\ود، و طلح\\هصخدا او را نگه میداش\\ت، وصمیگفت: من ای رسول خدا، و پیامبر

مردی از انصار برای جنگیدن از وی اج\\ازه میخواس\\ت، و او ب\\ه وی اجازه میداد، و او چون کسی که قبل از وی بود میجنگید، تا این که جز طلحه با وی کسی باقی نماند، و مش\\رکین آن دو را

گفت: »برای اینه\\ا کیس\\ت؟«صفرا گرفتند، آنگاه رسول خدا طلحه جواب داد: من، و مانند همه کسانی که قبل از وی بودند جنگی\\د، و پنجه ه\\ایش م\\ورد اص\\ابت ق\\رار گ\\رفت و گفت: آه.

فرمود: »اگر بسم الله میگفتی، ملائک ت\\و را درصرسول خدا حالی که مردم به طرفت مینگریستند، بلند میکردند، و تو را در

درصفضای آسمان ناپدید مینمودن\\د«، بع\د از آن رس\\ول خ\دا ( باب غزوه احد.1789( و مسلم )13989- احمد )1

حیات صحابه336 . این1حالی به سوی اصحاب خود بلند شد، که جم\\ع ش\\ده بودند

( آمده است.26/4چنین در البدایه )قصه شهادت یمان و ثابت بن وقش

( از محم\\ود بن لبی\\د روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:202/3حاکم ) به سوی احد ب\\یرون گردی\\د، یم\\ان بنصهنگامی که رسول خدا

جابر پدر حذیفه و ثابت بن وقش بن زععورا در قلعهها ب\\ا زن\\ان و اطفال بلند کرده شدند، یکی از آنها به دیگ\\ری، در ح\\الی ک\\ه هر دوی شان پیر و بزرگ سن بودند، گفت: پ\\در ب\\رایت نباش\\د، انتظار چه را میکشیم؟ ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ب\\رای ه\\ر یکی از م\\ا، فقط به اندازه تشنه شدن خر، ازعمرش باقی مانده. ما فق\\ط امروز )یا فردا( میمیریم، آیا شمشیرهای مان را بنگریم؟ و بعد

نپیون\\دیم؟ آنگ\\اه ه\\ردو در ح\\الی داخ\\لصب\\ه رس\\ول خ\\دا مسلمانان شدند، که مسلمانان از ایشان خبر نداشتند. ثابت بن وقش را مش\\رکین ب\\ه قت\\ل رس\\انیدند، ولی ب\\ر پ\\در حذیف\\ه شمشیرهای مسلمانان یکی پی دیگری فرود آمد، و او را ب\\دون این که بشناسند، به قتل رس\\انیدند. آنگ\\اه حذیف\\ه گفت: پ\\درم، پدرم! گفتند: به خدا سوگند، ما وی را نش\\ناختیم، و راس\\ت هم گفتند. حذیفه گفت: خداوند شما را مغفرت کند، او مهرب\\انترین

خواس\\ت ب\\رایش دیت بده\\د،صمهربانان اس\\ت، رس\\ول خ\\دا ولی حذیفه آن را به مسلمانان بخشید و صدقه نم\\ود، و این ب\\ه

. ح\\اکم میگوی\\د: این2 اف\\زودصم\\نزلت وی ن\\زد رس\\ول خ\\دا حدیث به شرط مسلم صحیح است، ولی بخاری و مسلم آن را

روایت نکردهاند. واین را ابونعیم از محمود به مانند آن، چن\ان ک\ه در المنتخب

( آمده، روایت نم\\وده، و اف\\زوده اس\\ت: بع\\د از آن ب\\ه167/5) میپیوندیم، ش\\اید خداون\\د ش\\هادت را ب\\ا رس\\ولصرسول خدا

نصیب ما بگرداند، آنگاه شمشیرهای خود را گرفتن\\د، وصخدا در حالی میان مردم داخل شدند، که کسی از آنها نمیدانست. و در آخر آن آمده: و این در منزلت و بهتری وی نزد رس\\ول خ\\دا

افزود.ص

(.236، 3/237- حسن. بیهقی در »الدلائل« )1(.3/202- صحیح. حاکم )2


3روز رجيع

قصه کشته شدن عاصم، خبیب و یاران ایشان روایت نموده، ک\\ه گفت: رس\\ول خ\\داسبخاری از ابوهریره

راس سریهای را جهت تجسس فرستاد، و عاصم بن ث\\ابت ص ب\\ر ایش\\ان ام\\یر2-که جد عاص\\م بن عم\\ربن الخط\\اب اس\\ت-

نمود، این\\ان ح\\رکت نمودن\\د ت\\ا این ک\\ه در بین عس\\فان و مک\\ه رسیدند، از آنها به قبیلهای از هذیل که بنی لحیان گفت\\ه میش\\د، خ\\بر داده ش\\د، پس در ح\\دود ص\\د تیران\\داز آنه\\ا مس\\لمانان را تعقیب نمودند، و ب\\ا دنب\\ال نم\\ودن آث\\ار )و نش\\انههای( ش\\ان ب\\ه منزلی آمدند ک\\ه در آن )س\\پاه اس\\لام( مس\\تقر ب\\ود، و در آنج\\ا هس\\تههای خرم\\ا را یافتن\\د، ک\\ه )اف\\راد س\\ریه( آن را از مدین\\ه توشه گرفته بودند. و گفتند: این خرم\\ای مدین\\ه اس\\ت، و ج\\ای پای آنها را دنبال کردند، تا این که ب\\ه ایش\\ان رس\\یدند. هنگ\امی که عاصم و ی\\ارانش از ح\\رکت ب\\از ماندن\\د به ج\\ای بلن\\دی پن\\اه بردند، آنان آمده ایشان را محاص\\ره نم\\وده گفتن\\د: در ص\\ورتی که نزد ما پایین آیید، عهد و پیمان میدهیم، که یک تن از شما را هم به قتل نرسانیم. عاصم گفت: من در ذمه و عهد کافر پایین نمیآیم. خداون\\دا! از م\\ا رس\\ولت را آگ\\اه س\\از، و ب\\ا ایش\\ان جنگیدند، تا این که عاصم را با هفت تن دیگر به ض\\رب ت\\یر ب\\ه

باقی ماندن\\د،ش 3قتل رسانیدند. و خبیب و زید و یک مرد دیگر و کفار به آنها عهد و پیمان دادند، هنگامی که برای ش\\ان عه\\د و پیمان دادند، آنها نزدشان پایین آمدن\د، وق\تی ک\ه کف\ار ب\\ه آنه\ا دست یافتند، زههای کمانهای خود را باز نمودند ایشان را ب\\دان بستند. آنگاه مرد س\\ومی ک\\ه هم\\راه آن دو ب\\ود گفت: این اول غدر و خیانت است، و از همراهی ایشان ابا ورزی\\د، آنگ\\اه او را کشاندند و تلاش کردند تا ایشان را همراهی کند، اما او این کار

را ننمود و به قتلش رسانیدند. - رجیع اسم آب قبیله هذیل است که غزوه رجیع در آنجا اتف\\اق افت\\اده3

بود. - درست این است که وی پدر بزرگش میشود، و نه جدش، چون م\\ادر2

عاصم بن عمر، جمیله دختر ثابت است، و عاصم برادر وی میباشد. ب\\ه نقل از از حاشیه کتاب و تیسیرالقاری شرح فارسی صحیح بخاری باب

غزوه الرجیع.م. - وی عبدالله بن طارق است. ب\ه نق\\ل از تیس\یرالقاری ش\رح فارس\ی3

صحیح بخاری. م.

حیات صحابه338 )بیتهای عاصم در وقت و خبیب و زید را بردند، و ایشان رادر مک\\ه فروختن\\د، خ\\بیب را پس\\ران ح\\ارث بن ع\\امر بن نوف\\ل خریداری نمودند -خبیب حارث بن عامر را در روز ب\\در ب\\ه قت\\ل رس\\انیده ب\\ود-، او نزدش\\ان اس\\یر ب\\اقی مان\\د، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه کشتنش تص\\میم گرفتن\\د، او تیغی را از یکی از دخ\\تران ح\\ارث جهت تراشیدن و اصلاح سنتهای خود ب\\ه ع\\اریت طلب نم\\ود، و آن زن ب\\ه وی ب\\ه ع\\اریت داد. )آن زن( میگوی\\د: از طفلی ک\\ه داشتم غاف\\ل ش\\دم. و طف\ل ن\\زد خ\\بیب رفت، خ\بیب او را ب\\ر رانش گذاشت، هنگامی که من وی را دیدم، به ش\\دت ترس\\یدم و هراسان شدم، و او این حالت مرا در ح\\الی ک\\ه دس\\تش تی\\غ بود درک نمود. گفت: آیا از این میترسی که وی را بکش\\م؟ -ان ش\\اءالله تع\\الی- من درص\\دد انج\\ام این ک\\ار نیس\\تم. آن زن میگفت: هیچ اسیری را هرگز بهتر از خ\\بیب ندی\\دم، او را دی\\دم از خوشه انگ\ور میخ\ورد، و در آن روز درمک\ه می\وه نب\ود، و او خود در آهن بسته بود، و آن رزقی بود که خداوند به وی داده بود. در حالی که او را از حرم به خاطر کشتن خارج نمودند گفت: مرا بگذارید تا دو رکعت نماز بگزارم، بعد از آن به طرف آنها برگشته گفت: اگر به این گمان نمیبودید ک\ه من از م\رگ ترس\\یدم، حتم\\ا زیاد نماز میگ\\زاردم، ب\\ه این ص\\ورت او نخس\\تین کس\\ی ب\\ود ک\\ه خواندن دو رکعت را در وقت کشته شدن از خ\ود ب\\ه عن\\وان ی\\ک روش و طریق\\ه به ج\\ای گذاش\\ت، و بع\\د از آن گفت: خداون\\دا! کافران را چنان هلاک و بر ب\\اد س\\از ک\\ه از جمله ش\\ان اح\\دی هم

باقی نماند، و سپس افزود: وم\\ا ان اب\\الى حين اقت\\ل مسلم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ا

على اى ش\\\\ق ك\\\\ان لل\\\\همص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رعی

وذل\\\ك في ذات الال\\\ه وانيشأ

يبارك علأوصال شلو م\\\مزع

: »وق\\تی ک\\ه مس\\لمان کش\\ته میش\\وم، پ\\روا و ب\\اکیترجمه ندارم، که بر کدام پهلو در راه خدا به قتل میرسم، این م\\رگ و کشته شدن من در راه خدا و به خاطر رضای خداست، اگر وی بخواهد به پیوندهای جسمی،که پ\\اره ک\\رده ش\\ده اس\\ت ب\\رکت میدهد«. آنگاه عقبه بن حارث به سویش برخاس\\ت، و او را ب\\ه

قتل رسانید.


قریش کسانی را به طرف عاصم فرستادند تا چیزی از جسد وی را با خود بیاورند و شناسایی اش نماین\\د )و یقین پی\\دا کنن\\د ک\\ه کش\\ته ش\\ده اس\\ت(، ب\\ه خ\\اطر این ک\\ه عاص\\م یکی از

شان را در روز بدر به قتل رس\\انیده ب\\ود، ولی خداون\\د1بزرگان زنبوره\\ا را مث\\ل اب\\ری ب\\ر وی فرس\\تاد، و او را از فرس\\تادگان ق\\ریش حم\\ایت نمودن\\د، و آنه\\ا ق\\ادر نش\\دند چ\\یزی را از وی

ب\\\ه مانن\\\د آنس( از اب\\\وهریره 145/9. این را بیهقی )2ببرند روایت نموده است. و این چنین این را عب\\دالرزاق از اب\\وهریره

( آم\\ده، روایت نم\\وده، و132/3، چن\\ان ک\\ه در الاس\\تیعاب )س صاحب الاستیعاب میگوید: بهترین اس\\نادهای ح\\دیث وی در این مورد همان است که عبدالرزاق آن را ذکر نم\\وده... و )ح\\دیث(

( مانن\\د این را112/1رامت\\ذکر ش\\ده. و اب\\ونعیم در الحلی\\ه )روایت نموده است.

ابن اس\حاق از عاص\م بن عم\ر بن قت\اده روایت نم\وده، ک\ه صگفت: پس از احد گروهی از عضل و قاره ن\زد رس\ول خ\دا

در میان م\\ا اس\\لام ظ\\اهر ش\\دهصآمده گفتند: ای رسول خدا است، همراه ما تنی چند از اصحاب خود را بفرست، که دین را به ما بیاموزاند، و قرآن را به ما تعلیم دهند، و شرایع اس\\لام را

ش\\ش تن از اص\\حابصبه ما یاد دهن\\د. بن\\ابراین رس\\ول خ\\دا خود را فرستاد... و ایشان را متذکر شده. بعد آنها هم\\راه ق\\وم بیرون شدند تا این که به رجی\\ع رس\\یدند، رجی\\ع آبیس اس\\ت از

- آنگاه قوم در مقاب\\ل ایش\\ان3هذیل در ناحیه حجاز بالای هدأه غدر نمودند، و ه\\ذیل را ب\\ر آن\\ان فری\\اد کردن\\د، مس\\لمانان ک\\ه غافل بودند و در اقامتگاه خود قرار داش\\تند، متوج\\ه ش\\دند ک\\ه مردان )هذیل( شمشیرها به دست، آنه\\ا را فراگرفتهان\\د، آنگ\\اه شمشیرهای خود را گرفتند تا با آنها بجنگند، ولی آنها گفتند: -به خ\\دا س\\وگند- م\\ا نمیخ\\واهیم ش\\ما را بش\\کیم، ولی میخ\\واهیم توسط شما از اهل مکه چیزی به دست بی\\اوریم، و ب\\رای ش\\ما عهد و پیمان خداست که شما را نکشیم، مرثدوخالد ابن بکیر و

گفتند: به خدا سوگند، ما ابدا از مشرک ن\\هشعاصم ابن ثابت عهدی را قبول میکنیم و نه هم پیمانی را.

- وی عقبه بن ابی معیط است. م.1(.43045- بخاری )2- جایی است در میان عسفان و مکه.3

حیات صحابه340 بیتهای عاصم در وقت کشته شدنش و محفوظ مان\دن جس\د

وی از مشرکینوعاصم بن ثابت گفت:

والق\\\وس فيه\\\ا وت\\\ر عنابلم\\\ا عل\\\تى وان\\\ا جل\\\د نابل

ال\\\موت ح\\ق والحي\\اه باطلها ال\\\معابل‌تزل عن صفحت

بال\\\\مرء والم\\\رء الي\\\ه آيلوك\\\ل م\\\ا حم الال\\\ه ن\\\ازل

ان ل\\\\م اق\\\اتلكم ف\\\امى هابل

و همچنين گفت:وضاله مثل الجحيم ال\\\موقدابوسليم\\\ان وريش ال\\\مقعد

اذا الن\\واجى افترش\\ت ل\\\مارعد

ومجن\\أ من جل\\د ث\\ور اج\\رد

ومن بم\\\\\\\\\\\\\\\\ا على محمد

و همچنين گفت:وك\\ان ق\\ومي معش\\را كراماابوسليم\\\\\ان ومثلي رامي

: بع\\د از آن جنگی\\د ت\\ا این ک\\ه کش\\ته ش\\د، و ه\\ردومیگوید شخص همراهش نیز کشته شدند. هنگامی ک\\ه عاص\\م ب\\ه قت\\ل

بنت س\\عدرسید، هذیلیها خواستند سرش را بگیرند و به س\\لافه بفروشند، و اوهنگامی که پسرش در روز احد توسط1بن )شهید(

عاصم کشته شد، نذر کرد که اگر سر عاصم به دس\\تش افت\\د در کاس\\ه آن ش\\راب خواه\\د نوش\\ید، ولی زنبوره\\ا وی را حم\\ایت نمودند )و مانع این ک\ار ش\دند(، و هنگ\امی ک\ه زنبوره\ا در می\ان ایشان و اوحایل واقع شدند، گفتند: بگذاری\\دش ت\\ا بیگ\\اه ش\\ود، و )زنبورها( از نزد وی بروند، و بعد از آن او را بگیریم، آنگاه خداوند در دره آب را فرستاد و عاصم را برداشت و با خ\\ود ب\\رد. عاص\\م به خداوند عهده سپرده بود ک\ه هرگ\ز مش\رکی وی را ب\ه خ\اطر پلی\\د ب\\ودنش لمس نکن\\د، و او هم مش\\رکی را لمس نمای\\د، و

- در اصل )سهیل( آمده، ولی درس\\ت و ص\\حیح هم\\ان اس\\ت ک\\ه ذک\\ر1نمودیم.


- وقتی این خبر به او رس\\ید ک\\ه: زنبوره\\ا ازسعمربن الخطاب وی حمایت نمودهاند - میگفت: خداوند بنده مؤمن را نگه میدارد، عاصم نذر نموده بود که مش\\رکی وی را لمس نکن\\د، و ن\\ه هم او ابدا در زندگی خود مشرکی را لمس نماید، پس خداوند او را پس از مرگش چنان که او در زندگی اش از این عمل اجتناب ورزی\\ده ب\\ود، حم\\ایت ک\\رد. )و از این ک\\ه ب\\ه دس\\ت مش\\رکین بیفت\\د

بازداشتش(. صقصه زید بن دثنه و آنچVVه کVVه وی در دوسVVتی پیVVامبر

گفت نرم ش\دند، ازشاما خبیب، زید بن دثنه و عبدالله بن طارق

خود رقت نشان دادند، به زندگی علاقمند گردیدن\\د وخ\\ود را ب\\ه دست خود تسلیم نمودند، و آنان ایش\\ان را اس\\یر گرفتن\\د. بع\\د آنه\\ا را ب\\ا خ\\ود ب\\ه ط\\رف مک\\ه ب\\یرون کردن\\د، و در آنج\\ا ب\\ه

رس\\یدند، عبدالل\\ه بن1فروش شان رسانیدند، وقتی ب\\ه ظه\\ران طارق دست خود را از ریسمان ب\\یرون کش\\ید و شمش\\یرش را گرفت، آنگاه مردم خود را از وی عقب داشتند و او را با س\\نگ زدند و به قتلش رس\\انیدند، و ق\\برش در ظه\\ران میباش\\د. ولی خبیب بن عدی و زید بن دثنه را به مکه آوردند، و به ق\\ریش در بدل دو اس\\یری ک\ه از ه\\ذیل در مک\\ه ب\\ود، فروختن\\د، خ\بیب را حجیربن ابی اهاب تمیمی خری\\د. و زی\\د بن دثن\\ه را ص\\فوان بن امیه، تا وی را در بدل پدرش به قت\\ل برس\\اند، ص\\فوان او را ب\\ا یکی از مولاه\\ایش ک\\ه ب\\ه او نس\\طاس گفت\\ه میش\\د، ب\\ه تنعیم فرستاد، و از حرم او را اخراج کرد تا به قتلش رساند. گ\\روهی از قریش جمع گردیدند که در میان شان ابوسفیان بن حرب نیز حضور داشت،ابوس\\فیان ب\\رای وی - هنگ\\امی ک\\ه ب\\رای کش\\ته ش\دن پیش ک\رده ش\\د - گفت: ای زی\د! ت\و را ب\ه خ\دا س\وگند میدهم، آیا دوست داری که اکنون محمد به جای تو نزد ما باش\\د وگردنش را بزنیم و تو درخانواده خود باشی؟ پاسخ داد: به خدا سوگند، من دوست ندارم اکنون محمد را در هم\\ان ج\\ایش ک\\ه در آن هست خ\\اری برس\\د و اذیتش نمای\\د، و من در خانوادهام نشسته باشم!! )راوی( میگوید: ابوسفیان میگفت: هیچ مردمی را ندی\\دم، ک\\ه کس\\ی را، چن\\ان ک\\ه اص\\حاب محم\\د، محم\\د را

- وادی است قریب مکه، و ن\\زد آن قری\\ه ایی اس\\ت ک\\ه ب\\رایش گفت\\ه1میشود، و با اضافت آن به وادی، برایش »مرظهران« میگویند.

حیات صحابه342 دوست دارند، دوست داشته باشند. )راوی( میافزاید: بعد از آن

نسطاس او را به قتل رسانید.ه حبس خVVبیب در مکVVه و حکVVایت نمVVازش در وقت VVقص

کشته شدن )راوی( میگوید: درباره خبیب بن عدی، عبدالل\\ه بن ابی نجیح برایم بیان نمود، که از ماویه کنیز آزاد کرده حجیر بن ابی اهاب -که اسلام آورده بود- برایش نقل گردیده، که گفت: خبیب ن\\زد من در خانهام حبس ب\\ود، روزی وی را دی\\دم، ک\\ه در دس\\تش خوش\\ه انگ\\وری مث\\ل س\\ر انس\\ان ب\\ود، و از آن میخ\\ورد، و

نمیدانستم که در زمین خدا انگوری باشد و خورده شود!!. ابن اسحاق میگوید: عاص\\م بن عم\\ر بن قت\\اده و عبدالل\\ه بن ابی نجیح ب\\رایم بی\\ان نم\\وده گفتن\\د: آن زن گفت: هنگ\\امی ک\\ه کشته شدن خبیب نزدیک گردی\\د، ب\\ه من گفت: ب\\رای من تیغی بفرست، تا توسط آن، خود را ب\\رای کش\\ته ش\\دن پ\\اک س\\ازم.\\ه تی\\غ دادم و گفتم: ب\\ا این )تی\\غ( میگوید: من به پس\\ری از محل نزد این مرد در این خانه داخل شو. میگوید: اندکی نگذشت ک\\هآن پسر با آن تیغ به طرف وی رفت، آنگاه گفتم: چ\\ه ک\\ردم؟ - ب\\ه خ\\دا س\\وگند- م\\رد انتق\\ام را خ\\ود را گ\\رفت، این پس\\ر را میکشد، به این صورت مردی در بدل م\\ردی میباش\\د. هنگ\\امی که تیغ را به او داد، آن را از دس\\ت وی گ\\رفت و گفت: س\\وگند به جانت، آیا مادرت از غدر من وق\\تی ک\\ه ت\\و را ب\\ا این تی\\غ ب\\ه سویم فرستاد نترسید؟! بعد راهش را باز گذاشت )به او چیزی نگفت(، ابن هاشم میگوید: گفته میشود، ک\\ه آن پس\\ر، بچ\\ه آن

زن بود. راسابن اس\\حاق میگوی\\د: عاص\\م گفت: بع\\د از آن خ\\بیب

بیرون آوردند و به تنعیم آوردند، تا به دارش بزنند، خبیب به آنها گفت: اگ\\ر خواس\\ته باش\\ید ک\\ه م\\را بگذاری\\د دو رکعت نم\\از بگزارم، این کار را بکنی\\د، گفتن\\د: بگ\\زار. آنگ\\اه دو رکعت نم\\از گزارد، و آن دو را تم\\ام ک\\رد و ب\\ه درس\\تی و نیک\\ویی آن را ادا نمود، بع\\د از آن ب\\ه ط\\رف ق\\وم روی گردانی\\ده گفت: ب\\ه خ\\دا سوگند، اگر اینطور گمان نمیکردید، که به خاطر ترس از م\\رگ و کش\ته ش\\دن ط\\ولانی نم\ودم، حتم\ا زی\\ادتر نم\\از میگ\\زاردم.

نخستین کسی بود ک\\ه س)راوی( میگوید: به این صورت خبیب آن دو رکعت )نم\\از( را در وقت کش\\ته ش\\دن ب\\رای مس\\لمانان س\\نت گذاش\\ت. میافزای\\د: بع\\د وی را ب\\ر چ\\وبی بلن\\د نمودن\\د،


هنگامی که بستهاش کردند گفت: خداوندا! ما رسالت رس\\ولت را ابلاغ نمودیم، این پگاه برای وی آنچه را بر ما انج\\ام میش\\ود برس\\ان. و بع\\د از آن ادام\\ه داد: خداون\\دا! ایش\\ان را ب\\ه ع\\دد بشمار، و به صورت پراکن\\ده ب\\ه قتلش\\ان رس\\ان، و هیچ ی\\ک از ایشان را زنده نگذار. بع\\د او را ب\\ه قت\\ل رس\\انیدند. معاوی\\ه بن ابی سفیان میگفت: در آن روز من ن\\یز در کش\\ته ش\\دن وی ب\\ا کسانی که در آن حاضر شده بودند، ب\\ا ابوس\\فیان حاض\\ر ش\\ده بودم، من ابوسفیان را دیدم که م\\را از ت\\رس دع\\ای خ\\بیب ب\\ه زمین میانداخت، آنها میگفتند: بر مردی چون دعا شود، و او ب\\ر

.1پهلویش به زمین بخوابد، دعا از وی رد میشود بو درمغازی موسی بن عقبه آمده که: خبیب و زید بن دثنه

در روزی که آنصدر یک روز به قتل رسیدند، و از رسول خدا دو کشته شدند، شنیده شد که میگفت »بر شما دو - یا بر ت\\و - سلام برسد. خبیب را قریش به قتل رسانید«. و آمده است که آنها وقتی زید بن دثنه را به دار کشیدند، به تیرش زدند، تا او را در دینش در فتنه اندازند، ولی آن عمل ج\\ز ب\\ه ایم\\ان وتس\\لیم

ذک\\ر نمودهان\\د ک\\ه: بوی نیفزود. و ع\\روه و موس\\ی بن عقبه آنها وقتی خ\\بیب را ب\\ر چ\\وب بلن\\د کردن\\د، وی را در ح\\الی ک\\ه سوگندش میدادند، ندا دادند: آیا دوست داری که محمد در جای تو باشد؟ پاسخ داد: خیر، سوگند به خداوند بزرگ!! من دوست

، و2ندارم که او مرا ب\ه خ\اری ک\\ه در ق\دمش بخلان\\د آزاد نمایده زی\\د بن دثن\\ه آنها ب\\ر وی خندیدن\\د. این را ابن اس\\حاق در قص\\

(63/4مت\\ذکر ش\\ده اس\\ت. والل\\ه اعلم. این چ\\نین در البدای\\ه )آمده است.

و اشVVعارش هنگVVام ص گفتار خVVبیب در دوسVVتی پیVVامبرکشته شدن

طبرانی حدیث عروه بن زبیر را به طول آن روایت نموده، و در آن آمده: پسران همان مشرکینی که در روز بدر کشته شده

را به قتل رس\\انیدند. هنگ\\امی ک\\ه س\\لاح را درسبودند، خبیب جان وی گذاشتند، و او بر دار زده شده ب\\ود فری\\ادش کردن\\د و

- س\\ند آن ض\\عیف مرس\\ل اس\\ت. ب\\ه روایت ابن اس\\حاق چنانک\\ه در1(.95 – 1/98»سیره ابن هشام« )

برای رهایی من، بهص: من به این راضی نیستم که رسول خدا يعنى- 2 عنوان فدیهام، خاری در قدمش فرو رود، چه رسد به این که او به جای

من باشد. م.

حیات صحابه344 س\\وگندش دادن\\د: آی\\ا دوس\\ت داری محم\\د در ج\\ای ت\\و باش\\د؟ گفت: خیر، سوگند به خداوند بزرگ!! من دوست ن\\دارم ک\\ه او م\\را ب\\ه خ\\اری ک\\ه در ق\\دمش ف\\رود رود، آزاد نمای\\د، و آنه\\ا

را ب\\ه چوب\\ه )دار( بلن\\د نمودن\\دسخندیدند. هنگامی که خ\\بیب گفت:

لق\\د ج\\مع الح\\زاب ح\\وليوالب\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\وا

قب\\\ايلهم واس\\\تجمعوا ك\\\لمجمع

وق\\\\\د جمع\\\\\وا ابن\\\\\اهمونس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\اءهم

وق\\\ربت من ج\\\ذع طوي\\\لم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\منع

الى الل\\ه اش\\كو غرب\\تي ثمكرب\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\تي

وما ارصد الاح\\زاب لي عن\\دمص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رعي

ف\\ذا الع\\رش ص\\برني علىم\\\\\\\\\\\\ا ي\\\\\\\\\\\\راد بي

عوا ل\\\حمي وق\\دبان فقد بض\\مطمعي

وذل\\\ك في ذات الال\\\ه وانيشأ

يب\\\ارك على اوص\\\ال ش\\\لوم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مزع

لعم\\ري م\\ا احف\\ل اذا مت مسلم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ا

على اى ح\\\\ال ك\\\\ان لل\\\\همض\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\جعي

( میگوی\\د: این را ط\\برانی روایت نم\\وده، در200/6هیثمی ) آن ابن لهیعه آمده، و حدیثش حسن است، و ض\\عف هم در ویوجود دارد. و ابی\\ات را ابن اس\\حاق هم، چن\\ان ک\\ه در البدای\\ه )

( آمده، ذکر نموده، و بعد از بیت اول افزوده است.67/4 وکلهم مب\\\\دي الع\\\\داوه

جاهدعلی لانی في وثاق بمض\\یع

و بعد از بیت پنجم افزوده است: وق\\\\د خ\\\\يروني الكف\\\\روال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\موت دونه

وقد ه\ملت عين\\اى من غ\\يرمج\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\زع

وما بي ح\\ذار ال\\\موت انيل\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ميت

ولكن حذاري جحم ن\\ار ملفع

باب ششم: باب جهاد345 فوالل\\\ه م\\\ا ارج\\\و اذا مت مسلم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ا

على اى جنب ك\\ان في الل\\همض\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\جعي

ولا جزع\\\\\ا اني الى الل\\\\\هفسلت بمبد للع\\دو تخش\\عام\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رجعي

روز بئر معونه

م(2قصه اصحاب بئر معونه ) بن ابی بک\\ر1ابن اسحاق از مغیره بن عب\\دالرحمن و عبدالله

بن محمد بن عم\\رو بن ح\\زم و غ\\یر این دو از اه\\ل علم روایت نموده، که گفتند: ابوبراء عامربن مالک بن جعفر ن\\یزه ب\\از ن\\زد

اس\\لام را ب\\ه ویص به مدینه آمد. رس\\ول خ\\دا صرسول خدا عرضه نمود، و او را به طرف آن فراخواند، وی نه اس\\لام آورد، و نه )از اسلام( دوری گزید، و گفت: ای محمد، اگر م\\ردانی از

به س\\ویاصحابت را به سوی اهل نجد بفرستی، و آنها ایشان را امر تو دعوت کنند، امید آن را دارم که دعوت تو را اج\\ابت کنن\\د.

فرم\\ود: »من ب\\ر آنه\\ا از اه\\ل نج\\د میترس\\م«.صرسول خ\\دا ابوبراء گفت: من آنها را امان میدهم، )پس ایش\\ان را بفرس\\ت

تا مردم را به امر تو فراخوانند(. منذربن عمروبنی ساعدی -شتاب کنندهصآنگاه رسول خدا

تن از ی\\\اران خ\\\ود از به\\\ترین3 را ب\\\ا چهل2به س\\\وی م\\\رگ- مسلمانان: حارث بن صمه، ح\\رام بن ملح\\ان از ب\\نی ع\\دی بن نجار، عروه بن اسماء بن صلت سلمی، نافع بن بدیل بن ورق\\اء

اجمعین- و ب\\ا شخ\\زاعی و ع\\امربن فه\\یره م\\ولای ابی بک\\ر - مردانی از بهترین مسلمانان فرستاد. اینها ح\\رکت نمودن\\د و در بئر معونه -که در می\\ان زمین ب\\نی ع\\امر و ریگ\\زار ب\\نی س\\لیم قرار دارد- مستقر شدند، هنگامی که در آنجا پایین آمدند ح\\رام

به سوی عامربن طفی\\لص را با نامه رسول خدا سبن ملحان - در اصل عبدالرحمن آمده، ولی درست عبدالل\\ه اس\\ت، چن\\ان ک\\ه در1

سیرت ابن هشام آمده، و ابن نصر را از روی آن تصحیح نمودهایم. - این لقب ب\\\رای وی ک\\\ه یکی از انقب\\\ای دوازده گان\\\ه اس\\\ت پس از2

« اس\\ت، وال\\\معنقليموتشهادتش اعطا شده بود، و اصل ع\\ربی آن: »معنق اسم فاعل از اعنق است.

- صحیح این است که آنها، چنان که در صحیحین آمده، هفتاد تن بودند.3

حیات صحابه346 فرستادند، وقتی که او نزدش آمد بدون این که به نامه وی نگاه کرده باشد، بر وی حمله نمود و به قتلش رس\\انید، و بع\\د از آن

فری\\اد نم\\ود، ولی آنه\\ا ازصعامر را بر ی\\اران رس\\ول خ\\دا بنی اج\\ابت آنچ\\ه او ایش\\ان را )ب\\ه ط\\رف آن( فراخوان\\ده ب\\ود اب\\ا ورزیدند، و گفتند: ما هرگز عهد و پیمان ابوبراء را که به آنها بسته و به آنها پناه داده نمیشکنیم، آنگاه قبایلی از ب\\نی س\\لیم: عص\\یه، رعل و ذکوان را بر آنها به اس\تمداد خواس\تند، و آنه\ا دع\وتش را اجابت کردند. به این صورت خارج شدند و ی\\اران رس\\ول خ\\دا را فرا گرفتند، و آنها را در جاهایش\\ان محاص\\ره نمودن\\د، وق\\تی ک\\ه

آنه\ا را دیدن\د، شمش\یرهای خ\ویش را گرفتن\د وصیاران پیامبر جنگیدند، و تا آخرین فردشان کش\ته ش\دند -خداون\د رحمت ش\ان کند-، به ج\ز کعب بن زی\د از ب\\نی دین\\ار ابن نج\\ار ک\\ه ب\\ا داش\\تن رمقی که در وجودش باقی مانده بود، و او خود را باوجود این که به شدت زخم برداشته بود از میان کشته شدگان بیرون کشید، و

زنده بود تا این که در روز خندق به قتل رسید. و در ماشی قوم عمروبن امیه ض\\مری و م\\ردی از انص\\ار از

و آنها را از این حادث\\ه ک\\ه ب\\رای ق\\وم1بنی عمرو بن عوف بود پیش آمده بود، فقط پرندگانی آگاه ک\\رد ک\\ه ب\\ر ف\\راز اردوگ\\اه چ\\رخ میزدن\\د. آن دو گفتن\\د: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، این پرن\\دگانی را شانی است، و پیش آمدند تا ببینند، متوجه شدند ک\\ه ق\\وم در میان خونهای خویش قرار دارند، و همان سوارانی که این بلا را بر آنها آوردهاند، ایستادهاند. انصاری به عمروبن امیه گفت: چه نظر داری؟ گفت: من بر آن هستم که خ\\ود را ب\\ه رس\\ول خ\\دا

برسانیم، و این خ\\بر را ب\\ه وی ب\\دهیم. انص\\اری گفت: ولیص من راضی و علاقمند نیستم تا نفس خود را از جایی که منذربن عمرو در آن کشته شده، بیرون کنم، و نمیخواهم که م\\ردان از

، آنگاه با قوم جنگید تا این که کش\\ته ش\\د، و2 دهندآن به من خبر عمرو را اسیر گرفتند. هنگامی وی به آنها خبر داد که او از مض\\ر است، عامربن طفیل آزادش نمود، و موی پیش س\\رش را بری\\د، و او را در بدل آنچه مادرش به گمان وی به گردن گرفته ب\\ود، ت\\ا

( آمده.73/4. این چنین در البدایه )3غلامی را رها سازد آزاد نمود- یعنی این دو شبانی گله و رمه مسلمانان را به دوش داشتند.1 یعنی نمیخواهم زنده باشم، تا مردم درباره وی ب\\رایم ص\\حبت نم\\وده-\\ 2

بگویند که او کشته شده است. - سند آن ضعیف مرسل است. ابن اسحاق ب\\ر اس\\اس آنچ\\ه در س\\یره3

–\\ 3/106ابن هش\\ام ) ( آم\\ده اس\\ت و همچ\\نین ط\\برانی. نگ\\ا:108


و این را همچ\\نین ط\\برانی از طری\\ق این اس\\حاق روایت ک\\رده.( میگوید: رجال وی تا به ابن اسحاق ثقهاند.129/6هیثمی )

قول حرام هنگام کشته شدن و اسلام آوردن قاتلش براثر گفتار وی

ص روایت نموده که رسول خ\\دا سبخاری از انس بن مالک ام سلیم اس\\ت- ب\\ا هفت\\اد س\\وار فرس\\تاد، و را -که برادر 1حرام

را در می\\ان س\\هصرئیس مشرکین عامر بن طفیل رسول خ\دا خصلت مختار کرده و گفته بود: برای تو اهل بادیه، و ب\\رای من اهل شهر باشد، یا این که جانشینت باشم، و ی\\ا ب\\ا دو ه\\زار تن ازاهل غطفان هم\\راهت میجنگم. و ع\امر در خان\\ه ام فلان، ب\\ه

در2طاعون مبتلا گردید و گفت: غدهای اس\\ت چ\\ون غ\\ده ش\\تر خانه زنی از آل فلان، اسب را برایم بیاورید، و در پش\\ت اس\\ب خود مرد. آنگاه حرام -برادر ام سلیم- حرکت نمود، و ی\\ک م\\رد

و مردی از ب\\نی فلان هم\\راهش ب\\ود و گفت: ش\\ما ه\\ردو3لنگ نزدیک باشید، تا من نزد ایشان ب\\روم، اگ\\ر ب\\ه من ام\\ان دادن\\د

و اگ\\ر م\\را کش\\تند، ش\\ما ن\\زد یاران ت\\ان4ش\\ما نزدی\\ک هس\\تید برگردید. حرام گفت: آیا به من امان میدهید تا رس\\الت رس\\ول

را برایتان ابلاغ کنم؟ و شروع به صحبت ب\\ا آنه\\ا نم\\ود،صخدا آنها به طرف مردی اشاره نمودند، و او از ط\\رف عقبش آم\\ده

میگوید: گمان میکنم که نیزه را در جان5او را به نیزه زد -همام(.6/129»مجمع الزوائد« )

- در بخاری در این روایت ب\\ه ع\\وض ح\\رام ک\\ه اس\\م موص\\وف اس\\ت،1 »خال\\ه«، »دایی« آم\\ده، و ش\\اید در اث\\ر س\\هو در کت\\ابت ب\\ه ع\\وض

»خاله«، »حرام« نقل شده باشد. م.- یعنی طاعون شتر.2 - در این مورد اختلافی هست، و ما با مراجعه به اص\\ل ص\\حیح بخ\\اری،3

فتح الب\\اری، تیس\\یرالقاری و حاش\\یه کت\\اب »حی\\اه الص\\حابه«، هم\\ان صورت صحیح و درست آن را در ترجمه گنجانیدیم، و اسم هم\\ان م\\رد لنگ را کعب بن زید، و اسم م\\ردی از ب\\نی فلان را من\\ذر بن محم\\د بن عقبه ذکر نمودهاند، و میتوان برای فهم بیشتر موضوع به تیسیرالقاری

( و فتح الباری شرح صحیح البخاری نوشته ابن حجر66جلد چهارم )ص( مراجعه نمود. م.387عسقلانی جلد هفتم )ص

- در تیسیرالقاری »کنتم قریبا« را، ثابت باشید ترجمه نموده است. م.4- وی یکی از راویان است.5

حیات صحابه348 الل\\ه اك\\بر! ف\\زت وربوی فرو ب\\رد- در این ح\\ال )وی( گفت: )

(، »خدا بزرگتر است، سوگند به پروردگار کعب\\ه، کامی\\ابالكعبه ، و )مشرکین( همه آنه\\ا1شدم«، و آن مرد به مشرکین پیوست

را غیر از همان لنگ به قتل رسانیدند -و وی بر سر کوهی ق\\رار داشت-، آنگاه خداوند تعالی این را بر ما نازل فرمود، و بع\\د از

«. »ما باانا لقد لقينا ربنا فرضى عنا وارضاناآن منسوخ گردید: » پروردگار مان روبرو شدیم، و وی از ما راض\\ی گردی\\د، و م\\ا را

سی صبح بر رعل و ذکوان وصراضی ساخت«. و رسول خدا بنی لحیان و عصبه، کسانی که نافرمانی خداوند و پی\\امبرش را

س و ن\\زد بخ\\اری همچ\\نین از انس 2نموده بودن\\د دع\\ا فرم\\ود. روایت است که گفت: هنگامی ک\\ه ح\\رام بن ملح\\ان -ک\\ه دایی اش بود- در روز »بئر معونه« نیزه خورد، خون را این ط\\ور )از زخم خود( گرفت، و آن را بر روی و سر خ\\ود پاش\\ید، و بع\\د از

و ن\\زد3آن گفت: س\\وگند ب\\ه پروردگ\\ار کعب\\ه، کامی\\اب ش\\دم. واقدی آمده: کسی که وی را به قتل رسانید، جب\\ار بن س\\لمای کلابی ب\\ود. میگوی\\د: وق\\تی ک\\ه وی را ب\\ه ن\\یزه زد، )او( گفت: سوگند به پروردگار کعبه کایاب شدم! بع\\د از آن جب\\ار پرس\\ید، این قول وی چه معنی میدهد: »کامیاب شدم«. گفتند: یعنی به جنت »کامیاب شدم«. جبار گفت: به خدا سوگند، راست گفت\\ه

. این چ\\نین در4است! و بعد از آن جب\\ار ب\\ر اث\\ر آن اس\\لام آورد( آمده است.71/4البدایه )

روز مؤته

گریه نمودن ابن رواحه هنگام خروج ابیVVات وی در طلبشهادت

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سابن اس\\حاق از ع\\روه بن زب\\یر لشکری را به طرف موته در جمادی الاول سالصرسول خدا

هشتم فرستاد، و زید بن حارثه را بر ایشان امیر مق\\رر نم\\ود و گفت: »اگر زید کشته شد، جعف\ر بن ابی ط\الب )ام\یر( م\ردم

« که ما آن را با اقتباس از یکی از احتمالات فتحفلحق الرجل- درباره »1 الباری ترجمه نمودیم، اختلافات و احتم\\الاتی هس\\ت ک\\ه میش\\ود ب\\رای

( و تیس\\یرالقاری جل\\د773فهم بیشتر آن به فتح الباری جل\\د هفتم )ص( مراجعه نمود. م.47چهارم )ص

(.4091- بخاری )2(.4092- بخاری )3- بسيار ضعیف. در سند آن واقدی است که متروک الحدیث است.4


است، و اگر جعفر کشته شد، عبدالله بن رواح\\ه )ام\\یر( م\\ردم است«، مردم خود را مجه\\ز س\\اختند، بع\\د از آن ب\\رای ح\\رکت آماده شدند، و تعدادشان سه هزار بود. هنگامی که خ\\روج آنه\\ا

وداع گفتن\\د، و ب\\ر آنه\\اصفرا رسید، مردم با امرای رسول خ\\دا سلام دادند، وقتی ک\ه ب\ا عبدالل\ه بن رواح\ه خ\داحافظی کردن\د، گریه نمود، گفتند: ای ابورواحه چه تو را میگریاند؟ گفت: -به خدا سوگند- نه درمن حب دنیاست و ن\\ه هم ش\\یفتگی ب\\ه ش\\ما، ولی

شنیدم که آیهای از کت\\اب خ\دا را میخوان\\د،صمن از رسول خدا آتش را در آن یاد میکند:

يا ﴿ ض\\\ م\\\ا م ك© ح© ب ©ى ر© ©\\\ان© ع©ل إلا و©ارده© ك م�و©إن منك �م ل� ﴾٧١م�.[71]مریم: و همه شما )بدون اس\\تثناء وارد جهنم میش\\وید، این»: ترجمه

.«امری است حتمی و فرمانی است قطعی از پروردگارتان و من نمیدانم که بازگشتم بعد از ورود چگون\\ه خواه\\د ب\\ود؟! مسلمانان گفتند: خداوند همراه ش\ما باش\\د، و از ش\ما حم\ایت نمای\\د، و دوب\\اره ش\\ما را ص\\الح ب\\ه ط\\رف م\\ا برگ\\رداد. آنگ\\اه

گفت:سعبدالله بن رواحه لكن\\\ني اس\\\ال ال\\\رحمنمغف\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ره

وض\\\ربه ذات ف\\\رغ تق\\\ذفالزب\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دا

او طعن\\\\ه بي\\\\دي ح\\\\رانمجه\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\زه

بحريه تنف\\ذ الاحش\\اء والكب\\دا

ح\\تی يق\\ال اذا م\\روا علىج\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دثي

ارش\\\ده الل\\ه من غ\\از وق\\درش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دا

بعد از آن قوم برای خروج آماده گردیدند، و عبدالله بن رواح\\ه آمده و با وی وداع نموده و گفت: ص نزد رسول خداس

تثبيت موس\\ى ونص\\را كال\\ذيفثبت الل\\ه م\\ا آت\\اك حسننص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\روا

اني تفرس\\ت في\\ك الخ\\يرنافله

الل\\\\ه يعلم اني ث\\\\ابت البصر

والوج\\ه من\\ه فق\\د ازري ب\\ه انت الرس\\ول فمن يح\\رم

حیات صحابه350الق\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\درنوافله

جهت مش\ایعتصسپس آنان ب\یرون رفتن\\د، و رس\ول خ\دا ایشان بیرون آمد، و با آن\\ان وداع گفت و برگش\\ت. عبدالل\\ه بن

گفت: سرواحه خلف الس\\لام على ام\\ري

ودعتهفي النخل خير مشيع وخليل

ابن رواحه وتش\\جيع م\\ردمب\\\\\\\\\\\\ه ش\\\\\\\\\\\\هادت

بعد از آن حرکت نمودند تا این که ب\\ه »مع\\ان«، از س\\رزمین شام رسیدند، و به مردم خ\\بر رس\\ید ک\\ه هرق\\ل در »م\\آب« در سرزمین بلقاء با صد هزار از رومیه\ا مس\تقر گردی\ده اس\ت، و

ب\\ه وی1ص\\دهزار تن دیگ\\ر از لخم، ج\\ذام، قین، به\\راء و بلی پیوستهاند، و مردی از بلی متعلق به قوم اراشه که به او مال\\ک بن زافله گفته میشود، امیر آنهاست. هنگ\\امی ک\\ه این خ\\بر ب\\ه مس\\لمانان رس\\ید، دو ش\\ب در »مع\\ان« جهت تب\\ادل نظ\\ر و

صمشورت در کار خود اقامت نمودند و گفتند: به رسول خ\\دا مینویسیم، و او را از شمار دشمن مان با خبر میسازیم، ی\\ا وی ما را با مردان دیگری کمک میکند، یا این ک\\ه ه\\دایتی ب\\رای م\\ا عنایت میفرماید، و ما طبق آن عمل میکنیم. آنگ\\اه عبدالل\\ه بن

م\\ردم را تش\\جیع نم\\وده گفت: ای ق\\وم - ب\\ه خ\\داسرواح\\ه سوگند - چیزی را که اکنون بد میدانید همان چیزی است که در طلب آن خارج شدهاید: شهادت. ما با م\\ردم ب\\ه ع\\دد، ق\\وت و کثرت نمیجنگیم، ما با آنها فقط با این دین میجنگیم که خداون\\د ما را به آن عزت بخشیده است، بنابراین حرکت کنی\\د، ک\\ه ج\\ز یکی از این دو نیکی نیست: یا کامیابی یا شهادت، مردم گفتن\\د:

-به خدا سوگند- ابن رواحه راست میگوید . آنگاه مردم حرکت نمودند تا این که به سر حد بلقاء رسیدند، و در همین جا بود که نیروهای هرقل )مرکب( از روم و عرب با ایشان در قریهای از قریههای بلقاء که ب\\دان »مش\\ارف« گفت\\ه میش\\د روب\\رو گردی\\د، بع\\د از آن دش\\\من نزدی\\\ک گردی\\د، و مس\لمانان ب\ه قریهای ک\ه ب\ه آن »مؤت\ه« گفت\\ه میش\د، جابج\ا شدند، و مردم در آنجا با هم روب\\رو گردیدن\\د. مس\\لمانان ب\\رای

- این قبایل پنجگانه از نصارای عرب اند.1


)مقابله با( آنها آم\\اده ش\\دند، و ب\\ه ط\\رف راس\\ت لش\\کر خ\\ود گفته میش\\د،سمردی از بنی عذره را که به او قطبه بن قتاده

گماشتند، و به ط\\رف چپ لش\\کر خ\\ود م\\ردی از انص\\ار را ک\\ه گفت\\ه میش\\د، مق\\رر نمودن\\د، بع\د از آن دوسعبای\\ه بن مال\ک

ب\\ا ب\\یرقسطرف روبرو گردیدند و جنگیدند، و زی\\د بن حارث\\ه جنگید تا این که بر اث\\ر نیزهه\ای ق\\وم ج\ان داد،صرسول خدا

گرفت، و جنگی\\د ت\\ا این ک\\ه کش\\تهسبعد از آن بیرق را جعفر شد، و جعف\\ر نخس\\تین کس\\ی از مس\\لمانان ب\\ود ک\\ه در اس\\لام

(241/4. این چ\\نین در البدای\\ه )1پاهای مرکب خود را قطع کردآمده است.

ب\\ه مث\\ل آن روایت بو ط\\برانی این را از ع\\روه بن زب\\یر گ\\رفت، و ب\\ا سنموده، و در آن آمده: بعد از آن بیرق را جعفر

آن جنگید تا این ک\\ه جن\\گ بیچارهاش س\\اخت، آنگ\\اه خ\\ود را از خود پ\\ایین افکن\\د، و پاه\\ای آن را ب\\ا شمش\\یر2اسب سرخ رنگ

سقطع نمود، و با قوم جنگید ت\\ا این ک\\ه کش\\ته ش\\د، و جعف\\ر نخستین مردی از مسلمان بود که در اسلام پاهای اسب خود را

روایت( میگوی\\د: این را ط\\برانی 157/6. هیثمی )3قط\\ع نم\\ودنموده، و رج\ال وی ت\ا ع\روه ثقهان\د. این را اب\ونعیم در الحلی\ه )

به اختصار روایت کرده است.س( از عروه 118/1 ابیVVات ابن رواحVVه در مسVVیرش دربVVاره علاقمنVVدی بVVه

شهادت روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: منسابن اسحاق از زید بن ارقم

ب\\ه س\\رسی\\تیم ب\\ودم، و زی\\ر سرپرس\\تی عبدالل\\ه بن رواح\\ه میبردم، او مرا در آن سفر پشت سر خود بر خ\\ورجین س\\واری اش بیرون نمود، به خدا سوگند از وی در همان شب، در ح\\الی که مسیر خود را میپیمود، شنیدم که ابیات خود را چنین زمزمه

مینمود: (10 – 6/ 4- ضعیف مرسل. ابن اسحاق، چنانکه در سیره ابن هشام )1

از عروه بطور مرسل آمده است. - در روایت کلمه »شقراء« آمده، ک\ه ترجم\\ه آن راب\\ه خ\اطر مراع\ات2

س\\بک و اس\\لوب ترجم\\ه »س\\رخ رن\\گ« درج نم\\ودیم، وگرن\\ه کلم\\ه »أشقر« که مونث آن »شقراء« است، »سرخ مایل ب\\ه زرد« را اف\\اده

میکند. م.- ضعیف. طبرانی از عروه بطور مرسل چنانکه در »مجم\\ع الزوائ\\د« )3

(.118/ 1( همچنینن ابونعیم در »الحلیة« )6/157

حیات صحابه352 اذا أدنيت\\\\\ني وح\\\\\\ملت

رحلىمس\\يره ارب\\ع بع\\د ال\\\حساء

ولا ارج\\\\\ع الى اهلى ورائىفش\\\\\انك انعم وخلاك ذم

وج\\\\\\\اء ال\\\\\\\\مسلمونوغ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ادروني

بارض الشام مستنهى الثواء

وردك ك\\\\\ل ذي نس\\\\\بق\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ريب

الى ال\\رحمن منقط\ع الاخ\اء

ولا نخ\\\\\\ل اس\\\\\افلها رواءهنال\\ك لااب\\الى طل\\ع بعل

: هنگامی که آنها را از وی شنیدم گری\\ه نم\\ودم، واومیافزاید مرا با دره زد و گفت: ای بخیل بدبخت، ت\\و را چ\\ه میش\\ود اگ\\ر خداوند شهادت را نصیبم گرداند؟! و ت\\و در می\\ان ه\\ردو ط\\رف

. و این را1( آم\\ده243/4پالان برگ\\ردی. این چ\\نین در البدای\\ه ) ( روایت کرده، و طبرانی آن119/1همچنین ابونعیم در الحلیه )

(158/6را از طریق ابن اسحاق از زید، چنان ک\\ه در المجم\\ع )آمده، روایت نموده است.

ابیات ابن رواحه هنگام قتال روایت نموده، ک\\ه بابن اسحاق از عباد بن عبدالله بن زبیر

گفت: پدر رضاعی ام -که از بنی مره بن عوف بود- برایم بی\\ان کش\\ته ش\\د، عبدالل\\ه بنسنم\\وده گفت: هنگ\\امی ک\\ه جعف\\ر

پرچم را گرفت، و با آن در حالی ک\\ه ب\\ر اس\\ب خ\\ودسرواحه سوار بود پیش رفت، ولی شروع ب\\ه توق\\ف ک\\ردن نم\\ود، و ب\\ه

خود اندکی تردد راه داد و میگفت:لت\\\\\\\\\\\\\نزلن او لتكرهنهاقس\\مت ي\\ا نفس لت\\نز لنه

ان اجلب الن\\\اس وش\\\دواالرنه

\\ه؟يمال اراك تكرهين الجن

ق\\\د ط\\\ال م\\\ا ق\\\د كنتمطمئنه

هل انت الا نطفه في ش\\نه

- ضعيف. در آن مجه\\ولانی هس\\تند. ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یره ابن1( آمده است.4/9هشام )


و همچنين گفت: ي\\\\\\\\\\\ا نفس ان لا تقتليت\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\موتي

ه\\ذا ح\م\\\ام ال\\\موت ق\\دص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ليت

ان تفعل\\\ فعلهم\\\ا ه\\ديتوم\\ا ت\\\منيت فق\\د اعطيت

ان\\د، بع\\د از آن پ\\ایین به\\دفش دو هم\\راهش، زی\\د و جعفر گردید. هنگامی که پایین آمد، پس\\ر عم\\ویش ب\\رایش اس\\تخوان گوشت داری را آورد و گفت: با این پشتت را محکم دار، چ\\ون ت\\و در این روزه\\ا خیلی س\\ختی دی\\دهای. او آن را از دس\\تش گرفت، و از آن با دهان خود اندکی را برداشت، آنگاه ازدح\\امی را از جمعیت را دید. و )خطاب به خود( گفت: تو مش\\غول دنی\\ا هستی؟! سپس آن را از دست خ\\ود ان\\داخت، و شمش\\یرش را

. این چ\\نین در1گرفت و جلو رفت و جنگید تا این که کش\\ته شد( آم\\ده. و این را همچ\\نین اب\\ونعیم در الحلی\\ه )245/4البدای\\ه )

( روایت نم\\وده، و همچ\\نین ط\\برانی روایت نم\\وده، و120/1( میگوید، ثقهاند.160/6رجال وی، چنان که هیثمی )

جعفر و قطع نمVVودن پاهVVای اسVVبش، و اشVVعاری را کVVههنگام کشته شدن سرود

روایت نموده، ک\\هبابن اسحاق از عباد بن عبدالله بن زبیر گفت: پدر رض\\اعی ام -او از ب\\نی م\\ره بن ع\\وف ب\\ود- و در آن غزوه -غزوه مؤته- شرکت داشت، برایم نق\\ل نم\\وده گفت: ب\\ه

نگ\\اه میکنم،سخ\\دا س\\وگند -گ\\ویی من ب\\ه ط\\رف- جعف\\ر هنگامی که از اسب سرخ رنگ خ\\ود پ\\ایین آم\\د، و پاه\\ای آن را

قطع نمود، و یا قوم جنگید تا این که کشته شد، و میگفت:\\ذا الجن\\ه واقتراب\\\ها طيب\\\\ه و ب\\\\ارد شراب\\\\\هاي\\ا حب

ك\\\\افره بعي\\\\ده انساب\\\\\هاوالروم روم قد دنا عذاب\\\ها

2على اذ لا قيته\\\ا ضراب\\\\ها

( آم\\ده اس\\ت4/11- حسن. ابن اسحاق چنانکه در س\\یره ابن هش\\ام )1(. نگ\\ا: »مجم\\ع الزوائ\\د« )1/120همچ\\نین اب\\ونعیم در »الحلی\\ة« )

6/160.)

حیات صحابه354 ( آم\\ده. و این را اب\\وداود از این244/4این چ\\نین در البدای\\ه )

( آمده، روایت کرده. و اب\ونعیم238/1وجه، چنان که در الاصابه )( روایت نموده است.118/1آن را در الحلیه )

روز يمامه

زید بن خطاب و تشجیع یارانش به ثبVVات و بVVه شVVهادت سرسیدنش ( از عمربن عبدالرحمن، که از پسران زی\\د بن227/3حاکم )

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: زی\\د بنسخطاب میباشد، از پدرش خط\\\اب در روز یمام\\\ه پ\\\رچم مس\\\لمانان را حم\\\ل مینم\\\ود، مسلمانان شکست خوردند: تا جایی که حنیف\\ه ب\\ر پی\\اده نظ\\ام غالب گردید، آنگ\\اه زی\\د بن خط\\اب میگفت: ب\\ه ط\\رف جاه\\ای خود برنگردید، پیاده نظام شکست خوردند، بعد از آن با ص\\دای بلند خود فریاد میکشید: خداوندا! من معذرت خود را به خ\\اطر ف\\رار ی\\ارانم تق\\دیم حض\\ورت میکنم، و ب\\یزاری ام را از آنچ\\ه

آوردهاند به سویت ابراز میدارم، و1مسیلمه و محکم بن طفیل با پرچم به شتاب در سینه دشمن شروع به پیشروی ک\\رد، و ب\\ا شمشیر خود حمله کرد تا این که کشته شد، رحمت خدا بر وی

سب\\اد، و پ\\رچم افت\\اد، آنگ\\اه آن را س\\الم م\\ولای ابوحذیف\\ه گرفت، و مسلمانان گفتند: ای سالم ما میترس\\یم ک\\ه شکس\\ت از طرف تو به ما برسد! گفت: اگر از ط\\رف من شکس\\تی ب\\ه سراغ تان بیاید، بدین معنی اس\\ت ک\\ه من ب\\دترین حام\\ل ق\\رآن خواهم بود!! به این ص\\ورت زی\\د بن خط\\اب در س\\ال دوازدهم

س( از عبدالرحمن 274/3هجرت کشته شد. این را ابن سعد )به مثل آن روایت نموده است.

ثابت و سالم و حفر نمودن سنگر جهت ثبات در جنگ وشهادت شان

روایتسط\\\برانی از دخ\\\تر ث\\\ابت بن قیس بن ش\\\ماس نموده... و حدیث را مت\\ذکر ش\\ده، و در آن آم\\ده: هنگ\\امی ک\\ه

مسلمانان را برای قتال اهل ارتداد به ط\\رف یمام\\هسابوبکر

( و از طریق او4/10- حسن. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )2 ( آم\\\ده اس\\\ت. ابن حج\\\ر و آلب\\\انی آن را حس\\\ن2573اب\\\وداوود )دانسته اند.

- وی فرمانده ارتش مس\\یلمه ب\\ود ک\\ه در آن جن\\گ ب\\ه دس\\ت ب\\راء بن1مالک به قتل رسید.


از جمل\\ه کس\\انیسو مسیلمه کذاب فراخواند، ثابت بن قیس بود که بدان طرف حرکت نمودند. وقتی که ب\\ا مس\\یلمه و ب\\نی حنیفه روبرو شدند، آنها مسلمانان را س\\ه ب\\ار شکس\\ت دادن\\د.

گفتن\\د: م\\ا این ط\\ور در شآنگاه ثابت و سالم مولای ابوحذیفه نمیجنگیدیم، و برای خود سنگری س\\اختندصرکاب رسول خدا

و در آن داخل شدند، و جنگیدند تا این ک\\ه ه\\ردو کش\\ته ش\\دند. ( میگوی\\د: دخ\\تر ث\\ابت بن قیس را نش\\ناختم، و322/9هیثمی )

بقیه رجال وی رجال صحیح اند. ظاهر این است که دخ\\تر ث\\ابت بن قیس صحابی است، چون گفته است: از پ\\درم ش\\نیدم. این

( ب\\\ه مانن\\\د آن روایت194/1را ابن عب\\\دالبر در الاس\\\تیعاب )نموده. و بغوی نیز این را به این اسناد چن\\ان ک\\ه، در الاص\\ابه )

( آمده، روایت کرده است.196/1 س( از محمد بن ثابت بن قیس بن ش\\ماس 88/3ابن سعد )

روایت نموده، که گفت: هنگ\\امی ک\\ه مس\\لمانان در روز یمام\\ه گفت: م\\ا در رک\\اببشکست خوردند، سالم مولای ابوحذیفه

این طور نمیک\\ردیم، آنگ\\اه ب\\رای خ\\ود س\\نگریصرسول خدا حف\\\ر نم\\\ود، و در آن ایس\\\تاد، و ب\\\یرق مه\\\اجرین در آن روز همراهش بود، و جنگید تا این که کشته شد و به درجه ش\\هادت نایل گردید، این حادث\\ه در روز یمام\\ه، س\\ال دوازدهم در زم\\ان

به وقوع پیوست - خداوند رحمتش کند.سخلافت ابوبکر فریاد عبادبن بشر بر انصار در جنگ هنگام شهادت

روایت نم\\وده،س( از ابوس\\عید خ\\دری 441/3وی همچنین ) ش\\نیدم ک\\ه میگفت: ای ابوس\\عید،سکه گفت: از عبادبن بشر

امشب چنان دیدم که گویی آسمان برایم گشوده شد، و باز ب\\ر من بسته گردی\\د، و این -ان ش\\اءالله- ش\\هادت اس\\ت. میگوی\\د: گفتم: - به خدا س\\وگند - خ\\یر را دی\\دهای. میافزای\\د من در روز یمامه به طرف وی نگاه میکردم، که بر انص\\ار فری\\اد میکش\\ید: غلاف شمشیرها را بشکنید، و از مردم ج\\دا ش\\وید، میگفت: از دیگران جدا شوید، از دیگران جدا ش\\وید. آنگ\\اه چهارص\\د تن از

\\اد بنانصار که هیچ کس دیگر همراه شان نب\\ود ج\\دا ش\\دند، و عب در پیش روی ش\\\ان ق\\\رار شبش\\ر،ابودجان\\ه و ب\\راء بن مالک رسیدند، و به شدت جنگیدن\\د،1داشتند، تا این که به دروازه باغ

و عبادبن بشر، خداون\\د رحمتش کن\\د، ب\\ه قت\\ل رس\\ید، و من در- باغ مسیلمه.1

حیات صحابه356 روی وی ض\\ربههای زی\\ادی را دی\\دم، و او را فق\\ط از نش\\انهای

شناختم که بر بدنش بود.فریاد ابوعقیل بر انصار در جنگ هنگام شهادت

( از جعف\\ربن عبدالل\\ه بن اس\\لم هم\\دانی474/3وی همچنین ) روایت نموده، که گفت: در روز یمامه نخس\\تین کس\\ی ک\\ه ازس

ب\\ود، ک\\ه ه\\دف ت\\یریقرارسمردم مجروح گردید ابوعقیل انیفی گرفت، و آن تیر درمیان هر دو شانه و قلبش اصابت نمود، و جای اصابتش را شکافت اما باعث مرگ نبود، و تیر ب\\یرون آورده ش\\د ولی بر اثر اصابت آن پهلوی چپش از کار افتاد و سس\\ت گردی\\د، این امر در ابتدای روز اتفاق افتاده بود، و او ب\\ه ط\\رف اقامتگ\\اه کشیده شد، ولی وقتی که جنگ گرم گردید و مسلمانان شکست خوردند و از اقامتگاههای خود هم )عقب( رفتند، ابوعقی\ل ک\ه ب\ر

را ش\\نید ک\\هساثر زخمش سست و ضعیف بود، معن بن ع\\دی بر انصار فریاد میزد:الله، الله، بار دیگر بر دشمن تان حمله کنی\\د، و معن سرعت به خرج میداد تا قوم را جرأت داده پیش بران\\د، و این در وقتی بود که انصار فریاد زدند: از دیگ\\ران ج\\دا ش\\وید، از دیگ\\ران ج\\دا ش\\وید. و ف\\رد ف\\رد ج\\دا ش\\ده از دیگ\\ران متم\\ایز

میگوید: آنگاه ابوعقیل برای پیوستن بگردیدند. عبدالله بن عمر به قوم خود برخاست، گفتم: ای ابوعقیل چه میخواهی، ت\\و دیگ\\ر توانایی جنگ را نداری؟! گفت: منادی اسمم را به آواز بلن\\د ص\\دا زد. ابن عمر میافزاید: گفتم: وی میگوید: ای انصار جمع شوید، و ه\\دفش مج\\روحین نیس\\ت!! ابوعقی\\ل گفت: من هم م\\ردی از انص\\ار هس\\تم، و دع\\وت او را ول\\و ب\\ه بخش\\ش ک\\ردن هم باش\\د اجابت میکنم!! ابن عمر میگوید: ابوعقی\\ل تص\\میم خ\\ود را ج\\دی نمود، و شمشیر را در ح\الی ک\ه از غلاف کش\یده ش\ده ب\ود، ب\ه دست راستش گرفت، و شروع به فریاد کردن نم\\ود: ای انص\\ار! ب\\ار دیگ\\ر حملهای چ\\ون روز ح\\نین کنی\\د، آنگ\\اه آنه\\ا -خداون\\د رحمتشان کند- همه یک جا جمع شدند، و با ش\\جاعت دادن کام\\ل به مسمانان بر دشمن یورش بردند، و به درون باغ داخ\ل ش\دند، و سپس با هم مختلط شدند، و شمشیرها در میان ما و آنه\\ا رد و

بدل گردید. ابن عمر میگوید: من ابوعقی\ل را دی\دم ک\ه دس\ت مج\روحش از شانه قطع شده به زمین افتاده بود، و خودش چهارده ج\\راحت


و دش\\من خ\\دا، 1بر تن داشت، که هر کدام آنها به حد م\\رگ ب\\ود مسیلمه به قتل رسید. ابن عمر میگوید: خود را بر ابوعقی\\ل در حالی انداختم که افتاده بود، و آخ\\رین رم\\ق در وج\\ودش ب\\اقی بود. گفتم: ابوعقیل، گفت: لبی\\ک -ولی ب\\ه زب\\ان غ\\یر روش\\ن و گرفته-، شکست از آن کیست؟ میگوی\\د: گفتم: بش\\ارت ب\\اد، و صدای خود را بلند نمودم: دشمن خدا کشته شده اس\\ت، آنگ\\اه وی انگشت خود را به طرف آسمان جهت ستایش خداوند بلن\\د

میگوی\\د: بنمود و درگذشت - خداوند رحمتش کند -. ابن عمره وی را ب\\رای عم\\ر نق\\ل نم\\ودم. بعد از این که آمدم تمام قص\\ عمر گفت: خداون\\د رحمتش کن\\د، او همیش\\ه در طلب و آرزوی شهادت بود، و ت\\ا ج\\ایی ک\\ه من میدانم از نخب\\ان اص\\حاب ن\\بی

و قدیم الاسلام بود.صمان به شهادت رسیدن ثابت بن قیس

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: هنگ\\امی ک\\هسط\\برانی از انس سم\\ردم در روز یمام\\ه شکس\\ت خوردن\\د، ب\\ه ث\\ابت بن قیس

گفتم: ای عمو آیا نمیبینی؟ و در ح\الی دری\افتمش ک\ه ب\ر خ\ود این ط\\ورصعط\\ر میزن\\د. گفت: م\\ا در رک\\اب رس\\ول خ\\دا

نمیجنگی\\دیم، ب\\ه چ\\یز ب\\دی مقاب\\ل خ\\ویش را ع\\ادت دادهای\\د، خداوندا! من به سوی تو برائت و بیزاری خ\\ود را از آنچ\\ه آنه\\ا - )مرت\\دین( - ب\\ا خ\\ود آوردهان\\د و از آنچ\\ه اینه\\ا - )مس\\لمانان( - انجام دادند اعلان مینمایم، و بعد از آن جنگید ت\\ا این ک\\ه کش\\ته

( آم\\ده، ذک\\ر195/1ش\\د. و ح\\دیث را چن\\ان ک\\ه، در الاص\\ابه ) نموده، و )صاحب الاصابه ( گفته است: این روایت در بخاری به

( میگوی\\\د: رج\\\ال وی رج\\\ال323/9اختص\\\ار آم\\\ده. هیثمی ) ( روایت نم\\وده، و ب\\ه ش\\رط235/3صحیح اند. و این را ح\\اکم )

مسلم صحیح دانسته است. و در مرسل عکرمه از ابن سعد به ( ذک\\ر اس\\ت،405/6اس\\ناد ص\\حیح، چن\\ان ک\\ه در فتح الب\\اری )

سچنین آمده: در روز یمامه مسلمانان شکست خوردند. ثابت گفت: وای بر آنها و ب\ر آنچ\ه عب\ادت میکنن\د، و وای ب\ر اینه\ا و برآنچ\\ه انج\\ام میدهن\\د. میافزای\\د: و م\\ردی را ک\\ه در رخن\\ه و شکستگی )قلعه باغ( ایستاده بود ب\\ه قت\\ل رس\\انید، و خ\\ود ن\\یز

- یعنی هرکدام آنها آنقدر شدید و کاری بود که میتوانست س\\بب م\\رگ1شود. م.

حیات صحابه358 ب\\\ه معن\\\ای آنس( از انس 44/9کش\\\ته ش\\\د. این را بیهقی )

روایت نموده است. روز يرموك

کشVVته شVVدن عکرمVVه بن ابی جهVVل بVVا چهVVار صVVدتن ازمسلمانان

روایتسیعقوب بن ابی سفیان و ابن عساکر از ثابت بنانی در فلان و فلان روز پیادهسنمودهاند که: عکرمه بن ابی جهل

ب\\ه وی گفت: این ک\\ار را نکن، چ\\ونسجنگی\\د، خال\\دبن ولی\\د کشته شدن تو بر مسلمانان گران و شدید تمام میش\\ود. گفت:

س\\ابقهایصای خال\\د، چ\\ون ت\\و هم\\راه رس\\ول خ\\دا مرا بگذار صداری، ولی من و پ\\درم از ش\\دیدترین م\\ردم ب\\ر رس\\ول خ\\دا

بودیم، و همین طور پیاده رفت تا این که کشته شد. این چنین در به مانن\\دس( از ثابت 44/9( آمده. و این را بیهقی )75/7الکنز )

آن روایت نموده است.انی از پ\\درش سو ن\\زد س\\یف بن عم\\ر از ابوعثم\\ان غس\\

در روز یرم\\وکسروایت است که گفت: عکرمه بن ابی جهل جنگی\\دم، و ام\\روز از ش\\ماصگفت: در جاهایی با رسول خ\\دا

فرار میکنم؟! بعد از آن فریاد نمود: چ\\ه کس\\ی ب\\ر م\\رگ بیعت میکن\\د؟ آنگ\\اه عم\\ویش ح\\ارث بن هش\\ام و ض\\راربن ازور ب\\ا چهارصد تن از چهرههای ش\\ناخته ش\\ده و س\\وار ک\\ار مس\\لمین

جنگیدن\\دسهمراهش بیعت نمودند، و در پیش روی خیمه خالد تا این که همه مج\\روح و زخمی ب\\ه زمین افتادن\\د، و تع\\دادی از

ب\\ود.شایشان به قتل رسید، که از جمل\\ه آنه\\ا ض\\رار بن ازور ( آمده است.11/7این چنین در البدایه )

( از سری از شعیب از سیف به اسناد36/4و این را طبری ) وی به مانند آن روایت نموده، جز این که وی گفته است: و آنها جز کسی که تندرست ماند، کشته شدند، از جمله آنها ض\\راربن

در ح\\الیس بود، میگوید: چون ص\\بح نمودن\\د عکرم\\ه سازور سر وی را ب\\رس آورده شد، خالد سکه مجروح بود، نزد خالد

ران خود گذاشته بود، که عمروبن عکرمه هم آورده شد، و سر وی را ب\\ر س\\اق )پ\\ای( خ\\ود نه\\اد، و ش\\روع ب\\ه پ\\اک ک\\ردن صورت شان نمود، و در حلقهایشان آب میچکانید، و میگفت: ن\\ه


گم\\ان مینم\\ود ک\\ه م\\ا ش\\هید1این ط\\ور نیس\\ت، ابن حنتمهنمیشویم.

در باب علاقمندی و رغبت شان ن بقیه قصههای صحابهبه کشته شدن در راه خداوند

رغبت و علاقمندی عمار بن یاسر به کشته شدن طبرانی و ابویعلی از ابوالبخ\\تری و میس\\ره روایت نمودهان\\د

در روز صفین میجنگید و کشته نمیشد، وسکه: عماربن یاسر آم\\ده میگفت: ای امیرالمؤم\\نین روز فلان و فلانسن\\زد علی

امروز است؟ و ب\ه او میگفت: این را بگ\\ذار. میگوی\د: او این را س\\\ه ب\\\ار گفت، بع\\\د از آن ش\\\یری ب\\\رایش آورده ش\\\د، و او

گفت\\ه اس\\ت: این آخ\\رین صنوشیدش، بعد گفت: رس\\ول خ\\دا نوشیدنی است که آن را از دنیا مینوشم، بعد برخاست و جنگید

( میگوید: این را ط\برانی،297/9. هیثمی )2تا این که کشته شد و ابویعلی ب\\ه اس\\نادی روایت کردهان\\د، و بعض\\ی آنه\ا عط\اءبن سائب آمده، که وی تغییر نموده بود، و بقیه رجالش ثقهاند، اما

بقیه سندها ضعیف است. روایتص یار رسول خدا سونزد طبرانی از ابوسنان دؤلی

را دی\\دم ک\\ه از غلامشساس\\ت ک\\ه گفت: عم\\اربن یاس\\ر نوش\\یدنی ای خواس\\ت، و او ج\\امی از ش\\یر را ب\\رایش آورد، و عم\\ار نوش\\یدش، بع\\د از آن گفت: خ\\دا و پی\\امبرش راس\\ت گفتهاند، امروز با دوستان با محمد و ح\\زبش ملاق\\ات میکنم....

( میگوی\\د: اس\\ناد آن298/9و ح\\دیث را مت\\ذکر ش\\ده. هیثمی )حسن است.

روایتسو نزد طبرانی از اب\راهیم بن عب\دالرحمن بن ع\وف در ص\\فین روزی ک\\ه در آنساست که گفت: از عم\\اربن یاس\\ر

ملاقات نمودم، و3درگذشت، شنیدم که فریاد مینمود: من با جبار حور عین را ازدواج کردم، امروز با دوستان، ب\\ا محم\\د و ح\\زبش

به من خبر داده اس\ت ک\ه آخ\رینصملاقات میکنم، رسول خدا ( میگوی\د: این296/9توشه ات از دنیا شیر آب\دار اس\ت. هیثمی )

را طبرانی در الاوسط، و امام احمد به اختصار روایت نمودهاند،و رجال هر دوی شان رجال صحیح اند. و بزار این را به مانن\\د آن ب\\ه

است.س- حنتمه اسم مادر عمربن الخطاب 1(.9/297( و نگا: »مجمع الزوائد« )1626- ضعیف. ابویعلی )2- با خداوند تبارک و تعالی.3

حیات صحابه360 اسناد ضعیف روایت ک\\رده اس\\ت. و در روای\\تی ن\\زد ام\\ام احم\\د

آمده که: وقتی شیر آورده شد وی خندید. بVVه شVVهادت رسVVیدن بVVراء بن مالVVک در روز عقبVVه در

فارس روایت نم\\وده ک\\ه: ن\\زدسبغوی -به اس\\ناد ص\\حیح- از انس

گفتم:2، )ب\\ه او(1براء بن مالک در حالی داخل شدم که میخواند خداوند چیز بهتری را از آن به ت\\و داده اس\\ت، گفت: آی\\ا از این میترسی که بر بسترم، بمیرم؟ ن\\ه، ب\\ه خ\\دا س\\وگند! )خداون\\د( چن\\ان نیس\\ت ک\\ه م\\را از آن مح\\روم س\\ازد، من ص\\د تن را ب\\ه تنهایی کشتهام، به غ\\یر کس\\انی ک\\ه در آن س\\هم داش\\تهام. این

( آم\\ده، و ط\\برانی ب\\ه معن\\ای آن،143/1چ\\نین در الاص\\ابه ) ( میگوی\\\د: رج\\\ال وی رج\\\ال324/9روایت نم\\\وده. هیثمی )

( ب\\ه معن\\ای آن،291/3ص\\حیح اند. و این را همچ\\نین ح\\اکم ) روایت نموده، و گفته است: این حدیث به شرط شیخین صحیح اس\\\\ت، ولی آن دو روایتش ننمودهان\\\\د. و اب\\\\ونعیم این را در

( ب\\ه مانن\\د آن روایت ک\\رده اس\\ت. و ح\\اکم350/1الحلی\\ه ) روایت نم\وده، ک\ه گفت: در روز عقب\ه درسهمچ\نین از انس

فارس -در حالی که مردم از میدان جن\گ برگش\ته بودن\د- ب\راء برخاست و اسب خ\\ود را در ح\\الی ک\\ه س\\وق داده میش\\د،س

سوار گردید، و به یاران خود گفت: مقابل خود را بر خود عادت ب\\دی دادهای\\د! و ب\\ر دش\\من حمل\\ه نم\\ود، آنگ\\اه خداون\\د ب\\رای

در آن روز ب\\\هسمس\\\لمین فتح را نص\\\یب گردانی\\\د، و ب\\\راء شهادت رسید.

گمان عمر درباره عثمان بن مظعVVون وقVVتی کVVه وفVVاتنمود و کشته نشد

سابن سعد و ابوعبید در الغریب از عبیدبن عبدالله بن عتبه روایت نمودهاند، که به وی خبر رس\\یده ک\\ه: عم\\ر بن الخط\\اب

وف\\ات نم\\ود وس گفت: هنگ\\امی ک\\ه عثم\\ان بن مظع\\ون س کش\\ته نش\\د، از دلم ب\\ه ش\\کل بی س\\ابقهای افت\\اد، و گفتم: ب\\ه طرف این شخص که از دنیا بسیار کناره گیرد بود بنگرید که باز هم مرد و کشته نشد، و عثمان همین م\\نزلت را ت\\ا آن وقت در

وفات نمود، گفتم: وای ب\\رصنفس من داشت، که رسول خدا - شعر و یا بیتی را به آواز بلند میخواند، البته هدف سرودن است، و نه1

قرائت. م.- این کلمه و کلمه بعدی داخل کمانک، به نقل از الاصابه میباشد.2


وفاتستو، بهترینها و نخبههای مان میمیرند! بعد از آن ابوبکر نمود، گفتم: وای بر تو، بهترینها و نخبههای مان میمیرن\د! آنگ\\اه عثمان در دلم ب\\ه هم\\ان منزل\\تی برگش\\ت ک\\ه قبلا در آن ق\\رار

( آمده است.240/5داشت. این چنین در المنتخب )ش شجاعت اصحاب

سشجاعت ابوبکر صدیق روایت نم\\وده، ک\\ه وی گفت: ای م\\ردم، ب\\هسبزار از علی

من خ\\بر بدهی\\د ک\\ه ش\\جاعترین م\\ردم کیس\\ت؟ گفتن\\د: ت\\و ای امیرالمؤم\\نین. گفت: من ب\\ا ه\\ر کس\\ی ک\\ه مب\\ارزه و پیک\\ار نمودهام حقم را از وی به ص\\ورت کام\\ل گرفتهام، ولی م\\را از شجاعترین مردم خبر دهید، گفتن\\د: نمیدانم، )خ\\ودت بگ\\و ک\\ه(

س\\ایه ب\\انیصکیست؟ ابوبکر. در روز بدر ما برای رسول خدا میباش\\د، ت\\ا هیچ کس ازصساختیم. گفتیم: کی با رسول خ\\دا

مشرکین به طرف وی نیای\\د؟ ب\\ه خ\\دا س\\وگند، هیچ کس\\ی ج\\ز ابوبکر به وی نزدیک نشد، او با شمشیر برهنه خویش ب\\ر ب\\الای

)حاض\\ر ب\\ه حراس\\ت گردی\\د(، ت\\ا کس\\ی ب\\هصسر پیامبر خ\\دا طرفش حمله نکند، و اگر کرد اب\\وبکر ب\\ر وی ی\\ورش ب\\رد، این

حیات صحابه362 ... و حدیث را مت\\ذکر ش\\ده، این چ\\نین1است شجاعترین مردم

( آمده است.46/9در المجمع ) سشجاعت عمربن الخطاب

روایت نم\\وده، ک\\هسابن عس\\اکر از علی بن ابی ط\\الب گفت: هر کسی را که میدانم مخفی هجرت نم\\وده اس\\ت، ج\\ز عمربن الخط\\اب، چ\\ون وی وق\\تی ک\\ه تص\\میم گ\\رفت هج\\رت نماید، شمشیر خود را ب\\ه گ\\ردن آویخت، و کم\\انش را بر ش\\انه انداخت، و تیرهایی را در دستش بیرون کشید، و آنگاه به کعب\\ه - که اشراف قریش در حیاط آن بودند - آمد و هفت بار طواف نمود، بعد از آن دو رکعت نماز نزد مقام به جای آورد، و بع\\د ب\\ه هر ی\\ک از حلقهه\\ای ایش\\ان آم\\د و گفت: رویه\\ا زش\\ت ش\\وند. کسی که میخواهد مادرش وی را گم کند، پسرش ی\\تیم گ\\ردد و همسرش بی\\وه ش\\ود، ب\\ا من در پش\\ت این وادی روب\\رو گ\\ردد، ولی هیچ کس از ایش\\\ان وی را دنب\\\ال ننم\\\ود. این چ\\\نین در

( آمده است.387/4منتخب کنزالعمال )

س شجاعت على بن ابى طالب

- آقای سیدهاشم رسولی، مترجم سیرت ابن هشام به زب\\ان فارس\\ی،1 (، چ\\اپ چه\\ارم، انتش\\ارات کتابخان\\ه1( حاش\\یه)26در جل\\د دوم، )ص

، در قبال همراه بودن ابوبکر با1368اسلامیه خیابان پامنار، طبع سال در عریش، در غزوه بدر چنین ابراز نظر نم\\وده اس\\ت:صرسول خدا

»عریش برای افرادی چون ابوبکر ج\\ای امن و بی خط\\ری ب\\ود و جهت این که ابوبکر میدان جنگ را رها ک\\رده ب\\ود و خ\\ود را در آن ج\\ای امن

گفتار ممل\\و از کین\\ه انداخته بود معلوم نشده«. این صکنار رسول خدا به خاطر ارتب\\اط آن ب\\ا ق\\ولصو حسد وی را در قبال یاران رسول خدا

تذکر دادیم، تا خوانندگان خود در مورد قض\\اوت کنن\\د، و ت\\ذکر سعلی این نکته را ضروری میدانیم که آقای رسولی، نه این که کتاب معتمد و سیرت مشهور ابن هشام را که یکی از مراج\\ع اه\\ل س\\نت و جم\\اعت میباشد، درست ترجمه ننموده، و امانت علمی را در ترجمه آن رع\\ایت نکرده، و در اکثر جاه\\ا م\\رتکب غلطه\\ای ف\\احش ش\ده، و کت\\اب را آن طوری که دلش خواسته ترجمه نموده، بلک\\ه زه\\ر پاش\\یهای کش\\ندهای هم در حواشی و ترجمه خود داشته است، که ص\\حبت از هم\\ه آنه\\ا در این مقام به درازا میکشد، بر این اساس خوانندگان محترم آن کتاب به صورت جدی بر حذر باشند، تا نشود خدای ناخواسته در منجلابی غ\\رق

شوند، که مترجم آن کتاب مقدس غرق در آن است. م.


شعر علی بعد از واقعه احد در ل روایت نموده، که گفت: علی نزد فاطمهسبزار از جابر

روز احد آمد و گفت: افاطم ه\\اك الس\\يف غ\\ير

ذميمفلس\\ت ب\\ر عدي\\د ولا بل\\ئيم

لق\\\\\\\د ابليت فييلعمرنص\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ر احمد

ومرض\\\اه رب بالعب\\\اد عليم

فرمود: »اگ\\ر ت\\و خ\\وب و نیک\\و جن\\گ نم\\ودهصرسول خدا باش\\ی، س\\هل بن ح\\نیف و ابن ص\\مه )هم( خ\\وب ونیک\\و جن\\گ

آن را1نمودهان\\\د«. -و دیگ\\\ری را هم مت\\\ذکر ش\\\د ک\\\ه معلی گفت: ای محم\\د ت\\و را÷فراموش نموده است-. آنگاه جبرئیل

صب\\ه پ\\درت - ک\\ه این )وقت( مواس\\ات اس\\ت. رس\\ول خ\\دا گفت: و÷فرمود: »ای جبرئیل وی ازمن است«. آنگاه جبرئیل

( میگوی\\د: در این122/6. هیثمی )2من از ش\\ما دو نف\\ر هس\\تم معلی بن عبدالرحمن واسطی آمده، ک\\ه ج\\دا ض\\عیف اس\\ت. و

ابن عدی میگوید: امید دارم که بر وی باکی نباشد. روایت اس\\ت ک\ه گفت: علی بو نزد طبرانی از ابن عب\\اس

داخ\\ل گردی\\د و ل در روز اح\\د ن\\زد فاطمهسبن ابی ط\\الب صگفت: این شمشیر را که خ\\وار نیس\\ت، بگ\\یر. رس\\ول خ\\دا

فرمود: »اگر خوب و نیکو جنگ نموده باشی، سهل بن حنیف و .3ابودجانه سماک بن خرشه )هم( خوب و نیکو جنگ نمودهاند«

( میگوید: رجال وی رجال صحیح اند.123/6هیثمی )

- وی یکی از راویان است.1 ( می گوی\\د:6/1220- بسیار ضعیف؛ اگر موضوع نباشد. ب\\زار، هیثمی )2

در آن یعلی بن عبدالرحمن واسطی است که بسیار ضعیف اس\\ت. ابنعدی می گوید: امی\\دوارم در او اش\\کالی نباش\\د. ابن حج\\ر در تق\\ریب )

( می گوید: او متهم به ساخت حدیث است.2/265 ( از عروه بن زبیر بطور مفصل، و283،\ 282/\ 3- بیهقی در »الدلائل« )3

در آن آمده است: اگر تو خوب جنگیده ای پس عاص\م بن ث\ابت و ح\ارث بن ص\\مه و س\\هل بن ح\\نیف ن\\یز خ\\وب جنگیده ان\\د. همچ\\نین بیهقی در

( از ابن عباس به مانند آن بطر مختص\ر روایت284:283/\ 3»الدلائل« ) ( و آن را ب\\ر اس\\اس ش\\رط بخ\\اری3/24ک\\رده اس\\ت. همچ\\نین ح\\اکم )

(.3/135صحیح دانسته است. و ابن اسحاق )

حیات صحابه364و به قتل رسانیدن عمروبن عبدود س علی

ابن جریر از طریق ابن اسحاق از یزید بن رومان از ع\\روه و روایت نم\\وده ک\\ه آن دوبعبدالله از کعب بن مال\\ک انص\\اری

گفتند: در روز خندق، عمروبن عبدود با علامتی مشخص ب\\یرون آم\\د، ت\\ا ک\\ار زارش دی\\ده ش\\ود، هنگ\\امی ک\\ه وی و س\\وارانش ایستادند، علی به او گفت: ای عمرو! تو از میان قریش با خ\\دا عهد مینمودی، که اگر مردی تو را به یکی از دو خصلت دع\\وت کند، یکی را قبول خواهی نمود. پاسخ داد: بلی. علی گفت: من تو را به سوی خدا و پی\\امبرش و به س\\وی اس\\لام ف\\را میخ\\وانم. گفت: من بدان نیازی ندارم، علی فرمود: پس تو را به مب\\ارزه و پیکار دعوت میکنم. عمرو گفت: چرا، ای برادر زاده؟ به خ\\دا

گفت: ولی منسسوگند، من دوست ندارم تو را بکشم. علی خدا سوگند دوست دارم تو را بکشم. آنگاه عمرو ب\\ه عض\\ب- به

روی آورد، و ه\\ر دوی ش\\انسو غ\\یرت آم\\د و ب\\ه ط\\رف علی وی را ب\\هسپیاده ش\\دند، و ب\\ر یک\\دیگر حمل\\ه نمودن\\د، و علی

( آمده است.281/5قتل رسانید. این چنین در الکنز )در وقت کشتن عمروبن عبدود س اشعار علی

( از طری\\ق بیهقی از ابن اس\\حاق106/4این را در البدای\\ه ) ذکر نموده و گفته است: عمروبن عبدود در حالی که زره پوش بود، خارج گردید، ص\\دا زد: چ\\ه کس\\ی مب\\ارزه و پیک\\ار میکن\\د؟

برخاس\\ته گفت: ای ن\\بی خ\\دا، من ب\\هسعلی بن ابی ط\\الب گفت: »بنش\\ین، او عم\\روصجن\\گ )وی( میروم. رس\\ول خ\\دا

است«. باز عمرو صدا نمود: آیا مردی نیست که برای مبارزه و پیکار به میدان بیای\\د؟ ب\\ه ت\\وبیخ و س\\رزنش مس\\لمانان ش\\روع نمود میگفت: جنت تان در کجاست، جنتی که گمان میکنی\\د اگ\\ر

ش\ود، ب\ه آن داخ\ل میگ\ردد؟ آی\ا م\ردی راکسی از شما کش\ته برخاس\\ت وسبرای مب\\ارزه ب\\ا من خ\\ارج نمیکنی\\د؟ آنگ\\اه علی

گفت: من ای رسول خدا، پیامبر خدا گفت: »بنشین«. باز برای مت\\ذکر ش\\ده. )راوی(1صدا نمود و گفت: و شعر وی رابار سوم

برخاس\ت و گفت: من ای رس\ول خ\دا، پی\امبرسمیگوی\د: علی گفت: »او عمرواست«. علی گفت: اگر چه عمرو باشد. و پیامبر

به وی اجازه داد، و او ب\\ه ط\\رف عم\\رو رفت ت\\ا این ک\\هصخدا نزدش رسید، و میگفت:

مجيب ص\\\وتك غ\\\ير ع\\\اجزلا تعلجن فق\\\\\\د ات\\\\\\اك- شعر عمرو را.1


والص\\\دق منجى ك\\\ل ف\\\ائزفي ني\\\\\\\ه و بص\\\\\\\يره

علي\\\\\ك نائح\\\\\ه ال\\\\\\جنائزاني لارج\\\\\\\\\\\و ان اقيم

بيقي ذكره\\\\ا عندال\\\\\هزاهزمن ض\\\\\\\\\\\\\\\ربه نجلاء

عمرو به او گفت: تو کیستی؟ گفت: من علی هس\\تم، گفت: پاسخ داد: من علی بن ابی طالب هس\\تم، وی1پسر عبدمناف؟

گفت: ای برادر زادهام، چرا از عمویت کس\ی ک\ه از ت\و بزرگتر ساست نیامد، چون من دوست ندارم خون تو را بری\\زم، علی

به او گفت: ولی من -به خدا سوگند- بد نمیبینم که خ\\ون ت\\و را بریزم. عمرو خش\\مگین ش\\د، و پ\\ایین آم\\د، و شمش\\یر خ\\ود را برهنه نمود که گویی شعلهای از آتش است، بعداز آن ب\\ا خش\\م

از وی2 آم\\د، و علی ب\\ا س\\پرشسو غض\\ب ب\\ه ط\\رف علی اس\\تقبال نم\\ود، عم\\رو ب\\ر س\\پر وی زد و آن را ش\\کافت، و شمشیر در آن داخل گردید، و بر سر وی اصابت نموده س\\رش

ن\\یز وی را در ش\\اه رگ گ\\ردنش زد و اوسرا شکس\\ت. علی تکب\\یر را ش\\نید، و م\\اصافتاد و غب\\ار بلن\\د ش\\د و رس\\ول خ\\دا

س وی را به قتل رس\\انیده اس\\ت، و علی سدانستیم که علی در همانجا گفت:

اعلى تفتحم الف\\\\\\\\وارسهك\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ذا

وعنهم اخ\\\روا اص\\\حابييعن

الي\\\\وم يمنع\\\\ني الف\\\\رارحفيظ\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\تي

ومص\\\\مم في ال\\\\رأس ليسبن\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ابي

تا اين كه گفت: عب\\\دالحجاره من س\\\فاهه

رأيهوعب\\دت رب محم\\د بص\\وابي

كال\\\جذع بين دك\\ادك وروابيفصدرت حين تركته متجدلا

- عبدمناف، اسم ابوطالب است.1- سپری که از پوست بود.2

حیات صحابه366كنت ال\\\مقطر ب\\زنى اث\\وابيوعففت عن اثوابه ولوانني

ونبي\\\ه ي\\\ا معش\\\ر الاح\\\زابولاتحسبن الل\\ه خ\\اذل دينه

رویص ب\\ه ط\\رف رس\\ول خ\\دا س: بعد از آن علی میگوید ب\\ه او گفت:سآورد، و رویش میدرخشید، و عم\\ربن الخط\\اب

چرا زرهاش را نکشیدی؟ چون ع\\رب زرهی به\\تر از آن ن\\دارد، گفت: من وی را زدم، و او خ\\\\ود را از من ب\\\\ا ش\\\\رمگاهش حفاظت نمود، بنابراین من از پسرعمویم حی\\ا نم\\ودم ک\\ه او را

بکشم. و کشتن مرحب یهودی و قهرمVVانی و پهلVVوانی س علی

اش در روز خیبر سمسلم و بیهقی -لفظ از بیهقی است- از س\\لمه بن اک\\وع

روایت نمودهان\\د... و ح\\دیث ط\\ویلی را ذک\\ر نم\\وده، و در آن بازگشت شان را از غ\\زوه ب\\نی ف\\زاره مت\\ذکر گردی\\ده میگوی\\د: فقط سه روز درنگ نموده بودیم، که بعد از آن به ط\\رف خی\\بر

بیرون گردید، و میگفت:س 1خارج شدیم. میافزاید: عامرولا تص\\\\\\\\دقنا ولاص\\\\\\\\ليناوالل\\ه ل\\وا انت م\\ا اهت\\دينا

ونحن من فض\\\\\\لك م\\\\\\ااس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\تغنينا

ف\\\\\\انزلن س\\\\\\كينه علينا

وثبت الق\\\\\\\\\دام ان لا قينا

فرم\\ود: »این گوین\\ده کیس\\ت؟«ص: رس\\ول خ\\دا میگوید گفتند: عامر. گفت »پروردگارت تو را مغفرت کند«. میگوی\\د: و

هر کسی را که به این دعا مختص میگردانید، بهصرسول خدا -ک\\ه ب\\ر ش\\تری ق\\رار داش\\ت-سشهادت میرسید. آنگاه عم\\ر

گفت: چرا به )ب\\اقی گذاش\\تن( ع\\امر م\\ا را مس\\تفید نس\\اختی. میگوید: به خیبر آمدیم، و در آن جا مرحب در حالی بیرون آم\\د

که شمشیرش را تکان داده میگفت: ق\\\\\د علمت خي\\\\\بر انيم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رحب

شاكى السلاح بط\\ل مج\\رب

- عامر، عموی سلمه بن اکوع است.1


اذا الح\\\\\\روب اقبلت تلهب

: عامر برای مبارزه با وی بیرون آمد، و میگفت:میگویدشاكي الس\\لاح بط\\ل مغ\\امرقد علمت خيبر اني ع\\امر

: اینها دو ضربه ب\\ه هم رد و ب\\دل نمودن\\د، و شمش\\یرمیگوید اص\\ابت نم\\ود، آنگ\\اه وی خواس\\ت ب\\هسمرحب بر سپر عامر

س\\رعت او را -)م\\رحب را(- بزن\\د، ولی شمش\\یرش ب\\ه ج\\ان خ\\ودش برگش\\ت، رگ اکحلش -)رگ هفت ان\\دامش(- را قط\\ع

میگوید: من بیرون آمدمسنمود و در اثر آن درگذشت. سلمه میگویند: عمل عامر باطلصکه عدهای از اصحاب رسول خدا

ش\\د، او خ\\ودش را ب\\ه قت\\ل رس\\انید. گوی\\د: در ح\\الی ک\\ه آمدم، پرسید: »ت\\و را چ\\ه ش\\دهصمیگریستم، نزد رسول خدا

است؟« عرض نمودم: )آنها( گفتن\\د ع\امر عم\ل خ\ود را باط\\ل گردانیده است، پرسید: »کی این را گفت\\ه اس\\ت؟« گفتم: چن\\د ای اصحابت، فرمود: »آنها دروغ گفتهاند، بلکه ب\\رای وی دو ب\\ار

دنب\\ال علی ک\\ه چش\\م دردصاجر است«. میگوید: رسول خدا داش\\ت کس\\ی را فرس\\تاد، و او را طلب نم\\ود و گفت: »حتم\\ا پرچم را امروز به مردی میدهم که خ\\دا و پی\\امبرش را دوس\\ت دارد«. میگوی\\د: من وی را در ح\\الی ک\\ه دس\\تش را گرفت\\ه و

آبصرهنم\\ایی اش مینم\\ودم آوردم، میافزای\\د: رس\\ول خ\\دا دهن خود را در چشم وی انداخت و او تندرست گردید، و پرچم

را به وی داد. آنگاه مرحب برای مبارزه حاضر شد، و میگفت: ق\\\\\د علمت خي\\\\\بر انيم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\رحب

شاكي السلاح بط\\ل مج\\رب

اذا الح\\\\\\\\روب اقبلت تلهب

به مبارزه با وی برخاست و میگفت:س: آنگاه علی میگوید ان\\\ا ال\\\ذي س\\\متنى اميحي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دره

كليث غابات كريه ال\\\منظره

ندره اوفيهم بالص\\اع كي\\ل الس\\

حیات صحابه368 : و م\\رحب را زد و س\\رش را ش\\ق نم\\وده ب\\ه قتلشمیگوید

. این چنین در این سیاق1رسانید، و توأم با آن فتح نصیب گردید مرحب یهودی را خ\\دا لعنتش کن\\د - ب\\ه قت\\لسآمده که: علی رسانیده است.

روایت نم\\وده، ک\\هسو این چنین این را امام احم\\د از علی گفت: هنگامی که مرحب را کشتم، سرش را برای رسول خ\\دا

آوردم. ولی موسی بن عقبه از زهری روایت نموده: کس\\یص اس\\ت. و این ط\\ورسکه مرحب را کشته، محم\\د بن مس\\لمه

و غ\\یر وی ازساین را محم\\د بن اس\\حاق و واق\\دی از ج\\ابر ( آمده.187/4. این چنین در البدایه )2سلف روایت کردهاند

مولای رس\\ولسابن اسحاق از بعضی اهل خود، از ابورافع به سوی خیبر خ\\ارجس روایت نموده، که گفت: با علی صخدا

وی را با پرچم خود فرستاد. هنگامی ک\\هصشدیم، رسول خدا او به قلعه نزدیک گردید، اهل آن به طرفش آمدند، و او ب\\ا آنه\\ا جنگی\\د، آنگ\\اه م\\ردی از هم\\ان یهودیه\ا وی را زد و س\\پرش را از

دروازه قلع\\ه را گ\\رفت، و از آن ب\\هسدستش انداخت، و علی عنوان سپر برای دفاع از خود اس\\تفاده نم\\ود، و ت\\ا آن وقت در دستش بود و او میجنگید که خداوند فتح را نصیبش نمود، و بعد آن را از دست خود انداخت، من خود را با هفت تن که همراهم بودن\\د و من هشتم ش\\ان ب\\ودم دی\\دم ک\\ه تلاش نم\\ودیم ت\\ا آن

. در این خبرجه\\الت و3دروازه را کن\\ار ب\\زنیم، ولی نتوانس\\تیم انقطاع ظاهر وجود دارد، ولیکن حافظ بیهقی و حاکم از طریق

در روز خیبرسابوجعفر باقر از جابر روایت نمودهاند، که علی دروازه را برداشت، تا این که مسلمانان ب\\ر آن چ\\یره ش\\دند، و آن را فتح نمودند، و بعد از آن تجربه گردی\\د و آن را چه\\ل م\\رد نتوانستند حمل کنند، در این روایت نیز ض\عف وج\ود دارد. و در

(.4597- مسلم )1 ( آم\\ده و3/214- ضعیف. ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یرت ابن هش\\ام )2

( و ح\\\\اکم )9/131( و بیهقی )1861( و اب\\\\ویعلی )3/285احم\\\\د ) ( و آن را بر اساس شرط مسلم صحیح دانسته است ک\\ه البت\\ه3/436

در این اشکال وارد است زیرا نزد اینها کسی که از ج\\ابر روایت ک\\رده است، عبدالله بن سهل است که ثابت نشده از وی روایت کرده باشد. در ضمن او در زمره ی مجهولان است ک\\ه ج\\ز ابن حب\\ان کس\\ی وی را ثقه ندانسته است. ب\\ر این اس\\اس روایت مس\\لم ص\\حیح تر و ث\\ابت ت\\ر

است و کسی که مرحب را کشت علی است نه محمد بن مسلمه. ( آم\\ده و216/\\ 3- ضعیف. ابن اسحاق چنانکه در س\\یرت ابن هش\\ام )3

(.6/125در سند آن جهالت و انقطاع است. نگاه: »مجمع الزوائد« )


آم\\ده: بع\\د از آن هفت\\اد م\\رد ب\\ر آنسروایت ضعیفی از جابر جم\\ع ش\\دند، و نتیج\\ه تلاش ش\\ان این ب\\ود ک\\ه دروازه را )ب\\ه

( آم\\ده. و ابن189/4جایش( برگرداندند. این چنین در البدای\\ه ) دروازه را بابی شیبه از جابربن سمره روایت نموده که، علی

در روز خی\\بر برداش\\ت، و مس\\لمانان بلن\\د ش\\دند، و آن را فتح نمودند، بعد از آن تجربه گردید، و آن را جز چهل مرد نتوانستند

( آم\\\ده، و44/5بردارن\\\د. این چ\\\نین در منتخب کنزالعم\\\ال )میگوید: حسن است.

سشجاعت طلحه بن عبیدالله روایت نموده، که گفت: در روز اح\\د،سابن عساکر از طلحه

این شعر را رجز خواندم:ن\\ذب عن رس\\ولنا ال\\\مباركنحن ح\م\\\\اه غ\\\الب ومالك

ينض\\\\رب عن\\\\ه الق\\\\وم فال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\معارك

ض\\\رب ص\\\فاح الك\\\وم فيال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مبارك

س هنوز از احد برنگشته بود که به حس\\ان صو رسول خدا :1گفت: »در باره طلحه بگو«، )و او گفت(

وطلحه يوم الشعب آسى محم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دا

على س\\\اعه ض\\\اقت علي\\\هوش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\قت

يقي\\\\ه بكفي\\\\ه الرم\\\\احواس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لمت

اش\\\\\اجعه تحت الس\\\\\يوففش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\لت

وك\\\ان ام\\\ام الن\\\اس الا محم\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دا

اق\\\ام رحي الاس\\\لام ح\\\تىاس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\تقلت

گفت:سو ابوبکر صدیق ح\مى نبي ال\هدى والخيل

تتبعه ح\\\\تى اذا م\\\\القوا ح\\\\اميعنال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دين

صبرا على الطعن اذ ولتح\م\ات\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\هم

والن\\\\\\اس من بين مه\\\\\\دىومفت\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ون

- زیادت بر اصل طبق اقتضای سیاق.1

حیات صحابه370 يا طلحه بن عبيدالل\\ه ق\\د

وجبت ل\\\\\\\\ك ال\\\\\\\\\جنان وزوجتال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مهاالعين

فرمود:سو عمر ح\\\\\مى ن\\\\بى ال\\\\\هدى بالس\\\\\\\\يف منص\\\\\\\\لتا

ل\م\\\\ا ت\\\ولي ج\\\\ميع الن\\\اسوانكش\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\فوا

.1 فرمود: »ای عمر راس\\ت گف\\تی«ص و رسول خدا میگوید ( میگوی\\\د: در این روایت س\\\لیمان بن68/5در منتخب الک\\\نز )

ایوب طلحی است. ابن عدی میگوید: عامه احادیث وی ض\\عیفاست، و ابن حبان وی را در جمله ثقهها، چنان که در اللس\\ان )

( جنگی\\دن طلح\\ه307( آمده، ذکر نموده است. و در )ص77/3در روز احد ذکر شد.

س شجاعت زبير بن عوامخروج زبیر با شمشیر برهنه در مکه قبل از هجرت

ابن عس\\اکر از س\\عید بن المس\\یب روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: نخستین کسی ک\\ه در راه خ\\دا شمش\\یر را برهن\\ه س\\اخت و از

بود، او در ح\\الی ک\\ه روزی وقتسنیام برآورد، زبیر بن عوام کش\\تهصظهر در خواب بود، صدایی را شنید که: رس\\ول خ\\دا

شده اس\\ت، در ح\ال ب\ا شمش\یر از نی\ام برآوردهاش ک\ه ب\رق از پیش همراهش س\\رخوردصمیزد، بیرون آمد، و رسول خدا

و گفت: »ای زبیر تو را چه شده است؟« گفت: ش\\نیدم ک\\ه ت\\و فرمود: »چه میخواس\\تی بک\\نی؟«صکشته شدهای. رسول خدا

گفت: -به خدا سوگند- خواستم با هر کسی از اهل مکه که روبرو برای او دعای خیر نمود،صشدم وی را بکشم، آنگاه پیامبر خدا

و در این باره اسدی میگوید: يهذاك اول سيف سل ف

غضب لل\\ه س\\يف الزب\\ير ال\\\مرتضى

انفا

ح\\\ميه س\\بقت من فض\\لنجدته

قديحبس النج\\دات ال\\\محبسالاوقا

( و1/203- ضعیف. ابن عساکر چنانک\\ه در »مختص\\ر ت\\اریخ دمش\\ق« )1 در س\\ند آن س\\لیمان بن ای\\وب طلحی اس\\ت. ابن حج\\ر می گوی\\د: او ص\\دوق اس\\ت ک\\ه دارای اش\\تباه اس\\ت. ابن ع\\دی می گوی\\د: بیش\\تر

احادیثش متابعه نمی شود.


( از89/1و همچ\\نین ن\\زد ابن عس\\اکر و اب\\ونعیم در الحلی\\ه ) ص\\دایی را از ش\\یطان بعروه روایت است، که زبیر بن عوام

گرفته شد، البته بعد از اس\\لام آوردنش، ک\\هصشنید که محمد نوجوانی دوازده ساله بود، آنگاه شمشیر خود را از نیام ب\\یرون آورد، و به شتاب به طرف کوچه بیرون رفت، و نزد پیامبر خ\\دا

آمد -که در بالای مکه ق\\رار داش\\ت- و شمش\\یر در دس\\تشص به او گفت: »چه کار داری؟« گفت: ش\\نیدم ک\\هصبود. پیامبر

فرم\\ود: »ت\\و چ\\ه میک\\ردی؟«صتو گرفتار شدهای پیامبر خدا گفت: با این شمشیرم همان کس\\ی را میزدم ک\\ه ت\\و را گرفت\\ه

ب\رای وی و شمش\یرش دع\ا نم\ود وصبود. آنگاه رسول خ\دا گفت: »برگرد«. و آن نخستین شمشیری بود که در راه خ\\دا ازنیام بیرون آورده ش\\ده ب\\ود. این چ\\نین در منتخب کنزالعم\\ال )

( آم\\ده. و این را زب\\یر بن بک\\ار، چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه )69/5( آم\\ده، روایت ک\\رده. و اب\\ونعیم آن را در ال\\دلائل )ص545/1

( از سعید بن مسیب، به معنای آن روایت کرده است.226زبیر و کشتن طلحه عبدری در روز احد

یونس از ابن اسحاق متذکر ش\\ده، ک\\ه طلح\\ه بن ابی طلح\\ه عبدری پرچم بردار مشرکین در روز اح\\د مب\\ارز خواس\\ت، ولی

زب\\یرمردم از بیرون شدن در مقابلش خود داری نمودن، آنگ\\اه ب\ه پیک\ار وی رفت، و خ\یز زد و ب\ا وی ب\ر ش\ترشسبن ع\وام

سوار گردی\د، و بع\د او را ب\ه ط\رف زمین کش نم\ود، و از ش\تر افکندش، و همراه شمشیر خود ذبحش نمود، آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا

اس\\ت،و ناص\\ر1 وی را ستود و گفت: »برای هر ن\\بی ناص\\ریص من زبیر است«. و گفت: »اگر وی به مبارزه او بر نمیآمد، من به مبارزهاش بر میآمدم، البت\\ه ب\\ه آنچ\\ه از خ\\ود داری م\\ردم از وی

( آمده است.20/4. این چنین در البدایه )2دیدم«

- در ح\\دیث »ح\\واری« اس\\تعمال ش\\ده اس\\ت، چن\\ان ک\\ه در ق\\رآن از1 نیز ب\\دین عن\\وان ن\\ام ب\\رده ش\\ده اس\\ت،÷طرفداران حضرت عیسی

ون©﴿جایی که خداون\\د میفرمای\\د: ح©و©اري ق©\\ال© لل ©ى اري إل ©نص\\© م�ق©\\ال© م© أ ٱ �/ م ٱ مه لل ©نص©ار ن أ © ٱن [.51 ]آل عمران: ﴾م*

( و مس\\لم )3719( از ابن زب\\یر و بخ\\اری )3/362- ص\\حیح. ح\\اکم )2 ( از جابر.4639( و احمد )122( و ابن ماجه )3745( و ترمذی )2415

(.3/30نگا: »سیر اعلام النبلاء« )

حیات صحابه372 زبیر و کشتن نوف مخزومی و قصه وی در کشVVتن مVVرد

دیگری يونس از ابن اسحاق متذكر شده كه گفت: نوفل بن عبدالل\\ه بن مغ\\يره مخ\\زومى در روز خن\\دق خ\\ارج ش\\د و ب\\ه مب\\ارزه

ب\\ه ط\\رف وى آم\\د، و او را م\\وردس فراخواند. زبير بن ع\\وام ضرب قرار داد، و دو شقش نمود، ت\\ا ج\ايى ك\\ه شكس\\تگيى در

تيغ شمشيرش پديد آمد، و در حالی برگشت که میگفت:عن الن\\بي ال\\\مصطفى الامياني ام\\\رو احمي واحتمى

: »من شخصی هستم که از خود و از نبی برگزیده امیترجمهدفاع و حمایت میکنم«.

( آمده است.107/4این چنین در البدایه ) روایت نموده، ک\\ه گفت: بابن جریر از اسماء بنت ابی بکر

مردی از مشرکین ک\\ه س\\لاح ب\\ر تن داش\\ت ح\\رکت نم\\ود و در جای بلندی از زمین بالا رفت و گفت: چه کسی پیکار و مب\\ارزه

به مردی از ق\\وم گفت: »آی\\ا ب\\ه ط\\رفصمیکند؟ رسول خدا وی حمله میکنی؟« آن مرد به او پاسخ داد: اگر خواسته باش\\ی ای رسول خدا. آنگاه زبیر شروع به آشکار کردن خ\\ود نم\\ود، و

به طرفش نگ\\اه ک\\رد و گفت: »ای پس\\ر ص\\فیهصرسول خدا برخ\\یز«. و زب\\یر ب\\ه ط\\رف آن )مش\\رک( رفت، ت\\ا این ک\\ه همراهش برابر گردید، بع\\د ه\\ردو بیق\\رار گردیدن\\د، و از گ\\ردن

صیک\\دیگر خ\\ود گرفتن\\د، و ه\\ردو غل\\ط خوردن\\د. رس\\ول خ\\دا فرم\\ود: »ه\\ر کدام ش\\ان ک\\ه اول پ\\ایین افت\\اد هم\\ان کش\\ته

دع\\ا نم\\ود، و م\\ردم هم دع\\اصمیش\\ود«. آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا ب\\ر س\ینهاش بلن\\د ش\د، و ب\هسکردند، و آن کافر افتاد و زبیر

( آمده است.69/5قتلش رسانید. این چنین در منتخب الکنز )حمله زبیر در روز خندق و روز یرموک

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: روز ببیهقی از عبدالل\\ه بن زب\\یر خندق با زنان و اطفال در قلعه جابجا کرده ش\\دم، عم\\ربن ابی سلمه همراهم بود، وی برایم پشتک میزد، و من بر پشتش بلند شده میدیدم. میگوید: به پدرم نگاه نم\\ودم، ک\\ه گ\\اهی ب\\ه آنج\\ا حمله مینم\\ود، و گ\\اهی ب\\ه اینج\\ا، و هرچ\\یزی را ک\\ه میدی\\د ب\\ه طرفش یورش میبرد. و وقتی که بیگ\\اه ش\\د، ن\\زد م\\ا در قلع\\ه آمد، گفتم: ای پدرم، تو را امروز ب\\ا آنچ\\ه انج\\ام میدادی دی\\دم.


گفت: ای پس\\رم م\\را دی\\دی؟ گفتم: بلی. گفت: پ\\در و م\\ادرم( آمده است.107/4فدایت. این چنین در البدایه )

ص روایت نموده که اصحاب رسول خ\\دا سبخاری از عروه در روز یرم\\وک گفتن\\د: آی\\ا حمل\\ه نمیک\\نی ت\\ا م\\اسب\\ه زب\\یر

هم\\راهت حمل\\ه ک\\نیم؟ گفت: اگ\\ر من حمل\\ه کنم ش\\ما دروغ میگویید )و حمله نمیکنید(. گفتند: این کار را نمیکنیم. آنگ\\اه ب\\ر آنها حمله نم\\ود، و ص\\ف هایش\\ان را در هم شکس\\ت، و از آنه\\ا گذشت، و هیچ کس هم همراهش نبود، بعد دو باره برگش\\ت، و آنه\\ا لج\\امش را گرفتن\\د، و دو ض\\ربه بر ش\\انهاش زدن\\د، ک\\ه در میان آن دو ضربه، ضربهای قرار داشت که در روز بدر، ب\\ر وی

میگوید: من در حالی که کوچک ب\\ودم،سوارد آمده بود. عروه انگشتان خود را بر آن ضربهها داخ\ل نم\\ودم، و ب\\ازی میک\\ردم.

ن\\\یزس میافزای\\\د: در آن روز عبدالل\\\ه بن زب\\\یر سع\\\روه همراهش بود، و ده سال داشت، او را بر اسبی س\\وار نم\\ود، و

( ب\\ه11/7. این رادر البدای\\ه )1مردی را برایش موظ\\ف گردانید معنای آن ذکر نموده و افزوده است: بعد از آن بار دوم نیز وی آمدند، و باز آن چنان که در مرتبه اول عمل نم\\وده ب\\ود، عم\\ل

کرد. سشجاعت سعد بن ابی وقاص

سVVعد نخسVVتین کسVVی اسVVت کVVه در راه خVVدا تVVیر انداختVVهاست، و شعرش در این مورد

صابن عساکر از زهری روایت نموده، که گفت: رسول خدا هم شامل آن بود، به یکسسریهای را، که سعدبن ابی وقاص

طرف حجاز که بدان رابغ گفته میشد فرستاد، آنگ\\اه مش\\رکین ب\\ه ط\\رف مس\\لمانان روی آوردن\\د، و در آن روز س\\عد بن ابی

به طرف شان تیر انداخت، و او نخس\\تین کس\\ی ب\\ودسوقاص که در راه تیر ان\داخت، و این اولین قت\\ال در اس\لام ب\ود. س\عد

در باره تیرانداختن خود گفته است:س الا ه\\ل اتي رس\\ول الل\\ه

انيح\ميت صحابتي بص\\دور نبلي

بك\\\ل حزون\\\ه وك\\\ل س\\\هلاذود ب\\\\\ها اوائلهم ذي\\\\ادا

(.3721- بخاری )1

حیات صحابه374بس\\هم ي\\ا رس\\ول الل\\ه قبليفم\\\ا يعت\\د رام في ع\\دو

(، به نقل از ابن عس\\اکر، آم\\ده72/5این چنین در المنتخب )است.

زبير و كشتن سه تن با يك تير در روز احد سابن عساکر از ابن شهاب روایت نموده، ک\\ه گفت: س\\عد

در روز احد با یک تیر سه تن را کشت، آن تیر را به ط\\رف آنه\ا سپرتاب نمود، و آنها با همان )تیر بار دیگر وی را( زدند، سعد

ب\\از آن را گ\\رفت، و ب\\رای ب\\ار دوم پرت\\ابش نم\\ود و کس\\ی را کشت، آنها بار دیگر آن را به طرف وی انداختند، و او برای ب\\ار سوم آن را پرت\\اب نم\\ود و توس\\ط آن، کس\\ی را کش\\ت، آنگ\\اه

انج\\ام داد تعجب نمودن\\د، وی گفت: آنسمردم از آنچه س\\عد به من داده ب\\ود. )راوی( میگوی\\د: رس\\ولصتیر را رسول خدا

. این چ\\نین در1 پدر و مادر خود را برای وی جم\\ع نم\\ودصخدا ( آمده است.72/5منتخب الکنز )

س روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: س\\عد سو ب\\زار از ابن مس\\عود گاهی سوار و گاهی پیاده میجنگی\\د.صدرروز بدر با رسول خدا

( میگوید: این را ب\\زار ب\\ه دو س\\ند روایت نم\\وده،82/6هیثمی ) ک\\ه یکی آنه\\ا متص\\ل و دیگ\\ری مرس\\ل اس\\ت، و رج\\ال ه\\ردو

ثقهاند. سشجاعت حمزه بن عبدالمطلب

شجاعت وی در روز بدر و قول امیه بن خلف در این باره ط\\برانی از ح\\ارث تیمی روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: حم\\زه بن

در روز بدر، با پر شترمرغی مش\\خص و نش\\انهسعبدالمطلب دار بود، مردی از مشرکین گفت: این م\\رد ک\\ه ب\\ا پ\\ر ش\\ترمرغ مش\\خص و نش\\انه دار ش\\ده کیس\\ت؟ گفت\\ه ش\\د: حم\\زه بن عبدالمطلب. گفت: او همان کسی اس\\ت ک\\ه در ح\\ق م\\ا هم\\ه

( میگوید: اس\\ناد آن منقط\\ع81/6 هیثمی )2کارها را انجام داد!!است.

س: به او گفت: »سعد تیر بینداز پدر و مادرم فدایت« و س\\عد يعنى-\\ 1 پدر و مادرش را جز ب\\رای منصبه این افتخار مینمود که رسول خدا

جمع ننموده است. ( و6/81( و نگ\\ا: »المجم\\ع« )3/15- ض\\عیف. ط\\برانی در »الکب\\یر« )2

حدیث بعدی شاهد آن است.


روایت اس\\ت ک\\هسو ن\\زد ب\\زار از عب\\دالرحمن بن ع\\وف همان مردی ک\\ه3گفت: امیه بن خلف به من گفت: ای عبدالاله

در روز بدر با پر ش\\ترمرغ در س\\ینهاش مش\\خص ب\\ود کیس\\ت؟ س، حم\\زه بن عب\\دالمطلب صگفتم: او عم\\وی رس\\ول خ\\دا

است. گفت: او همان کسی است که در حق ما هم\\ه کاره\\ا را ( میگوی\\د: این را ب\\زار از دو طری\\ق81/6انج\\ام داد. هیثمی )

روایت نم\\\\وده، و در یکی از آنه\\\\ا ش\\\\یخ وی علی بن فض\\\\ل کرابیسی آمده و وی را نشناختم، ولی بقیه رج\\ال ص\\حیح اند، و

طریق دیگرش ضعیف است.هنگامی که وی را کشته شده دید ص گریه رسول خدا

روایت نم\\وده، ک\\هب( از ج\\ابربن عبدالل\\ه 199/3ح\\اکم ) را در روز اح\\د هنگ\\امی ک\\هس حم\\زه صگفت: رس\\ول خ\\دا

مردم از جنگ برگشتند گم نمود. میگوی\\د: م\\ردی گفت: من وی را نزد آن درخت دیدم که میگفت: من شیر خدا و ش\\یر رس\\ول وی هستم، خداوندا، من بیزاری را از آنچه که اینها -ابوسفیان و یارانش- آوردهان\\د به س\\وی ت\\و اعلام میکنم، و مع\ذرت ام را از آنچه اینه\\ا انج\\ام دادن\\د -یع\\نی شکست ش\\ان- تق\\دیم حض\\ورت

ب\\ه ط\\رف وی در ح\\رکت ش\\د.صمینمایم، آنگاه رس\\ول خ\\دا هنگامی که پیشانی اش را دید گریه نمود، و هنگ\\امی ک\\ه مثل\\ه شدنش را دید گریهاش شدید شد، بعد از آن گفت: »آی\\ا کف\\نی نیست؟«، مردی از انصار برخاست و جامهای را انداخت. ج\\ابر

فرمود: »در روز قیامت نزد خداوندص میگوید: رسول خدا س تعالی سید شهداء حمزه است«. ح\\اکم میگوی\\د: این ح\\دیث از اسناد صحیح برخوردار است، ولی بخاری و مسلم آن را روایت

نکردهاند. و ذهبی میگوید: صحیح است.س داستان كشته شدن و مثله شدنش

- عبدالاله، عبدالرحمن بن عوف است، اسم وی در جاهلیت عبد عمرو3 موصوف را عبدالرحمن نام گذاشت، ولی امی\\ه بنصبود، رسول خدا

خلف از این که او را به این نام صدا کند ابا ورزید، و او را به همان نام قدیمی اش صدا مینمود، و عبدالرحمن ب\\ه او پاس\\خ نمیداد، بع\\د ب\\ا هم اتفاق نمودند که او را به ن\\ام عبدالال\ه ص\دا کن\د. و این س\خن را امی\ه وقتی گفت که عبدالرحمن وی را در روز ب\\در، قب\\ل از این ک\\ه بلال ب\\ه

قتلش برساند، اسیر گرفته بود.

حیات صحابه376 ( آم\\ده، از جعف\\ربن18/4ابن اسحاق، چنان ک\\ه در البدای\\ه )

عمرو بن امیه ض\\مری روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: من و عبدالل\\ه بیرون شدیم،... و ح\\دیثسبن عدی بن خیار در زمان معاویه

را مت\\ذکر گردی\\ده، ت\\ا این ک\\ه ن\\زد وی - یع\\نی ن\\زد وحش\\ی - برای ماسنشستیم و گفتیم: نزدت آمدهایم تا از کشتن حمزه

صحبت کنی، که چگونه وی را به قتل رسانیدی؟ گفت: من این داستان را طوری برای تان حکایت خواهم نمود، که آن را وق\\تی

از من پرسید برایش بیان داش\\تم: من غلام جب\\یر بنصپیامبر مطعم بودم، و عمویش طعیمه بن عدی در روز بدر کشته شده بود. وقتی که قریش به طرف احد ح\\رکت نم\\ود، جب\\یر ب\\ه من گفت: اگر عموی محمد، حم\\زه را در ب\\دل عم\\ویم کش\\تی، ت\\و آزاد هس\\تی. میگوی\\د: آنگ\\اه ب\\ا م\\ردم خ\\ارج ش\\دم، و من م\\رد حبشیی بودم که چون دیگر اه\\ل حبش\\ه ن\\یزه میان\\داختم، و ب\\ه ندرت توسط آن چیزی از نزدم خطا میشد. هنگ\امی ک\ه م\ردم ب\\ا هم روی\\اروی ش\\دند، من در طلب و دی\\دن حم\\زه خ\\ارج گردیدم، تا این که او را در گوش\های از م\رد دی\دم و گ\ویی ک\ه شتر خاکستری است و مردم را با شمشیر خود نابود مینمود، و چیزی در مقابلش نمیتوانس\\ت بایس\\تد، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من\\در حالی خود را برای وی جهت زدنش آم\\اده مینم\\ودم، و از او در پشت درخت یا سنگ پنهان میشدم، تا به من نزدیک گ\\ردد، ک\\ه در این اثنا س\\باع بن عب\\دالعزی از من جل\\و افت\\اد. هنگ\\امی ک\ه

دیدش گفت: ای پسر ختنه کننده زنان بی\\ا ب\\ه ط\\رفسحمزه من. میگوید: و او را چنان ضربهای زد، که سرش را ب\\ه س\\ویی پرت کرد. میافزاید: من نیزه خود را حرکت دادم، وق\\تی ک\\ه از آن مطمئن و راضی شدم، آن را به طرفش پرتاب نمودم، و بر زیر نافش اصابت نمود، و از میان دو پ\\ایش ب\\یرون گردی\\د، وی حرکت نمود تا به طرف من بیاید ولی افتاد، و ن\\یزه را در او ت\\ا آن وقت گذاش\\تم ک\\ه م\\رد، بع\\د ن\\زدش آم\\دم و ن\\یزه خ\\ود را گرفتم، و به طرف اردوگاه برگشتم و آنجا نشستم چون به غیر وی مرا کاری نبود، و او را فق\ط ب\\ه خ\اطر این کش\\تم ک\\ه آزاد

آزاد کرده شدم، و در آنجا تا اینشوم. هنگامی که به مکه آمدم مکه را فتح نمود،اقامت گزیدم. بعد به ط\\ائفصکه رسول خدا

فرار کردم، و آنجا درنگ نمودم. وقتی که وف\\د ط\\ائف ب\\ه ط\\رف حرکت نمود تا اسلام بیاورند، راهها بر من بستهصرسول خدا

شد )و متحیر شدم که کجا ب\\روم(، گفتم: ب\\ه ش\\ام، یمن ی\\ا ب\\ه کدام گوشه دیگر این س\\رزمین ب\\روم، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من در


همان اندوه خود قرار داشتم، ک\\ه م\\ردی ب\\ه من گفت: وای ب\\ر تو، او -به خدا سوگند- هیچ کس از مردم را که در دینش داخ\\ل

میگوید: هنگامی کهشود و به شهادت حق گواهی دهد نمیکشد. این حرف را به من گفت، خارج شدم و در مدینه نزد رسول خ\\دا

آمدم، مرا فقط همان وقت دید ک\\ه ب\\الای س\\رش ایس\\تادهص بودم، و شهادت حق را به زبان میآوردم. هنگامی که مرا دید به من گفت: »آیا تو وحشی هستی؟« گفتم: بلی، ای رسول خ\\دا، گفت »بنشین و ب\\رایم بی\\ان کن ک\\ه حم\\زه را چگون\\ه کش\\تی« گفت: آنگاه برای وی همین طوری که برای ش\\ما بی\\ان داش\\تم، بیان نمودم، وقتی که از صحبت خود فارغ شدم گفت: »وای بر ت\\و، رویت را از من پنه\\ان کن، ک\\ه ت\\و را دیگ\\ر ن\\بینم«. گفت:

هر جایی که میبود، پنهانصبنابراین من خود را از رسول خدا میداشتم، تا مرا نبیند، و این وض\\ع ت\ا آن وقت دوام داش\\ت ک\ه

وی را قبض نمود. هنگ\\امی ک\\ه مس\\لمانان ب\ه ط\\رفلأخداوند مس\\یلمه ک\\ذاب، کلان یمام\\ه رفتن\\د، من هم ب\\ا ایش\\ان خ\\ارج گردیدم، و همان نیزهام را که حم\\زه را ب\\ا آن کش\\ته ب\\ودم، ب\\ا خود برداشتم، هنگامی که مردم به هم رویاروی شدند، مسیلمه را دی\\\دم ک\\\ه شمش\\\یر در دس\\\تش ایس\\\تاده اس\\\ت -و او را نمیشناختم-، خ\\ود را ب\\رایش آم\\اده س\\اختم، و م\\رد دیگ\\ری از انصار از سمت دیگری، که هدف هر دوی مان مسیلمه بود، نیز خود را برایش آماده گردانید، من نیزهام را حرکت دادم، وق\\تی از آن مطمئن و راضی شدم، آن را به سوی وی پرت\\اب نم\\ودم، و به جانش اصابت نمود، انصاری نیز بر وی حمله نمود، و او را

، پروردگارت میداند که کدام م\\ا وی را کش\\ت،1با شمشیر )زد( اگ\\ر من وی را کش\\ته باش\\م، ب\\دون تردی\\د، در ض\\من این ک\\ه

به قتل رسانیدم، ب\\دترینصبهترین مردم را بعد از رسول خدا .2مردم را )هم( به قتل رسانیدم

و بخاری مانن\\د این را از جعف\\ربن عم\\رو روایت نم\\وده و در سیاق وی آم\ده: هنگ\\امی ک\ه م\ردم ب\رای قت\ال ص\ف بس\تند، سباع بیرون آمد و گفت: آی\\ا مب\\ارزی هس\\ت؟ آنگ\\اه حم\\زه بن

به ط\\رف وی ب\\یرون گردی\\د و ب\\ه او گفت: ایسعبدالمطلب سباع! ای پسر ام انمار، ختنه کننده زنها!! آیا با خدا و پیامبرش

- به نقل از ابن هشام.1 ( و ابن اسحاق چنانکه در س\\یره این3/501( و احمد )4072- بخاری )2

( آمده.23: 21/ 3هشام )

حیات صحابه378 دشمنی میکنی؟ بع\\د از آن ب\\ر وی حمل\\ه نم\\ود، و او چ\\ون روز

گذشته )نابود( شد.

سشجاعت عباس بن عبدالمطلبه VVVرکین و قصVVVت مشVVVه از دسVVVودن حنظلVVVاس و ربVVVعب

شجاعتش روایت نم\\وده،ک\\ه گفت: رس\\ول خ\\داسابن عساکر ازجابر

را به ط\\رف اه\\ل ط\\ائفس در روز طائف حنظله بن ربیع ص فرستاد، و او با آنها صحبت نمود، اهل طائف وی را برداشتند تا

گفت: »ب\\رای اینه\\اصداخ\\ل قلع\\ه خ\\ود نماین\\د. رس\\ول خ\\دا کیس\\ت؟ ت\\ا ب\\رایش اج\\ر و پاداش\\ی چ\\ون این جنگجوی\\ان م\\ا

برنخاس\\ت،و سباشد«. آنگاه کسی جز عباس بن عبدالمطلب او وی را در دس\\تهای ایش\\ان دری\\افت، و نزدی\\ک ب\\ود ک\\ه او را

او را در بغ\ل گ\رفت -وسداخل قلعه نماین\د، در ح\ال عب\اس عباس مرد تنومند و ق\\وی ای ب\\ود-، و او را از دس\\ت مش\\رکین

نمودن\\د. رس\\ول از قلعه س\\نگ ب\\اران سربود، و آنها بر عباس به دعا نمودن برایش شروع نم\\ود، ت\\ا این ک\\ه ب\\اوی ن\\زدصخدا

( آمده است.307/5 رسید. این چنین در الکنز )صپیامبر بشجاعت معاذ بن عمرو بن جموح و معاذ بن عفرا داستان کشته شدن ابوجهل توسط آنها در روز بدر

روایت نمودهان\\دسبخاری و مسلم از عبدالرحمن بن عوف که گفت: روز بدر در حالی که من در ص\\ف ایس\\تاده ب\\ودم، ب\\ه طرف راست و چپم دیدم، و خود را در میان دو پسربچه انص\\ار یافتم، که سنهایشان کم و نونه\\ال ب\\ود، و تم\\نی نم\\ودم ک\\ه در میان دو شخص قویتر از آنها میبودم، آنگاه یکی آنه\\ا ب\\ه ط\\رف من اشاره نم\\ود گفت: ای عم\\ویم، آی\\ا ابوجه\\ل را میشناس\\ی؟ گفتم: بلی، با او چه کار داری؟ گفت: به من خبر داده شده، که

را دشنام میدهد، سوگند به ذاتی که ج\\انم درصاو رسول خدا دست اوست، اگر وی را دیدم، بدنم از بدنش تا این که هر ی\\ک ما که اجلش قریب باشد نه مرده است ج\\دا نخواه\\د ش\\د، من ب\\دان تعجب نم\\ودم. و دومی هم ب\\ه ط\\رفم اش\\اره ک\\رده، و

آن را به من گفت، درنگی ننموده بودم ک\\ه چش\\ممهمچنین مثل ب\\ه ابوجه\\ل افت\\اد، ک\\ه در می\\ان م\\ردم دور مینم\\ود، گفتم: آی\\ا نمیبینید؟ این همان کس\\ی اس\\ت ک\\ه ش\\ما م\\را از وی میپرس\\ید، آنگاه هردو با شمشیرهای خود به جان وی رسیدند، و او را زدن\\د،


برگش\\تند،صبه قتلش رسانیدند، بعد از آن به طرف پیامبر خ\\دا پرس\\ید: »ک\\دام تان وی راکش\\تهصو او را خ\\بر دادن\\د. پی\\امبر

فرم\\ود:صاست؟« هر یک از آن دو گفت: من کشتمش، پیامبر »آیا شمشیرهایتان را پاک نمودهاید؟« گفتند: خیر. میگوید: آنگ\\اه

ب\\ه شمش\\یر ه\\ردوی آنه\\ا نگ\\اه نم\\ود و گفت:صرس\\ول خ\\دا »هردوی ت\\ان وی را کش\\تهاید«، و تجه\\یزات غ\\نیمت ش\\ده وی را برای معاذ بن عمروبن جموح اعطا نم\\ود، و ش\\خص دومی مع\\اذ

( از305/6( و بیهقی )425/3 ب\\ود. این را ح\\اکم ) ببن عف\\راء به مانند آن، روایت نمودهاند.سعبدالرحمن

گفت:سهمچنین نزد بخ\\اری روایت اس\\ت ک\\ه عب\\دالرحمن روز بدر من در صف قرار داشتم، وقتی متوجه شدم در ط\\رف راس\\ت و چپم دو ج\\وان نونه\\ال قراردارن\\د، گ\\ویی ک\\ه من )از دشمن ب\ه خ\اطر خردس\الی آنه\ا ک\ه کش\ته نش\وند و ی\ا ف\رار نکنند( بر جاهایشان مطمئن نبودم، ناگاه یکی از آنها پوشیده از همراه خود به من گفت: ای عمو، ابوجهل را به من نشان ب\\ده، گفتم: ای برادر زادهام، ب\اوی چ\ه ک\ار میک\نی؟! گفت: ب\ا خ\دا عهد بستهام که وقتی وی را ببینم بکشمش، یا این ک\\ه ن\\زد وی بمیرم، دیگرش )هم( برایم پوشیده از هم\\راه خ\\ود، مث\\ل آن را گفت. میگوید: این موضوع مرا خوش\\حال نک\\رد، )تمن\\ا نم\\ودم(

، آنگ\\اه ب\\رای آن1که باید در میان دو مرد به عوض آنها میب\\ودم دو به طرف ابوجهل اشاره نمودم، و هردو چون دو چرخ بر وی

حمله نمودند، و او را زدند و هر دوی شان پسران عفرا بودند. شون\\زد ابن اس\\حاق از ابن عب\\اس و عبدالل\\ه بن ابی بکر

روایت است که آن دو گفتن\\د: مع\\اذبن عم\\روبن جم\\وح از ب\\نی سلمه گفت: از قوم، درحالی که ابوجهل در محاصره ک\\املی از آن ق\\رار داش\\ت، ش\\نیدم ک\\ه میگفتن\\د: ب\\ه اب\\والحکم رس\\یده نمیشود، هنگ\\امی ک\\ه من آن را ش\\نیدم، کش\\تنش را ب\\ه عه\\ده گرفتم، و به طرفش حرکت نمودم، وقتی که فرصت یافتم، ب\\ر وی حمل\ه نم\ودم، و او را ض\ربهای زدم، ک\ه ق\دمش ب\ا نص\\ف ساقش پرید، به خدا س\\وگند، من آن را در وق\\تی ک\\ه پری\\د، ب\\ه پریدن هسته خرما، که از زیر سنگ آن، در وقت کوبیدن به ی\\ک سو میپرد، تشبیه نمودم. میگوید: و پس\\رش عکرم\\ه بر ش\\انهام

- اینجا عبارت کتاب اندکی مبهم اس\\ت،و احتم\\ال دیگ\\ر این اس\\ت ک\\ه1 معنی چنین باشد: »بن\ابراین من دوس\ت نداش\تم ک\\ه ب\\ه ع\وض آن دو

درمیان دو مرد باشم«. م.

حیات صحابه380 زد، ودستم قطع گردی\\د، و ب\\ه پوس\\تی از پهل\\ویم آوی\\زان مان\\د، ولی جنگ مرا از آن غافل ساخت، و تمام روز را جنگیدم، و آن را در پشت خود میکشیدم. وق\\تی ک\\ه اذیتم نم\\ود، ب\\ا گذاش\\تن قدمم بر آن خود را یک ط\\رف کش\\یدم، و )آن را قط\\ع نم\\وده(

( آمده است.287/3. این چنین در البدایه )1انداختمش سشجاعت ابودجانه سماک بن خرشه انصاری

و ادای حVVق آن ص حکایت وی در گرفتن شمشVVیر پیVVامبردر روز احد

درص روایت نم\\وده ک\\ه رس\\ول خ\\دا سامام احم\\داز انس روز اح\\د شمش\\یری را گ\\رفت و گفت: »کی این شمش\\یر را

،2میگیرد؟« قومی متوجه آن شده، و شروع ب\\ه دی\\دنش نمودند گفت: »کی آن را به حقش میگیرد؟« قوم از گ\\رفتنصپیامبر

گفت: من آن را با حقشسآن اجتناب ورزید، ابودجانه سماک . این را مسلم3میگیرم، و توسط آن سر مشرکین را قطع نمود

( آم\\ده، و ابن س\\عد )15/4روایت نموده. این چنین در البدایه ) با معنای آن موضوع را روایت کرده است.س( از انس 101/3

روایت نموده، که گفت: رسول خداسبزار از زبیر بن عوام در روز احد شمش\\یری را پیش\\کش نم\\ود و گفت: »کی اینص

سشمشیر را به حقش میگیرد؟« ابودجانه س\\ماک بن خرش\\ه برخاست و گفت: ای رسول خدا، من آن را ب\\ا حقش میگ\\یرم، حق آن چیست؟ میگوید: آن را به وی داد. بعد او بیرون رفت و من دنبالش نمودم، و ب\\ه ه\\ر چ\\یزی ک\\ه میگذش\\ت آن را ش\\ق نموده و میدریدش، و ن\\زد زن\\انی آم\\د ک\\ه در دامن\\ه ک\\وه ق\\رار

داشتند، و هند همراه شان بود، و میگفت:نمش\\\\\\ي على النم\\\\\\\ارقنحن بن\\\\\\\\ات ط\\\\\\\\ارق

ان تقبل\\\\\\\\\\و انع\\\\\\\\\\انقوال\\\\مسك في ال\\\\مفارق

ف\\\\\\\\\راق غ\\\\\\\\\ير وامقاو ت\\\\\\\\دبروا نف\\\\\\\\ارق

: بر وی حمل\\ه نم\\ودم، و او ب\\ه ط\\رف ص\\حراابودجانه گفت فریاد کشید، ولی کسی پاسخش نداد، و از وی برگشتم. )راوی

( آمده.20/109- صحیح. ابن اسحاق چنانکه در سیره ابن هشام )1 - در صحیح مسلم اینگونه آمده است: »دستان خ\\ود را گش\\ودند و ه\\ر2

کدام می گفت: من، من«.(.3/123( و احمد )247- مسلم )3


گوید( به وی گفتم: همه کارهایت را دیدم و خوشم آمد، غ\\یر از این که تو آن زن را نکشتی. گفت: وی فریاد کشید، ولی کسی به او پاسخ نداد، و من هم خوب ندانستم که با شمشیر رس\\ول

زنی را بزنم ک\\ه از م\\ددکاری برخ\\وردار نب\\ود. هیثمی )صخدا ( میگوید: رجال آن ثقهاند.109/6

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: رس\\ولس( از زبیر 230/3حاکم ) در روز احد شمشیری را پیش\\کش نم\\ود و گفت: »کیصخدا

و گفتم:1این شمش\\یر را ب\\ه حقش میگ\\یرد؟« )من برخاس\\تم( من ای رس\\ول خ\\دا، او از من روی گردانی\\د، )ب\\ار دیگ\\ر گفت: »کی این شمشیر را به حقش میگ\\یرد؟« گفتم: من ای رس\\ول خ\\دا، از من روی گردانی\\د( ب\\از گفت: »کی این شمش\\یر را ب\\ه

برخاست وسحقش میگیرد؟« آنگاه ابودجانه سماکبن خرشه گفت: ای رس\\ول خ\\دا! من آن را ب\\ه حقش میگ\\یرم، ح\\ق آن چیست؟ فرمود: »این که توسط آن مس\\لمانی را نکش\\ی، و ب\\ا آن از کافری فرار نکنی«. میگوید: آن را به وی داد، و ابودجان\\ه چون میخواست به جنگ برود، خود را با بستن دس\\تاری نش\\انه دار ومش\\خص میس\\اخت. میافزای\\د: گفتم: حتم\\ا ام\\روز وی را میبینم که چه میکن\\د؟ میگوی\د: ه\ر چ\یزی ک\ه در براب\ر او بلن\د میش\\د، آن را میدری\\د، و قطعش مینم\\ود.... و ب\\ه معن\\ای آن را ذک\\ر نم\وده اس\\ت. ح\اکم میگوی\\د: از اس\\ناد ص\\حیح برخ\\وردار است، ولی بخاری و مس\\لم روایتش نکردهان\\د. ذه\\بی میگوی\\د:

صحیح است. ( آم\\ده، روایت16/4و نزد ابن هشام، چن\\ان ک\\ه در البدای\\ه )

است که گفت: بیشتر از یک تن از اهل علم برایم ح\\دیث بی\\ان گفت: در نفس خود، هنگ\\امی ک\\هسنمودند، که زبیر بن عوام

شمش\\\یر را خواس\\\تم، و او آن را از منصاز رس\\\ول خ\\\دا داد، خش\مگین ش\دم، و گفتم: منسبازداشت، و به ابودجان\ه

پسر ص\\فیه عم\\ه وی و از ق\\ریش هس\\تم، و ب\\رایش قب\\ل از او ایستادم و شمشیر را از وی خواستم، ولی او آن را به ابودجانه داد، و مرا گذاش\\ت! ب\\ه خ\\دا س\\وگند، خ\\واهم دی\\د ک\\ه وی چ\\ه میکند؟ بنابراین او را دنبال نمودم. وی دستار سرخش را بیرون آورد، و با آن سرش را بس\\ت. انص\\ار گفتن\\د: ابودجان\\ه، دس\\تار مرگ را بیرون آورد -)و وق\\تی آن را( میبس\\ت این چ\\نین ب\\ه او

میگفتند- پس بیرون آمد و میگفت:- این و جمله بعدی داخل کمانک از حاکم نقل شدهاند.1

حیات صحابه382ونحن بالس\\فح ل\\دي النخيل عاه\\دني خليلييان\\ا الذ

ان لا اق\\\\وم ال\\\\دهر فيالكي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ول

اضرب بسيف الله والرسول

و با هر کس\ی ک\ه روب\رو میگردی\د، او را میکش\ت. در می\ان مشرکین مردی بود که )برای ما( مجروحی را نمیگذاش\\ت، ه\\ر مجروحی را که میدید بر وی حمل\\ه آورده ب\\ه قتلش میرس\\انید، آن دو تن )هر یکی( آهسته آهسته، با هم نزدیک میشدند، و من به خداوند دعا نمودم، که آن دو را یک ج\\ای نمای\\د، آن\\ان ب\\ا هم روبرو گردیدند، و دو ضربه رد و بدل نمودن، مشرک، ابودجان\\ه را مورد ضرب قرار داد، و او با سپرش دف\\اع نم\\ود، و س\\پرش شمش\\یر او را محکم گ\\رفت، آنگ\\اه ابودجان\\ه وی را زد و ب\\ه قتلش رسانید. بعد از آن وی را دی\\دم ک\\ه شمش\\یر را ب\\ر ف\\رق س\\ر هن\\د بنت عتب\\ه حوال\ه نم\\ود، و ب\\از شمش\\یر را از وی ی\\ک

.12طرف نمود، )زبیر میگوید( گفتم: خدا و پیامبرش داناترند ( آم\\ده،17/4و نزد موسی بن عقب\\ه، چن\\ان ک\\ه در البدای\\ه )

آن را عرض\\ه نم\\ود،صروایت است: هنگامی ک\ه رس\\ول خ\\دا از وی رویص از وی طلبش نم\\ود، ام\\ا رس\\ول خ\\دا سعم\\ر

ص از وی طلب نم\ود، و رس\ول خ\دا سگردانید. بعد آنرا زبیر از او هم روی گردانید، و آن دو در نفسهای خویش از این عمل خشمگین شدند. بعد، آن را ب\\رای س\\ومین ب\\ار عرض\\ه نم\\ود، و

طلبش نم\\ود، و آن را ب\\ه وی داد، و او هم ح\\قسابودجان\\ه شمشیر را به جا آورد. )راوی( میگوید: گمان میکنند که کعب بن مالک گفت: من از جمله مسلمانانی بودم که خارج شده بودند، هنگامی ک\\ه مثلهه\\ای مش\\رکین را در کش\\ته ش\\دگان مس\\لمین دی\\دم، برخاس\\تم و خ\\ود را نزدی\\ک گردانی\\دم، ناگ\\اه م\\ردی از مشرکین را دیدم که صلاح را جم\\ع نم\\وده از مس\\لمانان عب\\ور کرده میگوید: آن چن\ان ک\ه گوس\\فندان قرب\انی جم\ع میش\وند، جمع شده با هم یکجای شوید. میافزاید: ناگاه متوجه ش\\دم ک\\ه مردی از مسلمانان انتظ\\ار وی را میکش\\د، و س\\لاحش ن\\یز ب\\ر

( در سند آن مجهولانی هستند.3/19- ضعیف. ابن هشام )1 - این اشاره بدان است که خدا و پیامبرش داناترند که در کارها چگون\\ه2

در ق\\دمستصرف نمایند، و چه خبر به چ\\ه کس\\ی بدهن\\د، چ\\ون زب\\یر شمشیر را به او ن\\داده ب\\ود، ن\\اراحتصنخست از این که رسول خدا

شده بود. م.


تنش است، آنگاه رفتم تا این که پشت سر وی رسیدم، بع\\د از آن برخاس\\تم ب\\ا چش\\مم ب\\ه ان\\دازه نم\\ودن مس\\لمان و ک\\افر پرداختم، متوجه شدم که کافر از وی در آم\\ادگی و تجه\\یزات و هیأت و شکل برتری دارد. میافزاید: ت\\ا آن وقت انتظ\\ار آنه\\ا را کشیدم که باهم روبرو شدند، آنگ\\اه مس\\لمان، ک\\افر را ب\\ر رگ گردنش با شمش\یر چن\ان ض\ربهای زد ک\ه ب\ه نش\یمن گ\اه وی رسید، و به دو بخش تقسیم گردید، بع\\د از آن مس\\لمان چه\\ره خ\\ود را آش\\کار نم\\وده گفت: ای کعب، چگون\\ه میبی\\نی؟ من

ابودجانه هستم.

سشجاعت قتاده بن نعمان با چهVVره وص حفاظت و نگهبانی وی در روز احد از پیامبر

صورتش در مقابل تیرها روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سط\\برانی از قت\\اده بن نعم\\ان

اهدا گردی\\د، و او آن را در روز اح\\د ب\\ه صکمانی به رسول خدا آنقدر ت\\یر زدم، صمن داد، و توسط آن در پیش روی پیامبر خدا

ک\\ه ن\\وکش شکس\\ت، و من ب\\ا هم\\ان ش\\کل در ج\\ای خ\\ود، در باقی ماندم، و تیرها را به روی خ\\ود صمقابل روی رسول خدا

استقبال مینم\\ودم، و هرگ\\اه ت\\یری از روی من ب\\ه ط\\رف روی میگذشت، سر خ\\ود را ب\\ه آن س\\و مینم\\ودم، ت\\اصپیامبر خدا

را نگ\\ه دارم، این در ح\الی ب\\ود ک\\ه ت\\یریصروی پی\\امبر خ\\دا نمیانداختم و آخر آن تیرها، تیری بود که بر اثر آن حدقه چشمم به کف دستم افتاد، و با آن، که در دس\\تم ق\\رار داش\\ت، س\\عی

ص رفتم. هنگامی که رسول خدا صکنان به طرف رسول خدا آن را در ک\\ف دس\\تم دی\\د چش\\م هایش اش\\ک ریخت و گفت:

، بنابراین این1»خداوندا! قتاده نبیت را با صورتش )نگه داشت( را بهتر دو چشم وی و تیزبینتر آن دو بگردان«، ب\\ه این ص\\ورت )آن حدقه چشمش که ب\\ر اث\\ر ت\\یر ب\\یرون ش\\ده ب\\ود تندرس\\ت

11. هیثمی )2گردید( و بهترین دو چشمش، و تیز بینتر آنه\\ا ب\\ود ( میگوید: در آن کسی است که وی را نشناختم. و ن\\زد وی3/6

- به نقل از هیثمی و در اصل »اوجه« آمده، که صحیح همان صورت ذک\\ر1شده به نقل از هیثمی است.

( و در سند آن مجهولانی هستند.9/81- ضعیف. طبرانی در »الکبیر« )2(.6/113نگا: »المجمع« )

حیات صحابه384 روایت است که گفت: روز اح\\دسهمچنین از قتاده بن نعمان قرار داشتم، و روی او را با رویمصدر مقابل روی رسول خدا

ب\\ا پش\\ت خ\\ودسنگه میداشتم، و ابودجانه س\\ماک بن خرش\\ه را نگه میداشت، تا جایی که پشتش تیرهاصپشت رسول خدا

پر گردی\د، و این در روز اح\د رخ داده ب\ود. هیثمی گوی\د: در آنکسی است که وی را نشناختم.

سشجاعت سلمه بن اکوعقصه شجاعت وی در غزوه ذی قرد

روایت نموده، ک\\ه گفت: درسامام احمد از سلمه بن اکوع به مدینه آم\\دیم، من و رب\\اح غلامصزمان حدیبیه با رسول خدا

- ب\\یرون آم\\دیم، و منص -با شتران رس\\ول خ\\دا صپیامبر خدا اسب طلحه بن عبیدالله را نیز خارج نمودم، میخواستم آن را با شتران بچ\\رانم. هن\\وز ص\\بح نش\\ده ب\\ود و ه\وا تاری\\ک ب\\ود، ک\ه

هج\\وم آورد، وصعبدالرحمن بن عیینه بر شتران رس\\ول خ\\دا نگهبان آنها را به قتل رسانید، و بعد او و م\\ردمی ک\\ه س\\وار ب\\ر اسب همراهش بودن\\د، ب\\ه ح\\رکت دادن ش\\تران پرداختن\\د. من گفتم: ای رباح اس\\ب را س\\وار ش\\و و ب\\ه طلح\\ه برس\\ان، و ب\\ه

خ\بر ب\\ده ک\ه ب\ر ش\\ترانش هج\\وم آورده ش\\دهصرسول خ\دا است. میگوید: خودم بر س\\ر ک\\وهی ایس\\تادم، و روی ام را ب\\ه طرف مدینه گردانیدم، و سه مرتبه فری\\اد نم\\ودم: ی\\ا ص\\باحاه. میگوی\د: بع\د از آن مش\رکین را در ح\الی ک\ه شمش\یر و ت\یرم همراهم بود، تعقیب کردم، و شروع به تیراندازی بر آنها نمودم، و سواریهایشان را به قتل میرسانیدم، این عمل را وقتی انج\\ام میدادم که درختها زیاد میشد، وقتی سوار ک\\اری ب\\ه ط\\رفم ب\\ر میگش\\ت، در زی\\ر درخ\\تی ک\\ه ب\\ه کمین او مینشس\\تم و ب\\ا ت\\یر میزدم، و هر سوار کاری که به طرفم بر میگشت، سواری اش را از پای میافکندم، در ح\\الی ک\\ه آنه\\ا را ب\\ه ت\\یر میزدم، چ\\نین

میگفتم:ع الاك\\\\\\\\\وعيان\\\\\\\\\ا اب والي\\\\\\وم ي\\\\\\وم الرض\\\\\\

: »من فرزند اکوع هستم، و امروز روز هلاکت رذیلانترجمهو پستان است«.

میافزاید: به مردی از آنها خود را رس\\اندیم، و او را در ح\\الی که بر سواری خود بود، به ت\\یر زدم و ت\\یرم به ش\\انهاش اص\\ابت

نمود، و گفتم:

باب ششم: باب جهاد385عخ\\\ذها وان\\\ا ابن الاك\\\وع ولاي\\\\\\وم ي\\\\\\وم الرض\\\\\\

: »تیر را بگیر، من فرزند اک\\وع هس\\تم، و ام\\روز روزترجمههلاکت رذیلان و پستان است«.

و چون در می\\ان درخت\\ان ب\\ودم، آنه\\ا را تیرب\\اران میک\\ردم، و چون دره تنگ میگردی\\د، برف\\راز ک\\وه میرفتم، و ب\\ر آنه\\ا س\\نگ

میانداختم. همین طور ک\\ار من و وض\\ع آنه\\ا ادام\\ه داش\\ت، و ایش\\ان را دنبال مینمودم و رجز میخواندم تا این که همه شترهای رس\\ول

را از دست آنها نجات دادم و پشت سر خود گذاشتم، وصخدا آنها را به حدی تیرباران نمودم که جهت سبکی بار خود بیش از سی نیزه و زیادتر از سی جامه را انداختند، و هر یک از آنه\\ا را که میانداختند، بر آن سنگی را میگذاشتم، و بر راه رسول خ\\دا

جمعش مینمودم، تا این که روز بلند گردید، و عیینه بن ب\\درص فزاری در حالی به کمک آنان فرا رسید، ک\\ه در راه تنگی ق\\رار داشتند، من بالای کوه رفتم، و در بالای آنها قرار گرفتم، عیین\\ه گفت: این را که میبینم، کیست؟ گفتند: از این سختیها و شدتها دیدیم!! از وقت سحر تا حال ما را ترک ننموده است، همه چیز را که در دست ما بود، گرفت و پشت سر خود گذاش\\ت. عیین\ه گفت: اگر این نمیدید ک\\ه در دنب\\الش تعقیب کنن\\دگانی هس\\تند، حتما شما را ترک مینمود، باید تنی چن\\د از ش\\ما ب\\ه ط\\رف وی برخیزند. آنگاه چهار نفر از آنها به طرف من برخاستند، و بالای کوه رفتند. وقتی در جایی رس\\یدند ک\\ه آوازم به ش\\ان میرس\\ید، گفتم: آی\\ا م\\را میشناس\\ید؟ گفتن\\د: ت\\و کیس\\تی؟ گفتم: من ابن اکوع هستم، سوگند به ذاتی ک\\ه روی محم\\د را ع\زت بخش\\یده است، هر مردی از ش\\ما اگ\\ر م\\را طلب کن\\د، ب\\ه من نمیتوان\\د برس\\د، ولی اگ\\ر من او را طلب کنم، از ن\\زدم خط\\ا نمیرود. م\\\ردی از آنه\\\ا گفت: گم\\\ان نمیکنم. میگوی\\\د: از هم\\\ان ج\\\ا

راصنشستنم، دور نش\\ده ب\\ودم، ک\\ه س\\وارکاران پی\\امبر خ\\دا دیدم ک\\ه از می\\ان درخت\\ان معل\\وم میش\\وند، و اول ش\\ان اخ\\رم

قرارصاسدی بود، به دنبال وی ابوقتاده سوار کار رسول خدا داش\\ت، و در عقب وی مق\\داد بن اس\\ود کن\\\دی ب\\ود، آنگ\\\اه مشرکین پشت گردانیده برگشتند، من فورا از کوه پایین آمدم، و جلو اسب او را گرفته، گفتم: ای اخرم، از قوم برح\ذر ب\اش،

صمن از آن میترسم که تو را قطع نمایند، صبر کن ت\\ا رس\\ول

حیات صحابه386 و اصحابش برسند. گفت: ای سلمه، اگر ب\\ه خ\\دا و روز آخ\\رت ایمان داری، و میدانی که جنت حق است و آتش حق است، در می\\ان من و ش\\هادت حای\\ل واق\\ع نش\\و. میافزای\\د: آنگ\\اه عن\\ان اس\\بش را ره\\ا نم\\ودم، و ب\\ه عب\\دالرحمن بن عیین\\ه پیوس\\ت، عبدالرحمن نیز به ط\رف وی برگش\ت و دو ض\ربه ب\ه هم رد و ب\\دل نمودن\\د، اخ\\رم اس\\ب عب\\دالرحمن را ب\\ه قت\\ل رس\\انید، و عبدالرحمن او را با نیزه زد و به قتل رسانید، آنگاه عبدالرحمن بر اسب اخرم سوار گردید، در این اثناء ابوقتاده به عبدالرحمن رسید، و دو ض\\ربه را ب\\ر یک\\دیگر هم زدن\\د، عب\\دالرحمن اس\\ب ابوقتاده را کشت، و ابوقتاده او را به قت\\ل رس\\انید، و ابوقت\\اده

بر اسب اخرم سوار گردید. بعد من به دنبال و تعقیب قوم به شتاب ب\\یرون رفتم، ت\\ا این

چیزی را نمیدیدم، و مشرکینصکه از غبار صحابه رسول خدا قبل از غروب آفتاب در درهای که آب داشت، و بدان »ذوقرد« گفته میشد، وارد شدند. و خواستند که از آن بنوشند، آنگاه مرا دیدند که به دنبال شان میدوم، در حال از آنجا برگشته و برفراز تپه ذی بئر رفتند، و آفتاب غروب نم\\ود، ومن ب\\ه م\\ردی از آنه\ا

رسیدم، و با هدف قرار دادن وی با تیر گفتم:عخ\\\ذها وان\\\ا ابن الاك\\\وع والي\\\\\\وم ي\\\\\\وم الرض\\\\\\

: »این تیر را بگیر، من فرزند اک\\وع هس\\تم، و ام\\روز،ترجمهروز هلاکت پستان است«.

میگوید: گفت: ای گم کرده مادر اک\\وع در ص\\بح! گفتم: بلی، ای دشمن نفس خود -این همان کسی بود که صبح او را با ت\\یر زده بودم- و تیر دیگری به دنبال آن به وی زدم، و ه\\ردو ت\\یر در ب\\دون وی آوی\\زان ماندن\\د، و آنه\\ا دو اس\\ب را از خ\\ود به ج\\ا

صگذاش\\تند، و من آنه\\ا را در اختی\\ار گرفت\\ه ن\\زد رس\\ول خ\\دا آوردم، و او )در آن فرصت( بر همان آبی قرار داش\\ت، ک\\ه من مشرکین را از آن رانده بودم -آب ذی ق\\رد-. متوج\\ه ش\\دم ک\\ه

پانصد تن همراه دارد، و بلال شتری را از هم\\انصرسول خدا شترها که من در عقب خ\\ود گذاش\\ته ب\\ودم کش\\ته اس\\ت، و از

کب\اب میکن\د، آنگ\اه منصجگر و کوهان آن برای رسول خ\دا آمده، گفتم: ای رسول خ\\دا، م\\را بگ\\ذار ت\\اصنزد رسول خدا

صد تن از اصحاب را انتخاب کنم، و بعد از عشا بر کف\\ار حمل\\ه نمایم و همهشان را ب\\ه قت\\ل رس\\انم، ت\\ا مخ\\بری از آن\\ان ب\اقی

فرمود: »ای سلمه آی\\ا این را انج\\ام میدهی؟«صنماند. پیامبر


گوید: گفتم: بلی، سوگند به ذاتی که تو را عزت بخشیده است. خندی\\د ت\\ا ج\\ایی ک\\ه در روش\\نی )آتش(صآنگ\\اه رس\\ول خ\\دا

گفت: »اکنون برای آنه\\ا دردندانهای پسینش را دیدم، بعد از آن سرزمین غطفان غذا داده میشود«. بعد مردی از غطف\\ان آم\\د و گفت: آنها بر فلان غطفانی عبور نمودن\\د، و او برای ش\\ان ش\\تری کشت، هنگامی که شروع به پوست کن\\دن آن نمودن\\د، غب\\اری را

دیدند، بلافاصله آن را رها نموده فرار کنان خارج شدند. فرم\ود: »به\تریصهنگامی که ص\بح نم\ودیم، رس\\ول خ\دا

سوارکاران ما ابوقتاده است، و بهترین پیادههای م\\ا س\\لمه«. و به من سهم سوار کار و پیاده ه\\ردو را اعط\\ا نم\\ود، بع\\د از آن

در بازگش\\ت ب\\ه مدین\\ه س\\وار1مرا در پشت سر خود بر عضباء نمود. وقتی که میان ما و مدینه کمتر از چاشتگاه فاصله وج\\ود داشت - در میان قوم م\\ردی از انص\\ار ب\\ود، ک\\ه از وی س\\بقت گرفته نمیشد - وی شروع به فریاد نمودن کرد: آیا کسی هست که مسابقه نماید؟ آیا مردی هست که تا مدینه مس\\ابقه نمای\\د؟

سوارصآن را چندین بار تکرار نمود، من در عقب رسول خدا ب\\ودم، و ب\\ه آن م\\رد گفتم: آی\\ا ب\\ا ع\\زتی را ع\\زت نمیک\\نی، و

.صشریفی را گرامی نمیداری؟ گفت: خیر، غیر از رسول خدا -پدر و مادرم فدایت- مرا بگذارصگوید: گفتم: ای رسول خدا

ت\\ا ب\\ا این م\\رد مس\\ابقه نم\\ایم. فرم\\ود: »اگ\\ر خواس\\ته باش\\ی )مس\\ابقه ب\\ده(«. گفتم: من ب\\ا ت\\و مس\\ابقه میکنم. آنگ\\اه او از سواری خود پ\\ایین جس\\ت و من هم پ\\ای خ\\ود را چرخان\\ده، از شتر پایین آمدم، بعد من یک دویدن و یا دو دوی\\دن از وی عقب ایستادم -یعنی خود را عقب نگه داشتم-، س\\پس دوی\\دم و خ\\ود را به وی رسانیدم و در میان دو ش\\انهاش ب\\ا دس\\ت خ\\ود زدم و گفتم: به خدا س\\وگند، از ت\و جل\و افت\\اده! ی\ا کلمهای مانن\\د آن.

.2میگوید: وی خندید و گفت: گمان نمیکنم، تا به مدینه رس\\یدیم اینطور این را مسلم روایت نموده، و نزد وی آمده: من پیش از وی به مدینه رسیدم، و سه روز درن\\گ نم\\ودیم و بع\\د از آن ب\\ه

( آم\\ده152/4طرف خیبر بیرون آمدیم. این چ\\نین در البدای\\ه )است.

سشجاعت ابوحدود یا عبدالله بن ابی حدرد اسلمی است.ص- نام شتر رسول خدا 1(.54 – 52/ 4( و احمد )1897- مسلم )2

حیات صحابه388جنگیدن وی با دو تن و پیروزی اش بر آنها

روایت میکند، ک\\ه گفت:سابن اسحاق با استناد از ابوحدرد با زنی از ق\\ومم ازدواج نم\\ودم، و دویس\\ت درهم ب\\ه او مهری\\ه

جهت کم\\ک خواس\\تن درصدادم، میگوی\\د: ن\\زد رس\\ول خ\\دا نک\\احم آم\\دم. وی فرم\\ود: »چق\\در مه\\ر دادی؟ گفتم: دویس\\ت درهم. گفت: »سبحان الله! به خدا س\\وگند، اگ\\ر آن را از وادی هم میگرفتید، زیاد نمیکردید! به خدا سوگند چیزی نزدم نیس\\ت که با آن تو را کمک کنم«. آنگاه روزهایی درن\\گ نم\\ودم، و بع\\دم بن معاویه که به او رفاعه بن قیس - و ی\\ا از آن مردی از جش©

بزرگی از جش\\م آم\\د و1قیس بن رفاعه - گفته میشد، با شاخه ، و2ب\\ا ق\\ومش و کس\\ی ک\\ه ب\\ا وی ب\\ود در غای\\ه پ\\ایین آمد

جمع نماید،صمیخواست قیس را به خاطر جنگ با رسول خدا و او در می\\ان جش\\م از اس\\م و ش\\رف بلن\\دی برخ\\وردار ب\\ود.

مرا و دو مرد دیگر از مسلمانانصمیافزاید: آنگاه رسول خدا را طلب نمود و گفت: »به طرف این مرد بروید، تا از وی خ\\بر و معلومات بیاورید«. و یک شتر پیر و لاغر را به م\\ا داد، و یکی از م\\ا ب\\ر آن س\\وار ش\\د، ب\\ه خ\دا س\\وگند، از ض\\عف نتوانس\\ت

دس\\تهای خ\\ویشبایستد، به حدی که مردان آن را از پشتش ب\\ا کمک نمودند و برخاست، و نزدیک بود که نتواند برخیزد، و پی\\امبر

گفت: »سوار بر این بدانجا برسید«.ص ما ب\\یرون رف\\تیم، و س\\لاح م\\ان هم\\ان تیره\\ا و شمش\\یرهای دست داشته ما بود، توأم با غروب آفت\\اب نزدی\\ک هم\\ان ج\\ایی رسیدیم که قوم پایین آم\\ده ب\\ود، و در ناحیهای کمین گ\رفتم، و به آن دو که هم\\راهم بودن\\د، دس\\تور دادم، و آنه\\ا هم در ناحی\\ه دیگر قوم، کمین گرفتند، به آن دو گفتم: وقتی ک\\ه ص\\دای م\\را شنیدید تکبیر بگویید، و بر اردوگاه حمله نمودم، ش\ما هم تکب\یر بگویی\\د، و ب\\ا من حمل\\ه کنی\\د، ب\ه خ\دا س\\وگند، م\\ا همین ط\\ور انتظار میکشیدیم، تا غفلت یا چیزی را ببینم، ک\\ه ت\\اریکی ش\\ب ما را فرا گرفت، و نخستین تاریکی خفتن گذشت، آنه\\ا ش\\بانی داشتند ک\\ه در آن س\\رزمین ب\\رای چرانی\\دن رفت\\ه ب\\ود، ولی در برگشت به طرف شان تأخیر نموده ب\\ود و آنه\\ا ب\\ر وی ترس\\یده بودند. آنگ\اه رئیس آنه\ا رفاع\ه بن قیس برخاس\ت، و شمش\یر خود را گرفته بر گردنش آویخت و گفت: به خدا سوگند، درباره کار شبان مان یقین حاصل خواهم نمود، چون حتما به او شری

- شاخه در اینجا برای گروهی کمتر از قبیله به کار رفته است. م.1- غابه جایی است نزدیک مدینه در ناحیهای از شام.2


رسیده است. تعدادی از افرادی که با وی بودند گفتند: تو را ب\\ه خدا که مرو، ما عوض تو میرویم. گفت: خیر، من حتم\\ا میروم. گفتند: ما همراهت هستیم. گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، هیچ کس از شما مرا دنبال نکند، و خود حرکت ک\\رد، و از ن\\زد من گذش\\ت. وقتی ک\ه ب\\ر وی دس\\ت ی\\افتم، او را ب\\ا ت\\یری زدم، و ت\\یرم ب\\ر قلبش اصابت نمود، به خدا سوگند، دیگر ح\\رف ن\\زد، آنگ\\اه ب\\ه ط\\رفش جس\\تم، و س\\رش را بری\\دم، بع\\د از آن ب\\ر ناحیهای از اردوگ\\اه حمل\\ه نم\\ودم، و تکب\\یر گفتم، و همراه\\انم ن\\یز حمل\\ه نمودند و تکبیر گفتند، به خدا سوگند، همه آنهایی ک\\ه در آن ج\\ا بودند، جز فرار و گریز دیگر کاری ننمودند. )و م\\ا میگف\\تیم( ت\\و

، و آنان ب\\ا زن\\ان و پس\\ران و آنچ\\ه از اموالش\\ان،1بگیر، تو بگیر برای شان سبک ب\\ود )ف\\رار کردن\\د(، و م\\ا ش\\تران زی\\ادی را ب\\ا

صگوسفندان زیادی ح\\رکت دادیم، و آنه\\ا را ن\\زد رس\\ول خ\\دا صآوردیم، وسرش را هم با خود حمل نم\\وده آوردم، و پی\\امبر

س\\یزده ش\\تر را از آن ش\\ترها در مه\\رم اعط\\ا نم\\ود، و من ب\\ا ( آم\\ده223/4. این چ\\نین در البدای\\ه )2همس\\رم ازدواج نم\\ودم

است. و این را همچنین امام احمد و غ\\یر وی روایت نمودهان\\د، ( آم\\ده،295/2مگ\\ر این ک\\ه ن\\زد وی، چن\\ان ک\\ه در الاص\\ابه )

آمده است.سعبدالله بن ابی حدرد

سشجاعت خالد بن ولیدو شکستن نه شمشیر در روز مؤته س خالد

روایت نموده ک\\ه میگفت: در روزسبخاری از خالد بن ولید مؤته نه شمشیر در دستم شکس\\ت، و فق\\ط ی\\ک شمش\\یر پهن

. این را ابن ابی شیبه، چنان ک\\ه در4 در دستم باقی ماند3یمانی (2/4( و ابن س\\عد )42/3( آم\\ده، و ح\\اکم )408/1الاستیعاب )

روایت نمودهاند.

- کلمهای اس\\ت ک\\ه ب\\رای ف\\ریب دش\\من و در ه\\راس ان\\داختن به ک\\ار1میرود.

( و در آن یک مجهول است.12، 11/ 6- ضعیف. احمد )2 - یعنی جز همان شمش\\یر پهن یم\\انی دیگ\\ر شمش\\یرها در دس\\تم ت\\اب3

نیاورد و شکست، و هم\\ان شمش\\یر یم\\انی ب\\ود ک\\ه ت\\اب آورد و ب\\اقیماند. م.

(.3/42( و حاکم )4265- بخاری )4

حیات صحابه390خالد و کشتن هرمز

روایت نم\\وده،س( از اوس بن حارث\\ه بن لام 299/3حاکم ) دشمنتر برای عرب نبود، هنگ\\امی1که گفت: هیچ کس از هرمز

که ما از مسیلمه و یارانش فارغ ش\\دیم، ب\\ه ط\\رف ناحیهای از که ن\\یروی ب\\زرگی ب\\ا2بصره روی آوردیم، و با هرمز در کاظمه

وی بود برخوردیم. آنگاه خالد به مبارزه با او بیرون آمد و آماده اوسبیرون آمد، و خال\دبن ولی\د پیکار شد، و هرمز در مقابلش

نوشت،سرا به قتل رسانید، و این واقعه را برای ابوبکر صدیق هرمز را، به وی اعطا نمود، و کلاه وی ص\\دهزار3و او تجهیزات

درهم قیمت داش\\ت، و این ع\\ادت اه\\ل ف\\ارس ب\\ود، ک\\ه چ\\ون کس\\ی ب\\ه ع\\زت و مق\\ام والا میرس\\ید، )ب\\ه او( ت\\اج ص\\دهزار

درهمی آماده میساختند.گریه نمودن خالد بر مرگش در بستر

واقدی از ابوزناد روایت نموده، که گفت: هنگ\\امی ک\\ه م\\رگ خال\\د ف\\را رس\\ید، گری\\ه نم\\ود و گفت: در فلان و فلان معرک\\ه حاض\\ر ش\\دم، و در جس\\دم ج\\ایی نیس\\ت، ک\\ه در آن ض\\ربه شمشیر، یا ضربه نیزه و یا اصابت ت\\یر وج\\ود نداش\\ته باش\\د، و حالا من در بسترم، چن\\ان ک\\ه ش\\تر میم\\یرد، ب\\ه م\\رگ ط\\بیعی

(114/7. این چ\\نین در البدای\\ه )4میمیرم، چشم ترسوها نخوابدآمده است.

سشجاعت براء بن مالک براء و تشجیع نمودن مردم در روز یمامه، و ضVVربهاش بVVا

شمشیر و قطع شدن آن سراج در تاریخ خود از انس روایت نموده ک\\ه: خال\\دبن ولی\\د در روز یمامه به براء گفت: ای ب\\راء برخ\\یز. میگوی\\د: او اس\\ب خود را س\\وار گردی\\د، و پس از حم\\د و ثن\\ای خداون\\د گفت: ای

، و فق\\ط خداون\\د ب\\ه5اهل مدینه، امروز براش ما مدین\\ه نیست تنهایی اش وجود دارد و جنت، بع\\د از آن حمل\\ه نم\\ود، و م\\ردم

: امیر مرزهای فارس در طرف بلاد عرب بود.هرمز- 1 - اسم جایی است، و گفته شده چاهی است که همان مکان به ن\\ام آن2

شناخته میشود.- یعنی سلاح، لباس، اسب و غیره وسائل وی را برای وی اعطاء نمود.3- ضعیف. در سند آن واقدی متروک است.4 - یعنی چون کسی که در فکر مرگ باشد بجنگید، و درباره برگشت ب\\ه5

مدینه فکر نکنید.


هم همراهش حمله کردن\\د، و اه\\ل یمام\\ه شکس\\ت خوردن\\د. و یمامه روبرو گردید، و وی را با شمشیر زد و1 با محکمسبراء

به زمین ان\\داخت، و شمش\\یر محکم یمام\\ه را گ\\رفت، و ب\\ا آنشمشیر زد تا قطع شد.

روایت اس\\\ت ک\\\ه گفت: در روز سو ن\\\زد بغ\\\وی از ب\\\راء مسیلمه ب\\ا م\\ردی روب\\رو ش\\دم ک\\ه ب\\ه او »خ\\ر یمام\\ه« گفت\\ه میشد، وی مرد جسیمی بود، و در دس\\ت خ\\ود شمش\\یر س\\فید داشت، آنگاه پاهایش را ب\\ا شمش\\یر زدم، و قط\\ع نم\\ودم و ب\\ر پشت افتاد، و من شمشیر وی را گرفتم، و شمشیر خ\\ود را در غلاف داخل نمودم، و ضربهای با آن نزده بودم که قطع گردی\\د.

این چنین در الاصابه آمده است. داخل شدن وی از بVVالای دیVVوار در بVVاغ و جنگیVVدنش بVVه

تنهایی با مرتدین ( از ابن اس\\\حاق138/1ن\\\زد ابن عب\\\دالبر در الاس\\\تیعاب )

ب\\ر مش\\رکین2روایت اس\\ت ک\\ه گفت: مس\\لمانان )در یمام\\ه( حمله نمودند، طوری که آنه\\ا را در ب\\اغ داخ\\ل کردن\\د و دش\\من خدا مسیلمه در باغ بود. )براء( گفت: ای گروه مس\\لمانان م\\را نزد آنها اندازید، آنگاه بلند کرده شد و بر دیوار بلند گردی\\د، و از آن پایین خیز زد، و در باغ با ایش\\ان جنگی\\د ت\ا این ک\\ه )دروازه( آن را ب\\رای مس\\لمانان گش\\ود، و مس\\لمانان ب\\ر ایش\\ان داخ\\ل

گردیدند، و خداوند مسیلمه را به قتل رسانید. ( از محمد بن س\\رین روایت نم\\وده ک\\ه:44/9این را بیهقی )

مسلمانان به بستانی رسیدند، که دروازهاش بسته گردیده بود، و در آن مردانی از مشرکین قرار داشتند. آنگاه ب\\راء بن مال\\ک

بر سپری نشست و گفت: مرا با نیزههای خویش بلند کنید،س و به طرف آنها بیندازی\\د. آن\\ان وی را ب\\ا نیزهه\\ای خ\\ویش بلن\\د کردند، و از پش\\ت )دی\\وار( بس\\تان وی را انداختن\\د، و در ح\\الی

نزدش رسیدند که ده تن از آنان را به قتل رسانیده بود. ( آم\ده، از ابن144/5و ابن سعد چنان که در منتخب الک\نز )

نوش\\ت: ب\\راءبن سس\\یرین روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: عم\\ربن الخط\\اب نگماری\\د،3مالک را بر ارتش\\ی از ارتشهای مس\\لمانان

- وی فرمانده ارتش مسیلمه بود.1- این کلمه و کلمه بعدی داخل قوس از الاستیعاب نقل شدهاند.2

حیات صحابه392 چون وی مهلکهای از )مهالک است، که ایشان را به سوی هلاک

.4میکشاند( سشجاعت ابومحجن ثقفی

جنگیدنش در روز قادسیه طوری که گمان بردند وی ملVVکاست

عبدالرزاق از ابن سیرین روایت نموده، ک\\ه گفت: اب\\ومحجن ب\\ه خ\\اطر نوش\\یدن ش\\راب همیش\\ه دره زده میش\\د،سثقفی

هنگامی که شراب نوشی را یاد نمود، وی را به زن\\دان افکندن\\د و بس\\تند. وی روز قادس\\یه آنه\\ا را دی\\د ک\\ه میجنگن\\د، انگ\\ار وی چنان دید که مشرکین بر مسلمانان چیره شدهاند، آنگاه نزد ام ولد سعد، یا همسر سعد کسی را روان نم\\ود، و ب\\ه او میگفت: ابومحجن به تو میگوی\\د: اگ\\ر وی را ره\\ا ک\\ردی، و او را ب\\ر این اسب س\\وار نم\\ودی، و ب\\ه او س\\لاح دادی، وی نخس\\تین کس\\ی خواهد بود که به طرف تو برگردد، مگر این ک\\ه کش\\ته ش\\ود، و

شروع نموده میگفت: كفى خزن\\\\\\\\\ا ان تلتقىالخي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ل بالقنا

وات\\\\رك مش\\\\دودا علىوثاقيا

\\\اني الحدي\\\د اذا قمت عنوغلقت

مص\\ارع دوني ق\\د تص\\مال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\مناديا

آنگاه آن زن رفت، و آن را به همسر سعد گفت: او بندهایش را گش\\ود، و ب\\ر اس\\بی ک\\ه در م\\نزل ب\\ود س\\وار ک\\رده ش\\د، و سلاحی به او داده شد. بعد از آن ب\\یرون آم\\د، و اس\\ب خ\\ود را دوانید، تا این که به قوم پیوست، و به شکل مداوم بر ه\\ر م\\رد حمله مینمود، و او را میکشت و ستون فقراتش را میشکس\\ت. آنگاه )سعد( به وی نگاه کرد، و از او به شگفت افتاده میگفت: این سوار کار کیست؟! اندکی درنگ ننموده بودن\\د، ک\\ه خداون\\د

برگش\\ت، و س\\لاح راسکف\\ار را شکس\\ت داد. و اب\\ومحجن مسترد نمود، و پاهای خود را کما فی السابق دربند افکند.

آم\\د و همس\\رش ی\\ا ام ول\\دش ب\\ه وی گفت:سآنگاه س\\عد جنگ ت\\ان چط\\ور ب\\ود؟ س\\عد ب\\ه نق\\ل نم\\ودن آن پ\\رداخت، و میگفت: )به مصیبت و مشکل( روبرو شدیم، تا این ک\\ه خداون\\د

- این و جمل\\ه بع\\دی داخ\\ل پران\\تز از الاس\\یعاب و المس\\تدرک نق\\ل3شدهاند.

- ابن سعد از ابن سیرین بصورت بصورت مرسل.4


مردی را بر یک اسبی ابلق فرستاد، که اگر من ابومحجن را در بندها نگذاشته بودم، حتم\\ا گم\\ان میبردم ک\\ه اب\\ومحجن اس\\ت، چون بعضی ص\\فات او در وی مش\\اهده ش\\د، )همس\\رش ی\\ا امه وی ولدش( گفت: به خدا سوگند، وی ابومحجن اس\\ت، و قص\\ اینطور و اینطور بود، و داستان را برای سعد بازگو نمود. آنگ\\اه سعد اب\\ومحجن را خواس\\ت، و بن\\دهایش را گش\\ود و گفت: ب\\ه

سخدا سوگند، ابدا تو را بر شراب تازیان\\ه نمیزنیم. اب\\ومحجن گفت: من هم ب\\ه خ\\دا س\\وگند، اب\\دا آن را نمینوش\\م، من ب\\د میدیدم که آن را به خاطر تازیانه شما بگذارم. )راوی( میگوی\\د:او پس از آن دیگ\\ر ش\\راب ننوش\\ید. این چ\\نین در الاس\\تیعاب )

( آم\\ده،174/4( آمده، و سند آن، چنان که در الاص\\ابه )184/4صحیح است.

از محمدبن سعد ب\\ه ط\\ول آن1این را همچنین ابواحمد حاکم روایت نم\\وده، و در ح\\دیث وی آم\\ده: وی ح\\رکت نم\\ود و ن\\زد

آنه\ا رامردم آمد، و بر ه\\ر ناحیهای ک\ه حمل\ه مینم\\ود، خداون\د شکست میداد. مردم شروع نموده میگفتن\\د: این مل\\ک )فرش\\ته(

ب\دان منظ\ر نگ\اه مینم\ود و میگفت: جهی\دنساس\ت! و س\عد جهیدن ابلق است، و جستن جستن ابومحجن، ولی اب\\ومحجن در قی\\د اس\\ت!! هنگ\\امی ک\\ه دش\\من شکس\\ت خ\\ورد، اب\\ومحجن برگشت، و پای خود را در قید انداخت. و بنت خصفه عمل وی را به سعد خبر داد. سعد گفت: به خدا سوگند، امروز بر م\\ردی ک\\ه خداوند به )دس\\ت وی( ب\ه مس\لمانان این ق\\در نعمت نم\ود، ح\د ج\\اری نمیس\\ازم. )راوی( میگوی\\د: بن\\ابراین وی را ره\\ا نم\\ود. و

گفت: من آن را وق\\تی مینوش\\یدم، ک\\ه ح\\د ب\\ر منسابومحجن ،2جاری میشد، و از آن پاک میگردیدم، وقتی ک\\ه م\\را آزاد ک\\ردی

به خدا سوگند، )ابدا( آن را نمینوشم. این را همچنین ابن بی شیبه ب\\ه این س\\ند روایت نم\\وده، و در آن آم\\ده: آنه\\ا وی را ملکی از ملائکه پنداشتند. و از طریق وی آن را ابن عب\دالبر در الاس\تیعاب

( روایت نموده است.187/4)ه را ب\\ه ش\\کل این را س\\یف در الفت\\وح ذک\\ر نم\\وده، و قص\\ ط\\ولانی آن ی\\ادآور ش\\ده، و در ش\\عر ابی\\ات دیگ\\ری را اف\\زودهه ن\یز اف\زوده: وی جن\\گ س\\ختی نم\ود، و تکب\\یر اس\\ت، در قص\\

- این هم\\ان ح\\اکم قزوی\\نی اس\\ت، و ن\\ه ح\\اکم نیش\\ابوری، ص\\احب1المستدرک.

- یعنی از جاری نمودن حد بر من منصرف شدی. م.2

حیات صحابه394 میگفت و حمله میک\\رد، و هیچ کس در پیش رویش نمیتوانس\\ت بایستد و مردم را به ش\\دت م\\ورد ض\\رب ق\\رار میداد، بن\\ابراین م\\\ردم از وی تعجب نمودن\\\د، و این در ح\\\الی ب\\\ود ک\\\ه او را

نمیشناختند. این چنین در الاصابه آمده است. سشجاعت عمار بن یاسر

عمار و تشجیع مردم در روز یمامه و جنگیدن وی روایت نم\\وده، و ابن س\\عد ) ب( از ابن عمر385/3ح\\اکم )

را در روزس( نیز مثل آن را، که گفت: عمار بن یاس\\ر 181/3 یمام\\ه ب\\ر ص\\خرهای دی\\دم، ک\\ه ب\\ر آن ب\\الا رفت\\ه ب\\ود و فری\\اد میکش\\ید: ای گ\\روه مس\\لمین! آی\\ا از جنت ف\\رار میکنی\\د؟! من عماربن یاسر هس\\تم، آی\\ا از جنت ف\\رار میکنی\\د؟! من عم\\اربن یاسر هستم، به طرف من بیایید. و من گوش\\ش را میدی\\دم ک\\ه

قطع شده بود، و میجنبید، و او به شدت میجنگید.علاقمندی و شوقش به جنت در وقت جنگ

روایتس( از ابوعب\\دالرحمن س\\لمی 394/3وی همچ\\نین ) حاضر ش\\دیم، و دو م\\ردسنموده، که گفت: در صفین با علی

را برای او موظف کردم. وقتی قوم در غفل\\تی میب\\ود، ب\\ر آنه\\ا حمله مینمود، و تا این که شمشیرش را خ\\ون آل\\ود نمیک\\رد ب\\ر نمیگشت، آنگاه گفت: مرا معذور دارید، به خدا س\\وگند، ت\\ا این که شمشیرم کند نشد برنگشتم. )راوی( میگوی\\د: در ح\\الی ک\\ه

در میان دو صف به ش\\تاب میرفت عم\\ار و هاش\\م بنسعلی گفت: ای هاش\\م، این، ب\\ه خ\\داس را دیدم، پس عم\\ار بعتبه

سوگند، از امر خود مخالفت خواه\د نم\ود، و عس\کرش را تنه\ا خواهد گذاشت. بعد از آن گفت: ای هاشم، جنت زیر درخشنده

، امروز با دوستان ملاقات میکنم: محم\\د و ح\\زبش. ای1هاست هاشم اعور -)یک چشم( -، در یک چش\\می ک\\ه داخ\\ل معرک\\ه و

پ\\رچم راسدشواری نشود خیری نیست. میگوید: آنگاه هاشم حرکت داد و گفت:

ياع\\\ور بيغ اهل\\\د م\\\\حلا قد ع\\الج ال\\\حياه ح\\تى ملا

لا ب\\\\\\د آن يف\\\\\\ل او يفلا

- یع\\نی زی\\ر شمش\\یرهایی اس\\ت ک\\ه در جری\\ان جن\\گ ب\\رق میدهن\\د و1میدرخشند.


: بع\\د از آن ب\\ه وادیی از وادیه\\ای ص\\فین روی آورد.میگوید س را دی\\دم عم\\ار صابوعبدالرحمن میافزاید: من یاران محمد

را چنان دنبال مینمودند ک\\ه گ\\ویی وی برای ش\\ان نش\\انه و علمباشد.

( آمده،270/7این را همچنین ابن جریر، چنان که در البدایه ) را دی\\دم،سروایت کرده، و درحدیث وی آمده که گفت: عم\\ار

که وقتی به هر وادیی از وادیهای صفین که ب\\ه راه میافت\\اد، آن ک\\ه آنج\\ا بودن\\د، وی را دنب\\الصعده از اص\\حاب رس\\ول خ\\دا

میکردند، و او را دیدم که نزد هاشم بن عتبه -وی پرچمدار علی بود- آمد و گفت: ای هاشم، پیش ب\\رو، جنت زی\\ر س\\ایههایس

شمشیرهاس\\ت و م\\رگ در ن\\وک نیزهه\\ا، دروازهه\\ای جنت ب\\از شدهاند و ح\\ور عین خ\\ود را زینت نمودهان\\د، ام\\روز ب\\ا دوس\\تا ملاق\\ات میکنم، محم\د و ح\زبش. بع\د از آن او و هاش\\م حمل\\ه نمودند، و ب\\ه قت\\ل رس\\یدند -خداون\\د تع\\الی رحمت ش\\ان کن\\د-.

بر اهل شام چون یک نف\\ر ب\\ه شمیگوید: آنگاه علی و یارانش - بیکب\\ارگی حمل\\ه کردن\\د، و گ\\ویی ک\\ه آن دو -عم\\ار و هاشم

نشانه و علم برای آنها بودند. این را همچنین طبرانی و ابویعلیبه طول آن، و امام احمد به اختصار، روایت نمودهاند. هیثمی )

( میگوید: رجال احمد و ابویعلی ثقهاند.241/7 سشجاعت عمروبن معدیکرب زبیدی

جنگ وی در روز یرموک روایتس خثعمی 1ابن عائذ در المغازی از مال\\ک بن عبدالله

نموده، که گفت: در روز یرم\\وک، ش\\ریفتر از م\\ردی ک\\ه ب\\رای مبارزه بیرون رفت )دیگر کسی را( ندیدم، مرد تنومند و ق\\ویی )از کف\\ار( ب\\ه ط\\رف وی ب\\یرون رفت، و او، وی راکش\\ت. ب\\از دیگری )بر آمد(، او را هم کشت. بعد کفار شکست خوردن\\د، و او تعقیب شان نمود. سپس به خیمه بزرگش برگش\\ت، و در آن پایین آمد، و کاس\\ههای ب\\زرگ را خواس\\ت، و کس\\انی را ک\\ه در اطرافش بودند طلب نم\\ود، پرس\\یدم: این کیس\\ت؟ پاس\\خ داد:

.سعمروبن معدیکرب جنگیدن و حمله وی در روز قادسیه به تنهایی اش

ابن ابی شیبه، ابن عائذ ابن سکن، سیف بن عمر، طبرانی و روایتسغیر ایشان -ب\\ه س\\ند ص\\حیح- از قیس بن ابی ح\\ازم

- در اصل مالک بن عبیدالله آمده، و غلط است.1

حیات صحابه396 )ام\\یر(سنمودهان\\د ک\\ه گفت: در قاس\\یه حاض\\ر ب\\ودم، س\\عد

مردم بود،و عمرو بن مع\\دیکرب در ص\\فها دور زده میگفت: ای گروه مهاجرین! شیرهای دلیر باشید، چ\\ون فارس\\ی وق\\تی ک\\ه

از1نیزه خود را اندازد، ناامید میگردد، در این هنگام فرمان\\دهی فرماندهان )ف\\ارس( وی را ب\\ه ت\\یر زد، و ت\\یر در ن\\وک کم\\انش اصابت نمود، آنگاه عمرو بر وی حمله نمود، و او را ب\\ا ن\\یزه زد وس\\تون فق\\راتش را شکس\\ت، و بع\\د ن\\زدش پ\\ایین گردی\\د، و

تجهیزاتش را گرفت. و ابن عس\\اکر این را از طری\\ق دیگ\\ر طویل\\تر از آن روایت نموده، و در آخر آن آمده: ناگه\\ان ت\\یری ب\\ه س\\ویش آم\\د، و در کوهه زینش اصابت نمود، وی بر صاحب آن ت\\یر حمل\\ه نم\\ود، و او را چنان که کنیز گرفته میش\\ود گ\\رفت، و در می\\ان دو ص\\فگذاشتش، بعد از آن سرش را قطع نموده گفت: اینطور بکنید. و واقدی از طری\\ق عیس\\ای خی\\اط روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:

در روز قادس\\یه ب\\ه تنه\\ایی اش حمل\\هسعم\\روبن مع\\دیکرب نمود، و در میان آنها شمشیر زد، بعد مسلمانان در حالی به وی پیوستند، که کفار محاصرهاش نموده بودن\\د، و او در میان ش\\ان

شمشیر میزد، و مسلمانان آنها را از وی راندند. روایت نم\\وده، ک\\هسو ط\\برانی از محم\\دبن س\\لام جمحی

نوشت: من تو را ب\\ا دو ه\زارتن ام\\دادبگفت: عمر برای سعد نمودم: عمروبن معدیکرب و طلیحه بن خویلد.

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: درسدولابی از ابوصالح بن وجی\\ه سال بیست و یکم بود که واقعه نهاوند اتفاق افتاد، و نعمان بن مق\\رن کش\\ته ش\\د، و بع\\د از آن مس\\لمانان شکس\\ت خوردن\\د،

در آن روز آن قدر جنگی\\د، ت\\ا ج\\ایی ک\\هسعمروبن معدیکرب فتح نص\\یب گردی\\د، و ج\\راحت او را )ب\\ه زمین( ان\\داخت، و در

( آم\\ده18/3قری\\ه روذه وف\\ات نم\\ود. این چ\\نین در الاص\\ابه )است.

بشجاعت عبدالله بن زبیرجنگ وی با حجاج و شهادتش

روایت نموده، که گفت: هنگامی بطبرانی از عروه بن زبیر از طاعت یزیدبن معاویه ب وفات نمود، ابن زبیرسکه معاویه

- در نص »اسوار« استعمال شده که: قائد فارسیان، پیش\\رو س\\واران،1 مرد ماهر و دانا در تیران\\دازی را اف\\اده میکن\\د، و م\\ا در ترجم\\ه هم\\ان

معنای اول آن را انتخاب نمودیم. م.


سرباز زد، و ناسزاگویی خود را آشکار نمود، این خ\\بر ب\\ه یزی\\د رسید وی سوگند خورد، اگر ابن زبیر در زنجیر بسته شد، آورده نشود، به طرفش )لشکر( خواه\\د فرس\\تاد. ب\\ه ابن زب\\یر گفت\\ه شد: آیا ب\\رایت زنجیره\\ایی از نق\\ره نس\\ازیم، ک\\ه ب\\ر آن جام\\ه بپوشی، و قسم وی را راست سازی، چون صلح ب\\رایت نیک\\وتر اس\\ت. گفت: خداون\\د قس\\م وی را راس\\ت نکن\\د، و بع\\د از آن

افزود: ح\\تى يلين لض\\رس ال\م\\\اضعولا ألين لغ\\يرالحق أس\\أله

ال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\حجر

: به خدا سوگند، ضربهای با شمشیر در حال عزت،بعد گفت برایم از ضربهای با تازیانه در حال ذلت، محبوبتر است، بع\\د از آن مردم را به طرف خود دعوت نمود، و مخالفت خود ب\\ا یزی\\د بن معاویه را آش\\کار س\\اخت. یزی\\دبن معاوی\\ه مس\\لم بن عقب\\ه مری را با ارتش اهل شام به طرفش فرستاد، و او را به قت\\ال اهل مدینه دستور داد، و )او را امر نمود که( از آن فارغ گردید،

به طرف مکه حرکت نماید. میگوید: مسلم بن عقب\ه داخ\ل مدین\ه گردی\د، در آن روز بقی\ه

از وی فرار نمودند، و او را در مدینه ب\\هصاصحاب رسول خدا لهو و لعب پرداخت، و در کشتن اسراف به خ\\رج داد، و س\\پس از آن ج\\ا ب\\یرون گردی\\د. در بین راه وف\\ات نم\\ود، و حص\\ین بن نمیر کندی را جانشین خود تع\\یین نم\\ود و گفت: ای ابن برذع\\ه خر، از حیلهها و مکاریهای قریش بر حذر باش، و با آنه\\ا ج\\ز ب\\ا تیره\\ای راس\\ت، و بع\\د از آن ب\\ا چی\\دن )س\\رها( معامل\\ه نکن. حص\\ین ح\\رکت نم\\ود، ت\\ا این ک\\ه وارد مک\\ه گردی\\د، و در آنج\\ا

جنگید... و ح\\دیث را مت\\ذکر گردی\\ده، وبروزهایی با ابن زبیر در آن آم\\ده: اف\\زود: و ب\ه حص\\ین بن نم\یر خ\بر م\\رگ یزی\دبن معاویه رسید، بنابراین حصین بن نمیر فرار نم\\ود. هنگ\\امی ک\\ه یزید بن معاوی\\ه م\\رد، م\\روان بن حکم ب\\ه ط\\رف خ\\ود دع\\وت نم\\ود... و ح\\دیث را مت\\ذکر ش\\ده، و در آن آم\\ده: بع\\د از آن مروان درگذشت، و عبدالملک ب\\ه ط\\رف خ\\ود دع\\وت نم\\ود، و قیام کردو اهل شام به او پاسخ مثبت دادند، او بر منبر بیانیهای ایران نمود، و گفت: کی از میان شما، برای )سرکوب نم\\ودن( ابن زب\\یر آم\\اده اس\\ت؟ حج\\اج گفت: من ای امیرالمؤم\\نین! او وی را س\\اکت گردانی\\د، ب\\از حج\\اج تک\\رار نم\\ود و او س\\اکتش

حیات صحابه398 گردانید، ب\\از تک\رار نم\وده گفت: من ای امیرالمؤم\نین! )چ\ون

در خواب دیدم که جامه وی را کش\\یدم و پوش\\یدم. آنگ\\اه1من( عب\\دالملک وی را مق\\رر نم\\ود، و ب\\ا ارتش ب\\ه ط\\رف مک\\ه

وارد گردید، و ب\\ا وی درب)سوقش( داد، تا این که بر ابن زبیر به اهل مکه گفت: این دو کوه را حفظ بمکه جنگید. ابن زبیر

کنید، شما، تا وقتی ک\\ه آنه\\ا ب\\ر آن دو دس\\ت نیابن\\د، در خ\\یر و ع\\زت میباش\\ید، ان\\دکی درن\\گ ننم\\وده بودن\\د، ک\\ه حج\\اج و همراهانش بر »ابی قبیس« آشکار گردیدند، و منجنیق را بر آن

را درشنص\\ب نمودن\\د، و توس\\ط آن ابن زب\\یر و همراه\\انش مسجد هدف قرار دادند.

چون صبح شد -همان صبحی که ابن زبیر در آن کشته ش\\د-، رفت، اسماء در آنباسماء بنت ابی ابکر ابن زبیر نزد مادرش

روز زنی صد ساله بود، ولی نه دندانش افتاده بود، نه بین\\ایی اش را از دست داده بود، وی به پسرش گفت: ای عبدالله، در جنگت چه کردی؟ گفت: آنها در فلان و فلان مکان رس\\یدهاند. در هم\\ان

خندی\\د و گفت: در م\\رگ راحت اس\\ت. اس\\ماءبحال ابن زبیر گفت: ای پسرم، آیا آن را برای من آرزو میکنی؟ من تا یکی از این دو حالت تو را نبینم، دوست ندارم، بمیرم، یا پادشاه شوی، و به آن چشمم را روشن گردانی، و یا کشته ش\\وی، و ب\\ه امی\\د اجر و ثواب بر مرگت صبر پیشه کنم. میگوید: بع\\د ب\\ا م\\ادرش وداع نمود، و اسماء به او گفت: ای پسرم، از تن\\ازل نم\\ودن در

امری از امور دین از ترس کشته شدن بر حذر باش. از نزد وی بیرون گردید، و داخ\\ل مس\\جد ش\\د، وبابن زبیر

دو پل\\ه در را ب\\ر حجرالاس\\ودقرار داده ب\\ود، ک\\ه توس\\ط آنه\\ا، حجرالاسود را از رسیدن منجنیق حف\\اظت مینم\\ود، کس\\ی ن\\زد

درحالی که کنار حجرالاسود نشسته بود، آمد و )ب\\ه بابن زبیر او( گفت: آیا دروازه کعبه را ب\\رایت ب\\از نک\\نیم، ک\ه ب\\ر آن بلن\\د ش\\وی؟ عبدالل\\ه ب\\ه ط\\رفش نگ\\اه نم\\ود و گفت: از ه\\ر چ\\یز برادرت را میتوانی حفظ کنی، مگر از مرگش، و آیا برای کعب\\ه حرمتی است، که برای این مکان نیست؟ به خ\\دا س\\وگند، اگ\\ر ش\\ما را در پردهه\\ای کعب\\ه هم آوی\\زان دریابن\\د، ب\\ه قتل ت\\ان میرسانند. آنگ\\اه ب\\ه او گفت\\ه ش\\د: آی\\ا ب\\ا ایش\\ان درب\\اره ص\\لح ص\\حبت نمیک\\نی؟ گفت: آی\\ا این وقت ص\\لح اس\\ت؟ ب\\ه خ\\دا

- این و سخن بعدی داخل پرانتز از المجمع نقل شدهاند.1


سوگند، اگر شما را در کعبه هم بیابند، همه شما را ذبح میکن\\د،و این شعر را خواند:

ولا مرتق من خشيه ال\موتولست بمبتاع ال\حياه بسبهسلم\ا

ملاقي ال\\\\\منايا اى ح\\\\رفانافس سهم\ا انه غير بارحتيمم\ا

بعد از آن به آل زبیر، در حالی که ایشان را نصیحت مینم\\ود، روی آورد و گفت: ه\\ر یکی ش\\ما از شمش\\یرش، چن\\ان ک\\ه از رویش حفاظت میکند، حفاظت نماید، )شمشیرش( را نش\\کند، که با دستش از خود مانند زن دفاع نماید. ب\\ه خ\\دا س\\وگند، من هرگاه ک\ه ب\ا ه\ر لش\کر انب\وهی روب\رو ش\دهام، در ص\ف اول بودهام، و من هرگ\\ز از ج\\راحت درد ندی\\دهام، اگ\\ر دردی هم دیدهام از دوا بوده است. )راوی( میگوید: در ح\الی ک\ه آنه\ا در این حالت قرا رداشتند، ناگهان )ق\\ومی( برایش\\اناز دروازه ب\\نی جمح داخل گردید، و در میان شان یک س\\یاه ب\\ود. پرس\\ید: اینه\\ا کیستند؟ گفته شد: اهل حمص، آنگ\\اه ب\\ر آنه\\ا در ح\\الی ک\\ه دو شمشیر با خود داشت، حمل\\ه نم\\ود، نخس\\تین کس\\ی ک\\ه ب\\ا او روبرو گردید، همان سیاه بود، او را با شمشیر خود زد، و پایش

گفت: آخ، ای بچ\\ه زن\ا ک\ار؟ ابنرا قطع نمود، آن س\\یاه ب\\ه وی ، اسماء زناکار است!؟1 به او گفت: خاموش ای پسر حامبزبیر

بعد آنها را از مس\\جد ب\\یرون نم\\ود و برگش\\ت. ناگه\\ان ق\\ومی از دروازه بنی سهم داخ\ل ش\دند، گفت: اینه\ا کیس\تند؟ گفت\ه ش\د:

اهل اردن، آنگاه بر آنها حمله نمود و میگفت: لا عه\\\د لي بغ\\\اره مث\\\ليل الس\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\

لا ينجلى غباره\\\ا ح\\\تى الليل

آنها را هم از مسجد بيرون نمود، ناگهان ق\\ومى از ب\\اب ب\\نىمخزوم داخل گرديدند، بر آنها نيز حمله نمود و مىگفت:

«لو كان قرني واحدا كفيته» : در بام مس\\جد از ی\\اران و پش\\تیبانانش کس\\ی)راوی( گوید

بود، که دش\\من را ب\\ه خش\\ت و غ\\یر آن میزد، پس عبدالل\\ه بن

منسوب میکنند.÷- مورخین سیاهان را به حام فرزند نوح 1

حیات صحابه400 زبیر بر آنها حمله نمود، و خشتی بر فرق سرش اص\\ابت نم\\ود،

و سرش را شکست، در این حال او ایستاد و میگفت: ولس\\\\نا على الاعق\\\\ابت\\\\\\\\\\\\\\\\\دمى كلومنا

ولكن على اق\\\\دامنا تقط\\\\رال\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\دما

: بعد از آن افتاد، و دو غلام آزاد کرده او، بر وی چیرهمیگویدشدند، و هر دوی شان میگفتند:

\\ه ويحتمي العب\\د يحمي رب

: بع\\د ب\\ه ط\\رفش آمدن\\د، و س\\رش قط\\ع گردی\\د.میافزاید ( میگوید: این را طبرانی روایت نموده، و در آن255/7هیثمی )

عبدالملک بن عبدالرحمن ذم\\اری آم\\ده، او را ابن حب\\ان و غ\\یر وی ثقه دانس\\تهاند، و ابوزرع\\ه و غ\\یر وی ض\\عیفش دانس\\تهاند.

( ب\\ه ش\\کل203/2این را همچ\\نین ابن عب\\دالبر در الاس\\تیعاب ) ( مانن\\د آن را331/1طولانی روایت کرده، و ابونعیم در الحلیه )

(550/3ب\\ه اختص\\ار روایت نم\\وده، و ح\\اکم در المس\\تدرک )بخشی از اول آن را روایت کرده است.

ابی اس\\حاق،1اب\\ونعیم و همچ\\نین ط\\برانی از )اس\\حاق بن( بروایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: من در کش\\ته ش\\دن ابن زب\\یر

روزی که در مسجد الحرام کش\ته ش\\د حاض\ر ب\ودم، ارتشها از دروازه مسجد داخل میشدند، و هرگاه قومی از دروازهای وارد میش\\د، او ب\\ه تنه\\ایی ب\\ر آنه\\ا حمل\\ه مینم\\ود، و بیرون ش\\ان میساخت، در حالی که وی در این ح\\الت ق\\رار داش\\ت، ناگه\\ان کنگرهای از کنگرههای مسجد بر سرش افتاد، و او را ب\\ر زمین

افکند، و او این بیتها را میخواند: اسم\\\\\\\\\\\اء ان قتلت لاتبكي\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\نى

ل\\\م يب\\ق© الا حس\\بى ودي\\نى

وص\\\ارم لانت ب\\\ه يمي\\\ني

( میگوید: این را طبرانی روایت نم\\وده، و در256/7هیثمی )آن گروهی اند، که ایشان را نشناختم.

عیبگیری و انکار صحابه بVVر کسVVی کVVه از راه خVVدا فVVرارنموده است

- به نقل از هیثمی.1


عیبگیری و انکار صحابه بر سلمه بن هشام روایت نموده که روی به همسرل( از ام سلمه 42/3حاکم )

سلمه بن هشام بن مغ\\یره گفت: چ\\را س\\لمه را نمیبینم ک\\ه در و مسلمانان حاضر شود؟ همس\\ر س\\لمهصنماز با رسول خدا

پاسخ داد: به خدا سوگند، او نمیتواند بیرون بیاید، هر گ\\اهی ک\\ه بیرون آی\\د، م\\ردم ب\\ر او فری\\اد میزنن\\د: ای فراریه\\ا، آی\\ا از راه

حدی که در خانه خود نشسته است، فرار نمودید؟! به لأخداوند بود. حاکم -سو بیرون نمیآید، و اودر غزوه مؤته با خالدبن ولید

ک\ه ذه\\بی هم ب\\ا وی م\\وافقت نم\\وده- میگوی\\د: این ح\\دیث ب\\ه ش\\رط مس\\لم ص\\حیح اس\\ت، ولی بخ\\اری و مس\\لم روایتش ننمودهاند. و ابن اسحاق، این را به مثل آن، چنان که در البدایه

( آمده، روایت کرده است.249/4)عیبگیری و انکار مردی بر ابوهریره

روایتس( از طری\\\ق واق\\\دی از اب\\\وهریره 42/3ح\\\اکم ) نموده، که گفت: در میان من و پسر عمویم سخنی اتفاق افتاد، گفت: آی\\ا ف\\رارت در روز مؤت\\ه )ب\\ه ی\\ادت هس\\ت(؟ آنگ\\اه من

.1ندانستم که به او چه بگویمپشيمانى و بيتابى از فرار

پشیمانی ابن عمر و یارانش به خاطر فرارشان در روزبرای آنانص مؤته و قول پیامبر

روایت نموده، که گفت: منلامام احمد از عبدالله بن عمر بودم، مردم جولانی ب\\هصدر سریهای از سریههای رسول خدا

قصد فرار زدند، من هم از جمله کسانی بودم که ج\\ولان زدن\\د، آنگاه گفتیم: چ\\ه بک\\نیم، از مقاب\\ل دش\\من ف\\رار نم\\ودیم، و ب\\ه غضب گرفتار شدیم؟! بع\\د از آن گف\\تیم: اگ\\ر ب\\ه مدین\\ه داخ\\ل شویم، و شب را آنجا بخوابیم. بعد گفتیم: خود را بر رسول خدا

عرضه میکنیم، اگر توبه ما پذیرفته ش\\د خ\\وب، در غ\\یر اینص صورت )پس( میرویم، ب\\دین خ\\اطر قب\\ل از نم\\از ص\\بح ن\\زدش آمدیم، و او بیرون رفته گفت: »شما کیستید؟« گفتیم: ما ف\\رار کنندگان هستیم. فرمود: »خیر، بلکه شما دوباره حمله کنندگان هس\\\تید، و من گ\\\روه ش\\\ما هس\\\تم، و من گ\\\روه مس\\\لمانان

( در سند آن واقدی متروک است.42/ 3- بسیار ضعیف. حاکم )1

حیات صحابه402 هس\\تم«. میگوی\\د: آنگ\\اه ب\\ه وی نزدی\\ک ش\\دیم و دس\\تش را

.1بوسیدیم روایت اس\\ت ک\\ه گفت:بو همچ\\نین ن\\زد وی از ابن عم\\ر

ما را به سریهای فرستاد. هنگ\\امی ک\\ه ب\\ا دش\\من صرسولخدا روبرو شدیم، در اول بامداد شکست خ\\وردیم، و ب\\ا چن\\د نف\\ری در شب به مدینه آمدیم و پنهان ش\\دیم، بع\\د از آن گف\\تیم: اگ\\ر

ب\\رویم،و از وی مع\\ذرت بخ\\واهیم )به\\ترصن\\زد رس\\ول خ\\دا خواهد شد( آنگاه ب\\ه ط\\رفش رفت\\ه و ب\\ا وی ملاق\\ات ک\\ردیم و گفتیم: ما، ای رسول خدا، فرار کنندگان هستیم، فرمود: »بلکه شما دوباره باز گردن\\دگان هس\\تید، و من گ\\روه ش\\ما هس\\تم«.

. این چنین در2اسود افزوده: »و من گروه هر مسلمان هستم«( آمده است.248/4البدایه )

ب\\ه معن\\ای آن روایت ب( از ابن عمر77/9و این را بیهقی ) نموده، و در حدیث وی آمده: گفتیم: ای رس\\ول خ\\دا، م\\ا ف\\رار کنن\\دگان هس\\تیم، فرم\\ود: »بلک\\ه ش\\ما دوب\\اره بازگردن\\دگان هستید«. گفتیم: ای نبی خدا، خواستیم به مدینه داخ\\ل نش\\ویم، و راه بح\\ر را در پیش گ\\یریم. فرم\\ود: »این ط\\ور نکنی\\د، من گروه هر مس\\لمان هس\\تم«. این را همچ\\نین اب\\وداود و ترم\\ذی روایت نمودهان\\د، و ترم\\ذی آن را حس\\ن دانس\\ته اس\\ت، و ابن ماجه هم آن را به مثل روایت امام احمد، چن\\ان ک\\ه در تفس\\یر

(107/4( آم\\ده، روایت ک\\رده، و ابن س\\عد )294/2ابن کث\\یر )مانند آن را روایت نموده است.

بیتابی مهاجرین و انصار به خاطر فرار در یوم جسVVر وقول عمر به آنها

روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: ل( از عائشه70/4ابن جری\\\ر ) ش\\نیدمس را هنگام ق\دم عبدالل\ه بن زی\د سعمربن الخطاب

که فریاد نمود: ای عبدالله بن زید، چه خبر است؟ این در حالی بود که خودش داخ\\ل مس\\جد ب\\ود، و عبدالل\\ه از پهل\\وی دروازه حج\\ره من میگذش\\ت، گفت: ای عبدالل\\ه بن زی\\د، ب\\ا خ\\ود چ\\ه داری؟ وی گفت: ای امیرالمؤم\نین خ\بری ب\\رایت آم\ده اس\\ت. هنگامی که نزدش رسید، خبر م\\ردم را ب\\رایش ب\\ازگو نم\\ود، و من از مردی نشنیدم که در کاری حاضر ب\\وده باش\\د، و بع\\دا از آن کار صحبت نماید، و از او در بیان خبر ثابتتر باش\\د. هنگ\\امی

(.70/ 3- صحیح. احمد )1(.111/ 3- صحیح. رواه احمد )2


ان\\دوه و بی ت\\ابیسآمدن\\د، و عم\\ر که شکست خوردگان مردم مسلمانان را، اعم از مهاجرین و انصار به خاطر فرار دی\\د، گفت: ای گروه مسلمین بیتابی نکنید، من گروه شما هستم. شما فق\\ط

.1به من پیوستهاید بیتVVابی معVVاذ قVVاری از فVVرار در روز جسVVر وقVVول عمVVر

برایش ( از محم\\\د بن عب\\\دالرحمن بن70/4این جری\\\ر همچ\\\نین )

حصین و غیر وی روایت نموده ک\\ه: مع\\اذ ق\\اری، ب\\نی النج\\اری ، از جمله کسانی بود که در روز واقعه جسر ابوعبی\\د حاض\\رس

بود، و در آن روز ف\\رار نم\\وده ب\\ود، و چ\\ون این آی\\ه را ق\\رائتمیکرد:﴿© ©ى فئ زا إل ي ©ح© © مت ©\\ال أ قت ف\\ا ل ©ح©ر ه إلا مت \\ر© دب م©ئ © ه ي ن$و©م©ن يو©ل م� ۥ ن& م� م�

ير م©ص\\ س© و©ب ه©ن \\ه ج© و©ى ه و©م© لل ©\\آء© بغ©ض\\© من© م�ف©ق© ب ٱ م: �) م �� م ٱ ن ﴾١٦م�.[16]الانفال: و هر کس در آن هنگام به آنه\\ا پش\\ت کن\\د - ج\\ز در»: ترجمه

صورتی که هدفش کنارهگیری از میدان برای حمله مجدد و ی\\ا به قصد پیوستن ب\ه گ\روهی باش\د -، گرفت\ار غض\ب پروردگ\ار

.«خواهد شد و ماوای او جهنم است، چه بد جایگاهی است؟ به وی میگفت: ای معاذ، گری\\ه نکن،سگریه مینمود. و عمر

.2من گروه تو هستم، و تو فقط به من پیوستهای رفتن سعدبن عبید القاری برای پاک کVVردن آنچVVه از وی سVVرزده بVVود به سVVوی همVVان سVVرزمینی کVVه از آن فVVرار

کرده بود روایتس( از عب\\\دالرحمن بن ابی لیلی 300/3ابن س\\\عد )

- میگوی\\دبنموده، که گفت: عمربن الخطاب به سعدبن عبی\\د ب\\ود، و در روزی ک\\هصموصوف یکی از اص\\حاب رس\\ول خ\\دا

ابوعبید در آن به قتل رسید، شکست خورده ب\\ود، و از هیچکس ب\\ه غ\\یر از وی ب\\ه ن\\ام »الق\\اری«صاز اص\\حاب پی\\امبر خ\\دا

ن\\امبرده نمیش\\د - گفت: آی\\ا میخ\\واهی ب\\ه ش\\ام ب\\روی؟ چ\\ون مس\\لمانان در آن کم ش\\دهاند، و دش\\من ب\\ر آنه\\ا ج\\رأت یافت\\ه است، و شاید تو لکه و داغ فرار را از خود بشویی. گفت: خیر،

( آلبانی آن را در »ض\\عیف9/77( و بیهقی )2647ضعیف. ابوداوود )-\\ 1ابی داوود« ضعیف دانسته است.

- ضعیف مرسل. 2

حیات صحابه404 من فقط به همان سرزمینی که از آن فرار نمودم، و به ط\\رف همان دشمنانی که آن عمل را در حق من انج\\ام دادن\\د میروم.

.1میگوید و به قادسیه آمد و کشته شد مجهز ساختن و كمك نمودن كسى كه در راه خدا حركت مىكند

و خارج مىشود

و دادن سلاحش به اسامه و یا علی هنگامی که ص پیامبرخود به جنگ نمیرفت

- روایتسامام احمد و طبرانی از جبله -یع\\نی پس\\ر حارث\\ه به جنگ نمیرفت، سلاح خ\\ودصنمودهاند که: وقتی پیامبر خدا

( میگوی\\د: رج\\ال283/5 میداد. هیثمی )برا به علی یا اس\\امه احمد ثقهاند.

مردی از انصار و دادن توشهاش به مرد دیگری هنگامیکه خود مریض گردید

روایت نم\\وده ک\\ه: ج\\وانی ازساب\\وداود از انس بن مال\\ک من میخ\\واهم ب\\ه جه\\ادص)قبیله( اسلم گفت: ای رسول خ\\دا

بروم، ولی چیزی که خود را بدان آماده سازم در دست ن\\دارم. گفت: »نزد فلان انصاری برو، چون او خ\\ود را آم\\ادهصپیامبر

ساخت ولی مریض گردید، و به او بگو: رسول خدا به تو س\\لام میفرستد، و به وی بگو: به آنچه خود را آم\\اده نم\\وده ب\\ودی آن را به من بده«. او نزد همان انصاری آمد، و پیام پیامبر را ب\\ه او داد. وی به همسر خود گفت: ای فلان، آنچه را برای من آم\\اده ساخته بودی، به وی بده، و از آن چ\\یزی را نگ\\ه م\\دار، ب\\ه خ\دا سوگند اگ\\ر چ\\یزی از آن را هم نگ\\ه داری در آن ب\\رایت ب\\رکت

/28(، و همچ\\نین بیهقی )137/2. این را مس\\لم )2داده نمیشود.3 به مانند آن، روایت نمودهاندس( از انس 9

دلالت و رهنمایی به سوی کسی که بیرون رونده در راهخدا را کمک میکند

روایت نم\وده، ک\هس( از ابومسعود انصاری 137/2مسلم ) آم\\د و گفت: س\\واری من ازصگفت: مردی ن\\زد رس\\ول خ\\دا

گفت: »ندارم«.صپای افتاده است، به من مرکبی بده. پیامبر - مرسل است.1 - یعنی اگر چیزی از آنچه تدارک دیدهای نگه داری ب\\رایت در آن ب\\رکت2

داده نمیشود. م.(.5780( و ابوداوود )1894- مسلم )3


مردی گفت: ای رسول خدا، من او را به سوی کس\\ی راهنم\\ایی فرم\\ود:صمیکنم، که ب\\ه او س\\واری بده\\د آنگ\\اه رس\\ول خ\\دا

»کسی که به خ\\یری دلالت نمای\\د، ب\\رای وی مانن\\د اج\\ر انج\\ام ب\\ه س( از ابومس\\عود28/9. این را بیهقی )1دهن\\ده آن اس\\ت«

مانند آن، روایت نموده است. و تشVVویق نمVVودن صVVحابه جهت کمVVک بVVرای ص پیVVامبر

بیرون روندگان ( -که آن را ص\\حیح دانس\\ته-،90/2( و حاکم )172/9بیهقی )

روایت نمودهان\\د ک\\ه:ص از رس\\ول خ\\دا ساز جابربن عبدالله خواست به غزا برود، گفت: »ای گروه مهاجرینصپیامبر خدا

و انص\\ار! از برادران ت\\ان کس\\انی اند، ک\\ه ن\\ه م\\ال دارن\\د، و ن\\ه اقارب، بنابراین )هر( یکی از شما، دو تن یا سه تن آنها را تقبل

3: ب\\رای ه\\ر یکی از م\\ا پش\\ت )ش\\ترش(2کند«. )راوی میگوید(

فقط به مقدار نوبت سواری یکی از آنها قابل دست رسی ب\\ود و بس. میافزای\\د: من هم دو تن ی\\ا س\\ه تن را ب\\ا خ\\ود هم\\راه

نموده و نوبت سواری من، هم چون نوبت یکی از آنها بود.یاری و کمک مردی از انصار به واثله بن اسقع

روایت نموه، کهس( از واثله بن اسقع 28/9 بیهقی همچنین ) برای غزوه تبوک ندا نمود، من ب\\ه ط\\رفصگفت: رسول خدا

خانوادهام رفتم، و دوب\\اره وق\\تی برگش\\تم، دری\\افتم ک\\ه بخش بیرون رفتهان\\د، آنگ\\اه در مدین\\هصنخست اصحاب رسول خدا

شروع به فریاد کشیدن نمودم: آگاه باشید! چه کسی م\\ردی را در بدل دریافت سهمش از غنیمت سوار میکن\\د؟ آنگ\\اه ش\\یخی\\ه ب\\دل از انصار فریاد نموده گفت: سهم وی برای ما باشد، البت این که ما او را به نوبت سوار میکنیم، و طعامش هم همراه ما باش\\د. گفتم: بلی. گفت: ب\\ه ب\\رکت خ\\دا ح\\رکت کن. ب\\ه این صورت من با نیکوترین همراه خ\\ارج ش\\دم، ت\\ا این ک\\ه خداون\\د برای م\\ان غ\\نیمت نص\\یب فرم\\ود، و ب\\رای من ش\\تران ج\\وانی رسید، و آنها را ح\\رکت داده ن\\زد وی آوردم. او ب\\یرون رفت، و

(.1893- مسلم )1- زیادتی که سیاق آن را تقاضا میکند.2 - به نقل از مجم\\ع الزوائ\\د، و در اص\\ل )ش\\تر( آم\\ده اس\\ت، و مفه\\وم3

عب\\ارت این اس\\ت ک\\ه: ص\\احب ش\\تر ب\\ا اف\\راد دیگ\\ری ک\\ه هم\\راهشمیبودند، در سواری شترمساوی و یکسان بودند.

حیات صحابه406 ب\\ر خرجی\\نی از خرجینه\ای ش\\ترش نشس\\ت و گفت: آنه\ا را از

ط\\\رف پیش\\\رویپش\\\ت ح\\\رکت ب\\\ده، بع\\\د از آن گفت: ب\\\ه حرکت شان بده، و افزود: ش\تران ج\وانت را بس\یار نیک\و میبینم! واثله گفت: این هم\ان غ\نیمت اس\ت ک\ه ش\رط گذاش\ته ب\ودی، پاسخ داد: برادر زادهام، شتران جوانت را بگیر! هدف م\\ا غ\\یر از سهمت بود. بیهقی میگوید: چ\\نین وانم\\ود میش\\ود، قص\\د وی این بوده که: هدف ما از آنچه انجام دادیم، اجازه نبود، بلک\\ه اش\\تراک

در اجر و ثواب بود.گفتار عبدالله درباره کمک در راه خدا

روایت نم\\\\وده، ک\\\\ه گفت: دادن سط\\\\برانی از عبدالله در راه خ\\دا از اینک\\ه پی\\اپی بع\\د از حجی حج نم\\ایم،1تازیانهای

( میگوی\\د: این را ط\\برانی248/5برایم محبوبتراس\\ت. هیثمی )روایت نموده و رجال وی ثقهاند.جهاد در بدل مزد و دريافت پول

حکایت مردی با عوف بن مالک روایت نم\\وده، ک\\ه گفت:سط\\برانی از ع\\وف بن مال\\ک

مرا سریهای فرستاد، مردی گفت: من همراهتصرسول خدا میآیم، البت\\ه مش\\روط ب\\ر این ک\\ه س\\همی از غ\\نیمت را ب\\ه من اختص\\اص دهی، بع\\د از آن گفت: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، نمیدانم آی\\ا غنیمت به دست میآورید یا خیر؟ برایم سهم معی\\نی تع\\یین کن. آنگاه به او سه دینار را مشخص ساختم، بعد جنگیدیم و غ\\نیمت

را از این قض\\یه پرس\\یدم.صبه دست آوردیم. من رسول خدا گفت: »من برای او در دنیا و آخرت ج\\ز2 به ویصرسول خدا

همین سه دینار را که گرفت\\ه دیگ\\ری چ\\یزی نمیی\\ابم«. هیثمی ) ( میگوید: در این بقیه آمده، و ب\\ه س\\ماع تص\\ریح نم\وده323/5است.

حکایت مردی با یعلی بن منیه ( از عبدالله بن دیلمی روایت نموده که: یعلی331/6بیهقی )

رفتن به جن\\گ را اعلان نم\\ودص گفت: رسول خدا سبن منیه -و من ش\\یخ ب\\زرگ س\\الی ب\\ودم و خ\\ادم هم نداش\\تم-، آنگ\\اه اجیری را جستجو نمودم، که سهم وی را به او ب\\دهم، و م\\ردی

- یع\\نی تازیانهای را ب\\رای مجاه\\دی در راه خ\\دا ب\\دهم ک\\ه از آن نف\\ع1بردارد.

- این چنین در اصل و هیثمی آمده، ولی درست: »برای من« میباشد.2


را دریافتم. هنگامی که ح\\رکت نزدی\\ک ش\\د، ن\\زدم آم\\ده گفت: من نمیدانم سهم چیست؟ و سهم من چقدر میرسد؟ ب\\رای من چیزی را تعیین کن، برابر است که سهم باشد یا نباشد، ب\\رایش سه دینار را تعیین نم\\ودم. هنگ\\امی ک\\ه غ\\نیمت حاض\\ر گردی\\د، خواستم سهم وی را به او بدهم، آنگاه دینارها را ب\\ه ی\\اد آوردم،

آمدم و قضیه وی را برایش متذکر ش\\دم.صو نزد رسول خدا فرمود: »ب\\رای وی در این غزوهاش، در این دنی\\ا -گم\\ان میبرم گفت: و آخرت- این دیناره\\ایش ک\\ه تع\\یین ش\\ده، دیگ\\ر چ\\یزی

.1نمییابم«درباره كسى كه توسط مال ديگرى جهاد مىكند

در این بVVاره و ص پرسVVش میمونVVه بنت سVVعد از پیVVامبرپاسخ وی

روایت نم\\وده ک\\ه وی گفت: بطبرانی از میمونه بنت سعد ای رسول خدا! درباره کسی به ما فتوا ب\\ده، ک\\ه خ\\ود ب\\ه غ\\زا نرفت\\ه اس\\ت، و م\\الش را داده و ب\\ر آن جه\\اد میش\\ود، ک\\ه آی\\ا پاداش برای وی است، یا برای کسی ک\\ه میرود؟ گفت: »ب\\رای

.2وی اجر مالش است، و برای رونده اج\\ر نیتش در آن م\\ورد«( میگوید: در این کسانی اند که آنها را نشناختم.323/5هیثمی )

عوض دادن در لشكر

سحکایت مردی با علی روایتسبیهقی و غ\\\یر وی از علی بن ابی ربیع\\\ه اس\\\دی

آم\\د، ک\\هسنمودهاند که گفت: مردی نزد علی بن ابی ط\\الب فرم\\ود:سپسرش را به عوض خود در لشکر آورده بود، علی

نظر و رأی شیخی برای من از حاضر بودن ی\\ک ج\\وان محبوبتر( آمده است.164/3است. این چنین در الکنز )

( در س\\ند آن146( و ط\\برانی در »الکب\\یر« )6/331- ض\\عیف. بیهقی )1بشیر بن طلحه است که جز ابن حبان کسی وی را ثقه ندانسته است.

- ضعیف. طبرانی روایت کرده است و در آن مجهولانی هستند چنانک\\ه2( آورده است.5/323هیثمی در »المجمع« )

حیات صحابه408 عيبگيرى و انكار بر كسى كه از مردم بVVراى خVVروج در راه خVVدا

سئوال نمايد

انکار عمر بر جوانی که از مردمبرای خارج شدن در راهخدا سئوال نمود

بیهقی از ن\\افع روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ج\\وانی ق\\وی داخ\\ل مس\\جد گردی\\د، و در دس\\تش پیکانه\\ای پهن و عریض\\ی وج\\ود داشت، و میگفت: چه کسی مرا در راه خدا کمک میکند؟ عم\\ر

وی را طلب نمود، و او برایش آورده شد. آنگ\\اه گفت: چ\\هس کسی این رااز من ب\\ه کرای\\ه میگ\\یرد، ت\\ا در زمینش ک\\ار کن\\د؟ م\ردی از انص\\ار گفت: من، ای امیرالمؤم\نین، او را ماهان\\ه ب\\ه

گفت: ب\\ه این ق\\در و این ق\\در. وسچند کرای\\ه میدهی؟ عم\\ر افزود: وی را بگیر و با خود ببر. وی در زمین آن م\\رد ماه ه\\ایی

به آن مرد گفت: اجیر ما چه کرد؟ پاسخ سکار نمود، بعد عمر فرم\\ود: او را وسداد: خ\\وب اس\\ت، ای امیرالمؤم\\نین. عم\\ر

آنچه را از کرایه جمع ش\\ده، ب\\رایم بی\\اور، آنگ\\اه او کیس\\های از فرم\\ود: این را بگ\\یر، ح\\الا اگ\\ر سدرهم را ن\\زدش آورد. عمر

خواسته باشی به جنگ برو، و اگ\\ر هم خواس\\ته باش\\ی بنش\\ین.( آمده است.217/2این چنین در الکنز )

قرض گرفتن براى جهاد

در این مVورد و پاسVخ ص پرسش اصحاب از رسول خVVداوی

روایتسابویعلی از عبیدالل\\ه بن عبدالل\\ه )از( ابن مس\\عود صنم\\وده، ک\\ه گفت: م\\ردی آم\\د و گفت: آی\\ا از رس\\ول خ\\دا

شنیدی که درباره اس\\بان چ\\یزی بگوی\\د؟ گفت: بلی، از رس\\ول شنیدم که میگفت: »در موهای پیشانی اسبان، خ\\یر ت\\اصخدا

روز قیامت گره خورده اس\\ت. ب\\رای خ\\دا بخری\\د، و ب\\رای خ\\دا قرض بگیرید«. گفت\\ه ش\\د: ای رس\\ول خ\\دا، چگون\\ه ب\\رای خ\دا بخریم، و برای خدا قرض بگیریم؟ فرمود: »بگویید، ت\\ا وقت ب\\ه دست آوردن سهمهای ما به ما قرض بده، و تا وقتی که خداوند )برای ما( فتح نماید به م\\ا بف\\روش، و ت\\ا وق\\تی جهادت\\ان ت\\ازه باشد، همیشه به خیر میباشید، در آخر زمان قومی خواهد ب\\ود، که در جهاد شک میکنند، شما در زمان آنها جهاد کنید، و بع\\د از


2. هیثمی )1آن غزا کنید، چون غزا نمودن در آن روز تازه است« ( میگوید: در این روایت بقی\\ه آم\ده، و م\دلس میباش\د، و80/5

بقیه رجال وی ثقهاند.مشايعت و خداحافظى مجاهد فى سبيل الله

و آنچه را به آنها میگفت ص پیاده روی پیامبر روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت: ب( از ابن عب\\\اس98/2ح\\\اکم ) همراه شان تا بقیع غرقد هنگ\\امی ک\\ه ایش\\ان را صرسول خدا

»، و بع\\د از آن گفت: 2س\\وق داد پی\\اده آمد م انط©لق\\وا ع©ل©ى اس\\©عنهم ه، اللهم أ به نام خدا حرکت کنی\\د، خداون\\دا! کمک ش\\ان»، «الل

ح\\اکم میگوی\\د: ب\\ه ش\\رط مس\\لم ص\\حیح اس\\ت.و وی.3«کن روایت نم\\وده، ک\\هس( از محمدبن عب قرظی 97/2همچنین )

گفت: عبدالله بن یزید به طع\\امی دع\\وت گردی\\د، هنگ\\امی ک\\ه وقتی با ارتشی خداحافظی مینم\\ود،صآمد، گفت: رسول خدا

©عم©\\الكم»میگفت: ©كم و©خ©و©اتم© أ ©ت ©م©ان ©كم و©أ ه© دين ©ودع الل ©ست دین،»، «أ.4«امانت و خاتمه اعمالتان را به خدا میسپارم

ابوبکر و مشایعت سپاه اسامه روایت نم\\وده... وسابن عساکر از طریق س\\یف از حس\\ن

ذکر نموده، و در آن آمده:سحدیث را در ارسال لشکر اسامه بیرون آمد و نزد شان آمد، آن\\ان را ح\\رکتسبعد از آن ابوبکر

داد و مشایعت شان نم\\ود، این در ح\\الی ب\\ود ک\\ه وی پی\\اده راه میپیمود و اس\\امه س\\وار ب\\ود، و عب\\دالرحمن بن ع\\وف اس\\ب

را جل\\وگش میک\\رد. اس\\امه ب\\ه وی گفت: ای خلیف\\ه شابوبکر رسول خدا یا سوار شو یا ین که من پ\\ایین میآیم اب\\وبکر گفت: به خدا سوگند، نه تو پایین میآیی و نه من س\\وار میش\\وم، و ب\\ر

( و در آن یک انقط\\اع وج\\ود دارد زی\\را ث\\ابت5396- ضعیف. ابویعلی )1 نشده است عبیدالله از پدرش عبدالله بن مسعود حدیث شنیده باش\\د. در ضمن در سند آن بقیه بن ولید است که مدلس است و عنعنه ک\\رده

است. - این در وقتی بود ک\\ه ت\\نی چن\\د از ی\\اران خ\\ود را ب\\رای قت\\ل کعب بن2

(148اش\\رف یه\\ودی س\\وق داد، ب\\رای تفص\\یل موض\\وع لطف\\ا ب\\ه )صهمین کتاب مراجعه نمایید.

(.2/98- صحیح. حاکم )3 (15( و الص\\حیحة )4795( نگا: ص\\حیح الج\\امع )2/97- صحیح. حاکم )4

(.2601همچنین ابوداوود آن را روایت کرده است: )

حیات صحابه410 من هیچ حرجی نیست که ساعتی ق\\دمهای خ\\ود را در راه خ\\دا غبارآلود نمایم! چون ب\\رای غ\\ازی ب\\ه ه\\ر ق\\دمی ک\\ه میپیمای\\د، هفت صد نیکی نوشته میشود، و هفت صد درجه برایش نوشته میش\\ود، و هفت ص\\د گن\\اه از وی مح\\و میگ\\ردد. وق\\تی ک\\ه مشایعت به پایان رسید به اسامه گفت: اگر خواسته باشی ک\\ه مرا با ایقای عمربن الخطاب مساعدت کنی این ک\\ار را بکن؟ و

(314/5. این چ\\نین در کنزالعم\\ال )1اس\\امه ب\\ه وی اج\\ازه دادآمده است.

و مالک از یحیی بن س\عید روایت نم\وده ک\ه: اب\وبکر ص\دیق لشکرهایی را به طرف شام فرستاد، و خود ب\\ا زی\\د بن ابیس

ب\\یرون رفت و پی\\اده راه میرفت، یزی\\د ام\\یر بخشسس\\فیان چهارم آن س\\پاه چهارگان\\ه ب\\ود، میپندارن\\د ک\\ه یزی\\د ب\\ه اب\\وبکر

گفت: ن\\هسگفت: یا سوار شو، یا این که پایین میآیم، اب\\وبکر تو پایین بیا و نه من سوار میشوم، من این قدم ه\\ایم را در راه خدا حساب میکنم... و ح\\دیث را مت\\ذکر گردی\\ده. این را بیهقی

(295/2از صالح بن کیسان ب\\ه مانن\\د آن، چن\\ان ک\\ه در الک\\نز )آمده، روایت نموده است.

( از ج\\ابر عی\\نی روایت نم\\وده ک\\ه اب\\وبکر173/9و بیهقی ) ارتش\\ی را مش\\ایعت نم\\ود، و همراه ش\\ان پی\\اده راهسصدیق

رفت وگفت: ستایش خدایی راس\\ت ک\\ه ق\\دمهای م\\ا را در راه خدا غبار آلود گردانید!! به وی گفته شد: چگونه غبارآلود گردید،

را مش\\ایعت نم\\ودیم؟ فرم\\ود: م\\ا آنه\\ا را آم\\ادهم\\ا فق\\ط آنه\\ا گردانیدیم، مشایعت شان نمودیم و برای ش\ان دع\ا ک\ردیم. این را

( آم\ده،288/2ابن ابی ش\یبه ب\ه مانن\د آن، چن\ان ک\ه در الک\نز ) روایت نموده است. و ابن ابی ش\\یبه این رااز قیس مانن\\د ح\دیث

مالک به اختصار روایت کرده است.ابن عمر و مشایعت غازیان و آنچه به آنها گفت

( از مجاه\\د روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\ه غ\\زا173/9بیهقی ) مش\\ایعت م\\ان نم\\ود، هنگ\\امی ک\\هبرفتم و عبدالل\ه ب\ه عم\ر

خواست ازما جدا گردد، گفت: نزدم چیزی نیس\\ت ک\\ه ب\\ه ش\\ما ش\\نیدم ک\\ه میگفت: »اگ\\رصدو تن بدهم، ولی از رسول خ\\دا

چیزی به خداوند سپرده شود، آن رانگه میدارد، من دین، امانت.2و خاتمه اعمال شما را به خدا میسپارم«

- سند آن مرسل است: حسن بصری ابوبکر را درک نکرده است.1


استقبال غازيان

بیرون رفتن مردم از مدینه هنگVVام بازگشVVت صVVحابه ازتبوک

روایت نم\\\وده، ک\\\ه گفت:ساب\\\وداود از س\\\ائب بن یزی\\\د از غ\\زوه تب\\وک ب\\ه مدین\\ه برگش\\ت،صهنگامی که پیامبر خ\\دا

مردم از وی استقبال نموند، و من همراه بچهه\\ا وی را در ثنی\\ه.1الوداع ملاقات نمودم

روایت نموده، ک\\ه گفت:س( از سائب 175/9 این را بیهقی ) از تبوک برگشت، مردم به خاطر استقبالصهنگامی که پیامبر

وی به ثنیه الوداع رفتند. من هم که بچه ب\\ودم ب\\ا م\\ردم ب\\یرونرفتم، و از وی استقبال نمودیم.

بيرون رفتن در راه خدا در رمضان

در مVVاه رمضVVان در غVVزوه بVVدر و ص بیرون رفتن پیامبرفتح مکه

ص روایت نموده، که گفت: با پیامبر خدا س ترمذی از عمر ... الح\\دیث. این2در رمضان، در روز بدر و روز فتح غزا نمودیم

( آمده است.131/4چنین در الفتح ) روایتساین را همچ\\نین ابن س\\عد و ام\\ام احم\\د از عم\\ر

در رمض\\انصنمودهاند که گفت: دو غ\\زوه را ب\\ا رس\\ول خ\\دا .3انجام دادیم: روز بدر و روز فتح، و در ه\\ردو روزه را خ\\وردیم

( آم\\ده329/4این ح\\دیث حس\\ن اس\\ت. این چ\\نین در الک\\نز )است.

( و ط\برانی در »ال\دعاء« )2376- ص\حیح. ابن حب\ان در »ص\حیحة« )2( و »الاوس\\ط« ب\\ا س\\ند ص\\حیح چنانک\\ه آلب\\انی در »الص\\حیحة« )828

( چنین می گوید.1/50 (2516( آلبانی آن را در »صحیح اب\\وداوود« )2779- صحیح. ابوداوود )1

صحیح داسنته است. ( وی می گوید: حدیث عم\\ر را ج\\ز ب\\ه این وج\\ه714- ضعیف. ترمذی )2

نمی شناسیم. من )محقق( می گ\\ویم در س\\ند آن ابن لهیع\\ه اس\\ت ک\\هضعیف است.

)142- ض\\عيف. احم\\د )3 ( از معم\\ر ک\\ه او از س\\عید بن مس\\یب1/22(\ درباره ی روزه در سفر پرسید و او از عمر چنین روایت کرد...

شیخ احمد شاکر می گوید: اسناد آن به علت انقطاع ضعیف اس\\ت. من )محق\ق( می گ\\ویم: همچ\\نین در س\ند آن ابن لهیع\ه اس\ت ک\\ه ض\عیف

است.

حیات صحابه412 روایت است که گفت: اهل بو نزد امام احمد از ابن عباس

بدر سیصد و س\\یزده تن بودن\\د، مه\\اجرین در روز ب\\در هفت\\اد و در هفدهم ماه رمض\\ان در1شش تن بودند، و شکست اهل بدر

( آمده.269/3. این چنین در البدایه )2روز جمعه بود این را همچنین بزار روایت نموده، ج\\ز این ک\\ه گفت\\ه اس\\ت:

، و گفته: انصار دویست و س\\ی و3سیصد و ده تن و اندی بودند ب\\د. هیثمی )سش\\ش تن بودن\\د، و پ\\رچم مه\\اجرین ب\\ا علی

( میگوید: این حدیث را اینچنین ط\\برانی روایت نم\\وده، و93/6در آن حجاج بن ارطات آمده که مدلس است.

روایت نموده، ک\\ه گفت: س\\پسبابن اسحاق از ابن عباس ب\\ه س\\فر خ\ود آغ\\از نم\\ود، و اب\\ورهم کلث\\وم بنصرسول خدا

را جانش\\ین خ\\ود در مدین\\هسحصین بن عتبه بن خلف غفاری گذاش\\ت، وی در دهم رمض\\ان ب\\یرون گردی\\د و روزه گ\\رفت،

در 5 -)آبی اس\\ت(4مردم هم بااو روزه گرفتند، تا این که بهکدید بین عس\\فان و امج- رس\\ید، و در آنج\\ا افط\\ار نم\\ود، بع\\د از آن

با ده هزارتن از مس\\لمین مس\\تقر6حرکت نمود و در مرظهران . این چ\نین در7گردی\\د. بخ\\اری مانن\\د آن را روایت نم\وده است

( آمده. این را طبرانی به مثل آن در یک ح\\دیث285/4البدایه ) ( میگوی\\د: رج\\ال وی167/6طویل روایت کرده است. هیثمی )

رجال صحیح اند. روایتبو ن\\زد عب\\دالرزاق و ابن ابی ش\\یبه از ابن عب\\اس

سال فتح درم\\اه رمض\\ان خ\\ارجصاست که گفت: رسول خدا گردید، و تا رسیدن به کدید روزه گرفت.

و نزد عبدالرزاق همچنیناز وی روایت است که گفت: رس\\ول سال فتح در ماه رمضان بیرون رفت، و روزه گرفت تاصخدا

- هدفش شکست مشرکین در روز بدر است.1 ( ش\\یخ احم\\د ش\\اکر می گوی\\د:2232( و به ش\\ماره )248/\\ 1- احمد )2

( همچ\\نین93/\\ 6اسناد آن صحیح است. همچنین در »مجمع الزوائد« ) آن را به این معنا ب\\ه ب\\زار نس\\بت داده اس\\ت. من )محق\ق( می گ\\ویم:

(6/93همچنین در س\\ند آن ح\\اج بن آرط\\أة اس\\ت ک\\ه چنانک\\ه هیثمی ) می گوید مدلس است و با این وجود این ج\\دیث را ب\\ه لف\\ظ عن روایت

کرده است.- یعنی از سیصد و ده تن اندکی زیاد بودند. م.3- جایی است درمیان مکه و مدینه.4- به نقل از هیثمی.5- جایی است نزدیک مکه.6(.1944- بخاری )7


عب\\ور نم\\ود، ک\\ه تقریب\\ا وقت1این ک\\ه در مس\\یر راه از قدید چاشت بود، مردم تشنه شده بودند، و شروع ب\ه راس\ت ک\ردن گردنهای خویش نمودند، و نفسهایشان به آب علاقمن\\دی نش\\ان

کاسهای را که در آن آب ب\\ود طلبصمیداد. آنگاه رسول خدا نمود، و آن را به دست خود گ\\رفت، و م\\ردم آن را دیدن\\د، بع\\د

3. این چنین در کنزالعم\\ال )2آن را نوشید و مردم هم نوشیدند است. و حدیث را همچنین مسلم، ترمذی، نسائی و( آمده 30/4

، چن\\ان ک\\ه در جم\\ع الفوائ\\د ) بمالک از راه هایی از ابن عباس( آمده، روایت نمودهاند.159/1

نوشتن اسم كسى كه در راه خدا خارج شود

قصه مردی در این باب روایت موده، ک\\ه وی از رس\\ول خ\\دا ببخاری از ابن عباس

شنید که میگفت: »م\ردی ب\ا زنی بای\د خل\\وت نکن\د، و زنیص م\ردی برخاس\\ت و گفت:باید بدون محرم سفر ننمای\\د«. آنگ\\اه

ای رس\\\ول خ\\\دا، من )اس\\\م( خ\\\ود را در غ\\\زوه فلان و فلان فرم\\ود:صنوشتهام، و زنم برای حج خارج ش\\ده اس\\ت. پی\\امبر

.3»برو و با همسرت حج کن«نماز و طعام در وقت برگشت و رسيدن

در وقت برگشت و رسیدن ص نماز پیامبر ص روایت نموده ک\\ه: وق\\تی رس\\ول خ\\دا سبخاری از کعب

چاشتگاه از سفری بر میگش\\ت، وارد مس\\جد میش\\د، و قب\\ل از . و همچ\\نین از4اینک\\ه بنش\\یند دو رکعت نم\\از به ج\\ای میآورد

روایت نموده، که گفت: در سفری با رس\\ولبجابربن عبدالله ب\\ودم، هنگ\\امی ک\\ه در مدین\\ه برگش\\تیم، ب\\ه من گفت:صخدا

.5»وارد مسجد شو و دو رکعت نماز بخوان«کشتن گاو هنگام برگشتن برای خوردن مردم

- اسم روستایی است.1(.113- مسلم )2(.3006- بخاری )3(.3088- بخاری )4(.3087- بخاری )5

حیات صحابه414 روایت نموده، که گفت: رسول خ\\داسوی همچنین از جابر

هنگامی که به مدینه آمد، شتری را و یا گ\\اوی را ذبح نم\\ود.ص بمعاذ از شعبه از محارب افزوده، ک\\ه وی از ج\\ابربن عبدالله

ش\\تری را از من ب\\ه دو اوقی\\ه و ی\\کصشنید که: رس\\ول خ\\دا رس\ید، ام\ر1درهم و یا دو درهم خری\د، هنگ\\امی ک\ه ب\ه ص\رار

نمود و گاوی را کشتند و از آن خوردند. هنگ\\امی ک\\ه ب\\ه مدین\\ه رس\\ید، م\\را دس\\تور داد ت\\ا ب\\ه مس\\جد بی\\ایم، و دو رکعت نم\\از

.2بخوانم، و قیمت شتر را برایم وزن نمودخارج شدن زنان در جهاد در راه خدا

خارج شدن عائشه در غزوه بنی مصطلق روایت نموده، که گفت: رسول خدابابن اسحاق از عائشه

زمانی که میخواست سفر نماید، میان زنانش قرع\\ه کش\\یص مینمود، سهم هر یکی از آنه\\ا ک\ه ب\\یرون میرفت، او را ب\\ا خ\\ود بیرون میبرد. در وقت غزوه بنی مصطلق هم میان زن\\ان خ\\ود،

این ک\\ار را انج\\ام میداد، قرع\\ه کش\\ی3چن\\ان ک\\ه )در گذش\\ته( نمود، و سهم من از میان آنها هم\\راهش برآم\\د، و رس\\ول خ\\دا

مرا با خود هم\\راه ک\رد. عائش\\ه میگوی\\د: در آن وقت زن\\انص )فقط( ان\\دکی میخوردن\\د، و کم گوش\\ت بودن\\د و ثقی\\ل نبودن\\د، چون شترم )برایم( پالان کرده میشد، در هودج خود مینشستم، بعد همان افرادی که برای پالان میکردند، میآمدند و م\\را حم\\ل مینمودند، از پایین هودج میگرفتند، و آن را بلن\\د میکردن\\د و ب\\ر پشت شتر میگذاش\\تند، و ب\\ا ریس\\مانهایش میبس\\تند، س\\پس از

سر شتر میگرفتند، و با آن به راه میافتادند. از آن سفر ف\\ارغ گردی\\د،صمیگوید: هنگامی که رسول خدا

دوباره بازگشت، وقتی نزدیک مدینه رسید، آنجا در منزلی پایین آمد، و قسمتی از شب را همانجا خوابید، سپس اعلان کنندهای در میان مردم کوچ کردن را اعلان نمود، و مرد ک\\وچ کردن\\د، و من برای قضای ح\اجت خ\ود ب\یرون رفتم، و در گ\ردنم، گ\ردن

ب\\ود. هنگ\\امی ک\\ه ف\\ارغ4بندی داش\\تم، ک\\ه در آن مه\\ره ظف\\ار گردیدهام، از گردنم به آهستگی افتاده، و من ندانستهام. وقتی که به اقامتگاه برگشتم، به گردنم دست بردم ولی آن را نیافتم

- صرار، نام آبی است نزدیک مدینه.1(.3089- بخاری )2- این نص با مراجعه به ابن هشام اصلاح شده است.3: اسم شهری است در حمیر.ظفار- 4


-و مردم هم در ح\\ال ک\\وچ بودن\\د-، آنگ\\اه ب\\ه هم\\ان مک\\انم ک\\ه بدانجا رفته بودم برگشتم، و آن را جستجو کردم ت\\ا این ک\\ه آن را پیدا کردم، هم\\ان کس\\انی ک\\ه موظ\\ف من بودن\\د، و ش\\تر را ب\\رایم پ\\الان مینمودن\\د، وق\\تی ک\\ه از پ\\الان نم\\ودن آن ف\\ارغ

آمدهاند، و هودج را برداشتهاند، البته به گمانشدهاند، دنبال من این که در داخل آن هس\تم، چن\ان ک\ه من این ک\ار را مینم\ودم و بارش نمودهان\د، و ب\دون این ک\ه در موج\ودیت من در داخ\ل آن تردیدی نموده باشند، آن را بر شتر بستهاند. بعد از آن سرشتر را گرفته با آن حرکت نمودهاند، و من در حالی به اردوگاه برگشتم،

، و مردم رفته1که در آن نه فراخوانندهای بود و نه هم پاسخگویی بودند. میگوید: آنگاه خود را در جلبابم پیچیدم، و در همان جایم بر پهول خوابیدم، و دانستم که اگر در جستجویم برآید، م\\ردم حتم\\ا

به طرفم برمی گردند. میگوید: به خدا سوگند، در حالی که من به پهلو خواب ب\\ودم، صفوان بن معطل س\لمی از پهل\\ویم گذش\ت، وی از لش\کر ب\ه خ\\اطر بعض\\ی ض\\رورتهای خ\\ود عقب مان\\ده ب\\ود، و ب\\ا م\\ردم نخوابیده بود، وی سایه مرا دید و پیش آمد، و نزدم توقف نمود - او مرا قبل از این که حجاب بر ما لازم گردد، میدید - هنگامی

جع\\ون©﴿که مرا دی\\د، گفت: ه ر© © آ إل ه و©إن ا لل »م\\ا از خ\داییم و﴾ م�إن من در لباسمصبه سوی وی باز میگردیم«، همسر رسول خدا

پیچیده شده بودم. گفت: -خدا رحمتت کند- چه چیز تو را به ج\\اداشت؟

عائشه میگوید: من با او حرف نزدم، بعد از آن شتر را برایمنزدیک نمود و گفت: سوار شو و خودش از من دور شد.

میگوی\\د: من س\\وار ش\\دم، و او س\\ر ش\\تر را گ\\رفت و ب\\ه سرعت در طلب مردم به راه افتاد، به خدا سوگند، نه مردم را درک نمودیم، و نه از من جستجو به عمل آمد، تا این ک\\ه ص\\بح نم\\ودم، در آن فرص\\ت م\\ردم پی\\اده ش\\ده بودن\\د، هنگ\\امی ک\\ه مطمئن گردیدن\\د، این م\\رد در ح\\الی ک\\ه ش\\ترم را جل\\وکش مینم\\ود ظ\\اهر گردی\\د، آنگ\\اه اه\\ل اف\\ک آن حرفه\\ا را گفتن\\د، و لشکر بی قرار و مضطرب گردید، به خدا س\\وگند، من از چ\\یزی

از آن خبر نداشتم ونمی دانستم.

- یعنی هیچکس وجود نداشت.1

حیات صحابه416 بعد از آن به مدینه آمدیم، و جز ان\\دکی درن\گ ننم\\وده ب\\ودم،

چ\\یزی ب\\ه من2ک\\ه ب\\ه ش\\دت م\\ریض ش\\دم، و از آن حرفها و ب\\ه وال\\دینم رس\\یدهصنمیرسید، ولی این خبر به رسول خدا

بود، آنها هم کم و زیادی از آن را برایم یادآوری نمیکردن\\د، ج\\ز را ب\\رای خ\\ودصاین ک\\ه من ب\\رخی از لط\\ف رس\\ول خ\\دا

نمیدی\\دم، چ\\ون وق\\تی من م\\ریض میش\\دم، ب\\ر من مهرب\\انی و لطف مینمود، ولی در آن مریضی ام، برایم چن\\ان ننم\ود، و من این عمل را از وی ناپسند دیدم. وی چون وقتی )نزد من( داخل میشد، که م\ادرم ن\زدم از من پرس\\تاری مینم\ود میگفت: »این فرزندتان چطور است؟« و بر آن زیاد نمیک\\رد. میگوی\\د: ت\\ا این که در نفس خود خش\\مگین ش\\ده گفتم: ای رس\\ول خ\\دا -البت\\ه هنگامی که جفایش را در قب\\ال خ\\ود دی\\دم- اگ\\ر ب\\ه من اج\\ازه بدهی که نزد مادرم انتقال کنم، و او از من پرس\\تای کن\\د، به\\تر میشود. فرمود: »بر تو باکی نیس\\ت« گوی\\د: آنگ\\اه ن\\زد م\\ادرم رفتم، و از آنچه اتفاق افتاده بود، علمی نداشتم، تا این که پس

از بیست و چند شب، تا حدی از بیماری ام بهبود یافته بودم. م\\ا ق\\وم ع\\رب ب\\ودیم، و در خانه هایم\\ان این دستش\\وییها را نمیس\\اختیم، ک\\ه عجمه\\ا ب\\رای خ\\ود میس\\ازند، و خ\\ود را از آن راحت میداشتیم و آن را ناپسند و بد میدانستیم، و ب\\ه ص\\حرای مدینه رفته بودیم، و زنان در هر شب برای قض\\ای حاجت ش\\ان بیرون میرفتند. من هم شبی برای رف\\ع ح\\اجت خ\\ویش ب\\یرون رفتم، و هم\\راهم ام مس\\طح دخ\\تر اب\\و رهم بن مطلب ب\\ود. میگوید: ب\ه خ\دا س\\وگند، وی ب\ا من راه میرفت ک\\ه ناگه\ان در جامهاش پیچید و افت\\اد، و گفت: مس\\طح هلاک گ\\ردد، میگوی\\د: گفتم - به خدا سوگند - حرف بدی برای مردی از مه\\اجرین ک\\ه در بدر هم حاضر بود، گفتی!! گفت: ای دختر ابوبکر آیا خبر ب\\ه ت\\و نرس\\یده اس\\ت؟ میگوی\\د: گفتم: خ\\بر چیس\\ت؟ آنگ\\اه او حرفهای اهل افک )تهمت( را برایم حکایت ک\\رد. گفتم: آی\\ا این امر اتفاق افتاده است؟ گفت: بلی، -به خدا سوگند- این اتف\\اق افتاده است. میگوید: به خ\\دا س\\وگند، ب\\ر این ق\\ادر نش\\دم ک\\ه قضای حاجت نمایم و برگشتم، و به خدا سوگند، آنقدر گریستم که گمان کردم شاید گریه جگرم را پاره نمای\\د. میافزای\\د: و ب\\ه مادرم گفتم: خداوند ت\\و را بی\\امرزد! م\\ردم این هم\\ه حرفه\\ا را گفتن\\د، و ت\\و چ\\یزی از آن را ب\\ه من نمیگ\\ویی؟ وی گفت: ای

- از صحبت و دروغ بافیهای اهل افک. م.2


دخترم، این کار را بر خود سبک بگیر، به خدا سوگند، خیلی نادر است، که زن زیبایی نزد م\\ردی باش\\د، و آن م\\رد او را دوس\\ت داشته باشد، و او برای خود انباغ هایی هم داشته باشد، ج\\ز این که آنها چیزهای زی\\ادی ض\\د وی میگوین\\د، و م\\ردم هم چیزه\\ای

زیادی علیه او میگویند. برخاس\\ته ب\\ود، برای ش\\انصعائش\\ه میگوی\\د: رس\\ول خ\\دا

بیانیهای ایراد فرموده ب\\ود -و من از آن هم نمیدانس\\تم-، و پس از حمد و ثنای خداوند، فرموده ب\\ود: »ای م\\ردم، چ\\را م\\ردانی مرا در اهلم اذیت میکنند، و بر آنها غیر حق را میگویند، به خ\\دا سوگند، من از آنها جز خیر ندی\\دهام، و آن را نس\\بت ب\\ه م\\ردی میگویند که - به خدا سوگند - من از وی جز خیر ندی\\دهام، و در خانهای از خانهه\\ایم ج\\ز هم\\راه من داخ\\ل نمیش\\ود میگوی\\د و زی\\ادتر آن )افتراگوییه\\ا و افتراپردازیه\ا( ب\\ه عبدالل\\ه بن ابی بن س\\لول ب\\امردانی از خ\\زرج ب\\ر میگش\\ت، البت\\ه در ض\\من آنچ\\ه مسطح و حمنه دختر جحش گفته بودند، و آن هم به خ\\اطر این

ب\\ود، وصکه خواهر حمنه، زینب دختر جحش نزد رس\\ول خ\\دا ، غ\\یر از وی ب\\ا منصهیچ زنی از زنانش در منزلت نزد پیامبر

برابری نمیکرد. ولی زینب را خداون\\د ب\\ا دینش نگ\\اه داش\\ت، و ج\\ز خ\\یر چ\\یزی نگفت، ولیکن حمن\\ه در آن م\\ورد، آنچ\\ه را خواس\\ت اش\\اعه نم\\ود، و در آن ب\\ه خ\\اطر خ\\واهرش ب\\امن مخالفت مینمود، و بدان بدبخت گردید. هنگامی که رسول خ\\دا

گفت: ایس آن خطب\\ه را ای\\راد نم\\ود، اس\\ید بن حض\\یر ص رسول خدا! اگر از اوس باشند، ما از ط\\رف ش\\ما ک\\ار آنه\\ا را میکنیم، ولی اگر از برادران خ\\زرجی م\\ا باش\\ند، پس م\\ا را ب\\ه امرت، دستور ب\\ده، چ\\ون ب\\ه خ\\دا س\\وگند، آنه\\ا اه\\ل آنن\\د ک\\ه گردن هایش\\ان زده ش\\ود. عائش\\ه گوی\\د: در این ح\\ال س\\عدبن

- برخاس\\ت و1عباده -ک\\ه قب\\ل از آن م\\رد ص\\الحی دی\\ده میشد گفت: دروغ گفتی -به خدا س\\وگند-، گردنهایش\\ان زده نمیش\\ود، به خدا سوگند، این مقاله را از این جهت گفتی که دانستی آنه\\ا از خزرج اند، و اگر از قوم تو میبودند، این را نمیگفتی. اس\\یدبن

گفت: ب\ه خ\دا س\وگند، دروغ گف\تی، ولی ت\و من\افقسحضیر هستی که از منافقین دفاع میکنی. عائشه میگوید: و مردم یکی

- یعنی این قولش گرچه ظاهرا در دفاع از منافقین است اما این ب\\دان1 جهت نبود که خود ازجمله منافقین بوده باشد بلکه خودش شخص نیک

و صالحی بود. م.

حیات صحابه418 در مقابل دیگری برخاس\\تند، و نزدی\\ک ب\\ود در بین این دو قبیل\\ه

اوس و خزرج شری واقع شود. پایین آمد و ن\\زد من داخ\\ل ش\\د، و علی بنصو رسول خدا

ابی طالب و اسامه بن زی\\د را طلب نم\\ود، و ب\\ا آنه\\ا مش\\ورت بع\د از آن، و 1نمود، اسامه س\\تایش نم\\ود و چ\\یز نیک\\ویی گفت

افزود: ای رسول خدا، اه\ل تو ان\د، از ایش\ان ج\ز نیک\ویی و خ\یر نمیدانیم، و این ح\\رف دروغ و باط\\ل اس\\ت. ولی علی گفت: ای

، زن\\ان بس\\یاراند، و ت\\و میت\\وانی به ج\\ای وی زنصرس\\ول خ\\دا دیگری بگیری، از این کنیز بپرس، وی به تو راس\\ت خواه\د گفت.

بریره را برای پرس\\ش طلب نم\\ود. عائش\\هصآنگاه رسول خدا به طرف بریره برخاست و او را ب\\ه س\\ختی زد، وسگوید: علی

راست بگو. عائشه میافزاید: و بری\\رهصمیگفت: به رسول خدا میگفت: به خدا سوگند، من جز خیر نمیدانم، و بر عائش\\ه چ\\یزی را عیب نمیگرفتم، مگر این که من خمیر خود را مینمودم، و او را دس\تور میدادم ک\ه آن را نگ\ه دارد، ولی او در حف\اظت از آن ب\ه

خواب میرفت، و گوسفند آمده خمیر را میخورد!! در ح\\الی ن\\زدمصعائش\\ه میگوی\\د: بع\\د از آن رس\\ول خ\\دا

داخ\\ل گردی\\د، ک\\ه پ\\در و م\\ادرم، و زنی از انص\\ار ک\\ه ب\\ا من میگریس\ت، ن\\زدم بودن\\د-، وی نشس\ت، و بع\د از حم\\د و ثن\ای خداوند، گفت: »ای عائشه، گفتههای مردم، به تو رسیده است، بنابراین از خدا بترس، و اگر به ب\\دیی، از آنچ\\ه م\\ردم میگوین\\د نزدیک شده باشی، به طرف خدا توبه کن، چون خداوند توبه را از بندگان خود قبول میکند«. عائشه میگوید: به خدا سوگند، ب\\ه مجرد این که آن ح\\رف را ب\\ه من گفت، اش\\ک ه\\ایم یخ زد، ب\\ه حدی که دیگر چیزی از آن را احساس نمیکردم، و انتظار پدر و

راصم\ادرم را کش\یدم، ک\ه از ط\\رف من پاس\خ رس\\ول خ\دا بدهند، ولی آنها حرفی نزدند. میافزاید: به خ\\دا س\\وگند، من در نفس خود، حقیرتر و کوچکتر از آن بودم، که خداوند درباره من قرآنی نازل نماید، که قرائت گردد، و به من نماز خوانده ش\\ود،

چ\یزی را در خ\واب ببین\د، وصولی تمنا داشتم که رسول خدا خداوند توسط آن )آنچه را ب\\ه من نس\\بت داده میش\\ود(، از من تکذیب کند، البته به خاطر آنچه از ب\\رائت و پ\\اکی ام میدان\\د، و

از آن خبری دهد، اما این که ق\\رآنی درب\\اره منصرسول خدا ن\ازل ش\\ود، ب\ه خ\دا س\وگند، نفس\م ن\زدم از آن حق\یرتر ب\ود.

به خوبی یاد نمود، و او راستود. م.ل- یعنی از عایشه 1


میگوید: هنگامی که دیدم، پدر و مادرم حرف نمیزنند، به آن دو را نمیدهی\\د؟ گفتن\\د: ب\\ه خ\\داصگفتم: آی\\ا پاس\\خ رس\\ول خ\\دا

سوگند، نمیدانیم که به وی چه پاسخی بدهیم. عائشه میافزای\\د: به خدا سوگند، خانوادهای را نمیشناسم که بر آنها آنچ\\ه ک\\ه در

داخل گردیده ب\\ود وارد ش\\ده باش\\د.سآن روزها بر آل ابوبکر میگوید: هنگامی که آن دو بر من سکوت کردن\\د، اش\\کم ج\\اری ش\\د و گریس\\تم، و بع\\د از آن گفتم: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، از آنچ\\ه مت\\ذکر ش\\دی در پیش\\گاه خداون\\د اب\\دا توب\\ه نمیکنم. ب\\ه خ\\دا سوگند، من میدانم اگر به آنچه مردم میگویند اقرار کنم -و خدا میداند که من از آن بری و پاک هستم-، در آن ص\\ورت آنچ\\ه را میگویم که نبوده است، اگ\\ر از آنچ\\ه میگوین\\د، انک\\ار کنم، م\\را

( را ÷تص\\دیق نمیکنی\\د!! میگوی\\د: بع\\د از آن اس\\م یعق\\وب ) جس\\تجو نم\\ودم، ولی ب\\ه ی\\ادم نیام\\د. آنگ\\اه گفتم: ولی چن\\ان

میگویم که پدر یوسف گفته بود:©صفون©﴿ ©ى م©ا ت ©ع©ان ع©ل ت م ه لل م�ف©ص© ج©مي و© م� ٱ ٱ م� BC[18]یوسف: ﴾م.

من صبر جمیل میکنم، و خداوند در برابر آنچه ش\\ما»: ترجمه.«میگویید یاری دهنده است

هن\\وز از ج\\ایصمیافزای\\د: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، رس\\ول خ\\دا نشستن خود حرکت ننم\\وده ب\\ود، ک\\ه از ط\\رف خداون\\د ح\\الت وحی او را ف\\را گ\\رفت، در ح\\ال ب\\ا جامهاش پوش\\انده ش\\د، و بالشتی از پوست زیر سرش گذاشته ش\\د، هنگ\\امی ک\\ه من آن حالت را دیدم، به خدا سوگند، نه ترسیدم و نه هم باکی نمودم، چون میدانستم که بری و پاک هستم، و خداوند بر من ستم روا نمیدارد. ولی پدر و مادرم، سوگند به ذاتی ک\\ه ج\\ان عائش\\ه در

تم\ام نش\ده ب\ود،صدست اوست، هنوز آن حالت رسول خ\دا که گمان نمودم جانهایش\\ان ب\\ر خواه\\د آم\\د، از ت\\رس این ک\\ه، مبادا از جانب خ\\دا چ\\یزی بیای\\د ک\\ه گفت\\ه م\\ردم را تایی\\د کن\\د،

زایل گردید، وی نشس\\ت وصمیگوید: آن حالت از رسول خدا قطرههای عرق از رویش چون دانه مروارید، در ی\\ک روز س\\رد میچکید، و شروع به پاک نمودن عرق از رویش نمود و میگفت:

برائت تو را نازل فرم\\ود«.لأ»ای عائشه، بشارت باد!! خداوند میگوید گفتم: الحمدلله. و بعد از آن به سوی مردم ب\\یرون آم\\د،

از ق\رآن درلأو برای شان بیانیه ایراد فرمود، و آنچه را خداون\د آن ب\\اره ن\\ازل فرم\\وده ب\\ود، برای ش\\ان تلاوت ک\\رد، بع\\د از آن دستور داد و بر مسطح بن اثاثه، حس\\ان بن ث\\ابت و حمن\\ه بنت

حیات صحابه420 جحش -اینها از جمله کسانی بودند، که فحشا را به زبان آشکار

. این ح\\دیث در ص\\حیحین هم از1میکردن\\د- ح\\د ج\\اری گردید زهری روایت شده، اما در این سیاق فوائ\\د زی\\ادی هس\\ت. این

( آمده است.160/4چنین در البدایه ) این را همچنین امام احم\\د ب\\ه ط\\ول آن روایت نم\\وده، و در سیاق وی آمده: عائشه گوید: مادرم به من گفت: ب\\رای پی\\امبر

، برخ\\یز، گفتم: ب\\ه خ\\دا س\\وگند، ب\\رایش نمیخ\\یزم، و فق\\طص را س\\تایش میکنم، چ\\ون اوس\\ت ک\\ه ب\\راءتم را ن\\ازللأخداوند

نازل فرمود: لأنموده است، و خداوند ﴿ © منك ب ك ع إ ذين© ج©آءو ب ل م�إن $ Dم م. م� ٱ [.11]النور: ﴾ٱ

آن\\انی ک\\ه این تهمت ب\\زرگ را آوردهان\\د گ\\روهی از»: ترجمه.«شمااند

همه ده آیه. هنگ\\امی ک\\ه خداون\\د این را در ب\\رائت من ن\\ازل فرمود، اب\\وبکر - ک\\ه ب\\ر مس\\طح ب\\ه خ\\اطر ق\\رابتش ب\\ه وی و فقرش انفاق مینمود - گفت: به خدا سوگند، ابدا چیزی را، بع\\د از آنچه به عائشه گفت\\ه اس\\ت، انف\\اق نمی کنم. آنگ\\اه خداون\\د

نازل فرمود: ©ى﴿ ب ق \\وا أولي ت ©ن ي ع©ة أ لس\\ و© ل منك ف© \\وا ©\\ل أول ت © م�و©لا© ي م� ٱ م� ٱ م� م1 م� ٱ �� م

©لا© ف©حو أ © ي ف\\وا و© © ي و© لل بيل مه©جرين© في س© م©س©كين© و© �Eو© ا Dم م� م� م� �/ م ٱ م� ٱ م� ٱحيم ه غ©فو ر لل و© ©ك ه ل لل فر© © ©ن ي ون© أ �تحب ٱ لم� ٱ �.[22]النور: ﴾٢٢م

صاحبان درجه بزرگ از میان شما و صاحبان وسعت»: ترجمه و دارایی در این مورد سوگند نخورند که به رشته داران چ\\یزی ندهند... آیا دوست نمیداری\\د ک\\ه الل\\ه ش\\ما را بی\\امرزد؟ والل\\ه

.«آمرزنده و مهربان است اب\\وبکر گفت: آری، -ب\\ه خ\\دا س\\وگند- من دوس\\ت دارم ک\\ه خداون\د م\را مغف\رت کن\د. و هم\ان اتف\اقی را ک\ه ب\ر مس\طح مینمود، دوباره برقرار ساخت و گفت: به خدا س\\وگند، اب\دا این را از وی قط\\ع نمیکنم و ب\\از نمیدارم. این چ\\نین در تفس\\یر ابن

)آمده. و این را همچنین ط\\برانی بس\\یار ط\\ولانی،270/3کثیر (( آمده، روایت کرده است.232/9چنان که در المجمع )

(191:\\ 3/187. ابن اسحاق چنانک\\ه در »س\\یره ابن هش\\ام« )- صحیح1 :59/\\ 6( و احم\\د )6882( و مس\\لم )2661آم\\ده اس\\ت. و بخ\\اری )

( و دیگران.3180( و ترمذی )611


صخارج شدن زنی از بنی غفار با پیامبر ابن اسحاق از زنی از بنی غف\\ار روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ب\\ا

آم\\دم، و گف\\تیم: ایصزن\\انی از ب\\نی غف\\ار ن\\زد رس\\ول خ\\دا رسول خدا، ما تصمیم گرفتهایم تا هم\\راهت ب\\ه همین ط\\رف - وی به طرف خیبر میرفت- خارج شویم، و مج\\روحین را م\\داوا نماییم، و مسلمانان را ب\\ه آنچ\\ه توانس\\تیم کم\\ک و ی\\اری ک\\نیم. گفت: »به برکت خدا«. میگوید: ما با او خارج شدیم. میافزاید:

خ\ورجین م\\را )ب\\ر( صمن دختر نونهالی ب\\ودم، و رس\\ول خ\\دا سواریش در پشت سر خود سوار نمود. میگوید: به خ\\دا س\\وگند،

ب\\رای ص\بح پ\\ایین آورد، )و ش\\تر را خوابانی\\د(، وصرسول خدا من هم از خرجین س\\واری اش پ\\ایین آم\\دم. میافزای\\د: ناگه\\ان دیدم که خونی از من در آن است، و آن نخستین باری بود، ک\\ه حیض ش\\ده ب\\ودم. میگوی\\د: خ\\ود را ب\\ه ش\\تر چس\\بانیدم و حی\\ا

حالت مرا دید، و خون را دید،صکردم، هنگامی که رسول خدا گفت: »تو را چه شده است شاید حیض شده باشی؟« میگوید: گفتم: بلی. فرم\\ود: »وض\\ح خ\\ودت را اص\\لاح کن، بع\\د از آن ظرفی از آب را بگیر، و در آن نم\\ک بین\\داز، و س\\پس خ\\ونی را که به خرجین رسیده است بش\\وی و دوب\اره ب\ه ط\\رف م\\رکب

برگرد«. صمیگوی\د: هنگ\امی ک\ه خداون\د خی\بر را فتح نم\ود، پی\امبر

چ\\یزی از غ\\نیمت ب\\ه م\\ا ن\\یز داد، و این گ\\ردن بن\\دی را ک\\ه در گردنم میبینید، گرفت و آن را به من داد، و به دست خودش آن را در گ\\ردنم آویخت، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، این هرگ\\ز از من ج\\دا نخواهد شد، و تا وقتی که در گذشت آن در گردنش بود، و بع\\د از آن وصیت نمود ک\\ه هم\\ان گ\\ردن بن\\د هم\راهش دفن گ\ردد. )راوی( میگوید: این ع\ادت وی ب\\ود ک\ه وق\\تی از حیض\\ش پ\اک میشد، در آبی که ب\\ا آن خ\\ود را پ\\اک مینم\\ود نم\\ک میریخت، و توصیه نمود که در آب غس\\لش هم وق\\تی ک\\ه درگذش\\ت، نم\\ک

. این چنین این را امام احم\\د و اب\\وداود ب\\ه نق\\ل از1ریخته شود ابن اسحاق روایت نمودهاند. واق\\دی این را ب\\ه اس\\ناد خ\\ود، از

( آم\\ده. و3/221. ابن اس\\حاق چنانک\\ه در س\\یره ابن هش\\ام )- ضعیف1 ( در س\\ند آن امی\\ة بنت ابی الص\\لت313( و اب\\وداوود )3/221احم\\د )

آمده و وی تنها با این حدیث شناخته شده است چنانک\\ه در »الم\\یزان« ( آمده. آلبانی ن\\یز آن را در ض\\عیف ابی داوود ض\\عیف دانس\\ته1/276)

است.

حیات صحابه422لت روایت ک\\رده، این چ\\نین در البدای\\ه )لامی\\ه بنت ابی الص\\

( آمده است.204/4

بیرون شدن زنی و قصه بزش امام احمد از حمید بن هلال روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\\ردی بود از طفاوه، که راهش از طریق ما بود، وی به قبیله میآم\\د و با آنها صحبت مینم\\ود. او گفت: من در قافلهای از خودم\\ان ب\\ه مدینه آمدم، کالای خ\\ود را فروخ\\تیم، بع\\د از آن گفتم: ن\\زد این مرد خواهم رفت، و خبرش را به کسانی که پش\\ت س\\ر من ان\\د

رس\\انیدم، او خانهای راصخواهم آورد، خود را به رس\\ول خ\\دا ب\\ه من نش\\ان داده فرم\\ود: »زنی در این ب\\ود، ب\\ه س\\ریهای از مس\\لمانان رفت، و دوازده ب\\ز را ب\\ا قلاب بافن\\دگی اش ک\\ه توسط آن میبافت از خود به جای گذاشت. افزود: وی بزی را از رم\\ه گوس\\فندانش و قلاب بافن\\دگی اش را مفق\\ود نم\\ود. وی گفت: پروردگارا، خودت برای کسی که در راهت ب\\یرون ش\\ود، ضمانت نمودهای، که برای وی )مالش را( نگهداری و حف\\اظت نمایی، و من بزی از رمه گوسفندانم و قلاب بافن\\دگی ام را گم نمودهام، و بز و قلاب بافندگی ام را از تو میخواهم«. میگوی\\د:

ش\\\روع نم\\\وده ش\\\دت خ\\\واهش او را ازصرس\\\ول خ\\\دا صپروردگارش تبارک و تعالی برای وی یاد مینمود. پیامبر خ\\دا

فرمود: »آنگاه ب\ز وی ومث\\ل آن، و قلاب بافن\\ددگی اش و مث\\ل آن برایش پیدا ش\\د، آن اس\\ت او، ن\\زدش ب\\رو، و اگ\\ر خواس\\ته

.1باشی از آن بپرس«. میگوید: گفتم: بلکه تو را تص\\دیق میکنم ( میگوی\\د: این را ام\\ام احم\\د روایت نم\\وده، و277/5هیثمی )

رجال آن رجال صحیح اند.خارج شدن ام حرام بنت ملحان خاله انس

ص روایت نم\وده ک\ه گفت: رس\\ول خ\دا سبخ\اری از انس نزد بنت ملحان داخل گردید، و نزدش تکیه نم\\ود و خندی\\د. بنت ملحان گفت: ای رسول خدا! چرا میخن\\دی؟ فرم\\ود: »گ\\روهی

در راه خدا سوار میشوند، مثال آنها چون2از امتم، در بحر سبز مثال پادشاهان بر سریرهاست«، بنت ملحان گفت: ای رس\\ول خدا، به خداوند دعا کن، که مرا از آنه\\ا بگردان\\د. فرم\\ود: »ب\\ار خدایا! وی را از آنها برگردان«، بعد دوب\\اره خندی\\د. بنت ملح\\ان

(.5/67- صحیح. احمد )1- این همان دریای مدیترانه است.2


مثل آن را به او گفت، -یا این که گفت: چ\\را میخن\\دی؟- پی\\امبر مثل آن را گفت. بنت ملحان گفت: به خداوند دع\\ا کن، ک\\هص

م\\را از آنه\\ا بگردان\\د. فرم\\ود: »ت\\و از نخس\\تینها هس\\تی، ن\\ه از گفت: وی ب\\اسدومیها و نه از آخرینها«. )راوی( میگوید: انس سوار بر کش\\تی1عباده بن صامت ازدواج نمود، و با بنت قرظه

وارد بحر گردید. وقتی برگشت، سواری خود را سوار گردی\\د، و سواری اش در حالی که او بر آن سوار بود مستی نمود و بلن\\د

.23پرید، و او از آن افتاد و درگذشتخدمت زنان در جهاد فى سبيل الله

بVVه خVVاطر آب دادن ص خVVارج شVVدن زنVVان بVVا پیVVامبرمریضان و مداوای مجروحین

روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: پی\\امبر خ\\دا لطبرانی از ام سلیم ب\\ه جه\\اد میرفت، وزن\\انی از انص\\ار ب\\ا وی میبودن\\د، ک\\هص

. هیثمی4میکردندمریضان را آب میدادند، و مجروحین را م\\داوا ( میگوی\د: رج\ال آن رج\ال ص\حیح اند، و این را مس\\لم و324/5)

روایت نمودهان\\د ک\\هسترمذی که آن را صحیح دانسته، از انس سب\\ه جه\\اد میرفت، ام س\\لیم صگفت: وق\\تی رس\\ول خ\\دا

ب\\ه جه\\ادصروایت نمودهان\\د ک\\ه گفت: وق\\تی رس\\ول خ\\دا را که زنانی از انصار هم همراهش میبودند لمیرفت، ام سلیم

ب\\\ا خ\\\ود میبرد، و آنه\\\ا را آب میدادن\\\د ومج\\\روحین را م\\\داوامیکردند.

خVVدمت ربیVVع بنت معVVوذ و ام عطیVVه و لیلای غفVVاری)رضی اللهعنهن( در جهاد روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: م\ا ب\البخاری از ربی\\ع بنت مع\وذ

بودیم، آب میدادیم، مجروحین را مداوا میکردیمصرسول خدا و مردگ\\\ان را عقب میبردیم. و ن\\\زد وی همچ\\\نین از او روایت

به جنگ میرفتیم، بهصاست که گفت: ما در رکاب رسول خدا قوم آب میدادیم، خدمت ش\\ان را مینم\\ودیم و کش\\ته ش\\دگان و

: همسر معاویه بن ابی سفیان است.بنت قرظه- 1 - وی در قبرس دفن گردید، و ق\\برش در آنج\\ا بن\\ام ق\\بر زن ص\\الح ی\\اد2

میگردد.(.2877- بخاری )3(.1575( و ترمذی )1810- مسلم )4

حیات صحابه424 مج\\روحین را ب\\ه مدین\\ه میبردیم. این را همچ\\نین ام\\ام احم\\د، چنان که در المنتقی آم\\ده، روایت ک\رده اس\\ت. و ام\\ام احم\\د،

روایت نمودهان\\د ک\\ه لمسلم و ابن ماجه از ام عطیه انص\\اری ش\\رکت نم\\ودم، درصگفت: در هفت جن\\گ ب\\ا رس\\ول خ\\دا

اقامتگاهایش\\ان ب\\اقی میمان\\دم، برای ش\\ان طع\\ام میس\\اختم، زخمیه\\ا را م\\داوا مینم\\ودم و ب\\ر مریض\\ان م\\داوم و م\\زمن

. این چنین در المنتقی آمده است.1میایستادم روایت نموده، ک\\ه گفت: من ب\\ا لو طبرانی از لیلای غفاری

.2 بیرون میآمدم و مج\\روحین را م\داوا مینم\ودمصرسول خدا ( میگوی\\د: در این روایت قاس\\م بن محم\\د ابن324/5هیثمی )

ابی شیبه آمده و ضعیف میباشد. خدمت عائشVVه و ام سVVلیم و ام سVVلیط انصVVاری)رضVVی

اللهعنهن( در روز احد روایت نموده، که گفت: در روز احد مردمسبخاری از انس شکست خوردند. میگوید: من عائش\\ه بنت صاز اطراف پیامبر

را دیدم که پارچههایشان بر گرفت\\ه ب\\ود، بابی بکر و ام سلیم ساقهایش\\ان را میدی\\دم، و مش\\کها را ب\\ه س\\رعت3و پابن\\دهای

حمل مینمودند. و غیر وی گفته است: مشکها را بر پشتهایشان حمل مینمودند، و بعد آن را در دهان قوم میریختند. و ب\\رمی گشتند و آنها را پر میکردند و باز میآمدند و آنها را در دهان قوم

س( از انس 30/9. این را همچ\\نین مس\\لم و بیهقی )4میریختندبه مانند آن روایت نمودهاند.

روایت نموده که: عمر بنسو بخاری از ثعلبه بن ابی مالک پارچه ه\\ایی را در می\\ان ع\\دهای از زن\\ان مدین\\هسالخط\\اب

تقسیم نمود، از جمل\\ه پارچ\\ه خ\\وبی ب\\اقی مان\\د، آنگ\\اه بعض\\ی کسانی که نزد وی بودند،به او گفتن\\د: ای امیرالمؤم\\نین، این را

ک\\ه ن\\زدت هس\\ت ب\\ده -هدف ش\\ان امصبه دختر رسول خ\\دا گفت: ام س\\لیط مس\\تحقترس بود-، عم\\ر سکلثوم بنت علی

انص\\ار، و از کس\انی اس\ت ک\ه ب\ا5است -ام سلیط از )زن\ان ((.2812- مسلم )1 ( در سند آن قاسم بن محمد است که29،\ 25/28- ضعیف. طبرانی )2

(.324/ 5چنانکه در »المجمع« آمده ضعیف است: )- خلخال یا پازیب. م.3(.9/30( و بیهقی )1811( مسلم )2880- بخاری )4 - ب\\ه نق\\ل از بخ\\اری، در پای\\ان روایت ق\\ول دیگ\\ری هم از ابوعبدالل\\ه5

بخاری برای توضیح کلمه »تزفر« ک\\ه »میدوخت« مع\\نی میده\\د، نق\\ل


گفت: او در روز احدس بیعت نموده بودند- عمر صپیامبر خدا . این را همچنین ابونعیم و ابوعبید،1برای ما مشکها را میدوخت

( آمده، روایت نمودهاند.97/7چنان که در الکنز )خارج شدن زنان برای خدمت در روز خیبر

اب\\وداود از طری\\ق حش\\رج بن زی\\اد از بی بی اش -)م\\ادر 2 در خی\\برص روایت نموده ک\ه: آنه\ا ب\ا پی\امبر خ\دا لپدرش(-

ایش\\ان را از س\\ببصخارج شدند، و در آن آمده: رسول خ\\دا خ\\ارج ش\\دن پرس\\ید، آن\\ان گفتن\\د: م\\ا ب\\یرون آم\\دهایم، م\\وی میریسیم و به آن در راه خدا کمک میکنیم، مج\\روحین را م\\داوا مینم\\اییم، تیره\\ا را میرس\\انیم و س\\ویق )ن\\وعی نوش\\یدنی(

.3مینوشانیم و نزد عبدالرزاق از زهری آمده که گفت: زنان در معرکهها با

حاض\\ر میش\\دند، ب\\ه رزمن\\دگان آب میدادن\\د وصرس\\ول خ\\دا (51/6. این چنین در فتح الب\\اری )4مجروحین را مداوا مینمودند

آمده است. جنگيدن و قتال زنان در جهاد در روز احد

جنگیدن ام عماره در روز احد متذکر ش\\ده ک\\ه:سابن هشام از سعید بن ابی زید انصاری

داخلس 5 میگفت: نزد ام عمارهبام سعد بنت سعد بن ربیع هات را ب\\رایم ب\\ازگو کن؟ ش\\دم، و ب\\ه او گفتم: ای خال\\ه! قص\\ گفت: در اول روز بیرون آمدم تا ببینم که م\\ردم چ\\ه میکنن\\د، و

صهمراهم مشکی داشتم ک\\ه در آن آب ب\\ود، ب\\ه رس\\ول خ\\دا رسیدم، ک\\ه در می\\ان اص\\حاب خ\\ود ق\\رار داش\\ت، و چ\\یرگی و نصرت از آن مسلمانان ب\\ود. هنگ\\امی ک\\ه مس\\لمانان شکس\\ت

رفتم، و برخاس\\ته در جن\\گصخوردند، به ط\\رف رس\\ول خ\\دا اشتراک ورزیدم، و از وی با شمشیر دفاع مینمودم، و ب\\ا کم\\ان شده بود، اما به خاطر ضروری نبودن ترجمه آن در متن فارسی حذف

شد. م.(.2881- بخاری )1- در اصل حنین آمده، ولی درست همان است که ما ذکر نمودهایم.2( و آلبانی آن را ضعیف دانسته است.2729- ضعیف. ابوداوود )3 ( از زه\\ری2673- سند آن مرسل است. عبدالرزاق آن را مصنف خ\\ود )4

بطور مرسل روایت کرده است.- وی نسیبه بنت کعب مازنی خزرجی است.5

حیات صحابه426 تیر میان\\داختم، ت\\ا این ک\\ه ب\\ه ش\\دت مج\\روح گردی\\دم. )راوی( میگوید: در گردن وی جراحتی را دیدم ک\\ه گ\\ود ب\\ود، و عم\\ق و فرورفتگی در آن موجود بود، به او گفتم: چ\\ه کس\\ی این را ب\\ه تو رسانید؟ گفت: پسر قمئه، خداوند ذلیلش کن\\د. هنگ\\امی ک\\ه

روی گردانیدن\\د، روی آورده میگفت:صم\\ردم از رس\\ول خ\\دا مرا به طرف محمد راهنمایی کنید، اگر نج\\ات یاب\\د، من نج\\ات

آنگاه من و مصعب بن عمیر و عدهای که با رسول خ\\دانیافتهام، پا بر جای مانده بودند، جل\\وی وی را گرف\\تیم، و او این ض\\ربهص

را بر من وارد نمود، و من در بدل آن بر وی ضرباتی وارد نمودم، (34/4. این چ\\نین در البدای\\ه )1ولی بر آن دشمن خدا دو زره بود

همچنین واقدی از طریق ابن ابی صعص\\عه از امآمده. و این را ( آمده،479/4، چنان که در الاصابه )بسعد بنت سعد بن ربیع

روایت نموده است. میرس\\د، بو واقدی به سند دیگری ک\\ه ب\\ه عم\\اره بن عربه

عماره در آن روز سوارکاری از مشرکین راروایت نموده که: ام روایت نموده، کهس. و از طریق دیگری از عمر 2به قتل رسانید

شنیدم ک\\ه میگفت: »در روز اح\\د ه\\رصگفت: ای رسول خدا میدی\\دم ک\\ه3گاه به طرف راست و چپ متوجه میشدم، وی را

( آم\\ده479/4. این چنین در الاص\\ابه )4در دفاع از من میجنگد«است.

روایتسو ابن سعد از طری\\ق واق\\دی از ض\\مره بن س\\عید پارچه ه\\ایی آوردهسنموده، ک\\ه گفت ب\\رای عم\\ربن الخط\\اب

شد، از جمل\\ه آنه\ا پارچهای خ\وب و ب\\زرگ ب\\ود، ب\\رخی از آنه\ا گفتند: قیمت این پارچه اینقدر و اینقدر اس\ت، اگ\ر آن را ب\رای همسر عبدالله بن عمر، صفیه بنت ابی عبی\\د -ک\\ه ابت\\دای وقت

بود- بفرستی بهتر خواهد شد، عمرسعروسی وی با ابن عمر گفت: این را برای کسی میفرستم، که از وی ب\\ه آن مس\\تحقتر

شنیدم کهصاست، ام عماره، نسیبه بنت کعب، از رسول خدا میگفت: »هرگاه به طرف راست و چپ متوجه میش\\دم، وی را

( ابن هش\\ام آن را بص\\ورت معل\\ق3/30- ابن هشام در س\\یرت خ\\ود )1 روایت نموده و ابن حجر در »الاصابة« ن\\یز از او بص\\ورت معل\\ق آورده

است و من آن را بصورت موصول نیافتم.- بسیار ضعیف. واقدی متروک الحدیث است.2- یعنی ام عماره را. م.3واقدی متروک الحدیث است.- بسیار ضعیف. 4


میدیدم که در دفاع از من میجنگد«. این چ\\نین در کنزالعم\\ال )( آمده است.98/7

جنگیدن صفیه در روز احد و روز خندق لابن سعد از هشام و او از پدرش روایت نموده ک\\ه: ص\\فیه

روز احد در حالی آم\\د ک\\ه م\\ردم شکس\\ت خ\\ورده بودن\\د، و در صدستش نیزهای بود، و با آن بر صورتشان میزد. پی\\امبر خ\\دا

فرمود: »ای زبیر، )محافظت( این زن )را بکن(«. این چ\\نین در( آمده.439/4الاصابه )

\\اد روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ص\\فیه بنت ابن اس\\حاق از عب ب\\ود، ص\\فیهس در ب\\ام قلع\\ه حس\\ان بن ث\\ابت لعب\\دالمطلب

میگوید: حسان در آن قلع\\ه هم\\راه زن\\ان و اطف\\ال ب\\ا م\\ا ب\\ود، مردی از یهود بر م\\ا عب\\ور نم\\ود، و ب\\ه گش\\ت زدن در اط\\راف قلعه پرداخت، این در حالی بود که بنی قریظه وارد جنگ ش\\ده

را قطع\\هصبودند، و پیمان موجود در میان خود و رسول خ\\دا کرده بودند، و در میان ما و ایشان هیچ کس هم نبود ک\\ه از م\\ا

و مسلمانان درمقاب\\ل دش\\من خ\\ودصدفاع کند، و رسول خدا قرار داشتند، و نمیتوانستند از آنها برگش\ته ط\رف م\ا بیاین\د، و ناگهان کسی نزد ما آمد، گفتم: ای حسان این یهودی -چنان که میبینی- در اطراف قلعه گشت میزند، و من -به خدا سوگند- از وی در امان نیستم، که بر ناموس ما از پشت س\\ر یهودی ه\\ایی

و اصحابش هم\\هصرا که هستند، راهنمایی کند، و رسول خدا مشغول شدهاند، به سوی وی برو او را ب\\ه قت\\ل برس\\ان. گفت: ای دخ\\تر عب\\دالمطلب، خ\\دا ت\\و را بی\\امرزد، ب\\ه خ\\دا س\\وگند، میدانی که من اهل این کار نیستم. میگوید: هنگ\\امی ک\\ه این را به من گفت، و نزد وی چیزی ندیدم، کمر خود را بس\\تم، و بع\\د ستونی را برداشتم و از قلعه به سوی وی پایین آمدم و او را ب\\ا ستون زدم و کشتمش. وقتی ک\\ه از وی ف\\ارغ ش\\دم، ب\\ه قلع\\ه برگشتم و گفتم: ای حسان، پایین بیا، و تجه\\یزات وی را بگ\\یر، چون مرا از گرفتن تجهیزات وی مرد ب\\ودنش بازداش\\ت. گفت: ای دختر عبدالمطلب، به تجهیزات وی من ضرورتی ن\\دارم. این

( آمده است.108/4چنین در البدایه ) ( از طریق ابن اسحاق از یحیی بن عب\\اد بن308/6و بیهقی )

این روایت را ب\\ه مانن\\د آن روایتبعبدالله بن زبیر از پ\\درش

حیات صحابه428 نم\\وده، و بع\\د از آن از طری\\ق هش\\ام بن ع\\روه، از پ\\درش از

، مث\\ل آن را روایت ک\\رده، و در آن اف\\زوده اس\\ت: شص\\فیه گفت: وی نخستین زنی است، که مردی از مشرکین را به قت\\ل رسانید. این را همچنین این ابی خیثمه و ابن منده به نقل از ام

لع\\روه بنت جعف\\ر بن زب\\یر، از پ\\درش و او از بیبیاش ص\\فیه روایت نمودهاند. و ابن سعد آن را از طری\\ق هش\\ام از پ\\درش،

( آمده، روایت کرده است.349/4چنان که در الاصابه ) ب\\ه معن\\ای آن، چن\\ان بو ابن عساکر این را از صفیه و زبیر

آمده، روایت نموده اس\\ت. این را همچ\\نین(\\ 99/7که در الکنز ) )که اسناد هردوس، و ابویعلی و بزار از زبیر 1طبرانی )از عروه(

( آم\\ده، روایت133/6ضعیف است(، چنان که در مجمع الزوائد )نمودهاند.

ام سلیم و گرفتن خنجری برای جنگ در روز حنین ابن ابی شیبه از انس روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ابوطلح\\ه در

آم\\د وصروز حنین در حالی که میخندید )به سوی( رسول خدا آی\ا ام س\\لیم را ک\ه هم\راهش خنج\رصگفت: ای رسول خ\دا

به ام سلیم گفت: »ای ام سلیم: ب\\ا آنصاست؟! رسول خدا میخواهی چه کار کنی؟« گفت: خواستم، که اگر یکی از آنها ب\\ه

30. این چنین در کنزالعمال )2من نزدیک شود، با آن او را بزنم ( آم\\ده اس\\ت. این را همچ\\نین ابن س\\عد ب\\ه س\\ند ص\\حیح،7/5

( آمده، روایت نموده است. و ن\\زد461/4چنان که در الاصابه ) روز حنی\\نیس روایت اس\\ت ک\\ه: ام س\\لیم سمس\\لم از انس

ابوطلح\\ه آن را دی\\د و گفت:خنجری را گرفت و همراهش ب\\ود، به وصای رسول خدا، همراه ام سلیم خنجر است، رسول خدا

گفت: »این خنجر چیست؟« گفت: آن را گرفتهام، که اگ\\ر یکی از مشرکین به من نزدیک گردد، شکمش را ب\\ا آن ب\\درم، آنگ\\اه

.3 از آن به خنده افتادصرسول خدا اسماء بنت یزید و کشتن نه تن در روز یرموک

- این کلمه و کلمه بعدی داخل کمانک از مجمع الزوائد نقل شدهاند.1 /1( و ابن س\\عد )286،\\ 198،\\ 190،\\ 3/112( احم\\د )1809- مس\\لم )2

(.120، 25/119( و طبرانی )425 - مؤلف این حدیث را به اختصار ذکر نموده ب\\ود، و م\\ا آن را از ص\\حیح3

مسلم نقل نمودیم.


ط\\برانی از مه\\اجر روایت نم\\وده ک\\ه: اس\\ماء بنت یزی\\د بن در روز یرموک، ن\\ه تن ازس، دختر عموی معاذ بن جبل 1سکن

(260/9. هیثمی )2رومیه\\ا را ب\\ا س\\تون خیم\\ه ب\\ه قت\\ل رس\\انیدمیگوید: رجال وی ثقهاند.

منع و انكار بر خروج زنان به جهاد

و منع نمودن بر ام کبشه ص منع و انکار پیامبر -زنی اس\\ت از ع\\ذره، ع\\ذره ب\\نیلط\\برانی از ام کبش\\ه

قض\\اعه- روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: ای رس\\ول خ\\دا! آی\\ا ب\\ه من اج\\\ازه میدهی ک\\\ه در لش\\\کر فلان و فلان وارد ش\\\وم. گفت: »نخیر«. ام کبشه گفت: ای رسول خدا، من نمیخ\\واهم بجنگم، بلکه میخواهم مجروحین و مریضان را مداوا نمایم، یا مریض\\ان را آب بدهم. فرمود: »اگر سنت نمیگردید، و گفت\\ه نمیش\د ک\\ه:

32. هیثمی )3فلان بیرون گردیده به تو اج\\ازه میدادم، بنش\\ین« ( میگوید: این را طبرانی در الکبیر والاوسط روایت نم\\وده،3/5

و رجال آنها رجال صحیح اند. ذکر این که اطVVاعت شVVوهران و اعVVتراف بVVه حVVق آنVVان

معادل جهاد است روایت نم\\وده، ک\\ه گفت: زنی ن\\زد سب\\زار از ابن عب\\اس

آم\\د و گفت: ای رس\\ول خ\\دا، من فرس\\تاده زن\\انصپی\\امبر به سوی تو هستم: این جهادی را ک\\ه خداون\\د ب\\ر م\\ردان ف\\رض گردانی\\ده اس\\ت، ک\\ه اگ\\ر پ\\یروز ش\\وند برای ش\\ان پ\\اداش داده میشود، و اگر کشته شوند، نزد پروردگارشان زن\\ده میباش\\ند، و

ک\\ه ب\\ه احتی\\اجبه آنها رزق داده میشود، ب\\رای م\\ا گ\\روه زن\\ان، ایشان را برآورده میکنیم، از آن چیست؟ )راوی( میگوید: رس\\ول

فرمود: »هر ی\\ک از زن\\ان را ک\\ه ملاق\\ات نم\\ودی ب\\ه او صخدا برسان ک\\ه: اط\\اعت ش\\وهر و اع\\تراف ب\\ه ح\\ق وی مع\\ادل آن است، و اندکی از شما آن را انج\\ام میده\\د«. این چ\\نین این را

بزار به اختصار روایت نموده است. شرکت نموده بود.ب- این خانم در بیعت عقبه نیز با نسیبه بنت کعب 1 /24( و ط\\\برانی )3/2/307س\\\عید بن منص\\\ور در س\\\نن )- حس\\\ن. 2

( حس\\\ن دانس\\\ته154( آلب\\\انی آن را در »ال\\\رد المفحم« )157/403است.

( و8/308( و ابن س\\\\عد )431. ط\\\\برانی در »الکب\\\\یر« )- ص\\\\حیح3(.229»الاوسط« )

حیات صحابه430 و طبرانی )هم( آن را در حدیثی روایت نم\\وده، و در آخ\\ر آن

- زنی آم\\د وصگفته است: بعد از آن نزد وی -یعنی نزد پیامبر گفت: من فرستاده زنان به سوی تو هستم، و از آنها کس\\ی ک\\ه خارج شدنم را به سویت دانس\\ته و ی\ا نمیدان\\د، آم\دن و ب\\یرون رفتنم را به طرف تو را دوست دارد، خداوند پروردگار و معب\\ود مردان و زنان است، و تو رسول خدا به ط\\رف م\\ردان و زن\\ان هستی، خداوند جهاد را بر مردان فرض گردانیده است، که اگر پیروز شدند، دولتمن\\د میش\\وند، و اگ\\ر ب\\ه ش\\هادت رس\\ند، ن\\زد پروردگارشان زنده میباش\\ند، و ب\\ه آنه\\ا رزق داده میش\\ود، پس کدام طاعت با این عمل آنها براب\\ری میکن\\د؟ گفت: »پ\\یروی و اط\\اعت از شوهران ش\\ان، و ش\\ناختن حق\\وق آنه\\ا، و ان\\دکی از

(336/3. این چ\\نین در ال\\ترغیب )1ش\\ما این را انج\\ام میده\\د«آمده است.

خارج شدن اطفال و جنگيدن شان در جهاد

جنگیدن طفلی در روز احد و جراحتش ابن ابی شیبه از شعبی روایت نم\\وده ک\\ه: زنی در روز اح\\د، شمشیر را به پسرش داد، ولی او نتوانست آن را بردارد، آنگاه مادرش شمشیر را در ساعد وی با تسمه چرمی بست، بع\\د از

آورد و گفت: ای رسول خدا، این پس\\رمصآن او را نزد پیامبر فرم\\ود: »ایصاست که در دف\اع از ت\\و میجنگ\\د. پی\امبر خ\دا

پسرم، اینجا حمل\\ه کن. ای پس\\رم، اینج\\ا حمل\\ه کن«. آنگ\\اه او آورده شد، رسول خداصزخمی شد و افتاد، و نزد رسول خدا

فرمود: »ای پسرم، ش\\اید ترس\\یده باش\\ی«. گفت: ن\\ه، ایص( آمده است.277/5. این چنین در کنز العمال )2رسول خدا

گریه نمودن عمیر بن ابی وقاص و اجازه دادن به وی ( و در سند آن مندل بن علی اس\ت ک\\ه ض\\عیف1474. بزار )ضعیف-\\ 1

است. رشدین بن کریب نیز بر ضعفش اتفاق اس\\ت و ح\\تی بخ\\اری در ( می گوی\\د: منک\\ر الح\\دیث اس\\ت. ابن حب\\ان در163ت\\اریخ ص\\غیر )

( می گوید: کثیر المناکیر اس\\ت. نگ\\ا: »المجم\\ع« )1/302»الضعفاء« ) (544-548/\ 11( )5340(. آلبانی آن را در »الضعیف« )306،\ 4/305

( ضعیف دانسته است. نگ\\ا: »ط\\برانی« )1213و »ضعیف الترغیب« )3/150/1.)

( از ش\\عبی8/491. ابن ابی ش\\یبه در مص\\نف خ\\ود )ض\\عیف مرسل-\\ 2 بطور مرسل. همچنین در آن عطاء بن سائب است. وی ص\\دوق اس\\ت

که دچار اختلاط گردید.


روایت نم\\وده، ک\\هسابن عس\\اکر از س\\عد بن ابی وق\\اص عم\\یربن ابی وق\\اص را از خ\\ارج ش\\دنصگفت: رس\\ول خ\\دا

به سوی بدر، برگردانید، و او را کوچک دانست. آنگاه عمیرگری\\ه میگوی\\\\د: من غلافسنم\\\\ود و ب\\\\ه وی اج\\\\ازه داد. س\\\\عد

شمشیرش را برای وی بستم، من )نیز( دربدر در حالی شرکت ورزیدم، که در صورتم فق\\ط ی\\ک م\\وی وج\\ود داش\\ت آن را ب\\ا

( آم\\ده.270/5دست خود لمس مینمودم. این چنین در الک\\نز ) ( و بغ\\وی ب\\ه معن\\ای آن روایت88/3و همچ\\نین این را ح\\اکم )

نمودهاند.

شهادت عمیر بن ابی وقاص روایت نموده، ک\\ه گفت: ب\\رادرمسابن سعد این را از سعد

م\\ا را درصعمیربن ابی وقاص را قبل از این که رس\\ول خ\\دا روز بدر ببیند، دیدم که پنهان میشد، گفتم: ای برادرم، تو را چه

مرا ببیند، و م\\راصشده است؟ گفت: میترسم که رسول خدا کوچ\\ک دانس\\ته، ب\\ازم دارد، در ح\\الی ک\\ه من خ\\ارج ش\\دن را دوس\\ت دارم، چ\\ون ش\\اید خداون\\د ش\\هادت را نص\\یبم گردان\\د.

عرض\\\ه گردی\\\د، ولی او راصمیگوی\\\د: او ب\\\ه رس\\\ول خ\\\دا سبازگردانی\\د، ام\\ا او گری\\ه نم\\ود و ب\\ه وی اج\\ازه داد. س\\عد

میگفت: غلافه\\\\ای شمش\\\\یر وی را از ف\\\\رط کوچکیاش من میبستم، و او در حالی کشته شد که پسری ش\\انزده س\\اله ب\\ود.

( آم\\\ده، و آن را ب\\\زار روایت135/3این چ\\\نین در الاص\\\ابه )( آمده، ثقهاند.69/6نموده، و رجال وی، چنان که در المجمع )

حیات صحابه – 6 جلد · web viewauthor محمد یوسف کاندهلوی created date...

Documents