АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт...

352
АКМАЛ АБДИЕВ ҲАЁТ ЎЗИ МУРАББИЙ МАЖБЎРИЙ НУСХА ЯНГИ ДСР А В ЛОДИ ТОШ КЕНТ

Upload: others

Post on 31-May-2020

82 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

АКМАЛ АБДИЕВ

ҲАЁТ ЎЗИ МУРАББИЙ

МАЖБЎРИЙНУСХА

ЯНГИ ДСР А В ЛОДИ

ТОШ КЕНТ

Page 2: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

У У К: 821.512.133-1л СЧЬ .К Б К : 84(5У)7

А-14

Абднси, А км алҲ аёт узи мураббин: Ш еърлар, сухбатлар, маколалар (О илавии

ўкнш га м ўлж алланган тарбиявий, хаётий китоб) / Д. Абднсв. - Тошкент: Янги аср авлоди, 2013. - 336 бет.

ISBN 978-9943-27-132-6

Ҳ аёт бош ка . хаёл бош ка . Бу к и т о б хаёт хакпда . Чунки ш ирин хаёл су р и ш осон , ам м о ях ш и х аёт к счи р и ш к и й и н . Б у н и н г у ч у н т и н и м с и з ў к и ш . у р ган п ш . м е х н ат к и л и ш т ал аб э тил ади . К итобда ибратли инсонлар , эл -ю рт хи зм ати д а кам арбаста бўл аётган фи- д о й и л ар хаёти х ак и да суз боради.

И пеон у м ри д ав о м и д а к у н гп л к у ч ал ар и да саргардон буладп. орзулар рўёби хам да арм о н л ар ур таси да . и н т и л и ш ва иш онч к аноти да т у р л и савдоларни б о ш и д а н кечиради . Б ул арн и н г барча- си к и т о б н и и г а с о с и й м езон и ни б е л г и л а й д и , м у а л л и ф н и н г к ўнги л ат а л м и ш с а м и м и я т кошонаси сиз ази зл ар га намоён буладн.

Бун дан таш к ар и . бо л аж он л ар у ч у н ат а л ган бобда кнзикарлн эртак ва ш еърлар ури н олган ки , бу сизни б егубо р б о л а л и к сари етакл айд и . Д ем ак . к и т о б ои лави й у к и ш га м у л ж а л л а н г а н тарбия- вий. хаёти й кўллан м адир .

УУК: 821.512.133-1 К Б К : 84(5У)7

ISBN 978-9943-27-132-6© Абдиев Акмал, «Ҳ аёт ўзи мураббий». «Янги аср авлоди».л ш ---------------------------

A lisher N avoiy

nom idagi

O ’zbekiston MK.

Page 3: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

t

Я Х Ш И Л И К Н И К У Й Л А Й Д И Б А Х Ш И

Узим ижодкорларни қадрлайман. Уларни ҳурмат қила- ман. Чуики ижоднинг машаққатларини калбдан хис этаман. калам тебратиш заҳмати қамроҳим, ҳамрозим.

Қўлингиздаги китоб ёш ижодкор. мухбирукамиз Акмал Абдиевнинг илк уриниши. Муаллифнинг «Ҳаёт ўзи мураб­бий» дея номланиб, яхши ният ила ёзила бошланган ки- тобининг биринчиси. Китобни ўқир эканмиз, муаллиф ол- дига биргина мақсадни қўйганини кўрамиз. У яхшиларга ёндашиб, уларнинг эзгу амалларини тараннум этиш орқали бошкаларни, хусусан, ёш авлодни улардек бўлишга ундай- ди. Бу чизгилар. жихатлар бир нечта дилбар мақолаларда ўз аксини топган. Мисол учун. «Маърифат фидойилари» мақоласидаоддий қишлок муаллиминингтуйғу ва кечинма- лари, сермазмун хаётидан сабоклар тилга олинса, «Элнинг кайвониси эди» деган ҳикояда Қарши туманида яшаб ўтган эл оксоқоли Сирожхон Рахматовнинг халкпарварлиги. унинг бировга билдириб, билдирмай амалга оширган хайр- ли ишлари калам измига тушади.

Узбекистонда хизмат кўрсатган мураббий. Ўзбекистон огир атлетика федерацияси вице-президснти Шахрулло Махмудов хақидаги мақолада спортчининг орзу ва армон- лари, машақкатлар ортидан. албатта, муваффакиятлар ке- лиши тўлақонли очиб берилган.

Узбекистон халк артисти Ёдгор Саъдиев билан сухбатни ўқир экансиз, машхур инсоннинг беғубор калби хамда унинг хаёт хакидаги хақиқатларидан воқиф бўласиз.

Бу н да н та ш ка р и к итобда н ўзбек ку ра ш и у cry н лари бўл га н Жобир полвои Яздонов. Холиёр полвон Қодиров хакидаги қизиқарли хикоялар ўрин олган бўлиб. ҳикматларга тўла кураш фалсафаси, асрий аиъаналаримиз хақи ia ўзига хое

3

Page 4: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ёмдашувии куришимиз мумкин. Вахшиёна услубда сзилгам мақолалар ўқувчиии бефарқ қолдирмайди, деб ўилаймиз.

Масалан, «Тўдачорбогдаги кураш» мақоласи шундай сатрлар билан бошланади:

Гурунг нхши... Дилбар гурунглар нхши. Бсжизга давранинг турида ўтирмас бахш и. Б а х т и , у нхш илик- даи, эзгуликдаи сўзлайди. М ардликнн, ориятни бор бўлсин, деб бўзлайди. Бахш иларни эш итсанг, қалбинг тоза бўлади, яхши нолвои тилида зўр овоза бўлади...

Галдир-гулдур гурунгдаи чарчогинг тўкилади, ах- боротлар алмаш иб, таф аккурннг тўлади. Айниқса, тўртта узбек йиғилса мавзу кураш , гурунг бўлар тоиг қадар, эсга кслмайди т а р қ а т . М озийдан сўз очилар, ўтгаилар хам ёдлаиар, суйлаганлар савобда, тингла- гаилар шодланар...

Тўпламни вараклаб туриб. «Уйлаиадиган укаларимга маслаҳатлар» мақоласи ҳам эътиборимни ўзига тортди. Муаллифёш йигитларга, яъни келинтанлашгақийналаётган укаларига акаларча маслахат беришга ҳаракат қилган:

Азнз укам! Солнха хотии танламоқчи бўлсанг, бўлажак рафиқанг билаи учрашув чоги уни қуйидаги саволлар би­лан имтихон қилиб кўр:

1. Ота-онамиз бнзнипг энг катта бойлигимиз. Уларнн яхшн кўришимиз, авайлаб-асрашимиз шарт. Бнр-бири- мизнинг оз а-оиамизии ўз падаримиздай, волидамиздай ка­бул кила оламизми? Шунга розимисан?...

Шунингдек, Акмал Абдиев китобда болажонлар учун хам алоҳида боб ажратган бўлиб. унда ўғил-қизларимизга мўлжалланган ижод намуналари ўрин олган. Айникса, «Алифбе байрамида» шеърий асари ўрта умумтаълим мак- таблари бошланғич синф ўқувчиларига яхшигина совга бўлишига у мид бор:«Алифбе» китобининг сўзн:

...Ўқиб, ўрганииг ҳар дам,Дангасаликдан кочиб.

4

Page 5: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Сизларни «Ўкиш» ака.м,Кутмокда қучок очиб.

Ҳозирча мси сизларни,Бир оз Kiuiaii нмтихон.Ким нимани ургандн,Саф бўлиб айланг баси...

Хуллас, китобни оилавий мутолаа килса бўлади. Содда, аммо самимий сатрлар сизни кўнгил аталмиш нозик оламга бошлайди. Муаллиф айнан шу самимий кўнгил билан хаётнинг сўкмоқли йўлларидан битик териб. ойдин маизилларга чиқмокчи бўлади, гўё...

Ш ершш ХА БИБУЛЛА ЕК, журналист.

5

Page 6: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М У Қ А Д Д И М А

И неон аерлар давомида мукам мал бахтга интилиб яшайди. Бу йўлда не-не машаккатларга дум келади, йикилади. туради. Тусиклар, муаммолар кийнаган пайтда чекинмай, узипинг тоғдек саботини намоён этади. Чексиз, хадсиз орзулар. умид- лар уммонида сузади. ишонч аталмиш хаёт куешидан куч олиб. яна ва яна бахт касрини бунёд этишга киришади.

Аслида мукаммал бахт борми? Унга кандай эришилади?Қўлингиздаги китобда турфа хил касб-хуиар, феъл-

атвор сохибларининг хаёт тарзи каламга олинади. Спортда, санъатда, ижодда, ёшлартарбиясида катта ютукларни кўлга киритган, эл-юрт хурматини козонган замондошларимиз хакида суз юритилади. Муштарийларга Ватанимизнинг юксак мукофотларига эришган инсонлар хакида тулаконли тасаввурга эга бўлиш, уларнинг хаёт сабокларидаи нимани- дир ўргаииш имкони берилади.

Бухоролик шоир Садриддин Салим Бухорий ёзганидек.

Иллат излаганга иллатдур дунё,Гурбат излаганга гурбатдур дунё.Ким пени изласа топар бегумой.Ҳикмат излаганга хикматдур дунё.

Мен китобни болаларга аталган шеърлар ва, энг аввало. «Алифбе байрамида» шеъри билан бошладим. Чунки хар биримиз илк бор мактабга кадам қўйганимизда мехрибон устозларимизжажжи қўлчаларимизга калам ушлатиб, ёзиш- ни ўргатади. Сир эмаски, хаммамизнинг илк сабокларимиз «Алифбе»дан бошланган.

Уша «Алифбе»ни билмасдан туриб, хаётда бирор нарсани ўрганиб бўлмаслиги хам барчата аён. Мундарижани тузгунча, дастлаб болаларга аталган шеърлар, сўнгра сшлик хаяжонлари, ундан кейинги бобда эса Ватанимизнинг таникли, эл орасида хурмат-эътибор козонган кишилари хакидаги хикояларни жойлаштирдим.

6

Page 7: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Кимra қанақа, аммо мен китобимни болажонлар хам варақлашипи жуда-жуда истардим. Улар улгаииш остонаси- да таникли кишилар хаётидан ибрат олишсин. Хохлардимки, яхшилар турмуш тарзи баён этилгаи сатрларни ота-она- лар ўз фарзандларига ўкиб беришсин, ўкитишсин. Ҳикоя ва сухбатларда тилга олингаи машхур инсонлар хаётидан иима- дир излашеин, излаганини топиб, улардек эл аро хурматли ва- тандошларимни тарбиялашсин.

Кино ва театр сохасидаги куплаб роллари билан халки- мизнинг калбидан жой олган Узбекистон халк артисти Ёдгор Саъдисв, огир атлетика бўйича унлаб чемпионларнингустози, Узбекистонда хизмат кўрсатган мх раббий. Узбекистон огир атлетика федерацияси вице-президенти Шахрулло Махмудов, Қашқадарёнинг узок тогли кишлогида тугилиб-усиб, бугун минглаб ёшларга билим сарчашмаларини улашаётган олим, Плеханов номидаги Россия иктисодист университетининг Тошкент шахридаги филиали ректори, беш нафар фарзан- дининг барчасини илм йўлига бошлаб, уларнинг барчасини ўзидек профессор бўлиб шаклланишига муваффак бўлган бахтиёр замондошларимиздан Қаландар Абдурахмонов ва бошкалар билан сухбат уюштиришдан кўзланган максад хам битта - юртимизда Ёдгор Саъдиевлар, Шахрулло Махму- довлар, Қаландар Абдурахмоиовлар кўпайсин!

Уларнинг болалиги, фарзандтарбиясидаги тутуми сизни бефарқ колдирмайди, деган умиддамиз.

«Болам улар каби яхши инсон булсии!», деган эзгу ис- так сохибларига омад тилаймиз, китоб бу йўлда озгина бўлса-да, кўмакчи. кўзгу, намуна вазифасини ўтаса, биз мақсадимизга етган хисобланамиз.

«Ҳаёт ўзи мураббий» — оилавий ўкишга мўлжалланган. Тўгри, болалик хакида ёзилган шсърларни ўқиган бола- кайга ски «Алифбе байрамида» шеърини ёд олган 1-синф ўқувчисига кейинги бобларда келтирилган севги изтироб- лари ёхуд бола тарбияси хакидаги маколалар мутолааси огирлик килади. Аммо, ўша болакай хам бир кун улгаяди, севги ёшига етади, оила қуради, фарзанд тарбиялайди...

7

Page 8: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Хуллас, хаёт деб аталмиш доно мураббийиинг сабокларига эхтиёж сезади. Ана ўшанда тўпламни кулига олиб. битик- ларга бир назар солиб. ўқиса, изласа, ўрганса у илми толиб, ажабмас. сабоклар асқотиб колиб, мушкулот ечилса, би- линг, биз голиб...

Зеро, кечаиинг сабоги бугуннинг, бугунники эса эрта- нинг яхшироқ келишига хиссасини қўшса. юрагинг яшаш- дан завк олиб жўшса. қувонса, кўзларинг яхшига тушса, бу кунинг эзгу кун. Аллохга шукр! Турмушнинг муштла- ри эзса бошингдан, ёстиқлар хўл бўлса тўккан ёшингдан, нажоткор билганинг қочса қошингдан кунингга лаънатлар ўқирсан буткул.

Оти ўчсин лаънатнинг, тилингдан «рахмат» тушмасин. ёмондан ёт қилсин Ўзи, шайтонга асло қўшмасин!

М уа л ли ф

Page 9: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

I боб

Болаларга аталган шеърлар

£ $ & & & _____________

Уқувчинанг ўр тоги, Бшимнинг бот булоги. Чарогбони, ч и рог и - Алифбеман.

Page 10: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

А Л И Ф Б Е БА Й ГАМ И Д А

(Урта у мумтаълим мактабчарида утадиган «А.чифбе» (лотни алифбоси асосида) Оааримларида фоидалатпи мумкип)

«Алифбе» кишобишшг сўзи:

Ўкувчинингўртоғи.Бил им нин г бош булоги.Чарогбони, чироги,Алифбеман, Алифбе.

Бунча ширин боласиз,Мехрим гушди сйзларга.Ватам учун хал и сиз,Кодирсиз куп ишларга.

Ўкиб, ўрганинг хар дам.Дангасаликдан кочиб.Сизларни «Ўкиш» акам,Кутмокда кучок очиб.

Ҳозирча мен сизларни,Бир оз килай имтихон.Ким нимани ургамди,Саф бўлиб айланг баён.

АаАссалому алайкум,Ахволингиз аъломи?Аммам, акам. амаким,Азизларим омонми?

10

Page 11: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Г, Г)Бўлар бола бошидан, Бардошли бул. брлажон. Бахтли бўлмоқ истасанг, Билимдан и зла им кон!

ДдДала-даштга дон экиб. Дсхкои бобо тол май ди. Доно. меҳнаткаш киши. Ҳеч качен оч колмайди.

Э*Элимдир озод. эркин.Эр гам менинг ёп-ёруг. Эхтимолмас. балки чин. Эъзозли ю р т - энгулуг!

ФфФарида. Фарход, Фаёз. Боришди фил куриш-чун. Фақат қўрқдилар бир оз. Филнинг хартуми узун.

ГгГул зорим да гул л ар мўл. Гўзал бир чаман бўлган. Гулбеор-у атиргул.Гу рк и ра га н, оч ил ган!

ХхҲошим борди хаммомга. Ҳаким қилди хамрохлик. Ҳамиша пек одамга, Ҳамдам бўлади соглик!

11

Page 12: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ИиИнсоф, ИЙ мои - куш ирмоқ. Инсонийлик белгиси!Иноқ ҳамда иттифоқ Вўлсак. имкои бизники!

Ж жЖахл ч и қ са-ақ л кетар, Жаҳлингни жиловлай бил. Жами жахондаги сирлар, Жавоби - сабрдадир!

ЛлЛола билан Латофат,Лазиза ва Лазокат.Тушар «Лазги» рақсига. Лойиқ улар тахсинга!

Кк«Камтарга камол» дерлар. Камтар бўл ва комил ўс! Кўнгил кўнгилни қўмсар, Кенг дунёда топ чин дўст!

МмМисвлайди мушугим, Менимча, у оч қолган. Майда қилиб ион бсрдим, Мош мушук бўлди хурсанд.

НнНонни буюк нсъмат бил. Ноннинг ушоғи хам нон! Уни асра, эъзоз қил,Нонсиз яшолмас инсон!

12

Page 13: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

OoОзодминг ОҚ оти бор. Осмопга учсам дейди.Исми хам зўр - «Оқтулпор», Урсанг. кўкка сапчийди!

ПпПаркентлик Пўлат полвон, Пирлар қўллаган арслон. Пойтахтда кураш найти, Бўлди яна чемпион!

ҚқҚирғий, қумри ва карга, Қарчиғай ёзган қулоч. Қойилмиз, сиз қушларга. Кизилиштон. қалдирғоч!

РрРахбаринг булсии одоб.Равон бўлади йўлинг. Рахмдил бул, ривожтоп, Ростгўй сўзласин тили иг!

СсСоғ тан да - с оглом акл. Спорт билан шутуллан!Сахий бўл. бўлма бахил. Савоб ишлар кил улкан!

ТтТогнинг тоза ха вое и,Танга рохат беради. Тогликлар шу ту файл и.Тети к, бардам юради!

Page 14: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

УуУкажоним Улугбек,Униб. улгай. тон камол. Уқувли бўл, бўл етук. Мирзо Улугбек мисол!

ВвВоҳа. водий, вилоят, Ватаиим чексиз ва кенг. Вазифамиз хамма вакт.Ас рамок, эсда тутинг!

ХхХўроз харид қилдим мен. Хоразмга боргаида.«Хива хони бўлдим мен» Хўрозимга ёлгондан!

ЙйИиллар елиб ўтади.Ҳали йигит бўламан. Йиқитамаи йўлбарсни. Ҳозирча сш боламан!

ЗзЗийрак бўл. бўлма заҳар, Забонинг бўлсин ширин. Илм - зар. олим - заргар. Зарафшон ўтсин умринг!

ў ўЎзбекистон - ўз ўлкам, Уктам, навқирои, кўркам. Ўтмиши — ўта чукур. Ўктомири мустаҳкам!

Page 15: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ғ ғҒани ғингшиб турибди,Ғайрати хам ка.м чоги.Ғар-ғара ҳам килибди.Оғриганми томоги?

ШшШаршаралар шаркираб,Шиддаг ила шошади.Шодлан. Шараф. кел, караб,Шижоатинг ошади!

ЧчЧирокчида чироклар.Чарақлайди чароғон.Чашма, зилол булоқлар.Чанқагамга чин дармон!

H r и r«Кел» деган дан «кел инг» деган гўзалрок, «Ол» дейишдан «олинг» демок чиройли. «Нг» товушли сўздан ишлатинг купрок. Одобингиз ошади шу туфайли!

Ъ (Тутук, белгиси)Мен май туту к белгиси,Айиришни биламаи.«Ваъда», «баъзан», «маълумки» Сўзларида келаман!

Я яЯйра яйраб кулганда,Ярашади жудаям.Яшнаб-яшнаб юрганда.«Яша, кизим», дер онам!

15

Page 16: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ю юЮсуф югуриб келди.Юра г и тошиб дед и:«Юр. то гл ар га чикамиз, Иўкдема, дўстим. энди!»

ЕеЕтти ўлчаб, бир кссгип,Етиш гайсан му род га.Енгил булма, бул вазмии, Етакламас уятга.

ЁсЁлгиз ётма овлокда,Ёмон и псу жинслар бор.Ёлгон эмас Ялмогиз,Ёки пари кизлар бор.

ЦцШер кўрдим циркка борсам,У доирадаайланди.Бил мам, бу дои ран и хам, Цирку л билан чизганми?

«Алифбе»пинг якупий сўзи

- Балл и. ўгил-кизларим,Харф хамда товушлар! Билимингизсинадим,Сизга бўлсин олқишлар!

Қойил колдим чин дилдан, «Алифбе»ни билдингиз. Маъноли шеърлар билан, Мсни хурсанд килдингиз.

Page 17: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Та к pop омад тилайман, Олдинда куп довон бор. Сиз севган, сизни севган, Озод Узбекистон бор!

Б О Л А Л И К Д А Г И И Л К Ш Е Ъ Р И М

Ўзим инжиқ боламан,Урсанг йиглаб қоламан.Агар конфетберсангиз.Ҳеч тортинмай оламан.

2 0 1 ^

А6 0 $

Alisher Navoiy

nomidagi1'

O ’zbekiston MK

Page 18: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ВАТАИИМ

Улугвор тоглари бор. Сархадлари кенг Вата п. Водийлари мафтункор. Воҳалари хам гулшан.

Ҳар инсони бир олам. Мехнаткаш хамда зукко. Мехрибон. ахил, хамдам. Фу зало. окил. доно.

Чўлларида саботли, Миришкорлар яшайди. Қовуни бирам тотли,Еган диллар яшнайди.

Боғлари мевага лик, Терсанг адо булмайди. Қуёшимиз хам иссиқ.Пури зарга ўхшайди.

Амударё. Сирдарё,Сурхон. Кашка. Зарафшон. Этар ерга жои ато, Ҳосиллар бўлар хирмон.

Шахарлари кундан-кун, Кўркамлашар, яшарар. Кўчалари равон, кенг, Учади машиналар.

Куз тегмасин юртимга, Мадхи тилларда достой. Тинч, озод диёр. семга, Тилай шараф, тилай шон!

Page 19: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Б О Ғ Б О Н Ҳ А К И Д А Э Р Т А К

Богбон бозорга борди, Яхши кўчатлар олди.

Уйга кел и б ўтқазди.Роса меҳр кўргазди.

Сугорди, чопди таги и. Бутади шох-шаббасии.

Мол-холга бўлди огох, Ташламасин об ногох.

Фурсат ўтди. ўтди вакт, Қийгос гуллади дарахт.

Мева тугди шигиллаб, Ҳавасинг келар караб.

Томири су вии шимиб,Ўзи кусшми эмиб.

Мевалар бўлди йирик, Олтинранг пишди ўрик.

Еганлар килди маза, «Рахмат, бобожон, сизга!»

Ёпдилар мурабболар, Туршаги канду шакар.

Ичсанг ўрик шарбати, Бўлар юрак куввати.

Page 20: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Едилар данагин хам.Да во, м и н г дард га м а л ха м .

Йиллар ўтди шу зайл.Озмас, кўпмас, иакд кирк йил.

Богбон бобо кексайди, Оск-қўли какшайди.

Урикҳам қолди кариб,Баъзи шохлари қуриб.

Богбон хаёл га толар:«Касбим ким кўлга олар?»

Алам билан хурсинар:Кани навкирон йиллар?!

Неваралар шахарда,Йўкдир улардан фойда.

Нахот, курийди богим,Афсус, кексайиб колдим.

Бу ёкда ха фа урик,Бобо дардига шсрик.

Тушган данакларидан, Нихоллар униб чиккан.

Бирок бу етарлимас,Мехрсиз бог бог бул мае.

«Ким карар, сугорар ким?», Саволга борми ечим.

20

Page 21: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

«Ўт-ўлаилар босибди,II авни хол ни қ и с и бд и ».

Бобо ҳоргин ўй сурар, Ўрик оғир хўрсинар.

Лекин кун ўтиб бир кун, Ечилди савол. тугун.

Шаҳардаи набираси, Келиб. кулди чехраси.

Дили қувоииб кетди, Оғрикларни унутди.

- Кел. боламнинг боласи, Кўзимнинг оқ-қораси.

Яхшими даданглар ҳам, Ох, согиндим жудаям.

Нега бирга келмади.Балки кўпдир ишлари?

Майли, ёзда келишар, Ўрик, олма ғарк пишар.

Мени шод этдинг, болам, Уйга кириб олгин дам.

Меи сенга қўямаи чой, Айвонга тўшайман жой.

- Йўқ, уринманг, бобожон, Сизга эмасман меҳмон.

Page 22: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бугун дан эътиборан,Мен сиз билаи яшайман.

Куидирдим дадамни хам, Мехрибон аямни хам.

Богбон бўлиш ниятим, Лели шунинг-чун келдим.

Мехнат қиламан богда, Ўқийман шу кишлоқда.

Мен га боғни кўрсатинг. Ва ишларни ўргатинг.

Келдим айни бахорда, Рост, зерикдим. шахарда.

Кўчатларни кадайлик, Бокка бирга қарайлик.

Мабираси суйларди.Дил шукрга тўларди.

Бобо тинглаб шодлан ди, Гўёки қувватланди.

Кўкка етди-ку охи.Энди қуримас боги.

Икковлон чой ичишди, Сўнгра ишга киришди.

Ўри к н и н г ни хол лари н. Қадашди бирин-кетин.

Page 23: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бобо ў р и к хам хурсанд. Қўлдап кетмади с|)урсаг.

Энди иихоллари хам. Томир отар мустахкам.

Қи й нал ма иди соя да. Дуркун стар вояга.

Ўсар, кирар мевага,Ета р ха м м а-ха м м а га.

Анъанаэтар давом, Эртагим бўлди гамом.

23

Page 24: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Б У ЗО Қ Ч А М

Бордир кизил бузокчам, Чопади тойчок каби. Уришиб, боглаб кўйсам. Диккаяди қулоғи.

Барра ўтлар ташлайман. Танлаб-таилаб ейди у. Онаси ўтлаб кетган, «Қани онам?», дейди у.

«Оиаиг келар шом чоғи, Елини сутга тўлиб. Мснга колдирмай тағин, Сутни қўймагин эмиб».

Иккимиз шундай килиб, Сўзлашамиз. ўйнаймиз. У эмиб, мен еут ичиб,Ку ндан-ку н га ўсгай м из.

Page 25: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ялқовБир иш айтса афти бужмайиб, Баҳона кидирар дангаса.Хаёл сурар: «Ҳали улгайиб.Бой бўламан, бойийман роса».

Миндираман онажон, сизни,Ана шунда олиб бир улов.Ҳозир эса ишларингизни,Қилсин акам, укам ё биров.

Масъулият деган ҳис-туйғу,Унда йўкдир ялқовлик сабаб.Бир соатки, тополмайди у,«Ут юл» десанг ўрокни излаб.

Бурч нима-ю. вазифа нима, Билмас ёки қилмайди амал.Унга юмуш айтгандан кўра, Ўзинг бориб килганинг афзал.

У жуда ухлашни хуш кўрар, Тушида бадавлат бўлганмиш. Уйготсанг, тур.майди туш кўрар, «Мерседес» машина минганмиш.

Оҳ, қандай мазали, ёкимли, Уйғонса, бариси туш бўлар. Саробга менгзарлар ушбуни, Қуп-курук, кўллари бўш бўлар.

Ялков бола, хомхаёл бола, Бекорчига сарфлама вактинг. Яхши ўки, мехнатдан қочма, Шунда кулар, толеинг, бахтинг!

25

Page 26: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Н А В Р Ў З - Э Н Г Г Ў ЗА Л АСАР

Янги йилга Қорбобо-ю Қоркиз ярашган. Наврўзга-чи, янгиланиш, кўкламлар ҳусн! Сулув кизлар ўсма тортар камон кошига.Гўё баҳор чечагидек этади мафтун!

Чумолилар гимирлашиб чиқар инидан, Яйрашади кўзичоклар яйловда чопиб.Упгим келар кулогидан, мунчок кўзидан, Жажжигина, ширингина. колди-ку ёкиб.

Кўзин очар она замин кишки уйқудан.Эзгу ният ила чигит сочади деҳкон.Жами юртдошларим калби умидга тўлган. Илоҳо. йил яхши келиб, уюлсин хирмон!

Моможонлар қўзгашади катта козонда, Бикир-бикир килиб рангга кирар сумалак. Бир ялами танга кувваг, жонга дармон-да. Айни «йўгон чўзилган» пайт зарур яламак!

Келинларнинг келинсалом қилишин кўринг. Миллий либос - хонатласи бирам ярашган. Отахонлар алик олар: «Кўп яшанг. келин!», Қадриятлар кадр топган ўлка бу Ватан!

26

Page 27: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Жилмайганча қуёш кўкдан меҳрин аямас, Чах-чах уриб ошиқ булбул наво айлайди. Нафақат у, бор мавжудот севгидан сармаст, Мусичалар «ку-ку»лашиб, жуфтин қувлайди!

Бу томонда паҳлавонлар кучин синайди, Улоқ қизир, кўпкарида чопағон бисёр.Бахши бобо ўланини куйлаб тўймайди,Янги таронасин тақдим этар санъаткор!

Табиат-да, тумд булутлар қоплаб осмонни, Шаррос-шаррос ёмғир ёғиб. майсани сувлар. Алмашади мучаллар ҳам, қутланг бу omm. Наврўз куни яралади энг гўзал асар!

Page 28: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ш А Ҳ А Р Я Х Ш И М И , Қ И Ш Л О Қ ?

- Шаҳар яхшими, қишлоқ, Айтгил, менга эй ўртоқ. Ҳар икки гўшада хам, Яшадинг, айт хулосанг.

- Шахарнинг богчасида Ўргандим кўп нарсани. Русча сўзлашиш хамда Ва оз-моз инглизчани.

Ҳар қадамда спорт зал, Тўгараклар чорлайди.Бўш вақтга мазмун сайқал, Хуллас, хаёт қайнайди.

Қишлоқда бошкача ran, Далалар тўла экин. Ҳавасинг келар қараб, Қовунлари зап ширин.

Шундай узиб пайкалдан. Ювиб, сўйиб, тотасан. Ишлаб роса далада. Чарчаганда ётасан.

Қўй, эчки, сигир. бузоқ, Боқ, давлатинг ошади. Шахар ахлига қаймоқ, Қишлоқларда «пишади».

28

Page 29: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қўл ботирдир, кўз кўркок, Кўркмадик ҳеч бир ишдан. Ўт ўриб қучок-кучок, Емиш ғамладик кишга.

Чўмилиб дарёларда, Тойчоқ мисол кишнадик. Қишда кайтиб шаҳарга, Иссик уйда кишладик.

Хуллас, шахару кишлок, Файзи ҳар хил, ўхшамас. Керак кадрига етмоқ, Ватанингдир мукаддас!

Page 30: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

А ЗО Б Д А Н Қ О Ч М А

Ота ва бола Сухбат кури шар.О ра-с и рада Хаёл су ришар.

Ота ўйлайди:«Ўғлим улғайди.Касб танламаса.Энди бўлмайди».

Ўсди эркароқ.Ҳеч иш ёкмайди.

Ўкувчи, бирок.Ўқиш ёкмайди.

- Ўглим, - дер ота. - Бирор касб танла. Сўнгра, албатта, Бунга тайёрлан.

Мухташам коллеж. Имкоилар гиж-гиж. Сенга мунтазир, Ўки-да, ахир.

Ўгил дер: - Хул, хул, Ўйлаб олайин.Касбу хунар куп. Танлаб олайин.

30

Page 31: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўн олтига хам, Етди-ку, ёши.«Ким бўлсам, лкаи?» Қотади боши.

Бўлсам шифокор. Заҳмати бисёр. Етти-саккиз йил, Ўқимок даркор.

Китоб титкилаб, Чарчайди асаб. Муаллимлик ҳам, Эмас осон касб.

У деса, бу деб.Бу деса, у дсб.Топар бахона.Ҳар касбга хадеб.

Кўргани ўйин, Нон-оши тайии. Шунгами хар иш. Туюлар кийин.

Мана меваси, Бўм-бўш калласи.Бу ёқда жавоб Кутар дадаси.

- Мехнатсиз нон йўқ. Касбсиз имкон йўқ.

Page 32: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўғлим, дейсан не, Бирор нима де.

-Д а д а .-д е р ўгли ,- Гапингиз тўгри.Бир оз уйлайин, Айтаман сўнгра.

У ўйлар ҳамон,Касб излар осон. Хуп. излайверсин, Топиши гумон.

Ўйинқароқлар. Бебош, саёклар. Ҳоли шу бўлар. Баттар, бул, баттар.

Хулоса сузим.Эй, ўгил, кизим. Йук, бекорликни. Курган и кўзим.

Китобсевар бул, Мехнатсевар бул. Азобдан қочма, Роҳати мўл-мўл.

Page 33: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Пок муҳаббатқиссаси

Дил сўзлариу юрак қофиялари

_____________

Том ирам da тоза қон, Оқар чопиб, беармон. Вужудимда оатқ жои, Юрт ашқа деб андармон.

Page 34: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қ И С К А Ч А Ў ЗИ М Ҳ А Қ И М Д А

О га-ои ам , б ол ал и к йи л лар им

1978 йилда Қашқадарс вилояти Чирокчи тумаии Мсҳ- иатобод ширкатлар хўжалиги Қахрамон кишлогида ишчи оиласида тугилдим. Огам Урол бобо Абдиев - хўжаликда тракторчи, оиам Иорхол момо Уткирова эса колхозчи бўлиб ишлашган. Ҳозир хар иккиси хам нафакада.

Гўдаклик чоғларимда бобом Абди бува мсни тиззасига ўтказиб, кўплаб достонларни ўкиб берарди. Бобом ориятли ча- вандоз, сахий. элпарвар киши бўлган. Адабиётга кизиқиш мен­га бобомнингдостонларидан юккан. десам асло адашмайман.

Болалиги.мдатурлиспорттурларини. жумладан, (|)\ тбол. чим устида хоккей, шахмат ва шашка ўйинларини севиб ўйнардим. Укаларим ва жиянларимдан жамоа тузиб. кишлокдаги бошка командаларга қарши ўйинлар ўтказишии яхши кўрардим. Кори Ниёзий номидаги 13-ўрта мактабии тугатдим. Дарвоке. биринчи муаллимим - Дониёр Ёрматов. каттиккўл ва тажри- бали устозлардан. (Қишлокда у ни Оргик домла дейишади.) Она тили ва адабиёт фани ў киту вч и лари Тухли домла Жўраев хамда Равшан Яхшибоевнинг (рахматли) бизга берган чукч р сабоклари адабиётга бўлган кизиқишимни оширгани аник.

Синфимизнинг футбол жамоаси дарвозабони эдим. Ўша даврлар Москванинг «Спартак» клуби хамда собик Игти({)ок терма жамоаси дарвозабони Ринат Дасаев анча машхур эди ва дарвозада яхши турганим учун синфдошларим мсни Дасаев деб чакиришарди. Параллел синфимиз («Б» синф). юкори синфлар ва кўшни кишлок жамоалари билан муроса- сиз ўйинлар ўтказардик.

«А» синфда Зокир Туронов. Зокир Қораев, Баҳром Холиёров. Бахром Дониёров, Шохмурод Маташев. Отабек Яхшибоев, Учкун Бекназаров. Акбар Эшонкулов, Обид Жуманов. Икром Пардаев каби синфдошларим. «Б» синфда эса Мустафо Эргашев, Зафар Ражабов. Шухрат Тойлоқов.

34

Page 35: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бахром Мансуров. Бахром Тўраев, Баҳриддин Қодиров. Хай рул л а Мухаммадиев, Жўрабек Эргашев, Улугбек Оро- лов, Зокир Оролов, Урол Махмудов, Ғанишер Уткиров. Махмадамин Жўраев симгари тенгқурларим мактаб майдо- нинннг чангини чиқариб тўп тепишарди.

Орамизда яхши ўқийдиганлар куп эди, бирок танаффус- да туп тепиб туймагамимиз боне, бирор марта хам дарега ўқитувчидан олдин кирганимизни эслай олмайман.

Ёшлигимда иқтисодчи бўлишни ва кайсидир рахбарлик лавозимида ишлаб, иисоилар оғирини енгил қилишни орзу қилардим. Аммо спортга бўлгаи қизиқишим бу орзу м да и устуилик қилди... Ҳаётим ижод билан янада каттиқроқ богланди.

И ж оддлги илк одим лар

Ижодга кириб келишим хам бевосита спортга. футболга бўлган ашаддий ишқибозлигимга боглиқ. З-синфдалигимданоқ ўша пайтдаги спорт натри «Узбекистон физкультурачиси» га- зстасига обуиа бўлгандим. Кении бу газе та «Спорт» номи билан чика бошлади. 1993 йилдаи бошлаб эса «Узбекистон футболи» газетаси дунё юзини кўрди.

Биз оиламиз билан бу газетани талашиб ўқирдик. Мустафо Эргашев дстаи ўртоғим билан биргаликда футбол хақида соатлаб сухбатлашардик.

Уша пайтда бутун Узбекистон Тошкентнинг «Пахтакор» жамоасига мухлислик киларди. Қишлоқда чироқ ўчиб колганида «Пахтакор»нинг ўйинини кўриш учун туман марказига бориб, ҳамқишлогимиз Ҳурмат опаникидан уч- рашувни томоша килганларим ёдимда.

«Пахтакор»нинг ўйинлари таассуротларини дафтарим- га сзиб борардим.

Таҳририятга хатлар ёзардим. «Узбекистон футболи» га- зетасининг «Мухлислар клуби» сахифасида бир нечта мак- тубларим чикди, Орадан 20 йил фурсат ўтган бўлса-да. бу газеталарни саклаб қўйганман.

35

Page 36: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

2001 йилда Узбекистон Маданият ва спорт ишлари ва- зирлиги нашри - «Спорт» ва унинг иловаси ҳисобланмиш - «Узбекистон футболи» газеталарига сураткаш-мухбир ла- возимига ишга кирдим. Орадан бир йил ўтиб, мени мухбир- ликка ўтказишди.

2000-2001 йилларда футбол ҳақидаги фикрлармм. ўйинлар таҳлили, жаҳон ва Европа чемпионатлари таф- силотларини ўзида жамлаган «Футболнома» деб аталган шеърий достонни кораладим. Менинг оддий кишлоқдан, я на ўрта мактаб маълумоти билан Республика газеталарига келиб қолишимга хам ушбу достой хамда мехрибон устоз- ларим ишончи сабабчи бўлса керак.

П ойтахтда топ ган лар и м

Пойтахт менга жуда кўп нарсани берди, десам асло муболага бўлмайди. Бу ерда олий маълумотли бўлдим. оқу қорани танидим. Мухбир сифатида республикамиз- нинг таниқли кишилари - Узбекистон халқ артисти Ёдгор Саъдиев. Узбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураб- бийси Ахбор Имомхўжаев, хакиқий спорт фидойиси Иўлчибой Рахимжонов, тажрибали мураббийлар Эркин Қодиров, Клара Шокиржонова. Исмоил Матхолиқов, унинг ўғли. гандбол бўйича мамлакат терма жамоаси етакчи аъ- зоси. таъбир жоиз бўлса, юлдузи ва ўйновчи-мураббийи Улугбек Икромов. футбол бўйича миллий терма жамоамиз ва «Бунёдкор» клуби устози Миржалол Қосимов, касаба уюшмалари жисмоний тарбия ва спорт жамияти ривожига бемисл хисса қўшган мутахассис Баходир Тожиев. футбол фахрийси Баходир Иброхимов. Республикатехникваамалий спорттурлари маркази директори Шарифжон Муминжонов. ўзбек гандболининг жонкуяр мураббийлари Фирдавс Абдурахмонов, Шоислом Павлов, Маданият ва спорт иш­лари вазирининг спорт ишлари бўйича ўринбосари Жасур Акромов, от спорти бўйича жахон чемпиони Жўрақўзи

36

Page 37: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

'Гурдиматов. Ўзбекистон огир атлетика федерацияси вицс- президеити Шақрулло Махмудов. Узбекистонда пауэрлиф­тинг спорт турини рнвож топишига катта хисса қўшаётган мутахассис Эркин Қодиров, узбек футболининг мозий юлдузларидан Биродар Лбдураимов. Лкмал Азизхўжаев (мархум), таэквондо ITF ва ўзбек жаиг санъати бўйича юз- лаб чемпионларнинг устози Пўлат Усмонов. "Узбекистон самбо федерацияси президенти Фазлиддин Пўлатов каби иисонлар билан кўл марта хамсухбат бўлдим. билмаганла- римни ўргандим. улар хақидаги маколаларим республика матбуотида бир неча бор чоп этилди. Буларни дилим фахр ва ифтихорга. шукроиага тўлиб ёдга оламан.

Камтарона мехнатларимни эътиборга олиб. 2008 йил Матбуот ва Оммавий ахборот воситалари куни арафаси- да Узбекистон Республикаси Маданият ва спорт ишлари вазирлиги «Иилиинг энг яхши спорт журналисти» танло- вида голиблар сафида тақдирлади. Айниқса. "Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси таълим. соғлиқни саклаш ва ижтимоий муҳофаза масалалари комплекси то- монидан 2009 йил якунлари бўйича мени «Йилнинг энг фаол спорт мухбири» деб топишганидаги қувончимни таъ- рифлаш қийин...

Шунингдек. 2009 йил якунида Узбекистон Касаба уюш­малари Федерацияси кенгаши ва “Ишонч” газетаси тах- ририятипинг «Иисонга наф келтириш - олий бахт!» танло- вида «Чемпионнинг отаси» сарлавхали маколам учун про­фессионал журналистлар ўртасида иккинчи ўринии бериш- ди. Бу хам жуда ёқимли хоти рала римдан.

У стозларим

Устозларим кўп. Масалан. суратга олиш сирларини ўргатган инсон Ж онузокака Эсиргадиев. У киши Чирокчи туманидаги етакчи сураткашлардан.

Мени Тошкентга олиб келиб. «Футболнома» достоним билан «Спорт» газетасига олиб борган инсон эса Эркин

37

Page 38: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Эсиргадиев. Таниқли журналист. Узбекистон телерадиоком- панияси муҳаррирларидан. Жонузоқ аканинг укаси.

Эркин акадан куп нарсани ўргандим. У киши халол, мехрибон. Пойтахт мухитида ўзининг қимматли масла- хатлари билан менга устозлик килди. Уйидан жой бериб. янгам билан мехр кўрсатди.

Тошкентда Ахбор ака Имомхўжаев, Шерали Ҳабибуллаев, Тўлкин Рўзиев, Ҳайдар Акбаров. Ойбек Юнусов, Эркин Холбобоев. Аслиддин Болиевлардан спорт журналистикаси сир-асрорларини ўргандим.

Бир неча йилдан буён «Ишонч» газетасида ишлаёт- ган бўлсам, бу ердаги устоз журналистлар — Абдухолиқ Абдураззоков. Зайниддин Рихсиев, Довуд Мадиев, Жахон- гир Шарофбоевлар менга ўз кўрсатма ва маслахатлари би­лан мураббий бўлишди.

И н сон л ардаги гўзал ф азилатлар

Халкпарварлик ва очиқкўнгилликка етадигани йўқ. Ёлгонни умуман кечира олмайман. Ростгўй. бировлар ютуғидан қувонадиган инсонларни ёқтираман.

Ё қтирган ёзувчи на ш ом рларим

Киши канчаликкўп китоб ўкиса, унинг шунчаликбилими ошади, дунёкараши кенгаяди. Бу айникса. биз мухбирларга жуда тегишли. Бадиий асарлар, гўзал шеърлар жону дилим. Абдулла Қодирий, Абдулла Қаххор. янги ўзбек адабиётидан Тохир Малик, Тогай Мурод... Шоирлардан Абдулла Орипов. Мухаммад Юсуф. Ҳамид Олимжон ижоди чексиз даражада гўзал...

Махмуд Тоирнинг шеърлари хам мени мафтун тгади.

38

Page 39: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Замой ва хает хаки да

Замонавийлик ўзгарувчан бўлади. Бугу и сочингизни корага бўясангиз, эртага сарикка бўяб, кўчага чикасиз. Бир кун лабингизга лаб буёк суртсангиз, иккинчи кун бўямай чикасиз. Бу буя ниш сизга ёкса. албатта, килинг. Аммо у атрофдагиларга хам маъкул келсин-да. Сен бой яшасангу. кўшнингнинг иктисоди ночор бўлса, демак. унга ёрдам, кўмак кўрсатиш керак. Менимча, оддий ва самимий яша- сак. хар кандай замонда хам хаётимиз ўзимиз хохлагандай ширин, тотимли бўлади.

О рзулари м

Худога шукр, уч иафар ўглим бор. Ота-онам, бобо-бу- виларим дуоси остида уларни сог-саломат вояга етказсам. яхши хулкли, элпарвар килиб тарбияласам, дейман.

«Ишонч» газетасинингшиори «Инсонга наф келтириш — олий бахт!» Бу шиор менга жуда ёкади. Ҳаётимда қўлимдан келганча яхши инсонларга ёрдам берсам, жамиятга заррача бўлса-да, нафим тегса дейман. Ҳеч кимга кераксиз бўлиб яшашдап Худо асрасин!

Ҳар бир нарсага боскичма-боскич эришилади. Худо хохласа, ишларни тўгри йўлга кўйиб, яхши, иктисоди бакувват кишига айлансам кўлимдаи келганча одамларга моддий ва маънавий томондан ёрдам кўрсатишга харакат киламан.

Т и л ак л ар и м

Президентимиз ёшларга катта гамхўрлик кўрсатянти. Баркамол, максадлар сари дадил интиладиган ёшлар давлат ва жамоатчилик томонидаи кўллаб-кувватланяпти. Бу - жонажон Узбскистонимизнинг эртаси янада порлоклигидан далолат. Демак. бефарк бўлишга хакимиз йўк. Истайманки, ўтаётган хар бир кунни сархисоб килганда хар бир ўзбек

39

Page 40: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

келажагимиз учун нимадир яхши иш кил га и ёки шундай иш килингапинииг гувоҳи бўл и б чикайлик. Шундагина Юртбошимиз айтган буюк келажакни куришга уз улуши- мизни куш га н бул а м из.

Қискача айтганда, тилагим - хеч ким ноумид бўлмасин. Умидвор бўлганларнинг умидлари улмасин!

Томиримда тоза кон.Окар чопиб, беармон.Вужудимда ошик жои.Юрт ишки деб андармон.

Сирлидир олам, замой,Саволи куп, сергумон.Ажратмок эмас осон,Ким яхши-ю ким ёмон?

Умидим - куч, сабрим - шон.Улар рухимга дармон.Бобомдан колгаи виждон,Иймоним менга посбон.

Шиорим: «Акмал, уйгон,Ҳисоблидир хар бир он.Умр - бу окар ум мои,Окиб кетма бенишон!»

Ҳ аст ўзн м урабби й

Узим ёшлигимда эртакларни, бадиий адабиётии укишни ёктирардим. Туман марказига борсам, албатта, китоб дўконига кириб, қандайдир китоб сотиб олардим.

Спорт сохасида галабалар йўлидаги машаккатларни оз- гина булса-да очиб берсам. дейман. Қолаверса. неча-неча инсонларга иш бериб, уларнинг таъминотини килаётган иб-

40

Page 41: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ратли корхоиалар хаки да, шунингдек, халол, фариштасифат иисонлар хастидан лавҳалар ёзсам, дейман.

Ҳаётнинг ўзи мураббий. Ўтаётган хар бир куп, хар бир сония бизга уз сабогини беради, вакт аталмиш олий хакам йўл кўйган хатоларимиз жавобидан воқиф этади, огохликка ундайди.

Инсон хаёти сирли. Ҳар бир инсон бахтли бўлишга хакли. Ьахтлн иисонлар хаётини намуна килиб ёзсам-у, яна кимнидир бахт сари бошласам дейман. Мен хаммани бахтиёр куришни истайман.

Ҳаёт ўзи мураббий,Ҳикматдир хар лахзаси.Ўрганар ундан табиий.Сабоқ истаса кимки.

Эрта тонгдан токи тун Дедим: «Юрай суринмай».Лекин Шайтон хам борки,Йўлдан урар кўринмай.

Мен хам осий йуловчи.Ҳақдан умидвор банда.Дедим: «Ўзинг асрагин,Шайтон чохин казганда».

Қокиламан, тураман,Йўл гох равон. гох сўқмоқ.Йўлдан битик тераман,Бахт шудир - яшаб ўтмоқ.

Қўлингиздаги рисола турмуш сўкмоқларида терган би- тикларим, кўнгилнинг армонлари. шодон хамда масрур он- лари...

Яхши инсонларнингўргатганлари. эзгуликаъмолин кўр- сатганлари. Яхшига ёндашиб яхши бўлайлик. яхши ишин

41

Page 42: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

куйлаб. бахши бўлайлик. Зеро, калбимдаги ўтинч битта. хар бир киши узи орзу қилган ойдин куиларга эришсин. Аллох барча бандасини, бутун Кои нот ни уз панохида асрасин!

Ю РАК

Ошиқлар юраги висолга ташна. Машшоқнинг-чи калби наво-ла тирик. Кимларгадир юрак хамсухбат, ошна, Вировга айтолмас дардига шерик.

Юрак мушук учун бир парча гўштдир. Врач га махорат тажрибагохи.Менга максад сари тугилган муштдир, Яна хатоларим. гунохлар охи...

42

Page 43: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

П О К М У Ҳ А Б Б А Т Қ И С С А С И

Пок юрагимга илк бор мухаббат, ошиқлик меҳмон бўлган йилларии унутмайман.

...У мактабнинг ховлисида дугоналари билан айланиб юрарди. Рости, уни шу пайтгача кўрмаган ски эътибор бермаган эканман. Шунчалар хушруй, шунчалар истарали бўладими қиз деганлари. Айникса, кўзларини ерга кадаб, дугоналари орасида камтаргина бўлиб, энг орқада юриши- чи... Бўлмаса, ўн беш-йигирма кизнинг орасида энг сулуви ўша. Маликалардай олдинги сафда, офтобмисол кўрганнинг кўзини камаштириб юрса арзийдиган рухсор ато этмиш Худо. Аммо у кийикдай ҳуркак, ибоси гулгун чеҳрасига ярашиғлиқ маъсума, ўз гўзаллигидан гўё бехабардек беуй, беташвиш юрадиган фаришта...

Дунёда яшайди гўзаллар,Жуда кўп, мафтункор, саноқсиз.Лек сенга фи до минг Акмаллар,Айтаман тасаино адоксиз!

Бу фариштамисол кизга севгимни билдиришим осон бўлмаган. Уйлай-ўйлай хийла ишлаггандим. У укамнинг сипфдоши эди. Севгим сатрларини куйидагича ёзиб, уйига бордим: « ...! Мен сени якинда кўриб колдим ва гузаллигиигга шайдо бўлиб, севиб колдим. Мен сени севаман! Акмал.»

- Укамнинг, синфдошингизнинг тугилган кунига так- ' а олиб келгандим, - деб, номани кулига тутказдим.

Ҳурилико хатни ўқпй бошлагач, «Бупти», дедим-да, ортга бурилиб, югурдим...

Мактабда кўриб колдим,Яна кўрмок истадим.Укишга таътил бўлди,«Тезрок туга» кистадим.

31

Page 44: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Таътил ту гад и мана.Кит хам кслмокда. аиа. Кўзлар согинган экан.Узок термулдим яна.

Мактабга кириб кетди. Кадам ташлаши майин. Юрагим бир «жиз» этди, Севиб колганим тайин.

Унинг рухсории Худо, Малаксиймо яратмиш. Кўзига жойлаб ибо. Масъум, ерга каратмиш.

Куза га май узокдаи, Туйгуларим бокира. «Қандай севгим айтаман?», Жавоб тополмам сира.

Бирор ran-сўз тегмасин, Огримасин покдили.Изхор бунчалар кийин. Наҳот, бўлмаса йўли?

Шу ўйларда коврилдим. Потирлаб урар юрак.О рти к ду ш вор ч и да ш и м. Энди айтишим керак!

Нихоят, чора топдим,У сиифдош инимга. «Таклифнома» ёзайин.Ҳа. «тугилган куни»га!

Page 45: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бордим, ёзиб номани, «Сени севаман», дея. Дилбар хайрон: «Акаси, Тарқатар таклифнома?»

... Йил л ар ўтди орадан, Гўзал хам балогатда. Янада хушрўйлашган, Ҳаёланган, албатта.

Бир кун бордим олдига, Кўнглини бил мок бўлиб. «Билади уйдагилар»,Дед и дилдор уялиб.

Учрашдим онасига, Олмоқ учун ризосин.Она эса шоирга,Лойиқ кўрмади қизин.

Аксинча, бир тадбиркор, Йигитни куёв килди. Жимгина кўнди дилдор, Ибоси устун келди.

Энг қизиғи, бир кунда, Бўлди катта икки туй. Мен куёв бўлдим шунда, У келин бўлди хушруй.

Фа кат жуфтимиз бошка, Ёрларимиз бўлакдир.Биз содда ошикларга, Раво бўлди шу такдир.

Page 46: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бу менинг севги қиссам, Аммо бахтсиз эмасман. Бордир ширин оилам, Мени севган, тушунган...

Ҳозир ёшларга ка раб, Ошиб борар хай рати м. Ёр танлайди эрталаб.Кеч га тугар сухбати.

Эртаси куни уз га, Дилбар ила танишар.Қиз йигит, йигит қизга. Жўнатар «8М8»лар.

Индии яна бошкаси, Ўгирлайди хаёл и н. Қўлтиқлашиб богларда. Сайр килишин куринг.

Менимча. бу ёшларда, Бор-ов уч-туртта юрак.Ё «мухаббат» дегани.Ас л и шу бўлса керак?!

Page 47: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Б О Л А Л А Р И М Г А

Аллохга минг шукрлар бўлсинки, уч иафар углим бор. Тун­ги ч и Суннатилло, уртанчаси Озодбек, кичиги Шарафиддии.

Амин бўлдимки, қора қўнгиз хам боласини оппогим дегани каби, инсон хам фарзандини яхши курар, суйиб. эркалар экан. Айникса, болалари гўдаклигида уларни хар хил эркалашлар билан чакириши, ардоклаши рост. Боласини еру кўкка хам ишонмай, парвона бўларкан, ота-ю она. Аммо ёши улгайган сари болаларнинг хар хил феъл-атвори шаклланар, баъзан, айтганингизни килмай, сиздан яхшигина дакки эшитиш холлари кўп бўларкан. Гохо асабингиз бузилиб турган бўлса, болангизни уришга хам мажбур бўларкансиз.

Табиийки, ёш болалар бум дай ҳолатда йиғлашади. Жаҳлингизпасайгандан кейин-чи?«Нахотки, менболамни, азиз жигаргўшамни йиглатдим», дея афсусланасиз.

Сизни билмадим-у, бундай холат менда куп бора рўй беради.

Суннатиллони болалигида «Асал чойим», Озодбекни «Йўл- барсим» деб эркалатардим. Ҳозир беш ёшли Шарафиддинимни «Шакар бола», «Ширин бола» деб гиргиттон бўламан...

Гохо ёвнинг боласи каби,Ўкраяман, ковок ўяман.Ха фа килиб болаларимни Сўнгра катти к килгум пушаймон.

Фарзандларим гўдаклигида,Ўпардим юзидан, кўзидан.Улгаймокда улар, шукрона,Аммо мен хафаман узимдан.

Чунки айни пайтда каттасин,Жеркиб-жеркиб ташламокдаман.Ҳатто бир кун урдим тарсаки,Афсусдаман, сўзимга ишон!

47

Page 48: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўртанчасин «Йўлбарсим» дея, Опичлардим чарчоқ билмасдан. Мажбур бўлдим, сўкдим униям, Кечир, тўхта. болам, йиғлашдан.

Кичигини «Шакар болам» деб, Эркалайман, караб тўймайман. Бир кун келиб униям жеркиб, Ташламайин, дея ўйлайман.

Рост, қаттиккўл бўлмок ҳам керак, Мураккабдир таълим, тарбия.Қўл урар, тил сўкар, лек юрак, Эзиларкан, «урманглар» дся.

Тарбияли бўлинглар, дейман, Деманг, «Дадам кўраркан ёмон». Уришишимга сиз йўл қўйманг, Мен сизларни севаман ҳамон.

Сизлар асло нокобил эмас, Умидларим сизлардан улкан. Яхши ўқинг, килишсин ҳавас, Манфаатдор бўлсин эл, Ватан!

Page 49: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ё Ш И М Н И С Ў Р А М А Н Г

«Ишонч» газетасига эндигина ишга к ирга и пайтларим. Янги хамкасбим, хамхонам Шарофатопа Меркулова сўради:

- Акмалжон, нечанчи йилда тугилгансиз?Мен хам саволга савол билан жавоб кай гардим:- Нечанчи йилга ўхшайман?- Олтмиш саккизинчи йиллар бўлсангиз керак... -Топдингиз, -дедим жилмайиб. Аслида эса 1978 йилда

тугилганман...

Кўзгу га бокаман, юзимда ажин.Кундан-кун купаяр сочларимда ок.Ил гари шошилиб. чаккон юрардим,Бугун эхтиёткор одимлар оёк.

«Нечага кирганга ўхшайман?», дея.Ёшимни сура га н аёлдан сўрдим.Унинг тахминини эшитган чогда,Узимни ун ёшлар кексайган кўрдим.

Дсмак. мен хозирги ёшимдан кўра,Чамаси ўн ёшлар кариб колибман.Яна ўн ёшларга карисам керак, Жувоннингтахмини ботиб калбимга.

49

Page 50: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Г Ў ЗА Л И М -Э Й .

Гўзалим-эй, юрагимга наволар бср,Чорасиз бу дардларимга даволар бср.Эриб битсин, қалбим тубидаги музлар,«Севаман» де, еевгингдан сен садолар бер.Ҳеч ким севмас, менинг каби шайдойингман.Бир огиз сўз, «Севаман» де, адойингман.

Умидсизлик камраб олган чоги мени,Юз ўгирса хатто дўст, ўртогим мени.Сендан ўтинч. ташлаб кетма тагин мени,Мажнун кимдир? Мажнун менман, шайдойингман, Бир огиз сўз, «Севаман» де. адойингман.

Бу дунёда кўрдим тубсиз муаммолар.Ғараз, хасад, кибр, гурбатли савдолар.Яна ишкни ўйин билган бевафолар,Аламларим арит мени, шайдойингман,Бир огиз сўз, «Севаман» де, адойингман.

Турмуш канча мушти бўлса, менга берсин, Ғаиимларим ўчи бўлса, келса. келсин.Тар эзмокни истасалар, эза колсин,Эзолмайди. севгинг кучдир, шайдойингман, «Севаман» де, шу бир сўзинг адойингман.

«Бахтингучун кураш», дся ишончим бўл, Ғанимлардан йиглаганда. юпанчим бўл.Рафикам бўл, азизам бўл, кувончим бўл,Ахдимсаи сен, бахтимсан сен, шайдойингман,Бир огиз сўз, «Севаман» де, адойингман.

50

Page 51: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ЯШАГИМ КЕЛАДИ, КЕЛМАЙДИ

Гоҳо жуда-жуда сиқиламан. Ўзимнинг феъл-атворим, мен га бўлаётган муносабатлар бум га еабаб. Гўё, дунё кў- зимга коронгу бўлиб кстгандек бўлади. Доимо эмас, аммо баъзида яшашдан тўйиб кетаман...

Гарибу иотавои тугилдим,Гўёки заъфарон тугилдим.Комилмас. бир нимжон тугилдим,Яшагим келмайди ўйласам.

Яқинларим меҳрин аямай.Бокдилар полапон боладай.Мен эса чиқмадим кутгандай,Яшагим келмайди уйласам.

Уқидим. кўп марса ўргандим.Лек купдир билмайин юрганим.Саволга кўмадир кўрганим,Яшагим келмайди уйласам.

Хотиним гапимга кирмаса,Фарзандим айтганим килмаса.Эр кимдир. ота ким билмаса,Яшагим келмайди уйласам.

Узим хам оппоқмас, нодонман,11афси бор, феъли тор, шайтонман.Худбинлик бобида султонман,Яшагим келмайди ўйласам.

Рост сўзлаб. ёлгондан жиркандим,Фарқлолмай хар гапга ишондим.Бақрайиб алдашса. тўлгондим,Яшагим келмайди ўйласам.

51

Page 52: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Дўстларим кўп эмас, жуда кам, Муттаҳам чикади дўстим хам. Қанийди, содиқ дўст тополсам, Яшагим келмайди ўйласам.

Нуксонлар кўп экан, санасам, Армоилар кўп экан, карасам. Сизга ёкаманми. яшасам. Яшагим келмайди, ўйласам.

Шеър келди, асабий чогимда, Хазонрез туйгулар богимда. Лек умид йўқ эмас қалбимда, Яшагим келади ўйласам.

Худойим, кечиргин гунохим. Узингсан. хар дамда паноҳим. Кўзёшим артгувчи ҳамрохим, Яшагим келади қўлласанг!

Яшагим келмайди. келади..

Page 53: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Б О Л А КУЛСА

Болаларга беринг дуиёии, Қалби гардсиз. тоза бўлади. Бола кулей и офтоб мисоли. Бола кулса олам кулади.

У сизга «Уй куриб бер» демас. Сўрамайди тилла такинчок. Унга дунё, давлат керакмас, Олиб беринг оддий ўйинчок.

«Алдагани бола яхши» деб.Ҳар кадамда ал дама игу ни. Билмаганин туринг ўргатиб, Сўрайверар улар у-буни.

Мехр берииг, ажратинг вактни, Иш-иш. дея алданманг бехос. Аллох Сизга берди фарзандни, Боғча ona кўмакчи, холос.

Фарзанд сизга таклид килади, Қаранг, каидай гўзал манзара. У сизнинг эртангиз булади, Худди сиздай устирар бола.

Навнихоллар ўксиб колади, Эру хоти и жиккамушт бўлсак. Тотув бўлсак, шодон кулади, Бола кулса. кулар келажак!

53

Page 54: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М Е Н Ш О И Р Э М А С М А Н

Мсиинг ёзганларим шеър эмас. Ташбсх. ок шеър унга бегона. Битмам газал, туюк, мухаммас, Шоирликка даъвом йўк яма.

Факат дилим сўзларин ёзиб,Когоз ила курамам сухбат.Калам им хам узим дек озиб, Ёмоиларга сочади нафрат.

Шодланаман яхшини курсам,Яхши гапи жонимга озик.Гўзал дунё - менинг махбубам, Мен оламга мафтун бир ошик.

Гўзалликдан кувнайди кўзим, Яратган Ҳак буюк мусаввир. Қандайин жим турмоклик мумкин. Юра к тошса уммондек, ах и р.

Ёзганимда асрорлар хам кам,Бари оддий, барчаси содда.Мен ортикча жумбок истамам.У етарли. хатто зиёда.

Page 55: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

У К И М И И Н Г Қ И ЗИ ?

Севгилисин кутади дилдор,Ёри кетган узок сафарга.Ҳар кун ииглаб олади бир бор. Билдирмасдан лек. бировларга.

Барчинойдек гўзал на масъум, Дилдор топширмокда имтиҳон. Согинч дарди барчага маълум. Айникса. ёр согиичи ёмон.

У - с а до қат, вафога тимсол,У — сабрнинг чин намунаси.У - меҳрнинг кизи. эхтимол, Ёки пок севгининг онаси...

55

Page 56: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳ А Ё Т А Қ И Д А С И

Онамнинг отаси - Ўткир бува Шодиев 88 ёшга кириб. оламдам ўтди. Момомиз билан xaci кийинчиликларига чидаб, ўн ўгил-қизни уйли-жойли қилди. Жуда мехнаткаш ва соглом бўлган бобомиз узоқ ётиб қолишни истамай. умринингохирги кунларини илтижо қилиб, шукрона айтиб, Худодан жонини олишни сўраб ўтказди...

Бобо кари, қулоғи оғир,Битта гапни чала эшитар.Кўзи хира. мадори қурир.У интиқиб, ўлимин кутар.

- Худо, Худо, унутма мени.Нега энди жоним олмайсан?Қийнамайин болаларимии,Олаколгин, жоним. Яратган...

Такрор-такрор қилар илтижо,Тили тўла лим-лим шукрга.- Раҳмат, неъматларингга, Худо.Энди муҳтож қилма хеч кимга.

Ўн болани элга қўшди у,Уйли килди, мол-холли килди.Мол-давлатга қўймади рўжу.Фарзанд бахтин чин бахт деб билди.

Ошин ошаб. яшади умрин,Маиа бугун узилди жони.Бандасига эгмади бўйин.Кетди мағрур. қолмай армони.

56

Page 57: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қ Ў Л Л А Р И М Д А Н У Ш Л А М Е Н И , Д И Л Б А Р Қ И З

Қўлларимдан ушла мени, дилбар киз, Кўнглим сенда, хушла мени. дилбар киз. Юзларингдан нур ёгилар, нур. нур, нур, Сўзларингдан дур тўкилар дур, дур. дур.

Рухсорингни чизган Ҳакка тасанно,Сенга берган ибосига салламно.Ҳаёнг билан ҳуснинг чандон, дилбар киз, Кулгичлари моҳитобон, дилбар киз.

Узун-узун киприкларинг кокасаи, Уяласан, масъум ерга бокасан.Кимдаи олдинг бу таълимни дилбар киз, Ожиз этдинг шер калбимни дилбар киз.

Сўзим ростдир, сен кўзгуга бокиб кўр, Малаксиймо каршисида дадил тур. Таърифига топдингми сўз, дилбар киз, Қамашгайдир, зиёдан кўз, дилбар киз.

Гулчеҳрангга ошик бўлмаслик махол, Кунчеҳрангга лойик бўлмоклик махол. Қанча мактай, хаким кетмас, дилбар киз, Қанча мактай. калом етмас, дилбар киз.

Кўлларимдан ушла мени, дилбар киз, Кўнглим сенда, хушла мени дилбар киз...

57

Page 58: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

В А ЗИ Ф А М И З

(Ҳспил)

Гоҳида эрнинг вазифаси нима. хотин капдай юмушлар- ни бажариши ксрак. дсгам саволларга дуч келамиз. Баъзи рўзгорларда аёллар пул топиб, эркак уйда бола бокса схуд бирор масалаии счиш лозим бўлганда эр қолиб, завжа жа- воб кайтарса, бошииг қотаркан киши...

Ҳажвий каҳрамонимиз Шайди Шаробий қуйида ушбу саволларга жавоб излайди:

Хотиниипг вазифаси - уйда сигирни согиш.Эркакнииг вазифаси - ўша сигирни бокиш.Хотиннинг вазифаси - ширин патирлар ёпиш,Эркакнинг вазифаси - ишлаш хамда пул топиш.Хотиннииг вазифаси — эр кўиглини хушламок,Эркакнинг вазифаси -урм ок . тепмок. муштламок.Хотиннинг вазифаси - кир ювиш, тикиш, бичиш.Эркакнинг вазифаси - чой.хона хамда ичиш.Хотиннинг битта айби - ичишпи хуш кўрмайди,Эркакнинг битта айби - хеч ичмасдан юрмайди.Хотиннинг вазифаси - хуррак отмасдан ухлаш.Эркакнинг вазифаси— айтган гапини оклаш.Шунинг учуй эй дўстлар. юзта-юзта килайлик,Уйда хотин кутмокда. меъёрни хам билайлик.

58

Page 59: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ҚЛРМ Б к о л д и м м и ?

Якинда автобусга чикдим. Бир талаба йигит ўрнидан ирғиб туриб, жой берди: «А маки, ўтиринг». «Ўтираверииг, рахмат». - дсдим-да, ўтирмадим. Автобус бир бскат юргач. бояги бола яиа жой бўшатди: «Амаки, ўтиринг». Унинг гапига бир автобус одам мснга дув этиб қарайди. Мси хижолат тортамаи, ўтиришга майл ссзмайман. Учинчи бекатда талабанинг илтифоти яна такрорланди: «Амаки, ўтиринг». Менда кахимали ўй пайдо бўлди: «Қариб қолибман. Йўкса. бу йигит ҳадеб жой бўшатавермасди». Нши мендан беш-олп и ёш кичик йигитнинг ҳадеб «Амаки. ўтиринг» деявсриши хаёлларимии паришон этиб. ноилож ўриндиқка ўтирдим ва қуйидаги сатрларим туғилди...

Юзларимда буриш кўпайди.I Гешонамда тириш кўпайди.Уф тортиб, ох уриш кўпайди.Қариб қолдимми?

Мендан бошлаб узатишар чой.Автобусда бўшатишар жой.Ёшлар «А маки» дер. хойнахойКариб колдимми?

Қирқ беш ёшли аёл «тога» деб турса,Алам килар экан, айникса.Дардим тушунмайди хсч кимса,Қариб колдимми?

Юрагимдан қувай титроқии,Сочим тарай қийнаб тарокни.Кўрсатайин куч. иштиёкии,Кариб колдимми?

59

Page 60: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

К Ў ЗГ У

Жонон. келиб ёнимга ўлтир. Ўзинг билан майни ҳам келтир.

Бугун менмнг кўнглимми кўтар, Суғур, дилга наштарлар ботар.

Якин дўстим алдовин сезиб. Қолдим, қара хаётдан безиб.

Дўстим менга ёлгон гапирди, Тинглаб туриб, коним кўпирди.

Ташна қилар эди суҳбати,Энди эса ошар нафратим.

Чип дўст ҳақда айтайин таъриф. Шаббода, айт номардга бориб.

Кўзгу мисол бўлади чин дўст. Айбинг айтар юзингга рўй-рост.

Сохта дўст-чи, хо-холаб кулар, Ютуғингдан зимдан эзилар.

Гаштаклару тўкин онингда. Ҳозир бўлар шу дам ёнингда.

Ишингтушса, бўлар камнамо. Топ ил мае шахс. нодир. рахнамо.

Йўқ-йўқ, менга ёрдам зарурмас, Фақат ёлғон гапирмаса, бас.

Тўлиб-тўлиб, аламим келиб, Турибман май ичмоқчи бўлиб.

Кўйгил, йиглаб-йиглаб ичаман, Ростгўй дўстни излаб ичаман!

Page 61: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

СИГИРНИНГ ШОИРГЛ ДЕГАНИ

(Хеша)Янги-яши шеърларимни ўлимча машқ қилиб, ҳовлида

айлаииб юрардим. Хаёлимда қофиялар чарх урарди. Ҳовлида боглоклиқ тур га 11 сигирим менга мўлтираб каради. Унинг корни оч га и и шундай кучларидан билиниб турарди. Мен эса бу пайтда мазали, серёг қаймоқлар хакида шеър тўкиётгандим. Охири бўлмади. сигир менга карабтилга кирди:

- Бу ёқда бузоғим елиним туртар,Б\- ёқда хотин и hi" «Сутинг кам» дейди.Сенинг эса умринг шеър ўқиб ўтар.Каймоклар хакида, жонимга тегди.

Мен шоир эмасман, балки сигирман,Мснга когозлармас, балки керак ўт.Сен менга соатлаб шеър укиб берма.Вактида утии бер, вактида сув тут.

Сенинг шеърларингга корин тўймайди,Китоб кил. пулига ем олгин. дўстим.Ушанда хотининг «Сут оз» дсмайди.Кўпаяр ўшанда менинг хам сутим...

61

Page 62: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ф

Page 63: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳаёт ўзи мураббий

Фидойи инсоплар ҳаёпшдаи лавҳалару суҳбапишр, мақолалар

Қоқгпал tan, туралian,Йўл гоҳ равоп, гоҳ сў/ўмоқ. Иўчдаи бпптк тераман, Вахт шудир яшаб ўтмоқ.

Page 64: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ЗИЁДАН МУНАВВАР ДИЛЛАРУзбекистан Қаҳримопи, ха /қ nioiipu Aoi)y. i:ui Opinion

'j.'i-юрш (puOoiiu.iapit ҳақида uiymiait сзади:

Сочилиб стад и олтип ва гавхар,Тоғларнинг каьрида с кумлок сой да.Кимдир захмат чскиб йигмаса агар,У пинхон бойликдан. айтинг. не фойда.

Бедов от кезади чўлларда яйдок,Фалакка стгудск шахдн. шиддати.Бвкур бир ча ван доз булмаса, бирок.Айтинг, чикармиди донги, шухрати.

Асрий жумбокни хам бир фозил ечгай,Даргасиз кеманинг сузмоги гумон.Кимдир халовату у й куда и кеч гай,Шундан Вата ни гипч. халки хам омон.

Фидойи инсонлар: балки рахнамо.Балки оддий зотдир - хар кайда борд и р.Улар унутгайлар узин доимо,Чунки кулловчиси Марвардигордир.

Бор бул. эзгуликка бахшида хает,Захматинг ту файл и етдинг ниятга.Шохмисан, фукаро - энди умрбод Дахлдор бўлдинг сен абадиятга.

Дархакикат, дилини эл дарди ў рта га н, кули да эзгулик байрогини кўтарган инсонлар! i и Яратганнингўзи кўллайди.

Г.В.Плеханов помидаги Россия икзисодиёт университе- тининг Тошкент шахридаги филиал и рсктори, иктисод фанла- ри доктори, профессор Калан дар Абдурахмонов билан гаъл им даргохидаги шарт-шароитлар, тизимда жорий этилган янги- ликлар ва б о т ка бир канча мавзуларда сухбатлашдик.

64

Page 65: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Истпкболлп илм масками

- Қал ап дар аки, Плеханов помидаги Россия иқ/пасо- диёт университ ет а и ни г Тошкент шаҳридаги ф илиала ҳақида сўзлаб оерсангт...

- Россия иктисодиёт университетида 120 мин г та­лаба тахеил олади ва унинг 30 дан ортиқ филиаллари бор. Университетда 10 минг нафардан ортиқ ўқитувчи-профес- сорлар фаолият олиб боради.

Университетнинг Тошкеитдаги филиал и эн г кўзга кўринган муассасалардан бўлиб. унда 700 на(|)арга якин йигит-киз ўқийди. Ҳар йили 150 нафаргача бакалавр, 75 на- фаргача магистр талабалар ўкишга кабул килинади.

1995 йилда укув-илмий марказ сифатида та ш к ил ки­ли нга и ушбу таълим маска ни Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 5 сентябрдаги «Г. В. Плеханов ном и да г и Россия Иктисодиёт академиясииинг Тошкент шахридаги филиал и фаолиятини та ш к ил этиш тўгрисида»ги Қа pop и га мувофик Академия филиалига айлантирилди. шаклан ва мазмунан янги босқичга кўтарилди.

Филиал ўзини ўзи тўла молиялаштирадиган олий ўқув юрти ҳисобланади. 100 на(|)ардан зиёд профессор-ўқитувчилар ишлайди. Уларнинг 75 фоизи фан докторлари ва номзодла- ридир. Бундай юкори салоҳият республикамизнинг бошка олий таълим муассасаларида кам учрайдиган кўрсаткичдир. Филиалда корхона ва фирмалар учун иқтисодчи ва молия- чилар, шунингдек, персонал бошқариш, мехнаг иқтисодиёти ва социологияси. пул, молиявий инвестициялар бўйича ҳам кадрлар тайёрланади. Муассасамизда учта факультет ва олти- та кафедра фаолият олиб боради. Барча кафедра мудирлари ва деканларимиз - фан докторларидир.

Филиал бугун ги кун да республикам изда кам миқдорда тай­ёрланади ган бир катор йўналишлардаги иқтисодчи кадрларни хам тайёрлашга бел боглаган. Жумладан, спорт индустурияси иқтисодчиси. >ч\ қуқий масалалар бўйича иқтисодчи, туризм менежменти, сув ресурсларидан фойдаланиш иктисодиёти

65

Page 66: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

каби бир катор янги мутахассисликлар бўиича кадрлар ч и кари in га тайёрлигини маълум килам из. Бунинг учу и Моек вала ги университетнинг бош қароргоҳи барча дастур. дарсликлар, ўқув қўлланмалари, кўргазмали ку рол л ар, ама- лиёт ўтказиш марказлари ва бошкаларни Тошкеитдаги фи­лиал га етказиб беришни ўз зиммасига олган.

Филиалда ўқиш билан бир каторда ил му тол и бл ар хо- рижий мамлакатлар билан танишиш, уларнинг профессор- ўкитувчилари маърузалариии тинглаш. ёзги спорт в а согломлаштириш оромг охларида кизи карл и дарслар ўтиш, Россия ва бошка давлатларда ўқув амалиётларини ўтказиш имкониязларига эга. Муассасамизда барча фаiшар бўйича электрон дарсликлар ишлаб ч и кил ган. Абитуриентлар та- лабаликка кабул кили н ган кун дан бошлаб уларга хар бир курсдаги тахеил и учун алохида электрон дарсликлар ёзил- ган диск топширилади. Кутубхонамиз 30 мингдан ортик китоб фонд и га эга бўлса-да. у ерда талабалар тирбандлиги кузатилмайди. Чунки барча ўқув дастурларининг электрон мат ни мавжуд бўлиб, уни хар бир талаба уй шароитида очи б мутолаа килиши мумкин.

2013 йилнинг январь ой и дан бошлаб, айрим асосий фанларнинг ўттиз фоизи инглиз тилида олиб борилмокда. Фил нал нин г 14 нафар профессори инглиз тилини мукам- мал ўргаиган бўлиб. улар дарслар!iи инглиз тилида олиб боришмоқда. Бу эса ўз навбатида талабаларнинг ўз она тили бўлган ўзбек тили дан та ш кар и рус ва инглиз тилла- рида бемалол илмий ишлар олиб бориш ва мулокот қилиш имкониии беради.

Филиал им изда адабиётшунос олимлар, шоир ва ёзувчи- лар иштирокида адабий-бадиий кечалар ўтказиб турила- ди. Узбекистон Қахрамони, хал к шоири Абдулла Орипов. Олий Мажлис куй и палатаси қўмита раиси Акмал Саидов, фа й л асу ф олим Исмоил Соибназаров. академик Саидахрор Ғуломов хамда хорижий мамлакатлар элчиларидан Индо­незия. Малайзия давлатлари. Россия федерацияси элчилари

66

Page 67: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

билим iopi имизда ў та д и гаи бай рам в а таптаналариинг азиз мсхмонларидир.

Олиигох бир катор машҳур олий ўкув юртлари билам якиидаи ўзаро фойда л и алокалар урнатгаи. Минг йиллик гарихга эга Италиядаги болом я умивсрситети, Америка Қўшма 111 iai лари мим г Мыо— Палтзе умивсрситети, Индо­незия мм мг Гуиадарма умивсрситети. Малайзия мим г UCSI умивсрситети, Жанубий Корея мин г И ИХ А умивсрситети. Хм той давлатммимг Шанхай умивсрситети билам тўғридан- тўгрм алокалар урмагиб. хар хил млмий-амалмй амжуман- лар ўгказиб i у рам из. Бундай ўзаро алокалар самарасимм юкори бахолаган Индомезияминг Гуиадарма умивсрситети илмий кемгам1инимг 2012 йил 13 сентябрдаги ка pop и билан ка ми на га Университетнинг Фахрий доктори у н вони ни бе­ри шди.

Ҳар икки йилда бир бор анъанавий «Плеханов ўкишлари» халкаро амжумани ташкил этилади ва ум да ўнлаб давлат- лардам вакиллар кагмаммнмади.

Таълим маска мим из кум миллагли. Афгомлар. озарлар. армамлар. бошкирдлар, грузимлар, греклар, яхудийлар, козоклар, к ирг из л ар, корейслар, уйгурлар, туркмамлар, та- гарлар. русл ар. хитой ва бошкалардам ташкил топтан 25 хил мил лаг вакмллари а хил в а и мок билим олишмокда.

Фил мал им из ташкил топ ган дан буёи 1760 на фар бака­лавр, 523 нафар магистр тайёрламгам бўлса. уларнинг 95 фоиздан ортиги Узбекистоннииг йирик корхоналарида стакчи илмий ходим сифатида иш олиб бормшяпти. Иш берувчи ташкилотлар орасида Узбекистон Марказий бан­ки. «Ўзса ноатку рил и ш ба н к». «Ка питал банк», Россиянинг «Лукойл» компанияси хамда реал ишлаб чикариш билан б огл и к булга и Узбекистоннииг вилоятлардаги йирик корхо- иалари стакчи урин эгаллайди.

67

Page 68: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ш ахм ат ж он к уяри

- 77// а о ал ар п и т ў қ ш идин буш вақпиири қипдии ўт и- ди?

- Ўкув юртида ўкиш, мала ка ошириш, талабаларнинг уз иктидорини иамоён этиш и учун хилма-хил тугараклар фаол ишлаб турибди. Шунинг учун «Талабаларнинг иш билан бандлик даражаси 24 соатдан хам ошади», лесам хазилдек булса-да, бу муболага эмас.

Филиалда спортиинг шахмат тури кеш йўлга кўйилган.2012 йил 21 ноябрь - 5 декабрь кун л ар и Тошкент шахри-

да Гран-При турку ми га кирувчи ну фу зли халкаро турнир ўтганидан хабарингиз бор. Жахоннинг 12 нафар шахмат тождори иштирокида «Узбекистон тасвирий санъат гале- реяси»да ўтган турнирни талабаларимиз мезбон сифатида кузатди. Ташкилий ишларда кўмаклашишди.

Мусобака чогида ФИДЕ президенти Кирсан Илюмжинов филиал им изга та ш риф буюриб, залаба ёшлар билан уч- рашди. Яна шуни мамнуният билан айтишим мумкипки, Халкаро шахмат федерацияси президенти 2013 йил октябрь ойининг охирларида ўтадиган Бутунжахон талаба ёшлари- нинг шахмат фестивали мезбонлигини бизнинг филиал га ишониб топширди.

- Кўпчи.тк сизшшг Тошкептди ут гаи Гран-При тур- кумига кирувчи пуфузли халқаро мусобақада турпир- пииг баш директора бўлгиниигизии, йирик спорт и и.псу- м ш т нииг юқори савияда т аш кил эшшига катти ҳисса куш гаииигизни билмаса керак. М уштарийларга Халқаро шахмат Федерацияси билан алоцаларингиз тугрисида гаи up и б берсангиз...

- ФИДЕнинг хакамларидан бириман. Шунингдек, рес­публика «Шатранж» клуби директориман. 2012 йилда ‘Тран-При”дан ташкари пой гахтимизда ёшлар ўртасида утган Осиё чемпионати хамда Георгий Агзамов халкаро хо­ти ра тури при директорлигини хам олиб бордим. Халкаро шахмат Федерацияси мутасаддилари камтарона меҳнатла-

68

Page 69: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

римни юқори баҳолаб, “Шахмат ўйинлари ташкилотчиси'* махсус умвоии билан тақдирлашди.

- Ш ахмапши сеагаи, уш ш г ривож ига ҳисса қутаётгаи uncoil сифатида у шоу спорт турппппг дола тарбия- CII, упппг компл uncon бўлпб ш акллапш ппга кушадигап ҳпссасп ҳақпда ҳам гапприб берсапгт...

- Шахмат - санъат, шахмат - спорт тури, шахмат - мада- ният демакдир. Ҳозирги пайтда юртимизга оммавий гарб маданияти кириб ксластгаи бир пайтда шахмат уйиилари билан талабаларни банд қилишнинг тарбиявий жихатлари куп. Шахматни яхши ў й на га и киши автомобили и тартиб- ли бо ш қа ради. У на фа кат йўл қоидаларини. балки ўқиш в а иш давомида хам конун-коидаларни бузмасликка харакат килади. Ғалабага интилади.

Якинда тўрт ёшли иабирам Сандал и хонга шахмат сипохларини таништирдим, «Маиа бу подшо, бу Фарзин - унинг вазири, бу си мох, бу от. бу эса рух», дея хар бирининг жойлашиш ўрни ва юришлари хакида тушунча берди м. У билан шахмат ўйпаб. атайин ютқазиб бера бошладим. Ахир у кичкина. У ютгач, яна ва яна уйнагиси келарди. Юту гидам қувониб. рухи кўтариларди. Акси бўлса, шашти пасайиб. шахматдаи совуши мумкин. Шунинг учун хозиргача ўзаро ўй и ним изда факат Сандал ихоп ютяпти. Шу тар и ка ил гари факат «Тетрис» ўй найди ган. телевизорда хар хил қўрқинчли махлуклар ҳақидаги мул ьтфил ьм ларн и кўриб ўти ради ган набирам и in дан келишим билан менга шахмат ўйнашни так- лиф этади ган бўлди.

- Кспппгп ўп-ўп беш йилда Ўзбекиспюпда шахмат- пипг рш юж ппп қапдап пшсаввур қпласт ?

- Болалигимда мактабларда оммавий равишда шахмат ўйнаганларини деярли кўрмаганман. Ҳозир эса респуб­ликамизнинг хар бир бурча гида ўгил-кизлар севиб дона суришмокда. Ушбу спорт турининг ватани Ҳиндистон ҳисобланса-да, унингтарихи аждодларимизга бориб та ка л ад и. Ҳинд диёрида хукмронлик килган шо\ Бобур уз саройи- да бу ўйинни севиб ўй на га ни хакида маълумотлар бор. Бу

69

Page 70: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ўйин орқали душ мани и маҳв этиш, ундан ҳимоялаииш, жанг олиб бориш усуллари ишлаб чиқилган. Уша пайтлар «Шатранж» - сарой аъёнларининг севимли ўйини бўлиб, оддий халқуни ўйнаш ҳуқуқидан махрум бўлган...

Муборак Истиқлол шарофати билан юртимизда шах- матнинг жадал ривожлаиаётгани кишини кувонтиради. Рустам Қосимжоновнинг жаҳон чемпиони бўлгаии милла- тимиз шавкатини янада улуғлаган бўлса. 8 ёшли 11одирбск Абдусатторовнинг тенгқурлари орасида дунё тожини кийгани мамлакатимизда ушбу спорт турининг келажаги порлоқлигини билди ради.

Ўзбекистон аёллар терма жамоаси 2010 йил утган Осиё ўйинларида кумуш медални қўлга киритиб. Нодира Нодиржонова. Нафиса Мўминова каби кизларимиз улкан ютуклари хали олдинда эканини бутун китъага маълум қилди. Айни пайтда Рустам Қосимжонов муаллифлиги- да «Шахмат алифбоси» ўқув дарслиги тайёрланган бўлиб. ушбу спорт турининг мактаб дастурига фан сифатида кири- тиш бўйича харакатлар хам йўқ эмас.

М ехрн и и г ч уқ ур ил ди зл ари

- Опш-оншишг фиршпдлари камолоти учун масъулли- ги, берган тарбняси ва муҳаббатн уларнинг келаж агнпн белгиланбн. Шу ўрннда, ота-онапгт ҳақнда ҳам гапнрно берсангиз...

- Огам рахматли Абдурахмон Хўжаев эл учун яшади. Чирокчи туманидаги «Ёш Ғайрат» жамоа хўжалиги раиси ва бошка катор вазифаларда ишлади. Мудом халкучун кайгурди. инсонларнинг таълим, билим олиши тарафдори бўлди. шу йўлда таргибот-ташвикот килди. Қишлоқларда яшаётган ёп- пасига саводсиз аҳолининг саводсизлигини тугатиш. кишлок худудидаги мактабларни таъмирлаш, маданий-маърифий иш- ларни йўлга қўйишда у кишининг амалга оширган ташкилот- чилик ишларини замондошлари хамон фахр билан эслашади.

70

Page 71: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

«Ота» дсгаи сўз бенихоя юксак маком да юради. Чунки аждод, у руг, кабила, оиланинг шохсупада. кон-кардошлик шажарасининг бошида Ота тимсол и ту ради. Отажоним хакидаги порлок хотираларимни атокли хал к шоиримиз, Ўзбекистон Кахрамони Абдулла Ориповнинг куйидаги ажойиб шеъри билан изоҳлашни истардим:

Ўглим, сурамасман сеидан мол-дунё,Уй хам куриб берма, майли. аломат.Майл и, кўзларимга булмагин зиё,Ёнимда юрсанг бас. согу саломат.

Майли, кўтармагил мени елкангда,Қалкон хам булмагин ёгса маломат.Бир кун и ёстикка бош им етганда.Тспамда турсанг бас, согу саломат.

Минг куй и бор ота боласидан жиллакурса битта куй ку­тади. Минг тил л ал и она боласидан бир мисқол бўлса хам совга кутади. Ҳа. отанинг уйида коп-коп уни, дастурхони тўкин бўлсин, барибир боласидан икки дона иссик нон ку­тади. Fan кўй да хам эмас, нон да хам эмас, олтинда хам эмас. Fan мехр-оқибатда. А на шуларнинг та гида ота-онага иззат- хурмат, мехр-мухаббат ётади.

Ота-она фарзанди олиб келган кимматли озик-овкат, ки- й им-кеча кии эмас, чироқдек ёнган меҳр-окибатни кўради. Олиб келибдими, илинибдими. ўзидан орттирибдими, де­мак, болам менга мсхр-окибатли экан, деб севинади. Мехр- мухаббатим бор экан, дейди. Чунки инсон о ш-о в кат билан- гина катта булмайди. Мехр-мухаббат билан ўсиб-улгаяди. Мсхр-окибат, хурмат-иззат булмаса, дунёдаги ягона аклли мавжудот бўлмиш инсоннинг ҳайвондан фарки колмайди.

Онам рахматли. Угилой ая Абдурахимбой кизи, оила- да соглом мухит баркарорлигини таъминлаб турардилар: «Бир-бирларингизга мехр-окибатли, катталарга хурмат- эътиборли, ёшларга эса мехрибон булинглар»-дебуктириб.

71

Page 72: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

шу фазилатларни бизга сингдиришга харакат килишдам чарчамасди.

Ўз бош им дан утган бир вокса хсч едим дан чикмайди. 1987 йилнинг 30 марти. Хотира купи пи ота-она ху зурн да ўтказиш пиятида тонгда урн им дан туриб, корон гул и кда бехосдан йикилиб тушдим ва чаи осгим бол д при дан си- пиб кетди. Вокеани онам дан канча яширмайлик. мени ту­ши да курган онам 4 апрель кун и «Шахрисабз - Тошкент» йўналишидаги самолётда учиб. хонадонимизга кириб кел- дилар. Бу онамнинг ил к бор самолстга чикиши эди.

Шунда она ва боланинг режалаштирилмаган учрашу- ви хамда она изориипг аччик, а лам л и кузёшлариии куриш нечоглик огир булгаиини хар каидай одам нин г хам хис эти- ш и кий и и эмас.

Оилада ўн нафар фарзандмиз. Падари бузрукворимиз биз­нинг тарбиямизга доимо эътибор бера р. барчамизнинг хатги- харакатимиз, юриш-туришпмизпи катти к назорат килар, баь- зан аёвсиз тергар эдилар. Ютукларимизга Караганда куп рок хато-кам ч ил и кларим изн и тез-тез эслатиб. огохлантириб ту­рардилар огам. Онам рахматли кўнгли буш, юмшок феълли булганликлари учуими. бизнинг ёнимизни олар эди. Отамдаги каттиккуллик ва онам да ги мулойимлик тукнашгап пайтларда отам: «Мен фарзандларимга пухта тарбия берсам. интизом- ли ва одобли булишларини талаб килсам. эрта бир кун улар хаётда кокилмасдан яшайдилар. Бу менинг оталик бурчим»,- деган катъиятли сўзлари янграрди.

Т ар би я м асал аси

- Сизшшгча, бола, ёмон ва яхш и дегап сифатларга кўпроқ қапбай сабабларга кўра муяссар булади?

- Оилада ота-она ўртасидаги самимий ҳурмат, мехр- мухаббат, назокат ва уят, андиша, хаё ва ибо. ўзаро мас- лахат фарзандларга ўрнак намунасидир. Жанжал-тўпа- лон, ўзаро ишончеизлик бул ган оилалардан кут-барака кўтарилади. Фарзандлар уз ота-оналари ни хурмат кил май

72

Page 73: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

кўядилар. Болани иг олдида ота. кичнинг олдида она им ки­ли кка берилса, оз вактдам кейин фарзандлар хам т у н ­га ўрганади. Қизнинг олдида ярим ялангоч юргап ота, ўгилнинг рўпарасида упа-элик суравсрадиган она хаё ва ибо ryi рисида маслахат бсрмаганлари маъкул. Чунки бу мунофикона харакатлар тарбияга дарз етказади. болаларга кор кил май кўяди.

Буюк мутафаккир ва табиб Абу Али иби Сино хозирча кам ўрганилган «Тадбири мапзил» асарида боланинг ои- лавий тарбиясига алохида эътибор каратади. Аслида бола тайср одат ва кўникмалар. Хулк-атвор билан тугилмайди. Бундай хусусиятлар унинг хаётида сскин-аста ўзгалар таж- рибаси. аждодлар анъаиалари. таълим-тарбиянинг самара- ли таьсирида шакллапа боради.

Ибн Сино ижтимоий-ахлокий, педагогик фикрлар тарихида биринчилардан бўлиб, аёллар!ihhг бола тарбиясидаги ўрнини. макомини чу кур бил ган аллома сифатида машхур. Олим ўн стти хислат сохибаси бўлган аёлни беназир мураббий деб хисоблайди. Буларга аёлнинг окила ва иймон-эыикодлилиги, шарм-хаёли ва ор-номуслилиги. зийрак ва фаросатлилиги. ёкимтойлиги, ўз эрига мехру мухаббат қўйганлиги. бетга чоп- маслиги. эзма бўлмаслиги. итоагкорлиги. дилининг поклиги. эри оркасидан гийбат килмаслиги. покизалилиги. вазминлиги, жиддийлиги ва улугворлиги. оғир дамларда эрининг дардига малхам бўла олиши. мехрибонлиги кабилар киради. Бундай хислатларга эга аёлга оиланинг зсби зийнати ҳисобланган бола тарбиясини бемалол ишониб топширса бўлади.

Болани кичиклигидан юмушга. кучи етадиган ишларга, мехнагга ўргатиб бориш керак. Ана шу юмушларни бажа- риш оркали боланинг аклий кобилияти хам ривожланади. Унинг атрофдаги оламга. хаётга ўзи идрок этган ва ўз шах- сий фикр-мулохазасига асосланган нуктаи назари юзага ке­лади. Боланинг мустакил харакат килишига, шахс сифатида шаклланишига замин яратилади. Унда билим орттиришга кизикиш кучая боради.

73

Page 74: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шундай экан. баъзи ота-оналар фарзанди ни авайлаб. уни турли юмушларни. кули дан келади ган ишларпи бажа- ришдан ас раб. пайпаслаганларида купол ха го га йул куй ган бўладилар. Бундай хато аяпчли окибатларга олиб келиши тайин. Улар буни тушунганларида эса кеч булади.

Бола феъли шундай к и. у доимо бирор-бир янги нарсани бил и б. урганиб боргиси келади. Ана шу янги нарса билим. илм булса-ку, кошки-я. Лек и и бу нарса бил им, илм бул май. уларнинг урнини хар каидай бошка нарсалар. шу жумладан. биринчи навбатда, кўча-кўй. бекорчи ўртоклар эгаллаши мумкин. Кўча хам ўзига хос бир мактаб, лекин охири бахайр бўлмаслиги хам мумкин бул ган мактабдир. Дарслардан кейин бола уз холи га ташлаб куйилса. у кўчанинг ихтиё- рига туш и б кол и ши. бошланишига сўкиниш, чекишни ўрганиши хеч ran эмас. У ёги нима бўлиши узингизга аён...

- Билим олши ва фии чўққилари сари ипт илш и мезоп- лири қапдий?

- Билим - бу дунё ни англаш, дунёда, хаётда уз урнини топиб, унда мустаҳкам оёкка туриш деганидир. Билиш, би­лим олиш - инсоннинг бурчи. Шу сабабли тарбия му а м мо­ей илм ва таълим бериш муаммолари билан узвий боглик холда олиб карал иш и керак. Аллох берган истсъдод мехнат билан чархлаб борилмаса. хиралашиб колиши мукаррар.

Урганилаётган бил им ларн и ёд олиш, хоти рада саклаш ва кези келганда тез-тез такрорлаб туриш таълим ва тар­бия жараёнида мухим урин эгаллаб, бола хотирасини мустахкамлайди. Ил млар чашмасига кириб бориш ини таъминлайди. Тарбияланувчида муайян тартиб-интизом- ни шакллантиради, дунёвий ва диний масалалар юзасидан тегишли бахс-мунозаралар юритиш маданиятини, амалий кўникмаларни янада юксалтиради.

Истеъдод - мияни билим билан озиклаб борадигаи ман- бадир. Инсоннинг акл-идроки унга берилган энг кудрагли кучдир. Илм эса ушбу кучни озод этиш, эркин куйиш во- ситасидир.

74

Page 75: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Инсон ақл-идроксиз, заковатсиз яшай олмаслиги каби киш ил и к жамияти хам илмсиз яшай олмайди.

Қимматли билимларга тўлик эга бўлиш учун ўзгалар- дагини ўзлаштирибгина қолмай. ўзингдагини ҳа.м ўргати- шинг керак. Билишнинг уч погонаси бор. Булар савод. таъ­лим ва илмдир. Таълим - инсон яратган хаз и на, савод ушбу хазинанинг калитидир.

Энг яхши илм жамиятга наф келтирадиганидир. Яъни, илм жамиятни моддий ва маънавий такомиллаштиришга хизмат килиши зарур.

Ҳақиқий олим илм оркали бойишни ўйламаслиги керак. Илмнинг узи инсонни бойитади. Олим камтарин бўлиши даркор. Олим учун илм касб эмас, балки унинг кисмати, такдиридир. Укимок хеч качоп кеч эмас. Чунки жисмдан фарқли ўлароқ, инсон ақлига қариш хос эмас. Акл ёш ошган сайин етилиб боради. Энг яхши устоз - бошкаларни ўки- тиб, ўзи хам ўқиб-ўрганадиганидир.

З и ёл и л а р он л аси

- Снзшшг пафақат академик, куплаб олимларшшг ус т от , балки республикам из илму фаии риволсига yucca кўшаётгап зиёли фарзапдларпииг меҳрибоп отаси, наму­чали оила бошлиги экаилигиигиз шаҳсиига лойиқ. Келииг, суҳбатимизии оилаигиз ҳақида даном эттирсак...

- Беш нафар фарзандим бор. Тўнғичим Олимжон Тошкент Давлат иктисодиёт университетининг «Халкаро иқтисодий алокалар» факультетими тугатган. У 2005 йил 11 июль купи «Жисмоний шахедан олинадиган соликлар тизимини ва уни такомиллаштириш муаммолари» мавзусида докторлик дис- сертациясини илмий кенгашда муваффақиятли химоя килди.

Кичик ўглим Саид Одилхон хам акаси изидан бориб. шу университетда тахеил олди. У хам фан доктори. Айни пайтда Ўзбекистон олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги- нинг ўрта махсус касб-хунар таълими марказида бошқарма бошлиги бўлиб ишламоқда.

75

Page 76: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қизим Нигера Тошкент банк.коллежида катта ўқитувчи. Нодира қизим ҳам фан доктори, профессор. У Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт универси гетининг Тошкеит шахридаги филиалида фаолият олиб боради.

Кенжа қизим Гулнорахон - Touikcht Давлат иқтисодиёт университетида катта ўқитувчи бўлиб ишлаб келяпти. У иқтисод фанлари номзоди.

Турмуш ўртогим Бибиойша Абдурахмонова «Фан» ил- мий текшириш иистутутида раҳбар муовини бўлган. Ҳозир нафақада, набиралар тарбияси билам банд.

- Сизшшг ва ои.т аълкт риигилиш г илму фан рнво- ж н йўлидаги ҳиракшплириигизга омш)лар пиианм из. М азмучли суҳбшшшгиз учуи раҳ.чат!

Page 77: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ОРЗУЛАРДАН КУЧ ОЛГАН ИНСОН

Хеч ним га сир эмас, оғир атлетика республ икам изда энг ривожламган спорт турларидан хисобланади.

Ўзбекистои огир аглегика федерацияси рахбарларииинг жонбозлиги туфайли республика биринчилиги, чемпио- нати ва кубок бахслари юкори савияда ташкил этилмокда. Истеъдодларнинг кўплиги мураббийларга кучли терма жа- моаларни ш акллат иришда кўл келаётир. Ўсмирлар. ёшлар ва катталар терма жамоаларимиз халкаро мусобакалар олдидан ўкув-машғулот йигинларида иштирок этиб, тайёргарликни маромига етказишяпти ва нуфузли турнирларда юкори на- тижалар кўлга киритилмокда. Узокка бормайлик. 2013 йил- пинг ёзида (июль ойида) Россиянинг Козон шахрида ўтган Бутунжахон талабалар унивсрсиадасида хамюртимиз Руслан Нуриддинов даст кўтаришда 190 кг. силтаб кўтаришда 222 кг. жами 412 кг натижа билан олтин медални кўлга кирит- ди. Қувопчлиси. у жахон упиверсиадаси рекордини янгила- ди. Шунингдек, 77 кг вазн тоифасидаги вакилимиз Улугбек Алимов 351 кг натижа билан кумуш. хотии-кизларимиздан Манзурахон Мамасолиева 69 кг вази тоифасида бронза меда­ли сохибига айланди.

Бундам ташкари, Руслан 2013 йил Қозогистоннинг Остона шахрида ўтган навбатдаги Осиё чемпионатида ик- кикурашда эмг юкори -4 2 0 кг натижа кайд этиб, китъа чем- пиони деган шарафли номга хам сазовор бўлди. Бунгача у 2011 йилда Францияда ўтган жахон чемпионатида кумуш медаль сохибига айланганди. Остонада, шунингдек, аёллар терма жамоамиз аъзоси Марина Сисоева кўксини бронза медаллари безади.

Энг эътиборлиси, 2013 йилнинг 7 - 1 3 апрель кунлари пойтахтимиздаги «Ўзбекистон» спорт мажмуасида огир ат­летика бўйича ўсмирлар ўртасида жахон чемнионати юкори савияда ташкил этилди.

Бу хали хаммаси эмас. Мамлакатимизда спортни ри- вожлантиришга берилаётган эътибор сабаб Халкаро огир

77

Page 78: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

атлетика федерацияси гомон ида н 2017 йилда утиши лозим булгаи катталар ўртасидаги жахон чемнионати мезбонлиги хам Тошкент шахрига ишониб топширилди. Хуллае. огир атлетика оламида хамюртларимиз калбини кувончга. ифти- хорга тўлдирадиган янгиликлар куп.

Шу боис. Узбекистон ва Осиё огир атлетика федерацияла- ри вице-президенти. Узбекистонда хизмат курса! гаи мураб- бий Шахрулло Махмудов билан сухбат уюштирдик.

Сухбатни эътибориигизга хавола этишдан олдип Шахрул­ло Махмудовнинг спортчилик йиллари, мураббийлик фаолия- тидаги зафарлар ва бу галабалар ортидаги машаккатлар хакида тухталишии лозим топдик.

О ги р атл етик ага нлк кадам

«Инсон уз такдирипи уз кули билан яратади». дейишга- ии тугри экан. Инсонларга турлича таъриф бериш мумкин: кучли инсон. оддий одам, ожиз киши. Хўш. кучли инсон кандай бўлади. узи?

Фикри ожизимча. Яратган томоиидан берилган кобили- ятии, куч ва иктидорни вактида англаб. уни кучайтирган, фойдаланган ва бунинг ортидаи улкан ютукларга эришган кишиларни кучли инсонларга мисол килишимиз мумкин.

Куч ва и род ас и, мураббийлик сохасидаги ютуклари ту­файли бутунги кахрамонимиз Шахрулло Махмудовни бе- малол кучли инсонлар тоифасига кўшсак бўлади...

У 1970 йил 13 сентябрь санасида Бухоро вилояти Вобкент туманида туғилган. Такдирни карат ки, Шахрулло огир ат- летикачи эмас. балки футболчи бўлиб кстиши мумкин эди. Бир неча йил футбол тўгарагига катнаган кахрамонимиз Бухоронинг «Бинокор» (футбол жамоаси уринбосарлар тар- кибида машгулотларда катнашди. Аммо унинг пешонасига дарвозага кетма-кет туилар киритиш эмас. балки огир атле­тика бўйича чемпионлар тарбиялаш ва шу мехнатлари орги- дан республикада хизмат кўрсатган мураббий бўлиш бахти ёзилган экан...78

Page 79: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шахруллонинг футбол дан огир атлетикага ўтишига асо- сий сабабчи мураббий Абдулла Тогаев, десак асло адаш- маймиз. Асли касби архитектор бўлишига карамаедан огир атлетика ту га par и очган устоз вобкентлик бир гуруҳ ёшлар- нинг мехрибон мураббийсига айланди...

Эски хаммомнинг бир қисмида жойлашган машгулотлар зал ига келувчилар орасида ёш Шахрулло хам бор эди. Машк- ларга киришгаи пайтда 16 ёшга кадам қўйган Махмудов гарчи. анча кеч булса-да, огир атлетиканинг сир-асрорларини қунт билан ургана бошлади. Орадан 5-6 ой фурсат ўтиб. даст- лабки мусобақада (Самарқандда) ўз омадини синаб кўриб, туртинчи уринпи эгаллади.

Кимлардир у н да г и иштиёқдан. огир атлетика спорт ту- рига бутун вужуди билан мехр қўйганидан хайратга туш- са, яна кимдир «анча кечикканини, эиди бу спорт тури- дан хеч нарсага эришолмаслигини» айтиб, уни шаштидан кайтармокчи бўларди.

Шахрулло 1988 йилда Бухоро Давлат университетининг Жисмоний тарбия факультетига ўқишга кириб. олдига ул­кан мақсадлар қўйганини яна бир бор исботлади. Олий ўқув юртида Раим Каримов, Ҳасан Шарипов сингари соха фи- дойилардан огир атлетика сабоқларини олди. Ҳатто қишда бетон залнинг хаддан ташкари совук бўлиши хам унинг спорт турига бўлган мухаббатини сусайтира олмади.

«Машкда кийин бўлса. мусобақада осон бўлади», дейи- шади. Талабалик йилларида Махмудов Бутуниттифоқ уни- версиадасининг республика босқичида яхши катнашиб. фахрли учинчи ўринни эгаллади.

Институтни тул атиб. Фаргонада харбий хизматни ўтади. Албатта, Шахруллодек истеъдодли. соглом ва бакувват йигит- лар армиянинг таянчи, ишончи бўлиши кундай равшан. 1991 - 1992 йиллар, Истиқлолнинг дастлабки йиллари. Миллий ар- миямиз ташкил бўлганига хам кўп фу рсат бўлмаган. Ҳарбий кием раҳбарлари Махмудовдап офицер лавозимида хизматни шартнома асосида давом эгтиришни сўрашди.

79

Page 80: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Яхшигина маош, ла возим таклиф кил и иди. Бу ҳақда Шахрулло Махмудов шумдай хотирлайди: «Рост, харбий- ликни хам ёқтирардим. Бу соха га қизиқишим йўқ эмасди. Бирок спортда катта галабаларга эришолмаганим учуй му­раббийлик килиб. чемпионларни тайсрлаш иста! и тинчлик бермасди. Шу истак туфайли ортга кайтдим».

Уни Бухородаги 1-сонли Олимпия захиралари болалар ва ўсмирлар спорт мактабига ишга кабул килишди.

«Бухоро ва сизнинг машгулот залингиз оралиги 25 ки­лометр. Биз сизни кандай назорат киламиз?», дея унчалик ишонқирамаган спорт мактаби рахбарлари унга 0,25 ставка иш беришди.

Аммо Шахрулло Махмудовни назорат қилиш шарт эмас эди.

Иш бошлаганига бир ой бўлмаёқ шогирдларидан Рамз MaxMyztoB. Нурулла Тогаев, Музроб Тоҳиров. Махмуд Тога­ев вилоят биринчилигида шоҳсупанинг энг юкорисидан жой олди.

«Киска вактда кандай килиб натижа чикариш мумкин?», -д еган табиий савол тугилади.

Аслида Махмудов бунгача хеч каердан ҳеч кандай маош олмасдан бир неча ёшларга огир атлетика сирларини ўрга- тиб келаётган эди. Унинг мсхнаткашлиги ва яхши натижа- ларини кўрган спорт мутасаддилари ёш мураббийнинг ишини тўлиқ ставкага кўтаришди.

Шу тарика мусобакалар мусобакага, натижалар нати- жага уланиб кетди. 1997 йилда Нукусда ўтган Республика ёшлар ўйинларида Бухоро вилоят терма жамоаси аъзолари Махмуд Тогаев, Фурқат Саидов ёшбўлишларига карамаедан голиб чикди.

1998 йилда Узбекистонда хизмат кўрсатган мураббий Юрий Арутунянн хотирасига багишланган анъанавий тур- нирда шогирдлари Махмуд Тогаев. Сухроб Муинов бирин- чи. Фуркат Саидов иккинчи ўриини эгаллаб. яна бир бор мухлису мутахассисларнинг ишончини козонди.

80

Page 81: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шу кезларда Махмудовни пойтахтга ишга таклиф килишди. Шахрулло Республика Олимпия захиралари кол­лежи огир атлетика бул ими ва мамлакат ёшлар терма жамо­аси да иш бошлади.

Вактнииг силсиласида мураббийдаги максад сари дадил интилиш. машаккатларни мардоиавор тарзда ей гиб утиш характери унинг шогирдларида хам шакллаиа борд и. 1999 йилда Хитойда утган ёшлар у pi ас и да ги Осиё чемпионатида шогирди Махмуд Тогаев китъа чемпионлигига эришди.

Карангки. бу муваффакият навбатдаги ишончга уз турт- кисини берди. Узбекистон огир атлетика федерацияси мута- хассислари бир овоздан Шахрулло Махмудовни Узбекистон ёшлар гермажамоасининг катта мураббийлигигаўтказишди.

Ту май да и чиккаи мураббий зииама-зина юкорилаб. рес­публика микёсида тан ил га иди. Зиммасидаги масъулият хам ошгапди. >1ъпи. у энди бутун бошли мамлакат огир аг­лет и ка с и келажагига жавобгар булганди.

Бун и тс ран хис кил га н Махмудов катъият билан шо­гирдлари пи жипелаштирди. Улардаги салбий кусурларии й ў коти ш буйича катти к назоратии йўлга кўйди. Жамоада ўзибўларчилик эмас, хамжихатлик. якдиллик шаклланди. Ҳар бир вазн тоифасида соглом ракобат юза га келди. Ўз уст и да ишламай кўйган ски юлдузлик касалига чалинган баъзи спортчиларни жазолаш. уларнинг интизомини йўлга кўйиш уст ида катъий иш борд и.

Интизом ва тартибли машгулотлар уз самарасини бер­ма й кол м ад и: 2002 йилнинг апрель ойида Таиланд давлати- да утган навбатдаги Осиё чемпионатида барча вазн тоифа­сида хамюртларимиз шохсупадан жой олди. Жу мл ада и. 50 кг вазн тоифасида Руслан Алланов бронза, 62 кг да Нурулло Тогаев олтин, 69 кг вазнда Махмуд Тогаев кумуш, 77 ки- лограмли полвонлар бахеида Фуркат Саидов кумуш. 85 кг да Вячеслав Тен бронза, вазн и 105 кг дан юкори бул га н ат- летлар орасида Андрей Мартсмянов кумуш медали га эри- шиб, Узбекистон ёшлар терма жамоасининг умумжамоа хисобида биринчи ўриндап жой олишини таъминлади.

81

Page 82: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Худди шу йилнинг и юл ида ёшларимиз Туркияиинг Из­мир шахрида утган жахон чемпионатида хам за фар козо- нишди: умумжамоа хисобида учинчи погона. Унда Махмуд Тогаев ва Бахтиер Нуруллаев мундиалнинг кумуш меда- лига сазовор бўлган бўлса. Алишер Мамбеков 105 кг вазн тоифасида бронза медали сохибига айланди. Мусобакада колган вакилларимиз хам кучли олтиликдан жой эгаллаб, умумютукқа ўз улушларини кўш итди.

Бизнинг жонажон Ватанимизда спортга эътибор сиё- сат даражасига кутарилганлиги боис. халкаро майдонлар- да юрт шарафига хисса кўшган спортчи ва мураббийлар­га муносиб рагбат кўрсатилади. Ўзбскистон ёшлар терма жамоасининг Осиё ва жахон чемпионатларидаги оламшу- мул галабалари сабаб, (2002 йилда) Мустакиллик байра- ми арафасида Юртбошимиз Фармонига асосан, Шахрулло Махмудовга «Узбекистонда хизмат кўрсатган мураббий» фахрий унвони берилди.

Ф едераци и иш и боек ичда

Шахрулло Махмудов 2001 йилдан мураббийлик билан бир кагорда Узбекистон огир атлетика федерациясида бош котиб вазифасини хам бажарарди.

Бу пайтда республика огир атлетика федерацияси жамо- атчилик асосида фаолият курсатар. шу боисдан. хукук ва имкониятлари чегараланган эди. Шахрулло Махмудов ва катталар терма жамоаси устози Рашид Маткаримовнинг саъй-харакатлари билан федерация кайтадаи ташкил этил­ди. унга юридик маком берилди. 2003 йилда Федерацияга Навоий кон-металлургия комбинатининг «Зарафшон» курилиш бошқармаси бош хомий этиб бириктирилди. Зарафшон. Чирчик шахарларида. Тошкент вилоятининг Чорбог кўргончасидатерма жамоа базалари ташкил этилди. Масъулиятли халкаро мусобакалар олдидан укув-машгулот йигинлари ташкил этиш йўлга кўйилди.

82

Page 83: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шахрулло Махмудов 2003-2006 йилларда мамлакатнинг катталар терма жамоаси и и бошқариб, терманинг Афина Олимпиадасида кучли ўнликдан жой олишига уз хиссасиии кўшди. Ёдингизда бўлса. 2004 йилда Греция пойтахтида XXVIII ёзги Олимпия ўйинлари ўтиб, унда огир атлетиками- ларим издан Александр Уринов (105 кг) 7-урин, И гор Халилов (+105 кг) 9-ўрии хам да 17 ёшли Фуркат Саидов 14-ўриндан жой эгаллаганди.

Т аш к и л отч и л и к

Федерация 6oui котиби зиммасида нафақат миллий фе­дерация ишини ташкил этиш, балки унинг халкаро май- донларда хам нуфузини кўтариш вазифаси юкланган. Шахрулло Махмудов бу борада сезиларли силжишларни а мал га оширди.

Масалан, 2005 йилда Чирчик шахрига ёшлар ўртасидаги Осиё чемпионати мезбонлиги ишониб топширилди. Мусобака чо г ида Махмудов ташкилий ишларда ўзини кўрсатди.

Спорт турининг жадал ривожланиши учун бу каби халкаро мусобақаларнинг тез-тез ўтиши жуда муҳимлиги хеч кимга сир эмас. Биринчидан, махаллий ёшларда уз махоратини курсатиш учун яхшигина имконият вужудга келса, иккинчидан, Халкаро ва Осиё огир атлетика федера­цияси мутасаддиларининг юрт им изда г и шароитлар билан яқиндан та ниш mu и йўлга кўйилади.

Узбекистондаги дастлабки халкаро мусобака мезбонли­ги аъло да ража да уддалангач. юртимизда бирин-кетин йи- рик турнирлар ўта бошлади. Санайдиган бўлсак, 2006 йил­да Тошкентда Осиё чемпионати, 2009 йилда Қитъа кубоги, 2010 йилда ёшлар уртасида Осиё чемпионати (Сингапурда ўтадиган бутунжахон ёшлар Олимпиадасига саралаш тур­ни ри), 2011 йилда Осиё кубоги бахслари, 2013 йилги Жахон чемпионати шулар жумласидандир.

Англаган булсангиз, 2005 йилдан эътиборан, Махму­довнинг фаолиятида мураббийлик ишлари ташкилотчилик

83

Page 84: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

йўналишига алмашди. Ундаги салоҳият халкаро конгресс- ларда ҳам эътироф этилди. 2002 - 2006 йилларда Осиё огир атлетика федерациясида техник кўмита аъзоси, 2007 -2010 йилларда Ижроия кўмита аъзоси. 2011 йилдан эса Осиё огир атлетика федерацияси вице-президенти этиб сайлаи- ди. Вице-президент Шахрулло Махмудов айни пайтда Осиёда огир атлетиками таргибот-ташвиқот килиш хамда мусобакалар ташкил килиш ишларига жавобгар шахе си(|)а- тида фаолият юритмокда.

Ж ахон хайратда

- Ш аҳрулло ака, 2013 йилнинг 7 - /.? апрель куплири Тошкептдаги «Узбекистон» спорт мажмуасида усмирлар

ўртасибаўтгап жаҳон чемпионати тафеилоти «а таассу- ротлирингт билан ўршоқлашсангт?

- Мусобака олдидан Халкаро Огир атлетика федерация- си президенти Томаш Лян мамла катим из рахбари Ислом Каримов билан учрашди ва юртимизда спортни, хусусан, огир атлетиками ривожлантиришга берилаётган эътибор учун уз м и н натдорч и л и г и н и билдирди. Шунингдек. Томаш Лян 2017 йилда катталар уртасида бўладиган жахон чемпионати мез- бонлигини хам Узбекистон га ишониб топширилгани хакида Ижроқўм конгресс и да ва ўсмирлар ўртасидаги жахон чемпио- натининг очилиш маросимида эълон килди.

Бу жуда катта масъул ият ва юракларкi и фахргатўлди ради га 11 янгиликдир. Бевосита ўсмирлар ўртасидаги жахон чемпиона- тига тўхталсам, унда ду иёнш ir бешта қитъасидан 64 та энг куч­ли терма жамоа таркибида 805 нафар спортчи голиблик учун бахс олиб борд и. АҚШ. Россия. Франция, Туркия. Германия. Россия, Хитой каби огир атлетика майдонида кўзга кўринган мамлакатлар каторида узок Уганда. Нигерия, Мадагаскар. Венесуэла, Чили. Аргентина ва бош ка давлат спортч и лари серқуёш диёримиз билан танишишди. Юртимизнинг кенг им- кон иятлар мамлакати эканлигига, багрикенг халкимизнииг меҳмондўстл и ги га гувох бўлишди.

84

Page 85: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

2013 йил б о т ида 11 ўсмирларимиз Бахром Абду маликов. ОйбикТургунов.сшлартсрма жамоаси устози Борис Савченко, Шариф Шохназаров мураббийлигида мазкур турнирга пухта хозирлик куришди. Чирчик ва Қозогистоннинг Толдиқўргон шахарларида ўқув-машгулот йипншда катнашди.

Бизда ўтган IV жахон чемпионати 2014 йилда Хитойнинг Нанжинг шахрида ўтказиладиган ўсмирлар ўртасидаги II Олимпиада ўйинларига йўлланма берадиган дастлабки ва энг асосий мусобака эди. Шу боис унга нисбатан кизикиш. эътибор жуда юкори бўлди. Қоидага мувофиқ, ўсмирлар ўртасида умумжамоа хисобида 1-9-ўринни эгаллаганлар ик- китадан. 10-16-ўринни банд этган терма жамоалар биттадан лицензия сохибига айланди. Қизлар бахеида эса l-7-ўринни қўлга киритган терма жамоаларга иккитадан. 8-15-погонадан жой олганларга биттадан йўлланма тақдим килинди.

Усмирлар ўртасидаги беллашувларда юртимиз шарафини Машхурбек Йўлдошев. Ғолибжон Неъматуллаев. Абдуқодир Абдухалилов. Суннатилла Шокиржонов, Элёр Кенжаев, Азим Ганиев, Азамат Шарипов ва Амирзода Иброхимов химоя килди. Қувонарлиси, умидли спортчимиз Машхурбек Иўлдошев (50 кг) штангани даст кўтаришда 86 килограмм, силтаб кўтаришда 110 килограмм, икки кураш бўйича 196 килограмм натижа кайд этиб. учта бронза медалига сазовор бўлди.

Терма жамоамизнинг колган аъзолари гарчи совриндорлар сафидан жой олишолмаган бўлса-да, уларнинг чикишлари мухлису мутахассислар томоиидан юкори бахоланди. Хам­юртларимиз тўплаган мухим очколар туфайли Узбекистон терма жамоаси II ўсмирлар Олимпиадасига иккита йўллан- мани қўлга киритди.

Шунингдек, Миср. Эрон, Румииия, Ҳиндистон, Арма- нистон, Мексика. Россия ва Қозогистон терма жамоалари хам иккитадан, Колумбия, Польша. Таиланд, Вьетнам. Ве­несуэла. КХДР ва Украина вакиллари эса биттадан лицен­зия сохиби бўлди.

Натижамиз - умумжамоа хисобида 64 давлат орасида 9-ўрин. Огир атлетикада юкори натижаларга эришиш учун

85

Page 86: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

халқаро тажрибанииг бўлиши, спортчининг руҳий тайёр- гарлиги жуда мухим. Тошкентдаги мусобака ўсмирларимиз учун катта мактаб вазифасини бажарди.

- 2017 Сшлги ж аҳон чем пионат иниўт казш ига қппОпй ҳот рлик кўрилмоқда?

- Халқаро оғир атлетика федерацияси ўз Конгрессида жахон чемпионати мезбонлиги ни Ўзбекистонга берар экан. спортга хуку мат да ража с и да эътибор берилаётганиии эъ­тироф этди. Бу хам давлатимизнинг обрўси учун хизмат килади. Қо л аверса, юртимизда бунда й нуфузли мусо- ба кап и иг ўтиши Узбекистонни я на да дунёга танитиш, ту­ризм сохасини ривожлантиришга хам хисса қўшади. Жахон чемпионати га пухта хозирлик кўриш максадида Тошкент шахрида огир атлетика ни ривожлантириш марказини таш­кил этиш режалаштирилган.

- Албатта, бу ўрта да 2016 аил Браш лияда утадигап навбатдаги ёзги Олимпия ўииилари ҳам бор...

- 2008 йил Пекинда ўтган Олимпиадада икки на­фар огир атлетикачимиз иштирок этганди. Президент Ислом Каримовнинг 2000 йил 5 январь санасида имзола- ган «Узбекистон Республикаси спортчиларининг 2012 йил Лондон шахрида бўлиб ўтадиган XXX ёзги Олимпиада ва XIV Паралимпиада ўйинларида иштирок этиш га тайср- гарлиги тўғрисида»ги Қарори эълон килингач барча терма жамоалар аник дастур асосида иш олиб боришди. Биз хам терма жамоа га хори ждан мураббий жал б килди к. Туркияда бир неча жахон ва Олимпия чемпионларини тайёрлаган Жафер Топчу юртимизда иш олиб борд и. Бунинг натижаси- да огир атлетикачилар томоиидан Лондон Олимпиадасига олтита йўлланма қўлга киритилди.

Лондонда эса хамюртимиз Руслан Нуриддинов тўртинчи, Иван Ефремов эса бешинчи погонадан жой эгаллаб. медал­лари и кўлга киритишга жуда яқин бўлишди.

2016 йилда Р ио-де-Жа ней рода ўтадиган навбатдаги Олим­пиада бахсларида огир атлети кач ил ари м изи и нг хам бош ка

86

Page 87: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

спорт турлари каторида Узбекистон делегациясига галабасига уз медаллари билан хисса куш и шин и орзу киламан.

Ҳукумат эътибори. я рати л га н шароитлар натижа с и да ил к бор катталар ўртасидаги жаҳон медали кўлга киритил­ди. Руслан Нуриддинов Пари ж да утган мусобакада кумуш меда л га эришди.

Мамлакатимиз спортч и лари ҳозирданок 2016 йил и Бразилияда ўтказиладигап навбатдаги ёзги Олимпиада ўйинларига тайёргарликни бошлаб юборишган. Бунда дав- латимиз рахбарининг 2013 йил 25 февралдаги Узбекистон Республ икаси спортч и лари ни 2016 йилда Рио-де-Жанейро шахрида (Бразилия) бул и б ўтадиган XXXI ёзги Олимпия ва XV Паралимпия ўйинларига тайёрлашга оид карори мухим асос бўлиб хизмат килмокда.

- Вилоят лирди огир атлет и кого булгаи гьтибор .угсг- сиба шухталсаигиз...

- Ҳозирги пайтда республ и кадаги барча Олимпия захира­лари коллежларида огир атлетика бўлимлари ташкил этил га н. Вилоятларда огир атлетика федерацияси булимлари очиш- ни йўлга куй га нм из. Бухоро. Хоразм. Каш ка да рё. Кора ка л- погистон, Фаргона, Андижон, Наманган, Самарканд ви- лоятларида республика федерацияси билан ишлаш яхши йўлга куй и л га н.

Маданият ва спорт ишлари вазирлиги. Миллий Олимпия кўмитаси билан биргаликда Сирдарё, Сурхондарё, Жиззах вилоятларида федерация пинг худ уд и й булимлари ни очиш буйича иш олиб борилмокда.

- Аёллар уртасида уш бу спорт тури ривож идаи кўиглиигиз тулидими?

- Ил гари огир атлетика билан шугулланувчи хотин- кизлар жуда кам эди. Эндиликда Зарафшон шахри, Қашка- дарё, Андижон, Фаргона вилоятларида н яхши спортч и л ар стишиб келмокда.Колган худудларда хам хотин-кизлар уртасида ушбу спорт тури ни ривожлантириш буйича хара- катлар олиб бориляпти.

87

Page 88: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Осиёда бизиииг асосий рақибларимиз қайси dutuum- лар ҳисоблипади?

- Хитой, Эрон. Жанубий Корея. Корея халқ д ем ократ к республ икаси. Япония. Қозогистон давлатлари нафакат кип, а да, балки жахон микёсида огир атлетика яхши ривож- ланган мамлакатлар хисобланади. Шу боис. Осиё ўйинлари в а китъа чемнионатларида кўлга киритилаётган хар бир муваффақият гоятда кадрли.

- Огир атлетика уз опт билан огир спорт турлари­дан. Сизнингча. уш бу спорт тури билан неча ёшдан шу- гулланган маъкул ?

- Кўпчиликда «Бола огир атлетика билан шугулланишни эрга бошласа, унинг буй и ўсмай колади». деган тушунча бор. Аммо бу фикрнинг ноту грили тин и хаётий тажрибаларимиз исботлади. Масалан. ўглим Азамат. Ёши 17 да. Узбекистон би- ринчилигини ютди. Мон гол и яда утган усмирлар уртасида ги Осиё кубогида 85 кг вазн тоифасида биринчи ўринни кулга киритди. Ҳозир 94 кг вазн тоифасида мусобакаларга тай- ёргарлик кўряпти. Мен унинг ёшида 56 кг вазн тоифасида мусобакаларда иштирок этардим. Ўглим шугулланишни эрга бошлаган булса-да. буй и ус май колган и йўк. Буй и хозир 175 см. мендан баланд. Ҳали яна усади, деган умиддаман.

Хулоса шуки. мураббий томоиидан «нагрузка» нотугри бсрилса. хар кандай спорт турининг зиёни бўлиши мумкин. Аксинча, болаларга узи га хос методика асосида машгулот утилса. куч билан биргаликда эгилувчанлик. тезкорлик си- фатлари хам ривожлантирилиб борилса. спортчи ка мол о- тида хеч кандай муаммога дуч келмайди.

В аган и ч ра м ўъ ж аз В аган

- Кези келгапда оилангиз ҳақида ҳам мухшасар тўх- талсангнз...

- Икки ўгил ва кизим бор. Катта углим Азамат пойтах­тимиздаги Юнус Ражабий номидаги педагогика коллежида

88

Page 89: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тахсил оляпти. Шаҳруз 15 сшда. У ҳам огир атлетика билан шугулланяпти.

- Азамат педагогика коллеж ида змас, Республика Олимпия захиралари коллеж ида ҳам ўқи т и мумкип-ку. Ахир усмирлар терма ж амоаси аъзоси бўлса...

- Коллежда ўқиш учун жой чегараланган. Азамат у ерда ўқиса вилоятларда и келадиган бир истеъдоднинг ўрнини банд эти ши мумкин. Шуларни ҳисобга олди к. Қолаверса, машгулот зал и уйдан узок эмас.

Ёш чем п и он орзуси

Шу ерда Шахрулло аканинг багри ксигл и гига яна бир бор амин бўлдим. У доим чекка-чекка кишлоқларда яшаётган бо­лалар орасидан истеъдодлиларни излайди. оталарча уларнинг бош и ни силаб, мураббийлик килади. йўл-йўриқ кўрсатади. Оддий қишлоқ боласини юрт чем пион и га, юрт ифтихорига айлаитиради. У киши каби мураббийлар ўзбек спортининг ул­кан юту г иди р. десак, асло муболага бўлмайди...

Биз фурсатдан фойдаланиб. Узбекистон биринчилиги голиби. ёшлар уртасида Осиё кубоги сохиби Азамат Шари- повдан (Шахрулло М ахм удов и и и г тў и ги ч ўғли) хам кискача интервью олди к.

- Азамат, педагогика коллежида ўқишиигизга Кара­ганда, спзҳам келажакда отапгиз каои мураббий бўлиб иш ­лаш ииятидамисиз?

- Ингл из тили, математика фанлари га кизиқаман. Коллежда устозларим ишончини оклаш, яхши инсон бўлиш - мен инг олдимдаги биринчи вазифа. Дипломатия сохасида ўқиб, юрттараккистига ўз хиссамни қўшсам. дейман. Спорт соҳасида эса Осиё ўйинлари, жахон чемпионати. Олимпиада бахсларида Ватанимиз байрогини баланд кўтаришни ис­та йман. Бунинг учун устозларим Александр Ким, Шариф ака Шохназаров, Борис Савченко сабоқларини қунт билан ўрганиб. бор и м кон и ятл ари м н и ишга соламан!

89

Page 90: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

И ф тнхор

Ўзбскистон Республ икаси давлат мустақи л л и г и и и п г 22 йиллиги мупосабати билан бир қатор хамюртларимиз Президентимиз Фармонига кура, юксак мукофотларга са­зовор булишди. Гакдирланганлар орасида Узбекистон огир атлетика терма жамоаси аъзоси Руслан Нуриддинов хам бор. Унга «Узбекистонда хизмат кўрсатган спортчи» унво­ни берилди.

- Русланга берилган юксак унвон нафақат унга. бал­ки Узбекистон огир атлетика федерацияси га, унинг устоз ва мураббийларига билдирилган инюнч ва масъул и ятдир, - деди хушхабарга муносабат билдирар экан Шахрулло Махмудов. - Федерация мутасаддилари, спортчи ва му раб­бийлар буни чуқур хис килган холла халкаро майдонлар- да Ватанимиз шаънини янада улуглашга. Осиё уйинлари. китъа ва жахон чемпионати. Олимпиада бахсларида эриш­ган галабалари билан ўзбек спорт ишқибозларини хушнуд этишга харакат килишади.

90

Page 91: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

С А Д О Қ AT

«Ноумид шайтои», лоб сўзлашар бает. орз)-умид билан ссрмазмун хает. Инсон орзу сари инти дар бот-бот. орзу пар- возларга ундовчи канот. Шу орзу йўлида чархланар сабот. чархланар ирода, серкирра ижод. Бу йўлда инсоининг чеккан азоби. жопига роҳагдир. завку шавк. хай хот. «Орзу г а етмок осон мае. армон булгаи билан». орзули кўнгилдир мусаффо. обод... Орзу га содиклик бахти и белгиси, демак. орзу билан ги­ри к одамзод. Гилагим, орзу га тўлавер юра к. шунда энг буюк- сан. X} рдирсап. озод. Орзуси эзгулик булгаи инсонлар. саодат касрини этишар бунсд!..

Узбекистон хал к артист и Ёдгор Саъдисв а на шуидай са- одатга эришган, умр йўллари орзулари билан мазмунли ин­сон. Касби га, ойдин орзуларига содик замондошларимиздан. У туну кун «Элга хизмат килсам» деган тилакда изланади. Ҳаётига шу дилбар орзу-истак мазмун-мохият беради...

Биз Ёдгор ака билан учрашиб, кагор кизикарли мавзу- ларда сухбатлашдик.

- Ёдгор ока, дугуиги купда ўзОек театр на кино санъа- шида л /г таж рида.т, т аипқли акшср./ардаи сш/аласт. Кун /ш ллик самарали ижод сил /и ту даражага етказди. Ш уидай саодашли куиларда « а л п устозларим», дел ким- ларии пшлга олгии оулардиигт?

- Азиз устозларим дета ида мен биринчи галда узбек теа- трини тил га оламан. 11аби Рахимовдан торт и б Зайнаб Сад- риевагача. Ган и Аъзамовдан тор гиб Сора Эшонтураевагача. Шукур Бурхоновдан торт и б Олим Хўжаевгача, барча-барча- си мен инг азиз устошаримдир. Колаверса. театрда фаолият юритган устоз режиссёрлардан хам кўп нарса ўргандим. Шунингдек, бутунги купда ижод килаётган театримиз дарғалари Г куб Ахмедов хамда Тургун Азизовларни хам узим га устоз деб биламан.

Бу инсонларнинг театрга бул га н садокати, касбга булгаи фидойили1'ини кадрлайман. Улар хал к учун бутун борлиги.

91

Page 92: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

вужуди билан бир-биридан ажойиб роллар ижро этишган. Ўзбсктеатр ва кино санъати учун хаётларини багишлашган.

- Сўнгги йилларда мухласлараагит а согштшриб куй- дипгиз. Бар галги суҳОатимюда бута азоҳ бераб, «Яхши сцеаарайлар ёзилмаётгааа, агар яхш и асарлар булса, ал­батта, наги роллар ижро лш иш т гт » ҳақпда аптгаи эдни- гиз. A nna куиларда нжоднтизда қапдаи янгиликлар бор?

- Постановками режиссёр сифатида ёзувчи Эрким Аъзамнинг «Хонадон эгаси» асари асосида бадиий фильм- пи сурат га олди к. Театр сохасида эса То.хир Мал и кии и I" «Хазонрезги» асари ни сахналаштириш учун сценарий ни Ўзбск миллий академик театри рахбарлари га такдим этди м. Бу борада хам тайёргарлик кизгин. Театр жамоаси билан Мустакиллигимизнинг 22 йиллик бай рам и олдидан вило­ятларда бўлиб, учрашувлар ўтказдик. Бу хам мен га илхом беради. тинимсиз изланишга у н да иди...

- Учрашувлар чогида кўшиклар хам куйладингиз...- Қўшик куйлашимдан максад - мухлислар ишончи­

ни оклаш. уларга манзур бўлишдир. Мен мухлисларимни яхши кўраман. Улар билан учрашувлардан за в к оламан...

- Бугунгн куида кўилабузбек фнльмлара суратга олнняи- ти. Улар орасида сизга манзур булаёшгаи фильмлар бюрми?

- Йук эмас. лекин улар куп хам эмас...- Устоз санъаткор сифатида уш и фнльмларда роль

и.шро зтаётгаи ёш лариииг камчилигнин иимада курасиз?- Ёшларнинг тезрок юлдуз бул ишга интилиши - бу улар­

нинг энг асосий камчилигидир. Ёшларимизга купрок уз устида ишлашлари лозимлигини маслахат берган бўлардим.

- Тоҳир М алнкнниг «Ш аитанат» асари асосида су­ратга олииган кўи қисм лн фнльмда бош ролни ижро зт- днигиз. Асар қаҳрамоин Асадбекиниг қаисн и.жобни фа- зилат лариии инсопларда бўлнш ипн хоҳларднпгнз?

- Асарда бир отахоннинг шуидай га пи бор: «Асадбек узи палаги тоза оиладан». Дархакикат. Асадбек яхши оила- нинг фарзанди. Унда ижобий фазилатлар кўп. Ростгўйлиги,

92

Page 93: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ода мл tip га ёрдам қўлини чўзиши... Ундаги барча яхши фа- зилатларни инсопларда кўргим кслади.

- Касбиигнз жуда шарафли, аммо маш аққат ла. 77/- iiiiMcwj репепш цаялар орқали мухласларга манзур бу- ладигап роллар дунёга кслади. Одамларнп кулдирадиган, ниглатадиган, керак бўлса тарбиилаидиган образлар яра- шнлади. Уннастган ролингнз устида унда ҳам итлаш га тугри ксладими?

- Театрда ўйнаган барча ролларимнинг сўзларини уйда ёдлаганман...

- Ф аритдларингизга тарбия бсрши чогида уларни ко и ишга, урнш иш га тугри кслганми?

- Икки нафар фарзандим бор. Ҳабиб ва Мунисахон. Худо га шукрлар булсинки, бол а л ари м ота-онасини ран- житадиган, уларни кой ишга мажбур килади ган ишларни қилишмади. Хонадон им изда ота-онага эътибор. мехр куч­ли. Болаларимиз бизни ардоқлашади.

- Солиҳ фарзандлар тарбиялашда нималарга эътибор қаратдингиз?

- Таълим-тарбияни болаларимизнинг иймонли булиб ўеишига йўналтирдик. Шу боис. фарзандларимнинг жами- ятда. оиласида уз урн и га эгалиги мен и қувонтиради.

- Сизнингча, болалар қалбида Она ватанга муҳаббат туйгулари қандаи ш аклланади?

- Ватанпарварлик оиладан бошланади. Ота-она уз фар­занди га оиласини севишни ўргатиши керак. Чунки оилани севмоқ - Ватанни севмокдир!

- Сиз нафақат бахтиср опт, балки м еҳри даре бобо ҳамсиз. Набираларингизга қараб туриб, хаслингиздаи қандаи ўйлар ўтади?

- Беш нафар набирам бор. Уларга ка раб туриб. калбим чексиз кувончга тўлади. Уларнинг мустакиллик фарзандла- ри эка или гида н шодланаман. Яратган дан набираларимнинг ка молин и сўрайман. Улар хорижий тилларни. жу мл ада и, рус. инглиз ва араб тилларини урганишяпти. замоиавий

93

Page 94: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

компьютер техникасини мукаммал ўзлаштиришмоқда. liy дилимда улкан умидлар уйготади. Азизбек ва Заринанипг ингл из тил ида эркин сузлашаётганини курсам узимнинг болалигим едим га тушади. Уша Иккинчи жахон урушидан кейинги даврлар, элимиз торт ган азоб-укубатлар. Бир парна нон кай гуси, тинчлик. шодлик согинчи. Дна шуидай су рои­ли да в р да мен га ҳам она, хам ота мехрини берган азиз воли- дам - Махбуба аяни дунёдаги энг мехрибон оналардан деб биламан. Шунинг учун хам ўғлим Ҳабибнинг қизига азиз оиажонимиз исмини қўйганмиз. (Ёдгор Саъдиевнииг от- асгпшиг нами эса Ҳабии булгаи. - Муаллиф.)

- Меи футбол им т афсоиаси, уот ргн купда «Буиёдкор» футбол клуби ҳамда м иллий терма мсамоамтпп бошқараётгап Миржалол Қосимовдан «Сизнипг зпг яқип дўстиигиз?» к им деб сўрагапимдау «Дўстларнм куп, бирок, эиг яқии ҳамрош м, қийии иаллада суяпадигаи дустим бу турмуш уртогимдпр», дея жавоб бергапди. Сиз бу с иволга қаидай .жавоб қайтаргаи булардиигиз?

- Энг яқин дўстим - бу менинг оилам.- Ўзиигиз ёқтпргаи бирорта тур тли кии ўқпб берсаигиз...- Дўст изласанг, дўст топарсан,Зин хор душман излама.Душманинг хам ўзинг бирла.Бўлсанг иккиюзлама...- Аж ойиб шеър учуи раҳмат. Ёдгор ака, сиз ёшлнгии-

гизда дарвозабоп булиб, мамлакатимиз бош жамоаси ҳисоблаигаи «Пахтакор» футбол клуби иип.ииии ҳнмоя қилгапснз. Ҳозпр ҳам фахрннлар уртасида туи теиаётга- пиигизпи тез-тез у чратамиз. Келипг, с из га футбол ҳақида савол берсам. 2013 йилда Туркияда ёшлар уртасида утгаи жаҳоп чемпионатида терма жамоамиз чорак фипалга- ча чиқиб, узбек футбол ишқибозлариии хурсаид қилди. Бу жамоа иштироки ҳақндагн фикриигнз...

- Жахон чемпионатида Ўзбекистон ёшлар терма жамоа­сининг саккизинчи погонадан жой олиши - бу жуда катта

94

Page 95: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

муваффакият, узбек футболининг жадал ривожланаётган- лиги, жахон футболида анча илгарилаб кетганидаи далолат. Туркияда Ватанимиз шарафини голибона химоя килган ёш­ларимиз ишни тугри олиб боришса, юлдузлик касалига уч- раб колмасдан, уз уетиларида ишлашса. якип йилларда улар миллий терма жамоамизнинг хам асосий таркибидан урин ол ишлари мумкин.

-Д у б ля ж орқа/т N0(1 га нқнп фильм:/арба o/ioj бергип- cwj. Бугунгн купда ҳам дубляжда қаш ниш япсиш и?

- Ха, вактида дубляж сохасида хам куп ишладик. Аммо хозир бир узим бир фильм да 4-5 киши га овоз беролмайман. Буига қурбим хам стмайди в а буни хохла май май хам...

Ёдгор ака садоқапии инсон. Ватанига, касбига, ои- ласига, мухлисларига содиқлик кўринади унинг ҳар бир ишида. Гапида, суп/да, юриш-туршиида. Жиддий, қалби очиқ, хушфеъл, камп/ар, ростгўи, оқибан/ли, бир пиши сидкидилдан бажиридигин меҳнитсенир инсон. У опт кас- биии танлаб, о/нага, унинг меҳрига садоқапшни н/ўла на- мойиш этди. Шу зиҳматли кисб орқасидан элга шанилдн, халқимизнинг энг суюкли инсонларидан бирига айланди.

Демак, биз ундин узбек театр ей кино соҳасида ян- ги-янги роллар, фильмлар, спект акллар кутиб қолишга ҳақлимиз.

95

Page 96: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ю Р А Г И М Д А С А Н , ВАТАН!

Мухтарам Ю ртбошимизтаъкидлаганидек.«Ҳсч бир нар­са мамлакати и спортчалик тсзда дунёга машхур кила ол- майди». Истиклол йилларида ол а мшу мул галабалари билан Ватанимиз шарафини ул угла ган юнон-рум кураш и буйича Олимпиада чемпиони Александр Доктурошивили. жахон чем пион и Дилшод Ори нов, спорт гимнастикаси буйича жумлаи жахон ни хайратга солган Оксана Чусовитипа. дзю­до кура ши буйича Осиё уйинлари соври ндорл ари Мирзохид Фармонов, Наврўз Журакобилов, байдарка ва каноэда эшкак эшиш буйича китъа уйинлари голиблари Сергей Борзов, Серик Мирбеков. Юлия Борзова. Алексей Мочалов. Ксения Прелепская. каноэда эшкак эшиш буйича хозиргачауч марта (2009, 2010 в а 2011 йиллар) сайёрамизиинг энг кучли спорт- чиси деб топил ган Вадим Мен ков, велоспорт буйича жахон чемпиони Сергей Лагутин каби унлаб спортчиларимиз бор- ки. улар билан ҳақли равишда фахрланамиз. Эътиборли томон и шундаки, юқорида тил га олинган спора чиларимиз- нинг, Ватан ифтихорларининг барчаси касаба уюшмалари тизимидаги болалар ва усмирлар спорт мактаблари тарби- яланувчиларидир.

Шу боис. куп йиллардан буён Узбекистон касаба уюшма­лари жисмоний тарбия ва спорт жамияти Марказий кеп га ши­пи бошкариб келаётган тажрибали мутахассис. Ўзбекисток республ икаси да хизмат кўрсатган мураббий, Республика ка­саба уюшмалари Федерацияси кенгашининг «Эҳтиром» ни- шони сохиби. хал к таълими аълочиси, Узбекистон Миллий Олимпия қўмитаси Ижрокум аъзоси Баходир Тожиев билан сухбат уюштириб. у кишининг хаёт тарзи, шогирдлари ва бош ка кизикарли мавзуларда сухбат уюштирдик.

- Баҳодир ака, писан ҳаётида туб бурилиш лар ясай- дигап воқеалар бўладики, улар йиллар ў тс а-да, упут бўлмайди. Сшда ҳам шуидай воқеа-ҳодисалар бўлганми?

- Оиламиз катта бўлиб. 11 нафар угил-киз эди к. 12 ёшга кирганимда отам оламдан куз юмди. Мехрибон онажоним

96

Page 97: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

бу вактда 41 ёшга кирган булиб. бир этак бола билан бева колди. Л на шундай кийин паллада спорт жонимга оро кир- ди. Икки ўртогимга эргашиб. пойтахтимиздаги Алишер Навоий ном л и Миллий бог ху дуд ида жойлашган спорт мажмуаси га, юнон-рум кураш и тўгарагига бордим.

Бу ерда мураббий булиб ишлаётган Алексей Пастухов хаёт им га нур булиб кирди. У мехр билан бош им ни силади, машгулотларга жало килиб. менинг ёмоп, безори болаларга кўшилиб кетишимнинг олди ни олди. «Сендан яхши спорт­чи чи кади», дерди устози м. Ўша пайтлар хозиргидек шаро­итлар каёкда дейсиз. Машгулот найти да ракибни кўтариб йикитсак, гиламдан чиккан чанг-тўзондан шеригимиз куринмай коларди. Маш к дан кейин катта козон га сув со- либ. та гига олов ёкиб. шу сувда ювинардик. Шароитнинг гигиена талабларига асло жавоб бермагани учун шамоллаб колган вактларимиз кўп бўларди.

Ҳозир ўйлаб коламан, а на шунда яхши инсонларга дуч келмаганимда бугун бутунлай бош ка одам булиб воя га ети- шим мумкин эди.

1 % 9 йилда с об и к Иттифок хал клари мактаб ўкувчилари спартакиадасининг юнон-рум кураш и бахсларида барча ракибларимни енгиб, олтин меда л га эришдим. Бу мува­ффакият мен га Узбекистон Давлат жисмоний тарбия и пети­ту ти га имтиёзли кириш им кон и ни берди. Йукса, узимнинг истагим ху кукшу нос бўлиш эди.

Спортчилик фаолиятимда куплаб мусобакаларда зафар козон иш насиб этди. Бир вокеа хеч ёдимдан чикмайди. 1971 йил эди. Республика чемпионатида 74 кг вазн тоифасида фи нал га етиб келди м. Иккинчи томондан устози м Алексей Трофимович Пастухов хам фи нал га чикканди.

- Алексеи Трофимович, сиз о ила и қаидай қилио кури- ишмии? — дед им азиз успшзимги қарао.

- Бу мусобака. Семга ўргатган усулларимни мен га нис­батан куллаб. галаба козонсанг. жуда хурсанд бўламан. Устозинг эканлигимни ёдипгдап чи кар ,-деди му рабби йим

97

Page 98: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

савол им га жавобан. Шу тарика минг-минг истихола билам майдонга чикдим ва устозимни ютдим. Ғалабага эришган булсам-да. хурсанд ски хафа бўлишни бил.мас эдим. Шунда устозим келиб, «Килган мехнатлари мни н г иатижасини кўриб, бошим осмонга етди. Сендан хурсандман». деганди.

Спортчилик фаолиятимни тугатгач, куп йиллар му­раббий булиб ишладим, камгарона мехнатлари мни юкори бахолаб, «Узбекистон Республ икаси да хизмат кўрсатган мураббий» унвонига лойик топишди.

- Куплаб ёшларга успю злик қилпб, уларнинг .поҳир спортчи бўлиб ш акллапш иига уз ҳиссапгизпи қуш иб кс- ляпсиз. Куплаб чемпиопларимизии яқипдап биласиз, феъл-атвор ида и хабардорсиз. Чем и и о ил ар и и иг қаиси фазилат ларипи бошқаларга памуиа қилиб кўрсатгип булардиигиз...

-Д зю до кураш и буйича Олимпия уйинлари соври ндори. жахон чемпиони Ришод Собиров уз устида жуда куп иш­лаш и билан эътибори мни торгган. Уни гиламдан ч и кариб юборсангиз хам кайтиб келиб, машкии давом эпираве- ради. 1>окс буйича Олимпиада чемпиони Мухаммадкодир Абдуллаевни хам качои изласангиз, рингдан зопиларди.

Бутун Европа эшкак эшиш буйича Осиеда!i яхши спорт­чи ч и киш и га ишонмасди. Чунки эшкак эшиш «кухна китъа»да жуда тараккий этган спорт турларидан саналади. Шуи га карамаедан. хамюртимиз Вадим Менков кетма-кет уч йил - 2009, 2010 в а 2011 йилларда Халкаро эшкак эшиш федерацияси томоиидан «Сайёранинг энг кучли каноэчи- си» деб топилди. Вадим 2009. 2010 йилларда жахон чем­пиони булди, 2011 йилда бронза медали насиб этди. 2008 йил Пекинда утган ёзги Олимпия ўйинларида барчаиинг хайратга солган Менковнинг м едал га эришишига сония- нинг ундап бир улушигина етмади. У туртинчи погонадан жой олди.

Мен Менковни хазиллашиб, «Ихтиандр» деб чакираман. Ихтиандр «Одам амфибия» бадиий фильм и кахрамонп эка- нини яхши биласиз. Менков хам 8-10 соатлаб «Тошкент

98

Page 99: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

денгизи»да эшкак эшади. Устози «Чарчадинг, сувдан чиқ». деса хам чикмайди. Жуда гол икса, қармоқташлаб, қайиғида бал и к тута д и.

Ёки Артур Таймазовии олайлик. Кетма-кет уч марта, 2004, 2008 ва 2012 йилларда эркин кураш буйича мутлак вазнда Олимпиада чемпиони булди. Бу осон эмас. Артур ўз спорт формасини ушлаб туриш учун жуда куп нарсалардан кечади. Жиддий овкатланиш ва машгулотлар режимига амал килади.

Узбекистон спорт делегацияси сафида 1996 йил Атланта, 2000 йил Сидней. 2004 йил Афина, 2008 йил Пекин, 2012 йил Афина Олимпиадаларида иштирок этдим.

Бахслар давомида ютуқлардан қувончим ичимга сигма- са, маглубиятдан юрагим аламга тўларди.

Пекинда утган Олимпия ўйинларининг очилиш мароси­мида иштирокчи давлатлар рахбарлари хам қатнашганидан хабарингиз бор. Очилиш маросимининг эртасига давла- тимиз рахбари. мухтарам Президентимиз Ислом Каримов «Олимпия шахарчаси»га келиб, ўзбекистонлик спортчилар билан учрашди. Юртбошимиз барча спортчиларга омад ти- лаб шундай деганди: «Азизболаларим! Кеча Олимпиаданинг тантанали очилиш маросимида Ўзбекистоннинг сиздай баходир, навкирон спортч и лари га, Ватан и м изн и н г сара ёш ла­ри га қараб, фахрланиб ўтирдим. С издан Олимп иадада медал сўрамайман. Қанча-канча саралаш мусобақаларидан ўтиб, финал босқичида иштирок этишингизнинг узи катта ютук. Ортингизда миллионлаб мухлисларингиз бор. Барчамиз сев- ган жонажон Ватан турибди. Шу Ватан. азиз оилангиз. мил­лионлаб мухлисларингиз хаки. Ўзбекистоннинг сара, олди ёшлари нималарга қодирлигини бир кўрсатиб қўйинглар!».

Президентимизнинг бу гаилари тагида канчалик чуқур маъно. фалсафа борлигига каранг. Давлатимиз рахбарининг «Олимпия шахарчаси»га бориб, спортчилардан хол-ахвол сўраши, уларнинг шароитлари билан танишиши спортчи ва мураббийларнипг рухини кўтарди, кучига куч қўшди. Пекинда 206 та давлат вакиллари бахсларда катнашган

99

Page 100: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

бўлса, шундай 80 таен га Олимпия медаллари насиб этди. Вакилларимиз умумякунда 34 урин да и жой олди!

Олди и лари факат бокс ва спорт курашлари буйича ва­килларимиз медаль сохибига айланган бўлса. Хитойда дзю­до. тромполиндан сакраш, спорт гимнастикаси буйича хам Олимпиада шохсупасидан урин олдик.

- Табиий савол тугилади: Олимпиадага кучеич спорт­чи йуллапма олмайди. Ҳимюртлиримиз ютугипипг с при иимада?

-Дархақиқат. Олимпия ўйинларида не-не чигириклардан ўтган, махорат да ража с и ўзаро тенг бул ган спортчилар йуллапма олишадИ. Қайси спортчининг юрагида оиласига, махалласига. Она Ватанига мухаббати кучли рок булса. а на шу севгининг қудрати унга куч беради, улкан ютукларга бошлайди. «Менга Президентим, да в лат им шунча шаро­итлар! i и яратиб берди. Бу ишончни оклаш учун харакат килишим керак». деган туйгу тинчлик берма ган фарзанд ватарпарвар спортчидир. Улардан кандайдир юксак нати­жалар кутишга хаклисиз.

- Сиз Узбекистон л и как ли ш и федерациясипипг раиси .\ам ҳисоблаиасиз. Кейииги йилларда барча вилоятларда уш бу спорт турипипг ривож лапиш и кузатиляпти. Бу борадаги т аҳл ил л а ранг из қапдай?

- Эшкак эшиш спорт турлари буйича сўнгги йиллар­да утаётган китъа чемпионатларини кўрсангиз ёки Осиё ўйинларига назар ташласангиз. терма жамоамиз умумжа­моа хисобида юкори ўринларии банд этяпти. 2011 йил Эрон- нинг Техрон шахрида утган китъа чемпионатида вакил­ларимиз 28 та медални кўлга киритди. Чемпионлар ораси­да Тошкент, Сирдарё, Самарканд, Фаргона вилоятларидан, Қорақалпогистон республикасидан спортчилар борлиги эътиборли. Дсмак. жўгрофия кенгаймоқда. Спорт тури ни ривожлантириш буйича нафакат пойтахтда. балки чекка- чекка вилоятларда иш яхши йўлга кўйиляпти. Масалан, узок ш и мол да. Қоракал погистон республикасида ка мол га

100

Page 101: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

e raётга 11 Лбубакир Узокбоев деган й и ги гим издан мутахас- сисларнинг умили катта. Сизга яна бир янгиликни айтай. Бугун бизнинг ажойиб зшкак эшиш каналимиз бор.

1980 йил Москвада ёзги Олимпия ўйинлари утиши муно- сабати билан Самаркандда зшкак эшиш канали курилганди. Аммо бу каналда Олимпиада баҳслари ўтказилмади. Ўтган вакт оралигида бу каналдан турли максадларда фойдала- нилди. Балик хам бокилди, куриб хам колди...

Лекии хукуматимиз эътибори, Ўзбекистон эшкак эшиш федеранияси хомийси «Ўзбекэисрго» Давлат акциядорлик компанияси эътибори остида Самарканддаги канал бутун- лай таъмирланди, халкаро талабларга жавоб берадиган шароитлар яратилди. Мусобака ўтказиш. спортчиларнинг истикомат қилиши, овкатланиши, машгулотлари учун за- рур бўладиган кулайликлар вужудга келди. Спортчиларга 300 та яш и кайик олиб бсрилди.

Ҳозир бундай эшкак эшиш канали Осиё китъасидан <|)акаг Жанубий Корея ва бизда бор.

2012 йилнинг октябрь ойида ушбу каналда «Самарканд юлдузлари» хал каро ту pi i ири ташкил этил иб, у нда Венесуэла. Жанубий Корея. Франция, Польша. Россия, Қозоғистон, Ҳиндистон, Тожикистон давлатларидан жамоалар катнашди. Корея ва Россия давлати вакиллари кулай иклим ва шароит- ларни кўриб, ўз ўкув машгулот йигинларини Самаркандда ўтказиш таклифиии билдиришди. Юкори савияда ташкил этил га н «Самарканд юлдузлари» халкаро турнирини хар икки йилда бир бор ўтказишга келишиб олишди.

Эшкак эшиш буйича 2013 йилги Осиё чемпионатиниўзида ўтказиш бўйича Ўзсекистон. Ҳиндистон. Малайзия, Хитой Гайпейи, Жанубий Корея, давлатлари номзодлг к килишди. Биз Самаркандниигтарихий жойларини, мехмогхоналари ва эшкак эшиш каналидаги шароитларни тасвирга олиб, диск тарзида ташкилий кўмитага такдим этдик.

Биздаги шароитлар. жахон халкларининг хамиша нав- кирон Самарканд шахригабулганталпинишлари, кизикиши

101

Page 102: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

уступ келиб, китъа чсмпиопати мезбонлиги Узбекистан га берилди.

2011 йил Эропда ўтган мусобакада 20та давлат катнашган бўлса, 2013 йил сентябрь ойида юртимизда утадиган Осиё чемпионатига хозирданок 30 мамлакат катиашиш истагиии билдирган.

Истикболли режаларимиз куп. 2013 йилда мазкур канал­да эшкак эшиш бўйича республика ихтисослашган Олим­пия захиралари болалар ва усмирлар спорт мактабини очиш буй ича харакатлар олиб бориляпти.

- Баҳодир аки, энди суҳоат имизпи зпг муқидОас диргоҳ ҳисоблапмиш оила мшпусиди даном эбшшреак. Оила - ҳар бир ипаиш ипг муқаддас бойлиги. Н амучали опт си- фатида оилаигиз ҳақида гапириб бсрсиигиз.

- Беш на фар фарзандим. олти набирам бор. Тўнгич фарзандим Камолахон педагогика йуналишида тахеил ол- ган. Ҳозир боғча мудираси. Ўглим Фаррух Тошкент Дав­лат Шаркшунослик инетитутини тугагган. Айни пайтда хорижда ишлаяпти. Рустам - ху кукшу нос. Аслияхон ва Аслиддинхонлар хал и кичкина. 16 ёшли набирам Али- шерхон халкаро маркетинг сохасида укияпти.

- Бола тарбинсидаги зиг позак масалалар, сизчапгча, ними?

- Ҳеч ким га сир эмас, бола тарбиясида асосий рол ни ота- она бажаради. Боланинг эсли-хушли бўлишида она ни н г ўрни бекиёс. Лекин купгина фарзандлар отасидан на му на олишга харакат килишади. Демак, ота ётиб-туришда. ки- йинишда, муомала-ю мул окот чогида анча уз и га эътиборли бўлиши зарур. Ота-оыалар фарзандлари кўз ўнгида хар хил зарарли одатларни, масалан. ичиш. чскиш. бир-бири би­лан уришиш каби салбий таъсир курсатадиган холатларни кўрмасликлари зарур.

Болаларимиз 14-15 ёшга кирганида уларда турли ўзгаришлар рўй беради. Улар хамма нарсага кизика бош- лашади. Ота-она шундай паллада уларни яхши, фойдали нарсаларга кизиктиришлари керак. Улар ўгил-кизларига

102

Page 103: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

маш.хур ёки эл орасида обруси бор инсонлар хает тар- зидан мисоллар кслтириб, болаларини улардек бўлишга йўналтирмоғи даркор.

Ҳар қанча иши кўп, ташвиши бошидан ошиб-тошиб ётса хам боласиминг хар бир қадамини, ўтказаётган хар дақиқасини назорат қилиши лозим. Яна кайтариб айтаман. болаиинг яхши инсон бўлиб вояга етишида атроф-мухит, махала-куй, яхши инсонлар билан мулоқотда бўлиши сези- ларли таъсир кўрсатади. Ахир айтишадику, «яхшига ёндаш- санг —етасан муродга, ёмонга ёндаш санг- коласан уятга».

-Ҳаётда қипдаи шиорга алии қплаап?-Кимгадирёрдамим тегса. инсонларга қўлимдан келган-

ча яхшилик қилсам, деймаи. Бировларга яхшилик қилиш - кенг қамровли тушунча. Кимгадир тўгри маслахат бериш. кийин иаллаларда кўмаклашиш. устозлик килиш... Бунинг учун тинимсиз ўз устида ишлаш талаб этилади. Нозик пал­лада. ёмон йўлга кириб кетишим муқаррар бир пайтда мени тўгри йўлга бошлаган устозим Алексей Пастуховдан бир умрга миннатдорман. Азиз мураббийим билан кадрдонмиз, борди-келди қиламиз. Менинг хам устозимдек кимларга- дир нафим тегса, дейман.

- Мизмунлн суҳбштшгт учуй пишшккур!

103

Page 104: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Д У Н Ё Ҳ А Қ И Қ А Т Л А Р И

Ҳаётда шундай инсонлар учрайдики. уларни гўё Хизрга қиёслагинг кслади. Чунки улар кимгадир ёрдам килишни, кимнингдир куиглига далда беришни, уларнииг руҳиятини кўтаришни ўзига шиор қилиб яшашади.

Ёзувчи, халқ депутатлари вилоят кенгаши депутатм Жумақул Қурбонов а на шундай багрикенг инсонлардан бири. У ка нда й лавозимда ишламасин, доимо ўзининг мехнатсеварлиги, қатъиятлилиги, ваъдасига вафодорли- ги-ю, дўстларига содиқлиги билан кишилар, кенг жамоат- чилик эътиборида ту ради. Ватанини жондан ортиқ се­вший, чуқур илдиз отган тарихимизга бўлган хурмати. миллий қадри ятларимизга йўғрилган мухаббати унии г харакатларида. шунингдек, ёзган барча асарларида на моё н бўлади.

Жумакул Қурбоновдаги меҳр мезонлари ёзувчи тугилиб ўсган М убора к чўлларидек бепоён ва тафти иурафшои куёшимиз янглиг иссик.

Виз ёзувчи билан дилдан сухбатлашдик.- Ж умакул аки, суҳоапииш лт ота-боболариигт,

уларпипг касбу кора, фсъл-атаори қапдаа бўлгаплиги ҳақидаги ҳикоянгиз билан ботласак...

- Мен 1955 йилда Қашқадарё вилояти хозирги Муборак ту мани га кара шли Кўҳнашаҳар қишлогида тугилганмап.

Отам Файзулла бобо саксон беш га кирдилар. Умрлари меҳнатда ўтганлиги учун худога шукр. ха мои бардам. Отам биз ака-укаларни халолликка, тўгрисўзликка ўргатди. Доимо бизни мехнатдан кочмасликкаундарди. Баъзан каттиккуллик килса-да, лекин адолат чегарасидан чикмасди.

Узи олий маълумот олмаган булса-да. лекин биз фар­зандлари нин г ўқишимиз учун жон куйдирган. Шунинг учун акам, икки укам ва синглим. барчамиз олий маълумот- лимиз. Ҳаётда ўз ўрнимизни топ га нм из.

Онам раҳматли Шарифа момо эса мехрибон, юмшок- кўигил аёл эди. Куплаб эрга к ва достонларни ёд биларди.

104

Page 105: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Менинг адабиётга ха вас кў ниш им да онамнинг хизматлари жуда катта.

Бобом Курбон бобо яхшигина маълумот олган зиёли киши бўлган. Кишлокда обруси баланд кайвони бўлгани учун хсч ким у кишининг ганини икки килишга ботина ол- масди. Жуда куп ривоят ва достонларни биларди. Кишниш узун тупларида сандал атро(|)ига ўтириб олиб. егтинчи лам- нанинг ёругида бобомнинг огзига тсрмулганча ривоятлар тинглаш - жону дилимиз эди.

Баъзан бирон-бир асар устида ишлаганимда ўша пайт- ларда бобом айтган ривоятлар эсимга тушиб кетади. Унинг салобатли. бирок майин овози кулогим остида жаранглаёт- гандек бўлади. Бобомнинг ўткир нигохини хис киламан.

- Сизди тугилиб ўсгии за.шшга, уш ш г қадршшиири, қа- <)им тарихига чуқур ҳурмшп-эҳпшром ҳар бир ҳиракшшш- гтбап, cyintpum ujdau с елп и б туриди.Муборак тумшш- шшг чўл.трч, одимлирга обш-ҳаёт улшигап сардобаларшш шуичалчк арбоқлайстки, буига ҳшшс қилса, бупдап ўрппк олса apjuiidu. Бу бутк муҳаббаш қапдаи шакллапгип?

- Ижодкор бўлиб шаклланишимга Муборакнинг чўлу биёбонлари, кенгликлари. киру адирлари. к иска вакт бўлса- да. бахор ойларида кип-кизил гиламдск тўшалиб ётган лолакизгалдоклари жуда катта хисса кўшган. Бу юртда яшовчи одамларнинг багрнкенглиги. соддалиги, сам им пя­ти шу кснгликларидан нусха олган бўлса, ажаб эмас.

Мен туғилган Кўхнашахар кишлоги Кашкадарёнинг куйи окимида жойлашган. Қишлокиинг номи хам бу срда бир вактлар шахар бўлганлигидан далолатдир. Унинг кун- ботар гомон и да маи'хур Занжирсарой калъасининг ха ро­ба лари. Кунчикар томонида эса Абдуллахонга нисбат бсри- ладиган, бирок хал к орасида Бскча деб аталадиган Сардоба бўларди.

Болалигимда қўй бокиб юриб, Занжирсарой харобалари- ппнг гиштларига ка раб. чу кур хаёлга чўмардим. Ғ иштлар орасида г и чангда кол ган меъмор уста нин г бар мок излари

105

Page 106: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

хаёлимии узок утмишга суд раб кетарди. Қумга чўкиб бо- раётган улкап гумбази устига тирмашиб чикиб, олис-олис- ларга термулиб утиришии яхши кўрардим. Ксйинчалик «Кашкадарё хаки кати» газетаси тахри риятида ишлага­нимда «Тупрок остидаги шаҳар» сарлавҳаси остида катта м а колам чоп эти л д и. Шу пайтларда Сардоба в а Занжирсарой хаки да маълумотлар. хал к огзида юрган ривоятларни йига бошладим. Шу аснода «Амир Темур туги л ган жой ёхуд Занжирсарой киссаси», «Сардоба» рома ни ёзилди. Ўша пайтларда ривоятларни йигаётиб. бир кун келиб бирон- бир асаримда ишлатаман, деган ниятим йўк эди. Уларни шунчаки кизикканлигим учун туплагандим. Бирок орадан йиллар утиб, бу маълумотлар «Сардоба» роман ини я рати ш учун зарур хомашёга айланди.

- Инсон умри пн фас/ииргн қиёсласик, сиз қийси фисл- ди ними.трги а.ю.унди гынноор карчннни лозим деб ҳисоб.тйсиз? Умумин, долил икни даҳор, ёш ликии ёз, ўрнш ёш лик диврини куз ёки кексиликни қиш фислиги қиёслид булидими?

- Инсон умри, унинг хаётдаги мақсадлари ха к нда жуда куп ran ири ш мумкин. Бу ха к да жуда куплаб ёзилган. Ас л и да инсон у мри ни фаслларга киёслаб бўлармикан? Фасллар бир-бири билли узвий боглаиган. Фасллар яна кайтарилади, лекин инсон умри оркага кайтмайди.

Инсон табиати кизик я рал ган. Ёзнинг жазирама иссигида кпшни эслаймиз. «Қиш сову к бўлса хам яхши», дейм из. Қиш- нинг кахратон аёзида «ёз тез рок кслсайди», дея энтикамиз.

- «Ёшлар узгариб борол ниш» деган тушунча бор. Албшнша, бу борода нжобий во салбий хулосолор йўқ эмас. Сиз бунго ними дейсиз?

- Ёшлар бизнинг келажагимиз. Биз хохл а й м и зм и - й ў к м и. эстафета ни улар га топширишга мажбурмиз. Ёшларда ши- жоат бор. кексаларда тажриба. Қанийди, шу иккови бирлаш- тирилса... Лекин ёшларнииг таройяси учун биз масьулмиз.

- «Воқт - гонимот» дейишиди. Воқшдон унум ли фой- долонши буйичо уз корошлорингизни, таж рибаларингиз- ни гапириб бсрсиигиз...106

Page 107: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Бунда Gup хитой халкининг мақолини эслашга тўғри кслади. «Врач ни сот и б олиш мумкин, лекин согликни со- тиб олиб бўлмайди. Уйни сотиб олиш мумкин, лекин уй- нинг фай ниш сотиб бўлмайди. Мансабии сотиб олиш мум­кин. лекин обрў-эътиборни сотиб олиб бўлмайди. Соатни сотиб олиш мумкин, лекин вақтни сотиб олиб бўлмайди».

Менинг ишхонамдаги иш столимда «Икки от» ман- зараси бор. Биринчиси елиб, чопиб бораяпти, иккинчи от к а олдинги туёкларини тепага кўтариб. уни тухтатишга харакат килаянти, буларнинг ўртасида кичкина глобус... Китоблар /канон и да тепасида эса гижинглаган от. ўртасида соат ўрнатилган. тугмачани боссангиз отнинг дукур-дуку- ри эшитилади.

Дилимга яқин кишилар хонамга кирса, сўрайман: «Мана булардан фалсафий хулоса чиқариб беринг». Ҳар хил қарашларни тинглайман. Хуллас, кўнглимдаги фик- рни эшитмагач. ўзим изоҳбераман: М ана-биринчи чопиб бораётган от инсон тимсоли. ўртасидаги глобус бу - олам, дунё. Инсон дунёнинг поёнига етиш учун елиб-югуряпти. Лекин иккинчи инсон. яъни доиишманд уни тўхтатишга харакат килаянти: «Куп ховликма. Дунёнинг поёнига етиб боролмайсан ва тепага кара, вактнинг кадрига ет. умрнинг кадри га ет». деётгандек...

Вактни борлигида енгишинг мумкин. йўклигида у сени, албатта, енгади. Якинда бир китобда ўкиб колдим. «Вақтинг борида, у шу кадар қадрсизки, хатто бир чакага олмай- сан, аммо вакт-соатинг нихоясига етиб келгач, у шу кадар кимматбахо бўлиб кетадики, яна бир кун яшаш учун. бутун умр йиқкан бойлигингни беришга шай турасан, шунда вакт сенинг бутун умр йиккан бойлигингни бир чакага олмайди». Накадар доно ran.

- Иисондаги о upop салбий ф а л и а т уш ш г фарлшдиди ҳам памоёп булса, (ёлгоичилик, бею ралик, шухлак, пш- каббурлик а а ҳоказо) буча бартараф зпшб буладама? Ёки қои билап кпрган хнелат жоп билап чнқабимн?

107

Page 108: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Kyuj у яси да кўрганини қилади. Тўғри, баъзан «ў придан ўпри, тўгридан тўғри», дейишади.

Инсон дунёга нима учун келади? Инсон умрининғ маз- муни нимадан иборат? Лев Толстойнинг умрининг охирида ёзган «Иқрорнома» асарини севиб мутолаа қиламан. Чунки унда бу ҳақда батафсил ёзилган.

Айтишади-ку, «Фарзандда бўлмаса ота нишони, демак унда бордур ўзғалар қони». Оилада фарзанд, анникса. ўғил бола отага тақлид қилади.

«Бола бошидан...» ;i,e6 бежиз айтишмаган. Ҳазрат Али­шер Навоий бобомиз айтганларидек,

Arap ггпитии қийпшқ ҳўйса гар меъмор.IO:i()yjpci етса ҳам цийтиқдир деаор.

Бир купи Халифа Маъмун одоб билан сўзлаётган бир боладан «Кимнинг ўглисан?» деб. сўради. Бола «Одобнинг ўғлиман» дсб жавоб берди. Б\ жавобни эшитган Маъмун «Қандай чиройли отанг бор экан», деб унга тахсин ўкиди.

«Тарбия таъсир қиладиған кишилар уч тоифага бўли- нади», деб ёзади Абул Барокот Қодирий. Биринчиси - хануз ок билан корани танимаган бола. Унингтабиати хали ёмон- лик ғубори билан булғанмаган. юраги эса ботил ишлар зул- мати билан қоралаимаган бўлади. Бундай болага иасиҳат тез таъсир килади, бундай болани тўғри йўлға осонлик би­лан ўргатиш мумкин.

Иккинчиси - о қ билан қорани ажратадиған бўлиб колган бола. Улардан баъзилари ўз нафсининг галабаси билан ях­шилик томонга бурила олмай юрган бўлади. У қилаётгаи ишнинг ёмонлигини билади. Нуқсонларини эътироф этади. Бундай одамни тарбиялаш биринчисига нисбатан қийиирок, аммо унга доимий тарбия берилиб. хар хил насихатлар ва танбеҳлар бериб борилса. албатта. яхши йўлга юради.

Учинчиси - оилада ботил ҳаёт ва фосид фикрлар билан ўсиб улғаётган киши. У умр бўйи нохак ишларни хак деб

108

Page 109: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

билиб келган ва т у ига астойдил эътиқод қўйган бўлади. Ёмоилик килса хам уни ўзича яхшилик деб ўйлайди. Бундай кишини тарбия килиш жуда огир. Унингтарбиясига киришиш тирноқ билан қудук қазиш ёки хали қизиб чўққа айланмаган темирпи болгалаш билан баробар.

Домолар яхши ёки ёмон хулкли бўлишни оплата боглайдилар. Уларнииг айтишларича, бузук хотиндан тупг'нан ва разил ота қўлида тарбияланган фарзанддан яхшилик кутит кийин. Чиройли хулк офтобга ўхшайди. Офтоб музни эритгани ёки сув тузни эритиб юборгани каби чиройли хулк хам барча ёмонликларни эритиб юборади.

- Фар tun дли/) камоли - чшдагч упумип, ҳастдагч счо- датпч оч/чрадч. Очладагч пт рбчявчч м уҳчт чч ярапччч- ди қччдчч прчччччга рчоя қчласчз?

- Тартиб-иптизомнинг энг зўр мактаби - оила. Оила хаётининг бош муддао ва максади болалар тарбиясидир. Болалар тарбиясининг бош мактаби эса эру хотин. ота- онанииг ўзаро муносабатидир. Мен и мча. оилавий тарти- ботнинг ташки кўрипиши ўзбошимчалик билан иш тутиш хам. газаб хам. бақирик-чақириқ хам. илтижо хам, яли- ниб-ёлворишлар хам эмас, балки осойишталик. жиддийлик ва ишбилармонлик билан килинган фармойишдан иборат бўлмоғи керак. Бундай фармойиш бериш ҳуқуқи оила-аъ- золарининг ёши улуг вакили сифатида айни ота-онага бе- рилганлиги хусусида на ўзингизда ва на болаларингизда хеч бир шубха қолмаслиги керак. Чунки инсон табиатига болаликда сингдирилган фазилатларгина мустаҳкам ва ишончли бўлади.

Мен оиладаги тарбиявий мухитда юқоридаги принци- нларга амал киламан. Халкимиз бахт-саодатини, Ватанимиз келажагини болаларни тўгри тарбиялашга боглиқ деб била- ман. Рус ёзувчиси Максим Горький таъбири билан айтганда “Боласини суйишни (эркалашни, яхши кўришни) товуқ хам билади. Уларни тарбиялаб ол мок эса кобилият ва кенг ҳаётий билимларни талаб этувчи давлат миқёсидаги букж ишдир”.

109

Page 110: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Оила - табиатнинг ш о\ асарларидан биридир. Оилавий хаётда рўй бериб ту рад и ган майда-чуйда кемтикларии фа кат куч ли мухаббатгина текислаб кетиши мумкин.

Агар кишининг хонадони тотувлик ва қаловат билан тўлмаса. бахтсизлик билан тўлади. Оиласидаги муаммолар- га бефарқ бўлган киши - қиморда ўз хаётини бой берган но- донга ўхшайди. Ота-она фарзанди учун икки холатда тўлик шароит яратиб бериш керак: ўз кучи билан билим олиш ва муста кил фи к рлаш и да.

- Ёзувчи сифатида тир ахи и ургииасиз, иж додларимиз шур.иушиии, уларнииг инсонийлигипи, гўзпл сифатлари- ии қалам из.иига соласиз. Шу ўрииди қаҳра.иоилариигиз ҳаётидан иоритли ливҳалирни кслтириб ўтсангиз...

- Саксон и нч и йиллар эди. Вир дўстимиинг отаси уйга кириб келди. Унинг айтишича. ўғли бир кўзи кўр қизга уйланмокчи экан. «Ту ппа-тузу к. тўрт му часисогқизлар тур- ганда бундай кизнинг ни мае и га қизиқяпти?» - дея тушуна о л май отанинг жигибийрони ч и кард и. Отанинг сўзларидан шу маълум бўлдики, ўзи хам. хоти ни хам ўғлинингбир кўзи кўр қизга у й лай иши га карши. Впрок ўгли икки оёгини бир эти к ка тиқиб олган ича. «Уламан саттор. шундай бошкасига уйланмайман», деб турганмиш. Ота бечора «чикмагаи жон­дан у мид» калбида хеч бўлмаса. дўстининг га пи га кирар. деган умидда менинг олдимга келган экан.

- Жўрангни кўндириб бер. Эл олдида юзимни шувут қилмасин - дерди бечора ота мўлтираб.

Унга ўгли. яъни, дўстим билан гаплашиб беришга ваъда бердим.

Ўртоғимни учратганимда озроккина кайф и хам бор экан.- Огайни. ўзим хам сен билан гаплашмокчи бўлиб юр­

ган ди м. Келганииг яхши бўлди. деди-да. сўрамасам хам нега ўша бир кўзи кўр қизга уйланмокчи эканининг сабаби- ни айта бошлади. Айтишича. у болалигида шахардаги бир қариндошиникига борганида тош отиб ўйнаб тур и б. та сод и- фан бир кизчани ногирон килиб қўяди. Қўрққанидан буни

ПО

Page 111: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

хеч ким га билдирмайди. Орадан йиллар ўтиб буни уиутиб хам юборади. Лекин якинда бу к из унинг машинасига ў тирад и. Ва уша ногирон киз эканлигини билгач. унга уй- лаиишга, уни бахтиёр килиб, айбини ювишга ка pop килади. Бор гаи шу. Гар.чи ота с и га ваъда берган булсам-да, унинг бу олижаноб а хд и да н кайтармаеликка карор килдим...

У айтиб берган вокеадан анчагача таъсирланиб юрдим. Кении эса шу вокеа асос килиб олпнгап «Қоракўз» ном- ли хикоя дунёга келди. Ксйинчалик чоп этил ган хи коя л ар тўпламимга хам «Коракуз» деб ном кўйдим.

- Нош укрлик чи ту кропил ик. Шу икки cyj зим up иди ипсои ҳаёпш ш ш г исл миз.муии, зртиси чи келиж иги ии- моси булиши мумкиими?

- Дуиёда хеч ким ёмон я шашни хохламайди. Эътибор килсак, кўплар фа кат фаровон я шашни уйларканлару. бу хохишнинг. яъни яхши яшаш тушунчасииинг чегараси йўклиги хакида деярли бош котиришмас экан.

Инсон зоти бир нималик бўлса. яна булсам деяверар экан. Катта бонд и кл ар эса катта иста кл арии кслтириб ч и ка рад и.

Ас л и да эса иймоннинг ярми сабр килиш булса. ярми шукр килмокдир.

- Сизбиги си.иимиилик, иисонлиргимч.хрибоилик т уш у- лири туфийли сизии ифсоиичий Хизр бобоги ухшитимии. Чуики ҳир қиибии киш ининг руҳипи кутириб, унги кўлин- гиздан калган ардимни иямиисиз. Бу физилит - Ўткир Ҳошимоч биншкларидиги «М еҳр улаш иш » daiuuudu. Ҳеч ж иҳлингиз ҳим чиқидими, фирзиндлирингизни қаниниқ койигип чиқтлирингиз бўлгинми?

- Отанинг каттиккўллиги ажойиб дори, аччигидан кўра ширини кўп. Мен хаётим давомида бир нарсага амин бўлдимки. ота-оналар томонидан барча инжикликларига кулок солиб. эрка-тантик килиб ўстирилган болалар худбин в а иродасиз кишилар бўлиб сти шадилар.

Мен фарзандларимга хеч қачон арзпмаган айблари учу и катти к жазо бермаганман. Нетаки, бу уларнииг ишонч в а хурматдап махрум бўлиши, демакдир.

111

Page 112: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ортикча каттиккуллик ва хаддан зиёд шафкатсизлик деган тушунча л ар бор. Буларнинг хар иккаласидап хам бирдек кочиш лозим. Фарзандингни кобилияти тортмаган томонга мажбурламаслик керак. Бола узини севгап одамни яхши куради. Уни факат севиб тарбиялаш мумкин.

Букж файласуф Пифагорнинг ушбу сузларини эсланг: «Қабрингиз устида йиглай олишлари учун фарзанднпгиз- нинг кўз ёшини тўкманг».

- Ёш ларимизги у слип сифатида ота-оиаии қадрлаш масаласида иималар дегаи булардиигт?

- Ота-она ни кадрлаш, уларга нисбатан хурмат ва мухаб- б ат-б у м у ка д да с туйгу, барча яхши фазилатларнинг асоси. Букж бобомиз Алишер Навоийнинг ушбу мисраларни эс­ланг:

Байта фидо қ ил г ил апю бош ига,Ж исм ии қил садца сто цошига.

Ота-онангиз билан ка нда й муомалада булса нгиз, бола- лари нгиз хам улгайса сизга шундай муносабатда бўлади. Азалий кўрнамаклик бу ота-она ни кадрламасликдир.

О т а-оиа беҳси) охлади хурсаид.Ф арзаиди бўлолса м уиосиб фарзаид.

Ҳакикий фарзанд хар бир сохада уз отасининг хукмига тобе бўлади.

Кнтобларда баён кил и ниш ича. ота-онанинг фарзандга нисбатан сакс опта хаки бор. Уларнииг кирктаси тириклик вактида ва колган кирктаси ўл ган дан ксйин а мал га оши- рилади.

Тириклик чогида ги киркта хақиинг ўнтаси танга, унтаси тил га. унтаси дилга ва унтаси мол га тааллуклидир.

Танга тааллукли булгап унта ха к ота-онага сидкидилдан хизмат килишдир. Бу шундайки, ота-онага хамма вакт хур-

112

Page 113: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

мат кўзи билан қаралади. «қилма», деб бу юрган ишлари килинмайди. уларнииг маслаҳати ва розилигисиз хеч бир mu га қўл урилмайди. Яна улар сен ўтирган жой да хозир бўлсалар. сен дархол урниигдан туриб кутиб оласан. Улар ўтирган бўЛишса. сен оёқда тик турасан, улар рухсат қилишгандагина ўти раса н. Улар ути ради ган урин га сен ўтирма. Йўлда б ирга кетаётганда уларнииг олдиларига ўтиб олма. Тупроқлй, лойли. сувли ёки умуман хавфли жой кел ганда г и на олдинга утиб олишинг мумкин.

Уларнииг олдида очиқ чехра билан ўтир. Қовогингни солма. хўмрайиб ка рам а. чақиргаиларида эса югуриб бор.

Тил га тааллукли булга и унтаси шундай иборатки. бирин- чи-уларга мулойим муомала кил ва доимо тавозеъда бул, ик- кинчиси-уларга баланд овоз билан гапирма, учинчиси - улар­га куп гапирма ва қўполлик қилма. Тўртинчиси - отлариии айтиб чакирма, бешинчиси - гапираётганларида сузларини бўлма. Олтинчиси - айтганларини рад килма. Еттинчиси - «фалон ишни кил», деб айтсалар сен йўк деб жавоб килма. Саккизипчи - улар кич кириб гапирсалар хам сен паст овозда га пир, тўққизинчиси - гапларига ох-ух деб хитоб килма...

Дилга тааллукли ўн парса шундан иборатки, биринчиси -уларга рахм-шафкат билан кара, иккинчиси - ота-онашта доимо қўлингдан кел га мча яхшилик кил. Учинчиси - се­нинг шодлигинг уларнииг хурсандчилиги билан бўлсин. Тўртинчиси - улар гам тортсалар сен хам кайгур ва улар- нинг дардига мал хам бўлиш йўлини қидир. Бешинчиси - улар ортикча гапирсалар хам ўзингга малол олма. Олтинчиси - улар таибех бсрсалар, хафа бўлиш ўрнига хур- санд бўл. Еттинчиси - уларга қанча яхшилик кўрсатмагин ва ҳақларини адо килмагии, диллари заррача озор тони- шин и ўзинг учун ор деб бил. Саккизинчи - кандай ният- лари бўлса ўша ниятларига етишлари учун харакат кил. Тўккизинчи - улар қанчалик узок умр кўрсалар, шунча- лик кувон. Ўнинчиси - канчалик дардли бўлса. шунчалик кўнглини олишга урин. Фарзандлар ота-онага итоат эти б

113

Page 114: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

хар бир фурсатни уларнииг ризолигисиз ўтказмасликлари лозимдир. Негаки, хадисда айтилишича, отага итоат - Аллоҳга итоат килишдир.

Ҳар бир саодатли ва азиз фарзанд ота-она кайфиятини розилик белгиси билан хан дон килади. ота-она хурсандчи- лигини узи га келади ган яхшиликнинг дебочаси деб билади.

- М азмуили суҳбатингиз учун раҳмат !

114

Page 115: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

С П О Р Т Н И Н Г Ч И П Ф И Д О Й И С И

Спорпишнг чип фчдойиси, педагогика фаплар помзо- ди, Узбекистан Давлат жис.попии тарбия институти до иен т и, огир атлетика буи ича спорт устаси, ПАУЭР лиф т ипг бўйича халқаро тоифадаги ҳакам, Осиё пауэр­лиф т инг федерацияси 1-вице президента Эркин Қодиров билап суҳбат.

Нега спортни севамиз? Нима учун чемпионларни яхши курам из? Спорт мусобакалари чогида ареналарнинг ишки- бозларга тулиб кетишининг боиси нима? Чунки спорт оркали и неон н инг чексиз имкониятлари юз очади, айнан спортда унинг нималарга кодирлиги намоён булади. Спортчи махо- рати, жасорати, аклу заковати, кучи, эпчиллиги-ю тезкорли- ги билан ишкибозларни хайрат кўчасига бошлайди.

Кайси спорт тури ни олманг, барчасининг узи га хос гў- заллиги, таровати борки, бу томошабинга олам-олам завк беради.

Рост-да, футбол дунссида Мессининг финтларига ёки Криштиано Роналдонинг кучли ва аник зарбаларига ошик булмаган мухлис борми?

Ёхуд 2013 йилнинг ёзида Испанияда, я паям аникроги, Барселонада ўтган сув спорти турлари бўйича жахон чемпи­он ати ни олайлик. Баландликдан сувгасакраш мусобакасида спортчилар шу пайтга кадар амалда си нал маган юкса клик­ни забт этишди. Эркаклар 27, аёллар эса 20 метр баландлик­дан су в га сакради.

Йигирма етти метр... Бу айтишгагина осон. Сувга бир оз- гина нотўгри туш ган спортчининг ширин жон и га жиддий озор етиш и аник. Бирок а никл и к ва машаккатпи машклар туфа или спортчилар озорларга эмас, олкишларга лойик кўрилди. Уларнииг сакраш вактида ги жасурлиги, бундан та ш кари ха в ода ба жар га и жозибали ракслари барчани кой ил колди рд и. Савол туги л ад и, уз хаётини хавф ости га кўйиб, шундай мураккаб машкни бажаришга уларни нима маж- бур этяпти? Жавоб и, унда спорт билан шугуллангани учун

115

Page 116: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ғалабага интилиш ҳисси шаклланган. Ватанини севиш, жа- моаси шарафини муносиб химоя килиш упинг хаёт мазму-нига айланган. ................

■«Спорт - саломатлик гарови», «Сот таи да - cot лом ақл».. «Спорт билан шугулланган кишининг. билсанг у ну ми бор ишининг» дея маколларни маржондек тутиб айтамизу. узи- миз хам кайсидир спорт тури билан шугулланамизми? Аслида шугулланишпи неча сшдан бошлаган маькул? Спортда ютуклар сари бош ловчи энг тугри. галабалардан айро килади ган энг эгри йўл кайси?...

Тажриба л и мураббий. педагогика фанлари номзодич Ўзбскистон давлат .жисмоний тарбия институти доценти Эркин Коди ров билан айнан юкоридаги саволлар атрофида сухбатлашдик.

Муштарийларга Эркин Коди ров хакида батафсил рок маълумот берадиган булса к. у огир атлетика буй ича собик Иттифок спорт устаси. 1983 йилда Ўзбск истон чем пион- лиги га эришган. Бирок собик Иттифок да ври да халкаро мусобакаларга чикиш осон эмасди. «Марказ»даги мураббий- лар, асосан, рус. украин ёки белорус миллатли спортчилари- ни халкаро май дон га олиб чикишар. узбек атлетларига ў гай куз билан караш, уларни айириш холати куп учрарди... Аммо бу аламли лахзалар ортда колди. Мустакиллик бизга барча мусобакаларга кенг йул очгани дилларни гурурга гул д и ради.

Бугун Эркин 1<одиров турли вазирлик ва идораларда рахбарлик лавозимларида ишлаб. Ўзбек истон да жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга катта хисса куш ган м у та ха с с и с л а рд а н.

Эркин Қодиров бир неча йил Чирчик Олимпия захира­лари коллежи д и рею ори л а вози ми да ишлаб. таълим му- ассасасига ёш. ишга чан кок ёшларни жало килди. Ўкув- машгулот йигинлари сифати яхшиланди. спортчилар тез- тез мусобакаларда иштирок этиб. уз имкония гларини си- новдан ўтказиб боришди. Дзюдо, огир атлетика, байдарка ва каноэдан эшкак эшиш. бокс, енгил атлетика спорт турла­ри буй ича коллеж ўкувчилари орасидан куплаб чемпиоилар

116

Page 117: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тарбияланди. Ваҳоланки, бу пайтгача коллеж ўқувчилари купгина спорт турлари буй ича республика мусобақаларида ўрта погоналарда боришар, асосан, 7-8 ўринлардан жой олишарди.

Эркин Кдцировдаги ташаббускорлик ташкилотчилик нобили яти га хам қойил кол м а еда и бўлмайди. У 2004 йилда Узбекистон пауэрлифтинг (уч кураш) федерациясини очди. Бу билан жароҳати ёки бош ка сабаблар ту файл и огир ат- летикада спортчилик фаолиятини якунлаган атлетларга яна спорт билан шугулланиш им кон и тугилди. Жойларда пау­эрлифтинг федерациясининг вилоят бўлимлари иш бошлаб. бу спорт туридан яхши натижаларга эришадиган спортчи­лар пай до бўла бошлади. 2004 йил Зарафшонда, 2008 йилда эса Тошкент шахрида пауэрлифтинг бўйича Осиё чемпио- нати ўтказилиб, китъа пол вон лари юртимизда уз кучлари- ни намой и ш этишди.

Дарвоке, эслатиш жоиз, Эркин Қодиров-О сиё пауэрлиф­тинг федерациясининг биринчи вице-президенти, халкаро тоифадаги ҳакам ҳамдир.

Бундан та ш кар и у Узбекистон бодибилдинг федерация­сининг ташкил топ иши да хам жонбозлик кўрсатган спорт фидойиси хисобланади.

Эркин аканинг оиласига хам хавас қилса булади. Унинг тўрт на фар фарзанди бўлиб. оиланинг барча аъзолари спор­тни, китоб ўқишни севишади. Икки кизи олий таълим му- ассасасида, бир дилбанди ўрта умумтаълим мактабида аъло бахоларга ўқимоқда. Угли Сирожиддин эса дзюдо кура- шидан республика биринчилиги совриндори, айни пайтда халкаро мусобакаларга ҳозирлик кўраётир.

- Мутахассис сифатида «Бугунги кунда Ўзбекистонда спортга берилаётган эътибор дунёнинг бош ка хеч бир мам- лакатида йўк» десам асло янглишмаган бўламан, - эъти­роф этди Эркин а ка сухбатимиз дебочасида. - Юртимизда хуку мат томонидан спортчиларнинг халкаро майдонларда эришган муваффакияти муносиб рагбатлаитирилиб бо- рилади. Сўнгги икки Олимпия ўй и и лари га пухта тайёр-

117

Page 118: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

гарлик кўриш бўйича Президент қарорларининг чиққани­ми? By тарихда бўлмаган. Фикримизни батафсил рок исхо­да этадиган бўлсак. Лондон - 2012 Олимииадаси тугаши биланоқ Ўзбекистон терма жамоаларииинг 2016 йил Рио- де-Жанейрода ўтадиган навбатдаги Олимпия ўйинларига ҳозирлик кўриши бўйича аниқ дастур ишлаб чиқилди. Ҳар бир спорт турига хомийлар бириктирилди. Мураббий ва енортчилар билан шартномалар қилиняпти.

Энг асосийси. реснубликамизда жисмоний тарбия ва спортни давлат сиёсати даражасига кўтарилганлиги. соғлом авлодни тарбиялашга устувор аҳамият берилаётгаилиги ту- файли спорт ёшлар орасида соглом турмуш тарзини шак- ллантирувчи. уларни жисмонан ва маънан баркамол этиб тарбияловчи асосий омилга айлаииб бормокда. Узок ва чекка қишлоқларда барпо этилаётган спорт иишоотлари ва маж- муалари минглаб ёшларимизнинг соглом ва кучли бўлиб во­яга етишига хизмат қиляпти. Мамлакатимизда дуиёда тенг- ги йўк уч босқичли узлуксиз тизим жорий қилинди. «Умид ниҳоллари», «Баркамол авлод» ва «Универсиада» бахслари соглом авлод тарбиясининг асосий омилларидан бири бўлиш билан бирга республика ва жахон микёсида юртимиз шара­фини муносиб химоя киладиган профессионал спортчилар- ни вояга етказишда мухим ахамият касб этмокда.

Юқорида тилга олинган кўп босқичли оммавий спорт мусобакаларининг мунтазам ўтказилиши жисмоний тар­бия ва спортни нафакат ўқувчи-ёшларимиз, балки хар хил катламга мансуб аҳолииинг кундалик эхтиёжи ва турмуш тарзига айланишига сабаб бўляпти. Авлодлар саломатлиги- га эришилиб. миллат генофонди саклаб қолинмоқда. Бирок тан олиш лозимки. хали кўпчилик ёшлар, хатто ота-оналар. спортнинг ахамияти, унинг саломатликни мустахкамлаш. соглом турмуш тарзини ташкил қилишда асосий манба эканлигини англасалар-да, ундан мунтазам фойдаланишии одат килишмаган.

118

Page 119: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Эркин и ка, гонт до.иаро лшазуни тилга олдиигиз. Мутахассис сифатида аитинг-чи, спорт дилап шугулла- нииши, учи ҳаёт тарзига айлапширшипи псча сшдан ча қаерда дошлаш керак? Богчадами ёки мактадда?

- Аввало. оиладан бошлаш лозим. Ота-она ўзлари наму- на бул и б фарзандлари и и соглом турмуш тарзига, спортга стакласин. Айн икса, ота-оналар иштирокидаги эрталабки 20-30 дакикалик бадантарбиянинг узи хам ёш болаларда соглом турмуш тарзини шакллаптиришнинг асосий омили хисобланади. Бу йул д а т дастлабки кадамдир. Масалан, ота эрга тонгда ўглини «Тур углим, югу рам из», деб тургизиши лозим. Албатта. ширин у й куда г и боланинг бунга кўникиши осон булмаиди. Бир хафта эринади, уп кун кийналади, бора- бора унинг организм и хам, рухияти хам шунга кун и кади. Ўзи эрга ту ради ган, югу ради ган булади.

Маълумки. жахон да наркомания ва наркотик моддалар билан боглик жи i юя гч и л и к н и н г гаркал иши умумбашарий муаммога айланиб бормокда. Наркомания ва таксикома- ния холлари билан кураш иш тажрибасиминг курсатишича, асосий эътибори и ушбу ходисалар окибатларини барта­раф эти ш дан (реабилитация, даволашдан) хам куп рок. ёшларни жисмоний тарбия в а спорт билан шугулланишга жало килиш лозим. Чунки спорт билан шугулланган бола га л аба га интилувчан булади. натижасини яхшилаш учун буш вактини машгулотга йуналтиради. Энг асосийси, у галаба сари иитилиб, калбида ватанпарварлик шакллаиади. Бундай бола ёмон фикрлай олмайди, б и ров га ёмонлик кила олмайди. Ёмоиларга кўшилмасл и к, хар хил окимлар таъси- ри га тушиб кол масли кда узини бош кара олади.

Албатта, мактаб, ўрта махсус касб-хунар таълим муасса- салари, олий укув юртларида жисмоний тарбия соатларини кўпайтириш, мактабларда да редан та ш кар и вактларда фао- лият юритувчи спорт сскнияларини кенг та рз да я рати л mu l i ­

ra имкониятлар я рати ш, оммавий спорт тадбирлари ни мун­тазам pa B i n нда ўтказиш оркали биз кўзланган максадларга эршииш им из мумкин.

119

Page 120: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Афсуски, баъзи таълим муассасаларида спорт анжомла- ри «келган комиссиянинг кўриши» учун доимий равишда жавонда туради, ўкувчиларга бсрилмайди. Ёки баъзи жис­моний тарбия ўкитувчиларининг кўр-кўрона тарзда даре ўтиши натижасида спорт ўкувчилар саломатлигига фойда эмас, зарар келтирган холатлар хам учрайди. Булар жиддий муаммолар бўлиб, кечиктирмасдан ечимини топиш зарур.

- Менимча, ҳозир бар чада вакт пшги и и г и кузапшли- ётгапдек. У ш ипи қилсаигт , буиисига улгурмайст, буии- сига вақт топсаигиз, бошқиси қолиб кетади. Ш уииигучуй ҳам баъзилар спорт билаи шугуллаимаяптимикаи?

- Ахир, соглом бўлишдан хам мухим рок иш, саломат- ликдан хам ортикрок бахт борми и неон га?! Сизни бирор ка- саллик ёки чарчок безовта килса, қўлингиз ишга борадими? Шунин г учун «Спортга вактетмаяпти», деган фикр нотугри. Соглом турмуш тарзининг ўзи нима эканлигини, ичиш, чс- кишнинг зарарлилигини, уларнинг ёмон окибатларга олиб кел иш ини ёшларнииг калбига сингдириш керак.

Биров б и ров га вактни белгилаб беролмайди. Ҳар ким ўз вактини белгилайди. Ҳар купи овкатланишга вакт топамиз- ку. Шу тар и ка спортга хам вакт топса бўлади.

Атрофга назар та ш л аса нгиз, кимдир эрга тонгда, ким- дир ишдан ксйин кечки пайт спорт билан машгуллигини кўрасиз. Инсон узок умр кўришни, соглом булишни истаса. унинг дили уйғок бўлса. хар хил бахоналарга ўрин колмайди.

- Сизииигча, спортчииииг голиб ёки совриидор булиш формуласи қаидаи?

- Ҳар бир спортчи ва мураббийнинг энг олий максади - Олимпия ўйинларида иштирок этиш ва голиб чикишдир.

Устоз ўз мамлакати шаънини химоя киладиган, давлати шаънини дунёга танитадигаи спортчиларни тайёрлаши ке­рак. Ундаги минг, юз нафар шогирд орасидан продали, кам- тарин, ўз устида мустакил ишлайдиган, ўзини, ўзгаларни хурмат киладиган. энг асосийси, спортчи кун тартибига амал киладиган шогирдгина яхши натижаларга эришади.

120

Page 121: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Спортчи куп тартиби эса жуда катъии. У шугуллапади. дам олади. буш вактида киюб ўкийди...

Меи га бу вокеани Олимпиада и и бсвосита Лондон дан кучатган бир мутахассис айтиб берган ди. Унинг айтиши­ча. спортчилар Лондон га етиб боргаинииг биринчи купи спорт чилар шахарчасидаги дам олиш хопалари туда таксим- ланмаган эди. Мезбонлар шунда муаммо тезда ечилишини. хозирча 0 ,-тзий хоиаларда дам олиб туршини айтиб. узр су­ра шад и. Дна шунда эркии кураш буй ича терма жамоампз аь ’.оси Артур Таймазов. «Хижолат бул май гл ар. хечкиси йўк. Мен коридорда хам дам олиб кегавераман», дейди вазминлик билан. Спортчилар шахарчасида бул га и бош ка давлат терма жамоа аъзолари эса мезбонлардан «люкс» хона сураб. норози охангда шовкин кугаришади Я кунда нима бўлди? Кам гарлик ва бос и клик, таъбир жоиз булса. багри кенглик кил ган икки карра Олимпиада чем пион и Артур Таймазов Олимпия ол­ти н медаллари соннни у ч та га етказди. шовкин кўтариб. уз и га шохона шароит талаб кил ган хорижлик спортчи эса хеч нарса­га эришолмади. Демак. бизнинг юрт спортчиларииинг маъна- вияти юкса к. Мамлакатимизда спорит ривожлаитириш. ва- танпарвар, хур фикрли ёшлар тарой яси йул и да ги ишлар тугри йул га куй ил ган.

- РеспуГпикимиздаги олимпш/ захиралари коллеж ла- ри фаолиншига ҳам қисқача баҳо берсаигиз...

- Бугун хар бир вилоятда олимпия захиралари колле­жи фаолият курсагмокда. Катта спортга захира спортчи- лари тайёрлаб берадиган ушбу таълим муассасаларида ўкувчилар сони 600 нафарга туширилиб, овкатлар килока- лорияси оширилди. Терма жамоаларимизга муносиб ўрин- босарлар стказиб беришда Республика олимпия захиралари коллежи. Чирчик ва Самарканддаги коллежларнинг наТи- жалари яхши.

Му рабби й л ари м из селекция ишларини кучайтириш ла­ри, чекка-чекка туманларда бул и б. иктидорли ёшларни из- лаб топишлари керак.

Юртбош и м изн и н г «Биз хеч ким да и кам эмасмиз, кам бўлмаймиз хам» деган даъватларига муносиб. шу юрт обрў-

121

Page 122: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

сига хисса кў шад и га и кучли спортчилар тайёрлашга хар биримиз масьулм из.

Эркин Қодиров - хакикий спорт фидойиси. Миллат шаъ­нини улуглайдиган спорт усталари. терма жамоаларимиз учун муносиб ўринбосарлар етиштиришга уз хиссасини қўшган ва кўшаётган мутахассислардан.

- Спорт оркали бизни бутун дунё таиимокда, бундан ташкари баркамол. соглом авлодлар шаклланиб. миллат ге­нофонди саклаб колиняпги. Президентимиз илгари сураёт- ган, бугун ва келажакни ўйлаб килинаётган бу ислохотларни барчамиз теран англашимиз ва унга ўз амалий ишимиз би­лан ёндашмогимиз лозим .-дейди куюнчак мутахассис.

122

Page 123: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М Е Ҳ Н А Т С Е В А Р ВА СП О РТСЕВА1» Й Ў Л Ч И В О Й AKA

У ота ишонч пи и оқ:ки)и. Бугун учтпг фарзандлари ҳам отага муносиб булншга нпт нляпт и. Инсон учун бупдап ортнқ бахт борми?! Айнан шу эмисми мукаммал бахт дел излагаплар им из?

Бугунги қаҳрамопимиз Иўлчибои аки Раҳимжоиои ота иш опчини оқлаб, комил фарзандлар тарбияластгап за- мопдошларнмиздап.

Кипдаи қилиб яхш и инсон булиш мумкин? Фарзанд тарбиясида нималарга зътибор бериш зарур?

У билан суҳбат жараёнида юқоридаги саволларга ж а­воб оласиз.

Маълумот ўрнида шуми айтиш мумкиики. Йўлчибой Раҳимжоиов қарийб 20 йил Тошкент вилояти Бўстонлик ту- манидаги «Алгоритм» болалар оромгохида рахбарлик килди. Йўлчибой а ка ёшлигида спортнинг енгил атлетика ва футбол, эркин кураш волейбол хам да баскетбол турлари билан жиддий шугуллангани, мактаб жамоаси сафида куплаб мусобакаларда иштирок этгани учуй хаётини спортсиз тасаввур қилолмасди. “Алгоритм” за води да касаба уюшма қўмитаси райе и бўлиб ишлаганида хам, шу номдаги оромгохга рахбарлик кил га нда хам спорт унинг диккат эътиборида турди. Иклим и хушхаво Чимён тоглари багрида жойлашган «Алгоритм» оромгохини оддий маскандан спорт-согломлаштириш оромгохига айлан- тиришининг сабаби хам унинг спортсеварлиги эди.

У оромгохда тартиб-интизомни биринчи ўринга кўйиб. буни ходимлар ва дам олувчилар он гига сингдирди. Иш юзасидан неча марта оромгохга борган бўлсам. хар ка дам да рўпарамдан чиққан ўғил-қизнинг қўли кўксида берган са- ломини эшитдим: «Ассалому-алайкум!»

Айн икса, 1992 йилдан то 2009 йилгача болалар ором­гохида хорд и к ч и кар ган пойтахтимиздаги 22 ва 23-сонли Мехрибонлик уйи тарбияланувчнларининг қувомчи катта савобдан да рак эмасми?!

123

Page 124: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ходимлар! 1иг ўз вазифасини сидкидилдан бажариши натижасида дам олувчининг уйга қайтиш фурсати етганда «Кетмайман. кстгим келмаяити» дея кўзига ёш олганини кўрдим. Сабабки, бу маскаида бола ҳақиқий меҳрии кўрди. Ота-онасидек мехрибон одамлар унга қўшилиб ракета ту т - ди, қўшик куйлади. Қўшикўргатди. раке ўргатди. Ўзи корейс бўлса-да. ўзбек раксларини биздан-да ортикрок севадиган Лариса Ким деган балетмейстр хам Иўлчибой аканинг каш- фиётларидан саналади. Ry аёл хориж мамлакатларида ўтган кўплаб cam,ати (|)сстивалларида ўзбек куйларига раке ту т - ди. Зебигардоилари ўзига ярашиб. барчани махдиё килди. Бугун хам «Раке» дастасида юзлаб кизалоклар (уларнииг аксарияти рус миллатига мансуб) Лариса опадай ўзбек раке санъати сирларини ўрганишмоқда. Биз юқорида тилган ол­ган Йўлчибой ака «Раке» дастасининг аеосчиси. айтиш жоиз бўлса. \ар томонлама қўллаб-кувватлаб турувчи (|)идойи хо­мийси хамдир.

Йўлчибой аканингташаббуси билан «Алгоритм» оромго­хида сўнгги ўн 6eiu йилда «Пахтакор - 79» хотира турнири ташкил этилди. Дастлаб республикамиз фахрийлар жамоа- лари катнашган бўлса, тез орада мусобака халкаро турнир макомини олди. Неча марта гувохи бўлган бўлсам. Йўлчибой ака бошчилигидаги ишчи гуруҳининг ахиллиги ва ижо- дий изланувчаплиги мени лол этарди. Ҳар йили мазкур са- нага астойдил хозирлик кўрилар. мусобаканинг ташкилий жихатлари, сценарийси бир-бирига ўхшамасди. Ҳар йили шонли футболчилар хотирасига бағишланиб янги кўшик яратиларди. Театрлаштири л ган томоша намойиш от ил и б, кўз ўнгингизда тарих гавдаланади. Нш авлод вакиллари мархум футболчиларимиз хақида тушунчага эга бўлишади. уларни танийди. Юртнинг севимли фарзандлари хотирланади...

2011 йилдан бошлаб Йўлчибой Рахимжонов Узбекистон касаба уюшмалари Федерациясининг «Қуёшли» бола­лар оромгохига рахбарлик киляпти ва шонли жамоамиз «Пахтакор»иииг хотирасига багишланган ажойиб турнир энди ушбу дам олиш масканида ташкил этиляпти.

124

Page 125: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

... Оромгоҳ ховлисига киришингиз билан тартиб билан экилган. дуркуи ривожлапаётган кўчатларга кўзингиз ту- шади. Турфа гуллар чаман бўлиб очилган. Ҳамма ёк озода. дам олувчи ўғил-кизлар хам турли юмушлар билан банд. Кимдир стол тенниси ўйнаётган бўлса, бошкаси волейбол майдончасида. Сухбатлашиш айвончасида интеллектуал ўйин кизигап...

Иўлчибой ака оромгох ходимларига кўрсатмалар бе- рар. хар бир юмушнипг бажарилишини эътибордан чстда колдирмасди.

Ҳа, маблағи йўклиғи туфайли фаолияти тў.хтаб колғаи «Кусшли» оромгохи Узбекистон касаба уюшмалари Феде­рацияси тасарруфига олиниб, бу ерда катта бунёдкорлик ишлари амалга оширилди. Бугун бу ерда барча-барчасн янгича киёфада.

- Йўлчибой ака билан сухбатимиз хам айнан «Куёшли» оромгохи хусусида бошланди.

- Иулчибой ака, сўпгги aiu.iapda «Қуёшли» болалар оромгоҳи раҳоари сифатида фаолият юрншипспз. 2012 в а 20/3 йилги ёзги согломлаштпршн мавсумларн ҳақнда мухтасар гапириб бсрсиигиз...

- Биласиз, оромгохимизда республика микёсидаги фан Олимпиадалари ва «Билимлар беллашувлари» танловлари голиблари хордик чикаришади. Барча вилоятларимиздан жамланган иктидорли ўгил-кизларга олимлар. турли олий ўқув юртларимизнинг профессор ўкитувчилари семинар- лар. машғулотлар ўтиши аньанага айланган. 12 кундан бешта навбатда болаларжонларимиз дам олиш билан бирга турли тарбирларнинг бсвосита иштирокчиси ва гувохига айланишди. Масалан, Узбек футболининг 100 йиллиги ва шонли «Пахтакор-79» хотирасига багишланган футбол тур- нирлари хакикий спорт байрамига айланиб кстди.

2013 йилги футбол турнири 14 ёшгача бўлган ўсмирлар хамда фахрийлар жамоалари ўртасида ўтди.

Шунингдек, икки йилдан буёк споргимиз афсонаси. во­лейбол бўйича икки карра Олимпиада че.мпиони. оромгохи-

125

Page 126: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

мизга кадрдои бўлиб кол гаи хурма гл и Вера Дуюнова хоти- расига бағишлаб, волейбол турнирлари утказиляигики, бу мусобакалар оркали ёшлар калбида спор гни, миллатии севши туйгуларини кучайтириш, спорт юлдузлариммз хогирасини абадийлаштириш кўзда тутилган. Қолаверса. барча епорг тад- бирлари «Касаба уюшмалари болаларга» акцияси доирасида ташкил этиляпти. Бундам ташкари. «Қ\ёшли»да Ўзбекистон касаба уюшмалари Фсдераниясининг катор тадбирлари. ишчи-мехнаткашлар ургасидаги спорт мусобакаларининг утастгани бизга янада масъулият юклайди.

- Сиз куп йиллар «Алгоритм» зиводиди кисаСш ушшми Kj’Mumttcuрииси оўлио шиладиигиз. Сизпипгчи, кисаоиқум қииОий физилитлирга зги оўлиш и керик?

- Касаба уюшма қўмитаси раиси доимо «Мен ходимлар учуй нима килдим?» деган саволни узига узи бериб тури- ши керак. Касабақўм бўлиб ишлаганимда ижтимоий химоя, хукукий масалаларда кунлаб мурожаатлар буларди. Жамоа шартномаси бандларининг бажарилиши юзасидан иш бе- рувчи билаи тез-тез музокара олиб борардим ва хар бир банднинг бажарилишига зришардик. Касабакўм халк. жа­моа сайлаган одам. Ш унингучун у рахбардан чўчимаслиги керак...

- О та-о пи уз фарзипдипи ком ил иисои к ил но тироия- лим оқчи оўлси, 1* зпг бирипчи шинштди нимилирги зъти- оор қиритпиш лозим?

-О га м Зохидака, жуда мехнатсевар киши бўлган. Онам Рашида она жуда илмли. зукко асл бўлиб, дунёкараши кен- глиги, уткир зехни сухбатидан билиниб турарди. Ота-она- миз бизни китобни, укишии севишга ўргатди.

Буш вактимда китоб мутолаа килардим. спорт билан шу- гуллаиардим. Уй-рузгор юмушларини бажарардим. Отам хар бир ишни узи бажариб кўрсатгаии учуй дангасалик килишга урин колмасди.

Баъзи ота-оиалар фарзандини аяб, уни юмушларга ара- лаштирмайди. Аммо улар уиутмасинки. мехиат курмаган боланииг улгайиб. ота-онасиии аяйдигаи мехрибои фар-

126

Page 127: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

замд бўлишмга кафолат Пўқ. Меҳнат бу нима? Китоб ўкиш хам мехнат, овқат тамсрлаш, спорт билаи маги гул булиш.. олий ўқув юртига кирши... буларнинг барчаси мехиат та- лаб килади. Мехматсиз ютук бўлмайди. Отам қирк йил темирйўлда. онам эса заводда ишлашгам. Ҳам мехиат килишган. хам биз фарзандларини тарбиялаб. ўкитиб. олий маълумот олИшимизга замни яратишгаи.

- Бир суҳоипшмтди сиортга бў.чгап қизиқиишигиз ту- файли сигил атлетика, футбол, аолейбол, баскетбол спорт турлари бўйича аавал мактаб, сўигра институт mep.ua жамоаси сафида мамлакат .ииқёсибаги мусобақаларда фаол қатиашгашшгизпи айтиб бергаибиигт. Ҳозир ҳам «Қуёшли» фахрийлар футбол жамоаси сифиОи Ташкент шаҳар биринчилигида катншиаст. Фаришбларингт ора- сида ҳа.и спорт соҳасипи танлаганлар борми? Қисқача ои- лангт ҳақиба гапириб берсангт...

- Тўрг нафар фарзандим бор. Тупгичим Да врой Тошкемт Да в лат унивсрси гстинииг иқтисодиёт (факультет магистра­тура боскичини имтиёзли диплом билан тугатди. Давроннинг устозлари у ёзган рефератни АҚШнинг Майами штатига юборишибди. Қизим Наргиза Узбекистон Миллим универси­тет и да иктисод йўпали шида тахеил ол мокла. Кич и к ўглим Дониёр бокс билаи жиддий шугулланди. Тошкент шахар би­ринчилигида муваффакия гли иштирок этди. У машгулотлар билан б ирга укишни хам сусаитирмади. Математика фани- даи Олимпиадаларда фаол иштирок этди. 2011 йил да Дониёр Тошкентдаги Сингапур менежментни ривожлантириш ин- ститутига уз бил им и билаи кириб, барчамизни хушнуд этди. У хозир учинчи бос кич талабаси.

Кичик кизим Насиба айни иайтда I-Республика тибби- ёт коллеж и да укияити. Рус тили, и игл из тили, математика фанларини яхши кўради. Тикувчиликка. китоб ўкишга, шеъриятга к из и кади.

Рафикам Нигера Раҳимжонова муҳандис. Собик «Алгори­тм» заводила бирга и шла га нм из. Спорт ха к и да ги саволиигиз- га келсак. оиламизнинг хеч бир аъзоси сиортга бефарк эмас...

127

Page 128: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Ф иршпдларипгизга писоапиш қш тпиққулмист ?- Умумаи, ота қаттиққўл бўлиши лозим. У болаларини

қеч қачон иазоратдан қолдирмаслик керак. Бола - ниҳол. Эътиборсиз қолса, кийшиқ ўсади. Тўгри ўсган дарахтга эса хамма хавас қилади.

Ҳар қанча ишингиз кўп бўлмасин. болага вақт ажратиш керак. Фарзандларим кимлар билан бирга? Ўртоқлари ким- лар? Хабар оламиз. Ёшликдан китоб ўқиган кам бўлмайди. Болаларим бўш вақти бўлса. китоб ўқийди, имтихонларга ҳозирлик кўришади.

Ҳозир баъзилар «Мен кўп пул топяn.май. Демак, фарзап- димни яхши тарбиялаш қийин эмас» деб ўйлайди. Рост, дав- латингиз куплиги учуй болангизни яхши таъминлай оласиз. Аммо бола пулнинг, мехнатнинг кадри га стмаса. фа кат со­ву ришни билса, ундан ка и дай ком ил и неон ни кута оласиз?

Ишдалигимда болаларим қўнгироқ қилиб хол-ахвол сўраб туришади. By яхши. Асосийси. тартиб-интизом.

- Соглом турмуш пмрзи - сизш ш гча нима?- Соглом турмуш тарзи - бу тозалик деган и. Эрталаб

ювиниш, тоза кийиииш, покиза таомларни истсъмол қилиш. уй-жойларингизнинг озодалиги, буларнинг бар­часи соглом турмуш тарзи га к и рад и. Баъзиларнинг уйига кириб бўлмайди. Қачон караманг. ивирсиб ётади. Бун дай ҳолатларни хазм қила олмайман. Гап бойликда эмас. Асосийси - хонадонимиз тоза ва файзли бўлиши керак.

Иккинчиси - виждоннинг тозалиги. Ёшликда ким кан- дайлигини билмаганмиз. Ҳаёт ўзи белгилаб, кўрсатиб қўяркан. Ёшим элликдан ошиб, эиди-энди инсонларнинг фарқига боряпман. Бошингизга ташвиш тушеа, кимнинг дўст ёки душман эканини аиглаб оларкансиз.

Энг ёмон одам - хасадгуйдир. У хатто ўз ота-онасига хам. бошқаларга хам дўст бўлолмайди. Фарзандларим га «Ёнингдаги дўстинг, қўшнинг, қариндошинг чин инсонлар бўлсин», дея такрор-такрор уқтираман.

- Эру хопиш урпм еидаги тотуалик кўпроқ иималарга боглиқ?

128

Page 129: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

-О илада қачон жанжал бўлади? Қачонки. рўзғорда егиш- мовчилик бўлса. фарзапдлар тарбиясиз бўлиб, ўзаро тор­ги uica. ота би ри ни и г. она бош каси и и и г си и и и олса ва хакозо. Умуман, жаижалсиз уйнинг ўзи йўк бўлса керак. Масалан. турмуш ўртогим аразлаб, кетиб кол гам вактлари хам бўлган. Аммо биринчидан. севги, иккинчидан ўзаро хурмат туфай- ли бу каби кийинчиликлар ортда колди. Ҳар бир ота-она фарзанди рўзгорининг тинч бўлишини хохлайди. Аммо бу- нингучуп гюйдевор мустахкам бўлиши керак. Пойдеворки, оила пойдсвори, ошли пойдевор. Мен турмушни армияга, харбий хизматга ўхшатаман. Қийинчилик кўрмаган акеар кочншга харакат килганидек, машаккат чекмаган ёшлар- нинг турмуши эрта бузилади...

- Витин м еҳри би.тп ишимоқ - )нг алий оихт, <)с- гин ҳикмит бор. Умумин, фирмшдлирпчиг витиппирвир булииш учуп нимилирги гынибор tupyp?

- Ватан - бу ота-боболаримиз ётган замин. Ватанни севм ок-онлайн севмок дегани. Силами севм ок-уйни, ота- онани. фарзандларни севмокдир. Ватанини севмаслик эса бировиииг уйнда ижарада тургандек гап. Фарзандимизга шундай тарбиялайликки. у оиласини севсин. Оиласини яхши кўрса, махалласини хам ардоклайди. Туғилиб ўсган кишлоги. яшаётган тумани. вилояти ва рсспубликаси шаъ- нига бефарк бўлмайди, уларни шарафлайди...

- С издан кун нарсани урганса булади. Узипгиз ҳим кимлиргидир ҳааис қилгинмисиз?

- Ота-онамга, уларнинг ахиллиги, гўзал фазилатларига хавасим келарди. Дўстларимдаи, яхши инсонлардан, фи- дойи ишчиларимдан хали хам ўрганаман.

- Ҳиётди қиндии орзуларипгиз бўлгип ми уларнинг қийсилирига зришдингиз?

- Орзуларим хали хам кўп. Тўйлар килиш, неваралар кўриш, фарзандлар камолини кўриш... Қизим фарзанд- ли бўлиб, мени бобо бўлиш бахтига хам муяссар этди. Хурсандман. Яратгамга шукр!

129

Page 130: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Слортда катта ютукларга зришмоқчи эдим. Ўкиш би­лан бўлдим. Ота-онам беморланди. Спорт ва ўкишдан би- рини танлашга тўгри келди. Мен илм олишни танладим. Аммо спорт севимли машгулотим, хамрохим бўлиб колди. Турли снартакиадаларда иштирок этаман. «Куёшли». собик «Алгоритм» фахрийлар футбол жамоасининг кирк нафар- дан ошик аъзоси бор. Жамоамиз - республикадаги знг сши катта командалардан. Ёши элликдан ошганлар-ку. куп. Шуниигдек. олтмишдан. стмишдан ошган уйипчиларимиз хам кам эмас. Қишин-ёзии хафтада икки кун туп тепамиз. Жамоамиз Тошксит шахар чсмииопатида юкори ўринлар учун курашувчи жамоалар сирасига киради...

- Барча у ила га и орзуларипгизги )ршшшг. Мазмунли суҳбатиигиз учуп раҳмат!

P.S.: Эшироф лиш и жопзкп Йўлчибоп Раҳимжошт cm иол од п и тараиялаш ишида фидокорлик памупала- punu кўрсапшстгаии учун «Узбекистан Рсспубликаси мустақиллигига 1 пил» на «Узбекистон Рсспубликаси мус тақиллигига 20 пил» зедалик ншионаси билан тақ- дирлапган. Шуниигдек, «Болаларни дам олдириш на согломлаштириш бўиичарсснублиқамувофиқлаштируичи гуруҳи» томонидан бир печи бор «Энг яхш и оромгоҳ бошлиги» номинациясида голиб деб тонилгин.

130

Page 131: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Н УРЛИ М А Н З И Л Л А Р С А РИ Й Ў Л

Юргбошимиз Ислом Каримов улииинг «Узбекистон XXI аср бўсагасида» номли асарида шундай ёзган эди: «Мубо- лагасиз айтиш мумкинки, бизнинг келажагимиз, мамлакати- миз келажаги ўрнимизга ким келишига ёки бошқачароқ айт- ганда, кандай кадрлар тайсрлашимизга боғлик».

Ёки буюк маърифатпарвар Абдулла Авлоний ўзининг «Туркий гулистон ёхуд ахлок» асарида шундай сзади: «... Алҳосил, тарбия бизлар учун с ҳ а с т - ё мамот, ё наж от- ё халокат. ё сао д ат-ё фалокат масаласидир». Дсмак. миллат келажаги, мамлакат равнақи ёшлар камолига, уларга бери- лаётган таълим-тарбия ишларига бсвосита дахлдор.

Шундай экан, табаррук устозлар, уларнинг заҳматли мсхнатлари доимо юксак эътирофларга, хурмат, эхтиром ва эъзозга л ой и к кўрилгаи.

Биз бугун Косой туманида яшаб. ўзининг фидойилиги. чуқур билими билан халк таълими соҳасига катта хисса қўшган Жўрақул Шамсиев хақида сўз юритамиз. Юзлаб. минглаб шогирдлари давлатимиз. жамиятимиз ривожига муносиб хисса қўшаётган мураббийнинг хаёт йўли ж>да бой ва кенг, баён қилар бўлсак. китоб билан тсиг...

Жўрақул Шамсиев 1942 йилнинг ёзида Косой тумани марказидаги I-сонли мактабни аьло бахолар билан тамом- лади. Бу иайтда Иккинчи жахон уруши давом этар, 16 ёшли қахрамоиимиз фронтга бориб. ватандошлари катори душ- манга карши жангга қирмоқчи бўлди. Бирок ўспириннинг ёши етмагани учун уни фронтга олишмади. аксинча, уни машакқатливамасъулиятликасбларданбири-ўкитувчиликка таклиф килишди. Шу тарика Жўракул Шамсиев то 1945 йил- гача ўзи ўкиган 1-сонли хамда Майманок қишлоғидаги ўрта мактабда ўгил-кизларга сабок бера бошлади. Айнан 1945 йилда Самарканд давлат университетининг филология фа- культетига ўқишга кирди. 1950 йилда олий ўқув юртини тамомлаб. то 1955 йил га қадар Косой туманидаги бир неча

131

Page 132: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

мактабларла раҳбарлик ла возим лари да ишлади. Бу даврда мактабларни таъмирлаш. ўқитувчилар жамоаси и и ташаб- бускорлик руҳида тарбиялаш, ўқувчилар ва ота-оиалар би­лан ишлашни яхши йўлга қўйиш каби мухим жихатларга алохида эътибор қаратди.

1955 - 1962 йилларда эса туман халк таълими бўлимиии бошқарди. Бош кару в жарасиида бил им масканлари бунёд этиш, уларнинг моддий-техника базасини мустахкамлаш. таълим-тарбия жараёнини такомиллаштиришни устувор вазифа деб билди в а бу пўлда самарали мехиат қилди.

У касрда и шла мае и н, ўзининг юксак раҳбарлик еалохия- ти. ходимларга меҳрибонлиги билан жамоанинг хурматипи қозонарди.

Жўрақул Шамсиев хаки да шогирди, узок йиллар туман мактабларида, халқтаълим бўлимида услубчи бўлиб и шлага н. кўп йиллар Косой туман хокими ўринбосари, туман хотин- кизлар қўмитаси раиси бўлиб фаолият юритган, ҳозирги кун- да Қарши давлат университет га карашли 2-сонли ахборот- ресурс марказига рахбарлик қилаётган Рохила Ҳалимова шун­дай хотирлайди:

-У зим Косой га Тожикистоидан келин бўлиб туш ran май. Янги жой, янги одамлар... 1974 йилда туман марказидаги 9-ўрта мактабга ишга кирди м. Бу ерда калби очи к, мехрибои. доимо ҳалоллик ва маърифатпарварлик байрогини баланд тут га н Жўрақул домла Шамсиев мен га оталарча гамхўрлик кўрсатди. Кўп йиллар туман халк таълими бўл им и да, турли мактаблар ва бош ка давлат идораларида рахбарлик лавози- мида ишлаган кишининг шунчалик кам гарин эканлигидан. одамийлиги осмондек юксаклигидан хайратга тушар.шм. Ходимларга бўлган ширин, мехрга тўла муомаласи туфай- ли бу и неон га отам га суя н га н дек суянардим. Салобатли, обрўси баланд рахбар бўлсалар-да, у кишини асло ба­ланд гапирганини, бакир-чакир кил га ни ни кўрмаганман. Эътироф этиш жоизки, багри кенг. илмпарвар отанинг фар- зандлари хам билимли. зукко бўлиб ўсишди. Жўракул до-

132

Page 133: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

млаиимгтурмуш ўртоги Шозода ая хам ниҳоятда камтарин, «оилам, болаларим» дейдигаи муштипар асл эди. Улар тўрт ўғил ва олти қизми тарбиялаб, вояга етказишди. Бу оплата яқиилигим, қолавсрса, устозимиииг бир неча фарзандини мактабда ўқитганим учун яхши биламан. Болаларининг ҳаммалари ота-она измидан чиқмайдиган аклли фарзанд­лар бўлиб камолта етди. Ҳурматниит, тарбияиинг кучли- лигидап бу оилада ота-онанинт сўзи қонундек ахамиятга эта эди. Ўн фарзанднинг барчаси надари ва волидаси маъқул топтан инсон билан ўз ҳаётларини боглашди, хеч бири ота- она раъйита карши бормади ва хеч иккиланмай айтишим мумкип. ўгил-қизларнииг барчаси хастда ўз бахтини. сао- датини топтан, оилаеи, фарзапдлари билан тотув турмуш кечираётган замондошларимиздир.

Бир воқеа хеч ёдимдан чиқмайди. Собик шўролар дав- ри. Мен Жўрақул домланинг кизи Гулпорахоннинг синф раҳбариман. Уқувчиларни пахта йигим-теримига хашарта олиб бориш тараддудида эдик. Жўрақул ака мактабда ди­ректор, мен оддий ўқитувчиман. Шундай куиларнинг бири- да устоз кизи Гулнорага: «Қизим, ойинг бетоб. Сен пахтага бормайеан. Уйга бор», - дебди.

- Иўқ. синф рахбаримиз рухеат бермайдилар. - дебди Гулнорахон.

Коридорда келаётсам. устоз рўпарамдан чиқиб колди ва бошларини сарак-еарак қилиб, деди:

- Сизга койил, Рохилахон. Қизим Гулнорага мендан хам кўп ўз таъсирингизни ўтказибсиз.

Устознинг гапидан саросимага тушдим. Рости, чўчиброк сўрадим:

- Нима килибман, устоз. Гулнора бирор нарса дедими?- Ойинг касал, пахтага бормай кўя кол, десам, еиздан

чўчиб «Йўқ» деди.-Кечиринг, устоз, менингбу гапдан хабарим йўк. Ҳозир

Гулнорани топиб. унта жавоб бераман, - дедим хижолат тортиб.

133

Page 134: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Рохилахон, фарзандимнинг сизга ўхшаб масъулиятни чу кур ҳис қилганидан жуда хурсандман. Қўяверинг, пахта­га бораверсин. Боламга тўгри тарбия берибсиз, - деганди ўшанда устозим мулойимлик билан.

У киши нисбатан киска умр кўрдилар. 61 сшида вафот этди. Бу иайтда турмуш ўртоғим Москвада даволанасгган- ди. Мен спида эдим. Устозимиииг ўлими ҳақидаги хабар мени карахт қилиб қўйди. Анча вактгача ўзимга келолма- дим. Ушбу вокеатаъсирида мен учун жонажон бўлиб колган 9-ўрта умумтаълим мактабида ортик ишлай олмадим.

Жўрақул домла ва Шозода аянинг барча фарзандла- ри турли олий ўқув юртларида ўқишди. Жумладан, катта кизи Сайёра Шамсисва кўп йиллар рус тили ва адабиёти ўқитувчиси бўлиб ишлади. хозир нафақада. Замирахон эса кимс-биология фанидан даре бериб, у хам нафақага чиқди. Озодахон Шамсиева эса устозимиз каби ўзбек филологияси бўйича стук мутахассис бўлиб етишди. Отасидек Самарканд давлат универсигетида гахеил олди. Бугунги кунда туман- даги 5-ўрта мактабда директор лавозимида фаолият юритяп- ти. 1200 нафар ўқувчи ўкийдиган таълим даргохи рус тилига ихтисослашган бўлиб, бу ерда рус тилидан ташкари, инглиз тили, кимё, география, жисмоний тарбия фанлари бўйича ма- лакали ўқитувчилар фаолият юритишмоқда. Ишнинг тўгри йўлга қўйилгани. чет тилларини ўргатишдаги тажрибалар туфайли фарзандини ушбу мактабда ўкишини истайди- ган ота-оналар кўпаймоқда. 2013 - 2014 ўкув йили бошида оз эмас. бешта биринчи синф ўз багрига ўқувчилар кабхл килгани хам сўзимиипг исботидир.

Усторзнинг яна бир кизи Гулноза Карши мухандислик иктисодиёт институтини тугатди. Гулнора эса хисобчилик касбини танлади. Зумрадхон машаккатли к а с б - шифокор- ликни танлаб, жаррохлик сохаси илмини пухта ўзлаштирди. Устознинг ўгиллари Гайратжон, Нурматжон, Шерматжон ва Шухратжон Шамсиев хам ота ўгитини юксак кадрлаган. давлат ва жамият равнаки. халк манфаатлари йўлида фи- доийлик курсатадиган зиёли инсонлар бўлиб етишишди.

134

Page 135: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Жўракул домла ха к и да хар камча га пирсам хам ot. Келинг, азиз устозим га багишлаб ёзган шеъримни сизга ўкиб берай:

Сизда бардош, саховат. чсксиз мехр бор эди, Худбинларни қўрсамгиз, думе сизга тор эди.Не ишга кўл урсангиз. Аллох мададкор эди. Согиииб эслайман. сизни устозлар!

Истардингиз халол яшаб. эркин нафас олишни.Асло ёктирмас эдингиз дилга гашлик солинжи,Хеч биримиз истамасдик сиздан айро қолишии. Согиииб эслайман. сизни устозлар!

Кагта-ғо кичикка бирдай. гўё тенгдош эдингиз, Дўстларга елкадош хамда сирдош эдингиз,Мехрда мисоли бир куёш эдингиз,Согиииб эслайман, сизни устозлар!

Олдинда режалар хали куп эди,Содик шогирдлардан куигил тук эди,Ҳассос калбингизда гу^.ор йўк эди.Согиииб эслайман, сизни устозлар!

Мехр етакласа мени сиз томон,Дийдорлашиш учун топардим им кон,Чсксиз мехрингизни хис этиб хамом,Согиииб эслайман. сизни устозлар!

Рухингиз кўлласин бизларни доим.Кабрингиз нурларга тулсин плохим.Жаниатдан жой берсин сизга Аллохим.Согиииб эслайман, сизни устозлар!

Дархакикат, азиз инсонларнинг пок хотираси, улар то­монидан килинпан эзгу амаллар хеч качон унутилмайди. Жўракул Шамсиев хакида Косом туман болалар ва ўсмирлар

135

Page 136: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

спорт мактаби дирсктори Ту раку л Абдулхай ров шундай хо­тирлайди:

- 1974 йилда Узбекистон давлат жисмоний тарбия ин­с т и т у т ни ту га гиб. Косой туманидаги 9-урта умумтаълим мактабида иш бошлади м. Мактаб рахбари Жўрақул ака уз мехнагссварлиги. касбга садокати билан барчата урна к эди. У кишига эргашиб, биз ёш укигувчилар хам мак- табдан кетгимиз кед май ишлардик. Кунинг натижасида ўкувчиларимиз спортда. ил му фа и да ютукларга эришишар- ди. Устоз нафакага чикиш учун хужжатларини тайёрлади-ю, карилик гаштини суриш насиб этмади. 61 ёшида ёруг олам билан видолашди. Бирок устозимизнинг барча гўзал фази- латлари фарзапдлари. набиралари камолида куринади. хо­тираси эл-юрт ёдида, шогирдлари калбида мангу яшайди!

- Д а д а м и и н гэ рта то и г га ч а конспект ёзиб чиқкан кун лари жуда куп булга и, - дея эслайди кизи Озода она Шамсиева. - Касбини бенихоя севарди. Бизга хам «Китобни ссвииглар. барча нарсага шу китоб оркали эришаеиз». дейишни ка и да килмасди. «Камтарин булинглар, озига каноат килинглар. халол еб-ичииглар, халк га ми билан я ша игл ар», дея м ас л а хат берарди. Узи хам шунга а мал киларди. Мен ёнида ўтириб. иншоларни текшириш чогида укиб. хам рохли к килардим. «Қизим. бунга кара, мана бу икки иншонинг мазмуни бир хил. ўкувчи шеригига кўчиртирган. Эрга га бориб, айтаман, бу холатда ўкувчи яхши ўзлаштира олмайди», дсрди кую- ниб. Омам из Шозода ая хам турмуш уртогини тушунган, фарзапдлари га га.мхур киши бўлган. Да дам ишда булга ни да бизни онам назорат киларди. Шу боне, дадамнинг уйидан кўнгли тук булиб, педагоглик фаол и яти ни гул а конли олиб бортам, деб ўйлайман... Куп китоб ўкирдилар. Битта кат га романни бир кечада укиб тугатардилар... На фа кат узбек, рус адабиёти ни хам севиб мутолаа килардилар. Газалларни, мумтоз м усика ни яхши кўрарди.

Даре ўтганида асар кахрамонларини шундай тасвирлаб берарди к и, ўқувчи бу кахрамоилар билан таъсирлапиб, бир­га йиглаб, бирга куларди. - ўз хотираларини сўзлаб берар

136

Page 137: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

экан Озода она Жўрақул аканинг қўлёзмалари, конспект ва тахлил дафтарларини мехр билан силаб қўйиб. деди: «Булар мен учун азиз ва кадрдои хотиралардир».

... Қўлимда Жўрақул Шамсиевнииг «9-ўрта мактаб ўқитувчилари дарсларини тахлил килиш дафтари». Дафтар- да даре жараёнларини бевосита кузатган устоз ўз фикр- ларини ёзган, ўкитувчилар йўл қўйилган камчиликлар- ra тўхталиб, дарснинг ижобий томонларини таъкидлаб ўтган. Ва албатта. ўз тавсия ва кўрсатмаларини берган. Масалан. дафтарда 23 декабр 1976 йил санасида X «Б» синф ўқувчилари учун Тамара Вольф томонидан ўтилган рус тили дарси хакида шундай хулосалар бор:

«...Синфда 33 нафар ўқуачн диктант езди. Текишршида «5» даҳо олганлар йўқ. «-/» баҳо - 7 ўқувчи, «3» ба.хо - 19 ўқуачи. «2» д а ҳ о - 7ўқунчи.

Ўзлаштириш 77 фоизни ташкил этди. Ўцитуачи дик- танпти қоидага мувофиқ ўтказди. Диктант тексти- ни аввало ифодали ўқид эшиштирди, қийин сўзларни ёзиб кўрсатди. Кении диктант текстиии «диктовка» қилди.

Маслаҳатлар: 1.Уқувчиларнинг рус тили фаиидаи би- лимлари дастур талабиеа жавоб бермаиди. Синфдаги 33 нафар ўқувчидан 7 нафари «2» баҳога диктант ёзгани бу- нинг исботидир.

2.Улгурмандиган қолоқ ўқувчилар билан дарсдан кеиин ёзмадан консультация ўтказиб туриш керак.

3.Ўқувчилариинг ёзма иушқ малакаларини ошириш учун тизимли иш олиб бориш лозим...»

Албатта, ўз бой тажрибасидан келиб чиққан холда. Жўрақул Шамсиев кўплаб ёш педагогларга устозлик килди. уларнинг ўз уст и да ўқиб-изланиши, шогирдлари билан қўшимча и шла ши га эришди, касрда ишламасин, ўша ерда соглом му хит я раз а олди.

Бугун анъана давом этяпти. Ота ишини фарзандлар, не­варалар давом эттирмокда. Эътиборли томон и, «Болалар­ни дам олдириш ва согломлаштириш бўйича республика мувофиклаштирувчи гурухи» томонидан 2013 йил ёзги мав-

137

Page 138: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

су ми да болаларни дам олдириш ва согломлаштиришга қўшгаи ҳиссаси ва фаол иштироки учун «Муборакнефтгаз» унитар шўъба корхонаси бошлиги Шермат Шамсиевнииг «Энг масъу- лиятли ташкилотчи» номинацияси бўйича Диплом билан так- дирлангани хам сўзимиз исботи...

Хулоса урнида, миллат дарди, унинг ташвишлари билан яшаган Жўрақул домла Шамсиевнииг куюнчаклиги бошка ўқитувчиларимизда қам бўлишини ихтиёр этди к ва у ки­шининг қуйидаги сўзларини яна бир бор келтиришни ло­зим топ дик: «Меи нимагаки эришгаи бужам, китоб орқа.т эришОим. Сin ҳам китобни севинр. У сит и нурли маит.члар сари элшади».

138

Page 139: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ж О К И Р ПОЛ ВО Н Ҳ И К М А Т Л А Р И

Қашкадарё... Бўлиииб-бўлиниб, ўртасидаги куру к л иклар кашкаси мисол кўриниб, тошдан-тошга урилиб, бурилиб ва сурилиб, кирғокларии ўпириб. ок булутдай кўпириб, чўллар томон ошикиб, сокин, аммо шошикиб. хаёт берар ерларга, кувонч берар элларга...

Во\а 11 и 11 г хар би р ту ма и и. наинки ту ма н и, бал кики шлоғи ўзининг такрорланмас томонлари, урф-одатларига эга. Ҳар бир шахар ва кишлокнингўз кахрамонлари, машхур инсои- лари борки. улар билан юраклар фахрга, ифтихорга тўлади.

Кашкадарёнинг иссик чўлларида улкан мехиат чўкки- ларипи забтэтаётган матонатли нефт ва газчилар. осмонўпар пах га хирмонлари кўтараётгаи уста дехконлар. мазали гўшт ва сут махсулотлари етиштириб бераётган чорвадо- ру чўпоилар, тоғларда минг хил гиёх ила сирли сухбатлар куриб. тошлар устида охудек юриб. зилол чашмалардан тўйгунча ичиб. шаркирок сойлардан кўркмасдан кечиб, бир чиройига ўн чирой кўшилган, таърифига достонлар ўкилган бетимсол гўзаллар, елкаси ер кўрмаган Алпомишкелбат пахлавонлар. Ватам орини елкасига олган мард ўғлонлар, са- ховатли ватанти инсонлар-буларнингбари чексиз ва бепоёи Кашкадарёнинг оддийгина чизгиси, юрт олдидаги кўзгуси, сифати-ю сийрати, Аллох берган белгиси...

Бу вохада шундай инсонлар. пок хопадонлар. сохиби ий- монлар борки, уларни тараннум килгинг. намуна билгинг, бошкаларга-да етказгииг келаверади.

Ана шундай замондошларимиздан бири Жобир полвон Яздонов, 2012 йилнинг кеч кузагида. саналарнинг знг сара- сида. яъники, безагида, кутлуг Ийди Курбон байрами кез- ларида Жобир хожи бўлди. Исломнинг фарзларидан, карз- ларидан бири и бажариб келди.

Зиёратин Аллох ўзи кабул килсин, нурли кунлар барча- мизга насиб бўлсин.

Тўккиз авлод шажараси полвон унинг, шу боисдан, гу- рури тог, осмон унинг.

139

Page 140: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Отасини Яздоп алп дер, бобоси Мухе и н баходир, кураш туш га н. улок чопган, абжир булишган беназир.

«Жобир» сузи маъносига кура жабр курсатувчи. аммо бизнинг Жобир полвон элга мехр курсатувчи.

Болаликдан. мактабдаёк куч л и, тез кор, энчил булди. бир неча спорттуридан махоратли ўсмир булди.

Ху то й ч им, куркам йигитга ха вас и кслар хамманинг. ютуқлари манзур булиб, ишончи ортар омманинг...

Дархакикат, Жобир полвон ёшлик йиллариданок епор- тнингбир неча турлари га кизикди. Футбол, волейбол, енгил атлетиканинг ядро иргитиш. баландликка сакраш турлари бўйича мактаб терма жамоаси сафида турли мусобакаларда иштирок этди. Иктидори туфайли Карши тумани терма жа­моаси сафига кабул килиниб. мактаб ўкувчилари спартаки- адаларида зафар кучди.

- 1949 йилнинг Навруз кечасида Сурхондарёнинг Шўрчи туманида ту» илган булсам-да. 1956 йилда оиламиз Нишон туман и га кўчиб келишди. - дея хикоя килади Жобир пол­вон. - Биз беш ака-ука бир-биримиз билаи курашиб кат­та булга нм из. Бир йилда 30-40 талаб туй кураш булар. улар биз учун махорат мактаби вазифасини утаб берарди. Отам из Яздон полвон саводхон киши булга ни учун кураш- да халоллик. поклик. плохият борлигиии куп тушуитирар- ди. Кураш бизда яшаб турган да влаги мизга. зам и ни мизга. муборак Ислом дин и га хурмат туйгуларини шакллантирди.

Авлодимиздан Қудрат полвон. Ҳаким полвон. Бури пол­вон. хамкишлоқларим Махмадиёр. Махмараим полвон. Нишон жамоа хўжалигидан Амир полвон. Араб полвон сингари кураш усталари билан белбогдош булганман...

- Полной оуич, сиз ҳақиигизди гоп кстгапОо, роқиош ш тез фурсотдо ўргшшдигип но у т и қорши усул куллиб, голооопи уз томоииго огдирио кетодигип моҳир курошчи булгой, Осйшиоди. ҚошқаОорёлик кўп курошчилар сизпи ўзигоустоз, деб билишоди...

- Қарши педагогика институтини (хозир» и Карши Давлат унивсрсигети) тугатиб, шу ерда, Жисмоний мадани-

140

Page 141: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ят факультет и да ишда колди м. Бу масканда ўн йил га яқин (|)урсат мураббийлик қилиб, жуда куилаб полвонларга даре, машгулот ўтганмаи. Собиқ Иттифоқ спорт устаси Қорёгди полвон Гўхтасв. Бахтиер Муродов, Қашкадарёнииг донгдор нолвонлари Холиёр Қодиров, Рўзиқул Махмудов, Эшим Тошниёзов. укаларим Махмуд Яздонов, Ҳасан Мухеинов... бу шогирдларим билан фахрланаман. Биз жуда кўп давра- ларда ёнма-ён. елкадош бўлганмиз.

Албатта, хар бир курашчининг ўзига хос усуллари б>'- лади. Меи ракибни кузатиб ёки унга карши майдонга чикиб. унинг имкониятларини тезда тахлил килар ва ўрганар эдим. Шогирдларим хам менинг кўрсатмаларим аеосида харакат килишарди.

Туркманистондаги бир кураш хеч ёдимдан чикмайди. Қашқадарёдан катта жамоа булиб борганмиз. Миришкорлик Ёмгпр полвон, косонлик Абдурахмон, Сайфулла полвон. Чироқчидаи Тилов полвон. Абдурахмон полвон. Саиднабихон Жалолов Туркманистоннинг Сардоба деган кишлогида тўй- ладик. Марказий Осиёнинг барча республикаларидан пол- вонлар йигилган. Кураш хам шунга яраша бўларди. Полвон- ларнинг шиддатидан гўё заминтитрарди. Халк гузал олишлар кўрди, йикитганлар шаънига мўл-кўл олқишлар бўлди.

Мезбонлардан Ражабкули полвон олди бош товоқни. Отаси туркман, онаси рус бўлган, юз килодан анча огир тош босадиган давангирга тенг келадиган ракиб топил- маётганди. Унинг довругини, курашиш усулларини шо- гирдим Сулаймон полвон айтиб берганди. Уни осонликча йикитиб бўлмасди. Бу полвонга карши ўзимни хам рухан. хам жисмонан тайёрладим. Усулларига карши усулларни машқ килдим. Чунки. Ражабқулининг бош товоқни олиши хеч кимни ажаблантирмай кўйганди.

Хуллас, қўнгиротларнинг «тўккиз» товоги эълон килин- ди. хўкиз. кўчкор, серка, бўхча, хуллас, тўккиз хил солим қўйилди. Зотман, дегани уюлди. Мени қўйилган зотлар қизиқтирмас. елкаси ер кўрмаётган Ражабкулини йикитиш. ориятимизни мудофаа килиш ўй-хаёлимни банд этганди.

141

Page 142: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шу боне, бош товок учун да врага чикканимда билакларим, оёқларим янада қувватлангандек. рухим бўлакча ишопчга тўлгандек бўлди. Шу иштиёқтанамга арслопдек куч берди. Ва биринчи қўлдаёқтезлигим эвазига уни ҳалол йиқитдим. Узбекистондан борган мухлисларнинг олкишини эшитга- нимдагина вазиятни англадим. Мен Сардобада Ватаним шаънини муносиб ҳимоя қила олганимни, туркман алпи- ни мухлислари кўз у т гида ерга босганимни идрок этдим. Полвон учун бундан ортиқроқ бахт бўлмаса керак.

- Сиз самбо кураш и бўйача ҳам кўплаб м у со б ақ ал ар б а қапшашбипгиз...

-Самбоиинг вазани Россия булгани учун собик Иттмфок чемпионати гўё жахон чемпионатига менгзаларди. Россия. Белорус. Украина. Қозогистон. Грузия. Молдавия полвон- лари билан гиламга чикканимизда. бахслар жуда муро- сасиз ўтарди. Ёдимда, Узбекистон терма жамоаси сафи­да Молдовада ўтган мамлакат биринчилигида иштирок этгандим. Гираспол шахрида кечган баҳсларда Жаббор Мақмарасулов (Эрали лолвоннинг отаси, «Жаббор хайвон» лақаби билан танилган машхур курашчимиз) олтин. Чори Бобониёзов, Маҳмараим Эшмуродов ва мен бронза медали- га эришгандик хамда терма жамоамиз Россия ва мезбонлар­дан кеиин фахрли учинчи ўринни қўлга киритганди.

- ДаараларОа баковуллик қилгап наг изба жпраигдор овозпигиз, сермазмун иутқиигиз билан бутуи давранн ссҳрлаб қуясиз. Баковулликнинг сира нимада?

-Э н г аввало, халоллик. Фирдавсийнинг «Шохномаси»да ипдалло деган сўз ишлатилади. «Индалло» - тарозининг икки палласини тенг тутиш демакдир. Яъни, баковул уз пол вон и га ён босмаслиги. куче из курашчига кучли пол- вонни рўбарў этмаслиги. даврадаги тинчликни баркарор ушлаши ва яхши ният билан йиллар давомида йигинган туй сохибининг кураш мусобақасини ёдда коларли килиб ўтказиб бери ш и лозим. Бу айтиш гаги на осон. Лели да, бако­вуллик учун хам Худо берган иктидор зарур...

142

Page 143: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Ф ирит длариигт на пабираларингыз ҳим курашга меҳр қуиишди. Бу a n n u m тиъсириигизми?

- Саволингизга жавоб беришдан олди и курашнинг фал- са(|)аси. унинг нималиги хакида уз тасаввурларимни баён 'лмоқчи эдим. Кураш - узбек хал кин и нг неча-неча асрлар- дан буён хаётииинг аж рал мае бўлагига айлапиб кол га и кадриятдир. Кураш да и л охи я г бор. унда узбеки и нг ори. г у рур и бор.

Эьтибор килсангиз, хар йили Англ и яда. Франция да кураш бўйича Ислом Каримов халкаро турнирлари уз ғолиблариии аниклайди. Нега Ислом Каримов турипри? Чунки курашнинг жахон га ёй ил ишида Прези денти м изн и н г жуда кап а ва бекиёс хиссаси бор.

Юртбошимизиинг бир ran и бор. «Спорт - фарзанд- лари мизнинг характерини тоблайди, калбида уз хал к и, юрти билаи билан фахрланиш туйгуларини шаклланти- ради». Курашнинг бутуи дунёга чикиши. спорт билан шутуллапаётган ёшларимизнинг мамлакат довругини етги иклимга таратаётгани ёки мусобакалар чогида инглиз, француз ёхуд испан хакамининг «чала», «ёнбош», «халол» деб соф у збек тилида бахслар! i и бош кари ш и - бу кайси миллатдош и мизнинг юрагини тулкинлантирмайди?!

«Чала», «Ёнбош» сузи бу гун заминда.Янграмокда, ка л ода кувонч дан титраш!1Нодланай, «Ҳалол» деб йикитганингда,Чунки кураш - узбек, узбек - бу - Кураш!

Нега юртимизда : порт ни ривожлантириш га кенг эъти­бор берилаётгаии сабаби асл и да хам шу эмасми?! Чунки спорт (|)арзапдларимизни тўгри йўлга бошлайди, улар­нинг калбида мехр. мухаббатнй шакллантиради. Зеро, Юргбошимиз айтганидек, «Ватаига бўлган мехру мухаббат хар кандай муаммони ечишга, хар кандай ёвуз кучни еи- гишга кодир!»

143

Page 144: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Энди саволингизга келсам. полвонлик унинг коп и да бўлмаса. хар кандай курашссвар хам полвон булиб кега ол­майди. Спортнииг машаккаглари олдида ожизлик килади. Угилларим Бобир. Хабиб. Собир барчаси курашга мехр кўйишди. Болаликдан тўйкурашларда ор талашди. Худога шукр, споргга ошно булиб. злда кам бўлишмади. Халол лукма уларни тўгри йўлга бошлади.

Яратгапга минг шукрлар булсинки. набираларим Яздон. Алижон ва Ризобск ота-бобоси анъанасини давом эттириб. буш вактини спорт залларида ўтказмокда.

Ёдимда, болалигимизда отамиз хар купи эрга тонгда бизга новвот мой ичирарди. Бу билан кун бўйи ўзимизни тетик хис килардик. Гўё отамизнинг мехри кун буйи куч бериб турарди.

Шу ўринда яна бир хаётий хулосамни айтиб ўтмокчиман. Ота-оналаримиз «Яхши одамнинг боласи яхши булади», деган тасаввурда болаларини назоратсиз колдирмасин. Хар кадамда боласини нима иш билан машгуллигини. унинг укишлари-ю кизикишларини текшириб турмаган ота-она каттик адашади. Чунки тарбия жуда-жуда нозик масала.

Фирдавсийнинг «Шохнома»сини ўкир эканман, ундаги биргина суз. яъни, «Индалло» сузи бутуи хастимии уз изми- га солди. Бутуи хаётим «иморати» шу суз асосида курилди. Гарози палласини тенгтутиб. иш кўришии ургандим.

- Силшигча, ота-она қипОаи оўлиши зарур?-Фарзапдларимнингонаси Муборакхожиона Хусайнова

билан уч угил. уч кизни вояга етказдик. Болаларимизнинг хаммасини мехнатсеварликка. халол еб-ичишга ўргатдик. Хозир Бобир Мудофаа! а кўмаклашувчи «Ватаннарвар» ташкилотининг Кашкадарё вилоят кенгашида, Собир эса Нишон туман кенгашида ишламокда. Хабиб хам техник ва амалий спорт турлари бўйича мураббий. Болаларим ишдан бўш вактларида чорва билан шугулланади.

Чунки ота-боболаримиз чорванинг ортидан рўзгор те- братишган.

144

Page 145: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Фарзандлар тарбиясида, ай никса, кпзларни катта хаёт га тайёрлашда онанинг урнн катта.

Ш онра-Андижоп автомобил макгабида ўкитувчи булиб ишласа, Ммлуфар aKynicp-гиисколог. Нодира кизимиз эса Нишон туманидаги академик лицеида кимё-биология фани муаллимаси.

Худога шукр. кизларимнинг учаласи хам куёвларим би­лан тотув турмуш кечирмокда.

Ота-она фарзандларини уйлаптиргач ёки турмушга бергач. уз вазифасини бажарган хисобланмайди. Улар то фарзапдлари оёкка туриб, рўзгорларини йўлга куйиб ол- гунича болаларига кўлдан келганича ёрдам бериб. хаётий маслахатлари билан кумаклашиб туришларн зарур.

Жобир полвон билап сухбагимиз кизигаидан кизиди. бугун га тарих уланди. юз йиллик гаплар эслапди...

— Бобомизни Мулла Мухсин. дсйишарди, - хотирлади Жобир хожи. - У киши куп илмли киши булгап эканлар. Шу боисдан. угли Яздонни. яъни. отамни саводли килиш учун Бухородан одам чакириб, уйида мактаб ташкил килибди. «Ариза ёки хат ёзишига тугри келса. болам кийпалиб юр- масии». дея шундай килибди у. Оилаеи билан кўчиб кел- гаи домла куни-кушниларнинг фарзандларига хам сабок берган экан. Яхшигина саводли булган домланинг аёли эса кишлогимиздаги кизларни хат-саводини чикарибди...

Жобир хожи кайси шахарга саёхатга борса. у ердан ти- жорат максадида нарса олиб кайтмайди. Имкои топса. ахли донишлар китобини кидиради. «Олган китобларимдан куп нарсаларни урганаман. (фарзандларим укиб, нимадир оли­ши ни истай май», дейди у.

Дархакикат. Жобир хожининг хаёти хикматларга гула.Масалан. Кукдалада, фахрий полвон Холиёр Қодировнинг

тўйкурашида мезбонлар курашпи бошлашдан олдин Жобир полвоннинг елкасига тун ёпди ва унга даврани бошкаришни таклиф этншди. Бу хам юксак кадр. Ҳалоллик бахоси. кура- шимиз устунларидан булган полвонга булган эътибор.

145

Page 146: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

...Жобир полвон Чирокчида ўтган йирик мусобакада. Жўра хожи Тўйчиев хотира турнирида дзюдо бўйича Олимпия ўйинлари совриндори Ришод Собировнинг ел­касига тун ёпди. Бунда хам хикмат куп. Чунки стадионни тўлдириб турган минглаб ёшлар калбида ушбу хаяжонли лахзаларда Ришодга нисбатан хавас, сиортга булган кизиқиш туйгулари ортганлиги аник. Бу хам спортнииг, курашнинг тарбиявий ахамияти. унинг накадар буюк куч эканига ишора...

Зеро. Жобир полвоннинг айтгани, курашии севган ки- шидан ёмон одам чикмайди. у ориятли булади. Ватан учун ок ниятли булади...

Э нг катта бонлик

Жобир полвоннинг угли Бобир Яздонов шундай хикоя килади:

- Гуллаб-яшнаётган давлатимизга куз тсгмасин. Прсзи- дентимиз жахон майдонида тараккиёт сари дадил одим- лаётган озод ва обод диёрнинг лоно Иулбошчиси. тинч ва осойишта хаётимиз асосчисидир. Мамлакатдаги тинчлик энг катта бойлигимиздир.

Тинчлик борки. орзу бор. тинчлик борки, эртанги кунга ишонч бор. умид бор.

Нотинчлик бор жойда орзу ва умидлар ўрнини хавотир эгаллайди. Она хавотирда, отанинг тинчи йўк. фарзандлар ташвиш ва хадикда булади. Оддийгина ховлимизни олай- лик. Атрофини мустахкам этмасак, бу ховлига мол-хол хам кираверади, ёмон хам кадам кўяди. Ёмон-гап-сузлар хам кириб келади. Демак. юрт тинчлигининг асло бахоси йўк. Ш унингучун бу тинчликнинг кадрига етмогимиз керак.

Бир купи эрта тонгда чегара кўшинларида хизмат кила- ётган ўзглим Яздонбек кўнгирок килиб колди ва онасипи сўради.

Гўшакни онасига берсам. углнм онажонини таваллуд купи билан кутлади:

146

Page 147: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- 0 11 ажо! I .ту г и л г а и кунингиз билан табриклайман. Бах- тимизга доимо cor бўлинг, узок умр кўринг.

- Раҳмат, болажоним! Эсингдан чиқармаганингни қа- ра-я. Қандайсан, яхши дам олдиигми,болам!

- Рахмат. онажон! Бугун постда эдим, дуоларингиз би­лам. навбатчилик яхши ўтди.

- Менинг тинч ва осойишта ухлашим учун тунлари ух- ламасдан Ватан сархадларини қўриқлаётган мардўғлимдан айланай. Жонинг сог бўлсин, болам.

Углимнинг онасининг кўзларидан дув-д\ в ёш тўкиларди...

147

Page 148: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

СЛО ДАТЛИ С А И Ъ А Т С А Й Ё РА Л А РИ

Яккабогтумаиидан етишиб чиккаи Исоқовлар сулоласи- ии кўпчилик билади. Саиъаткорлар сулоласи. Албатта, бу­гунги кун тингловчилари ойнаи жахон оркали қўшиқлари тез-тез янграб турган хушовоз хонандалар Алижон Исоқов, Вохиджон Исоқов, шуниигдек. Мақсудбек Жабборовни яхши бнлитади.

Xyiu. Исоковлар сулоласи хакида яна мималарни била- сиз?

Ҳаваскор санъаткор ва профессионал ижрочи ургасидаги тафовутни кандай йўкотиш мумкин? Вир вақтлар қатор кўрик- танловларда муваффакия гли иштирок этган Исоқовлар оила- вий дастаси хозир хам фаолият юритяптими?

Шу каби саволлар атрофида ширали овоз сохиби, айни вактда Яккабог туманидаги «Нихол» болалар оромгохига рахбарлик килаётган Абдураззоқ Исоқов билан сухбатлашдик.

- Бобомиз Исоқхон бува эшонлардаи бўлиб. эски ўзбек алифбосида савод чикарган, - деди сухбатдошимиз юзидан фахр уфуриб. - У киши Навоий, Фузулий, Ахмад Яссавий, Махтумқули асарларини шундай кироат билан. таъсир- чан укиркапки. эшитганлар овозига сехрлаииб. йиглаб утиришаркан. Отам Жаббор аканинг хам яхшигина ово- зи бор бўлса-да. ўзи математик бўлган. Онамиз рахматли Муаззам момо хам качон караманг. қўшиқларни хиргойи килиб юрарди. Амакиларим Тўйчи ва Акмал Исоков эса куй басталаб, кўшиқ яратадиган чин санъатееварлар бўлган.

Амаким Тўйчи ака қамишдан май ясаб, «Чўли ироқ»ни чалганда сомеълар қўзғалмай тинглашаркан. У киши яна тасвирий санъатга хам кизикар, чизган суратлари хаки- кий раесомникидан кам бу'лмасди. Оддий қишлок бола­си бўлгани учун амаким саиъат олийгоҳида ўкий олмади. Инстутитута борганида хам «Сиз санъат сохасида хеч ка- ерда ўкимаган экансиз» дея ортга кайтаришган. Акмал амаким эса харбий хизмат пайтида элимизга яхши таниш «Мухаммад гармон» билан харбий дастада бирга фаолият

148

Page 149: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

юритган экан. Абдулла Ори нов шеъри билан айтиладиган «Сен бахорни соғинмадин гм и?» ашуласининг мусикасини айнан Акмал акам сзганини ва кушикнинг биринчи ижро- чиси булгапиии куичилик билмаса керак.

- Лхир бу қуш пқ баҳор лшдҳинсиги ашкпшб к а т а н ­ку. У пнт ярапниш и шар их и, умуман онлавий даспшнннг пнннкнл пю пш нн ҳақида башафснлроқ сўзлаб берсангт, - қ т нқиб сўранман Абдурапоқ акадан.

- Хўп. хаммасини бир бош дан гапириб бераман. Собик Иттифок пайтида ишчи-мехнаткашларнинг «Ирригатор» маданият сарой и да мус и ка рахбари, су и г бадиий рахбар, ундан ксйин бошлик булиб ишладим. 1987 йилда Наманган вилоятида онлавий ансамбллар ўртасида кўрик-танлов ути б, унда бизнинг «Қалдиргоч» ансамблимиз голиб булди. Шуи дан ксйин биз хар хил мехнат жамоалари, ором гохларда дам олаётган угил-кизлар. хуллас, турли ташкилотлар учун концерт дастуримизни на мой и ш эта бошлади к. Айнан 1987 йилда бизнинг оиламиз хакида «Саодатли санъат сайёра ла­ри» фильм-коп церти сурагга олинди. Ушанда у кам Алижон 14-15 ёшли ўспирин эди.

1998 йилда «Оила йили» муносабати билан онлавий да- сталарнинг павбатдаги га и лови ўтадиган булди. Кури к 14- 15 март кун лари га белгиланган булиб. катнашчиларнинг Навруз тантапаларида хам иштирок этиш и белгиланган эди. Биз «Сен бахорни согинмадингми?» кушигини тай- ёрлаб боргандик. Бошловчи эълон килди: «Сен бахорни согинмадингми?» кўшиги. Абдулла Ори нов шеч.ри. Акмал Исоков мусикаси, ижро этади Абдураззок Исоков»... Мен яккахон булиб куйладим. укаларим кўшилиб туришди. Кўшикни куйлаб булгач. тадбир ташкилотчиларидан бири олдимга келиб. «Нега бировиииг кушигини куйлайсиз? Ахир бу куш икни Икромжон Буронов яратган-ку». деб колди. Виз эса ашулани ил к ижрочиси амаким из Акмал Исоков булгани ни айтдик.

- Сизларни эрта га Узбекистон бастакорлар уюшмаси- да кута май. Вазиятни ўша ерда ой д и нл а шти ра м из? - деди

149

Page 150: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ҳалиги муси кашу пос. Эрта с и га бастакорлар уюшмасига бордик. Бизни карши олган муси кашу нос республика ради- осига кўнгироқ килиб, таи ишида и «Ген бахорни согинма­дингми?» кушигипинг муаллифлари хакида сўради ва «Абдулла Ори пов шеъри, халк куй и», деган жавоб ни олди. Ниманидир исботламокчи булга и мус и каш у нос бизни Ик­ромжон Буронов билан юзлаштириб, ижро этган кўшиги- нинг тарих и хакида гапириб беришини сўради. «Бу ку­ши кии мен га кашкадарёлик Акмалжон деган киши совга килганди», деди И к ром ака бунга жавобан. Шу тарика биз 25 йил деган да акам яратган кўшиқни кайтаришга, уни куй- лашга муваффак бўлдик...

Асл и да Акмал акам кўнгли бўш инсон бўлиб, ёзиб. тайёрлаб кўйган кўпгина кўшикларини бировларга бериб юборгаии шундай.

Кайси бир йили Навруз байрами учун атайин хозирлагаи кўшиғимизнидастурниигёрдамчирсжиссёри кашкадарёлик бошка бир хо панда га бериб юборибди. Хонанда эса уни куйлаб чикди. «Нега бизнинг кўшигимизни куйладиигиз?». десак, у хам ўлганнипг устига тепган килиб, «Қўшикни мен га Китоб туманида яшовчи бир гитарами дуст им совга килганди», деди ёлгондаи гап тортмай. Шу тарика яна бир но.хакликка дум келди к.

Ҳа, сув хеч качон бир хил окмас экан. Инсон йўлида уч- раган тўсиқларни еш иш учун сабрли. продали бўлиши за­рур бўларкан.

Оилавий дастамизга тўхталсам, Муборак газни кайта ишлаш заводи хомийлигида ташкил этил га н «Нихол» ан­самбли да асосан Исоковлар ижод килишмокда. Заводда булади га и маданий тадбирлар. завод тасарруфидаги «Нихол» болалар оромгохи тадбирлари бизнинг дастамиз- сиз ўтмайди...

- Л одурапоқ ака, сизт т г Huw.uiiii помидаги педа­гогики олий ўқув юртиии тугатгипипгиз ҳамди пшъли.м муиссисалирида ёшлирги сабоқ оергоииигт ҳиқида яхш и

150

Page 151: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

oii.'ni.unj. Успип сифаптди сапъат iiy.mnn пишлагап ёт- лчрга қнидай .иаслаҳатла/) бергаи булирдипгт?

- Укаларимга доим айтамам, «Саиъатнинг нон ими ейиш қииин. хал к орасида юрасиз. камтар булинг. Бировга ваъ- да бердингизми. унинг устидан ми кин г». Эл санъаткорнинг хислатлари яхши бўлса, у ни кўкларга кутаради, агар акси бўлса. бундам баттари бўлмайди. Баъзи санъаткорлар би­ровни нг яхши кун и га хиз.магга бориш учун ваъда бериб. ундан-да. яхширок таклиф чиқиб қолса, биринчи тақлифии б с кор қилишгача боришади. Нафс нули да г и бу ҳаракат яхши эмас. Шуи ни где к. \а вас кор ижрочидан профессио­нал қўшикчилик сари йўл хам гоят ссрмашаққат. Бугунги тез кор за мон да уз > стида ишламаган санъаткор эътибордан четда кол и б кета вс рад и. Ахир айтишади-ку «Бешикдан кабргама илм изла» дсб...

- «Утмишеиз келажак бўлмайди», дейишади. Исоқхон бобонинг ўгиллари эл олкишини олганди, невараю чевара- ларнииг орзулари кандай?

- Жаббор бувадан б из гўккиз ака-ука гугилдик. Шуи дан акам Абдурашид на укам Алижон Тошкент Да в лат мадани- ят институтини (хозирги Узбек истом да в лат санъат ва мада- ният инстигути) тугатди. Қолган укаларимнинг хам яхши овози булса-да, оилавий ш а роит туфа ii л и шу соха да таҳсил олиш насиб этмади.

Қувончли томони. Абдурашид акамнинг угли Воҳиджон И соков бир катер янги қўшиқлар яратиб, злим из кун гл и га йул топ и ш га харакат қиляпти. Тўйчи акамнинг фарзан- ди Элбекжон хам яхши санъаткор. Углим Максудбек эса Узбекистон да в лат консерваториясининг «Миллий чолғучилик» йўналишида танбур сози сабокларини ту­гатди. Ёшларга ё кади гам кўшиклар тайёрлаш устида ишламокда. 1 иёсиддиним - спорт йул и дан кетди, футбол ту га ра гига кат найди. Умид қиламан, ёшлар тинимсиз уз устида ишлаб. оталари ар мон ими руёбга ч и карса...

Абдураззок а ка хал и хам бир да в ран и гуллатади- ган хопанда. У бошчилик килаётгап «Ниҳол» дастаси

151

Page 152: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ёқи л ғи-энергети ка соха с и да ёки касаба уюшма ташкилот- лари бирлашмаси томонидан ўтказиладигаи қатор кўрик- танловларда фаол иштироки. таъбир жоиз бўлса. галабалари билан тилга тушгаи. Ансамбл аъзоси Аслиддин Исоқов хам куй-қўшиқлари билан мехнаткашларнинг мехрига сазовор.

А на. Абдураззок Исоков жонажон Ватанини тараниум этаётир:

Испшқлол цуёшдаи пур сочар кулиб,Ҳур узбек диёри шоОлнкка /пулпо.Баркамол сшлодлар бугуп жўр бўлиб,Дерлар: «Во пиши и сеамоқ иймопбапОур!».Дерлар: «Ватшпш севмоқ ипмошкппКр!».

Виз яхши фазилатлари билан пафакат Яккабог ту май и- нинг Сохибқирон жамоа хўжалигида. балки ту манда, вило- ятда. таъбир жоиз бўлса. республика да эл назарига тушаёт- ган Исоқовлар сулоласига ижодий зафарлар тнлаймиз...

152

Page 153: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

УСТОЗ

Карши шахрида кексалик гаштини су растра н Аодуазим хожи Акрамов умриии ешларга таълим-тарбия беришга каратган ва шунииг ортидаи хурмат-эътибор гонгам замои- дошларимиздан. У кишинииг хает йўлларига разм соларэкан- сиз, бу инсоннинг уз I эмас. доимо эл-юрт. инсон-лар корига ярашии уйлабумр кечираётганига амин бўласиз.

Маълумот ўрнида шуми келтиришимиз лозимки, Аодуазим ака 1940 йилда Бухорода туғилган. 1939 йил- да отаси Бокижон ака харбий хизматга кетган булиб. у уз мактубларида (|)арзанди угил тугилса. унга Мэлс деб исм куйишии гайимлаганди. Шундай хам бўлди.

Бокижон акадан 1942 - 43 йилларгача хат келиб турди. Шундан кейин хат хам, хабар хам така-так тухтади.

Якимлари Мэлснинг онасига «Бўлди, эринг келмади. Балки халок бўлгандир. Блгиз кийналиб кетдинг. Турмушга чик», дейишеа-да, Фазилатопа сабр килди. Нихоят. 1945 йил- нинг дскабрида Бокижон ака уйга кайтди. Сила яма тўкис бўлди... 1946 йилда бу хонадонда кизча дунёга келиб. шодлик устига шодлик бўлди. Бирок Бокижон аканинг урушда орт- тирган жаро.хатлари унга узок яшаш имконини бермади. Бир йил ўтар-ўтмас уруш фахрийси оламдан куз юмди...

Турмуш такозоси билан Акрамовлар оиласи Ғузорга кўчиб келди.

Мэлснинг тиришкоклиги. хар бир ишни сидкидилдан ба- жаришн уни бошкалардан ажратибтурарди. У юкори синфлар- да ўкиб юрган кезларида Ғузор туманининг «Галлачи» газета- сида жамоатчи мухбир сифатида фаолият юрита бошлади. У муаммоларни дадил кўтариб чикишдан чўчимасди. Масалан, чорвачилик фсрмасидан лавха гайёрлар экан, ферма мудири- дан «Нега бузокларингиз бунчалик озгин?», дея сўрайди.

«Биз бузокларга ем бермаймиз. Чуики улар сут бермай- ди», дея жавоб кайтарди мудир.

«Бугун сутбермагани билан улар эртанги бўлажак сигир- лар-ку. Бу эътиборсизлигингиз билан кандай килиб чорва

153

^

Page 154: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

сифатини яхшилайсиз?». - Мэлс Акрамовнинг «Бузоклар сут бсрмасмиш» сарлавхали мақоласида юкоридаги каби мантиким танкидга йўгрилган фикрлар урин олганди...

У ўрта мактабни тугатгач. Узбекистон миллий уиивер- ситетииинг журналистика факультетига хужжат топшир- ди. Афсуски. бу пайтда университетга кириш учуй хар бир вилоятга саноклигииа урин ажратилар. абитуриент каича иктидорли бўлмасин. худудлардаи белгиланган микдордан ошикча талаба кабул килинмасди. Шу тарика Мэлс ортга кайтди. Бухорода босмахопада ишлади. Ксйинги йил яна журналистикага тошиирмокчи булди-ю. фикридан кайтди. «Яна киролмасам нима бўлади. Йўк. бошка каебни тан- лайман. Отам каби математик бўламан», дея хал килувчи карорга келди.

Шу тарика Мэлс педагогика сохасига кадам кўйди. 1964 йилда Ьухоро Давлат университетининг «Физика- математика» факультетини «Математика ва мухандислик графикаси» ихтисослиги бўйича тугатди.

Сўнгра университет мутасаддиларининг карори билан Қарши шахрига ишга юборилди. Қашкадарё Мэлсга бс- гона эмас эди. Сал аввал аммаси Марзихон Акрамова хам бир гурух бухоролик ёшлар катори Қашқа вохасша ишга юборилган хамда ўз салохияти туфайли бу ерда ўз уриини топганди. Дастлаб Ғузортуманида. сўнгра вилоят микёсида рахбарлик лавозимларда ишлаб келарди.

Мэлс Акрамов ўткир зеҳнли ёшлардам бўлгани учун педагоглик иши жараёнида хам соха билимлари- ни. мухандислик графикасини ўрганишдан тўхтамади. Устозлари Шмидт Муродов. Элчибой Файзибоев. Ҳайбат Хайруллаев (рахматли)дан наму на олди. уларнинг сабогини ўз ишида кўллади. Оз эмас. салкам эллик йил давомида ёш­ларга устозлик килди, Қарши мухандислик иктисодиёт ин- ститутининг ташкил топиши ва фаолият юритишида куп катори муносиб улуш кўшди.

1981 йилда техника фанлари номзоди даражасипи олди.

154

Page 155: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

муқадислик графикаси кафедраси доценти бўлди. 1996 йил­да Қарши мухандислик иктисодиет институт и ректорати карори билан унга «ҚМИИда хизмат кўрсатган доцент» ун- нони берилди.

2000 йилда кўп йиллик самарали ва халол мехнати, уз хизмат вази(|)асига бўлган садоқати учун Узбекистон Рсспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги- нинг Фахрий срлиги билан тақдирланди. Бундан ташкари, Шмидт Муродов муаллифлигида олий техика ўқув юртла- ри мухандис-гидротехник ихтисосликлари учун ёзилган ўқув-қўлланмада Мэлс Акрамовнинг алоҳида ўрни бор. Кейинчалик Акрамовнинг ўзи хам катор ўқув-қўллан- маларни илму толиб ихтиёрига хавола килди. Чизма геоме­трия ва мухандислик графикаси ҳақида 30 дан ортиқ илмий мақолалари чоп этилди, услубий қўлланмаларидан талаба- лар амалиёт машгулотларида фойдаланиб келишмоқда. Шу- нингдек, устознинг фанга қўшган хиссаси унинг шогирдлари камолида яккол кўринади. Давлат ва жамият ишларида фаол. ёшлартарбиясидафидойи шогирдлари Ўрол Ҳаитов. Бахтиер Фаттаев, Рустам Норчаев, Рустам Хўжақулов, Холиқул Эшкобилов, Собир Ҳайдаров. Улугбек Қурбонов. Бахром ва Ботир Дўстқобилов ва бошқалар шулар жумласидандир.

Мэлс Акрамов хакида унинг шогирди, Олий мажлис Қонунчилик палатаси депутати Ўрол Ҳаитов шундай деди:

- Биз институтни битириб, Тошкент ирригация ва кишлок хўжалигини механизациялаштириш инженерлари институ- ти Карши филиалининг Умумтехника фанлари кафедрасида иш бошлаган пайтимизда Мэлс Бокижонович мазкур кафе- драда ишларди. Кейинчалик билдикки. устоз шу пайтгача ўқув-маслахат пунктини бошқарган, унинг ўрнида ташкил этилган филиалда директор ўринбосари бўлиб хам фаолият юритган экан.

У пайтлардаёш эдик. Ҳали инеонни инсондан фарқлашни хам билмасдик. Мэлс Акрамов эса бу пайтда хаётнинг ан- ча-мунча текис-нотекис йўлларидан юриб кўйган. халк

155

Page 156: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тили билан айтгаида, оқ-қораии ажратадигап иисои эди. Наздимда, у киши ииҳоятда огир-босиқ, гапларни дастлаб тарозида ўлчаб. кейин гапирадигандек туюларди м ет а.

Чизма геометрия ва мухандислик графикаси фапидан етакчи ўқитувчи сифатида Мэлс ака атрофига биз ёшлар- нинг бошини қовуштириб, ўқитиш методикасини тако- миллаштириш. моддий-техник таъминотини яхшилаш чораларини кўрар, ўкув хоналарини жихозлаш мақсадида ўкитишнинг тааллуқли техник воситаларини топиб келар­ди. У кишининг назаридан энг майда элементар нарсалар хам четда колмасди....

Ллал-оқибат ташкил этилган махсус ўқув хоналари на- муна сифатида кўрсатгулик даражага етарди.

Ллбатта. ўша тургунлик даврининг 80-йилларида нихо- ятда илдиз отган махаллийчилик. таниш-билишчилик. кариндош-уругчилик каби салбий иллатлар бизнинг муас- сасамизга хам соя ташлаб турарди. Устоз асли бухоролик, мен камашилик. Бошқалар хам хар жойдан. Ленин у киши хеч бир кишини бегона қилмас ёки ўзини узоқроқ тутмас- ди. Аксинча, яқин оларди. У кишининг бир огиз маслахати хаётимдаги туб ўзгаришга сабаб бўлган. деб хисоблайман. Баъзи бир сабабларга биноан ишдан кегмокчи бўлдим. Г.ш эмасмизми, тез хулоса чикариб, бир оз аеабийлашган ҳолда ишдан бўшамоқчи бўлиб юргандим. Устоз кўриб колиб, «Бу ёкка келинг-чи. шошилманг, асабларни жиловлаш ке- рак. Нима ran ўзи? Вазиятни эшитиб. кузатиб юрибман. Ҳаммасини биламан. Сиз бемалол ишлайверинг. Қўллаб- қувватлаймиз, аспиранту рада ўқишингиз керак», - деб колди ва мени шаштимдан кайтарди. Яна ишлаб кетдик.

Куилардан бир купи устозим «Москвага максадли аспи­ранту рага ўрин келибди, бормайсизми?», деб сўраб колди ва жавобимни билгандек қўшимча килди: «Сиз бу гапни айтиб юрманг, ҳамманинг билишига хожат йўк». Хуллас. устознинг саъй-харакатлари билан йўлланмани кўлга кири- тиб. аспирантурага ўкишга кетдим. Ҳа, хенинг хаёт йўлим шу муктада теран йўиалишга эга бўлган эди.

156

Page 157: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Мен нима учун Мэлс Боқижоновични «Устоз» дейман? Оддий қишлоқдан чиққан, қўллаб-қувватловчи ҳеч кими йўқ оддий бир ёш йигитга йўл-йўриқ кўрсатиш, албатта багрикснгликнинг ифодаси бўлса керак. Устоз деган эъти- рофга лойик инсон шундай бўлса ксрак. Устозимнинг мен каби миннатдор. қалбига карздорлик хисси тинчлик бср- майдиган шогирдлари жуда-жуда кўп...

Мэлс Акрамов нафақага сшига етгач. институтдан кс- тишга карор қилди. Қарши мухандислик иқтисодиёт ин- ститути мутасаддилари «Ишлайверинг. куч-гайратипгиз бор. Қаранг, канча фахрий ўқитувчилар ишлашяпти-ку», дейишса-да, унамади. Ёшларга йўл бўшатишни ихтиёр этди.

2005 йилда дили шукрона ва иймонга тўла Мэлс ака хаж зиёрати учун ҳужжатларини хозирлаш чогида исмини «Абдуазим» дся ўзгартирди ва муборак ҳаж амалларини ба- жарди.

- Абдхазим - Аллоҳнинг қули дегани. «Мэлс» - ному- сулмонча исм бўлгани учун хаж сафари олдида ўз исмимни «Абдуазим» деб ўзгартиришни Аллох дилимга солди ва мен шундай килдим, - дейди хожи бобо вазиятга изох бераркан.

Айтганча, қахрамонимиз институтда ишлаган пайти- да бўш хоналарни ижарага олиб. «Ёшлар клуби» ташкил этиб, у ерда ёшлариинг спорт билан шуғулланишига ша- роит яратганди. Мамлакатимизда тадбиркорликка кенг йўл очилганидаи рухланган устоз оила аъзолари билан маслаҳатлашнб. Қарши шахрида мехмонхона куришга жазм килди. IlJy тариқа вилоят марказида мухташам «Афсона» мехмонхонаси қад кўтарди.

Уч қаватли, 40 ўринли бу мехмонхонадаги шароитлар ха вас кил гул и к.

Ҳаёти давомида дунёнинг кўплаб мамлакатларида бўлгаи Абдуазим хожи хар бир давлатнинг диккатга сазовор жихатларига алохида эътибор каратгани боне.« Афсона»даги шароитлар хеч бир хориж мехмонхонасиникидан кам >мас.

Мсхмонхонанинг ертўла кисмида ажойиб спорт машгу- лотлари зали хам ташкил этилганки, унда мехмонлар хар

157

Page 158: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

хил бадантарбия машқларими бажариб, руҳий на жис,-ио­ний тикланиш имконига эга бўлишади. Бундан ташкари, турли спорт анжомлари билан жихозларган спорт чалида хар купи аник режим асосида Қариш тахринниг турли махаллаларидан келган ёшлар уз саломатликларини мус- тахкамлайдилар.

Ҳожинииг фарзандларп \ам ота ўгитига амал килиб, кам бўлишмади. Угиллари Шухрат, Акмал тадбиркорлик сохасида фаолият кўрсатялти. Қизлари Шахдо ва Барно хам олий маълумотли. Яна бир дилбанди Рап.но эса ширинли- клар ва пишириқлар иишириш сирларини пухта эгаллаб. айни пайтда харидоргир ва мазали «Афсона тортлари»ни эл дастурхонига тортик этяпти.

-Ф арзандингизни мехнатга ургатинг,-дейди Абдуазим хожи. - Тарбиянинг энг самарали усули мехнат. «Болам иш қилмаса хам бўлади. Иш уни эзиб кўяди», деган нотугри фикрга борманг. Уни болалигидан ёши ва кучига караб, хар хил юмушларга ўргатиб борииг Худога шукр. болаларим бир нема хунарлардан хабардор бўлиб ўсди. Угилларимда олий ўқув юртида ўқиган соҳасини яхши эгаллашдан ташкари яратувчанлик, бунёдкорликка мойилликни кўрамам. Қизларимнинг эса онаси каби зардўзлик, каштати- киш. пазаидалик ишларида мохирлиги мени қувоитиради...

Абдуазим хожи хакда яна кўп гапириш мумкин. У киши «Хдр бир иш ўз вақтида бўлгапи яхши» деган акидага амал килади. Бошкаларга хам шуми маслахат беради. Сухбат давомида отахондан «Йигитлар неча ёшда уйланиши ва кизлар качои турмушга чиккани максадга мувофиқ?» дея сўраганимизда ҳожи бобо шундай жавоб кайтарди:

- Ўғлингиз балогат ёшига, камолотга етдими, касб- хунар эгалладими. уйлантиринг. Баъзи ота-оналар бола- сини уйлантиргач, алохида уй-жой килиб, янги оилани кўчириб чикаришади. Аслида эса ёш келин-куёвни бир- икки йил ўз олдида олиб. уларга рўзгор тутишни. бола бокишни ўргатиш. невараларига бобо-буви бўлиб мехр бе- риш максадга мувофиқдир. Қизингизни эса ўз вақтида уза-

158

Page 159: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тин г. Баьзап «Қизим олий ўкув юртипи ту гати ш и зарур ёки хали бир-икки йил ишласин». дся уларнинг бахтини боглаб куйманг. Масалан. кизлар зиббист олийгохида укишса. ка- мида олти-стти йил таҳсил олиши зарур бўлади. Бупи эъ- тиборга олиш керак.

Биржиянимтиббиётинститутигаўкишга кирганди. Ота- оиаси келган совчиларга «Хали узатиш иияти йуклигини, кизи укишии тугатиши лозимлигини» айтишди. Куёв го­мон эса, «Қизингизнинг ўкишидаи ташвиш тортмаиг. биз ўзимиз ўкитиб оламиз», деб тўйга розилик олишди ва шун­дай килишди хам. Ҳозир жияним укишии хам тугатди. ши­ри и ги на оиласи хам бор.

- Баикдан кредит олиб. тадбиркорликии бошламокчи булган ёшларга кандай маслахат берган булардингиз? - сура й м а и отахон да и.

- Бўлажак тадбиркор рсжалаштирган ишини оила аъзо­лари билан чукур маслахатлашган холда бошлаши зарур. Унда яна банк кредитидан ташкари йигилгаи сармоянииг хам булиши максадга муво(|)ик. Чуики факат крсдитнинг узи билап ишии тўлақонли бошлаб ололмаслиги мумкин...

Устоз доимий равишда изланишдан тўхтамайди. Ибратли ва хикматли гаплари билап бошкаларни хам иурли хаёт сари бошлайди. Абдуазим хожинииг «Битиклар» даф- таридаи парчалар келтиришни лозим топдик.

159

Page 160: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Т Ў Д Л Ч О Р Б О Г Д А Г И КУРАШ

Гурунг яхши... Дилбар гурунглар яхши. Бежизга давра- нинг тўрида ўтирмас бахши.

Бахши, у яхшиликдан. эзгуликдан сўзлайди. Мардликпи. ориятни бор бўлсии, дсб бўзлайди. Бахшиларпи эшитсанг. калби 11 г тоза бўлади, яхши i юл вон тил и да зў р овоза бўлад и ...

Галдир-гулдур гурунгдан чарчогинг тўкилади, ахборот- лар алмашиб, тафаккуринг тўлади.

Айн икса, тўртта ўзбек йиғилса мавзу кураш. гурунг бўлар тонг кадар, эсга келмайди тар каш. Мозийдан сўз очи- лар, ўтганлар хам ёдланар, суйлаганлар савобда. тинглаган- лар шодланар...

Каран г. кизиди гурунг. Ўрол бобо суйлайди, кураш дан суйлаб туриб. келажакни ўйлайди.

«Полвонларни эшитиб. набирал ар рух олеин, миясидан бекорчи ўй-хаёллар йўколсии. Op нима, гурур нима, би- либ ўссин фарзандлар, ор бўлмаса элининг ори ни кандай саклар?!»

Хаёлида шу ўйлар, бобо хикоя суй л ар. Набиралар тин- глайди. тулиб-тошгандир уйлар...

Чирокчининг Кўкдала элида бир авлод бор, «Кодир пол- вон авлоди» - полвонлари кўп бисер.

Кодир пол вон. зўр пол вон, бўлган машхур рикобчи. Бу- хоро амиринииг пол вон и ва ишончи.

Туркману афгон элда довруги кетган унинг, бутун Ту рои заминни таърифи тутган унинг.

Шу пол вони ии г неварасин Холиёр пол вон дейдилар. у хам бобоси каби голиб бўлди кўп йиллар.

Айн икса, ёддан чикмас. Дехконободдаги тўй, сурхоилик Зиёд алпни, ran па босганди, вой-бўй.

- Айтиб бери и г, бобожон, ўшанда нима бўлди? - Наби­ралар кизикиб. бобоси га ти килди.

Буваси ran бошлади огзига носни ташлаб, худди кино кўргандай, и я к. сокол и н кашлаб:

- Унда сизлар дунёда бор эдинг ё йўк эди и г. саксонинчи йилларда Холиёр пол вон зур эди.160

Page 161: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Узу 11 келбат, кенг елка, била клари гурзидек. иё клари I ,.*к. кўзи шериинг кўзидек.

1 иипа-тикка чиқарэди. пмшқирарди у шла i пса. ракиб ча­ла р. у чап бериб. усул қўлларди «кўшша».

Ракиб и ерга кулар. Холиёр ту шар устидан. эҳтиёт бўлмаганни кеткизарди эсидан.

Буна иосин туфлаб. чойдан ҳўплади. Пешонасин кашлаб. фикрин тўилади...

- Ушан да Дехконободнит саидо бўлими бошлиги кат- та тўи бергапди. Тўйлар кўпапиб. олишлар хам кай наган найти. Бир кун да ўнтагача. балки, у и дан хам кўп тўй кураш бўлар. Қашкадарёнинг барча туманларидан. Сурхону Бу хородан курашчилар келарди. Тўйларнинг кўплигидаи баъзи курашлар кундузи. баъзилари кечқуруи бўлар, томо­ша то тонггача даном этарди.

Дехконобод - чек ка худуд. кўпдир тошлари тоги, ку­ра шее нар кишлоги бор. Тўдачорбог кишлоги... Кенг май- донга жой кнлинган. чирокларлар ёқилган, кундузидай бўл- маса-да. атроф анча ёришган. Сурхон эли бу ту маша чега- радошдир харгиз. Алпомишдай полвонлари кўп бу элнинг билсангиз. Ўша купи сурхонликлар бахти кулди. очилди. Қашқадарё полвонларин йикитиб. хурсанд бўлди. Воз устига учта «тонок» сурхонликлар қўлида. Ракиб к им, деб голибона боқар Қашка эли га. Бун дай ход аз кимга ёкар. айтииг. кимга ёқарди? Сурхон да рё йигитлари бур гут мисол боқарди.

Шу па л л ада келиб колди Холиёр повлон да врага, баковул-чи. хабар топиб. борди унинг олди га.

— Ҳой, Холиёр пол вон. яхш им исиз. зўрмисиз, Сурхон да рё полвонлари бугун берди додимиз. Учовида учта тонок, ракибини кутмокда. Учинчи товоққа ч и кин г. ор экан ёмон парса. Даврада хам туролмайман, алам килар жудаям. Йикилсангиз, йиқиларсиз, ч и кин г нима бўлсаям.

Холиёр полвоннинг юзига кон югурди. Юра г и тез-тез ура бошлади. Баковулнинг чўкиброқ. чўчиброк гапираётга- нидан огринди. Кони кўпирди.

161

^

Page 162: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Пол вой бува, олишсам. биринчи товоқни олгани билан олишаман. Ҳозир таҳорат килиб келай.

Холиёр полвоннинг шу одатига кой ил колиш керак. Ҳеч қачон да врага тахоратсиз чикмайди.

Кучи билагига сигмай ётгаиидаи бировдан қўрқиш, чўчиш унга бегона...

- Ҳой, халой и қ. кулок солиыглар! Даврада биринчи то во к полвонлари олишяпти. Биринчи товоқни олган сурхон- дарёлик Зиёдулла иол вон га узим изнинг Чироқчи элида и. кўкдалалик Қодир полвоннинг невараси Холиёр пахлавой талабгор бўлиб чикди. Буларнинг зоти бир хўкиз. юз сум пул ва битта магнитофон...

Хуллас. Зиёдулла пол вон 25 метрлардан уйнаб-уйнаб келди. кун омадли булга ни га кувнаб-кувиаб келди. Келди-ю шахт ушлаб. усул қилмоқчн бўлди. Холиёр пол вон маҳкам турди. Зиёд ни ортга сурди.

Зиёд пол вой кўлини бўшата туриб, «Пол вон маҳкам тур- диигиз», де га ндс к кара и i килди. Яна нимадир деди. буи и Яратган билди.

И ккиичи қўлда у яна узок да и югуриб келиб. Холиёрпи чалмоқчи бўлди. Холиёр пол вон эса чап оёгини о р ка га тор- тиб, он ий лахзада ўнг оёги билан Зиёд ни чалиб юборди. Зиёд пол вон хавога муаллак кўтарилиб. бош ва оёги бир те- кис бўлиб. узунасига йикилди.

Тўдачорбокка йигилгаи халойик кийқириб юборди: - Ҳалол! Ҳалол!

Хал кии тўхтатиб бўладими?! Халк тулки иди р. халк ден- гиздир. халк кучдир. Одамлар гўзал лавха дан мает эдилар. Холиёр полвон ч и рой л и усули билан қашқадарёликларнинг ориии олиб берганди. Томошабинлар югуриб келиб, голиб пахлавонни, таъбир жоиз бўлса. эл ҳалоскорини олкишлай ке- тишди. Уни кўтариб олиб, кимдир кузидан. кимдир юзидан. кимдир сочидан, яна бири бош и да и ў на кетишди. Белбогими хам ечиб олдилар. яктагиии хам ечиб олдилар. «Углим сеидай полвон бўлсин», деб кўзларига суртиб олдилар.

162

Page 163: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳа.мма хурсанд, хамма шод. орли эл дил хушларди. Бу скда наъра тортиб. Зисд ерни муштларди. Усти-боши оппок чаиг, алам зохир юзида. Деди: «Дўхтир. курашамиз. ксл ҳозириинг ўзида. Битта янги мотоцикл кўяр экан зотига!». галаб солди кайтабошдан келиб голиб кошига.

Холиёр полвон кап,ий туриб. полвон кўлини кисди. Псшонасидан ўпиб, уни багри га босди.

— Зиёдуллажон. мен зотучун. маблаг учун ушлашмайман. Э рта га ксл, зот кўймасин. май л и олишай сен билак! Мен бир кун да бир полвон билап икки-уч марта да врага чикмайман! - Холиёр полвон шундай деди-ю, Зиёд ни багри га тортди. Ор ёмон-да, йнкилган-чун. Зиёднинг хўрлиги ортди.

Икки кўзидан маржондек сизиб чиккан ёш чангга белап- ган юзида ирмокча. из колдириб. пастга юмалади. П1у-шу Зиёдулла полвон кайтиб Кашкадарёга келмади. Бошка ку­ра ш га хам чикмади...

Ғолиб Холиёр полвон эгпига костюмини илаётганида яна халк кўзголди. Барча оекка калкиб, кичкирпб. кийкириб юборди. Чунки, тўй эгалари унга аталган катта наввосни майдонга стаклаб чикишгапди...

Орадан бир неча ой ўтиб. Зиёд нолвоннингтогаси Холиёр полвон Чирокчига келди. У жнянипи йикитгап полвонни кўришпи ва унга уз бахосиии беришни ният килгапди. Сурхондарёлик Холиёр полвон адаши. яъни, чирокчилик Холиёр Кодиров билан учрашганда эса жиянини йикитгап баходир хакикатдан хам девкомат эканига икрор бўлди. «Ўзи налагида бор экаи-да». дсб тан берди. карор берди.

Холиёр полвон узок йиллар элни айлади хурсанд. хар бир ўзбск орзулай/ти уиингдек полвон фарзанд. У хозир хам Чирокчининг курашига масъулдир, давраларда баковуллик иши халкка маъкулдир.

Эй иабирам, ният килдим, сен хам ундек полвон бўл. хеч бўлмаса фидойи бўл, элга манзур инсон бўл!

Ушбу жойда бирозгина хикоямни тўхтатай, яхшилардан ўрнак олинг, сўзим мухтасар этай...

У/)о./ оооо Лодиеч пчпидан угли Л км и л ЛБДИЕВ ели! олди.

163

Page 164: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

КУН ГИЛ КУИЧИСИ

Ҳар бир инсон санъат асаридир. Шунинг учун бировга тўлаконли таъриф бериш мушкул иш. Чирокчи туман тиббиёт бирлашмаси бошлиги Холиёр полвон Кодиров хакида купчилик каттиккул, ксскир. соясидан от хам хуркадиган баджахл инсон бўлса керак, деб ўйлайди. Ахир. йиг ирма йилдан буен катта бир жамоанииг кенг кўламдаги ишиии юритиш, бошкариш осои эмаслиги барчага аён.

Шахсан меида хам Холиёр полвонга иисбагап «кахри катгик. ходимларига ўта талабчан рахбар» деган тушунча бўлган. Аммо макола тайёрлаш асиосида дўхтир хакида кўплаб кишилардаи маълумотлар йигдим, полвоннинг сухбатида бўлдим ва амин бўлдимки, Холиёр полвон Кодиров бутунлай бошка одам экан.

- Холиёр Кодировнинг ишини фидойилик билан бажа- риши биз ходимларни хам доимо касбимизга чукур хурмат билан ёндашишга упдайди. - дся фикр юритади Чирокчи туман тиббиёт бирлашмаси бошлик муовини Абду- мажид Ҳасаиов. - Собик Иттифок даврида тиббиётимиз ахволи мактагулик эмасди. Республикамиз мустакилликка эришгач, барча сохаларда бўлгани каби согликни саклаш сохасида хам катор ислохотлар амалга оширилди. Мухтарам Юртбошимиз томонидан тиббиётни ислох килишни янада чукурлаштириш ва ривожлантириш тўгрисида Фармон ва Карорлар чикарилди. Уларнинг ижро этилиши натижасида кишлокларда замонавий кишлок врачлик пунктлари курилди ва ахолига самарали тиббий хизмат кўрсатиш йўлга кўйилди. Холиёр Кодиров туман тиббиёт бирлашмаси бошлиги сифатида юкоридаги ислохотларни амалга татбик этишда алохида жонбозлик кўрсатмокда. Эътибор берсангиз, 2012 йилда туман тиббиёт бирлашмасида кагор курилиш ва таъмирлаш ишлари бошланди. Давлатпмиз мустакиллигининг 21 йиллиги арафасида терапиянинг биринчи ва пккинчи бўлимлари хамда тугрук комплекси реконструкция килиниб. фойдаланишгатоиширилган бўлса

164

Page 165: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

(240 ўринли мажмуа), 2013 йилда шошилинч тез тиббий срдам, жарроҳлик ва бошқа бир иеча бўлимларни ўзида мужассам этгаи яиги корпус куриб битказилди. Чирокчи туманидаги бу ижобий ўзгаришлар Холиёр Қодировнинг фидойилиги, шу туман ахолиси соғлиги учун чин юракдан қайгурастгани намунасидир.

Холиёр акани якиндаи билган киши сифатида яна шуни қўшимча қилишим мумкипки, у киши онасини, рафиқасини, қайнонасини, опа-сингиллару қизларини азизу мўкаррам билиб, жамики аёл зотига чукур ҳурмат билан қарайди. Аёлларнинг чсгарабилмас мехри, фарзандтарбиясидаги роли хакида дилбар шсърлар, хикматларга коришик мақолалар битади. У дилдан сухбатлашиб ўтирганимизда бир гапни жуда кўп такрорлайди: “Оилада мухи гни аёл яратади-'.

Холиёр ака ҳар тонгни 90 ёшли онасига салом бериш. унинг табаррук дуосини олиш билан қаршилайди. 2012 йилда Қўйсиной момо хожи ая бўлди.

«Онажоним - менинг борлигим, хаётимдир», - дейди полвон бизга доимо. - Доимо мехрибон волидамдан куч олиб яшайман, дея куйидаги ашъорини фахр билан ўқиб беради:

У иимда қўргоиим , суя m a n тогпм.Элга она булган м ен и н г онамсиз.Д илбандларим ю рган бем пннат богим.М енга дунё берган бую к онамсиз.

Э рт алаб дуонгиз олиб кетаман.Танам енгил бўлар, иш нм да унум.

Бир дунё чарчогим т арқаиди бирдап,К елиб ёнингизга чўкканда узим .

- Катта бир туманнинг кўп сопли аҳолисига самарали тиббий хизмат кўрсатиш осой эмас, - деди тумандаги 1-сонли шифохона бош какими Нодир Эшмаматов. - с1>ахрий.

165

Page 166: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

домгдор пол вон. тажрибали шифокор шунча муҳим ишлари дан ортиб, сўнгги икки йилда ёш авлодга маънавий озуқа улашмоқ мақсадида тарбиявин ахамиятга мол и к - «Руҳимга куч бср. Вата и» деб номлангаи ажойиб тўпламни хамда ту манда яшаб, бугун орамизда бўлмаган тиббиёт даргалари, уларнинг хаёти. соглиқни сақлаштизимига қўшган ҳиссалари. нок хотирасини узи да мужассам этган - «Шам су над и, аммо сиз эмас» номли китрбларини боем а да н чиқарди.

Яхши биламан, Холиёр ака хафта давомида икки-уч марта вилоят марказита бориб келади, қолаверса. халк депутатлари Қашкадарё вилоят кенгаши депутати сифатида хам мажлис ваучрашувлари куп. Яна катта бир жамоанииг кенг камровли ишлари... Шундай гиг из вақтининг хар бир сониясини кадрлаб, ижод кил ишга, гўзал шеърлар битишга улгураётган устозим издан кун парсами ўргаиишимиз лозим...

- Кодиров ка йен даврада бўлмасин, доимо узин им г ташаббускорлиги. кайвонилиги, фидойилиги билан ажралиб ту ради. Бун га куплаб мисолларни келтириш мумкин. - деди туман «Нуроний» жамғармаси раиси Жўра ака Маманов. - Масалан. 2012 йил ним г 3 февраль са нас и да Тошкент шахрида ги «Шодиёна» тантаналар уйида пойтахтда тахеил олаётгаи чирокчилик талабаларнинг Чирокчи туман хокимлиги хамда (фюллари билан учрашуви ташкил этилди. Бир пиёла чой устида ўтган дилбар сухбатларнинг ёшлар кал б и дан бир умрга ўчмаслиги аник. Шу купи ёшларимизнинг камолотидан калбимиз кувончга тўлди. Тантаналар уйини тўлдириб турган тумандошларимизии қутладик, уларга ўз дил сўзларимизни билдирдик. Тадбир давомида сўзга чиққан Чирокчи туман тиббиёт бирлашмаси бошлиги, Халк де пу татл а р и вилоят кенгаши депутати Холиёр Қод и ров ёш л и к бахори н и н г гўзал да мл арии и. тал аба л икнинг олтин даврини азим кентда. Марказий Осиёнинг гавхари хисобланмиш - шахри Тош кентда ўтказаётган йигит- кизларни дийдор кечаси билан қутлаб. шундай деди:

- Азиз талаба ёшлар. Чирокчилик укаларим, фарзанд- ларим. Сизларни жамулжам. хамжихатликда куриб тур га-

166

Page 167: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

иимдан жуда хурсандмаи. Сизиинг орангизда бўлажак шифокорлар, халк таълим и ходим лари, иктисодчи ва бошка шара(|)ли ка со эгалари кум. Юртбошимиз бежизга сизга катта и mol 14 билдирмаяпти. Сиз мусгакиллик туфайли я рати л га н шароитлардан окилона фойдалаиишингиз uiapr ва Она Ватаига. ссркуёш Кашкадарё вилоятига хамда туғилиб-ўсгаи замии - Чирокчи элига хизмат этишингиз даркор бўлади.

Ушбу очик мулокот гадбиридаи кузланган асосий максад - сиз азиз фарзандларимиз билаи юзма-юз бўлиш, ўқишиигиздан, ахволингиздан хабардор бўлиш эди. Даврани тўлдириб гурган иавкирон йигитлару дилбаржои кизларии куриб, калбим и(|)тихорга, кувончга тўлди. Янада яхширок укинг. чирокчилик элдошларингизнинг сиздан умиди катта. Сизиинг туманнинг ижтимоий-иктисодий риножига хиссангиз салмокли бўлишига ишонамиз...

Холиёр полвон шу купи ёшларга узининг огаларча маслахагларини берди. хикматли хаётий хикоялари билан даврани файзиёб килди, Ваган хакидаги, она заминга мухаббат тўгрисидаги шсърлариии ўкиб, навкирон авлод калбидаги (|)ахр-ифтихор янада туйгуларини юксалтирди:

ў ю с к и с п ю н сарҳаО.шри кенг.Д ун е ат ониО и очилган гулдир.Бу учуг ю рт ж апнеппларга т еп г,Ж аннат ларга лчтувчн йўлдир.

О на ю рт им. м ен и н г беш игим,А лла айтиб, кат т а цилганим.Қ аср уйим . т илло 'яиигим ,Бахт хмасми ш уида юргаиим.

C in -y бизнинг иўлим из ёруг.Б ундай йуллар куннппг армони.С из-у бизнинг ю рт им из у луг.Пул кўрсат ар бона сарбони.

167

Page 168: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Л ҳил бў.шб. меҳр.чн бўж ак,М уст аҳкам бўлгаибир o w ia шунда.Ю рш боиш м снида ж инсроц шурсак, Гуллаб-яипипт ерар Ihniu iinn / куида!

- Холиёр Қодировнииг «Рухимга куч бер. Ватан» дсб иомлаигаи китобипи ўкиб туриб, ундаги са.мимийликдан. одоб-ахлок хакидаги дилбар хикоялардаи жуда хурсанд бўлдим. - деди вилоят онкология лиспанссри директор ўриибосари Яхшимурод ака Абдуллаев. - Унда кенг Кўкдалапинг кўклами, жонажон Ватан им ич хакидаги гўзал битик ва шеърлардан хар бир ўкувчи бой маьнавий озука олиши аник. Куйидаги тўртликка бир эътибор беринг-а:

О лам да ш енгсиш м , ж спш атмакопим,И игирм ада ж аҳон ичра дост оним,Қ учогиигд а қсшча jji-x u n n бўлса,Б арчасига она Ў збскиспю т ш !

Холиёр полвон бирор муболаға ишлатганми? Асло йўк. Кодировнинг Чирокчи да яшаб, а холи саломатлигига бемисл хиссакўшган шифокорлар хотирасига багишлаб ёзган «Шам сўнади, аммо сиз эмас» деб номланган иккинчи китоби хам жуда катта савобли иш бўлган, дсб хисоблайман. Айнан шу кигоб оркали биз курсдошимиз Фармон ака Лулиевпинг вафот этган и хакида билди к ва унинг уйига фотиха ўкиш учун борганимизда янгамиз таъсирланиб куйидагиларни гапириб берди:

- Холиёр ака 9 май - Хотира ва кадрлаш купи арафасида ушбу китобни босмадан чикариб. туман марказидаги «Сарбон» тантаналар уйида хотира тадбири уюштириб берди. Тадбирда вилоят согликни саклаш бошкармаси мутасаддилари. китобдан ўрин олган шифокорларпинг оила аъзолари хамда туман тиббиёти фахрий лари и пни рок

168

Page 169: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўзбекистон ва Осиё оғир атлетика федерацияси вице-президшти Ша^рулло Махмудов ^амда оғир

атлетика федерацияси президснти Томоли Аян. «Орзулардан куч олган инсон»

Ўзбек ўғлони Азамат Шарипов оғир атлетика бўйича Осиё кубоги шоҳсупасида.

«Орзулардан куч олган инсон»

Page 170: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳар йили Паркентда белбоғли кураш бўйича йирик хотира турнири ўтади.

«Яхшилар, юртнинг ўз полвон и бўлсин»

Ўзбек гандбол и юлдузи Улуғбек Икромов рақиблари қуршовида.

«Ўзбек гандболи юлдузи»

Page 171: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўзбекистон халқ артисти Ёдгор Саъдиев. «Садоқат»

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган мураббий Мурод Дусумбетов шогирдлари билан.

«Кураш китобининг зарварақлари»

Page 172: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ме^натсевар ва спортсевар Йўлчибой ака Раҳимжонов набираем Самир билан.

Спорт фидойиси Эркин Қодиров.

«Спортнинг чин фидойиси»

Г.В. Плеханов номидаги Россия Иқтисодиёт университетининг

Тошкент ша^ридаги филиали ректори Қаландар

Абдураҳмонов.

Page 173: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган мураббий Баҳодир Тожисв ва дзюдо юлдузи Ришод Собиров

«Юрагимдасан, Ватан»

£ f j ?v IVV

$ . I i I

Халқ депутатлари Қашқадарё вилоят кенгаши депутати, ёзувчи Жумақул Қурбонов.

«Дунё ҳақиқатлари»

Page 174: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Эл оцсоқоли булган Сирожхон Ра^матов. «Кайвонисини унутмаган эл»

Умрини халқ таълим и ривожига бағишлаган жонкуяр устоз Жўрақул Шамсиев.

«Нурли манзиллар сари йул»

Page 175: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Тажрибали журналист «Sanam» МЧЖ раҳбари, Маъмура Мадра^имова. «Мехнат шу^рати» орден и «Дарвозабоннинг онаси» со^ибаси

Мавлуда Иулдошева.

Таълим, фан ва маданият ходимлари касаба уюшмаси Яккабоғ тумани кенгаши раиси

Алишер Хонназаров. «Масъуллик»

Page 176: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Чироқчи тумани тиббиёт бирлашмаси бошлиғи Холиёр Қодиров яхшигина шоир ^амдир.

«Кўнгил куйчиси»

Ҳамюртимиз Қодирбек Холиёров халқаро санъат фестивалида 2-ўринни эгаллади.

«Узбек ўғлони Италияда»

Page 177: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Илму фан фидойиси, ибратли оила бошлиғи

Жўра Бердиев «Ибратли оилага ташриф»

Фахрий улюз Абдуазим ҳожи Акромов.

«Устоз»

Фахрий муаллим Сайфулла Ахмедов пштахтда. «Маърифат фидойилари»

Page 178: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Фахрий полвон Жобир ^ожи Яздонов рафиқаси Муборак ҳожи ая билан.

«Жобир полвон ^икматлари»

Дилшодбек ва Диёрбек Каримов. «Ўзбекнинг бахти»

Page 179: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Элпарвар и неон Жовли бобо Қораев. «Одамнинг бурней»

Алижон ота Тўхтаев ва рафиқаси Ҳабиба ая. «Алижон ота»

Page 180: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Аҳил ака-укалар.(Юқорида чапдан: Абд>саттор Абдиев, Рўзимурод Арзисв,

Урол Абдиев. Пастки қатор чапдан:Суюн Арзиев, Тўрамурод Арзиев)

Буважоним, моможоним, акажоним ва аммажонимдан эсталик сурат.

Page 181: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Овсинларнинг опа-сингилдай бўлгани яхши.

Оилавий сурат. Азизларим.

Page 182: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Кўкламдан хотира.

Азиз аммажоним Ойсифат Арзиева қизи Мухлиса ва келини Дилбархон билан.

Page 183: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Устозларим Эркин Эсиргадиев ва Шерали Ҳабибуллаевбилан.

Эьтибор ижодкорга ил^ом беради.

Page 184: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Оила - муқаддас дарго^.

Тифли бобо ва Зумрад момо қизлари ҳамда набиралари билан. «Ойдин истак»

Page 185: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

этишди. [>ир писла мой ус гида ўтган учрашувда хар биримизга «Шам сумади. аммо сиз эмас» кптобидам хадя этдилар, ўтганлар хакида хотиралар тилга олинди. Шу кунги ҳаяжонимизни хануз ёдимдан чикара олмайман...

Янгам тугри айтади. Холиёр Қодиров ўзининг мехрибонлиги ва ажойиб ташкилотчилигини яна бир бор намоён этганди. Дархакикат. у кишининг уммондек кенг калбини, амалга оширган ва ошираётган ишларини бир ёки икки огиз суз билан ифодалаб бўлмайди.

- Қодировни Қарши шахрида ишлаган даврларидан яхши биламан, - деди Карши Давлат упивсрситети доценти Жўра Бердиев. - Ҳар доим уз устида ишлайдиган, уз касбипи эъзозлаган, беморлар билан жуда яхши муомала киладиган шифокор сифатида нафакат вилоятимизда, балки республикада яхши танилган. Одамохуплиги, мехрибонлиги билан кўпларнингдилиданжой олгап Холиёр аканинг оиласига хам барча хавас килади. Фарзаидлари хам отаси каби билимли. Турли давлат ишларида мехнат килишмокда.

-Х олиёр Қодиров-элдошларига оқибатли. Буша кўплаб мисоллар келтириш мумкин. -д е д и «Насаф» футбол клуби хужумчиси Кенжа Тўраев. - 2011 йилда «Насаф» ОФК кубогини кўлга киритганда, муваффакият билан кутлаш учунуйимизгакелиб. менга «Кенжа Тураевга»деган шеьрини совга килганди. Бу шеър барчамнзни тўлқинлантирди ва уни энг азиз совга сифатида ардоклаб, саклаб куйиб.ман...

- Холиёр полвоннинг оиласини яхши биламан. Чунки бобоси Кодирполвон менингтогамбулган,—деди Мехнатобод фермерлар уюшмаси Қахрамон қишлогида яшовчи Норму- род бобо Шаванов. - Ота-онаси - Холмухаммад бува ва Кўйсииой момо саккиз фарзандпи тарбиялаб вояга етказган. Онаси ўша даврнингзахматкаш аёллари сиигари далада урок уриб. бошок терган. Бирок хўжалик ишлари канчалик кўп ва оғир бўлмасин, болаларининг тарбияси билан янгам шугулланарди. Чунки тогам Холмухаммад полвон кишин-

169

Page 186: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ёшин колхоз даласидан келмас. ёзда галла ўрса, кузда шуд- гор килио. кишда арик ва зовурларни тозаларди. Янгам хам далада урок уриб. м аток тереа-да, иши жуда куп булса-да, вакт ажратиб. болаларини хар купи хеч эринмасдам чу- милтирар. озода кийимларни кийинтириб, қўгирчокдай ки- либ куярди.

Ота-она ўртасидаги меҳр. уларнинг фарзандларига гам- хўрлиги, мехнатсеварлиги, бола учун жонини-да (|)идо килгудск мухаббати улариинг угил-кизларининг хам ўзаро меҳрибон, кишлокча айтганда, «бир бовур». якдил бўлиши- ни таъминлаган, деб ўйлайман.

Бугуши доруломон кунлар осонликча зохир булиб колгани йўк. Эслайман. тогам рахматли шуидай дерди: «Бизнинг ховлидан хам хеч бўлмаса бирорта мотоцикл тариллаб турармикан? Машииани-ку ололмаслигим аник».

Шуидай огир шароитга карамай улар фарзандларини ўкитишди. Тўш ич фарзанд Лбрий (рахматли), Муроддин ва Холиёр дўхтир ва кенжа Мухаммад - барчаси турли олий ўкув юртларида тахсил олди. Мехрибон янгам хўжалик ва рўзгор ишларидан ортиб, хар бир боласи учун камида элликтадаи гилам тўкиб. сотиб. уларни ўкитишда тогамга якиндан кўмак берган. Оиладаги мухит, ота-онадаги фидойилик болаларни хам мехнатии севишга ўргатди.

Гохида «Аёлнинг жони киркта» деган гапни эшитиб коламиз. Аслида хам, шуидай. Яхши, мўмин фарзандлар камоли хам уларга боглик. Ватанига. эл-халкига, оиласига хизмат киладиган, мард. оккунгил. содик фарзаидларни хам айнан оналар тарбиялайди.

- Холиёр акаии ходимпарвар ра.хбар. фидойи калб эгаси бўлган устоз сифатида яхши биламан. Якиида унииг маслахати ва кўмаги билан пойтахтда малака ошириб келдим, - деди туман тиббиёт бирлашмаси шошилинч тез тиббий ёрдам бўлими бошлиги Шоназар Рўзикулов. - Тиббиётдаги янгиликлардан бохабар бўлдик, жаррохлик сохасидаги кагор амалиётларни ўрганиб кайтдик. Устознинг

170

Page 187: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

яна бир фазилати шуки, у имсонларнинг кўнглини ўкий олади. Дардингизни эшитиб, уни енгиллатишга ҳаракат килади. Яхшиликдан,халкимизнинг гузалурф-одатларидан за в к олади. Яқинда Холиёр а ка билан у кишининг биринчи муаллими Абдумухаммад домла Боболиевнинг хонадонига борд и к. У ерда домланинг турмуш ўртоги Илаш момоыинг 70 йиллик юбилей и хам да невараларининг суинат туй и бўлаётган экаи. Су хан дои Холиёр а ка га суз берган и да, Кдциров биринчи устозини фахр билан тилга олди, боиикшгич синфдаги хотираларини, ўша бегубор да мл арии тулиб-тошиб гапириб берди. Илаш момонинг ел ка с и га cap но ташлаб, у т а ага б шеърлар ўқиди. Устози оиласига эсдалик учун ўзининг «Руҳимга куч бср, Ватан» хам да қизи Мадинахоннинг «Гўзал орзулар му кадди мае и» деган шеър и й тупламларипи совга килди. Уз навбатида Илаш момо хам полвоннинг елкасига туп ёпди...

10 кор и да г и манзаралар хам Холиёр аканинг ниҳоятда сам ими й, эли га, устозларига содик, уларга нисбатан оқибатли эканиии кўрсатади.

Холиёр Қодиров ўзига талабчан. Қачон ка рама и г. янги- янги китобларни излаб топади. Донолар қаётидан ўкиб, урганади. Шуи ни где к. ходимларидан хам иши га садокатли ва адолатли бўлишни сўрайди. У киши хар биримизии уз и ишлаб чиққан «Тиббиёт ходимлари учун 12 та олтнн Коида»га а мал қилишга чақиради. Қуйида ушбу олтнн қои дал арии келтириб ўтсам:

1. Сизни бахолайдиган. сизга обрў келти ради гам биргииа и неон бор. бу - бемор!

2. Ишингизга садокатли ва адолатли булинг!3. Беморларни очи к чехра билан. жилмайиб кутиб олинг,

ху in муомала булинг!4. Бўлимдаги юту қл арии ходимлари и гизга айтиб. таҳлил

килиб. нишонлаб боринг!5. М уаммоларни бўлим ходимлари билан мухокама

Килинг ва ечи м ини топинг!

171

Page 188: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

6. Ҳар бир ходимингизни қилаётган ишининг қадрига етинг ва рагбатлантириб боринг!

7. Ҳар бир ходимнинг дардига қулоқ тутинг!8. Бўлимингиздаги ишлатилаётган нарсаларни (тиббий

асбоб-анжомларни, фойдаланилаётгап иморатнинг ҳар бир хонасини) доимо иазорат остида сақланг!

9. Оқим билан бирга сузинг!10. Жамоага суянчиқ бўлинг, ёлгон гапирманг. алда-

манг, қўпол сўз ишлатманг. чиройли кийининг, бирга ишлайдиган ходимларингизни, оилангизни, қариндош- уруғларингизнинг ҳурматини жойига қўйинг, қадрига етинг!

11. Ҳар купи эринмасдан ўз устингизда ишлаб, билимип- гизни ошириб боринг, бугунги ишни эртага қўйманг!

12. Зсро, ақлли киши учун хар купи япги хастбошланади!- Дарҳақиқат, шифокор хал к дарди билан яшайдиган

и неон. Шу боисданми. Холиёр Қодиров хар бирим издан хушмуомала бўлишни сўрайди, - дея сухбатга қўшилди туман тиббиёт бирлашмаси ту г рук комплекси «чақалоклар бўлими» бошлиги Феруза Алиқулова. - У киши бизга нафакат мехрибон рахбар, балки зиммасига топширилган хар бир вазифани охи рига етказиб бажарадиган жонкуяр и неон намунаси хамдир. Қишлоқ хўжалиги тадбирлари дейеизми, пахта йигим-терими ха шар и бўладими, барча соха и и яхши билади ва ишни тўгри йўлга кўя олади. Қискача айтганда, мукам мал инсон ким дейишгаиида, мен Холиёр а ка каби фидойилари и мисол килиб келти рган бўлардим.

- Холиёржон тез-тез биз кекеаларни уйига чорлаб, маъна- вий-маърифий сухбатларимиздан баҳраманд бўлишни яхши кўради. - деди Шўрбозор қишлогида яшовчи отахон Қувон хожи Маматов. -У нинг яна бир фазилати - кай вон или гид и р. У хар йили Кўкдала хўжалигидаги қишлоқларда ўтадиган Наврўз сайлларига бош бўлади. Ҳар бирига ўзи баковуллик килади. Йил давомида турли ютукларга эришган кўкда- лалик ёшларни рагбатлантиради.

172

Page 189: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Полвоннинг узбек спортига кўшастган хиссаси хам бекиёс. 2012 йил август ойида Чирокчи туманида белбогли кураш бўйича Ўзбекистон кубоги бахслари юкори савияда гашкил этилди. Республиканинг турли вилоятларидан келган 200 нафардан зисд полвон иштирок этган мусобака Кашкадарё вилоятида нафакат миллий кураш балки, белбогли кураш бўйича хам мохир спортчилар стишиб чикиши йўлидаги мухим қадамлардан бўлди.

Янаям эътиборли томони, мусобака чогида Узбекистон белбогли кураш федерацияси президенти Равшан Дастиров Холиёр полвон Кодировка спорт тури ривожига кўшаётган хиссаси учун федераниянинг олтин медалини топшириб, ўзинннг самимий ташаккурини изхор этди.

- 30 йилдаи буен тиббиёт сохасида ишлайман, - дейди туман тиббиёт бирлашмаси тугрук комплекси терапевти Мукаррам она Ҳамроева. - Холиёр ака эса карийб йигирма йилки.тумантиббиётинисамаралибошкарибкеляпти. Рости, у кишига хавасимиз келади. Фарзаидларим у каби мард. таити, билимли бўлишини орзу қиламаи. Турмуш уртоги Бодомгул яигани хам яхши биламан. Жуда окила, хушфеъл аёл. Худойим иккаласини бир-бири учун яратгандек...

Кодиров хар бир ходимга эътибор қаратади. Ҳозиргача Холиёр аканинг бировни норози килганини кўрганим йўк.

Ҳеч качон «бош шифокорман» деб ўзини баланд тутмайди. Ходимларни тинглаб, улардан уз маслахатиии аямайди. Биздан хам уз тажрибамизни яиги ишга келган ёшлар билан ўртоклашишни сўрайди. Шифохонада «Устоз- шогирд» аиъаналари давом этишини назорат килади...

- Духтирнинг хайрли ишлари куп, - деди Қахрамон кишлогида яшовчи тиббиёт ходи ми Мустафо Эргашев. - У кишининг «Шам сунади, аммо сиз эмас» деган китобида мехрибон акажоним, хаётдан бевакт куз юмган Жовли Тайпатовнинг хотираси хам тилга олинади. Бу китобнииг чикиши куп мархум шифокорлар оиласи катори бизнинг оиламиз ахлиии хам жуда хурсанд килди. утганларнинг рухини шод этди.

173

Page 190: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Холиёржон билан пойтахтда бир вактда тахсил олган- м и з.- деди Кашкадарё вилоятОИ ГСга карши кураш маркази директор муониии Хўжамурод Бахринов. - Болалигимиз. ёшлигимиз бирга ўтган. Талабалик йилларида Холиёржонни кураш машгулотига боришга ундардим. «Юр. юр. Бу кийин машклар ортда колади. Биз кучли спортчи булишимиз керак». дердим. Алал-окибат, интилишлари, устозлар курсатмасини сидкидилдан бажариши туфаили у машҳур полвон булди. мен эса барибир у и дай бўлолмадим.

Холиёржон тор чертиб. кўшик куйлашни хам маромига етказади. Талабалик йилларимизда «Шифокор» дастасини тузиб. турли тадбирларга файз киритганди.

- Холиёр полвон на(|)акат тажрибали шифокор, балки, латиф шеърлар битувчи шоир хамдир. - дейди хассос шоира Хосият Бобомуродова. - Айникса. у кишининг якин дўстларига баг ишлаб ёзган мувашшахлари бир олам.

Ҳар сатри дурдона янглиг мувашшахларни укиганда ўқувчи Холиёр аканинг махоратига койил колади.

Духтирнинг рафикаси Бодомгул она хамда кенжа ўгли Хондамирга бағишлаб ёзган мувашша.хларини ўкиб кўринг-а. бунга ўзингиз хам амин буласиз.

БОДО М ГУЛ И М

Баҳорим, сепсиз мет а ҳаёт i/ўқ,Оҳимпи ппшглагувчк бирон-бир зот иўқ,ДоО Оетшн ё.чгоичч <)упё dacmudaii,Оишқман, Illupuncaii, мендек Фарҳод йўқ. Моҳимсип, азизам. дуиёда борпм.Гутмсап, теигги пўқ таиҳо чиройим.Умримии бахт этОи.м сештг йўлитда,Лабу лаъл. дур nwuuu кўкдиги ойим.Ипюапиш жоним, а и п сирдошим,Мешшг ҳуршшқо, ju ёспшқдошим.

174

Page 191: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Х О И Д А М И Р

Хопдампржоп, насгю бўлса, сеида бумаг! баггрогим, Оқибат.т фарзанд бўчгпн, менннг суянган тогнм. Нажошнмсан, мадорпмсан. ўзннғ қарпган чогнм, Дард.чарнмгш арнтсанг ғар, қа. гбда қо.чмагаи догам. Aii.iaiianan. дн.чбандггшам. менннг мангу бу.югам. Меҳр.чн бў.ч, ҳотам.чнкда кам қа.чмаснн Ал.чоҳам. Имконнмсаи, юрагамсап, менннг кўза-қарогпм,Раҳнамо бўл. халқнмазга, меннпг гпнрнн нюичогам!

Мен хам духтирнинг мардлпги, саиоқсиз сифатларини ушбу камгарона шеъримда мужассам қилишга харакат килдим:

Виров пул, биров дуст, ёр талашади,Холиер полвон ном ус ва op талашади.Томоша килгали куч и ни кукда.Вгиб ёмгир билан кор талашади.

Куп кари да доим улок сизники,Суви ю за. ширин булок сизники.Бодом гул и да г и юра к сизники,Қўлида куйлай деб тор талашади.

Қанча полвон кўкрак кериб келади.Бўйдорлар бўйингиз кўриб келади.Номдорлар йулиии буриб келади,Етмок учун камча нор талашади.

Бизда қизгонамиз ёмон кўзлардан,А л лохи м асрасин гийбат сузлардан,Дуч келинг ҳамиша очи к юзларга.Яхшиларпи бул дунси тор талашади.

175

Page 192: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- 2012 йилда Чироқчи тумани марказидаги “Сарбон” тантаналаруйида ХолиёракаҚодировнингташаббусибилан «Шам сунади. аммо сиз эмас» деган тадбир уюштирилди. - дейди хушовоз хонанда Сарваржон Абдуллаев. - Ун да туман тиббиётига ҳисса қўшган ва бугуи орамизда бўлмаган қирқдан ошик шифокорнинг оила аъзолари хамда тиббиётимиз фахрий лари иштирок эти ищи. Духтирнинг «Шам сунади. аммо сиз эмас» аталмиш китобида отам Раҳматулла Абдуллаев ҳақидаги ҳикоя хам ўрин олган бўлиб. тадбирда сўзга чиққанлар отам ни иг мехнатлариии хам эътироф этишди. эсга олдилар. Қаттиқ ҳаяжонландим, шуидай жонкуяр инсоннииг фарзанди экаиимдан чексиз фахрландим. Бун дай ажойиб китобни нашр этган и ва хайрли тадбирни ташкил этган и учун Холиёр а ка га уз м и и натдорч ил и ги мни билдириб қоламан...

- Холиёржон уз и га хос инсон. Туман тиббиёт бир­лашмаси касаба уюшма қўмитаси раиси сифатида у киши билан ходимларга я на да қулай иш шароитларини я рати ш, уларнинг хуку к ва манфаатларини ҳимоя кили ш да хаммаслакмиз, - дейди касабақўм Гулом Жўраев. - У хакида узок га пи риш мумкин. Келинг. сизга «ХОЛИГРГА» деб ёзилган мувашшаҳимни ўқиб берай:

Х од эрурм и ёр га ул , т оки охир куигача.О ризии қилгай т омош о, эрш адин т о тупгача.Л ол бўлиб ҳусиига ул, м ает булди гул обидеш,И ищ аро ҳеч кўрмаОим, сшдск гадо ҳозиргача.Ёр уч уй ш еърлар ёзиб, бир қисм иии қилди кит ов.Рост, ана си з ҳа м ўқинг. т о т оигдаи оқш омгача.«Гавҳарим » деб т уну куи ёрига цилгаи хит об.А лдасам , т ил т орт маиии. бергии а зо в м аҳш аргача!

Хуллас, Холиёр полвон Қодиров хакида ким билан сухбатлашмай. унинг янгидан-янги кирралари кашф эти- лаверарди: махоратли. ходимпарвар. рахбар. жонкуяр ши-

176

Page 193: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

фокор. шоир. гузал мувашшахлар битувчи ошик, вафоли дуст-ср, элпарвар депутат, кобил фарзанд. намунали ота...

Унинг « Гуксои армон» деб аталгап шеърида урушпинг (Иккиими жа.хои уруши) захматларга гула кунлариии бош и дан кеч и рган. эркакларпипг барчаси фронтга кет га ни учун кирк куилик ча ка логи билан колхоз да л ас и да урок торт га и муштипар она образи куз олдимизда намоён бул ад и:

Т о т а зонда дуо ци.шд, сизга у м р т илаимаи,Д уо а а р и м da.uhni сўраб, бир-бирига улайм ан.Чарчаб иш даи у й га борсам. олОиигизда шиз чўкиб. Қ ўл ла р и т и з ю зга суриб, сскин-асш а силайман.

Тўқсон ёш ли чарчогиигиз дардим бўлиб бормоцда.С изга ҳандай суяич бўлаи, суяичш им , опаж он?Тўқсои cuuhi ш ўқсои армон ю рагипгиз эзмоқда, А рм оппнгиз м сп га армон, ҳандай счай, опаж он?

О т ам дарди ж дан чиқмас. ёиингизда иўқ бугуи.К анина акам кст ди биздан. ю ракда кат т а тугун.Ҳ о т а м акам кет ган од и «Опаж он», дем ай бир кун. Ш уиинг ў зи сизга армон, бизга армон. опаж он!

Еле из ака у р у т кетиб. ж апгдап цайт иб келмагап.Упдаи ё д го р ў ги л қолди. оркалаш ни билмагап.Ж игарини куш а-куш а, кўзда сит колмаган,Ж игар доги кучли армон. чидаб ю ргаи опаж он!

К уш а-куш а ном ом кст ди чип дунёга от солиб,О рқасига қарай-қарай, кст ди иптиқ, дод солиб.Ф арзанд доги эзгап экаи, м ом ом пи ҳа м опаж он.С изга сабр бсрсии, деймап, м уиит т арим онаж оп,

... Е лкасида сш чацалоц. қ ўлд а ўр о ҳ, далада.Д а м олм асдаи ў р о қ ўриб, ж азирам а наллада.

177

Page 194: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Чақалоқ-чи, ёппю ухлар , га рам ли оир сояда,Вст ю т пш боласидан уст уп цўйгсш онаж оп!

Уруш uwuiap, capcou iiwuiap. сстади ҳа р бкругш и, Унушди э.1 хурсапдликпи, бспм у ж ам ш идчи, m ywiii. Ф ақаш т ипг.ш р Л евиш ош ш , ун уш и б қўш иқ-кут т , Армон.чари т иичлик бўлгсш, м уипт т арим , опаж он!

Сўнгги сўз ўрнида барчани ўзинииг гўзал мувашшахлари билан хуш иуд этувчи Холиер полвон Қодировга мен хам ўзимнинг камтарона му ваш шахи мни армугон этдим:

Ху допинг назари тушган паҳлавон,Орияти осмон, фидойи инсон,Латиф шеърлар битар. мазмуни жахон.Ижодкор шоирдир Холиёр полвон! fcpy дўстларига химмати баланд,Рухияти олар Вата и дан мадад.Пиру устозлари хам ундан хурсанд,Окибати чиндир Холиёр полвон!Лол бўлдим хикматли гапларии тинглаб,Вакт ни такси мла ши яна бир мактаб,Ороми бўлмайди беморни ўйлаб,Намунали дўхтир Холиёр полвон!

Қалбида касбига садокат улкан,Олтин коидаларни тиб учун тузган,Дастур килиб уни, ишин юргизгаи,Ибратли рахбардир Холиёр полвон!Рухимга куч бср. деб битади достой,О надек эъзозлар Ватан ни хар он,Волидаси хожи ая, пок иймон,Оёги остида жаннат бегумой!«Му кам мал инсонсиз» - дил берар у и вон,Ахир канча эзгу фазилат сизда.Раббим куркам кслбат бергандир: полвон,Дсмак, бўрттириш йўк таърифимизда!

178

Page 195: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ў З Б Е К Ў Ғ Л О П И И Т А Л И Я Д А

Юртимизнинг бугунги кун ёшларида ўз иқтидор ва салохиятини нафакат республикамизда, балки хориж мамлакатларида хам намоён этиш имконияти бор.

Тошкент шаҳри Олмазор туманида яшовчи ўн ёшли Қодирбек Холиёров Италиянинг Сан-Ремо шахрида ўтказилган санъат фестивалида қатнашиб келди. Ўткир зехни, билими хамда санъатга бўлган қизиқиши туфайли тенгдошларидан ажралиб турадиган Қодирбек билан сафар таассуротлари хакида мухтасар сухбатлашдик.

-Қодирбск.дастлабфестивал хакида гапирибберсангиз...- Сан-Ремо шахри гарчи унча катта бўлмаса-да, ҳар

хил кино ва санъат танловлари ўтадиган мафтункор ва ўзига хос шахарча экан. Турли давлатларнинг миллий санъатини кўрикдан ўтказадиган анъанавий болалар санъат фестивалида дунёнинг 23 та мамлакатидан жамоалар иштирок этишди. Бизнинг жамоа миллий рақс дастури билан катнашиб, якунда Туркия жамоасидан сўнг иккинчи ўринни эгаллади.

- И т алия пншссуротлариигиз?..- Италия жуда мафтункор ва тарихий мамлакат экан.

Менда кўхна ва озода Рим, махобатли «Колизей» мажмуаси, барча инсонлар ўз орзуларини айтадиган «Орзулар кўли» катта таассурот колдирди. «Орзулар кўли»га мустақил Ватанимизнинг янада юксалишини, оила аъзоларим сог- саломат бўлишини тилак билдирдим.

Рим бўйлаб килган саёҳатимиздаги яна бир диққатга сазовор жой - бу Ватикан давлати булди. Махаллий киши- ларнинг айтишича. Ватикан Римнинг гарбий қисмидаги Монте-Ватикан тепалигида жойлашган шаҳар-давлат экан. Бу давлатга киргунимизча кичиккина паспорт беришди. Ватикан - католик черковининг маркази экан. Қароргохнинг карийб хамма томони тош девор билан ўралган. Бу ерда сайсхларнинг кўплигидан огох бўлмасангиз, шерикларингизни йўкотиб кўйишингиз хеч ran эмас экан...

179

Page 196: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Hmтипа юртдошимизнинг дадил фикрлаши хавасимизни уйготди.

Олмазор тумамидаги «Сехриё» махсус мактабида тахсил оладиган Қодирбекнинг бахолари аъло. Математика, ўқиш, она-тили, рус тили, инглиз тили фаиларига кизиқади. Санъат тугарагидан ташкари. «ушу» спорт тури билан ҳам шугуллаиади. Дадаси Мухторжон хуқуқшунос бўлса. онаси Сожидахон Тошкент Давлат Техника университетида ииглиз тили фани ўкитувчиси.

- Углипгт Узбекистонга келганба, y j уйнгп қадам \vii- гапдаўиш и қапдай ту пи) и? - дея сўршЪиш Сожидахондап.

- У Италияда бор-йуги бир хафта бул га н булса-да. гуеки жуда K>>n вактга кетгандек туюлибди. Келибоқ, укаси Ш ахриёрга«Ҳалиямўсмабсан-ку?!»-дедиболаларча хайрат билан. Углимиииг жамоаси энг кичик ёшли ижрочилардаи тузилган бўлса-да. фахрли ўринни олганидан бошимиз кўкка етди. Бизга шундай ажойиб шароитларни яратиб берган Юртбошимизга. ўғлимга сабок бераётган устозлари Ирина Сидорова, Аниса Садикова, Елена Яковецга оиламиз номидан миннатдорчилик билдираман.

- Келажакда ким бўлмоқчисш? - сўршЪшп Қодирбекдап.- Санъат ва сиортдан ташкари дарсларни тайёрлаш,

китоб ўкиш хам севимли машгулотим. Аъло бахоларга ўқиб. халқаро фан Олимпиадаларида иштирок этиш, голиб бўлиш орзум бор. Келажакда шифокор бўлмоқчимаи.

Қодирбекнинг бобоси Холиёр Қодиров хақида. унинг Чирокчи туманида олиб бораётган ишлари, юртпарварлиги хусусида олдинги мақолаларимизда тўхталиб ўтгандик. Ажабмас. Қодирбек хам бобоси сиигари илму фан, санъат. ижод ва спорт сохаларида изланиб, юрт корига ярайдиган яхши бир инсон бўлиб етишса...

180

Page 197: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

О Т А Н Г И ЗГ А Б А Л Л И , Й И Г И Т Л А Р !

Чирокчи тумани Чиял хўжалигида Чувуллоқ деган қишлоқ бор. Одамлари уста деҳқон. тадбиркор е чорвадор. Эртаю кеч мехнат килиб, бахтин излаи1ар, бесамар ўтмас \еч купи, довон кўзлашар.

Бирлашганда. хавас килдим, бир муштбулади, йигитлари злим дебон куп иш килади...

Қуйидабир мисол айтай, ўзим кўрганим, халкденгиздир, халк тулкиидир, амин булганим...

Чувуллоқни ко к иккига бўлиб. оқиб ўтар Қумдарё тўлиб.Айни киш ва бахоройлари,ёмгир-корнингкеларсойлари.Мактабларга камаяр қатнов. дарё кечган бўлади тумов.Тўй килинса. бўлса таъзия, кийин эди ёшу қарига... Ўтар

кунлар, ўтади ой, йил, Қумдарёга чора излар эл...Қанийди, бир кўприк бўлсайди... Ушбу ният бу йил

ушалди...- Обод турмуш йилида юкоридаги муаммо ўз ечимини

то п д и ,- деди «Чувуллоқ» махалла фукаролар йигини раиси Ниёзмурод Умбаров.-Қиш логимизнинг 1976 йилда тугил- ган йигитлари ташаббус билан чиқиб, Қумдарёга кўприк курмоқчи бўлишди. Узаро маслахатлашиб, азаматлар маб- лагларини ўртага ташлади ва ишни бошлаб юборишди. Ешларнинг шижоатини кўрган эл хам қараб турмади. Ҳар ким имконига қараб, химмат қилди. Қарабсизки, уч ой ичида Қумдарё узра мустаҳкам кўприк қад кўтарди.

Прораб Норқувват Қурбонов. иш юритувчи Рустам Тўрақулов хамда эл юкини елкасига олган саховатпеша 50 нафар йигит, жумладаи. Алишер Абдураҳмонов, Алишер Тўракулов. Зокир Жовлиев. Шерали Рўзиев, Алимардон Худойкулов, Шодиёр Хуррамов, Салим Элиев. Сайфулла Рахматов. Отабек Ботиров. Холик Жуманов ва бошкалар Обод турмуш йилида кишлок аҳолиси учун ажойиб туҳфа хозирлашди.

Қишлоғимиз жуда катта. Чиял худудини олиб қарасак. Октўнли қишлоғидан кейин иккинчи ўринда туради. 7543 нафар ахоли яшайди.

181

Page 198: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Янаям қувончлиси. жормм йилда 1976 йилда тугилган ёшларнинг гай рати да и рухланган кишлоқ аҳли Қумдарс дарсси устидан иккинчи куприкни хам қуриб битказиищи. Раҳмиддин Иорқулов, Берди Бурцев, Хурсандмурод Бурцев каби қишлоқ фаоллари ташаббуси эл-улус томонидан қувватланиб. ЮО-мактаб яқинидан узунлиги 80 метр бўлган автомобил ва йўловчиларга мўлжалланган кўприк ташланди. Ўқувчиларнинг узоги янада якин булди.

Биз Ниёзмурод ака билан қишлоқни айландик. Қишлоқ одамларидаги бирдамлик, бир-бирига бўлгап меҳр- оқибатнинг кучлилиги киши эътиборини тортарди.

Иўл-йўлакай кўплаб кишилар билан суҳбатлашдим, уларнинг самимий гап-еўзларини тингладим.

- Ниёзмуроджоннинг махалла фукаролар йигинига раис бўлганига бир йил булди, - деди 75 ёшли отахон Холбой бобо Абдураҳмонов. - Раиснинг кадами қутлуғ келди. Чунки шу қисқа вақт ичида қишлогимизда кўпгина хайрли ишлар қилингани эътиборли. Кўприклар қурилди, йўллар созланди. Алохида таъкидлашим лозимки. бу эзгу ишларда Ниёзмурод Умбаров бевосита бош-қош булди. Айни пайтда раисимиз ўз хиеобидам махалла идораси қурдиряпти. Қишлоғимизнинг кишлок врачлик пуикти анча эекириб, аянчли холга келиб колганди. «Чувуллоқ»нинг 1975 йилда туғилган ёшлари ташаббус билан чиқиб, қишлоқ врачлик пуикти куришни бошлаб юборишди.

Сизга яна бир гапни айтай. Яқинда қишлоғимиздаги 100-ўрта умумтаълим мактабига Халк таълими вазирлиги, Қашқадарё вилоят халқ таълими бошқармаси ва Чирокчи туман халк таълими муассасалари фаолиятини ташкил этиш ва методик таъминлаш бўлими мутасаддилари келишганди. Мехмонларуердагиободонлаштириш ишлари, таълим-тарбия жараёнига юкори бахо беришди. Мавлуда Бекназарова рақбарлик қилаётган 100-мактабда инглиз тилини ўқитиш бўйича яхши анъаналар шакллангани боис, ушбу таълим муассасаси намунали таянч мактаб деб белгиланди. Бу хам дилимизни фахр-ифтихоргатўлдиради...

182

Page 199: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ушбу кишлокдан чикар экаиман, озод ва обод Вата ни­ми зда махаллаиипг ўрни кун сайин ошиб бораётган и га яна бир бор амин булди м.

Чувуллокда эл фаровои, ёшлари хам шиддатли. Эл дуосин олайии, деб калби некой н ииятли. Курин г, хавас килинг. а н доза олинг. Ка йен киши элин ўйлар, бўл ар савоб. ху рматли...

183

Page 200: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ИБРАТЛИ О И Л А Г А Т А Ш Р И Ф

Юртимизда ибратли, намунали оилалар куп. Ахиллик ва окиллик, бил им ва илм, толе ва ом ад, фарзандларга тугри тарбият уларга мансуб. Бунда и м устах кам қўрғонни тузмок осонмас. Ал лох ёрла ка ганга этади насиб.

Шу боис айтилади: махаллада. кенг жамоатчилик ораси- да хурмат ва обрўга эга оилалар жамиятимиз, давлатимиз бойлиги. Курки ва хусни. таянчи ва суяпчи. Яхшисин кўр- сатган к уз гуси, тилаклар тиллоси, эзгуси...

Карши шахри Захокиморон махалласида яшовчи Жўра ака Бердиев хо на дон и хакида хам ил и к фикрларни айтиш мумкин. Чунки оила бошлиги Жўра Бердиев yen оз. Шундай устозки, устозлари дуосин и, о к фотихасини олиб. кам бул маган сохиби эъзоз.

Юрар мураббийлар йўлидан, тутар шогирдлари кули дан. мехрибон у, удир талабчан, хаёт магзи таълим. илму фан...

Жўра Бердиев Карши давлат университет и «Зоология» кафсдраси мудири. Айни кезда докторлик диссертациясини химоя килиш тарадчудида. 60 дан ортик илмий-оммабоп маколалари чоп этил га н. Ун га якин илмий-услубий кўллан- малар муаллифи. Сохасидан келиб чикиб. моногрг^ ва дарсликлар чоп эттиришни ният килган.

Рафикаси Робия Норбўтаева 2010 йилда Президентимиз Фармонига кура, «Узбекистонда хизмат кўрсатган халк таълими ходи ми» у н вони ни олган захмагкаш укитувчилар- дан. Карши транспорт касб-хунар коллежи ни иг ўкитувчиси.

Катта кизи Гулмирахон Қарши давлатуниверситетининг психология факультетини муваффакиятли тамомлаб, Кашкадарё вилоят мудофаа бул им и га карашли мактабгача таълим муассасасида тарбиячи булиб ишлаяпти. Оилали, икки нафар фарзанди бор. Унинг турмуш уртоги Элбек Йўлдошев эса савдо ходим и. Республикамизда тадбир- корларга яратилаётган имкониятларни тс ран а игл а ran ва бундан фойдаланаётган ишбилармон кишилардан.

38

Page 201: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Жўра акании г к ап а ўгли Лкбаржон кураш бўйича кагор мусобакаларда совринли ўринларии қўлга киритгаи. Ёшларга узбек кхраши сирларини ўргагиш билан бирга транспорт коллежида жисмоний тарбия ўқитувчиси. Кмчик ўғли Актамжон (|)утболни танлаган, дарвозабон. Қаршининг «Масаф». «Масаф-2», Жиззахнинг «Сўгдисна» жамоалари дарвозасини қўриқлаган. Айни пайтда Ғузорнинг«111ўртан» клуби таркибида.

(футбол мактаб-интернатлари жамоалари ўртасида Узбекистон чемпиони бўлгаи Актамжон Қарши давлат универсигстиниш талабаси хам хисобланади.

Оиладаги тўртинчи фарзанд Гўзала эса Тошкен гтнббист академиясида тахсил олмоқда.

Хуллас, бу оила аъзоларида бўш вақт. бскор қолиш тушун- часи нўқ. Ҳар бирдақиқа хисобли. эрга тонгдан тунгача барча ниманидир ўрганиш, ниманидир ўргагиш харакатида. Савол тугилади, Жўра акаии машаққатлиусгозлик касбинитанлашга нима мажбур қилди? Ora сифатида фарзандларинииг хает тарзига таъсир кўрсатдими?

Қуйидаги сухбатдан шу на шу каби саволларга жавоб топасиз.

- Қамаши туманн Погахон қишлогида тугилганман, - дея хикоясини бошлади Жўра ака. - 1964-1974 йилларда ўрта мактабда тахсил олдим. Синф рахбаримиз Дўстқобил Оқназаров, биология фани ўкитувчиси Эшмамат Жабборов. мактаб м айдонта гахта қириндиси тўшаб. кураш бўйича ш угуллат иргам Қобил ака Умаров каби устозлардан чин дилдам миннатдормаи. Улар туфайли яхши ўкидим, спорт мусобакаларида голиб чикдим. Ишонсангиз, яхши кураш тушар эдим. футбол жамоамиз тумандаги мактаблар орасида етакчи эди. Аммо у пайтлар спортга хозиргидек эътибор берилмаслиги туфайли спортчи бўлолмаганман.

Киме ва биология фанлари ўқитувчиси Эшмамат Жаб- боровнинг даре ўтиш махорати менинг шу фанларга мухаб- батимни оширди. дилимга биолог бўлиш орзусини солди.

185

Page 202: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

By орзу юрагимда уммондек тошиб ётгаи б о т ка истак- лардан уступ келди. Иўкса, журналистика соҳасига қизиқи- шим кучли эди. Ўқувчилик давримда Қамаши туманининг туман газетаси, вилоятнинг «Қашқадарё ҳақиқати» газета- ларида. Республика миқёсидаги ёшлар нашрида (хозирги «Тонг юлдузи») бир мечта мақолаларим чикканди.

Спорт сохасини танлаганимда хам лаёкатим Пук эмас эди. Аммо мен хужжатларимии Самарканд Давлат универ- ситетииинг биология факультетига топширдим. Ўқишни тугатгач, Қарши Давлат университетида иш бошладим. Шу билан бирга сохани янада мукаммалрок эгаллаш учуй Ўзбекистон Фанлар Академияси ўсимликларни химоя қилиш илмий текшириш институтида аспиранту рада тахсил олдим.

Илмий рахбарим - Ўзбекистонда таникли олимлардан бири, кишлок хўжалиги фанлари доктори, профессор Шомил Ходжаев рахбарлигида «Қашқадарё вилояти мисолида олма мевахўри ва мина хосил килувчи куяларга карши курашни такомиллаштириш» мавзусида номзодлик диссертациясини химоя килдим...

- Муиосиб умр иўлдош таплаш ҳам м уҳим .чпепла. Таъопр ж опз пулеп, писан ум рш нш г м азмуш пш белги- лаидигап ҳпёт-мпмот мпсплпси. Робин нпгп.шп бплпп қппдпи тшшшгапсиз? Ёкн болпликдпп тппишмисизлпр? - сураСшап Журп а кабан.

Университетни тугатиб келиб, ишга кирмокчи бўлиб юрган кезларим эди. Қамашига, тогамникига бордим. Шунда янгам «Уйлаимадингизми?» деб сўраб қолди. Мен «Яхши киз учрамаётганиии» айтдим. By пайтда тогам- никида бир гурух кизлар гилам тўкиётганди. Янгам Робияхонни мактаб. келинликка тавсия килди. By пайтда Робия педагогика билим юртини тамомлаб. ўкитувчилик фаолиятини энди бошлаган экан. У ишлайдиган мактабга бориб. ҳамкасбларидан қиз хакида суриштирдим. Улар «ёш бўлса-да. яхши муаллима, ўкувчиларга хам мехрибон» дегап жавобни беришди. Виз Робияхон билан учрашиб турдик.

186

Page 203: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Мен га жуда ёккаии уиинг тўгрисўзлиги. чеварлиги ва камтарлиги бўлди. Турмуижмиз давомида Робияхон Қарши Давлат университетининг «Касбий таълим» факультетини му ва ффа к и ятл и та м ом л ад и.

У нафакат ўкувчиларга, балки оилада хам мехрибон. Сизга бир вокеани айтиб берай. Бир неча йил олдин Робияхон ишлайдиган коллежга Камашидаги мехрибонлик уйидан бир рус кизи ўкишга келади. Транспорт коллежи стокхонасида асосан ўгил болалар яшашарди. Ана шунда япгангиз Марияни уйга олиб келди. У бизникида фарзанд- ларимиз катори яшай бошлади. Робияхон Марияиинг кол- лежни тугатиб, турмушга чикиб кетгунича мехрибонлик килди...

— Ф иртпдларни касога йуиилт ирит бу опш-ошпшпг (шзчфисимч ёкч боли соҳичч ў зи т ичличш керчкмч?

- Бола тугилганидан унга хар томонлама мехр бериш лозим. Богча давридан бошлаб, боланинг кайси сохага кизикиши бор. нималарга купрок эътиборли, буни аниклаб олиш керак.

Катта ўглим Акбаржонни спортга йўналтирган ўзим. У болалигида гепатит билан огриди. Даволатгач, жисмо­ний тарафдан баркамолликка эришиши учуй спортга кизиктирдим. Самарканддаги Олимпия захиралари коллежи кураш бўлимига олиб бордим. Бошида кийналди, шекилли. хар нарсани баҳоиа килиб. уйга тез-тез келадиган бўлди. Дам-бадам олдига бориб. унга далда бердим. Спортнинг таъсирида соглигини тўла тиклади. Ҳар хил турнирларда катнашиб. хагто Самарканддаги мусобакада Узбекистон чемпиони хам бўлди. Ҳозир спортхаёти мазмунига айланган.

Актамжон ўғлим - мустакиллик билан тенгдош. Била- сиз. Истиклолпинг илк йилларидан мамлакатимизда футболни ривожлантириш тўгрисида мухим карорлар чи- карилди. Миллионлар уйини оммавий тарзда тараккий эта борди. Актамжонни Қаршида «Иасаф»нинг, Тошкентда «Пахтакор»нинг ўйинларига олиб борардим, машхур чарм

187

Page 204: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тўп усталари хакида хикоялар сўзлаб борардим. Шу тар и ка угл им да футбол га кизикиш уигопди. Ум и Қаршидаги (|)утбол мактаб и н тер пат и га ўкишга куй дик. Албатта, бо­шида Актам га осой бўлгани Пук. Аммо омаси иккимиз Ўзбекистонда футбол ни иг кслажаги порлоклигиии уйга тушунгира олдик. Шундап буён ўглим футболпипг сехрли оламига ошуч^га. ошик. Кишин-ёзин туи билан бирга.

Кизларим хакида гапирсам. Гулмирахон болалигида онасининг харакатларига тақлид киларди. Овкат килаётганда ёрдам бсрарди. нон ёнмокчи булса. хамир корарди. Карабсизки. онаси каби подагоглик сохасини танлади...

- Лиги рўзгор.трда ҳар хил қииипчиликлир книги ке- лш ии пшбиии. Улирии орпи)и қолдиршида jp -xom unnum кизифилири қиидий?

- Биринчидан. эр кат ьи ятл и. турмуш уртогининг фсъл- атворига тушунадиган бўлиши зарур. Баъзида рафикаси тушкунликка тушиб турганда далда бери ш и. коз и кол ганда макташи, эн г асосийси. турмуш ўртоги билан хамнафас, хамфикр бўлиши лозим. Иккисинипг фикри бир жойдан чикса, озми, купми. кийиичиликлар бил и има иди. Шунингдск. оила бюджет и хисоб-китоби хам биргаликда олиб борилса. машаккатлар тезда чекинади.

Аёл киши билиб-билмай хато килиб куйишп мумкин. Ун и куиглиш изга олиб юрмапг. Аксинча. у ни иг ёмои томопларига нисбатан яхши фазилатларини уступ кўйсангиз, унча-мунча гаплар билипма!'! кетадп.

- Рш ик мисилисиги қипдий қирийсиз?- Ра ш к хар кап дай инсонда бўлади. Леки и ўзаро ишопч

булса, pa in к ка урин колмайди. Биз бир-биримизга ишопга- пимиз учуй рашк хсч кап дай муаммо келтириб чикармаган.

- Ҳир иккипгиз <)ирслир<)ип чирчип келгипипгизди ои- қир-чиқир оўлгип паитлир ҳам книги келгиими?

- Албатта, баъзида ишдап чарчаб келганингизда озгипа ran хам оргикчалик кили ш и, аеабийлашиш холаглари юза га келиши мумкин. Бундай холатда эр ёки хотин китоб олиб.

188

Page 205: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

му тол л а қилишипи маслахат берган бўлардим. Китоб ўқиб турганимда турмуш ўртогим мой дамлайди, овқат сузиб келади. Қарабсизки, вазият изига тушиб кетади...

— «Қиз ("юли пшрОиясига они масъул, ўг ил бола тарбия- сиги л и (нпа». Шу фикрга қипдаи қарайсиз?

- Қизларим билан ака-сингилдай, ўғилларим билан а на­ука дек сухбатлашаман. Уғилми, қизми, уларнинг тарбиясига ота-оиа бирдек масъул. Қизингизнинг дугонаси ким, яхши, соғлом оиладамми? Уғлингиз кандай оилага бориб келяпти, кун бўйи нима иш билан машғул бўляпти? Ота-она буни билиши зарур. Ахир, бекорга айтишмайди-ку: «Сен дўстингнинг к и мл и ги ни айтсанг. мен сенинг кимлигингни айтаман!»

Волан гизн инг озгина яхши томонлари бўлса, у ни мактаб қўйинг. Одамийлиги ошади.

Фарзандларда ўсмирлик даври бор. Бу пайтда бола бир оз ўйинкароқроқ бўлади. Баъзи нарсаларга тақлид қилади. Шу даврда ота-онанинг йўналиш бериш ига кўп нарса боглик.

Балогат даври эса ўсмирликдан хам бошқача. Бунда ота-она ҳушёрроқ бўлиши зарур. Фарзандларига хаётий воқеалардан ҳикоя қилиши. таникли. ўз ўрнини топ га н инсоиларнинг турмуш та рз и дан сўзлаб бериш и керак. Балогат даврида тўгри йўл ни танлаган фарзанд катта хаётда ўз ўрнини топади.

Худо га шукр. ўгилларимни спортга йў налти р га н и м из учун улар балогат ёш ига етган бўлишса-да. та мак и махсулотлари чекмайди, спиртли ичимликлардан йироқ юришади.

- Келии таплаш ҳам долзарб маму...— Катта ўғлим Акбаржонни уйлантирганмиз. Келинимиз

Гулшаной обрўли. меҳнатсевар оиладан. Унинг оиласи хаки­да етарли маълумотга эга бўлгач, ўглимизга айтдик. Унга маъкул бўлди. Ҳозир икки нафар фарзанди бор.

Умуман, келин. куёв - фарзандларимиз ортидан фарзанд. Эр ва хотин бир-бирииинг кам чили гидам кўра, яхши томонлари ни кўпроқ кўра билиши керак. Ана шунда хаёт

189

Page 206: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тотув, турмуш тотли бўлади. Ахир, камчиликсиз одамиинг узи йук...

— Успюзмураооийлардапсиз. Ушшерситетшшг «Зооло­гия» кафедраси мудири сифатида таладалар, сутра, ёш ўқитувчилар, уларнинг салоҳияти ҳақида нима деист?

- Бугунги кун ёшлари ўзларига яратилаётган имкони- ятлардан им кон кадар купрок фойдаланишлари лозим. Мана. Президентимиз инглиз тили ни бошлангич синфлардан бошлаб ўкитиш хакида Фармон ч и кард и. Чекка-чекка киш- локлардаги мактаблар таъмирдан чиқариляпти, янгилари курилмокда. Таълим муассасаларимиз компьютерлашиб, дарслар янгича услубларда ўтилмокда. Бу ўзгаришлар тез орада уз самарасини беради.

Тажрибали устозлар ёш мутахассисларга хар тарафлама эътиборли бўлиши лозим. Унинг юриш-туриши, катта- кичикка муносабати, хатто, оиласидаги жараёнларни би­лиши зарар қилмайди. Устозлар ёшларга нисбатан кат­ти ккўл бўлиши зарур. Ўқитувчи ўқитаётган хар кандай фанни мукаммал ўрганиши шарт. Фанни ўзлаштирмасдан, му кам мал ўрганмасдан даре га кириб бўлмайди. Утилаётган дарсни ил ми толибга етказиб беролсангиз, у сизни ҳурмат килади. сизга ишонади. Устоз-шогирд ўртасидаги ишонч кў при гида ran кўп. Мсхрини козонсангиз, талаба ота- онасига айтолмаган гапларини сизга айтади...

190

Page 207: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

У З Б Е К ГА Н Д БО Л И Ю Л Д У ЗИ

Гандбол спорт тури томошабоплиги, шиддати ва тез кор голлари билан ишкибозларга хуш ёқади. Юртимизда хам ушбу спорт тури га бўлган кизикиш ёмон эмас. 1997 йилда гандбол бўйича Шоислом Павлов мураббийлигидаги Узбекистон аёллар терма жамоаси Германияда ўтгаи жаҳон чемпионатида иштирок этиб. бу заминда истеъдодли спортчилар кўплигини кўз-кўз килганди. Шундан кейин гандболчи кизларимизни ўз жамоаларида кўришни истагаи хориж жамоалари кўпайди. Спортчиларимиз Россия. Козогистон ва бошка давлатлар жамоалари сафида уйнаб, уларнинг муваффакиятига муносиб хисса қўшиб келишмоқда. Қувончлиси, сўнгги йилларда эркаклар терма жамоамизнингҳам халкаро майдонлардаги фаоллиги ошди.

2011 йилнинг июн ойида «СамДАҚИ» клуби асосида ту- зилган терма жамоамиз Осиё чемпионлар лигасида муносиб иштирок этди. Жамоа етакчиси Улугбек Икромов 80 дан ортиқ тўп киритиб, мусобаканинг энг яхши ўйинчиси ва тўпурари бўлди. Шуниигдек, Ҳиндистонда ёшлар ўртасида (21 ёшгача) ўтган Осиё чемпионатида Адҳам Бўтабоев ҳамда Улугбек Икромов мураббийлигидаги жамоамиз 24 та жамоа орасида фахрли учинчи ўринни эгаллади. Демак, бугунги сўзимиз - Ўзбекистон терма жамоасининг майдондаги йўлбошчиси, сардори, ўйновчи мураббийи Улугбек Икромов хакида.

Унинг ўйиниии кўрганлар худди футбол майдонидаги Марадонанинг харакатлариии эслашади. Чунки Улугбек хам бутун бир жамоани алдаб ўтиб. томошабинларга завк- шавкулашади. Асосийси. жамоаси галабаси учун кетма-кет тўплар киритади. Маълумот учун айтадиган бўлеак. 2012 йилда 30 ёшни каршилаган Улугбек хозиргача «СамДАҚИ» жамоаси сафида бир неча бор мамлакат чемпиони бўлди. 2010-2011, 2011-2012 йилги мавсумларда Қозогистонпнинг «Казхром» жамоаси сафида Козогистон чемпионлигига хам эришди.

191

Page 208: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шуи и қўшимча килиш ўринлики, У. Икромов мамлакат в а халкаро микссида хакамлик хам килади. 2011 йилнинг октябрь ойидан унинг зиммасига Ўзбекистон миллий терма жамоа бош мураббийлиги хам ишониб гонширилди. Хўш, иқтидорли ўйинчи, халкаро тоифадаги хакам. сш мураббийнинг ишлари қандай кстяпти? Якинда у билап сухбатлашдик.

- Улугбек, сизга мамлакат терма .жамоасшш ишониб топширшигиида ҳаяж оилиимадиигизми?

- Дарҳақикат, бош жамоани бошкаришнинг масъулияти юкори. Октябрь ойида Сеул шахрида ўтган «Лондон - 2012» саралаш мусобакасида иштирок этдик. Ноябрда Арманис- тоннинг Ереван шахрида мамлакат бош вазири еоврини учун ўтган турнирда Россия. Грузия. Эрон. Ирок. Украина. Арманистон ва юртимиз гандболчилари голиблик учун бахс олиб борди. Якунда жамоамиз Россия ва мезбонлардан кейин фахрли учинчи ўриндан жой эгаллади.

2012 йилнинг январь ойида Саудия Арабистоннинг Жидда шахрида жахон чемпионатига чикиш учун саралаш бахслари ўтди ва унда асосан 1989-1990 йилларда тугилган ёшлардан иборат жамоамиз иштирок этди.

2012 йилдаги энг катта вокеликлардан бири Самарканд шахрида ўсмирлар ва кизлар ўртасида ўтган «Трофи кубоги» халкаро мусобакасидир. Унда Марказий Осиё давлатлари жамоалари иштирок этиб, ўсмирларимиз бош муко(|)ог сохиби бўлишди. Вакилларимиз финалда Қозоғиетонни 24:23 хисобида маглуб этди. Вахолапки, козоклардан гурухда хам 36:31 кўринишида устун келгандик.

Хулоса кил ганда, сўнгги йилларда турли сшдаги терма жамоаларимиз кўплаб халкаро мусобакаларда иштирок этмокда ва биз миллий терма жамоани хам асосан иктидорл и ёшлардан шакллантиришни максад килганмиз.

- С т халқаро ўиииларба ҳакам лик ҳам қиляпсиз. Устозлариигиз...

- Отам, айни пайтда Ўзбекистон гандбол федерацияси бош котиби бўлиб ишлаётган Исмоил ака Матхоликов

192

Page 209: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

менинг спортдаги асосий устозим эканлигини алохида таькидлашни истардим. У ки1иидан кун нарсани ургандим ва урганмокдаман. Юртимизда Одил Абдалимов, Жасур Акромов сингари Халкаро майдонларда хакамлик килган малакали мутахассислар бор.

Куплаб халкаро мусобакаларда хакамлик килдим. 2012 йил Самаркандда «Трости кубоги» учун ўтгаи баҳсларда реферилик ишим учун Халкаро гандбол федерацияси хакамлар кўмитаси раиси Штефан Жук миннатдорчилик билдирди. «Узбекистонда ўтган турнирда,терма жамоангиз катнашган бахсларни холис бошкардингиз. Бунинг учун сизга рахмат». деди жаноб Жук.

Ниятим. хакамлик сохасида хам тинимсиз изланиб, Равшан Эрматовдек юртимиз обрўсига обрў кўшишдир.

- О пли иг из ҳиқиди ҳим м ух пш с up тўхтилсиигиз...- Отам Исмоил Матхоликов - Узбекистон гандбол

федерацияси бош котиби сифатида мамлакатда ушбу спорт турини ривожлантириш га хисса кўшиб келаяпти. Миллий федерациянинг халкаро федерациялар билан хам алокалари яхшиланиб бораётгани кувонарди.

Икки нафар сингл им бор. Дилдора гандбол бўйича Тошкент шахар терма жамоаси сафида 2007 йилда утгам «Универсиада» бахсларида голибликка эришгаи. Саида - инглиз, корейс тилларини яхши билади. "Узбекистон гандбол федерациясида таржимон. Рафикам Индира Икромова Узбекистон Давлат жисмоний тарбия институти тугатиб, айни пайтда «Ёшлик» спорт жамиятида мураббий бўлиб ишламокда. Қизимиз Шахина 4 ёшда.

- Тили клир и иг из...- Максадим - узбек гандболини юксак чўккиларга

кутаришда. спортчи. мураббий ва хакам сифатида бор куч- гайратимни ишга солиш.

Юрт шаънини байрок килган барча спортчиларга омад ёр бўлсин. Бутун узбек халкига соглик, тинчлик тилайман. Тилагим, спорт билан шугулланинг. мухлислик килииг ва у сизга кувончлар келтирсин!

193

Page 210: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Улугбек Икромов мураббийлигидаги ёшлар терма жамо­амиз 2013 йил I - 15 июнь кунлари Италиянинг Интерамо шахрида утгам халкаро турнирда 29 давлатнинг юздан ошик жамоалари ў рта с и да голиб булиб, бош му кофот билан кайтгани я на бир ёки мл и хушхабардир.

194

Page 211: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

КАЙВОИИСИН УНУТМАГАЙ ЭЛ

Утгам асрнинг стмишинчи йил лари да Қарши чўлини ўзлаштириш максад и да куплаб инсонлар кўҳна Масаф томом кучиб ке л а бошладилар.

Қариги ту мани собик «Аврора» қўрғоми, хозирги Иаврўз махалласи хам ана шум дай ямги кўчиб келган ишчиларга маскан бўлди.

Бу ерда ўнлаб ми л лат вакиллари истикомат киларди. Узбек, рус, татар, уйгур, озарбайжон, арман, нсмис, курд ... турфа ода мл ар, хамма ўзи билан ўзи овора эди.

Инсонлар бошини қовуштириш, юза га келганмуаммоларни баҳамжиҳат хал этиш учун элга кай во ни керак эди...

Бу ха к да шу махаллада яшовчи Эргаш бобо Расулов шундай хикоя килади:

- 1977 йилнинг ноябрь ойида «Аврора» қўргонига кўчиб келди м. Янги участкам да та до и р килиш га тўгри келди. Қозон-ўчоқ борми. идиш то во к борми. хам маем ни илгари яшаган жой им - Қарши шахридаи олиб келишга мажбур бўлдик. Чунки бу ерда махалла хал и ташкил топ маган эди. Бирок шу қишлок бригадири Сирожхон Рахматов менинг тадбир ўтказишда қийналганимни кўриб. эртасигаёқ эл олдида барча масъул и ятни ўзига олди. Бош-қош бўлиб, одамларни бирдамликка чакирди. Маҳалла ташкил этди. Қозон-ўчоқ, идиш-товоқ. стол-стул сотиб олинди. Ҳудудда ташландиқ жой бор эди. Шу ерми тозалатиб, махалла гузари курдирди. Атрофии и богу рог қилди. Эл чили к. туй бор. таъзия бор. Кўпмиллатли а холи бир-бирими тамийдиган, хурмат киладиган. яхши, ёмон кун и да ел ка до i и бўладиган бўлди. Хал к Сирожхон аканинг одамийлигими жуда хурмат киларди. Бирор киши у киши бормасдантуриб, тўйиии хам бошламасди, қозондаги ошини хам буздирмасди.

Биласиз, шўролар даврида Йилбошини, яъни Наврўз байрамини мишонлашни тақиқлаб қўй ишга иди. Бирок Сирожхон ака хар йил и кадим ий байрамимизми эл учуй

195

Page 212: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ташкил килиб берарди. «Табиатнинг уигониш онлари, туи ва куннинг тенглашиш бай рам и албатта нишонламиши керак», дерди у киши. Катта козон остириб, уз хисобида и сумалак, хал им, гужа пиширтирарди ва элга таркатарди. Санъаткорлар қўшиқ куйлаб. хал к хурсандчилик киларди. Турли мусобакалар ўтарди.

У кишининг кули оч и кл и гига я па бир мисол. Дал а га я кин булга и и учун уйига бориб, ту шли к килиб келарди. Ҳар купи тушликдан кайтар махали битта нон ни бел бог и га ту гиб келар ва унга богдаги мева-чсвалардан қўшиб, махалламиздаги бокувчисиии йўкотган оила болаларига берарди...

Аодусалом Ўроқов, Қарши Давлат университеты про­фессор и:

- Сирожхон Рахматов билан Қарши туманидаги хозирги Сахтапиёз кишлогида бирга ўсганмиз. Мендан бир-икки ёш катта бўлса-да, биз дўст эди к. У хакикий меҳнатсевар. ода моху и. дўстларининг кадр и га ста д и га н, самим и й и неон эди. 13-15 ёшларимизда колхоз даласида от билан бугдой янчганмиз. Ахир у пайтлар комбайн бўлмагап-да. Арпа ва бугдой ўриб олинган далаларда бошоқ терардик. Бир вокеани жуда кўн эслайман.

Биз бир гурух болалар қўшни Кахлак кишлогида и кайтаётгандик. Уша пайтларда совхоз рахбари Расул Рўзи- ев бир-икки фаоллари хам рохли гида чикиб колди. Биз йик- канларимизни топшириб. эшакнинг эгари уст и га озгина бошокни қолдиргандик. Ахир, очарчилик йиллари эди-да. Раис барча галлаларимизии олиб қўйди ва болаларни хивич билан савалай кетди. Шунда Сирожхон:

- Ҳой раис бува, нега у рас из? Ҳали кўрасиз, мен хам раис бўлсам, сиздек жоҳил бўлмайман. Аксинча, одамларга ёрдам бераман, - деганди.

Узи айтганидек, кейинчалик табелчи в а бригадир бўлиб ишлади ва инсонларга жуда кўп ёрдам кўрсатди. У кишининг энг яхши хислатларидаи бири инсонпарвар

196

Page 213: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

эди. Бригадир ва махалла оке о кол и булга и вактида махалла ахлипипг туй ва маьракаларини узи бош бўлиб ўтказиб бергаи. Бирор уйда кимдир оламдан утса, у киши биринчилардаи булиб бориб, мархумнииг якинларидан хол-ахвол сура р. уша хоиадониинг кам-кустиии хал килиб. жаноза ва маъракаларнинг уз вактида ути ш ига кум а к берарди. Бош и га мусибат туш ran хонадон ахлига чип маьнода хамдард бўларди.

Узок в а кт махалла раиси булиб ишлади. Йук жойдан махалла гузари ташкил этиб. миллий кадри яти м из бўлмиш Навруз -И илбош и сайилларини бир неча бор ўтказиб берди. Ёшлар ўртасида кураш беллашувлари ташкил этиб, катта- катта зотлар кўярди. Йилбошининг мазмун-мохиятини ёшлар он гига етказиш учун турли олим ва профессорларни та дб ирга та к лиф этарди. Умуман ол ганда, Сирож.хониинг олижаноблиги, хуш феъли ва ташкилотчилиги кишлок ахолисининг хсч качои ёдидапн чиқмайди.

Диар on бобо Типгрибердиев, 73 ёшди:- Айни пайтда Юртбошимиз беж из га узин и узи бош кари ш

орган и бўлмиш махаллаларга капа эътибор каратмаяпти. Чунки, махалла - тарбия ўчоги. мехр-окибат бешиги. Сирож­хон Рахматов туй ларда нерофгарчиликка пул куп.масди. Ҳар би римизнинг тўйимизни тинч, осой шита, файзли килиб утказиб берарди. Хал к урф-одатларини. кадрия гларимизни эъзозларди. Навруз сайилларини айтмайсизми? Вакти чегара- ланган булса-да. шунча ишга кандай улгурарди, халигача шу хислатига кой ил коламан. Колаверса, у киши бенихоя сахий эдилар. Кам таъминланган, кун бола л и оилаларга пол из ва де.\- KOII ч ил и к хам да богдорч ил и к махсулотлари 11 и таркатарди. Пул бсрсак. олмасди... С и рожхон н и 11 г саы'ъхара кати билан кип-ки- зил чул гўзал бўстонга айланди. Рафикаси А нора ля билан ўн нафар фарзандни тарой я л аб воя га стказди. Бол ала ри н и н г хам- масини мехыатсевар. хунарли килиб ўстирди.

- 1978 йилда шу .иаҳаллага кўчиб келгапм ап,- дел суҳбашги қуш илди 80 ёш ли опшхоп Иўлдош Эшпулапюв.

197

Page 214: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

-М ахал ладош лари м орасида сшим капарок булга и и учуй Сирожхон мени маъракаларнинг бошида туришга жало этди. Унинг ажойиб хислати шу эдики, кимга кандай муо- малада бўлишни биларди. Масалан. менинг асабим бир оч чаток. Шунинг учун бирор нарсани мулойимлик ва стиги билан тушунтирарди. Афсус. эрга. 53 сшида оламдан ўтди. Мсхрини. илик гап-сузларини хали-хануч кумсайман. Фарзандларимнинг тўйларини узи бош-кош булиб утказиб берган. Согинганимда видеокассета ни кўриб. таскин топаман.

Болалигим уруш йилларига тугри кслиб, мактаб кўрма- дим. Аммо хупарим оркасидан оила бокдим. Сирожхон хам хар бир фарзандини касбга, хунарга ўргатди. Угли Шароф- хон - «Муборакнефтгаз» унитар шўъба корхонасида касаба кўмитаси раиси, минглабходимларнингдарди билан яшайди. Зиёвуддин деганииинг богбонликдан хабари бор, айни пайт­да «Зиёвуддин Рахматов» фермер хужалигини бошкаряпти. Ҳабибулла - хайдовчи. Баходир ўкитувчи булса. Бахтиёр ва Ривожхон дурадгор... Ҳали бировдан Сирожхоннинг фар- зандлари хакида ёмон таъриф лшитмаганман.

— Кимдир демор булиб, ёки бошқи б и ров азадорлиги боне, туй л ирг и келолмиси ш иш бобо улириииг ҳолидип хибар олш ипи эсдап чиқирмисди, - деи хоширлайди Турикул бобо Холиқов. - Ким кандай ёрдам сўраса. йук демасди. У кишининг оламдан утиши махалла ахли учун катта йўкотиш булди. Ахир эл кайвониси эди-да. Бирок эл учун килинган мехнатлар беиз кетмади. Ахоли талаби ва илтимоси хамда Карши туман хокимлигининг карори билан махалла гузаридаги кўчаларга Сирожхон Рахматов коми берилди.

-Д а д и м қит ш иққўл эди, - дея суҳбишги қуш илди omu- хоииииг фермер угли Зиёвуддин. - Ҳар бир нарсага мехнат оркали эришиш мумкинлигини тез-тез такрорларди. Ҳозир 21 гектар ерда фермер хўжалиги ташкил этганмиз. Бог юмушлари, оралик экин сифатида пахта етиштириш ва ку- муш тола учун лилла бокиш ишларининг барчасини оила- вий тарзда ўзимиз бажарамиз.

198

Page 215: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳпопоул.т Рчҳмшпои, ўгли, ҳшн)овчи:- Да дам оламдан ўтган бўлса-да, у кишининг руҳи бизни

доим қўл л аб-қ\ вватл аб ту ради. Бир кун и «водовоз» машина- си да Сирдарсга бораётгаидик. Ёнимдаги шеригим рус й и ги­ги булиб. соат тонгги тўртлар бўлгаии учун ухлаб борарди. Чарчаш аломатими с сахар у й кус и элитдими. менинг \ам кўзим илинибди. Бир найт да дам «Тур, ўглим. у хлама, тур» дея у йготди. Кўзимни очеам. машинам из Қўнғиртоққа қараб б\ рилиб кетая т и . Ёнимда рус й и гиги эмас, дадам ўтирибди. Анча жойгача дадам мен га хам рохли к килди. Кейин билсам. дадамнинг ру\и бизни фалокагдан куз карган экан...

Мамлакатимизда а мал га оширилаётган улкан бунёдкор- л и к ишлари. фаровон хаёти и кўриб, эл кайвониси Сирожхон Рахматовнимг рухлари шодбўлаётган бўлса. неажаб. Чунки у бузу и у мри ни халкка бахшида этди. юрт равнаки, инсон­лар бахти учун қай гурд и. Кай вон и отахоннинг эзгу амалла- ри бутун фарзандлари. невара-ю чевараларига мерос колди.

199

Page 216: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

У Й Л А Н А Д И Г А Н У К А Л А Р И М Г А

М АС Л А Ҳ АТЛ А Р

Машхур файласуф Сукротнимг бир ran и бор: «Хотин им г яхши бўлса хўп-хўп, ёмон бўлса бўласан файласуф»

Худо га минг катла шукрлар булсинки, рафикам ёмон бека эмас. И ил да и йил га бир-биримизнинг феъл-атворимизга тушуииб. мавжуд камчиликларии бартараф этиш га харакат қилиб келмоқдамиз.

Баъзида уйланмагап у ка лари м «Ака. кандай к из га уй- ланишни маслахат берасиз. Қизлариинг қайси тарафларига эътиборли бўлиш талаб этилади?», дея сўраб қолишади.

Келин г, шу саволларга биргаликда жавоб топ ишга хара­кат килам из. Хўш. Қандай келин танлаш лозим?

Энг аввало, қизнинг насаби билан кизи кин г. Палаги теза­ми. отаси. онаси кўнгли очи к. фарзандларига мехрибон ин- сонларми? Буша, албатта. эътибор беринг. Мехр-окибат. ўзаро хурмат-эхтиром, тотувлик бул маган оилада и келин тапламаганингиз маъкул. Бун дай келин чак купрок силам, бо- лаларим, дея кайгурмайди. Ҳаётга енгил карайди. ота-онан- гизга. сизга нисбатан меҳрли, жони ачийдиган бўлмайди.

Ҳуснли, жамоат ишлари да (|)аол кизга уйланмокчи бўлсаи- гиз. рашкингиз унчалик кучли бўлмаслиги ёки ўзингиз хам ўта багрикенг бўлишингиз зарур. Акс холда кунда-кунора хар хил майда-чуйда гиринг-ширинглар учраб ту ради.

А зи з уки м ! С олиҳа хот ин пшн.чамоцчи бўлссшг, бўлаж ак раф икапг билан учр а т ув чоги у н и цуйидаги саволлар билан им т иҳон қилиб кўр:

1. Ота-онамиз бизиинг энг катта бойлигимиз. Уларни яхши кўришимиз, а ва й л аб-ас ра ш и м из шарт. Бир- биримизнинг ота-онамизни уз надарим издай, вол и дам из­дай кабул кила оламизми? Шуи га розимисан?

2. Сен мен га хотин бўлсанг. ота-онамнинг сузларини икки килмасл и гинг керак. Масалан. бирор ер га бор- мокчи бўлсанг. улар хохламаса ёки мен кўнмасам, жан- жал кўтаришинг ёхуд қовоқ-тумшуқ килишинг бефойда. Узингни шунга руҳан тайёрлай оласанми?

200

Page 217: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

3. Уйимизга келадиган мехмоплар борасида багрикенглик кила оласанми? Яъни. менингуругларим. дусту огайниларим келган да очи к чехра билан дастурхои тузаб, уйда бор неъматларни к изгои май. албатта, мен хохла га и тарзда, маслахатларимга кулок ос и б. пишириб. бера оласанми?

4. Ҳастда хар хил кун л ар бул ад и. Тўкин-сочинлик би­лап бирга бир неча кун оддий маета ва и чади га н дамлар хам учрайди. Шундай «фа кирлик» кунлари га чидаш бера ола­санми?

5. Эй. дилбар киз! Биласан, менинг опа-синг илларим, укаларим бор. Йилда бир-икки марта уларнинг ёки жиян- лари мни н г тугилган кунларига боришни ихтиёр киламан. Ана шундай паллаларда «Бормасангиз хам бўлади» деган гап- ни тнлингга хам ол масли гинг ёки мени йулдан кайтаришни хаёлингга хам келтирмаслигинг лозим. Аксинча, тадбирга бирга борсанг, нур ус гига аьло нур бул ад и. Тунгилласанг, албатта, узипгга жабр килган буласан!

6. Худо хохласа. фарзанд курса к. улар тарбиясида менинг йўригим бўйича ишлашинг зарур бўлади. Болаларни мен га карши ёки менинг оилавий сиёсатимга тугри келмайдигаи рухда тарбиялаеанг, катти к газабимни кўз i а га и буласан. Шу нарсаларпи ёдингда тута оласанми?

7. Укаларим ёки сингилларим, ота-она м ёхуд бош кал ар би­лан маблаг борасида «олди-берди» килмокчи бўлсам, ў рта га тушиб, карт ил и к кил масли гинг керак. Буни «Эримнинг карори» деб босиклик билан кабул кила оласанми?

8. Уйда г и ran куча га чикмаслиги ва кучадаги беке рак маълумотлар пок хонадон им изга кириб келмаслиги зарур. Огзи махкамлик кила оласанми?

9. Хотин зиммасидаги уй-рузгор юмушлари унинг киз найти га Караганда ун чан дон купрок бўлади. Юмшоккина бармокларинг каваради. он пок юзларинг мехнатнинг зури- дан кораяди. Пардоз-андозга-да, улгурмай коласаи. Ана шундай паллаларда чин дил ва тилинг билан Ярагган шаъ- пига бераётган неъматлари ва захматлари учун шукрона айта оласанми?

201

Page 218: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

10. Бемор бўлганимда суянчик бўла оласанми?Укажоним! Киз билан учрашувга чикканингда факат

унинг оху кўзларига махлис булиб. тикилмасдаи. у билан келажак хакида, юкоридаги хаётий саволлар асосида жид- дий сухбат куриб ол.

В а ўзингни хам куйидагиларга тайёрла:1. Уйланганингдан суш; ссн оила бошлиги хисобланасан.

Шундай экан, энг биринчи навбатда иктисодиш ни яхши- лашга, оилавий бюджстни шакллантиришга харакат кил.

2. Фарзандларинг сенинг уругингга тортадими ёки она­сининг опа-укаларига ўхшайдими, барчасини бир кўзда кўр ва сев. Чунки улар сенинг зурриёдинг. Гарчи характс- ри турлича булса-да, бирипи иккинчисидан ортикрок яхши кўришингни сездирма. Йўкса. болангнинг кўнгли ўксийди.

3. Хотинингнинг якинлари, дугоналари мехмонга кел­ди, дейлик. Буни очиқлик ва самимият билан кабул кил. Дилингда губор ва огир олиш, малол келгандек хис-туй- гуларга урин колдирма.

4. Биласан, аёллар биз эркакларга ўхшаб, икки-учта куй- лак ва шим билан бутун бир йилни ўтказа олмайди. Улар хар бир фаелга мослаб. уй ва кўча-кўйга киядиган либос- ларни тайёрлашади. Мабодо, хар икки-уч ойда хотининг янги либос учуй пул сураса. буни табиий деб кабул кил ва шуни олиб бериш им кони ни топ.

5. Хотинингнинг опа-сингиллари оркасидан божаларинг хам энди сенга бетона эмас. Божалар билан хам самимийрок бул. Ютукларидан кувон. Оилавий мустахкамликни бузишда кўролмаслик хам катта рол ўйнайди.

Инсон икки холатда ўзгариши мумкин. Биринчи, пули купайса, иккиичиси хотинининг таъсирига тушиб колса.

Бир оилани биламан. Эри хам. хотиии хам обрўли ки- шилар. Якинда уларнинг ажрашаётганини эшитиб колдим. Ҳайратим ошгандан ошди. Ахир. улар зисли одамлар-ку, нега бундай буляпти?

- Э, укам, сиз акангизни билмайсиз, у киши «Куча хан- дон, уй зиндоп», - дея саволимга жавоб бераркан хотини, - хўжайиним кўчада бошка одам, уйда бутунлай тескариси.

202

Page 219: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Турмуш қурганимизга йигирма йил дан ошган булса, боши­да мени бош и га кўтарарди. Секин-секин ишлари яхшила­ниб, пули купая боргандан кейин акангиз ўзгара бошлади. Менинг хам яхшигина ишим бор. Ишлаб, маош олганим учун рузгорнипг бозор-учарими менинг зим мам га юклаб кўйди. Бир нима десам, «Мен билан и шин г булмасин, маош им куп эмас. Узимнинг юриш-туришимдан ортмаяпти», дея уришиб берарди. Болаларнмиз бор. Шуларнинг бахти учун чидаб юргандим. Аммо акангизнинг мендан яшириб, я на бошка бировга уйланиб олганини билиб, барчасига қўл силтадим. Яширинча иккита хам уй олиб куй га и экан. Қизимизнинг ўқишига контракт пул и ни тўлашга келган да «Мен уни 18 ёшга к иргу н ча бокдим ва уз Конституцион бурчимни ба- жардим. Контракт пулини қапдай тўласа тўлайверсии», деб жа за вас и тутди. Ёқа ушлаб колдим. Ахир, ота хам шундай дейдими? Шартнома тўловларини қийналсам-да, амаллаб тўладим. Энди билсам, у киши бундай ишларни килиб юрган экан. - дея аёл йиглаб колди.

Хуллас. аз из укам, хаётда кишининг ичидагисини би­либ бўлмайди. Аммо хар кандай холатда хам инсон. авва­ло, инсонлигини унутмаслиги зарур. Бойлик кўзини кўр килиб, оиласи га хиёнат килиш хам оила аталмиш муқаддас қўрғоннинг мустахкамлигига катта дарз етказади.

Мамла катим из мустақилликка эр и шгандан буён хар бир йил Юртбошимиз ташаббуси билан алохида номланиб. шу йўналишда катта ишлар а мал га оширилмокда.

2012 йилнинг «Мустаҳкам оила йил и». 2013 йилнинг эса «Обод турмуш йил и» деб номланиши ортида мантиқий богликлик бор. Оилалар фаровон лиги, мустахкамлиги жами- ятнинг, мамлакатнинг қудратига қудрат қўшади. миллатни улуглайди. «Мустахкам оила», «Файзли хонадон», «Ибратли рўзгор туту ми» тушунчалари ота-боболарим изда н мерос кадри ят хисобланиб, хар бири ум мои кадар кеш татрифч тавсифга. мазмун-мохиятга, сиру синоатга эга мавзулардир.

Бир кун и ишдан кай тает га ним да танишим учраб колди. Озрок кайфи хам бор экан. Нули да ким у ч рас а. \ ларда ёмон

203

Page 220: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

таассурот қолдирувми хара катла р қилар. барча и и и г таъб ti­ll и хира эгарди. Баногох м е т а хам ёпишиб олди.

«Ака. билникига борамиз, мехмоиим бўлипг», дея холм жонимга кўймади. Уйга шошаётганимни айтсам хам судра- гудек булиб, меига осилиб олди.

«Ҳеч бўлмаса уйига ташлаб келарман, кўчада бундай холда юрмасин», деган хаёлда у билан таксига ўтирдим. Уиинг ичкиликка муккасидан кетганини ли ига рд и му, аммо бундай а(|)Тода холда курмагандим.

Уйига бордик. Келинга танишимни топшириб, орт- га қайтмоқчи эдим, \ - унамади. «Уйимга киринг, кетиб колсангиз хафа бўламан». дея қўярда-қўймай мени уйига бошлади. Кирдик.

Афсускиланишимнингуйига кирган кишида шундай та­ассурот тугиларди: «Хонадони файзсиз экан». Дархақиқат. уйи ивирсиб ётар, хатто ксчки ётадиган ўринлар хам йигилмаганди. Кўрпачаларнинг кирлигидан кишининг ўтиргиси келмасди.

- Хотин. б> киши билан мусобакада, шогирдларимни республика биринчилигига олиб борганимда танишгаи- дим. Газетада ишлайди. Қўярда-қўймай уйга олиб келдим. Олиб кел тонган-тутганинпiи, - буюрди танишим турмуш ўртогига.

Аммо менинг то,могимдан хсч нарса ўтмади. Бунга спорт мураббийининг ароқка рўжу қўйгани сабаб бўлдими ёки унинг файзсиз хонадони, билмадим.

Қарс икки қўлдан чи кади.Албатта. бу ерда эрнинг ичкиликка ружу қўйгани аёл

кишини рўзгор учун бехафсала қилиб қўйган бўлиши мум­кин. Ёки хотиннинг ноораста. ноозода рўзгор тутиши эр­нинг иродасини заифлаштирдимикан? Ҳар не бўлганда хам бундай хонадон л арга ха вас им из келмайди.

Бу эру хотин ва икки боласини яхши кийинтириб, сурат- га туширсангиз ва расмни йирик афишада (паннода) шахар марказига осиб қўйсангиз. кўрган кишининг «Қаидай бахт- ли оила экан!» дея хаваси келади. Аммо асли хаётда бунинг тескариси эканлиги ачинарли...

204

Page 221: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Лзич укам! Турмушда яхши рафика танлаш да сенга омад тилайман! Балки, мен тузиб чиккаи саволларга бўлажак ке­лин жавоб беришни истамас ёки берган коникарли жавобла- рига турмуш давомида амал килмас. Бундай ҳолларда яхши хулкинг ва сабр-қаноатинг билан уни ўз йўриғингга со- лишга харакат кил. Тинч-тотув турмушинг учун хаммадан \ам кура узинг купрок жавобгарсан! Сенинг хаётингни ўзингдан биров яхшилаб беролмайди. Буни унутма!

Яна шуни унутмаки, хотининг ширин таом пишириши мумкин. кийимингни ювиб, яхши рўзгор тутиши мумкин. Яратганнинг инояти билан келажагингни белгилайдиган фарзандлар тугиб бериши мумкин. Ҳаммаси рисоладаги- дек булса-ю, у сени эр урнида курмаса. атрофингда пойи- патак бўлмаса, кўнглида нописандлик, ўзини сендан ба­ланд тутиш холлари учраса, сенинг бу хаётингга хавасим келмайди. Чунки бундай кезларда кунларингнииг дардли ва армонли кечишини тасаввур қилиш қийин эмас. Яна ана шундай жуфтдан хам Худонинг ўзи асрасин!

Азиз укам! Мавзудан чекиниб, сенга яна бир акалик маслаҳатимни берай. Ҳаётда иложи бўлса, спиртли ичим- ликлар билан ошно тутинма. Атрофингда бу зормандани ичаётганлар кўпчиликни ташкил килса-ю, сени хам дав- рага жало этсалар, orox бўл. Шишадаги шайтон ичинг- га кирса, ихтиёр ўзингдан кетишини, вокеалар ривожи кўғп илдагидай бўлмаслигини эсдан чикарма! Баъзан иш­дан чарчаб юрганингда ичгинг келиши мумкин ва сенга узатилган май кўзингга тиллодай кўринади. Аммо зинхор- базинҳор бўш кетма. Ундан кўра дастурхондаги ширин-ша- кар мевалардан истеъмол кил. таиангни тотли неъматлар билан кувватлантир. Унутма. спиртли ичимлик соглигингга жиддий зарар етказиш билан бирга аклингни хам ўтмаслаштиради. Ичгинг келиб, ироданг бўшашаётганини сезсанг. сени багрикенг отанг ва мехрибон, муштипар онанг кузатиб тургандек тасаввур қил. Қаерда бўлсанг хам уларни ёнингда деб бил. Ана шунда шайзоннинг ма- крига тушмайсан ва бу хам сенинг бахтингга. оилангнинг мустахкамлигига катта хисса кўшади!

205

Page 222: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М А Ъ Р И Ф А Т Ф И Д О Й И Л А Р И

Инсонлар яшайди, умридир китоб,Ҳаёти ссрмалмун. қилгани савоб.Жумбоқка. савол га ундадир жавоб. Муаллимдир ул зот. кил уни таво(|).

Шогирдга фарзанддек берар мсхрини. тушунтирар кснг оламнинг мири-сирини. Тушунмасак, қайта бошдан бош- лар барини, миниат килмас у мсхнатин. азобларини. Офтоб мисол зиё сочиб, урфон таратар. Билмаганимиз ўргатиб, им- кон яратар.

Дархакикат. ўкитувчилик касби гоятда масъулиятли, ниқоятда машакқатли, куплар хавас килган, орзу килган, илму фанни ҳаётига мазмун билган, етишгунча зах.мат чскишган. таълим бериб. рахмат эшитган, таърифласанг дафтарлар етмас, хар канча улугла, хсч хаккинг кетмас. фидойи инсонлар, серташвиш жонлар - биз тилга олган ўқитувчилар, чин меҳрибонлар бўлишади.

Улардир ота мисоли багрикенг, онадек барчата тенг. Акадек дилдош, гамхўр, онадек сирдош. хамфикр.

Қувончлиси, хар йили минг-минглаб ўгил-қизлар бу муборак касбни эгаллаш илинжида турли олий ўқув юрт- ларига хужжат топширади. Талабалик бахти насиб этгани шодумон, этмаганнинг кўкайи тўла армон...

Аммо ўқитувчи бўлиш учун факат яхши ўқиш ва ўқи- тишнинг ўзи етарли эмас. Ўқитувчининг калби ўзгача бўла- ди, у элнинг кўзида, сўзида, ўзида юради. Ундан нафакат ўқиш ва ёзишни, балки, муомала маданиятини, юриш-тури- шни, хуллас. жуда кўп нарсаларини ўрганамиз.

Чирокчи тумани Карим Содиков фермерлар уюшмаси ҳудудидаги Ғаллачи кишлогида кексалик гаштини сураёт- ган Сайфулла домла Ахмедов ўкитувчилик касби оркасидан эл орасида хурмат эътибор қозонган мехри дарё. багри дунё устозлардан. Гарчи нафакада бўлса-да, доимо шогирдлари ардогида.

206

Page 223: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Кслииг. хаммасими бош и да и бошлаймиз.Сайфулла Ахмедов кишлогидаги саккиз йиллик таълим

(хозир йиллик бўлгаи) даврини тугатгач, Чирокчи тума- пи Пахтакор жамоа хўжалигидаги б-сонли урта мактабда тахеилни давом этгирди.

Аймаи шу таълим даргохида нсмис тилидан даре бера- дигаи Али Пкнаев Сайфулланинг калбида ўкитувчиликка хавас у йготди.

Устознинг \ и учи га хос тарзда ўтиши ўқувчиларниигўзлаштиришига ижобий таъсир кўрсатди ва таълим даври якупида куги ина ёшлар немистили мутахассиси булиш ишти- ёкида имтихонларга астойдил хозирлик кура бошлашди.

Интилишлар бесамар кстмай. кахрамонимиз Самарканд Давлат университетининг чет тиллар факультетига укишга кабул кил и иди.

Дарсларнинг рустилида ўтилиши туфайли Ахмедов бира гула иккита хорижий тилни пухта ўзлаштирди. Қишлокда мутахасеис етишмагани боне, олий ўқув юртини тугатиб. рус ва нсмис тилларидан даре бергани хам шундан. Ҳагго кўшни кишлок мактабларида ишлади.

Узок йиллик машаккатли мехнати зос кетмади. Бугунги кунда Саъдулла Сади нов. Шавкат Махматқулов. Иброхим Пирматов каби кўнлаб шогирдлари нсмис тилидан даре бе­риб, устоз анъанасини давом эттиришмокда.

- Укитувчи - етакчи дегапи. - дейди Сайфулла ака. - У болани стаклаб, йўлга солади. Жажжи ўгил-қизнинг боши­ни силаб, улардан жамият меъморлари, кискаси. комил ин­сон яратади.

Кўча-кўйда шогирдларим «Яхшимисиз. домла?» деб хол-ахвол сўраб колишади. Баъзиларини танийман, йиллар таъсири-да, гохо танимай хам коламан. Улар «Эслайсизми. домла. бизни ўкитгандиш из. Мен фалончи ўқувчингиз бў- ламан», дея ўзини танитишади. Орадан ўттиз-кирк йил ўтса- да. мехнатимизни унутишмабдими, бундан ортик бахт йўк.

Баъзида «Укитиш кийин иш эмас. Тўрт-беш нафар бо­лани мен хам 40 дакика алдаб тура оламан», дейдиган.

207

33

Page 224: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ўкитувчилик касби га енгил кара иди гаи кишиларни уч- ратиб колами?. Бу нотугри. Бу келажакка эътиборсизлик. Укитувчи педагоги ка и и, психологияни чукур билмаса, бо­ланинг ички дунёсини, карашларини. рухиятини ўкий ол- маса. у билимни ўкувчига етказиб бера олмайди.

Бола ниҳол каби бўлади. Тугри парвариш қилсангиз. равен усиб, бирор корингизга ярайди. Акси булса. кийшик ўсган эгри ёғочнинг ўтинликдан бошка нарсага ярамаслиги аник.

- Фирзиш) тарбиисп ҳақиба сўз очдчнгиз. Оилада бо- лаларш ш г юрши-турчтч, дарсларч, қчсқача аатгапда, тарбаясчга кчм кўпроқ масъул: опшмч ёкч она?

- Узим да и к нёс киладиган булса м, кун буй и мактабда бўлардим. Таътил пайтида хам куш им ча иш киларди м. Яъни бир ой комбайн хайдаб, хўжаликиинг ғалласини ўрардим. Ҳатто 1981 йилда ўрим-йигимда ил горл и к кўрсатиб. туман- да пешқадам бўлдим ва бунинг учун мукофотига машина беришганди...

Хуллас. хаётда мехнат килган киши кам бул масли гига амин бўлдим. Бол а-ч а ка куп. Маош уларни бокиш га кам лик килади. Нимадир килмаса рўзгор юрмайди. Шунинг учун уста Абдумўмин бува да и топ ёпиш сирларини ургандим. Ёз ойларида урим-йигим т\ гагач. устачилик килиб. одам­ларни нг уйини ёпардим. Болаларим ўрганган булса мендан мехнатни ургангандир-да. Аммо уларнинг юриш-гуриши. одоб-ахлоки. ўкишларини назорат килиш ишлари купрок онасининг зиммасида буларди.

Худо га шукр, фарзандларим кўнглимдагидай чикди. Тунгичим Алишержои Наманган саноат технология инсти­тутида тахсил олди. Айни пайтда Чирокчи хизмат кўрсатиш касб-хунар коллежида директор.

Ғайрат Муборак т> мани мол и я бул им ида ишлаяп- ти. Йулчи угл им - дурадгор. Яхшигина уста. Каҳрамон - Тошкент сол и к акадсмиясипи тугатди. Айни пайт­да Чирокчи туман солик ииспекцияси ходи ми. Лаз из - Самарканд Олимпия захиралари коллежи и и битирди.

208

Page 225: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бобур - ўглимнинг ҳам ўқишга кизикиши юқори. Қизларимдан Гулшан уй бекаси. Гулрухсора бошлангич синф ўқитувчиси. Бибинисо ва Ойгул касб-ҳунар коллежла- рида ап.ло бахоларга ўқишди. Кўз тегмасин, оиламиз катта бўлгаии билан фарзандларим ўзаро ахил. Бирови бир ишии бошласа. колгаии караб турмайди.

- Ои.тшшг пншч.тги, муспш ҳкамлнги кўт ш ча пима- га оог.тқ? - сўршЪкш успюздап.

- Ота ва онанинг ахиллиги. бир-бирига бўлган хурмати болаларга. келин в а набираларга алохида ўрнак бўладиган жихатлардир. Тасаввур қилинг, кайноиа келинига иш бу­юрди. Шу пайт қайнотаси «Келин, қайнонанг айтавера- ди. Бу ишни бажарма менинг юмушларимни қил», деб келинининг шаштини қайтарса, бора-бора бу келинчак кайнонасипинг буюрганларини бажармайдиган, унинг га- пини писанд қилмайдиган. менсимайдиган бекага айланиб колади. Агар кайнона буюрган ишни қайнота ҳам қўллаб- қувватлаб, хатто бажарилишини назорат килиб борса-чи? 13у холатда келинчак барча юмушлари и бека му т кўст бажа- ришга мажбур бўлади. Шундай килмаса, хам кайнонасидан, хам кайнотасидаи, хатто к и эридан хам дакки эшитиши м у карра р....

Дархакикат. Ахмедовлар оиласи ахил. Чироқчида улар га хавас билан карашади.

...Сайфулла домла нафакага чикса хам уйда ўтиролмади. Кўп йиллар элнинг оксоколлигини килди. Тую таъзиянинг бошида турди, жанжал чиккан хонадон га бориб. яхши га- нирди. уришганни яраштирди. Эрта тонгдан кечгача одам- лар орасида бўлиб, уларнинг дарди билан яшади. Ҳозир хам шундай. Гарчи оксоколликни топ ш ирга и булса-да, ти- 1111 м йўқ. Биров «Янги уй бош ласту вдим. шунинг қозигини коқиб бери н г» деб айтиб кете а. бошқаси қизига тўй келга- нини. тўйнинг бошида туришини илтимос килади.

Мухтасар кил ганда, устознинг кўргани мехнат. топ га ни хурмат бўлди.

209

Page 226: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Келинг, энди кичик Ахмедовнинг. Чнроқчи хизмат кўр- сатиш касб-хунар коллежи директори Алишер акаиинг бу борадаги фикрлари билан қизиқамиз.

- Алиш ер аки, 2(!ОН йилдап оуёи коллеж ги раҳбарлик қиляпсш . Янги таъли.и маскаии «и упдаги и.икоииятлар ҳақиОа сўзлаб оерсапгт ...

- Коллеж им из да компьютер на компьютер жихозларига хизмат кўрсатиш. тикувчилик, ишлаб чиқариш. автомо- билларга техник хизмат курсатиш, транспортларда та- шишни ташкил этиш, бухгалтерия хисоби ва аудит каби йўналишларда таълим берилмоқда. 2012 йилда муассаса- мизга янги замонавий технологиялар олиб келинди. Укув лаборатория, компьютер хоналари жихозланди. Энди ўқувчиларимизга кўй ил гаи та л а б. коллеждаги \а р бир жихозни куз корачигидай авайлаб, устозлардан касб-хунар бил им ва куникмаларини чу кур ўзлаштиришдир.

- Кисбиигиз маш аққат ли. Сиз педагогба қапбай //шзи- лат лар бўлиш и лазим <)еб ҳисоблаисиз?

- Педагог, аввало. фидойи бўлиши керак. У ўқитган юзта ўқувчининг хаммаси олим ски олий маълумотли мутахассис бўлиб етишмаслиги мумкин. Бирок улар кенг дунёкарашли, ўзининг муста қи л фи к рига эга инсон бўлиб етишиши шарт. Боланинг маънавияти юксак бўлиши у и га берилаётган тарбияга. бил им га боглик.

Коллеж - катта даргоҳ. Бизнинг таълим мае ка и им из Мехнатобод фермерлар уюшмаси худудида жойлашган. Педагоги к жамоамиз ахил. Бир ёкадан бош ч и кариб, ёшлар- ни тўгри йўлга бошласак. улар га тўғри таълим бсрсак. ал- батта. кўзланган максадга эришилади...

Б из Алиш ер Аҳмедов билаи уст озлик кисби мшиаққат- лири ҳақиба узоқ га и л a iu б и к. У опт угитлари, муспшқил Випшиимиз ршшақига ҳисса қуш иш туйгуси ҳар ишба қўш қапот бўлиётгипиии пшъкиблаб, шуидий деди:

- Укитувчининг фарзанди эканлигимдан фахрланаман. Отам педагоглик касбини жуда қадрлайди. Муаллим бар- чага нам у на қилиб кўрсатишга лойиқ инсон бўлиши керак.

210

Page 227: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

деб хисоблайди ва буи га а мал килади. Очам пин г муомала маданияти, ўзини тутиши. барча-барчасида мукаммаллик чизгиларини кураман. Биздан хам хушфеълликни сўрайди.

Уч иафар кизим бор. Мўътабар Чирокчи кишлок хўжалик коллежида, Мунира ва Умида 77-урта умумтаъ- лим мактабида аьло бахоларга укишяпти. Бобосининг илм манзили. зиёкорлик йўлини танлагани набираларининг максад ва иитилишлари! а хам узининг ижобий таъсирини кўрсатаётганидан мамнун бўламан.

211

Page 228: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Д А Р В О З А Б О Н Н И Н Г О Н А С И

Боролмадим яма кишлоккн,Осгимга боғлаигандай тош.Менинг кайнок согиичларимии,Қишлогимга стказгин. кусш.

Чанг кўчалар кўзимдан у гар.Чорлайверар ўша мажнунтол.Уии кўргим келаётганин,Қишлоғимга стказгин, шамод.

Унда менинг дилим тушупар,Ҳар гиёҳу хар битта огоч.Менинг учун боласи бўлиб,Кишлогимни кучгин, калдиргоч.

Талпинаман, кўзим йўл қараб,Саргаяди кўзимда илинж.Огам кабрин кучоклаб й игл ар.Юрагимдан ситилган согинч.

Юкоридаги мисралар муаллифи, тажрибали журналист. «Полвонжон» болалар журнали масьул котиби Маъмура Мадрахимова чинданам кишлокдап азим Тошкентга келиб, шу ерда «Она Ватанимга хизматим сингсин». дея ижод ки- лаётган замондошларимиздан.

Маъмура она республика «Спорт» газетасида ишлаган даврида «Остона» сахифаси 11 и та ш кил этиб, мам л а кати м изи и н г машхур спортчилари. уларнинг болалиги. биринчи марта ку­лига калам тутказган ўкитувчиси. илк спорт сабокларини берган мураббийи хакида кизикарли маколаларни муштарий- лар хукмига хавола этди.

Албатта, спортчиларнинг бегубор болалигига мурожаат килиш ва бўлажак чемпионнинг жажжи юрагидаги покиза орзуларини когоз узра маржондек териш - спорт журналис- тикасида «теша тегмаган мавзу» эди.

212

Page 229: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Айнам «Остона» саҳифасидаги гўзал мақолалари сабаб «Тонг юлдузи» газетасииинг ўша вақтдаги бош муҳаррири Умида Абдуазимова Маъмура опани болалар газстасига ишга таклиф қилди...

Келинг. қолганини қуйидаги сухбат билан танишиб, ўзингиз билиб олинг.

- Маъмура она, ю рт им илт нг маш хур спортчилари на уларш ш г болалиги ҳақибаги м ақолаларипгт м ухлису мутахассаслар томочидаи жуда алиқ қарша олииади. Келипг, су.ҳбатнми нш узингизнинг болалик иилларннгиз, қишлогингиз, ота-онангиз ҳақида бошласак...

- Фарғона вилояти Учкўприк тумани Гул қишлогида тугилганмаи. Отам Иигитали Мадрахимов Гул махалла фу қа рол ар йигими раиси эдилар. Падаримиз раҳматли жуда с од да, камтар ва оддий инсон эди. Эсимда. маха л лам из да масжид қуришмоқчи бўлишди. Иш яхши бошланди-ю, қурил и ш материаллари етмай. чала кол ганди. Ушан да отам курил и ш уйдаги материаллари ни бериб. курил и ниш я кун и га етказганди.

Он л а да бсш ўгил, уч к из вояга етдик. Бувим Мунисаой (омам демокчи) хам ўта қўли очиқ асл бўлгам.

Мактабда ўқиган ксзларим кутубхонадаи жуда кўп китоб олардим. Кутубхона мудираси «Яна келдингми?», деб турарди. Шеър ва достонларни ёд олиш жону дилим эди.

Мактабни битириб, Қўқон педагогика институтининг «Узбек филологияси» факультетига ўқишга кирганим саба- би хам адабиётга қизиқишимдан эди...

- Ж урналист бир м ақолани таиёрлаш учун катта м еҳнат қилади. Аввало, т аҳриринт билан келишган ҳолда газетага чиқишга муносиб қаҳрамонни излаиди, у ҳақида маълумотлар йигади, саволларини тузиб, ундан кейин суҳбатдошини қидиради. Мақола қаҳрамони ё мусобақага кетган ёки қайсидир спорт маж муасида ўкув-маш гулот йигинида қатнашаётган бўлади.

Хуллас, мухбир излагай одам пни тон иш учун анча тер тукада. Снзнинг зиммангизда мақола ёзншдан шашқарн

213

Page 230: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

фарзандлар пшроияси, уй-рўзгор шмушлири ҳа.и Сюр. Каида и улгурасиз ?

- «Мусофир бўл магу мча мусулмои бўлмайсаи». дейтиа- ди. 1996 йилда Тошкентга кўчиб кслдик. Турмуш ўртогим Саминжон Боймирзаев Узбекистон Миллий университсти- нинг кимё факультетини тугатди ва шу факултетда и шла колди. 1987 йилда Ху pi ни да қизимиз. 1990 йилда Мохира. 1998 йилда эса ўғлимиз Сардоржон туги л гам. зиммамда. асосан, болалар тарой яси турарди. Саминжон а ка илмий иш билан банд, аммо маоши камроқ эди. Рўзгор тебратишга зўрга етарди. Ҳатто пул им из қол маган и дан ишга пиёда бори ш га хам тўғри келган. Вазиятдан чиқиш учун болаларни богчага бериб, мапти килиб сотдим. патир ёниб бозорга олиб чиқдим.

Пойтахтда яшаш кийинчиликлари ту файл и турмуш ўртоғим илмий ишини ох и рига етказа олмади. Юрт им из да тадбиркорликка кенг йўл оч ил га ни боис. тадбиркорликни танлади. Дастлаб Қўқондан пайпоқ олиб келиб. пойтахтда сота бошладик. Дастгохларни бутлаб олган им издан кейин ўзимиз ишлаб чиқаришни йўлга қўйдик. Эримиинг ҳалоллиги/гўгрисўзлиги, мехнатссварлигитуфайли мижоз- ларимиз сопи ортиб борди, кичик корхонамизда ишлаб ч и кари л га н эркаклар пай по г и сифатига кўра хеч қайси са- ра маҳсулотдан қолишмайдиган бўлди. Тадбиркорнинг қонун химоясида эканлиги ишимизни олдинга юргизди. қийинчиликлар ортда колди.

Албатта, спорт журнал исти бўлиш ос он эмаслигини таъкидлаган холда бу йўлда меига устозлик кил ган элимизга яхшитаниш Ҳайдар Акбаров. Шсрали Ҳабибулласв. Тўлкин Рўзиев каби журналистларнинг маслаҳатлари. ёрдами катта бўлганини таъкидлашни истардим.

- «Тонг юлдузи» газетасшишг спорт ва ҳардий ватап- парварлак дулами муҳаррири сифитиОа дар иеча пор оригинал саҳифалар пшйсрладингиз. М сҳнапиар ингиз самараси ўлароқ, 2012 йилда Узбекистан ж урналистларн ижодийунни.иасининг «Атнргул» мукофоти сизга тонти- рилди. Сизниигча, ж урналист қандай дўлшии керак?

214

Page 231: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- «'Гонг юлдузи»да ишлаган пайтларим тахририятни бош карга н Умида она Абдуазимова, Тўлкин Ҳайит каби стук журналистлар кўллаб-кувватлашди. Газета саҳифа- ларнда спортга, хусусан болалар спортига кенг урин ажратилиб кўшсахифалар тайерланди. Устоз журналистлар бизнинг эркин ижод килишимизга имкон беришди. Энди саволимизга келсак журналистнинг сўзи киличдек ўткир бўлиши л озим.

«Гуруч курмаксиз бўлмайди» дейишганидек, айримлар ўз манфаати йўлида нохақликларга йўл кўйишади. Виз хакикагии очик-ойдин ёзиб. ўша нохакликларга бархам беришимиз шарт. Масалан, жисмоний тарбия дарсларини хўжакўрсинга ўтаётгаи ўкитувчилар хакида танкидий лавхалар тайёрладим. Ёки спорт машгулотларида шугул- ланувчининг нулига караб муносабатда бўладиган мураб- бийлар хакида «Айб ошдами. мошда?» сарлавхали маколам чиқди.

Углим Сардоржон олти ёшидан футбол машгулотларига боради. Дастлаб ТТЗдаги фу тбол тўгарагига олиб боргани- мизда мураббий ундаги интилишни пайкаб, шогирдлари сафига қўшди. Устози ўглимни «кушча» деб чакирарди. Кейин Пойтахтимиздаги «Умид». «Динамо» спорт мажмуа- ларида ва «Пахтакор» футбол мактабида таҳсил олди. Ҳозир эса «Бунёдкор» футбол мактаби дарвозабонларидан бири. Ишонасизми, ўглимни машкларга олиб бориб, унинг ўйинларини кузатиб, спортга янада каттикрок боғланиб колдим. Яъни. ўглимнинг спорт йўлини танлаши менинг спорт журналисти бўлиб шаклланишимга жуда катта турт- ки бўлди.

- «Полвонжон» журналы энди теишпоя бўлаётган нашрлардап. Эпг асоснпсн, спортга нхтпсослашган биринчи болалар ж урнали, десак муболага бўлмайдч.

«Полвонжон» ва унинг олдигақўйган максадлари хакида ганириб берсангиз...

- Юртимизда болалар спортига берилаётган эътибор бошка хеч бир мамлакатда йўк. Шуни инобатга олиб,

215

Page 232: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

«Полвонжон» рангли журналини чикариш оркали болалар ва ўсмирлар ў рта с и да спортни янада ривожлантиришга уз хиссамизни кўшмокчимиз. Сахифаларимиздан спорт турлари, уларнинг тарихи, спортчиларнинг овкатлапиш режим и. чем пионлик машаккатлари. му рабби йлар хакида кизикарли ма кол а л ар урин олган.

...Маъмура она ижод ни севади. Эн г асосийси унинг машаккатларидан чўчимайди. Йўкса, пайпокчилик цехи, уй-рузгор ташвишларидан ортиб. м а кол а кахрамоиларини изламасди. 2009 йилда оппок калби каби дилбар шсърла- ридан ташкил топ ган «Болалик излари» китоби бос м ада н чиқди.

Унда шундай сатрлар бор:

...Куксингиздан гул хиди келар.Боксам, с издан дил хиди келар.Этагингиз кўзимга сурiсам,Утган гам л и 11ул хиди келар.

С од да снам, камтарин онам,Хушбуй онам, настарин онам...

И жодкорн и н г «Сен и яхши кураман, хаёт» деб номлангаи навбатдаги китоби хам тез орада муштарийлар кулига етиб боради.

У бахтли она. Чунки унинг угли Сардор Сод и ков дар- возада тур и б, бутун сошли жамоа, керак бўлса, Ваган ша­ра фи ни химоя этишни дилига ту к ка н. Яъни, омам из Ва- танимизнинг бўлажак ишончли посбонининг онаси десак асл о адашмаймиз.

Тез кор харакатлари ва мехнатссварлиги боис, Игнатий Ыестеровга у.хшаб ке гад и ган ёш дарвозабоннинг келажаги эса олдинда.

Маъмура она самимий ва с од да. «Қўлимдам келган и ча ода мл ар га яхшилик килсам» дейди. Узбекистонда спортга берилаётган эътибордан суюнади, нохакликларнн курса,216

Page 233: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

калби огрииади. куюнади. У хакда та никл и тележурналист Молима Вохидова муаллифлигида тайёрланган «Аёл бахти» кўрсатувининг ойнаи жахом оркали кайта-кайта намойиш этил ган и хам шундан...

- Боласи спортчи опашшг кўигли хотирж ам пул ид и, - дейди Мткмури Мадраҳимшш. Чуики фарзаиди доим голибликки иптилади, бўш аақпш бўлмийди.

Баркамол авлод тарбиясида спортни н г урн и катта. Ка­ран г. биргина пойтахтимизни олсак. сўнгги йилларла ма- халлаларда канча сунъий копламали майдонлар курилди. Уларда шугулланаётган болалар ва катта л а рн и кўрганда кўнглим тог кадар усади. Уша болакайлар бизнинг эртанги юлдузларим издир.

Спортчидан ёмон одам чикмаслигини хис килган она сифатида айн и пайтда беш ёшли неварам Жахонгирмирзони хам футбол машгулотларига олиб бориб келяпман...

Хулоса урн и да айтиш мумкинки, Маъмура Мадрахи­мова жуда серки рра ижод килмокда. Доимо уз и га хослик. бегуборлик сезилади ёзганларидан. Масалан, Самарканд- даги 21-урта мактаб хакида «Юртбошимиз укигаи мактаб» маколасини тайёрлаб, ўкувчиларга хавола килди. Мус- такиллик иншоотлари, куплар узогини я кин килаётган « Афросиёб» поезди, хорижлик сайёхлар билан интервыолар... Опадан бундам кейин хам самара л и ижод намуналарини кутиб колам из. Зеро, интилиш, изланиш хар бир ижод корн и мудом уйгокликка чорлаб туради-да...

217

Page 234: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

КУРАШ КИТОБИ И ИМГ ЗАРВАРАҚЛАРИБарчамизга яхши маълумки, халкимизга иасиб этгаи

бсбахо хуррият. мукаддас Истиклол туфа или узбек кураши узининг шонли ўтмишини ти клади. Миллий спорт турим из жуда куп мамлакатларда ўрганилаяпти, кураш бўйича бир кагор нуфузли халкаро мусобакалар ташкил этиляпти. Қувончлиси. кураш и инг парвози ха вас кил гул и к. У киска вақт ичида ёпик иншоотларда угадиган Осиё ўйинлари дзету рига кирди.

Юртимиз полвонлари халкаро майдонларда тарих зарваракларига олти и харфлар билан ёзишга арзигулик юту кл ар га эришмокда...

Хаётини кураш га багишлаб. бунинг ортидан эл олки- шини олаётган замондошимиз. кураш буйича Узбекистон терма жамоа с и бош мураббийи, Ўзбскистоида хизмат кўрсатгаи спорт устози Му род Дусумбетовнинг хам бу ютукларда уз улуши бор. Бугу и унинг мех наг фаолиятига назар ташлаймиз, дил да и сухбат курам из, купчиликии кизиктирган саволларга жавоб оламиз.

Таъкидлаш жоизки, Му род Дусумбетов бир иеча жа.хон ва Осиё чемпионати гол и б хам да соври ндорларин инг усюзи. Шогирдлари орасида кўплаб Узбекистон чем пион лари, ўндан зиёд халкаро той фа да ги спорт устаси, 40 дан ошик спорт усталари бор.

Мухлисларга яхши таниш Олим Равшанов, Зулхижжа Худоёрова, Юлдуз Шодибекова, Зафар Фармоиов, Рустам Элов. Баходир Ганиев, Зафар Йўлдошев, Отабск Максудов. Билол Ахмедов, Бурхоп Нуркобилов. Шухрат Д и лов, Шсркул Нурбеков, Яхё Имомов ва бош кал ар шулар жумласидандир.

Бу полвонлариинг уз и бир олам. Улар кўлга киритган муваффакиятлар хакида узок гапириш мумкин. Масалан. биргина Яхё Имомов ни олайлик. У дзюдо кураши буйича 2012 й и л н и н г фе вра л ь ой и да Чехи я ни нг Прага шахрида утган жахон кубогида 81 кг вазн тоифасида биринчи, Тошкснт шахри мезбонлик килган Осиё чемпионатида З-уринни эгаллаб, Лондон Олимпиадаси йўлланмасини кўлга киритди

218

Page 235: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

в а Бу юк Британия пойтахтидаги Олимпия ўйинларида иштирок этди. Олимпиада Яхё учун катта тажриба мактаби вачифасини утагани 2013 йилги мусобақаларда яққол намоён буляпти. Масалан. у 2013 йилнинг март ойида Париж шахрида утган «Катта дубулга» туркумига кирувчи халқаро турнирда бош мукофотга эришди ва 2016 йил Бразилия давлатида ўтадиган навбатдаги Олимпиадага чикиш учун очко жамгаришии бошлади...

Яна Мурод Дусумбетовга қайтамиз.У 1969 йилнинг 2 май санасида Самарканд вилояти

Пайарик тумаиининг Эшим оксок кишлогида тугилди. Бирок Му роднингболалик.ёшликйиллариҚоракалпоғистон реснубликаси Амударё тумамида утган.

Акаси Бахтиёрнинг эркин кураш устаси эканлиги. қолаверса, ку нда-кунора бўладиган тўйкурашлар ёшгина Мурод хаётининг спорт билан узвий боглаиишига туртки бўлди.

- Туркманистоннинг Тошҳовуз вилоятидан Турсун нолвон. унинг угли Баҳодир, Хоразмдан Одил, Рифкат. Даврон нолвоиларга хавас килардим, - дейди сухбат- дошимиз. - Мураббийлар Чоршанби Тожимуродов, Яраш Казаков. Бозорбой Нуржонов сабоклари спортга бўлган муҳаббатимни оширди.

Амударё тумани Ал-Хоразмий номидаги ўрта мактаб спорт залида шугулланганмиз. Ростини айтиш керак. бир вақтнинг ўзида битта залда кураш. эркин кураш. самбо, дзюдо турлари буйича машгулоз ўтилар, спортчилар куп бўлиб, хамма аралашиб кетарди.

Айтганча. муборак Мустакиллик шарофати билан бу муаммолар бархам топтан. Масалан, бугунги кунда Амударё туманида болалар спорт мажмуалари курилиб, бешта кураш зали фаолият кўрсатаётганлиги сўзимга исбот бўла олади.

...Уша пайтда кураш бўлимида 27 иафарболашугулланган бўлсак, шундан мен, ўртокларим Махмуджон Ражабов, Рустам Иўлдошев учаламиз спортда қолдик.

219

Page 236: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Маҳмуджон ва Рустам снгил вазнда гидам га чиқишар, галабаларга эришиб, кураш ва самбо буйича спорт устаси талабини бажаришганди. «Махотки, мен буни уддалай олмайман», деган хавас билан машқларга зўр бердим. Кураш буйича 1985 йилда а в вал Амударё тумани. су игра Қорақалпогистон реснубликаси чем пион и бўлиш насиб этди. 1986 йилнинг 3-7 июль кунлари Шахрисабзнинг Мироқи қўрғонида ўтган мамлакат чемпионатида 68 кг вазн тоифасида муваффақият қозониб, спорт устаси бўлдим. Бу галаба мен га институт га имтиёзли кириш им кони ни берганди. 1987-1989 йилларда харбий хизматда бўлдим...

Уч ўртоқ б ирга "Узбекистон Давлат жисмоний тарбия институтини тугатдик.

Дзюдо курашидан 1989 йил 71 кг вазн тоифасида ёшлар ўртасида, 1991 йилда эса катталар орасида Узбекистон чем пион и бўлиш насиб этди. 1991 йилнинг 25-28 мартида самбо кураши буйича хам республика чемпиони бўлиб, хар учала кураш тур и дан спорт устаси талабларини бажардим.

Бу мусобақаларда қўлга киритилган медаль ва диплом л ар мен учун жуда азиз ва қадрли.

1992 йилда Узбекистон Давлат Жисмоний тарбия институтини тамомлаб, Амударё туманидаги “Дўстлик’' спорт клубида мураббийлик фаолиятимни бошлади м. 1997-1998 йилларда шу ту манда г и 2-Болалар ва ўсмирлар спорт мактабида йўриқчи. 1998-2000 йиллар оралигида Нукус шахридаги БЎСМ мураббийи бўлиб ишладим.

2001 йилда Тошкентга. Республика Олимпия захиралари коллежи га услабчи вазифасига ишга келдим. 2004 йил дан бошлаб шу коллежда миллий кураш бўлими катта мураббийи сифатида фаолияти юритяпман...

- Мурод а ка. Узбекистон кураш федерацияси мутасадд- илари 2012 йил якунларини сархисоб килиб, сизни «Йилнинг эн г яхши мураббийи» деб топди. Бун га етарлича ас ос бор. Жумладан, 2012 йилнинг октябрь ойида Бую к Британ и яда ёшлар ва ўсмирлар ўртасида ўтган кураш бўйича жахон

220

Page 237: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

чемпионатида шогирдларингиз Даврон Махмашаев (90 кг). Шерзод Бобомуродов (71 кг) олтин, Рўзимурод Мукимов (71 кг). Жасур Курбонов (65 кг), Азим Убайдуллаев (73 кг) кумуш. Сирожиддии Эрматов (50 кг) хамда Улугбек Эрмаматов (65 кг) бронза медали сохиби бўлишганди.

8-12 декабрь кунлари эса Ҳиндистонда утган катталар ўртасидаги Осиё чемпионатида шогирдларингиз Аброр Жабборов 60 кг вазн тоифасида олтин, Азамат Бойкулов эса 90 кг курашчилар орасида кумуш медали эгаси бўлиб. юрт байрогини баланд кўтарди. Узок Сурхондарё вилояти Шеробод тумани Тамбур кишлогида тугилган Аброр Жабборовнинг Осиё чемпионати. халкаро тоифадаги спорт устаси булганида хам катта мехнатларингиз ётибди.

Шогирдлари кжори натижаларга эришаётган мураббий- нинг иш услуби барчани кизиктиради...

- Бир китобда ўкигандим, «Имонли. диёнатли, бир суз- ли, мехр-мурувватли устоз тоисаиг. энг яхши шогирд хи- собланасан», дейилганди унда. Бундай устозларнинг ўгит- ларига амал килган шогирд катта ютукларга эришади. обрў- эътибор топади. I Ну ндай ус гозларимдан бири. жуда тажрибали мутахассис, мохир педагог, мураббий. хакам Холмуродали Мубораковдир. У 2000-2004 йилларда кураш буйича терма жамоани бошкарган. Халкаро кураш Ассоциацияси. Кураш акадсмиясида фаолият юритган. Бу инсондан куп иарсани ўрганганман. Шунингдек. Узбекистонда хизмат кўрсатган мураббийлар - Ашарбек Абдусатторов. ва Омон ака Тоймуродов хам менинг азиз устозларим.

Ҳаётда «Мима эксанг. шуни ўрасан», «Қайтар дунё» деган хикматларга амал киламан. Шогирдларим бор экан, мен борман. Албатта, 40-50 иафар бола орасида хар хил феъл- атворлиси бўлади. Улар орасида иктидорлилари хам куп, бирок машгулотга номига келиб-кетадиганлари хам йўкэмас. Менинг принципим - биринчи навбатда шогирдларимда уйига. оиласига, ота-она, ака-укаларига нисбатан мехр- мухаббатни шакллантириш. Тажрибаларимдан хам маълум-

221

Page 238: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ки, ўз ота-онасига, оиласига меҳрибон курашчилар спортда юксак натижаларга эришади. Мисол тарикасида Я.\с Имомовни айтишим мумкин. У жуда окибатли, яқииларига меҳрибон йигит.

Бундай фазилатлари бўлмаган сшларда шу хислатларни шакллантириш га эътибор каратам из.

Ахир, Ватанини севмасдан туриб, унинг шарафини муносиб химоя килиб булмайди-ку.

Бир шогирдимнинготаси айтади: «Углим менга нисбатан сиздан кўпрок чўчийди. Уйга келса, таътили тугамаса- да, коллежга боришим керак», деяверади. Дархакикат, бизнинг таълим муассасамизга энг шўх, тунолончи бола­лар келишгани боис, тартиб-интизомга ало.хида эътибор берилади. Бу срдаги тартибга чидамаган боланинг ўкиши- дан хеч кандай фойда йўк.

-Спортчининг манманлиги ва камтарлиги... Бу сифатлар унинг натижаларига хам таъсир кўрсатадими?

- Манман киши инсонлик киёфасини йўкотади. Спортдаи кетгандан кейин хам унинг бу хислати йўколмайди. Шо- гирдларимга «самимийлик ва камтарлик либосини еч- ма» дея ўгит бераман. Баъзи юлдузлик касалига чалинган спортчилар борки, улар хатто уз устозининг ёкасидан олиб. турткилашгача боради. Худога шукрки, менинг ўкувчиларим орасида ундайлари йўк ва ишонаманки. бўлмайди хам.

- Ш огирдлар орасида ёлгои гапирадигаии, аипиқса, маш қлар қийипчиликларига чидолмагап nuiinuupu «ёл ягоиии сув қилиб ичадигаилари» учрайди, деб эшипшмиз. Уидайлар билаи қандай иш лайст ?

- Ёлгончиларга умуман чидолмайман. Бундай шогирд- ларга нисбатан жазо қўллайман.

Полвон зоти ориятли, олижаноб, ракибига хурмат билан карайдиган бўлиши керак. Гарчи, шогирдим бўлмаса-да. камтарлиги, босиклиги билан бухоролик Жахонгир Усмо- нов, "Узбекистон чемпиони, халкаро мусобакалар голиби Арслонбек Махмудов (Махтумкули Махмудовнииг укаси).

222

Page 239: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

66 кг вазн тоифасидаги энг кучли дзюдочиларимиздан Зоҳид Фармонов интизомлилиги, бошқаларга ўхшамаслиги, камтарлиги билан хавасимни келтиради. Улар гўзал и неон и й фазилатлари ту файл и спортда ҳам яхши натижаларга эришяпти, деб ўйлайман.

- Сиз «Б» категорня.зп халқаро тоифадаги ҳакамсиз. Кўпгииа мусовақаларда, Ж умлади, катталар ўртасидаги мамлакат чемпионата, 20/3 йилда Бухорода утган «Универсиада» даҳсларида дот ҳакам лик қилгаисиз. Кураш .жуда риво.тлаиган, рақобат ҳам ў та кескии буладигаи бизиииг мамлакатда бош ҳакамга осой бўлмаслиги аииқ. Ш у боис, баъзи ҳакамлар «ж аиж алиинг уясида» қолиб кетшиади... .

- Авваламбор, хар бир хакам баҳсларни адолатли бош ка­ри ш га касамёд килади. Шу қасамёдни ёддан чиқарганлар баҳс да вом и да тез-тез хатога йўл қўя бошлашади. Билиб туриб, бахсларнинг бузил иш и га сабабчи бўладиган бундай мутахассисларн и кураш дан четлатиш даркор.

Баъзи да икки биринчи рақамли курашчи гилам га чиқса, бу беллашувни бошқаришга чўчийдиган ҳакамлар хам бор. Бирок мен Кураш халкаро Ассоциацияси коидаларига асосан адолатли бош кари ш тарафдориман. Ҳатто ўз шогир­дим гиламга чиққанда хам унинг галабасини истаб, нотўгри ка pop чикариш га хақким йўқ.

- «Умид ииҳоллари», «Баркамол авлод», «Универсиада» спорт мусобақаларинипг ёш истеъдодларпи кашф эпшшда урна қапдай буляпти?

- Бу мусобақаларининг ёшлар хаётида ижобий. тарбиявий аҳамияти катта. Яъни, мазкур йирик спорт анжумани калб- ларда ватанпарварлик туйгусини кучайтиради, навқйрон авлод юра гида фахр-ифтихор ҳисларини тарбиялайди. Мазкур спорт бай рам лари да иштирок этиш умидида минг- лаб йигит-кизлар саралаш баҳсларида қатнашади, ойлаб тайёргарлик кўради. Сир эмас, рақобат бор жойда ўсиш бў- лади.

223

Page 240: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ёшлар орасида и истеъдодлилари сараламиб, терма жамо- аларимиз сафига к и ради.

Масалан, шогирдим Олим Равшанов, 2001 йил Фаргоиада утган «Умид ни холла ри», 2003 йил Жиззах шахри мезбонлик қилан «Баркамол авлод» хамда 2007 йил пойтахтда ташкил этилган «Универсиада» спорт мусобақаларида иштирок этиб. иккита олтин ва битта кумуш медалигасазоворбулган. У шундан кейин икки марта жахон чемпиони бўлди, 2009 йил Таиланд ёпик иншоотларида утган Осиё ўйинларида 66 кг вазн тоифасида биринчи уринни эгаллади. Олим хозир Ўзбекистон ёшлар терма жамоаси бош му раббийи.

- Ш огирдлирипгизпи кўплао халқаро мусооақаларга бошлаб боргапсиз. Яна қаисч терма жамоа аъзоларчда бизбагидек кучли орият кузатилади?

- Албатта, узбек пол вон лари да орият, гурур туй гула ри бош қа мил лат вакилларига нисбатан анча кжори. Шунинг­дек, эронликлар, мугулларда хам кисман ор талашиш, жамоадоши учун кураш и ш манзаралари учрайди.

- Писан мукаммалликка иипшлиб яшапдп. Бароқ вақт- iiii тугра сарфламаи туриб, бута зршпмоқ мушкул. Сиз коллежда кураш булпмп бош мураббаСшсиз, қолаверса, катталар терма жамоасига ҳам устозсиз. Вақт масала- ст а қапдап қараисиз?

- Жуда эрга ту раман. Кеч к и пайт ишларни канчалик а мал га оширганимни сархисоб киламан. Чала кол ган ишларни албатта, охи рига етказаман.

2012 йилда қилгап хизм ат ларит из муносиб баҳоланди. Сизга Президентимиз фармоиига кура, «Узбекистонда хизмат курса тган спорт устози» у неон и берилди. Буҳам сизга куш имча куч багишлаши табиий...

- Мухтарам Президентимизнинг камтарона мехнатла- римни юксак бахолагани зиммамга катта масъулият юклай- ди. Истеъдодларпи тарбиялаб, уларни халкаро майдонларда юртимиз мадҳиясини баралла янгратадиган галабалар сари етаклашда бор куч ва билимимни ишга соламан. Энг олий максадим - я кин йилларда узбек курашини Олимпия, Осиё

224

Page 241: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ўйинлари сафида кўриш. Курашимиз жозибаси билан бу чўккини албатта, забт этади...

Мурод Дусумбетов кураш фидойиси. Мураббийлар ат- тестациядан ўтказилгаида. улариинг-да, ўз устида иш- лашларини кўздан кечирди. Халкаро майдонда ракобат ошиб бораётгани учун ямада кўпрок ишлашимиз лозим- лигини уктирди. Ўзи хам шунга бел боғлаган. Демак, янги- ча шаклланаётгаи миллий терма жамоамиздан олдиндаги халкаро мусобакаларда жахонни янада лол этадиган му- ваффакиятлар, ўзбек ишкибозларини хушнуд этадиган гўзал томошалар кутишга хаклимиз.

225

Page 242: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

А Л И Ж О Н O TA

Алижон ота Тўхтасв Қарши шахрида яшаб, махалласи. злу халки учун кўпгина эзгу ишларни килган, оз эмас, кўп эмас. накд саккиз фарзандни тўгри тарбиялаб, укитиб. кайвони даражасига етган пиру комил инсонлардан.

Укишинингўгитлариуммондекмўл-кўл.бағрибутунлиги осмондск кенг йўл...

Алижон Тўхтаев киши хакида фарзандлари шундай хотирлашади: Дилбар Тўхтаева, Согл икни саклаш ходимлари касаба уюшмаси Марказий кенгашининг Кашкадарс вилоя- тидаги масъул ташкилотчиси:

- Дадам рахматл ининг кайси фазилатларидан бош л асам экан. Умрида бировни гийбат килмаган, таниган, танимаган киши борки. уларга яхшилик улашган киши эди. Дадам дарахтга, бокка мехр кўйиб яшади. Катта ховлимиз дарахтларга тупа. Анжир, шафтоли, ширин-шакар олмаларни со ўсганмиз. Дадам етиштирган узумлар орасида хушбўй исли узу.м бўлардики. халигача шундайини излайман, аммотополмайман.

Давраларда хам барчани ховлисига дарахтэкишга ундарди. «Бизнинг ховлида сув йўк», дегувчиларга «Сснга даре шарт эмас. Эрталаб юзингии ювишга бир офтоба сув топиладими? Топилса, юзингии дарахт остига юв. Нихолга шу сувнинг ўзи етади», деб жавоб берарди.

Янги ховлига кўчганларга «Ҳовлига ўрнашиб, тутиб кетайлик, деган яхши ниятда тут экинглар», дерди. - «Мевасини болаларинг ейди. Уйингга кетган одам соясига машинасини кўяди, отини боғлайди. Қолаверса,тутэкилган ховлинингери чўкмайди», кўшимча киларди у.

Доим «Иш куролинг соз бўлса, машаккатинг оз бўлур», деган гапга амал киларди. «Отамдан колган», дея кетмон ёки белкуракни ишлатиб бўлгач. мехр билан тозалаб, ёглаб кўярди. Саёхатларга чикканида хам яхши кетмон ёки бошка иш куроллари сотиб олиб келарди.

Ховлида чорва моллари бокардик. Шундай тартиб, шароитни яратиб кўйганидан хеч биримиз молларга караш

226

Page 243: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ски огилни тозалашдан безор бўлмасдик, аксинча, югуриб- югуриб, талашиб-талашиб юмушларни қилардик.

Қишин-ёзин уйимизда сут-қатиқ, мева-чева аримагани- дан барчамиз соглом ўсдик. Узимдан гапирсам, болаларим- нинг барчаси с u in га етар-етмасдан юриб кетишарди.

Қаерга борса. «Донолар угитлари». «Яхши фазилат-и неон- га зийнат», «Дастурхон тузаш одоби», «Чой дамлаш сирлари» каби инсон хаёти давомида асқотадиган китоблардан олиб келарди ва «Қизим Дилбархонга» деган чиройли имзоларини қўйиб совга киларди.

Тошкент педиатрия институтига имтиҳон топширар экан- ман. дадам «Аълога топширсанг. қувонма, бошқаларнинг кўигли ўксийди, мабодо киролмасанг ҳам хафа бўлма» дея маслаҳат бергани ёдимда. Омадим чопиб. институтга кирганимда дадам «Қизим, энди яхши ўқи. Олти йиллик талабал и к да ври н гда факат ўзи н гга и шон. Олти й и л да у ч й и гит икки йиллик харбий хизматни бажариб қайтади. Жуда катта вақт. Мен сендан 6eui юз километр узокликдаман. Ҳар кандай ҳолатда сснга ёрдам беролмайман. Яна шуни билки. сенга тилла сирга олиб берганим йўқ. Лекин менинг сўзларимни қулогингга тилла сирғадск тақиб ол», дея ўгит бергандилар.

Уйда ўтмас пичоқ ёки кайчи ёхуд бошка нарсани кўрса, уларни дарров чархлатиб келарди. «Доим ўткир инсон бўлинглар» дейишдан чарчамасди. Шу боисдан, бир укамнинг исмини хам Уткир кўйган.

«Бирор жойга бормокчи бўлсанг. мўлжалингдагидан ка- мида икки соат олдин йўлга чиқ. Чунки бу йўл. Ҳар нарсани хисобга олинглар» дерди. «Сафарга чикаётганингда ҳуж- жатларингни ёдингдан чиқарма. Нон ва сув, ортиқча пул олишни унутма». қўшимча киларди дадам рахматли.

Дадам ички ишлар сохасида ишлагани учун уйда кам бўларди. Онам Ҳабиба аяни «Маликайи Турондот» деб чаки- рар, жуда хурмат киларди. Онам 53 ёшида оламдан ўтди ва Косон тумани Каманди қишлоғидаги «Исохон-Мусохон» кабристонига қўйилди. Дадам хафтада икки марта бориб.

227

Page 244: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

онам ни нг кабрин и зиёрат килиб келарди. Қабристонга дарахт эктирди. қуриб кетди, панжара билан ўратди, панжараларни ўгирлаб кетишди...

Умрининг сўнгги йилларида дадамнинг оёги огриб колди. Ш унда«Дада,сизга вактажратаолмаяпмаи. Ишимни йиғиштириб, сизга қарамоқчиман», деганимда, кўнмади.

«Сен шифокорсан. Қизим, факат менга эмас. элингга. юртингга хизмат қилишинг керак. Шундай ишлаки, каерда бўлма. сени беморлар излаб борсин. Қолаверса, Қашқадарё вилоятида ўз обрўсига. ўрнига эга Эсон Ражабовдай инсоннинг кўл остида. инсонлар, ходимлар манфаатларини, ҳуқуқларини қимоя қилувчи касаба уюшмалари сохасига ишга ўтганингдан жуда хурсандман. Эсон Ражабовдан кўп нарсани ўрганишинг мумкин», дея маслҳат берганди...

Дадам оз-мос русча аралаштириб гапирар. бакувват. соглом киши эди. Сўзлари мантиқли бўлганидаи бутун даврани ортидан эргаштира оларди.

Ғолиб Тўхпшев, ўгли:- Уйимиз чоррахада жойлашгани учун сув сўраган, жой

сўраган йўловчи кўп бўларди. Дадам рахматли «Чорраҳада ҳар ким хам яшай олмайди. ким кандай ёрдам сўраса берииглар». дерди. Иўлда қолган қанча-канча йўловчи уйимизда туна- маган, дейсиз. Пахтадан кайтгунча ярим йўлда колган қизларни таксига ўтқиздириб, йўлкирасини тўлаб, хайдовчига манзилга эсон-омон етказишни қаттиқтайинлаётганотамнинг сиймоси кўз олдимда. Визга ҳам «Яхшилик кил сувга от» деб тарбия берганлар. «Яхшилик килиб. яхшилик кутманглар» дерди. Қишлокка ичимлик суви, электр энергияси келишида жонбозлик кўрсатган. Уйимизда кўмир.хона бўлиб, кўмир сўраган қўшнини курук кайтармасди...

Визга хар хил ривоятларни айтиб бериб. инсоний фази- латлар хакида тўлаконли тушунчалар уйготарди...

Бнхптёр Тўхтасв, ўгли:- Дадам Тошкент Давлат иқтисодиёт институти (хозир

университет)ни тугатиб, аввал молия, кейин ички ишлар

228

Page 245: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

сохасида ишлади. Касби тақозосига кўра. баъзи бир савдо ходимларини ноқонуний ишлари учуй қамашга хам маж- бур булга!I. Узи қамаб туриб. махкумларга хар хил егулик олиб борган. Ҳатто yuia савдо ходимларининг «Мени тарбияладингиз деб дадамдан миниатдор булганини эшит- ганмиз.

Вилоят буйича дадамнинг шогирдлари кўп. Қамашида Эргаш Санасв. Дехконободда Мамараим Тўлашев, Қаршида Галина Минакова ва бошқалар...

Даврада ўтирганимда «Кимлардансиз?» деб сўраб қо- лишади. «Алижон ота Тўхтаевнинг ўгли бўламан», десам. «Ие. Али бувапинг углимисиз?» деб. ўринларидан туриб, бошқатдан хол-ахвол сўраб қолишади.

Сизга бир вокеани айтай. Укам Бахром харбий хизматни Россиянинг Чита шахрида ўтади. Уша ерда махаллий ахолидан биров укамдан «Қаердансиз?», деб сўрабди.

- Узбекистондан. Қашқадарё вилоятидан, дебди укам.- Қашқадарёнинг каеридан? Мен у ерда бўлганман.- Қарши шахри яқинидаги Сарой қишлогидан.- Қаршидан бўлсангиз. Лли Тўхтаев, деган одамни та-

нийсизми?- Ҳа. мен у кишининг ўгли бўламан.- Унда зўр-ку. Мен унииг уйида мехмон бўлганман. Эн­

ди сиз хам меҳмоним бўлинг. - дея читалик киши укамни мехмон қилган экан.

Отам оламдан ўтганда бир неча кун давомида маъракага келган одамларнинг кети узилмади. Бу хурмат хам бизни бирдамликка, шу ота-онага мое бўлишга ундайди.

Ш аҳзода Тўхта сна, қт а:- Онамга бўлган садоқатини еўз билан таърифлаб бўл-

майди. Онам оламдан ўтгач, онамнинг тугилган кунида у кишининг козонида овкат остириб. ширин хотираларни ёдга оларди к.

Фарзандлари учун жонини хам аямасди. Ёдимда, укам Бахром каттиқ бетоб бўлиб қолиб. бир ойлар тўшакка михланиб ётди. Олиб бормаган дўхтиримиз хам. табиб

229

Page 246: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

хам қолмади. Ҳеч фойдаси бўлмасди. Шахрисабзга олиб бордик. Оқдарёнинг бўйига етганмизда дадам машинадан тушиб, дарсиинг ўртасига кириб, Яратганга нола қилди: «Эй, Яратган Эгам, боламга ўзинг шифо бер! Олсанг, мана менинг жонини ол!

Эй, сув. сен қанча-канча жойлардан окиб келянсан. Сен Худони кўргансан. Охимни Худога етказ, боламга ўзи шифо берсин!» Кўзларидан маржон-маржон тер оқди. Дадамнинг тўлғониб, йиглаб килган нолаларини эшитдими, Нарвар- дигор укамга шифо берди. Шу укам кўп йиллар ички ишлар сохасида ишлаб, якинда нафақага чиқди. Мен бу вокеани ота мехрининг кучига яккол мисол деб биламан.

27 йил Қарши шахридаги автовокзалда муҳандис бўлиб ишладим. Ҳар доим отамнинг ўгитлари, қўрсатмалари қулоғим остида жаранглаб туради. Улардан энг оддийини айтай. «Ёнингиздаги пулни учга бўлиб олиб юринг» дердилар. «Озрогини сумкада, яна бир қисмини китоб орасида ва қолганини яна бошка жойда сақланг. Бири йўқолса, бошқаси аскотади». Биз пул сўрасак, «Жойини биласизлар, ўзларииг олаверинглар», дерди. Ҳеч качон санаб бермаганлар. Бизга ишонардилар, биз хам керагидан ортикча пул олмасдик...

- Отам раҳмат .т саккиз фарзапдшшг ҳам.часиии ўқит ди, - дея суҳдатга куш ил да тупгич фарзапд Гулиора она. - Мен ва Уткир укам Қарши педагогика ииститутид (хозир Карши Давлат университети)да тахсил олдик.

Барчамизнинг бола-чакамиз бор. Бахтиер укамнинг ўғли Баҳодирнинг хонадонида кичкина Алибек, Голибжоннинг оиласида кичик Ҳабибахои вояга етмокда. Бобо-бувилари каби элпарвар, оилапарвар инсонлар бўлсин, дея уларга ота- онамизнинг исмини бердик.

Уларнинг умри, ўгитлари бизга мактаб, айтаверсак, тугамас китоб. Ҳар он, -хар сония бизга асқотар, тунлари машъала, кундузи офтоб мисоли...

230

Page 247: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М АСЪУЛ Л И К

М асъулият ту игу с иди га п куп. Керак оулса, ипсоп умри- га лиш ат оерадигаи тунгу ҳам ўша.

Бугупги сўзимиз яккабоглик фидойи ўқитувчи, aim и па­йтда пип,л им, фай ва мадапият ходимлари касаба ую ш ­маси Яккабог туман кенгашини бошқараётган Алиш ер Хонназаров ҳақида.

У ўкитувчи оиласида тугилди. Ота с и Махмуд ака куп йиллар ўкитувчилик килган. ёшларга зиё улашиб, эли инг хурматини козон ган. Ҳозир нафакада.

Овчиликка иштиёки баланд булга!i Махмуд домла бир ку­пи Тошкўргон тогларида кийиковламокчи бўлади. Биттасини мул жал га олса-да, кейин ги турттасига уки тегмайди. Бундам хай рои булга и мерган устози эшон бобонинг хузурига бориб, сурайди:

- Эшон бобо, хеч мул жал да н адашмасдим. Бирок бугун факат битта кийик овладим, холос. Нега бундай бўлди?

- Аллохнинг буюргапи бўлади. Бугун сизга шу битта кийикни отиш аъмолингизга ёзилгаи. Бундам ортигини кутиш ноўрин, - дея жавоб кайтарибди устози... Махмуд домла шунчалик куп ка клик овлардики, рўзгоридан орттириб, қўни-кўшниларга хам улашиб ч и кард и.

Алишернинг бобоси Хонназар бобо эса уста сартарош булиб, хал к хизматида булган. У пайтлар маиший хизмат уйлари бўлмагани учун уста уйма-уй, кишлоқма-кишлок юриб, одамларнинг соч-соколини оларди.

Хонназар бобо эл болаларини суннат хам киларди, багрикенглиги учун хизмат ха к и га талашиб ўтирмасди. Бир гал Чирокчи туманидаги л улил ар махалласида 15 та болани суннат килиб, ха к и га хеч нарса олмасдан кетган хам уша уста бўлади.

Унинг кичик угли Олим ака хам ўкитувчи бўлди. Куп мактабларда рахбарлик килди. Бирок унга устачилик о гас и дан ўтганди. Шу боис, уйига келган мижознинг соч- сокол и ни олиш дан хеч ор килмасди Олим муаллим.

231

Page 248: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Айни пайтда Хонназар бобонинг набираем Йулчибой Арслонов бобосининг «кули и и олган». Устачилик килади.

Падариинг тугри тарбияси (|)арзандлар кслажагиии белгилади. Махмуд домланииг ўгиллари ўкигувчилик кас­бини танлашди. Қаҳрамонимиз Алишердан ташкари Бах- риддин ва Сирожиддин хам муаллим бўлишди. Уртанча ўгил Шухрат эса ички ишлар сохасини танлади.

Небахтки, Алишер Хонназаровнинг фарзандлари хам ма- шаккатли булган педагоглик йўлида захмат чекишянти. Қиз- лари Феруза. Муборак ва Нигора ўрта мактабда ишлашеа. угли Сохибжон тумандаги Болалар ва ўсмирлар спорт макта­бида кураш мураббийи.

Кичик кизи Луиза Карши давлат у ниверситстида, Аброр- бек эса 88-урта умумтаълим мактабида укийди.

Алишер ака фарзандларига шундай угит беради:- Укитувчи ўкувчи хузурига борар экан, ўтилаётган

дарега уйда пухта тайёргарлик кўриб бориши лозим. Ҳатто 20-30 йиллик укитувчи булса хам, унинг эртага дарси борми, албатта, уйда хозирлик кўриши шарт.

У ўқувчини алдадими. шубхасиз. обрўсини йукотади.Уз мехнат фаолиятини 1985 йил Яккабог туманидаги

49-урта мактабда бошлаган Алишер жисмоний тарбия фанидан сабок бера бошлади. У кимларнингдир назарида иккинчи даражали фан деб караладиган жисмоний тарбия дарсини назария ва амалиёт уйгуилигида олиб бориб, тезда ўкувчиларнинг мехрига сазовор бўлди. Фанга нисбатан карашлари ўзгарган ўгил-кизлар жисмоний тарбия дарсига спорт формасида хозир бўладиган бўлишди. Укувчилар хар хил спорт тадбирларида катнашадиган, улардан голиб ёки совриндор сифатида кайтадиган бўлди. Мураббийдаги тартиб-интизом ва касбга булган мехрли ёндашувни пайкаган рахбар кадрлар Алишер Хонназаровни мактабга ўкув-тарбия ишлари бўйича директор ўринбосарлигига тайинлашди. Отаси кўп йиллар мактаб директори бўлиб ишлаган эмасми. Алишерда хам етакчилик. рахбарлик кобилияти бор эди.

232

Page 249: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

1997 йилда унга Яккабог тумани хал к таълим и муасса- саларида жисмоний тарбия ва спорт ишларини юритиш вазифаси ишониб тонширилди. Яъни, Хонназаров туман халқ таълими бўлимида жисмоний тарбия услубчиси лавозимида фаолиятини давом эттирадиган бўлди.

Салкам ўн беш йил мазкур вазифада ишлаган қаҳра- монимиз Яккабог тумани болалар спортига сезиларли улуш қўшди. Унинг «Ўзбек миллий ўйинларини даре жараёнида қўллаш» мавзусида ишлаб чиққан тавсиялари, «Узбек курашини ривожлантириш тўгрисидаги тажрибалари жисмоний тарбия ўқитувчилари томонидан кизғин қўллаб- қувватланди.

Иш бошига жонкуяр мутахассиснинг келиши натижасида Яккабог тумани мактабларида жисмоний тарбия дарсларини ўтиш сифати яхшиланди. Бир неча жисмоний тарбия фани ўқитувчилари «Йил ўқитувчиси» кўрик-танловларида му- ваффақиятли қатнашди. Жумладан, 2002 йилда тумандаги 2-ихтисослаштирилган мактабнинг жисмоний тарбия ўқи- тувчиси Норбобо Назаров «Укитувчи - 2002» кўрик-тан- ловининг вилоят боскичида голиб чиқди. Орадан бир йил ўтиб, Зоҳид Очилов вилоят миқёсида иккинчи, 2004 йилда 77-мактабнинг жисмоний тарбия ўқитувчиси Нурбек Мир- заев хамда 2006 йилда 2-Ихтисослаштирилган мактаб му­раббийи Махматкобил Қурбонов танловда фахрли биринчи ўринни эгаллашди.

Эътиборлиси, 2008 йилда Хонназаровнинг ўзи хам «Йил ўқитувчиси» танловида иштирок этиб, республика микёсида 2-погонани банд этди. Алишер дарсларни ўзига хос тарзда ўтиш билан бирга ўқувчилар онгига мустакиллик гояларини сингдириш, ватанпарварлик рухида тарбиялаш йўлида машхур спортчи ва мураббийлар билан учрашувлар ташкил этарди.

2012 йиД Алишер Хонназаровнинг хаётида янгича сахифалар очди. Унинг ташкилотчилиги, камтар ва мехнатсеварлигини яхши билган педагоглар таълим, фан ва маданият ходимлари

233

Page 250: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

касаба уюшмаси Яккабогтуман кенгаши ра исли гига сайлаш- ди. Бу дегани 143 та бошламгич ташкилот хамда 9172 иафар аъзонинг ташвиш ва муаммоларини елкага олиш дегани эди. Ўзи укитувчи бўлгани, қолаверса, устозлар оиласида камолгаетганиучунпедагогларнингмашаққатли меҳнатини теран хис киларди. Касаба уюшмаларининг кенг қамровли ишларини бехато олиб боришда тармок касаба уюшмалари вилоят кенгаши раиси (хозир Марказий кенгашнинг масъул ташкилотчиси) Шодмон Кубаев. Чирокчи туман кенгаши раиси Абдураим Ҳайдаволов ва бошқа устозлардан бил- маганларини сўрашдан ор килмади. Қарабсизки. ортда колган бир йил мобайнида у ходимпарвар етакчига айланди.

Ходимлар ва уларнинг фарзандларини согломлаштириш. уларга моддий ёрдам бериш, бошлангич ташкилотлар етакчиларини рагбатлантириб бориш, тарихий шахарларга саёхатлар уюштириш. халк таълими ходимлари ўртасида турли спорт мусобакалари ўтказишда тармок касаба уюшмаси туман кенгаши узининг яхши анъаналарига эга бўлиб бормоқда.

М у а м м о ш и и счими

Мен Узбекистон давлат жисмоний тарбия институти­нинг тажрибали мутахассисларидан бири Эркин Қоди- ров билан суҳбатлашганимда у мактабларда ўтилаётган дарсларга шундай муносабат билдирган эди:

«Афсускн,баъзи таълим муассасаларида спортанжом- лари «келган комиссияиинг кўриши» учуй доимий равишда жавонда туради, ўқувчиларга берилмайди. Ёки баъзи жисмоний тарбия ўқитувчиларииинг кўр- кўрона тарзда даре ўтиши натижасида спорт ўқувчилар саломатлигига фойда эмас, зарар келтирган холатлар хам учрайди. Булар жиддий муаммолар бўлиб, кечнктирмасдан ечиминн т о п и т зарур».

Алишер Хонназаров бу муаммога қуйидагича изох берди:

234

Page 251: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Албатта, синфдаги 25 нафар бола бир машкни 25 хил бажаради. Уларнинг хар бирига алохида-алохида кўрсатиш хам ўкитувчининг вазифаси. Боланингсшига мое ксладиган машкларми бажартирсангиз, у тўгри ривожлаиади. акси бўлса, ўкувчи майиб булиб колиши хам мумкин.

Баъзиўкитувчилардарс вактиитўғритақсимлашгаэътибор бсришмайди. Масалан. 5-10 дакика жисмоний тайёргарлик (бадантарбия) вакти, 20-25 дақика асосий кием, яна 10 дакика якуний кием. Уша якуиий киемда ўқувчининг холати, юрак уриши.конайланишиянадарсбошидагихолатгакайтишикерак. Фараз килинг, бугунги дарсда 60 мстрга югуриш белгилан- ган. Ҳар бир ўкувчига уртача бир дакикадан вакт кетса, 30 ўқувчига 30 дакика сарфланади. Аммо бир югурган ўкувчи колган 29 дакикада факат томошабин холатида булади. Яъни, бўш колади. Жисмоний тарбия ўкитувчиларимиз ўкувчинииг бўш колишига йўл кўймаелиги керак. Бунинг учуй ўкувчиларни гурух-гурухга бўлиб, хар бир гурухга алохида -алохида топширикберилади. Ва гурухлар навбати билан бу машкларни бажаришади. Масалан. тўрт ўкувчи ўмбалок ошеа, тўрт нафари тўпии халкага ташлайди, яна тўрттаеи волейбол тўпи устида машк бажаради. Қарабеизки, хеч ким бўш колмайди.

Ҳозир тармок касаба уюшмасида ишлаётган бўлсам-да. туман халк таълими муассасалари фаолиятипи методик таьминлаш ва ташкил этиш бўлими жисмоний тарбия услубчиси Элдор Авлаевга ўз маслахатларимни бериб тураман...

235

Page 252: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

АРМ О М

(Меҳршнш моможопим, опамдек и л и иа муъпшбар Мукаррам ая Артема хотирисига)

Баҳорнинг куклами гўзал, бай рам лари кўп. Согинамиз уни эитикиб. Қу вонам из чечак гулласа, чучмомалар тсра- миз роса. Саккизинчи март деб тсрамиз. кслиб онамизга берамиз. Муштипарлар бизнинг боримиз, азизимиз. гурур- оримиз.

Мен момомнинг кули да ўсганман. Бир ёш кагта опам ва бир ярим ёш кич и к сингл им хам да мени бокиш она м га огирлик килиб кол га ни учун момом (отамнинг оиаси) уйига олиб келган. Бу пайтда иккига хам тўлмаган г уда к эдим. Мехрибон моможоним мени оркасига кўтариб, ховли су пурди. Сутгўдакни, нимжон гўдакни боласидай парвариш килди. Невараси булсам-да. гарчи, мени гуё фарзанд деб билди. Опичлади ел ка с и да у. чайнаб берди ёнгок ва май из. Ердамас. тиззада ўтирдим. бобожоним хам мехри чексиз.

Ундим, уедим, мактабга борд им, бобом, момом мен га гиргиттон. Аммаларим опадай азиз, амакилар а ка дай калкон.

Тўккиз ёшимда бобом оламдан куз юмди. Гарчи унча каримаган бўлса-да. яъни эндигина етмишга кирган бўлса- да, соч-сокол и кордек оппок, калби пок, мехри кайнок бобожоним дан ажраганимда мургаккина юрагим ил к бор айрилик азобини тортди. Мен момом билан колдим. Абдусаттор акам хизмат тақозосига кўра, оиласи билан Талимаржонга кўчиб кетган. Ту раму род ва Суюнбой акаларим хал и уйланмаган. Рузгордаги жамики ишларни мехрибон моможоним киларди. Момом ёпган нонлар, пиширган юпка-ю катламалар таъмини ҳозиргача на омам, на рафикам ва на бошка бир аёлнинг неъматларида кўрмадим. Абдусаттор акам нин г курсдош ургоклари келган и да, «Момо. сизнинг юпкангизни ейиш учун атайин Самаркандцам келдик», дея кэп ка килиб беришни сўрашарди.

236

Page 253: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Момомии кўпчилик «богча момо» дейишарди. Чунки с об и к шўролар даврида дала шийпонида ўнлаб аёллармипг ўғил-қизларини олиб коли б, орта тонгдан қош қорайгунча уларни овкатлаитиргаи. хатто баъзи йиглокирок чакалоқларни ўз болалари қаторида эмизгаи хам момом. Момомми эмган болакайлар улгайиб, йигит бўлганида уни «Эна» деб ардоқлаганим, чақиргани шундан.

Айникса, момомнннг дуолари бир жахон эди. Ҳар купи жойнамоз устида ёки дастурхон бошида давлатимизга рав- нак ва тинчлик, мусофирчиликда юрганларга омонлик, йўлда. тсхникадагилар учун сафарлари бехатар бўлишини Яратгандан сўрарди. Ҳар гал Тошкентга кетар чогимда мехрли ва сехрли. мени бало-казолардан сакловчи дуолари- ни олиб кетардим.

То уйлангунимча момомникида яшадим. Отамиз ўз уйи­га келин тушириш билан бир куида ўглини хам тушириб кетди. Акаларим момом килган хар хил сарполарни. гиламу кўрначаларни машинага ортиб, мени-да миндириб, отамнинг уйига олиб боришди. Вир ярим яшар гўдак 23 ёшли куёвга айланиб, момомнинг уйини тарк этдим. Ҳатто уйланган купим хам «Микох базми» тугагач, келинни гўшангага кў- йиб, ўзим момомникига келиб ётганимии эсласам, униб-ўс- ган уйини тарк этиш уйимизга тушаётган келинчакка эмас. менга огиррок бўлганмикан. дея ўйлайман ...

«Бекорўтиргунчабекоришла» деган маколнингамалдаги намунасини момомда кўрдим. Вши саксондан ошса-да. қўлидан игна тушмади. Ыевараларининг бирор кийими йиртилганини кўрса. дарров ечтириб, тикиб берарди. Ион ёпадиган рапида, деразалар учун ташки пардалар, хар хил газламалар қийқймидан тикилган «куроқи» дастурхонлар, хар хил нимчалар тикишда момомнинг олдига тушадигани йўқэди. десам янглишмайман. Мехрибоним бу нарсаларни хар бир фарзанди ёки набираси рўзғори учун хеч огринмасдан тайёрлаб берарди.

Вши 85 га етса хам келинларимга, ўгилларимга еяётган ноним малол келмаеин. дея бир дакика бўлса-да, тинч ўти-

237

Page 254: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ролмасди. Гох сигир-бузоқларга ўт юлса, гоҳ уларнинг ос­ти ни супуришга тушиб кетарди. Акаларим, янгаларим хар қанча қаршилик қилмасин, «Қилманг, шу ишни. биз бормиз-ку, невараларингиз бор-ку» дейишсаям. гапга унамасди. Эрта тонгда туриб, хассасига суянганча, ишга уннаб кетарди. Иссиқ сандалда (танчада) ўтиргаида хам ё жун йигирар ёки пахта чигитларди. (Пахтани чигитидап ажратарди.)

Момомдир, дунёда энг буюк,Мехрибон, мехнаткаш, энг суюк.Кўпга она бўлган,дуогўй,Кўнглида заррача кири йўк.

Ният қилиб, пенсия нафақасидан жамғариб, хар бир набирасининг тўйларига тўн совга этарди. Беш-ўн йил олдин ўзи қавиган бўлса. кўзи бир оз хиралашгач. пул бериб, қишлоқ аёлларига қавитадиган бўлди. Бу тўнларни кийган тўйболалаларнинг қувонганини кўриш -ж удаям хаяжонли. тотли лахзалар... Ҳозир менинг уч ўглим моможони тикиб берган тўнларни ҳеч қандай бошқа либосга алмаштиришни исташмайди. Гўёки момом меҳрининг иссик тафти чопонларга сингиб кетгандек, эгнилардан ечгиеи келмайди.

...Бахор фаслини орзикиб кутдим. Уйладим. «Бозордан ул-бул харид килиб. аввал момомни, сўнгра туккап онамни ва кейин қайнонамни қутлагани бораман. Рафикам билан бориб. хар бириии 8 март билан табриклаб чиқаман».

Шундай қилиб, эр-хотин байрамдан бир кун олдин бозорладик.

8 март ку н и ту рму ш ўртоғим «Сиз бориб н и ма киласиз? Узи бугун байрам бахона уйда бўлиб турибсиз. Болаларингизни йиғиб. мол-холга. уй-ховлига караб ўтириб туринг. Узим сизнинг номингиздан ҳам табриклаб келаман». деб қолди. Момомлар қўшни қишлоқда яшашарди. Кўнгли бўшроқодам эмасманми. колаверса. хотин-қизларнинг байрами эканини

238

Page 255: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ипобатга олиб, хотинимнинг таклифига кўидим. Ўзимни узим овутдим: «Момомни Наврўз бай рам и да кутлагаии бораман!» Кун утиб. яна ишга шўнгиб кетдим. Хаш-паш дегунча бахорнинг иавбатдаги гўзал айёми Наврўз хам сгиб кслди. Айиан 21 март куни бизнинг кишлокда хам. отам. момом яшайдиган кишлокда хам Йилбоши утиши белгиланди. Эрта тонгда туриб, тушгача, бир-иккита байрам тадбирларидан лавха тайёрладим-да, тушда уз кишлогимдаги Наврўз сайлида катнашдим. Тушдан ке­йин отамларнинг кишлогига бордим. Бу ерда айни кураш кизиётган найти экан, полвонларнинг махоратидан бах- раманд бўлдим. «Олиш» тугагач, синфдош ўртоклар билан бир жамоа бўлиб, Наврўз мусобакасида копток тепдик. Хул- лас. кош корайди. Чарчаб, уйга кайтдим. Шу тарика мех­рибон. дуогўй моможонимни бу бахор байрами куни хам табриклай олмадим. Оркайинлик килдим.

Орадан бир-икки кун утиб. момомникига бордим.-Яхш имисан, болам. - Момом одатдагидек, пешонамдан

ўпиб. кўришди. - Ишларинг яхшими? Ўтган байрамларинг кутлуг бўлсин! Яхши байрам килдиларингми? Келиним, чевараларим хам яхшими? Байрам куни келмадинг, сумалак. ош олиб кўйгандим. Аканглар шўрва осувди. Сен шўрвани яхши куришингни билиб улушингни олиб кўйгандим. Кечгача кутдим, келмадинг...

Моможоним хол-ахвол сўрарди-ю, мен хижолатдан бирор суз деёлмасдим. Утган байрамлар билан табриклашга огиз жуфтлардим-у. тилим калимага келмасди...

Ахир айтишади-ку: «Ҳайит ўтгандан кейин...»10 апрель Абди бобом дунёдан ўтган кун. Шу муносабат

билан хаммамиз момомникида йигилдик. Шу куни мехрибон моможонимнинг сўнгги бор мехрли гапларини эш ита ёт га и и м н и б и л м асд и м.

- Суюнбой. (акам) жувозингда Акмалжоннинг кунжути- ни «хайдаб» қўйдингми? Ҳайдаган бўлсанг, мойини идишга солиб бер. Балки уйида мойи оз колгандир. Кунжарасини хам конга солиб бер. Мол и га беради...

239

Page 256: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қаранг. момомнинг мушфиклигини. эътиборини, гам- хўрлигиии...

О рада н кунлар ўтиб. тўсатдан момомнинг кон босимн кескин кўтарилиб кетди на волидамдек азиз моможонимдан айрилиб колдим...

Мана, яна баҳор байрамлари эшик кокиб турибди. Аммо энди ҳар камча истамай, моможонимни азиз айёмлар билаи табриклашнинг иложи йўк. By азиз лахзалар энди мсн учун армонгаайланди.

Ҳар биримиз оналаримизни хар дам кадрлайлик, эъзоз- лайлик. Зсро, кеч бўлмасин, дил армонга тўлмасин.

...Биркупи Қашқадарсвилоятсогликнисақлашбошкар- маси бошлик муовиии Шсрбой Шсровнинг ижод дафтари билан таниша туриб, она хақида ёзилған куйидаги шеър эътиборимни тортди. Уни сизга хам илиндим:

Ҳамиша ёнингда бўлар нарвона.Болам-болам, дея ёнади Она.Айт, шундай мехрибон қайда бор, яна Ҳар сўзи дуодир Онаизорнинг Ҳеч армони борми онаси борнинг?!

Ишдан келмай колсапг, ухламай кутар,Ҳамма ташвишларии жимгина ютар.Энг сўнгги луқмасин хам сенга тутар, Шунчалар багри кснг Онаизорнинг.Ҳеч армони борми онаси борнинг?!

Келинин кизим, деб багрига олган,Набираси учун кечади жондан.Ҳаммадан кеч ётиб, турар азондан,Жойлари Каъбадур Онаизорнинг,Ҳеч армони борми онаси борнинг?!Куёвини «сиз»лаб болам дейди у.

240

Page 257: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Қизидан кам кўрмас. полам дейди у. Фарзандларип бахтин олам дейди у, Юзидам иур ёгар Онаизорнинг,Ҳеч армоии борми онаси борнинг?

Сўраб турар кўшниларнинг ҳолини, Осон килар доим мушкуллар аҳволиии. Тўгри кслса. тергаб турар чолини,Ҳар сўзлари дуру зар Онаизорнинг,Ҳеч армони борми онаси борнинг?!

Пояндоз бўлингиз, ўпинг кўлини, Гулларга тўлдиринг юрган йўлини,Ҳеч курса, ran билан олипг кўнглини. Сўиг колиб кетмасин дилда ғуборлар. Эй, азиз муктарам онаси борлар!

Page 258: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ЎЗБЕКНИНГ БАХТИ

Чирокчидаги катта тўйкурашда кураш бўйича икки карра жахон чемпион и Шерали Жўраев ва моҳир дзюдо- чи полвон Марс Махмудовнинг бош товок учун бахс олиб борганиии эшитдингизми? Эшитмаганбўлсангиз,тингланг, мен айлай баён, лавхани кўз олдингизда этай намосн...

Аслида, тўйкураш -бу оммавийлик. Катгаю кичик полвон- ни имтихондан ўтказадиган давра. мардлар майдони. Бугун жахонни лол қилаётган Абдулла Тангриев, Ришод Собировлар хам тўйкурашда тобланган. Ота-боболаримизнинг «Тўйларга етказсин!» деб ният килиши хам шундан...

Қариялар дуо килар: Элимда бой кўпайсин, мамлакатлар обод бўлсин, Ҳотами Той кўпайсин. Кўпкарили тўйлар берсин. чаваидозлар от чопсин. кураш берсии дангиллатиб, чин гюлвон кадр гоисин.

Ҳам жисмонан. ҳамки маънан соглом бўлсин авлодлар. юртга калкон, дардга дармон. комрон ўссин авлодлар.

Сир эмас, фарзанд - ўзбскнинг бахти, тожию тахти. Ҳаёт мазмуни, чарогон куни. Узбек ўгил кўрса униигтўйини орзу килади, чумолидай йикканини таркатишни бахтдеб билади.

Қозон-козон ош дамлайди, тўйдиради элини, момолари чопон кавир, гилам тўкир келини.

Боболари новвос бокар, огилини тўлдириб, қўчкорларни семиртирар арпа, беда едириб...

Шундай хавасманд тўйлардан бири Чирокчида бўлди. мен хам бахтиёр гувохман, суйлайин, мавриди келди.

Фарход Жуманов - Чирокчи туман болалар ва ўсмирлар спорт мактабида директор вазифасида ишлайди. Изланувчан. харакатчан рахбар. Сўнгги йилларда туманда болалар спортини ривожлантиришга, ёш истеъдодларни кашф этишга ўз хиссасини кўшиб келмокда.

«Фарход Жуманов ўғлининг суннат тўйида катта ку­раш берар экан», деган хабар рсспубликанинг барча вило- ятларига яшин янглиг таркалди. Айникса, хозирги тарак- киёт асрида, замонавий алока тизимлари ривожланган давр- да бунга ажабланмаса хам бўлади.

242

Page 259: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Чироқчилик Фарход Жуман. спорт мактаби раҳбари, кат­та кураш берар экан. тарқалди тўйнинг хабари.

Паҳлавоплар машгулотга яна қаттиқроқ киришди. усул- ларни қайта-қайта амалда қўллаб кўришди.

Ниҳоят, тўй куни келди, орзикиб кутилган кун, Диёрбекнинг суннат тўйи, мучал тўй Дилшод учун.

Карнай-сурнай садосига дўмбиралар бўлди жўр, «Қашқа- дарёга борамиз, кураш бўляптийкан. юр».

Мехмон келди, полной келди, тўйга узоқ-яқиндан, Са­марканду Вухородан, Сурхон, Жиззах. Тошкентдан...

Полвонларга қараганда қувонади кўзимиз, бари кўркам, бари ўктам, Ватан, қудратинг чексиз...

Алплар тўйнинг зиғир ёғли паловидан едилар. тани яй- раб. кучи қайнаб, кураш томон елдилар.

Фахрийларнинг елкасига сарпо-суруп ташланди, оксо- қоллар оқ фотиха берди, кураш бошланди.

Болажонлар, ёш полвонлар бошлаб берди даврани. отиб урди, чалиб урди, хурсанд килди ҳаммани. Сўнгра ўсмир курашчилар синаб кўрдилар кучин, тўйбошилар зоттарқат- ди голиб полвонлар учун.

Бора-бора полвонларнинг вазни хам ошиб борди. мухлисларга худо берди. завки хам ошиб борди.

Рўзиқул полвон-Ч ироқчининг мард фарзанди, баковул, тўйкурашни бошқаришда тажрибали ва одил. Уша куни гулдуради, қайнаб тошди гайрати, яхши томошани ёклаб, ошиб борди рагбати.

- Курашинглар. зотлар бисёр. йиқитинглар, олинглар, солимингни кўтараман, диккат, қулоқ солинглар. Сусткашликка йўл қўйманглар, пасаяди зотларинг, эди юз минг, бу жуфтликнинг ЗОТИ ЭНДИ эллик минг.

«Тарзан» полвон, дадиллашинг, халқ зерикиб колмасин, «Ҳалол» дея олкишласин. Парвардигор қўлласин!

Кураш товоги билан қизиқ. Саховатли хомийлар катта- катта зот қўйишга навбатда туришарди. Баковул Рўзиқул полвон уларни галма-галдан эълон кила бошлади.

243

Page 260: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

— Эй, халой и қ. Фарход Жумановнинг тогаси Нуралининг ном и дан учинчи товок қўйилди, уч юч минг сум, битта гилам..

Дикқат килинг, халой и к, томоша кайнамокда. Да в рада учинчи товок пол вон и айланмокда.

Товоқии республика чем пион и Шухрат Арслонов олди, унга Холбек пахла вон талабгор, талаб солди. Хар иккиси эл орини елкалаган азамат, бири биридан чапдасту, жасур. Кўрқмас хамда мард.

Майли. улар махоратин кўз-кўз килиб турсинлар, бу томонда иккинчи товоқни эшитинглар. Олти юз минг, бир гилам, олди Илхом Жўраев. самаркандлик Элибой полвон унгадир ракиб.

Абдурашид полвон бобо ушбу курашга хакам, етмиш ёшли фахрий устоз намуна бу ишда хам.

«Ётган холатда курашманг». дея танбех айлайди, «кураш» дейди, «тўхта» дейди. гирромни жазолайди.

Полвон бобо давом этсин, халоллик унга байроқ, бу томонда Рўзиқул алп қўлида янги товок.

- Эй халойик, кулок тутинг, менга берииг эътибор. олти юз минг. битта гилам хамда бокилган қўчкор. Бош товоқни эълон килдим. тўйкурашнинг гултожи. талабгорлар бўлса олеин, бўлсин давраиинг шохи.

Товоқни Марс полвон олди. Кўкдаланинг фарзанди. Чироқчининг фахри бўлган Рўзиқул алп дилбанди.

Шерали Жўраев - икки карра жахонда бўлган тенгсиз, Марс полвонга ракиб бўлди. машхур курашчи юлдуз.

Мала. маза. мухлисларга маза бўлади бу пайт, учта жойда учта товок. олти алп хам девкелбат. Ушлашади. чил кокади. мудофаа хам жойида. пишкиради. тер куйилар изгирин киш ой и да.

Бош товоққа Бахром Аваз хакамликка кўйилди, давра кўрган кай вони, деб, у муносиб кўрилди...

Шерали ҳам бўш келмади. Марс хам ундан кайтмади. Ҳазрат Али майдонида уларни эл мактади.

244

Page 261: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бу спортдир, кимдир маглуб. ким эса бўлар голиб. Шерали алп ёнбош ташлаб, булди соври ига сохиб.

Аслида бу паҳлавоилар хар бири бир Ал пом и ш, бир гал унга, бир гал бунга насиба голиб бўлиш.

Ўзбекистон кубогида, дзюдодаи Марс ютганди. бугун эса 11 крали га толе насиб этганди...

«Директорлар товоги г а директорлар курашсин!» Рўзи- кул алп уз номидан солим кўйди. офарии!

«Спорт м акта б» раҳбарлари орасида полвон куп, мубораклик Фарход полвон булди то во к ка маисуб.

Хуллас, хеч ким зерикмади, поёнлади кураш хам, буни оддий кураш деман г, у и да кадр мужассам.

Кураш сабаб я к га к кийиб жахон бизни кутлайди, озод юртнинг туй лари га хеч бир парса етмайди.

Элимизда хар кун булсин байрам, томоша, тўйлар, бахши улан айтиб туриб. ушбулар хакда ўйлар...

245

Page 262: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

САНАМЛАР САРВАРИ

Аёл к mu и да хикмат куп. Аёл бир ишни бошласа, уни албатта, маромига етказиб бажаради. аёл истаса. миллатни улуғлайдиган фарзандлар тарбиялайди. у астойдил киришса, узи хам мил лат равна к и га сезиларли хисса куша олади.

Кашкадарё вилояти. Карши шахридаги «Санам» масъул пя­ти чеклашан жамияти бош кару ви раиси, Президснтимиз Фармонига кура, 2012 йилда «Мехнат шухрат и» орден и билан мукофотланган Мавлуда Юлдошева а на шундай таъ- рифларнинг бир канчасини узи да мужассам этган замон- дошларим издан.

Яккабог туманиниш олис кишлокларидан бири да ўсиб- улгайгаи Мавлуданинг мехри болалигидан тикувчиликка тушди. Чунки онаси Ойрўзи она яхшигина чевар булиб. кишлок хотин-кизларининг куйлак ва халатларини тикиб берарди.

Бу оилада тур г угил, тур г киз воя га етди. Албатта, улар орасида Мавлудада тикиш-бичишга мехр бўлакча булди. Шунинг учун 1986 йилда урга мактабни тугатгач. Карши шахридаги хозирги «Санам» тикувчилик фабрикасига ишга келди. Дарвоке, акасипинг хотини, яъни янгаси хам шу ерда ишларди.

Иш фаолиятипи бичу вчи-тикувчилавозимидаибошлаган Мавлудахон 1987 йилда Тошкент тўкимачилик ва енгил са- ноат институтига ўкишга кирди. Амалий билимларини на- зарий сабоклар билан мустахкамлади. Ўкишдан кейин яна Каршига ишга кайтди. Корхона рахбарлари бу сафар унга «сифаг назоратчиси» вазифасини ишониб топширишди.

Ишчилардан билмаганларини сўраб, мунтазам равишда уз билимларини мустахкамлаб борган Юлдошева еевимли касбини кийин паллаларда хам ташлаб кетмади. Ҳатто корхона «банкрот» д е^ъ л он килиниб, гугатилиш даражасига етганда хам кам сонли ишчилар каторида ишига содик колди.

2009 йилнинг охири ва 2010 йилиинг бошида бир гурух тадбиркорлар корхонанинг акцияларини сотиб олиб, уни

246

Page 263: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

яна қайтадан оёккатуриши йўлнда уз сармояларинитикишди. Ва шутариқа «Санам» масъулияти чскланган жамиятига асос содипдн.

2010 йилнинг уз и да ишчилар сони 100 нафар га етди. 2011 йилда 150 нафар, 2012 йил га келиб эса 600 нафарга я кин ходим га иш берган корхонада махсулот сифатига алохида эътибор кучайтирилди.

- Ил гари «Санам»да 3000 нафардан ошиқ киши мехнат килган. Ниятимиз - ишчилар сон и ни яна шум чага етказиш, - дед и МЧЖ бошкаруви раиси Мавлуда Юлдошева. - Л fi­lm пайтда буюртма асос и да эркаклар кўйлаклари, ишчи- хизматчилар\ чум махсус кийимлар. харбийлар учун л ибослар, чойшаб. нарда ва бош ка бир канча турдаги махсулотларни тайсрлаяпмиз.

Мустақиллик шарофати билан хар сохада ривожланиш. тараккиёт кўзга ташланади. Ҳозирги ёшларга хавасим ке- лади, - дед и кахрамонимиз кўзлари ёниб. - Чунки улар узларининг кснг дунёқараши, хорижий тилларни, ком­пьютер техникасини яхши билиши ва бошка жиҳатлари билан бизнинг ёшлигимиздаги авлоддан анча (J)apK килади. Бунда й зукко ёшлар бизнинг корхонада хам куп. Улар га “Касбингизни севсангиз, унга меҳрингизни берсангиз, асло кам бўлмайсиз. Чунки бу юртнинг Президенти уз ёш лари га ишонади, уларнинг бил им олиш и, ишлаши учун барча зарур шароитларни яратяпти, дея куп бор такрорлайман.

- Оилаигизда ҳп.м тикувчиликка қизиқиш катта экан...-Т урм уш ўртогим Толибжон Ёдгоров билан институтда

тан ишга нм из. 2006 йилда «Лола жахон маликаси» хусусий корхонасини очдик. 50 киши ишлайди ган корхонада махсус иш кийимлари, кўрпа-ёстиқ жилдлари. чойшаблар тикиляпти. Корхона ишларини турмуш ўртогим юргизади.

Углим Жахонгирнинг хам тикиш-бичишдан хабари бор. У хозир Тошкент молия институтида таҳсил оляпти. Қизим Лола Тошкентдаги тўқимачилик ва енгил саноат институтида ўқияпти. Кичик кизим Малика 3-синфнитугатди. Катта бўлса.

247

Page 264: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

журналист бўлмоқчи. Лекин хозирданок чеварликка лаёкати борлиги сезилади. Қўғирчоқларига кўйлакчалар тикиб бери- шини кўрсаигиз, узингиз хам шундай хулосага келасиз.

Фикримча, ўгилми. қизми, у қайси касбни танламасии. ота-онаси килган хуиарни ўрганиб қўймоғи лозим. Невосита тикиш-бичишга тўхталсак. хар бир хонадон бекаси чеварлик- дан бохабар бўлиши зарур. У олимами, ўқитувчими ё бошқа касб эгаси, бичиш-тикишни билса. бу унга жуда кўп аскотади.

- Мавлуда она, сиз раҳОар сифапшда йирик бир корхо- иаиииг т иш вит лари билаи банде из. Қолавсрса, аила бекаси сифапшда уй-рузгор ю.иушлариии бажариишигиз, меҳрибои ana бўлиб, фарзапдлариигизга тарбия бершиии- гиз зарур. Қапдаиулгурасиз?

- Аёл киши тонгда эртароқ уйқудан туриб, кечқурун кеч роқ ётса, ҳамма ишининг ул лас и дан чикади. Худо га шукр. хозир фарзандларим ёнимдан кириб, қўлимдан ишни олиб қолишди. Барча ишларимдан ортиб, кизим га пазандалик сирларини хам ўргатяпмап.

- Баъзи аилаларда қаипаиа-келии уртасига савуқлик тушгаиипи куриб, лиит иб қаламиз. Сизииигча, татувлик- иииг калити пимада?

- Корхонамизда, асосан, аёллар, қизлар ишлашгани учун уларни тушунишга ҳаракат киламаи. Уйида қандайдир муаммога дуч келган бўлса, уни ечишга, холати ни тушунишга эътибор каратамиз.

Ҳаётдаги шиорим: «Мсхиатдан келса бойлик, турмуш бўлар чиройлик». Одамларга ишонч билан яшайман. Саволингизга келса к, келин бўлганимга йигирма йил дан ошган бўлса, қайнонам Турдихол она билан бирор марта айтишмаганман. Келинларга маслахатим, кайнонангизнинг айтганини чин кўнгилдан бажаринг. Ахир айтишади-ку, «Узинг яхши, олам яхши» деб...

«Мехнат и неон и и ул угла иди», деган и рост. Мавлуда она оддий чеварлик касби оркасидан «Мехнат шухрати» орденини олди. У бугун юзлаб ёшларга устоз. Демак, эрта га меҳнати

248

Page 265: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ортиданбахтга эришганёшларимиз сони хам юзлаб, минглаб нафарга ошади. Факат. бунинг учун она айтганидек, касбга садоқат ва меҳиатссварлик талаб этилади.

Шу уриида академик, Г.В. Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт университетииинг Тошкент шахридаги филиали ректори Қаландархон Абдурахмоновнинг «Илмга ошуфта дил» китобида аёлга берилган таърифлар ёдимизга тушди:

Аёлнинг табассумида қуёшнинг жамоли бор.Аёл назокати гулдан нафис.Аёл хусни калбида, шижоати билагида.Аёл турмуш меъмори, оила чарогбони.Уйнинг файзи аёл билан.Сепли аёлдан эпли аёл яхши.Келган мехмон аёл билан азиз.Хотип бўлса билармон, оила хам фаровон.Қизи бор ховли остонасидан билинади.Аёлнинг матонати метин, малохати - ипак.Аёл рўзғорнинг хам бошлиги. хам хизматкори.Яхши хотин - буронларда бошпана.Ҳаётни тартибга солувчи - аёл.Аёл - инсониятнинг онаси.

Дархакикат, хар бир таъриф олам-олам маънога эга. исбот талаб килмас хакикатлар булиб, уларнинг аксарияти Мавлуда опада хам мужассам.

249

Page 266: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ЮРТНИИГ Ў З ПОЛНОНИБУЛСИН

Ҳар йил и 9 май санасида Тошкент вилояти Паркснт ч у­ма ни марказида жойлашган «Қўшчинор» кураш аренасида белбогли кураш бўйича аньанавий турнир булиб утади.

Мусобаканинг узи га хос томонларидан бири шуки, хар йил и кирк нафарга я кин Паркепгда яшаб, бугун орамизда бўлмаган полвонлар ёдлаиади, уларнинг оила аъзоларига пул мукофотлари топширилади. Бунданташкари, фахрий лар сафига қўшилган паркентлик полвонлар кадрлаииб. улар га хам хомийлар том он и дан эъзоз курсатилади.

Бу эзгу амал бошка худудларда хам таргиб этилса, полвонларимиз янада кадрланса, ўйлаймизки, бу факат мил- лий спорт турларимиз ривожига хисса бўлиб кўшилади. Давлатимиз мустакилликка эришгач, ту рн ирга бўлган кизикиш жуда ортди. Манаман деган Марказий Осиёнинг энг кучли белбогли кураш усталари Қўшчинорга келиб. спорт ишкибозлари олдида мухим имтихондан ўтишади. Ҳомийлар, туман хокимлиги эътибори ту файл и мусобаканинг савияси хам йилдан-йилга ошиб боряпти.

Кураш фидойиси раҳматли Жасур Эргашхўжаев ташки- лий ишларга бош-кош бўлар эди. Қараиг ўтган полвонларни хотирлаш. сал ома глиги ни йўкотган курашчилар холи дан хабар олиш, фахрийларни кадрлаш тадбири бошланди. Су ха и дон бирин кетин оламдан куз юмган паркентлик полвонлар номини ўкий бошлади.

Акбар полвон, Дўсмат полвон, Абдухалил полвон, Хўжа- аҳмад 1 Форматов, У мара л и Қурбоналиев, Гул тура, Займи, Саша лакабли Рискибой полвон. одамлар орасида Дўнди полвон дея чан ил ган Тусинмурод, Хамлег полвон Иулдошев, Куч кор полвон Исоков. Сайли. Мавжи. Улфат. Арслон полвон каби кирк нафарга я кин оламдан утган паркентлик баходирлар эсга олинди.

Мирдавлат Примов. Қайнар полвон, Холдор полвон. Аскар Ёкубхонов, Махам полвон каби бир неча бемор ку­рашчилар, шунингдек, Бозорбой Умархужаев. Мирмахмуд

250

Page 267: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Мирабдуллаев, Султон Бурхонов. Тоживой Махаматов син- гари фахрийларга эҳтиром кўрсатилди.

Иқрор бўлайлик, юртимизнинг ҳеч бир ерида белбогли курашни паркентликларчалик севишмаса керак. Чунки «Спортнинг кураш тури - паркентликлар гурури» деб бежизга айтишмайди-да.

Му с об а қа н и б и р и еча й и л дан бу ё н б е в ос ита Қў ш ч и но р д а н кузатаман.

2011 йилги таассуротларим ва хар йнлгндан-да жўш - кин эди.

Очилиш маросимида Паркенттумани хокими Акбарали Сулаймоиов иштирокчиларии қутлар экан. жумладан, шундай дегаиди:

-Бугунги кунда авлод-аждодларимиз анъаналарини да­вом эттириб, юртимизбайрогиниюқоригакўтарибкелаётган Искандар. Нуриддин Махаматов. Хурсанали Умаров. Улуг­бек Умаров, Шоҳнур Шомаликов. Ахмад Нурматов каби чемпионларимиз билан фахрланамиз. Яқинда мана шу кураш аренасида 1999-2000 йилда тугилган ўғил ва киз болалар ўртасида ўтган Республика биринчилигида тума- пимиз ёш полвонларидан 16 нафари биринчи. 10 нафари иккинчи, 21 нафари эса учинчи ўринни эгаллади. Кўриниб турибдики, курашимиз келажаги ишончли қўлларда...

Хотира турнирининг натижаларига тўхталсак. 50 кг ва- зн тоифасида финалга Хамлет полвон Иўлдошевнинг икки набираси -И лгор Хамлетов ва Салим Шавкатов йўл олиш- ди. Бахсда Салим Илгорга ёп босди.

55 кг вазнда эса паркентлик Қўчқор полвоннинг набираси Санжар Қўчқоров тумандоши Шерали Алихўжаевни маглуб этди.

Юкорида тилга олинган аждодлар анъанасини изчил давом эттиириш айиан шу эм ас ми?

60 кг да мезбонларнинг яна бир вакили Суннатулла Қозоқбоев Камол Турсуновдан устунлик килди.

73 кг Тошкент шахри полвони Иқбол Исаев пойтахт вилояти жамоаси аъзоси Улугбек Умаровга ютказа туриб. сўнгги сонияларда рақибини халол отиб урди.

251

Page 268: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

81 кило вазнлилар финали мусобаканинг ҳақиқий безаги булди. Белбогли кураш бўйича уч карра жаҳоп чем пион и наманганлик Рустам Умаров паркентлик Осиё чемпиони. ёшлар ўртасида жахон биринчилиги олтин медали соҳиби, катталар ўртасида кумуш медалга эришган Искандар Маҳаматовга рўбарў келди. Кучлилар беллашувида Искандар рақибини халол ташлади.

Элидан дуо олиб гиламга чиқмокда алп,Ракибии отиб урди. тўлқинланди минглаб калб.Полвоним, баракалла, доимо шундай йиқит,Сени эл, элингни-чи, дунё турсин олқишлаб...

()0 кг вазн тоифаси финалида Паркентнинг яна бир фахри - мусобаканинг ўтган йилги мутлак голиби Нуриддин Мақаматов вилоятнинг яна бир донгдор полвони Элдор Муродалиевни маглуб этди.

100 кг лилар бахсида Паркентнинг Ҳисорак қишлогидап Хурсанд полвон Рўзиев барча беллашувларни соф галаба билан якунлаётган ёш курашчи Шохрух Қўчқоровга даре бермоқчи бўлди. Бирок буни уддалай олмади. Чунки ўша кунги мусобақа Шохрухга аталганди.

100 кг ва ундан ортиқ вазнлилар орасида фаргоналик Дадажон Эргашсв Тошкент вилояти вакили Аваз Турсу­новдан уступ келди.

Мутлак голиблик учун 81, 90, 100 ва 100 кг дан ортик вазн тоифаларида бош соврингаэришган курашчилар гиламга чик- ди. Ярим финалда Искандар Махаматов Дадажон Тогаевни, Шохрух Қўчқоров Нуриддин Маҳаматовнииг курагини ерга теккизди.

Демак, финал. «Қўшчинор»га игна ташласангиз, ерга тушмайди. Бу гал тажриба ўз сўзини айтди. Искандар Махаматов Шохрух ҚўчКоровин йикитиб, бош соврин - уч миллион сўм мукофотни кўлга киритди.

Таъкидлаш жоизки, мусобақа давомида тенг балл тўпла- ган курашчилар «халқа» усулида голибни аниқлашди. Ав-

252

Page 269: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

вал да 11 мавжуд бўлиб. 2010 йилда қайта ти клан га и бу усул дунё сари буйлаётган белбогли курашимизнинг иавбатдаги ютуги деб эътироф килинмоқда.

2012 йилги «Хотира ва кадрлаш куни» банрамида ўлмас спорт туримизнинг ииа бир ажойиб мусобақасн т а р и х зарварақларидан жой олди.

Унда республиканинг барча вилоятларидан йигилган мохир спортчилар гиламга чиккаи булса, Венгрия. Турк- манистон. Тожикистон, Исроил давлатларидан келган фахрий меҳмонлар уларнинг санъат асарига тенглаштирса бўладиган гўзал усулларидаи бахраманд бўлишди. Ҳа, рақи- бининг белидан махкам ушлаб, уни ердан кўтариб урадиган Алпомишмисол баходир йигитлар юртимизда куп.

Ва хеч бир муболагасиз айтиш мумкинки. уларнинг хар бири Паркеитдаги курашда ўз омадини синаб кўриш ва унда муваффақият козонишни орзу килади. Шу боисдап, хам \ар сафар «Қўшчинор» аренаси белбогли кураш ишқибозларини ўз багрига сигдира олмайди.

-Ҳ ар йили Паркентга келаман, -дед и Фаргона вилояти- лик мураббий Аҳмаджон Тўрақулов. - Ушбу халкаро хотира турниридан бир йилга татигулик таассурот оламан. Шу куни мусобака ташкилотчилари Паркентда яшаб, шу элнинг шаънини химоя килган фахрий полвонларга эҳтиром кўрсатади, оламдан ўтган курашчиларнинг оила аъзолари хам эътибордан четда колмайди.

Қаранг. мусобаканинг гўзаллигини. Бир кинорежиссёр яхшиб , ' олиш учун ойлаб,йиллабтертўкади. Бугунги завк-шавкни эса ўнта кино кўриб хам ололмасам керак. Чунки рақибини озот кўтариб йиқитастган баходирнииг махоратиии кузатишдан ортиқроқ завк-шавк борми кишига?

Паркентликлар курашни жон кадар севишади. Шу боисдан хам бу ердан белбогли кураш бўйича кўплаб чемпионлар чиққан. Бугун республикамизда Имом Махаматов. Акмал Ҳусниддинов, Акмал Азимов, Усмон Маҳаматов. Суннат Қозоқбоев, Холдор Дадаматов сингари мураббийларни ва

253

D^$D

Page 270: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

уларнинг шогирдларини билмайдиган спорт мухлиси бул- маса керак.

- Паркентдаги турнир 1985 йилдан буен ўтказиб келин- моқда, - дейди биз билан суҳбатда мусобақани ўтказиш ташкилий қўмитаси раис ўринбосари. Ўзбекистон бел олиш кураши федерацияси вице-президенти Арслон Тожи- боев. - Узим кўп йиллар шу туманда белбогли кураш бўйича мураббийлик килдим. Давлатимиз мустакилликка эришгач, белбогли курашга хам эътибор кучайди ва республикамизнинг барча вилоятларидан мохир курашчилар камолга етмоқда. Хусусан, ушбу турнир орқали белбогли кураш спорт турига қизиқишии янада оширишни, терма жамоаларга етакчи спортчиларни саралаб олишни бош мақсад килганмиз.

Шунингдек, турнир арафасида тўрт кун давомида Халкаро белбогли кураш федерацияси ҳакамлар кўмитаси раиси Петер Бен Розан бошчилигида халкаро ҳакамлар се ми нар и хам ўтди.

Семинар якунида бир гурух мутахассисларимизга мах­сус сертификатлар топширилди.

Бахсларникузататуриб, Петер Бен Розан спортчиларимиз ва ишкибозлар хакида жуда илик фикрларни билдирди. «Қўшчинор»даги манзарадан хайратда эканини яшириб ўтирмади.

Мусобака чогида Узбекистон халк шоири Махмуд Тоир хам ўз дил сўзларини изхор этиб, ҳаяжонларини шеърий мисралари ила баён этди:

Богбони бор элнинг юрти бог бўлгай,Полвони бор элнинг кўкси тог бўлгай.Ҳар йигит белида бир белбог бўлгай,Яхшилар, юртнинг ўз полвони бўлсин!

Омин денг, йигитни Аллоҳ қўлласин,Белбоги белида гулдек гулласин.

254

Page 271: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Боши эгилмасин мил лат боласин,Яхшилар, юртнинг уз полвони булсин!

2013 йилнинг 9-май санаси. Бу галги мусобака га булга и кизикиш олдингиларидан ошса ошдики, асло камаймади. Буни хамюртимиз, (хозир Украинада яшайди) юнон-рум кураши бўйича «Олимпия ўйинлари - 1972» чемпиони Рустам Казаковнинг фикрларидан хам англаса булади:

- Мен Узбекистонда уедим, шу ерда тахеил олдим, спорт сирларини урганиб, Олимпиада чемпиони булди м. Бугунги мусобакаии хам катти к ха я жон билан кузатяпман. Аввало, бум дай спорт байрам и ни ташкил этиш га ни учун Паркент туман хокимлиги ва хомийларга уз мин натдорч и л и гимни билдирмокчиман. Спортчилар ч и рой л и ва тезкор усуллар кўллаб, томошабинлариинг ол киш и га сазовор бўлишяпти. Юксак галабаларга эришишда жуда куп мехнат килиш. бунга катти к интилиш зарур. Ёшларга Олимпиада чемпи- онлиги, жахон чемпионати голиби бўлишдек юкори марра- ларни тилайман.

Мусобакада дастлаб 45, 50, 55, 60, 66. 73, 81, 90. 100 ва юз килограмдан юкори вазнли полвонлар гиламга чикиб, вазнлар аро кучлиларни саралашди.

Ҳусан Зои ров (45 кг). Шерзод Азимов (50 кг), Санжар Қўчқоров (55 кг), Суннат Козокбоев (60 кг). Элбек Сотвол- диев (66 кг), Бахром Рихсибоев (73 кг), Зайлобиддин Орт и ков (81 кг), Искандар Махаматов (90 кг), Нуриддин Махаматов (100 кг), Голиб Ахмедов (100 кг дан ортик) хотира турнирининг иавбатдаги голибларига айланишди.

Шундан сўнг 81. 90, 100 ва 100 кг дан ортик вазн тоифаси чемпионлари му тл а к гол и бл и к у чу н гиламга чикишди ва я кунда Паркентнинг гурурига айланган Махаматовлар финалда рупара кслишди. Бирок ха кам лар хайъати бир сулоланинг хар иккала вакили ни голиб деб эълон килишгани яна бир мухим воке- ликдир. Зеро, бизнинг юртда ўзаро хурмат. мехр-окибат туйгу- лари хар ка н дай соври ндан кимматрок ту ради.

255

Page 272: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Узбекистонда белбогли кураш спорт тури ни ривожлан- тириш, унииг оммавийлигини оширишда бу каби турнир- ларнинг роли капа, - деди биз билан сухбатда Узбекистон белбогли кураш федерацияси президент Равшан Д а с т ров. - Жорий йилдан бошлаб яхши аньанани бошладик. Яъни. бел­богли кураш бўйича утадиган мусобакаларга жахон спортида уз урни! а эга бўлган машхур спортчиларни таклиф этмокдамиз. Паркентдаги турнирга келган Олимпиада чемпиони Рустам Казаков мамлакатимиздаги ўзгаришлардан калби и(|)тихорга тулганини таъкидлади. «Темурийлар тарихи» музейи, «Олимпия шон-шухрати музейи», «Бунёдкор» стадионини то­моша килар экан, хайрагга тушгаиипи яширмади.

Бу мусобака курашчиларимиз учун Қозон шахрида утадиган Бутунжахон 28-универсиада бахсларига тайёргар­лик вазифасини хам ўтайди. Кискача айтганда, белбогли ку­раш ўзининг асрий анъаналарига эга. Турнирнинг ахамияти бу кадриятларни нафакат саклаб қолиш. балки уларни ривож- лантиришда бекиёсдир.

Дархакикат, мусобака давомида баковулнинг «Бу Пар- кентча кураш, полвон уз ракибипинг оёгини ердан кўтариб урмаса, йикитгани бекор!» деган хайкиригини куп бора эшитдик. Шунинг учун. полвонлар хам бор махоратиии намойиш этишди...

Хулоса ўрнида, Паркент туман хокимлиги ва шу ту­манда фаолият юритаётган бир гурух мураббийлар ва тад- биркорларнинг миллий спорт ту римиз ривожига кўшаётган хиссасини бошкаларга хам намуна бўлишига тилак бил- дирамиз...

256

Page 273: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ОЙСИФАТ

(МеҳриСюп аммажоним Ойсифат Арзиева хотирисига)

1

Унииг исми гўзал - Ойсифат эди, унинг хусни гузал, ой сифат эди. Йўқ. йуқ. ой дан гузал, кун сифат эди. малакка ўхшарди. гул сифат эди.

Сочлари коп-қора, юзлари оппоқ, нур балқиб турарди юз и дан ш V ндоқ.

Унинг одоби-чи, ундаги одоб, хусни га ўн хусн қўшар. мохитоб.

Куп йигитлар унга ошик эдилар, бекарорлар ундан ошикэдилар...

Дугоналар зим дан ха вас қиларди. баъзиларин қалбин хасад тиларди.

Кунлар ўтар эди шундай бир зайл, ошиқлар орзуси уммондек мўл-кўл.

Аммо югурган мае, буюрганники. Ошиқлар армонда колди лар буткул.

Ойсифатхои тўлин ойдек тўлаверсии, бу ён унинг тақдири хал бўлаверсин...

IIОйсифатнинг амакиси Қора бобо уз а ка с и Абди бобонинг

олдига келди. Акае и га хурмат билан салом дан сўнг деди:- А ка. бир сўз айтай, огир олмангиз, қизингизни келин

килай роз и бўлсангиз. Ўглим Эшпўлатжон харбийхизматдан, келди йигит бўлган абжир. навкирон. Биламан, совчилар босган уйингиз. бетона қилмаиг-да, рози бўлингиз...

А ка укасига «йўқ» деёлмади, ошик йигитлар га хеч йўл қолмади.

Эшпўлатжон бўлди Ойнинг эгаси, Ойсифатхон унинг уйин бекаси...

257

Page 274: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Яратганнинг марҳамати-ла, бир йил ўтиб ямгради алла. Санжаржон деб исм қўйдилар. шукронага лиммо-лим диллар. Кейин Аскар, туғилди Сардор, Мухлисахон, кенжатой А \- рор. Ойсифатхон - энди у она, беш болага бўлар парвона...

III

Дархакикат, узбек аёлларининг болажонлигига койил колиш керак. Болага тўғри тарбия бериш, хар бирин бир кўзда кўриш, элсевар, халол ўстириш - оналарга энг олий истак. хаётига мазмун шу, бешак.

Кетма-кет тугилган ўгиллар. бола-да. кўчадан келмайди. юмушнинг бари онага. ота «рўзгор». дея ишлайди.

Ойсифатхон хамир корар. ачигунча, молга карар. Сигир согар, қўйии боқар, хуллас, тинмас онаизор.

Уй супурар, овкат килар. ховлиси мудом озода. кир ювади, яна чевар. бека тикувга хам уста...

Санжари қўшии билан уришиб келди бир куни, бола-да. юлишибди, қонабди юзи-ю бурни. Бошка аёл бўлса бориб. юмма талаш килар эди, қўшни билан уришарди, аламини олар эди.

Ойсифат бека эса жеркиб берди боласини, «Уришмайин ўйнанглар», деб босди жанжал уясини...

IV

Йиллар ўтди, йигитлар хам ёвқур, азамат бўлдилар. элнинг хавасин келтириб, жасур хамда мард бўлдилар.

Келин келди аввал Санжар, сўнгра уста Асқарига, уйландилар Дилбар хамда Махфуза деган парига.

Ойсифатхон она эди, қайноналик насиб этди, юз мехри минг мехр бўлиб, парвоналик насиб этди. У келинларга гиргиттон, «сиз»лаш тушмайди тилидан. ёмонини кўрмас кўзи. айланади ўнг-сўлидан.

Неваралар сўраб хар тон г пок дуолар килар эди. «фарзандларим бахтин бер» деб Яратгандан тилар эди.

258

Page 275: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳажга кетар мўминларга бу ти лакни айтар эди, ҳожилар хам Макка бориб. айтиб-айтиб, кайтар эди. Охлар етди Яратганга, бека бувига айланди, Эшпўлатжон бобо булди, юрак кувончга тўлганди. Дилнура-ю Умрзокжон ваИ слом жон - неваралар, камол ими берсин Худо, дилдан пок ният таралар...

V

Ойсифатнинг яна бир с и фат и - унинг хушфеъллиги, хуш тиллиги, хуш кунгиллиги эди. У Чирокчи тумани "‘Кахрамон" кишлогидаги жамики ёши улугларга сингил. ёши кичикларга она эди. Кимнинг ютуги ни курса, кувонарди, ташвишига хамдард бўларди. Шунинг учун хам хамма уни севарди. «Суҳбатида бўлсам, дардим енгиллашса» дея инти к бўларди.

«Яхши ran - жон озиги» деган и шумикан ё?Ойсифат бека -Ойсифат момога айланган булса-да. унинг

ойдек ч и рой и асло тарк этмаган эди. Хуш кунги л аёл ни барча фариштага ўхшатишарди. Айникса, якинларинииг туй ва байрамларида кувончга шсрик булиб, даврада ок- қушдек гузал раке га туш га и да гўё давралар пурга тўлар, нурафшон-у чарогон буларди. Курган кўзлар севинчдан порларди. Йўкса, сўнгги йилларда Ойсифатнинг оёги огриб турар. юрган да дам олиб-дам олиб юрарди. Якинларинииг туй ид а эса огрикларни унутиб, шундай раке га тушардики, гуё Узбекистон халк артисти Малика Ахмедовани курган дек буларди киши...

У кай вон и эди, тўйлариинг бошида туриб. хеч кимни сарпо-сурупсиз колдирмасди. Меҳр-окибати сархад ёки чегара билмасди...

Мен унинг жияни эканлигимдан фахрлапаман. Ҳар сафар Тошкентга кетар чогимда угилларидан ё кай мок. ё сариёг бериб, «Тогангга етказинглар, болалари билан бахам куренн», дея меҳри ни ил и нард и.

259

Page 276: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

V I

Унинг я на бир сифати - хаёт синовларига саботли эди. Ёмон кўргуликдан хам яхшилик излови и сабр-каноатли эди.

Дарду ғам кўрганда ичига ютаверди, кузсшлари даре булса-да, артиб-артиб кетаверди. 2011 йилда меҳрибон о нас и Мукаррам момодан. 2012 йилда эса азиз огажони - Абдусаттор а ка дан айрил ганда Ойсифат момонинг оҳидан тоглар й и глади.

Гул дек. ой дек чехрасини а лам, дарёдек кенг юрагини тоглардек залворли чидам каритди, [арчи кулиб юрса-да, диллардан кувончларни аритди...

Шуларнинг таъсирими ёки Яратганнинг хукми шум дай булдими. Ойсифат момо руза учуй сахарликни еб. тонгда бомдод намозин ўкиб. неварасин эркалай тур и б. кулиб туриб, шодумон бўлиб, ёруг дунё билан видолашди.

Шундай бўлди Рамазоп Ҳайитга бир кун кол ганда. Ёмон бўлди. юраклар тўлди армонга.

Фотихали қизин тўйин курмади. Сардору Ахроржон зор- зор й и глади. Эшитганлар бўлдилар карахт, ташлаб кетган эди Ойсифат...

Ҳа, эл лик ёшида элни йиғлатди, кўкда ою. юлдуз, кун ни йиглатди.

Яхшисини ерга куй и б, кайтиб келди эл. «Жуда яхши иисон эди», - айтиб келди эл.

Охи рати обод бўлсин бсканинг, пок рухлари хам шод бўлсин беканинг.

Бандамиз-да. кўнгаймиз, тақдирдагин кўргаймиз. Ши­рин тилли, ум мон дилл и. азиз она, гул кайнона, сод и к ра­фика, кули гул бека, мехрли момо, дардларга да во... Хул лас, сифатлари ту га нм ас маъво - Ойсифатдек ой бекалар куп бўлишин Яратгандан сўргаймиз...

260

Page 277: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

АМ ИРҚУЛ БО БО

Шундай инсонлар бўладики, улар килган, қилмаган ишлариии хар жойда ran при б, уз и ни жамият учун, эл-юрт учун кўп иш қилаётгандек кўрсатишни хуш кўришади. Аслида буи дай ода мл ар ҳар нарсадан ўз мапфаати йўлида фойдаланишпи олий мақсад қиладилар...

Бир одам и и биламан. Давраларда кайси бир амалдор ха к и да ran кетса, удархол сўзни уз и га олиб,« Ҳа, у ми, менинг жияним бўлади», «Фалом раисми, менинг шогирдим», «Бу мансабдаги аёл хоти ними ингдугонаси», «Мазкур ташкилот раҳбари хотинимнинг амакисининг қишлоқдоши», дея хар бир амалдорни ўзига я кин олади.

Албатта. хар биримиз Одам Ато ва Момо Ҳавводан тарқа- ганмиз. Барчамизнинг илдизимиз каердадир туташган. бир- биримизга бетона эмасмиз. Аммо хар икки гапнинг бирида узин и казо-казолар билан кариндошлигини пеш қилавериш яхшими?

Уша мен таниган одамнинг чўнтагидан турли ташки- лотларга теги шли бўлган, хаккоиийлиги шубхали бўлган хужжатларни чиқариб. ишини битиришга уриниш хислати хам йўқ эмас. Унинг сўзлари ёлгонлиги хамсухбатига хам билиниб турар, хафсаласини пир қиларди.

Зеро, отам У рол бобо Абдиев ёзгаиидек,

Билгин. ёлгончининг иши юрмайди.Дўсти юз ўгирар, эл-юрт суймайди.Отам айтар эди: «Ёлгон гапирганИон га ёлчимайди, корни тўймайди».

Рост экан, гапидан кўнгил тўлмайди.Улар шайтон бўлар, жиним суймайди.Айтган қайси га пи ростдир. к им биле и н.Лек қисмати: бири икки бўлмайди.

Аслида юртпарвар и неон ка н дай бўлади?

261

Page 278: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шу ўринда. Иккинчи жаҳон уруши қатнашчиси, 1941 - 1945 милларда фашистларга қарши ва 1945 - 1947 йил- ларда Совет-Япония урушида катта жасорат кўрсатгани учун йигирмадан ортиқ орден хам да медаллар билан такдирланган капитан Л мирку л Омоновни ха к и кий Ватан ўглонларига мисол килиб кўрсатиш мумкин.

1919 йил 9 май санасида Қашкадарё вилояти Яккабог тумани Тўқбой кишлогида оддий дехкон ои л ас и да дун с га келгаи кахрамонимиз олти ой л и гида ота-онадан ажралиб. сагир колди.

Ўрта мактабда етти йил тахсил олди. Эътибор килинг. стти йил. Кейиироқ буни яна ёдга оламиз.

1939 йилда харбий хизматга чақирилди. Украинанинг Харьков. Львов шахарларидаги харбий билим юртида тахсил олиш билан бирга йигитлик бурчини хам ўтай бошлади.

1941 йилнинг 22 июнь санаси сахар чоги кутилмаганда немислар собик Иттифоқзамини узра ҳужумга ўтишди. Еру кўкни ларзага солиб портлаган бомбалар минглаб-милли- онлаб инсонлар ёстигини куритди.

Душман ёпирилиб келарди. Шундай оловли кунларда Амирқул Омонов ўкиётган зобитлар тайёрлаш билим юрти талабалари -ҳал и ўн гулидан бир гули очилмагаи навқирон йигитлар хам кон кечиб, фронтга кирди.

Амиркул ота Киев остонасида қаттиқ яраланди. Ҳуши- дан кетди. Кўзини очса, «политёрка» автомашинада кетиш- япти. Ҳамма ёғи қон. Боши зиркираб оғрирди. Йўлда душ­ман ярадорлар ортилгаи уловим ҳам ўкка тутди. Баллони ёрилган машинада ит азобда Нижний Новгород шаҳрига етиб олдилар. Шифокорларнинг айтишича, бошига «осколка» тегиб. контузияга учраганди. Ярадорлар Уралск шахрига, госпиталга жўнатилди.

Амиркул бобо госпиталда даволаниб чиқкач Смоленск шахрини. Россиянинг бир канча шахар ва кишлокларини озод қилишда қатнашди. 42-гвардия таркибида. разведкачи бўлгаи Омонов урушнинг энг оловли нуктасида, рус ва немис артиллерияси ўртасида, ўклар ёмгири остида хизмат

262

Page 279: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

қилди. У взвод комаидири эди. Зийрак ва мард Амиркул бир қапча немис зобитларини асир олди. Днепр ва Оршо дарёлариии кечиб ўтиб. Чехословакиянинг (хозирги Чехия) пойтахти Прага шахрини озод қилишда матонат кўрсатди.

1945 йилнинг 2 май санасида Берлинда галаба байроги кадалди. Аммо немисларнинг бир кисми Карпат тогига чеки ниш га улгурганди.

Айнан Амиркул Омонов хизмат киладиган 42-гвардиячи танк кўшини томонидан 9 май купи немислар батамом тор- мор қилинди. Жасорат юксак мукофотлар билан такдир- ланди.

Берлинга галаба байрогини кадаган Омонов собик совет Иттифоки ва Япония чегарасида бўлган тўкнашувларда хам иштирок этди. Бу срда хам чегарачиларга рота командири булиб. масъулиятли вазифани слкасига олди.

Кахрамонимиз продали ва интилувчан инсон эди. У уруш- дан кейин Қамаши туман машина-трактор паркида директор булиб иш бошлади. Олий партия мактабида тахсил олиб, ви- лоят ижроқўмида ташкилий бўлим мудири сифатида хам фаолият юритди. Шупдан сўнг то умрининг охиригача Чи- рокчи тумани марказидаги ўрга умумтаълим мактабларида ёшларга таълим-тарбия берди.

Болалигида бор-йуги етти йил тахсил олган, бундан ортигига имкони ва шароити бўлмаган Амиркул Омонов хаёт мактабида ўкиди.

Давлат ва жамоат ишларида бой гажрибаси ва етакчилик кобилияти билан барчата ўрнак бўлди. Уч угил ва икки кизни ўзидек солих ва мехнатсевар килиб воя га етказди. Фарзандларидан Берди Омонов пахта заводи ишчиси, Ботир Омонов тадбиркор. курувчи, Ахрори эса темирйўлчи сифатида жамоа орасида уз урнига эга булди.

Собик Иттифок даврида Иккинчи жахон урушида эри- шилган галаба муносабати билан Амиркул бобони тез-тез Москвага таклиф этишарди. Фронтдош дўстлар уруш бул- ган шахарларни зисрат килишар. ёшларга тиичликнинг на- кадар бебахо неъмат эканинини хикол килиб беришарди.

263

Page 280: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Мамлакатимиз мустакилликка эришгач. Юртбошимиз то­мом и дан уруш ва меҳнат фахрийларига ало.хида эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш. уларни эъзозлаш хамда кадрлаш юксак даражага кўтарилди. 9 май санаси - Хотира ва кадр­лаш куни, деб эълон килинди...

Амиркул бобо хам касрга бормасин. урушнинг конли ва аччик хотираларидан сўзлаб берар. сшларии Ватанни севишга, тиичликнинг, обод кунларнинг кадрига стишга чақиришдан чарчамасди.

Амиркул Омонов 2005 йилда фашизм устидан козон ил гам галабанинг 60 йиллиги арафасида, 2 май санасида хаётдан куз юмди.

Эътибор килсангиз. кахрамонимиз хаётида эл-юрт учун яшаш чизгилари яккол намосн бўлади. Ҳар ишида абадия гга дахлдорлик куринади. Зеро, юртнинг Амиркул бободек чин углонлари хсч качон ўлмайдилар.

264

Page 281: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ОДАМНИНГ БЎРИСИ

Академик, Г.В.Плеханов номидаги Россия Иктисодиёт университетининг Тошкент шаҳридаги филиал и рсктори Ка­ла ндархои Абдурахмонов мард инсонларни бури га киёслаб, шундай деганди: «Бури хсч качон хсч кимга буйсунмайди. Ёки циркда бўрининг уйии кўрсатганини кўрганмисиз? Гарчи шер хайвонлар шохи бўлса-да, пиликдек гўшт учун хар хил маком га йўргалайди.

Бури жуда зийрак жонивор. Ун га захар берсангиз емайди, кулга ургатсангиз хам ўрганмайди. Ҳаётда бури дек мард булиш хар кимга хам насиб этавермайди».

Дархақиқат, бўр и дай инсонлар кап чал ик кўп бўлса, хаёти- миздаги май да икир-чикирлар. гийбату, фиску фасодлар ка- майган, кишилар бир-бирининг юту гида н қувониб. дарду ала- м и да н из г и роб чек ка н бўлишарди.

Қашкадарёнинг чан сохилидаги сўлим Қаҳрамон киш­логида яшаган Жовли бобо Қораев хам 57 йиллик киска ум­ри давомида одамларнинг бўриси булди.

Куй и да у хакидаги хоти рал арии ўкисангиз, нега у ни бур и га киёслаганими и а амин бўласиз.

- Жовли а ка киска ва мазмунли умри давомида эл учун жуда куп хайрли ишлар килди. У уддабурон инсон эди. - дея хотирлайди отам Ўрол бобо Абдиев. - 1972 йил Карш и да педагогика билим юрти ни имтиёзли диплом билан тугатиб, бир оз м уд дат мактабда бошлангич синф ўкувчиларига даре берди. Ҳарбий хизмат вакти бўлгач. Германиянинг Дрезден шахрида йигитлик бурчини аъло да ража да утаб. хизматдаи кейин «катта лейтенант» у н вон и ни олиш га мушарраф булди.

Xизмагдаи кейин яна мактабга ишга, ёшларга билим бери ш га. уларни она Вата и га мухаббат рухида тарбиялашга к пришиб кетди. Бир неча йил давомида ўзининг та- лабчанлиги, уддубуронлиги, хар хил тадбирларда ташки- лотчилиги хамда кайвонилиги билан макта б ва эл-юрт орасида хурмат козонди. Бир неча йил мактабда «военрук» (Чакириккача ёшларни тайёрлаш рахбари) булиб ишлади ва

265

Page 282: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ёшларни Армия сафига та Пёрла шда жонбозлик кўрсатди. Бу ишда унга ўзииииг ажойиб спортчилиги. армия сафида ўрганганлари кўл келди.

Мактабга келадиган, кишда лой, ёзда чанг коплайдиган йўлга хашар Пули билан тош тўктирди. Таьлим масканига хар хил спорт ва хўжалик жихозларипнг олиб келинишида жонбозлик куреатди.

Жовли ака давр такозосига кура, умрининг сунгги 15 йилиии Чирокчи туман электр тармоклари корхонасида турли вазифаларда фаолият куреатди.

Идорада уни «иккинчи раис бобо» дейишарди. Чунки у хар кандай ечилмаган муаммони осонлик билан хал килар. ишхонада ва хамкасблари орасида катта обрўга эга эди. Бир неча ёшларга устозлик килиб, уларнинг ишга жойлашиб. турли касб эгалари булиб фаолият курсатишида ёрдам кил­ди.

У кишининг уз бахт формуласи бор эди: Ундаи «Энг бахтли инсон ким?», деб сўраганимизда, шундай жавоб берганди:

- Биринчидаи. соглом киши. Иккинчидан - окила умр йўлдоши бор киши. Учиичидн. ишга кетишда «Яхши бориб келииг. дада» деб кузатиб кўювчи ва ишдан келганида югуриб карши оладигаи фарзандлари бор киши.

Тургинчидан, ёмон кунингда хамдард бўладиган. муваффақиятларидан кувонадиган дўстлари бор киши. Бешинчидан, Қўлидан келганча элу-юртга ёрдами тегиб, элда ўз ўрнини топтан кишиларни энг бахтли инсонлар, деб хиеоблайман.

Ҳа, юкорида санаб ўтилган фазилатларнинг хаммаси унда мужассам эди. Окила турмуш ўртоғи, уч нафар ўгли ва кизи бор бахтиёр оила бошлиги эди. Турли вазифаларда ишлайдиган, кадр-кимматини хар нарсадан устун кўядиган кадрдои дўстлари кўп эди. Мехмондўст, сахий, дастурхони очиқ, битта нон топса. дўстлар билан бахам кўрадиган инсон эди.

266

Page 283: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

«Битмайдиган иш йўқ, фақат раҳбарларга тўгри ёндо­шиб, тўгри тушуитирилса. олам гулистон», дер эди рах- матли. Кутилмаган автоҳалокат ажойиб инсон, Жовли ака Қораевии бевақт орамиздаи олиб кетди. Унинг хали орз)'- лари кўи эди. Қишлоқни газлаштириш, оралиқ йўлларии асфалтлаштириш режалари амалга ошмай қолди. Ана шу ва шу каби муаммолар элга армон бўлиб қолди.

«От ўрнини той босар» дсганларидек, фарзандлари хам қобил бўлиб ўсишди. Кичик ўғли Алишержон отаси ишлаган электр тармоклари корхонасида надари бузруквори ишини давом эттирмокда. Охйратингиз обод, рухингиз шод бўлсин, Жовли ака!

Жов.т Қорасв ҳақида қт п Барнохоптшг ҳикоясидип:- Отам хақида ўйласам, қалбим фахр-ифтихорга, шу би­

лан бирга юрагимнинг туб-тубига ботиб кстган армонларга тўлади. Шундай инсоннипг фарзанди эканимдан гурур хам тўлдиради кўксимни.

Бу дунёда оталар, оналар кўп. Лскин менинг отам оталар- нинг энг аълоси, акаларнинг энг мехрибони. ога-иниларига оғайниларнинг энг яхшиси, дегим келади. Отамнипг босиб ўтган йўлларини. килган, қила олмаган ишларининг ўндан бирини. балки ундан-да озини биларман. Аммо отам хақида одамлардан эшитганларим кўп.

1996 йилда қишлогимизда огир кун бўлди. Ёшгина одам катта ток кучланиши остида аламдан ўтди. Олти нафар ўгил-қиз отасиз қолди. Болаларнинг тўнгичи хам балоғат ёшига етмаган эди. Қийин аҳволда қолган оилага отам ёр- дамга ошикди. Қанча овора-сарсонгарчиликлардан сўнг фарзандларинииг хаммасига 18 ёшга тўлгунича иафақа тў- ланадиган бўлди.

ISy н и ха л қи л и ш у чу н ота м ра х м а-п m в и л о я т м а р ка з и га б и р неча бор бориб келди. хайриятки. харакатлари зое кетмади... Балки бу ишлар кимлар учун оддий ва осон туюлар, бирок бизнинг к и шлоқ шароитида шу оддий ишни хам бажара олмайдиганлар ёки бажаришни истамайдиганлар жуда кўп.

267

Page 284: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шаҳло янгимшшг х,икояси ҳчм ҳеч сдимдип чиқмайди.“К апа қизим жуда огир бетоб бўлиб қолди. Олиб бормаган

жойимич \ам , чўнтакда пул им из ҳам қолмади. Шуи да узок бир кишлокда яхши табиб борлигини эшитдик. Кўнглимизда илинж. умидуйгонди. Отангизга илтимос килиб. шу табибга олиб боришни сўрадик. У киши машинасида бизни кайта- кайта табибникига олиб бориши натижасида кизимиз шифо топди. Аста-секин ўнгланди. Ох ирги кунги муолажадан кайтар эканмиз, турмуш ўртогим Жовли а ка да и «Сизга камча хизмат ҳақи берайлик». дея сўради.

1 Лун да отангиз. «Мен га мана шу кизи и г улгайиб. унга тўй келганида. туй и да сарпо берасан. Худо хоҳласа». дея жил май иб. берган пулимизни олмади.

Мен ота н г издан жуда миннатдорман. «Насиб бўлса. тўйда сарпонииг зўрини кийдираман», деб ният килиб юрардим. Афсус. шундай яхши одам кизимизнинг тўйигача етиб келолмади». - кўзлари ёшланди Шаҳло янганинг.

Отам йигирма беш йил машина ҳайдади. Йўлида ким у ч раса, хожатини ч и кард и. Ленин кира килиб. пул олмади. Эрталаб ишга жўнаши олдидан одам л ар автобус кутгандай уйимиз олди га тўпланиб олишарди. Туман марказида иш­лайдиган ҳамқишлокларим огам и инг улови га мингашиб кетишарди. Ви з эса машинамизга ачиниб. «Ота. одамларни ёмон ўргатгансиз. Сизга нима зарил. Оёгииинг лой и билан хаммаси кириб олиш ад и. Ҳозиргина машинами ювган бўл- сак», дея эътироз билдирсак. отам рахматли. «Эй. болам, машина бир темир бўлса, одам га ни мат. О да мл ар га хизмат килмаса бу темирнинг мен га нима кераги бор», дерди.

Ҳа к и катан хам. отам жуда тўгри гапирган экан. Огам олти и одам эди. Машинаси колди. аммо отам га ни мат экан. кетди.

Кетгунича жуда шошиб яшади. Ором нима, чарчок нима билмади.

Ҳар куни «бугун нима кил ишга улгурдим. нималарни килолмадим», деганча сархисоб киларди. Ҳеч кимнинг тў-

268

Page 285: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

йини. яхши кунларини, таъзия ва тадбирларини унутмас, доимо бош-кош булиб турарди.

Эсимии таиибманки. бирор марта хам туғилган кунимда отамнинг табрикламаганини эслолмайман. Дугоналарим эса бунга хайратланишарди. «Барно, сенинг отангнинг эсидаи чикмаганига койилмиз. Бизнинг отам из эса хатто кайси куни таваллуд топганимизии билмайди хам», дерди дугоналаримнинг хам хаваси, хам хасади келиб.

Отам кичкина бола билан хам фикрлашарди. Яъни. ўзинингайтганини килдирадиган кишилар хил идан эмасди.

Отамиз хакида билганлар «Жовли Кораев душманининг олдига борса, дуст булиб кайтади» дегувчи эди. Чунки надарим хатто душманига хам дўстона муносабатда бўларди. «Нега ундай киласиз?» десак. «Сув берганга сут бср кизим», дерди босиклик билан.

Умбар тогам Афгонистонда хизмат килган булиб. у ердан огир яраланиб кайтди. Шифокорлар тогамизни Москвада жаррохлик амалиётидан ўтказиш лозимлигини айтишди. Ана шунда огам хамрохлик килганди. Москвага кетар чогида бир жомадон лимон олиб. отам рахматли шундай деганди: «Бу бизнинг Россиядаги ётиб-туришимиз. еб- ичишимизга етади. Шу ёкка олиб бориб. сотаман». Ҳа. ана шундай тадбиркор, самимий инсон эдилар мехрибон отам...

Рафиқиси АнГшр м ом оиит ҳикоясидип:-У киши уйда кам бўларди. Сизга дам олиш куни йўкми?

-десам , кулиб кўярдилар. Болаларимиз Барно, Зокир, Зебо. Зохид, Алишер, Сабохат, барчаси шахматни яхши ўйнарди. Улар Абдукамол Эргашев мураббийлигида вилоят чем- пионатида куп бор совринли ўринларни эгаллашди. Отаси каерда мусобака бўлса. болаларининг катнашишига шароит яратиб берарди.

Бугун Барно кизимнииг ўгиллари Сарвар. Жавоҳир ва Жахонгир шахмат бўйича Қашкадарё вилоятида кўзга куриниб колишди. 2012 йилда болалар снортини рнвож- лантириш жамгармаси вилоят бўлими ўтказган мусобакада неварам Бахромов Жахонгир бирипчи, Сарвар ва Жавохир

Page 286: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

эса иккинчи ўринни эга л л ад и. Шу кунларни бобоси кўрган- да борми? Терисига сигмам кувониб кетарди.

“Кўнгли очиқнинг йўли очик” дсйишганидек, кайси ишга қўл урмасин. унгидан келарди. Кўиглида кири йўк, бир ишни амалга оширишда чўчимайдиган.таваккалчи эди. Ўта соглом эди. Агар автохалокат бўлмаганида бобопгиз юзга кирарди...

270

Page 287: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ҲЛЁТ САБОҚЛАРИ

Ҳар ннсоида Гюр ҳикмат

Қашқадарё вилоятида яшаса-да, хали бирор марта Қаш- қадарёни кўрмаган ёки унинг сувларида чўмилмаган во,\а- дошларим кўп.

Лекии ушбу дарё айиаи бизнинг Қаҳрамон қишлогимиз ҳудудидан оқиб ўтгани учун маҳаллий аҳоли бу дарёнинг ҳамма сир-синоатларини билишади, чўмилишади. қирғоқ- ларида мол-қўй боқишади.

Қишлоғимизнинг қоқ ўртасида бир булоқ қайнаб чиқа- дики. бутун кишлок ахолиси унинг сувидан баҳраманд. Деярли хар бир ҳовлида ер каъридан сув тортиб чиқарилса- да, бу сув булоқникидек тотли эмас. Ш унингучун ахоли бу- лоқдаи сувни ташиб ичади...

Эшитишимизча, шўролар даврида ҳеч қандай электр токисиз ўзи қайнаб чиқадигаи булогимиз сувини кўрган рус миллатига мансуб кишилар «У вода!», дея хайратини яшира олишмаган экан. Шу боне, қишлоғимизнинг эски номини «Увада» хам дейишади. Қишда иссиқ, ёзда муздек бўладиган булок сувини турли жойлардан келиб олиб кетадиганлар кўп. Кун давомида хатто қўшни туманлардан. Яккабог, Шахрисабз ва Китоб музофотларидан хам айнан сувга келган инсонларни куп учратасиз.

Дарвоқе, шахмат бўйича бир неча бор Узбекистон чемпи- они бўлган Сарвиноз Эргашева хам шу қишлоқдан.

Хуллас, мен туғилиб ўсган Қахрамон қишлоғида бошқа- ларга ибрат қилиб кўрсатса бўладиган инсонлар кам эмас. Қуйида улардан баъзиларига қисқача тўхталиб ўтамиз.

О ққан дарё оқаверади

Уста Марка бобо Янгибоев фидойи инсонлардан бири. Яратувчан табиатли бўлгани. уста-дурадгорлиги сабаб бахтни меҳнатда деб билади.

271

Page 288: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Уста бобо узок йиллар қишлоқ болаларини «х.атна» кил­ди, устачилик килиб, уй ёпди. Сартарошлик касби туфайли кишиларни озодаликка бошлади.

Асаларичилик хўжалиги ташкил этиб. «Асалчи бобо'"» номини олди. Ҳозир хам ёши саксонга борган булса-да. бува- нинг тиниб ўтирганини кўрмайсиз. Дехкоичилик илмини чукур билгани учун у кишини қишда иссиқхонадан, бошқа (|)аслларда даласидан топасиз.

- Ҳалиям Худойим кечқурунни чиқарган экан. Ноилож тунда дам оламан. Онам рахматли юз ёшга яқинлашиб, оламдан ўтган бўлса-да, умрининг сўнгги дамларига кадар бекор ўтирганини кўрмадим. Ҳеч бўлмаса. бирор нарсани тикиб ўтирарди муштипарим. Кексайса-да. кўзи равшан эди онамнинг. Тиниб-тинчимаслиги учун ҳам онам узок умр кўрди. -д ея хикоя қилади уста бобо.

Шу ота тарби ясин и олган фарзандлархам ризкини мехнат оркали топмокда. Ўгиллари Саъдулла, Гайбулла, Дилмурод. Чори. Файзулла. Дўстмурод, Дилшод, кизлари Дилоромхон ва Лолахон -барчасинииг қўли гул. Ҳунармандлик. эплилик уларни хар кандай қийин шароитдан осон олиб чикади.

Набиралар хам оилавий анъанага содиқ. Инок-иттифок- лиги бир давлат бўлса, халол-покиза ризқи яна бир давлатдир.

М унаввар диллар

Бутун эл Бойбўта бобо Мухаммадисвни мохир сувчи, пахта етиштиришнинг пири, деб эслайди.

Бу хокисор инсон собик шўролар даврида динимизга бўлган тазйикларга қарамай. беш вақт намозни ва рўзани канда қилмади.

Фарзандлари хам иймон-эътиқодли, хақикатгўй. яхши- ларга қайишадиган. ёмонлардан йироқ юрадиган инсонлар бўлиб вояга етди. Унгбой, Боймурод, Ҳусан Мухаммадиев. уч ўгил. хар бири турли касбу корни қилишса-да. одамий- лиги. окибатлиги бир бўлди.

272

Page 289: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Одам и йл и к. окибатлиликнинг на кадар кенг маънода ке- лишини изохлашнинг хожати йук. Ьеморлар холи дан хабар олиш, кўшнисининг. хамкишлогинииг яхши-ёмон кунида елкадош булиш, фарзандлари га тўгри тарбия бериб, уларни элга кўшиш...

Хусусан, Унгбой акаСарварваМустафоисмлиўгилларини лойтахтда укитиб. жамиятимизга нафи тегадиган инсонлар килиб тарбиялади. Боймурод ака эса рафикаси Мухаббат она билан ховлисида эккан дехкоичилик махсулотларини бозорга чикариб сотиб. сарпо-суруп тайёрлади. Ҳалол мехнат билан бир йилда турт нафар кизини турмушга берди. Бу хазилакам ran эмас...

Небахтки. истиклол йилларида Бойбўтабобонингянабир армони ушалди. Узи хаж амалларини бажара олмаган булса- да. 2010 йилда куёви. катта кизи Хурсанд опанинг турмуш ўртоги мулла Абдурахмон Қодиров хаж зиёратини адо этиб. хожи булди. Шунингдек. невараси Сарвар Мухаммадиев Ўзбекистон мусулмонлар идораси вакили сифатида 2011, 2012 йилларда муборак хаж сафарига боришга муваффак булди. 27 ёшли Сарварбек СауДия Арабистонида Ислом фарзларини адо этиб. Сарвархожи булди...

Бойбўта бобонинг кеижа ўгли Ҳусан ака хакида эса куп гапириш мумкин. У хакда кишлок шифокори Мустафо Эргашев шундай хикоя килади:

- Касбим такозосига кўра. кўплаб беморларнинг уйига бораман, уларни муолажа киламан. Хусусан, кекса онасига муолажа килиш учун Ҳусан аканикига хам ора-сира бориб тураман. Менга маълум бўлгапи шуки. умрининг сунгги йилларида Бойбўта бобонинг кўзи ожизланиб колганди. Ҳусан ака отасига караш билан бирга хар куни ўзиникига кўшиб. отаси учун хам беш вакт намоз ўкиркан. Буни менга муолажа чогида онаси Мусаллам момо айтиб берганди...

273

Page 290: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳаст имтиҳоии

Жонтемир ака ва Очил опаларнинг хонадоиида мавбат- даги киз фарзанд дунсга кслди. Матлуба, Феруза, Дилафрўз. ксйингисининг исмини навбатдаги фарзапд ўғил бўлиши учун ният килиб, Уғилой қўйишди. О рада н икки йил ўтиб, опанинг яна «бошиқоронғи» бўлди. У пайтлар хозирги дек ултра товуш текширувларидан ўтиш каёкда, дейсиз. То тугрукхонага бориб, кўзи сригунча боласининг ўгил ёхуд киз бўлишини билмай, интикиб кутишарди. Нихоят, янги фарзанд дунёга кслди. Доя га умид кўзи билан боккан она кўрқа-писа сўради:

-У ғилми, қизми, опажон?- Қизалок, ширингина, мунчокдсккина киз кўрдингиз,

айланай. - доя оғзидан боли томиб янги мехмонни таъриф- ларди, кош-кўзлари коn-кора, сочи хам...

Бирок унинг бу гаплари Очил опанинг кулогига кирмасди...

Эру хоти н не-не умидлар билан янги меҳмон кути шар, аммо уларнинг барчаси киз тугиларди. Шундай килиб. уларнинг кизлари саккизтага етди.

- Хафа бўлма. кизим. кизини берган ўгилни хам бсради, -д а л да берди кизи га Мусаллам момо.

- Барчаси Худонинг иши. Яратганнинг иродасига карши фикрларга борма. Тангрининг ўзи мехрибон. Ўзи бандаларини пок орзу-ха васл ари га стказади. -кизини кой и га н дек бўлиб, унинг кўнглини кўтарди отаси. чин иймоили Бойбўта бобо.

Турмуш уртоги Жонтемир ака эса бирор марта хам хотинининг ўғил тугмаётгаиини юз и га солмас, аксинча бир-биридан ширин кизлари ни эркалашдан чарчамасди...

Инсон умидлари билан тирик. Очил она навбатдаги фарзанди га хомиладор бўлганида, «Бу аёл га нима зарил экан бунча ўзини кий наб. барибир ўғил тугмайди-ку», деган фикрларни хам оркаваротдан эшитди.

Ой-куни якинлашган сайин дили хаяжонга тўларди. Ни­хоят, кутил га н кун келди. Кўзи ёриди. Худонинг кудрати-

274

Page 291: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ни қарангки, Яратган Эгам унга бу сафар ўғил фарзанд ато этганди. яна бир эмас, иккита. Уларнинг исмини асрий қад- риятларимизга биноан Ҳасан-Ҳусан деб қўйишди.

Кўз тегмасин, эгизаклар киши хавасини келтирадиган йигитлар бўлиб воя! а етишмоқда.

...Нурулла бобо ва Хосият момо ҳам Чироқчи туманииинг энг намунали оила бошлиқларидан. Худо бу жуфтликка хам бир-биридан окила, бир-биридан гўзал саккиз нафар кизни фарзанду аржуманд этди. Назокат, Гулнора, Сайсра. Нигора, Насиба, Феруза, Ўгилой. Улжон. Башорат... Лекин гарчи ўгил фарзандли бўлишмаса-да, эру хотин бирор марта хам «сен- мен»™ боришмади.

Нурулла махсум турли сохаларда халол ишлаган бўлса, Хосият она Сатторова ўкитувчилик қилиб. эл болаларига рус тили фанидан сабоқ берди. Чукур билими, ўзига хос даре ўтиш услуби билан ўқувчиларнинг юрагидан жой олди.

Бугунги кунда бу оила фарзандларинииг барчаси уйли- жойли бўлиб, ота-она юзини ёруг киладиган дилбандларга, бир хонадонни пурга тўлдираётган солиха бекаларга айланишган.

Махсум буванинг бешинчи кизи Насибахон. қўли енгил хамшира, доимо беморлардан ўзинипг калб қўрини. иссик мехрини аямайдиган тиббиёт ходимаси диёнатли турмуш ўртоги Қиличбек ва фарзандлари билан бугун ота-оиаси хизматида. Файзли хонадон янада файзга тўлгандек...

Аён бўлган ҳақиқатшуки, 11уруллабобо Лутфуллаевнин[ ўгил фарзанди бўлмаса-да, асло бахтндан кемтиги йўк.

Афсуски, киз тугмаётган хотинини уриб, у билан ажрашишгача бораётган, ўз пуштикамаридан бўлган дилбаидларини тирик етим килаётган замондошларимиз хам кўнлаб тонилади. Мен уларни шошма-шошарлик кил- масликка, аксинча юқоридаги оилалардан ибрат олишга ма­ки рган бўлар эдим...

Page 292: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Oft л и и иста к

Чирокчи туман и Қа храмом кишлогида Жўраевлар суло- ласи бор. Пиру ба да в лат Жўра бобо Имомовнинг ўгил- қизлари куп бўлган. Тура бобо. Жовли бобо (раҳмагли). Равшан бобо (рахматли). Тифли бобо. Тухли ака деган угилларининг хар бири бугун йирик шажарага айланган. Кизлари Зарбуви, Норбуви, Холбуви оналар бугун этак-этак невараларнинг севимли момосига айланган.

Жўра бобонинг фарзандларида ўзига хослик кузатилади. Отасидан мерос бўлган мехнатссварлик. катъиятлилик, фар- зандпарварликулардаги умумий хислатларга мисол бўлади.

Сўзимизга мухтасар изохберсак. Тифли бобо кўп йиллар хўжаликдаги алока бўлимида ишлади. Турмуш ўртоги Зумрад момо билан беш киз ва икки ўгилни вояга етказишган. Фарзандлари Озода. Наргиза. Вашорат. Салтанат, Зафар, Зои р. Севара. барчаси уйим-жойим дсйдиган. солих ва солиха инсонлар бўлиб етишди.

Такдир мени уларга куёв килди. Куёви бўлганим учун эмас, холис фикримни айтсам, Тифли бобо ва Зумрад момода- ги болалари учун кайгуришнинг ўзи бир жахон бўлса. бола­ларининг болаларини. яъни невараларини ардоклаши яна бир жахон дир. Качон кара.манг. бува-момо бир этак неваралари би­лан бирга бўлади. Бирини тиззасида олиб ўтирса, иккинчи кўли билан бешикдаги бошка неварасини тебратаётган бўлади.

Кексаларнинг айтишича. инсоннингёши кексайган сари, танасини турли беморликлар безовта килиб турар. табиати тинчликни. осудаликни талаб килиб коларкан. БирокТифли бобо ва Зумрад момога невараларининг шовқин-сурони бўлмаса, улар зерикиб колишади. Кўз тегмасин, момомиз бувамизни. бувамиз эса момомизни бенихоя хурмат килади. ардоқлайди.

Уларнинг таърифини қуйидаги шеърий мисралар билан келтиришни лозим топдик:

«Данагидан магзи ширин»,Неваралар унга байрам.

276

Page 293: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Тифли бобо фарзандларин.Ҳеч б и ров дан қилмади кам.

Момомиз хам чин болажон,Барчамиз гамимиз сиди.Узин ўйламас хсч качон,Доим «болаларим», дейди...

Тухли домла Жўрасв хакида галирганда, уз касбини жон- дан севувчи, хаёт қийинчиликларига бардошли инсон куз ол­ди м да га вдал а над и.

Уттиз йилдан ошдики, у кўз нури, калб қўрини кетказиб. кишлогимиздаги 13-урта мактабда ўғил-кизларга сабок бе­риб келяпти.

Ахамиятли томони, домлаиинг фарзандлари хам илм йўлини танлашди. Обиджон, Зохиджон ва Лайлохон - псдагоглик машаққатини ўзларига хузур деб билган Вата- нимизнинг сш мутахассисларидир.

Оддий кишлок ўкитувчисининг бир вактнинг ўзида уч нафар фарзандини олий ўқув юртида, яна пойтахти азимда ўқитганининг ўзи жасорат эмасми?!

Обиджоннинг турмуш ўртоғи Санобархон хам Мизомий номидаги педагогика университетининг бакалавриат ва магистратура йўналишларини тамомлаб, айии пайтда илмий иш устида изланишда.

Ҳолбуви она :>са ўзбекнинг мўмина оналарига тимсол бўлгуликсифатларгаэга. Қўли ширин новвой.Узи каби окила тўккиз кизни окила ва пазанда, мехнатсевар хамда эпли ки­либ вояга етказди. Тўккиз киздан кейин туғилган ўгилга турмуш ўртоғи Тангриберди ака билан маелахатлашиб. Иброхим деб исм қўйишди. Тангриберди ака хам бировга ёмонлик килмаган. огир-босик ва болажон инсон...

Серфарзанд, болажон миллатмиз. Шундай экан. тилаги- миз - хар бир сулоланинг болалари ота-бобоси кимлигини унутмасин, эргашса хам факат аждодларининг яхши амал- ларига эргашсин. Юртимиздаги хар бир оила хакида факат ибратли хикоя л ар айтилсип!

277

Page 294: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Б ар ч и н о й н и н г момоси

Чирокчи тумани Салим Жўраев хўжалиги Халкобод кишлогида Қурбонсулув момо Рахимова исмли онахон яшайди. Отаси Иккинчи жахон урушига кетиб. беш йил де- ганда кайтиб келди. Лекин даҳшатли урушнинг жарохатла- ри таъсирида бир йилдан сўнг оламдан ўтди. Орадан куп ўтмай Қурбонсулувнинг онаси хам бокий дунёга рихлат килди. Укаси Қаюм ва онаси Мусаллам билан етим қолган Қурбонсулув не-ие кунларни курмади.

Ҳалиям хаётда яхши инсонлар бор экан. Мусаллам ва Қаюмни тогаси уз карамогига олган бўлса, Қурбонсулув Абди бобо ва Мукаррам момо хонадонида ўсди. Шу ердан турмушга чиқди.

Турмушга чиккач. бирин-кетин фарзандлар кўрди. Ўғил- ларидан Баҳриддин Ёрматов полвон булиб етишди. Куп йиллар давраларнинг курки булди. Бундан опанинг кўзи севинч ёшига тўлди.

Бугун Бахриддин ака мураббий, 2012 йилнинг декабр ойида шогирди Гўзал Рахмонова миллий кураш бўйича Ҳии- дистонда ўтган Осиё чемпионатида 52 кг вазн тоифада ол- тин медалга эришди. Ватанимиз байрогини баланд кутарган чемпион киз оддий оилада, чекка бир кишлокда тугилган...

Момо достонларда ўқигани, эшитгани Алпомиш ва Барчинойга хавасманд эди. Ният килиб. бир неварасига Ал­помиш, яна бошкасига Барчиной деб исм кўйди.

Бугун Барчинойи. Исомиддин ва Нилуфархонларнинг дилбанди. кураш тўгарагига қатнамоқда. Ажабмас, яхши курашчи булиб етишса...

Доруломон кунларга етган онахон невараларига ўтмиши хакида гапириб берар экан. хозиргидек шарт-шароитлардан унумли фойдаланишга чакиради. Одобли, фаросатли бўлишгаундайди. Неваралари камолидан қувнаб. Яратганга шукроналар ўкийди.

Ёши саксонга яқинлашса-да, ўгиллариникига. яқинлари- никига тез-тез бориб тургувчи окибатли, тиниб-тинчимас

278

Page 295: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

онахон ўзинннг мехри билан борган хонадонини пурга тўл- диради.

Кариндошларидан кайси бирининг бемор бўлганини эшитса, вакт топиб, ундан кўнгил сўрашни одат килганига койил бўламиз. Бу момонинг нафакат. кариндоши, балки од­дий кишлокдошига хам зарур паллада бир огиз ширин сўзи. хушмуомаласи билан рухий кувватбера олиш т а барча хайрат билан карайди. Ҳаётнинг аччик-чучугини тотган. болаларига, невараю чевараларига хам мехнатсевар. уддабурон. халол бу- лишни уктираётган онахон доим бир гапни кайтаради:

Яратган эгамиинг мархамати кенг. Канча огир кунларни кўрмадим. Аммо сабр билан яхшиларга эргашдим ва кам бул- мадим. Сиз хам ноумид бўлманг. Окибатни унутманг, ота- онага мехрли бўлинг, илло йўлингиз очик ва ёруг бўлади”.

Ў злик

Бир ошнам бор. Ҳазилни ёктиради.Одати шуки. хадди сиккан кишига хазиллашиб, уни .хоти­

нининг фамилияси билан чакиради. «Кандай Фалончиев?» Унинг бу хазилидан баьзилар жилмайиб кўйса. баъзи жид- дийрок йигитларнинг жахли чикиб, терс ran и ради, иккинчи бундай чакирмасликни сўрайди.

Рост, киз турмушга чикса, эрииинг фамилиясини олиши мумкин. Бу хаётда куп учрайди. Аммо эркакни унинг хоти­нининг фамилияси билан чакириш яхши эмас. Чунки бу бир карашда «хотини томонга огиб кетди, хотин томоннинг фамилиясини олди». деган хулосани беради кишига. Балки, хотинкули. деганидир бу. Барибир яхши эмас-да.

Шунинг учун ошнамга бу хазили жоиз эмаслигини айтиб. «Бу одатингни ташла. тагин бировларии ранжитиб кўйма», дея маслахат бердим.

Аммо куйидаги вокеа мени жиддий ўйлантирди:Таксида кетаётгандик. Ҳайдовчи ва гурт нафар йўловчи.

Одагдагидек. йўловчилар хол-а.хвол сўрашиб. таниша кетишди.

279

Page 296: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

-С изиики каерда 11, i'm гит? - сўради ёши катта рок киши 25-26 сшлардаги йигитга.

-Т ум ан марказида тураман.- Кимлардансиз? Отангизни ким дейди?-М ен Фалончи Фалоичиевичнинг куёви бўламан.Иигит кайнотаси хакида тўлиб-тошиб сузлай кетди.

Унинг хозирги ишлари, кайногаларининг иш жойлари. мииадигаи машиналари. амали. мансаби... Хуллас, куп ва хўп сўзлади. Дича жойгача тўхтамай гапирди.

Во ажаб, ундан. отаси ва ўзининг насл-насаби хакида сўралганди-ку...

Хуллас. йигит кайнотасининг бойлиги ва обрў-эътибори- дан шунчалик ғурурга тўлардики. гўё ўз отасининг, падари бузрукворииинг ўзи смай едиргани, киймай кийдиргани, кийналиб-кийпалиб ўкитганини, уйлантиргани. элга кўшга- нини ёдидан чикарганди. Бундайлар нафенииг кулими. хо- тиикулими. пул ва бойликнинг кулими? Билмадим. Хулосани ўзингиз чикарарсиз...

Ш у у рннда...

Шу ўриида. бугунги куида жуда кудратли кучга айланган. мехнат ила топилиб. бели юзта-юзтадан бойланган. сандик- ларга. кончикларга тахлам-тахлам жойланган пул хакида хам икки огиз сўз.

Иисонга хашаматли уй-жойлар куришга. башанг кийиниб. бошни баланд кўтариб юришга, ўйнаб-кулиб. давру даврон суришга. 1 ирромдаи келса. «катта энасиии кўришга» хисса кўшадигаи восита хам шу пул дегаилари бўлади... Ёки сўзим нотўғрими?

Ҳашам учун пул даркор.Башанг учун пул даркор.Ҳашам. башанг-ку. майли.Яшаш учун пул даркор.

280

Page 297: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Пул йўкки, мол хашаксиз,Tax мои кўрпа-тўшаксиз.Тўрттага қўшилолмай,Хижолат ошар шаксиз.

Пул билан яшмайди чўл,Лек уни топмоқ мушкул.Шунииг-чун ҳунар ўрган.Қўли гулнинг пули мўл.

Пул бу меҳнат дегани,Пок пул давлат дегани.Ҳаром, гирромдан келса.Ташвиш. кулфат дегани.

Пулу мансабга қараб,Куёв ва келин танлаб.Бахт излайди баъзилар,Бахтсиз қилмагии, Ё Раб!

Пулдор келин пулдор-да.Характери қулдор-да.Ишни қойил қилмаса,Жанжал хар кун тайёр-да!

Уддабурон бўл, дейман,Пулни пулга ур дейман.Сарфла, сакла, ишла, той,«Пулга бўлма қул», дейман.

М ехр бериб, ч е х р к ў р и и г

Бир куни йўлда боласини меҳр билан эмизаётган бир совликқа кўзим тушди. Боласи онаси елинини ниқтаб- ниқтаб, туртиб-туртиб эмар. аммо қўй барчасига чидаб, боласини меҳр билан ялаб қўярди. Қўзилагандан буён у

281

Page 298: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ўзини боласи га шунчалик бахшида эт га и идан озиб-тўзиб кетганди.

Шу аснода йулдан бир аёл хам ўтиб қолди. У телефонда гаплашиб кетар, баланд овозда сўзлашидан овози атрофга ёйилиб эшитиларди. Менимча, у кайнонасига телефон қилаётганди: «Неварангизга ўзингиз «малютка» пишириб берарсиз, мен сартарошга боряпман. Тушдан кейин «гап»и- миз борлигини биласиз-ку»...

Демак, у хам она... У боласига қарашдан кўра, пардоз-ан- доз килиб. дугоналари даврасига боришни афзал биладиган она. «Қоматим бузилиб кетади». деб боласини эмизишни тўхтатиб қўйган. хатто ярим йил хам эмизмайдигаи аёллар тоифасига бир оддий мисол.

Қўй ва одамни ўхшатиш бир оз ноўрину, аммо шу пайтда куйидаги сатрларни кораладим:

Қўзичокии кўрдим қўй билан турган.Эй сатанг, мехрни сен қўйдан ўрган.Боласин эмизар бўлар, парвона.Сенинг эса сангиб юрганинг юрган.

Болангии эмизиш сенинг учун ор.Сунъий сут берасан такрор ва такрор.Боланг-ку, бир нави одам хам бўлар.Лекин сенга ме.хри бўлиши душвор.

Она ва бола ўртасидаги мехр айнан она сути оркали фарзанднинг вужудига сингишини қарияларимиздан кўн бор эшитганман.

Ўзим гувоҳи бўлган яна бир воқеани хикоя килиб берсам- да, хулосани ўзингиз чикарсангиз...

...Бир онахон тахририятимизга («Ишонч» газетасига - муаллиф) хат ёзиб. ўглининг ҳаракатларидан норозилик билдирибди: «Кеижа ўглимга yfi олиб берганмиз. Аммо у отаси дупёдап утгаидан кеиип қалбаки васиятпома таиёрлаб, уйии уз помига ўтказиб олди. Ушбу уйии мепипг иомимга утказишга амалий ёрдам беришиигизни сурайман».282

Page 299: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бордим. онахон билан учрашдим. Эридан ажрашган ки- зининг икки фарзанди билан тураркан момо. Ўгли хакида иолиб-полиб гапирди.

Афсуски, угли га нисбатан оналик мехр, хайрихоҳлик кўрмадим унда. Шунчалик мехри совуганки, узи тугиб. вояга етказган,уйли-жойли килган. набиралар курган жигарбандига эмас, судга, участка нозирига. та.хририятга илинж кузин тикади она. «Бир-икки марта суд бўлиб ўтди. Ҳовлининг ярмиии менга. ярмини ўглимга булиб беришмокчи. Уч сотих срдаги каталакдаи ховлининг нимасини буламиз», деди менга умид кўзларини зикиб онахон.

Углига учрашдим. Бир неча йилдан бери онаси, ака- укалари , 01 la-ciiHгилларибилан «гаплашмас»лигини шундай бсфарклик билан айтдики, мехр риштаси. афсуслаииш деган тушунчадан зарра кўринмади ran охангида.

У онаси хакида шундай совук сўзларни сўзладики, бу гапларни сзишга калам уялса. эшитган кулоклар мулзам гортади. «Ахир онаигиз-ку. нима киласиз ёши саксондан ошган момони кмйиаб, судма-суд сарсон килиб. Беринг уша уй керак булса. уйингиз бор экан-ку», дсдим уша (|)арзандга.

-Ҳ еч качон. Улсам. уламанки. уйии бермайман. Уй менга васият килингаи. Агар шундай ёзаверса, бориб. кўчага хайдаб чикарамаи. - деди угил тутокиб кетиб.

Бу ёкда онаизор васиятноманинг экспсргизадан ўтказиб, калбакилигини тасдиклатиш харакатида.

Ё Раб. қани она-бола ургасидаги мсхр-окибат? Кани ў ги л н и н г ори. кани ун и н г онасидан узаётган карзи? Ахир, дониш м ан длари м и з ота-онаии ф арзанддан .ои лан ингбош ка аъзоларидап уступ куйиш кераклиги хакида ёзишган-ку.

Ю коридаги вок ja бир аччик мисол. Орамизда паптоининг. нафсининг ёки бетавфик хотинининг ганига кириб, ота- онасининг юзига оёкбосаётгап. ога-инилари билан юзкўрмас булиб кетаётгаи одамлар. афсуски. йук эмас.

283

Page 300: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Акаларим ўгити

Кўп йиллар ички ишлар сохасида мехнат килган акам (отамнинг укаси) Тўрамурод Арзиев ота-онани кадрлаш, эъзозлаш хакида шундай дейди:

- Ҳарбий хизматдалик пайтимда мехрибон отам олам­дан куз юмди. Афсуски. падаримнинг хизматини килиш, беморликларига малхам булиш насиб этмади. Бу менга армон булди.

Шу уриида укаларимга, сингилларимга шундай дегим келади: «Биз ота-онамиз учун нима килдик? Улар бизни бир парча гўшт кўринишидан комил инсон килиб тарбия- лашди, узи емай едирди, киймай кийдирди. Узимизни бок- кани етмагандай. уч-турпа боламизга богчалик килиб. уларнинг таглигини кирк марта алмаштириб, кариганда дам олиш урнига энагалик килаётганига нима дейсиз? Кўзимизни очайлик, ота-оналар ганимат. Улар кунни кай тарзда ўтказишяпти? Карилик гаштини кандай суришяпти? Афсуски, аксарият хонадонларда момо-буваларимиз кун бў- йи этак-этак невараларга «богча она» вазифасини бажариб, чарчаган асаблари баттар толикиб, фарзандлари огирини енгил килмокдалар. Биз эса бунга кўникиб колдик ва ота- онамизни кийнаб қўяётганимизни сезмаяпмиз хам.

Кўзимизни очайлик. Ота-онамизни томошаларга олиб чикиб. зиёратгохларга айлантириб, хаёт ташвишларидан бир оз бўлса-да, чалгитайлик. Ахир. улар факат бола бокиш, невара-чевараларнинг таглигини тозалаш учун дунёга ке- лишмаган-ку?!»

... Бир неча йилдан буён Чирокчи туман ёнгин хавфеиз- лиги бўлимида ишлаб келаётган акам Суюнбой Арзиев шундай хикоя килади:

- Бир куни хўжаликларнинг биридан кўнгирок килиб, ёнгин содир бўлганипи хабар беришди. Зудлик билан етиб бордик. Уй ёнган экан. Утни ўчирдик. Ана шунда уйнинг томидаги чумчукуясига кўзимиз тушди. У ерда она чумчук полапонларини канотлари остига олганча жизғанак бўлиб

284

Page 301: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

куйиб ётарди. Ёнгии пайтида у хеч қаёққа учиб кстмай, болаларини шу тариқа ҳимоя қилганди. Чумчуқнинг бола- ларига бўлган муҳаббати бизни ҳайратга солди...

Б см и и и а т п о н

Дам олиш купи эди. Эрталабдан ҳовлидаги ишларни қилдим. Юмуш йиғилиб қолган экан, то тушки соат 14:00 гача тин им билмадик.

Тушликка чиқдик. Қориим хам роса очган экан, рафикам ёпган иссиққима ноини сувга ботириб-ботириб едим. Овқат сузиб келувди. бир коса овкатни хам паққос туширдим. Қорним тўйиб. ажойиб неъматлари учуи Яратганга шукрона айтиб. чойдан хўплар эканман, хаёлимдан «Беминнат ноиим» деган сўз ўтди. Рост, бу сўзни кўп бора эшитган бўлсам-да. жиддий эътибор бермаган эканман. Шу купи илк бор беминнат нонниш1 нималигини ҳис қилдим. Шу чоғда рафиқамга хазил аралаш шундай дегандим:

- Қара, беминнат нонни. Қанча сса-да. хижолат бўлмай- сан. киши. Бу менинг, сенинг, бизнинг беминнат нонимиз. Худога шукр, рўзғоринг бор. бола-чақанг бор. Шу холингда хаттоки боқиб кагта қилган ота-онангникига борсанг хам ўз уйингдагидек эркин бўлолмаслигинг мумкин. Улар ҳеч қачои берган нонини миннат килишмайди. Бу рост. Бирок бировнимг иссик-иссиқ патирлари хам ўз уйингдаги қотган нондек тотимли бўлмайди. Сўзим нотўғри бўлса. уч нафар боланг билан бориб ол. кани. Неча кунгача уйни соғинмай яшар экансан?

А ҳ и л л и к н и н г он аси м еҳр ..м и ?

Усмирлик йилларимда сураткашлик қилганман. Суратга туширгани узоқ қишлоқларга боришга ҳам тўгри келган.

Чироқчитумани Дашт Бўронжўз қишлоғига борғанимда ўша ерлик махаллий ахолининг мехмондўстлигига қойил колганман. Қишлоқни айланиб, туширган расмларни тарка-

285

Page 302: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

тар эканман, йўл-йўлакай янги-янги мижозлар чиқиб, мен- дан суратга туширишни сўрашарди. Агар вақт тушликка яқинлашиб колган бўлса, қўярда-қўймай дастурхонга так- лиф эти шар, танимасалар-да, мехмон қилишарди.

Баъзан ишларим кўпайиб, қишлоқда икки-уч кунлаб қолиб кетишга тўғри келарди. Бхидай паллада уйидан ту- нашга жой берувчилар хам кўплаб топиларди.

Мен бу ердан Улугбек деган тенгқурим билан дўст тутин- дим. Бахтиер бобо Ҳамроев хонадонида, яъни дўстимнинг оиласида олти ўгил, бир қиз бўлиб, ягона қиз Замира она тур- мушга чиқиб кетганди. Оилада қиз йўқлиги учун кўпинча шу уйда тунаб қолардим. Улугбек, унинг укалари, ота-она- си хам борганимдан огринмасди. Аксинча хар гал онаси очиқ чехра билан кутиб олар, «Чарчаб келгансиз, кириб дам олинг», дея дастурхон ёзишга уннаб кетарди.

Мени ҳайрон қолдирган нарса, хар сафар дастурхонга тандирдан янги узилган иссиқ нон қўйиларди. Баъзи бир шахарда яшовчи муштарийлар учун шуни эслатиб ўтишим жоизки, қишлоқларда тайёр нон сотиб олиш урф эмас. Онажонларимиз хафтада бир-икки бор тандирга ўт қалаб, 15-20 талаб нон ёниб олишади. Энди савол тугилади: «Улугбскнинг онаси хар купи нон ёпадими ёки мен айнан иссиқ нон ёпиладиган куп уларникига борган бўламанми?».

Хуллас, Улугбек дўстим билан яқинлигимиз, онасининг мехрибонлиги натижасида унинг ака ва укалари билан хам дўст, ora-ини тутиниб кетдик.

Ортда колган йиллар давомида Улугбек ва унинг ака- укалари Музаффар. Отабек, Низом, Бехзод уйланишди, хар бири алохида уйли-жойли бўлишди. Кенжа Жалолиддин касб-ҳунар коллежида ўқияпти. Бу қишлоқда ака- укаларнинг ахиллигига барчанинг хаваси келади. Чунки ўгиллар хар хил ишда ишлашса-да, олган маошларининг катта қисмини ўртага ташлашади. Рўзғорлар бозорлиги салмоқли-салмоқли қилиниб, уйларга тақсимланади. Йиғилган маблагқурилиш-бунёдкорлик ишларига(ахирхар

286

Page 303: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

бир сила учун уй, ошхона, огил, сомонхона деган нарсалар кс рак), авгомобил олиш га в а хоказо эҳтиёжлар учун ишла- тилади. Демак, хар кап дай катта режа килинмасин, ўгиллар- нинг тотувлигидан муаммо осон ечим топади.Угиллар узок сафарга чикишса хам бола-чакаси ахволини ўйлаб, безовта булмайдн. Кун гил л ар тинч бўлади.

С)лам ол еи н андоза(Янги ии.ч кечасида)

Бугу н хар ёнда бай рам, бутун эл-улус хуррам. Алмашар экан йиллар, ажио жунбушда диллар. Ёшимизга ёш кўшиб, тилаклар жўшиб-жўшиб, янги йил хам келмокда, муаззам, азиз лахза...

Эски йил, умрим они, кувончим ва армоним... Гоҳида хуш, гох нохуш, гохи сароб, гохи туш. Ҳаёт ўзи синовдир. имтихон беаёвдир. Синалганлар яшайди, ўниб-ўсиб яшнайди. Шукр, тинч-тотув элим, равнакка элтар йўлим...

Иктисодий инки роз, дупёда бор, бизда оз. Меҳнатсевар хал к бугун, ризки бут, нон и бутун.

Янги йил, хуш кслибсан, сен хуш ка дам келинсан.Безатиб арчаларни, шод этиб барчаларни, Қорбобо-Қоркиз

чорлаб, бошда бахттожи норлаб, сени шодон кутамиз, хурсанд, хушхон кутамиз...

Дема: «Бахши нима дер, чўнг мақсади нимадир?»Максадбир.бирмуддао. II иятлар бўлди дарё. Бахшилардай

бўзлайин, байрамнома сўзлайин.Яхши йил бўлсин дея. янги йил га мадхия. Озгинаю соз-

гина ва содда бирозгииа. Эл га эш эзгу дуо. максад шу. Шу - муддао. Тўлиб-тошар тилагим, юртдош, бахтинг тиладим...

Хуш ка дам Янги йил им - бахту ом ад келтирсин. Бахтиёр узбек эл им янада ба.хтли бўлсин. Равнак топсин давлатим. гуркирасии. гул ласин. Эрксевар, ҳур миллатим, ошеин обру­шу храти...

Қалби пок. кордай тоза, Аллоҳ севган миллатмиз, олам олеин андоза, оилам деган миллатмиз.

287

Page 304: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Оила, махалла, қўргон маҳкам бўлсии. жипс бўлсии, олтии кўл. тоза иймон элдошларим кўп бўлсин!

* * *

Тарихий лаҳзаларни кутар жамики диллар,Қаранг. кутланг. каршиланг, алмашар экам йиллар. Бутун Кои ноги м из асрасин Қодир Аллох.Бошласин ўзи йўлга. тўгри бўлсин кўнгиллар.

Арчаларни безатиб. кувнасангиз кувнайман,Жамики хижилликни юрагимдан кувгайман,Қўйинг шўх-шўх мусика. асл куйлардан кўйииг. Хиром айланг шодумон. бугуи байрам. ўйнайман.

Янги йилда ҳикмат кўп. унда орзу бисёрдир. Ушалади умидлар, мусзахкам ишонч бордир. Юртимдаги тараккий. ободлик бунга сабаб.Ватан шону шухрати сабаб дил бахтиёрдир.

Янги йил. келавергин бир-бирингни тўлдириб, Яхшиликни кўп килиб, ёмонликни ўлдириб. Айтаднлар, дунёни куткаради гўзаллик.Кел. бугундек гўзал дам ва онларни мўл килиб!

288

Page 305: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Менингазиз оилам

Яқииларим ижодидап шшуналар А _

_____________ i . j g x _____________

Вир пт чиқса елкаОош бу.чиш - Абдиевлар оила сига хос.Элу юрт дея юракдан кутни - Ваш шарбпя, ҳаётга асос.

Page 306: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

А К М А Л А БД И ЕВ

МЕН АЗИЗ ОИЛАДА ТУҒИЛДИМ

Бир иш чикса елкадош бўлиш Абдиевлар оиласига хос.Элу юрт деб юракдан куйиш - Бош тарбия, ҳаётга асос!

Мен азиз оилада тугилдим,Сув ичдим бобомнинг мехридан. Ердамас, тиззада ўтирдим,Аллохга шукрона айтаман!

Чавандоз бобомни хурматлаб,Эл-улус ёд этар. хурсандман.Мен Абди бобога набира,

Ва Ўрол бобога фарзандман!

Момомдир -дунёда энг буюк, Мехрибон. мехнаткаш, энг суюк.Купга она бўлгаи, дуогўй,Кўнглида заррача кири йўк!

Мулла бобом сўзи хикматдир, Эшитганлар баҳра олади.Яна ёзар хикоя ва шеър.Нияти бор, китоб килади!

Отам бор, бебахо донишманд, Қойилман, олдиндан билади.Айтганин килмай ман гохида,Барибир айтгани бўлади!

Чарчамас дунёнинг ишидан.Энамнинг кичкина жуссаси.

Page 307: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Тўрт қизи, уч нафар ўглидан Кам эмас Ватанга хиссаси!

Абдусаттор акам, меҳрибон акам, Фаришта мисоли беозор акам.Тилидан ёмон сўз чиқмади ҳеч ҳам, Билимдон, сахий в а хокисор акам.

«Қандайсан, ота?», деб сўрар эдингиз, Болаларим ўпиб қўяр эдипгиз. Китобимни кўриб бермоқчи бўлиб, Кўргунча улгурмай ташлаб кетдиигиз...

Жиянлари учун «ўлиб қолади»Тўй қилсак, уйида кутамиз меҳмои. Тангемдек дардманднинг дардин олади, Дилором аммамдир, дардларга дармон!

Ойсифат аммамдир - қўли гул чевар, Полвои ўгилларин бутун эл севар.Уларга қойилмиз, уларга таъзим,Биз учун катта тог, суянчиқ улар!

Отам дард чекканда бўлдиигиз ҳамдам, Тиллосиз, йўқ ўзга таърифга сўзим. Тўрамурод акам, мард, жасур акам, Сизга бошим ерга теккунча таъзим!

Полвои акам бордир - Суюнбой акам, Қаттиққўл, бир ишни чала қўймайди. «Пожарний»нинг фахри, курашда ҳакам, Я на ош пиши pap, еб эл тўймайди!

Янгаларим бордир - Нодира. Лола. Ғузорлик янгам ҳам қўли гул бека.

Page 308: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бириси тикувчи, бири домилла, Барчаси эл аро обрўга эга!

Нилуфар, Фазилат, Хуршида доим Оиласин бахти деб тиним билмайди. Мадина - кенжатой, эрка, гулойим. Тикиш-бичишларни кўрдим дема иди!

Қаҳрамон - ўз от и билан қаҳрамон, Акаларга га мху р, хурмати чеке из. Аброр полной харбий, ақлли и неон, Ёмон одатини топа олмайеиз!

Уйимнинг бекас и Салтанатбону, Ҳозир уч угилнинг чин мехрибон и. Фарзандларим омон ка мол га етсин, Булей н Ватан им нин г шарафи, тони!

Поччаларим, мен га а ка дай азиз, Мехр-ла қучогин очиб кўришар.Яхши кунимизда кувониб чсксиз, Чопон ёпеанг арзир, хизмат кил и шар!

Яна келинлар бор, куёвлар хам бор. Жиянлар тугилар шириндан-ширин! Аллохлан сурайман такрор ва такрор: Аера азизларим, асра хар бирин!

ч

292

Page 309: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

S 'РО Л А Б Д И Е В

« М а ш ь а л » га кўй ...

Эй юртдош и м. рад ион и.«Машьал»га куй, «Машъал»га куй. Гар севсанг мумтоз иавони, «Машъал»га куй,«Машъал»га куй!

Ражаби йнииг ушшогини, Муножотнииг чоргохиии.Бобо Маш раб дил охини,Тинглай десант. «Машъал»га куй!

Тили ширин су хан дон ни, Шерали-ю Ғуломжонни,Ҳосилаю Зулайхони.Тинглай десант «Машъал»га куй!

Дилнуранинг Ферузини,Ўткир Ҳошим дил сўзини,Замира Суюн кизини,Тинглай десант «Машъал»га куй!

Ҳожихону Орифхонни, Маъмуржону Комилжонии. Мухриддин-у Охунжонни,Эслай десант «Машьал»га кўй!

Юртинг оби хавосини.Мир Алишер навосини.Юз дарднинг минг давосини,Билай десант «Машъал»га куй!

Дунё спорт хабарларин.Термам изнин г зафарларин,

293

Page 310: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Хоразмнинг лапарларин,Тинглай десант «Машъал»га куй!

Зафар кучган юртдошингни. Якининг. синфдошингии,Ку ролдошинг, сафдош ин гни, Кутлай десант, «Машьал»га куй!

Таваккал дучовасини,Огажон суворасини.Мунгли танбур навосини,Тинглай десант, «Машъал»га куй!

Қўшиқнинг фаркини билсаиг, Ҳофизларни хурмат килсанг. Юртин севган узбек бўлсанг, «Машъал»га куй. «Машъал»га куй!

«Машъал»да йўкдир ёмонлик, Таьрифи бўлур достонлик.Юрт га тинчлик, сог-омонлик. Тилай десант «Машъал»га куй!

Page 311: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Умр таш виш лари

Ўи олтидан ўтиб ум етти ёшга,Уттиз хам ўтади. қирқ кел ар бошга.Дил изхор қмлмасдам бир қоракошга,Умр ўтиб қўйди, билмай колибман.

Дилдаги ю м уитинг ярмин қилолмай, Қалбдан севганингнинг кўнглин ололмай. Дўстим. душ маним ни тўлиқ билолмай, Умр ўтиб қўйди. билмай колибман.

Гул деб ушлаганинг хазон бўлди-ку,Гам ила ташвишлар арзон бўлди-ку. Ганимат онамнинг кўнглин ололмай.Умр ўтиб қўйди. армон бўлди-ку.

Олтмишни кўн ёш дер баъзи бировлар, Оёқ-кўл қалтирар, белда санчик бор. Ҳатто кошимга хам қўнди қировлар,Умр ўтиб қўйди. билмай колибман.

Иўқ, менинг кўп нарса билганим ёлгон, Дунёда кўп нарса кўрганим ёлгон.Ҳали олтмиш ёшга кирганим ёлгон. Олтмиш ёш бўлибди, билмай колибман.

Ҳали кўрганимдан кўрмаганим кўп.Мени жазолама. бешафкат хаёт.Ҳали минг бир ойлнк тўйлар килай. хўп. Ёлгиз Аллоҳимдан тилайин нажот.

Дўстлар. шу тўйимда хизмат киласиз, Юзга кирганингиз билмай қоласиз.

Page 312: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Т сл сф он даги суҳбат

Дилшода ва Азимжон, Аброржон фарзандидир. Кичик қизча Ыафосат,Қахрамом дилбамдидир.

Дил ш ода да 11 сўра й ма \ i: «Қандай у ка и г Азимжон? Семи кум урмайдими,И игла май ми хар замом?»

- Азимимгиз одам мае. Кўм йиғлайди, қўммайди. Кун ига ум марталаб Курпачаси н хул лайд и.

О в кат берса. емайди. Ўйимчокқа карамас. Опалигим билмайди. Тирмаб олди яра мае.

Нафосат-чи. Нафосат,Йигламайми, бобожон? Овкат берса. ейдими, Тили чиққамми бийром?

- Нафосатни су расам г. Азимжондан фарқи бор. Қўғирчоғин урмайди, Боши тўла акли бор.

Гапиринар ўзича,Кулиб тура р. й игла мае. Билмам. кимга ўхшагам, Кўрпачасим хўлламас.

296

Page 313: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

- Мафосатмй, Нафосат, Аклии мемдан олган.Хеч ким га билдирмасдан. Узим га ўхшаб колган.

Борган да у ига атаб. Атиргуллар гера м а и. Қўгирчок совга килиб. Олма чайнаб бераман.

Да дам чикса таътилга, Олма пишса борам из. Бахонада у кам билан, Ярашиб хам олам из.

Борсам. Нафосатни мен. Уйнатаман. суяман.Кош ига гажак килиб. Ўсма кўйиб куя ман.

Хайр, бобо, э рта га.Яна ракам тераман.Ой и м. да дам койиса. Сизга айтиб бераман.

- Хайр. кизим, Дилшода. Яхши ухла, яхши ёт.Й \ I глат ма. Аз и м жо пни, Дадангларга салом айт!

297

Page 314: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

K iiu ia p х а ш л и

Синфдошларнинг 42 йиллик учрашувида бирга укиган кизларимиз «Урол бобо, биз хакимизда хам шсър укиб бери н г», деб қўйишмади. Ana шум да синфдош дустларимга аталган куй и да ги мисралар тугилди.

- Ҳой, бобойлар. тин план г сузим, кузни тийинг.Куп су клан иб карайверманг, париларга.Сиз улардан ширин гаи л ар ум ид килманг.Ниш уришда даре бери шар ариларга.

Ёногидан кулгуси хеч аримайди,Жужукларнинг кий-чувидаи булмас безор.Каранг. кизлар олтмишдаям каримайди.Лалар айтиб, раке тушар хумор-хумор.

Қизлар жони киркта деса, тўгри экан,Кундан-кунга чирой очиб, ялтирайди.Эркаклар-чи. тишу сочи тенг тукилиб,Кўзи ўтмай, оёк-кули калтирайди.

Қаиду-новвот хул тотлидир боли билан,Чиройлилар мактанади холи билан.Қизу йигит севишса гар айб санаманг,Кайси кампир севишмаган чоли билан.

298

Page 315: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

О та T iu ia r i i

Мақадар буюкдир, улугдир дўстлик,Ҳастда у равон. чарогои йўлим. Меҳр-муҳаббатга тўлиқдир дўстлик, Дўстлик хақда суйлай, тииглагин ўглим.

Ҳастда бор баъзи шуидай дўстларинг,Гўски бир кун хам сенсиз юролмас.Ёқмайди уларга зафар қучганинг,Бории кўролмайди, йўққа беролмас.

Нега кўриимайди дўстларим дся,Тушунмай улардан қилмагин гина. Дўстингнинг кимлигин билмокчи бўлеанг. Бошингга мушкулот тушганда сина.

Бўлиш мумкин қирқта ошнанг, синфдошинг, Дўст ким-у ошма к им. фарқлагин болам. Божа Fi г. қўшнинг, хам курс, сафдош и h i ;

Барчаси дўстман дер, лекин чини кам.

Душманнинг биттаси кўплик килади, Дўстларинг кўпдан-кўп бўлгани яхши.«Сод и қ дўстни топ п т » , отанг тилаги, Вафодор дўсг зийнат, ҳаётминг нақши.

299

Page 316: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Д илиом а

Синг.чим Дилоромхои 2012 iiiruhi 53 ёшга кирОи. Шу мупосаоаш оп. шп ушоу canipiapnu қора.шОим.

Онамизга ухшайсан,Кўзингу кош миг билан.Рухсат эт. табриклайлик,Элл и к ум ёшинг билан!

Фариш гадай бсш қизинг.Ну рбекжондай углом и н г.Туккизга неваранг-у.Муаллимдай посбонинг.

Бир талай жиянларинг,Сим гил. ака-укалар.Кус в. куда, қўшнилар.Қутлар келин. янгалар.

Биз бармам из жам бўлиб.Семга еоглик тилаймиз.Оилам гга тотувлик.Димог могли к тилай м из.

Невара-меваралар Моможони бўлиб юр.Тўйимизга бош булиб.Хул кай вони булиб юр.

Дил да мехр жом идам.Яқинларимг момидам.Беш и ги м гм и тебратга 11.

Алифбени ўргатгам.Қўлларингга гул тутган,Катта булишимг кутгам.Акам г қутлар с и т ил жом!

300

Page 317: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Xavi ч а р х и а л а ги

I

1969 -7 0 йиллар эди. Мактабии ту гати ш ара фа с и да тез-тез туман марказита бориб турардик. Йигит булиб кол дик. деб хар-хил олди-қочди гапларга қизиқиш кагга эди. «Марказда ким энг бой киши, ким «козир», ким энг ч и роил и?» деган гаплар сухбатимизнинг асосий мавзусига айланганди.

Туман марказида атир-упа дўкони бор булиб. у ўша пайт- лар «галантерия магазин и» деб аталарди. У ерда бақалоқ. ёши 35-40 ларга борган киши ва ўта чиройли бир қиз савдо қилар эди. У киз чинданам гўзал. гўёки табиат хамма гўзалликни унга хадя килгандек. Бахшилар баён қилган Қўҳиқоф пари- лари мисоли хушрўй эди. Бунинг уст и га ўша вактда «мода» бўлган ох ирги русумда қимматбахо кийимлар кия р. я лги рок тақинчоқларнинг энг нархи баландини қўшшалаб такиб ол­ган эди. Тақинчоқ ва сара либослар кизларниш; унинг чиро- йи эса йигитларнинг ақли-хушини олиб. уларнинг хаваси ни келтирарди. Хуллас. будўконда мол и дан кура, унинг эгасига харидор кўп бўлар эди.

Биз у ни мудирнинг сингл ис и бўлса керак. деб ўйлардик. Кейин билсак. етти ёт бетона экан. Соҳибжамол олий ўқув юртига қиролмай ўзини шу дўконга урган экан. Жуда кун мана-ман деган йигитлар vura ran отиб. кармокташлашибди. Орқаваротдап ran талашиб, Хатто муштлаилилгача борга- нини эшитардик. У бирортасига хам ён бермай. магрур ва к и ору ха во билан юрар, ran отган одам га иописандлик би­лан «сен хам ода мми» деган дек алпозда заҳарханда кулиб қўяр эди. Ксйин билсак, у ўша сотукчи билан дон олишиб юрар экан. Мудирнинг эса ойдеккина аёли ва уч нафар фар- занди бор булиб, бора-бора сир хам очилди. Узун-кулок гапларга Караганда, соту вчииингхотини воксадан хабардор бўлгач. амалдор ота с и ва ога-иниларини ишгасолиб. «уриб- сўкиб, қаматиб юбора.миз» деб қўркитиб. эрини бу йўлдам кайтарибди. Қизии эса ота с и «оқ килиб» уйдан ҳайдабди...

301

Page 318: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Шу воқеадан кейин қарийб 20 йил у гўзалии ҳеч қаерда кўрмадим.

Кимдир«Тошкентда кўрдим» деса, бишқа бирови «Пяти- горскда. санаторийда учрашиб қолдим. ўрта яшар бир бой- вачча билан дам олишда экан» дея ганириб коларди.

Хуллас, бу ўртада уии таниганлар хаёлидан ҳам чиқиб кетгаи бўлса, ажаб эмас.

II

1987 йил. Қишлоғимиздаги бог-узумчилик бригадасига «бригадир» бўлиб қолдим. Мавжуд20 гектар ток касалланиб. яхши хосил бермай, туккан хосили хам аэдум (қорасон) касали билан касаллангани сабабли пишиш олдидан иобуд булиб кетарди. Мутахассис агрономлар билан маслахатлашиб, токларни бир неча марта дорилаб, орасига кайта-кайта ишлов беришимиз, дехконларнинг фидокорона мехнатлари бссамар кетмади. Узумлар 1988 йилда чу ионам хосил бердики, режани икки ҳисса қилиб бажардик.

Еганга хам, сотганга хам, давлатга сотишга хам етиб ортадиган хосил бунёд бўлди. Август ойида «Москва ярмаркасига узум олиб борасизлар». деган буйруқ билан етти киши икки вагон узум ва қовунолиб. Россиягажўнадик. Хуллас, беш киши қовун. икки киши узум сотадиган бўлдик.

«Рязанский проспект» метро бекати снидаузум сотишни бошладик.

Собик Иттифоқ давридаги адолатсизлик хозиргача сдим- дан чиқмайди. Ўзбекистонниигҳар кандай бозорида 2-2.5 сум оладиган. таъми тилни ёрадиган узумларимизни «I сўмдан қимматсотмайсан», дейишиб, навига караб, 80тийин ва ! сум килиб. нарх бел гилашди. Ей р бало кил иб. ку нига 1,5 -2 тон нада н узум сотдик. Бор-йўғи олти кун савдо қилганимиздан сўнг «ярмарка» тугади. «24 соатдан кечикгирмай. тезда вагонни бўшатинглар», дейишиб. «райисполком» томонидан \-зум бо- зоримиз ёпилди.

302

Page 319: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Елиб-югуриб, колган 40 тонна узум ни хемири пулга база га гонширдик.

Орадан икки куп ўтмай, узумимиз шу тумандаги сабзавот дўконларида килоси уч сўмдан сотила бошланди. Буни кў- риб. дехкон ва богбонлар мехнатига капчалик ачинганим ха- лигача ёдимдан чикмайди. Йук ердаги коиунии дастак килиб. «ўрокда йук. бошокда йук. хирмонда хозир» деганлари шу экан-да, деб такдирга таи бердик.

Хуллас. биз Москвада булга! шмизда савдо жой им издан апча узокда бўлган «Киев» мсхмонхонасида тунар эдик. У ерга бир неча марта метрода алмашиб, етиб борар эдик. Кунларнинг бирида кайсидир станцияда «эскалатор»дан кў- тариластганмизда 7-8 сшлардаги бир негр болакай чикиш тезлигига сабри чидамай. югуриб чикаман, деб кокилиб туш- ди. Йикилар чогда. оёги огриди шекилли, афти бужмайиб. инграб юборди. Уни аста кўлидан ушлаб. тургаздим ва «нега югурасап. эскалаториинг узи олиб чикади-ку» дедим рус тилида. У эса «ойимга етиб олай дегандим-да. Рахмат, сизга. амаки». дели соф рус тилида. Бизнинг олд томонимизда аёл киши йук эди. Бўлсаям, мен негр аёлини кидирган булсам ажаб эмас. «Ойинг кани?», сўрадим яна.

- Апа. деб ёнимиздаги эскалатордан чикиб келаётган аёлни кўрсатди. Бу пайтда аёл хам бизга караб турар. гў- ёки гапимизга кулок солгандай биз томонга тикилиб ту- рарди. Тугриси, унга караб. қотиб колдим. Қай кўз билан кўрайки. ўша мен унутган. хамма уиутган сулув. ўша атир-упа дўконидаги паривашнинг нигохи бизда эди. У хали хам чиройини йўкотмаган. аммо ёшига нисбатан, бир оз тўлишган, кимматбахо замонавий кийимда, такиш мумкин булган хамма жойига тилла такинчоклар такилган, музейдаги безатилгаи кугирчок-канизакнингэслатарэди. Бу вактда тепага чиқдик. Ажралиш олдидан болага «Ўзбекчани хам биласанми?» деб сўрадим. «Аз-маз биламеи» деди бошкача талаффуз билан. Биз бошка йўналишидаги метро поезд и га, улар эса ташкарига караб йўл олишди. Бола онасидан 3-4 кадам оркада борар. онаси эса тез-тез унга

303

Page 320: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

караб-караб кўяр, нигохи билан биздан хам куз узмасди. Кўринмай колгунча бу хол давом этди. Ушанда хастимда биринчи марта нулнинг. зебу зарнинг кучига койил колдим ва хаётдаги жонли фариштадан жирканиб кетдим...

Шу кечаю кундузда хам катта бойлик истаб, чет элга чи- каётган, танини сотиб, миллатини исподга куяётган баъзи бир аёлларга «Тухтанг. эртаси вой, танипгизни мол-давлат учун булгаманг. Токи ватандошларингиз, кариндошларии- гиз. колаверса. оркада колган фарзандларингиз хориждаги ишлариигиздан вокиф булиб. эл олдида бир умрлик тавки лаънат тамгасини такиб олмасинлар. Умрингиз поёнида хеч ким тобутингизни кўтаришдан жирканмасин», дегим келди.

III

Шу ўрипда яна бир булган вокеани тилга олмоқчиман. Юкорида тилга олинган сафар найтида Москвадаги ярмаркада сотилмай колган узумларни Волгоград тумани ОРПО базасига топшириб кслиш учун автобусда жўнадим.

Шу купи куёш чараклаб тургани учун калин кийинмай. костюм да йўлга чиккандим.

Автобусдан тушишим билан каердандир бир туда б\ лхт келиб, шаррос ёмгир куя бошлади. Бирор пана жой тонгунча батамом ивиб кетдим. Базада 40 тонна узумни аскарлар ёрдамида тарозидан ўтказиб. жойлаштиргунча бир-икки соат вакт ўтди. Шу якип атрофдан бир фуфайка тониб. костюмимни бир рус кампирига куритиш учун бердим. Кийимим куригач. мсхмонхонага кайтдим. Уша бир-икки соатлик совкотиш ўз ишипи килганди. Аъзои баданим как- шаб, каттик йўтал бошланди. Энди нима бўлади? Ахир эр- тага Ўзбекистонга йўлга чикишимиз керак.

Ўзимча хар хил шамоллашга карши дорилар олиб ичдим. Бирок фойдаси бўлмади. Ксчки соат ўнларга бориб. харо- ратим кескин кўтарилиб кетди. Иўтал хам авжига чикди...

Хонадош шеригим «Тез ёрдам» чакирди. 20 дакикада

304

Page 321: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

шифокорлар етиб кел иiиди. 30-35 сшлардаги шифокор аёл (унинг исми шарифи Нехмедова Зинаида Дмитриевна эди. Вупи унинг халатига такилган нишонидан билдим) терапевтэкан. Мени обдан текшириб. «Қаттиқ шамоллабсиз. Мен дори ёзиб бераман. «Круглосуточно» ишлайдиган дорихопадаи олиб келиб, ичинг» деди.

Мен унга «Нималар деяпсиз? Менинг ётишим бу бўлса. Шеригим шахарни яхши билмапди. Дориларии кандай олиб келамиз? Нима қнлсангиз хам тузатинг. Эртага соат 15:00 да Тошкентга учишимиз керак». дедим.

«Узимда хам бир-иккита дорилар бор, лекин >лар билам бир кунда тузалиб кетмайсиз», - деди рус аёли.

- Ҳсч бўлмаса аналгин-димедрол укол килинг, оркамга «горчичник» ёпиштиринг, «йодний сетка»нингхам фойдаси тегади. Ёки буларнинг хам иложи йўкми? - дедим.

- Ие, сиз бўларии қасрдан биласиз? Худди шифокордек ганираянсиз? -хайратланди Зинаида Дмитриевна.

- Ҳайрон бўлманг. Унинг учта хотини бор. Учинчиси хамшира. - дея ran қўшди шеригим.

- Алдамаяисизларми? -лол-хайрон сўради дўхтир.-Н егаалдаймиз. Ҳаммаси рост. Ганни купайтирманг-да.

мени уларнинг олдига сог-саломат боришимга кумалашинг. дедиму, унинг чунтагига 25 талик пулни солиб қўйдим. - Дорини хам ўзингиз олиб келиб беринг.

-Нега пул беряпсиз. -тихирлик кила бошлади дўхтир киз.-Олаверинг. факат тузатсангиз булди.Нулнинг юзи иссиклик килдими ёки аввалдан шунга ўр-

ганганмикан, билмадим. шифокор муолажасини бошлади.- Ростини айтинг, учала хотинингиздан неча нафар

болангизбор? - қизиксинибсўради, муолажа чогидаЗинаида.-У лар 15 нафар. Яқинда ўн олтинчиси хам тугилади. Ўн

ўғил, беш киз, дедим саволига жавобан. - Биринчи аёлим уй бекаси, иккинчиси муаллима. учинчиси хамшира.

- Худойим-эй. уларни нима билан бокасиз?-Визбола юриб кетгунчабоқамиз. Яхши юриб кетгандан

кейин бир ой кишда уйдан таомлаиади. сўнгра ризқини

305

Page 322: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

даладан тсриб ейишади. Чунки далада мева-чева сероб. Кун бўйи далада ёки м акта ода булган ўғил-қизларим кеч ку рун уйга келишади ва оналари уларни саноқдан ўтказади. Ҳар бир купим из шундай ўтаверади. - дедим илҳомим жўшиб.

Менинг бу гапларимдан сўнг Зинаиданинг муносабати уз- гарди. То тонггача икки-уч марта хабар олиб, турли у коллар билан муолажа қилдики, ошкозоним, «дорихона», орқам «па- тир» булиб кетди.

Эрталаб бу дориларнинг таъсирида шамоллашдан фориг булди м. Кетар чогида шифокорни қовун, узум, уйдан олиб борган снғоғу майизлар билан мехмон қилдик. Хона дан чиқар экан, «Ростдан хам болаларингиз 15 та ми?» сўради дўхтир кўзларини пирниратиб.

-Ишонаверинг. Я кин да газетада ўкидим. Бир ойнинг ичида собик Иттифок микёсида 286 нафар она га «Қаҳрамон она» у н вон и бери л иод и. Шуи дан 151 нафари Ўзбекистондан экан.

- Ишонса бўлади. Чунки юртингиз жаннатмакон ўлка экан. заминида энг мазали неъматлар битаркан, - деди Зи­наида ха вас билан.

Мехмонхонадан чиқар чогимизда комендант аёл сўз қотди:- Бу дейман, туртинчи хотинингиз шифокор бўладими,

дейман. Зинаиданинг тилидан Ўзбек истон туш май колди.- Бу бир ўзбекча хазил эди. Ху допинг узи кеч и реи и, унга

хазиллаин андик.- Нима, хали ганингиз хазил миди, мен хам бутун лай

ишонибман, деганча эшикбон орт им издан караб колди...

IV

Азиз ватандошларим!Биз ўтиш давридамиз. Ҳаётимиз йил дан йил га яхшила-

ниб боряпти. Қирқёшга кирганлар ваундан каттароклардан сўраб кўринг: «20 йил а в вал кандай эди?» Айтиб беришади.

Тўлғоқ тутган аёлни туғруқхонага олиб бориш учун машина топиш қийин эди. Чунки кишлокда бир ёки икки га

306

Page 323: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

машина бор эди. Ҳозир эса, Худога шукр. уй бош и машина бор. Баьзиларда икки-уч гадан. Одамларнинг диди ўзгарди. Чиройли. баланд-баланд иморатлар солишяпти. Бозорда товукиингсутидан бошка хамма нарса бор. Илгаритуфлининг ту MLi iy i H кўтарилса, туман марказига бориб, бир яхудий устага таьмирлатиб келардик. Ҳозирги ёшларимизнинг барчаси хунарманд. Собик Иттифок даврида битта игна ва галтак ишлаб чикаришга рухсат ололмаган республикамиз бугунги кунда ишлаб чикараётан автомобил, автобус ва бошка техникалари билан жахонни койил колдиряпти. Оз колди. сабр килинг. Аллох сизга узок умр берсин, кўрасиз. Ватанимиз якин йиллар ичида янада гуллаб-яшнайди. Касб- хунар коллежларни хар йили бир неча уи минглаб ёшлар ту- гатиб, хуиарли бўлишянти. Уларнинг хеч курса 50 фоизи ху- нарини кўрсатишса, мамлакатимизнинг гуллаб-яшнашига ўз хиссасиии кўшса. олам гулистон.

Керак бўлса. чет элликлар биздан келиб иш ўрганишади ва ўрганяпти хам.

Мухтарам Юртбошимизнинг «Узбекистон келажаги бу­юк давлат!» деганида катта хикмат бор. Биз Темурийлар авлодимиз. Навоий, Ал-Хоразмий, Улугбек ва Берунийлар бизнинг заминда камолга етишган. Боболаримиз рухи бизни кўллаб турса-ю хеч кимдан кам бўлмаймиз. Чунки. бизнинг халкпарвар, тинчликсевар. доно Юртбошимиз ва ўз гурурини сотмайдиган ўзи-ўзига бек миллатимиз бор.

307

Page 324: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

FypypБун дан карийб 45 йиллар мукаддам газсталардан бирида

биртабиатшуносолимнинг«Табиатшуносёндафтаридан» рук- пи остида сзилгаи бир-икки вокеий хикояларни укиган эдим. Бу хикоялар меига шу даражада таьсир птандики. хали-хануз хаёлимдаи кетмайди. Шу сабабли бу вокеий хикояни сизга хам айтиб бергим келди. Хулоса чикариш узит изга хавола...

Ёш эдик. Узимизга яраша бебош хам эдик. Уйимиз ёнидаги пахта даласи ни и г кок ў р гаси да катта коп тут дарахти булиб. унинг тепасида хар хил чуй хаслардан курилгаи лайдак уяси бўларди. Ҳар йили бахор келиши билан унга бир жуфт лайлак келиб, купим толар, тухум куйиб, бола очиб, уларни учирма килар, кузда яна каёккадир учиб кстишарди.

Кел гуси бахорда бу жараёч i я на та крорла! шрди. Леки и бари­бир улар иккитадан кунайишмасди. Мана. бу йил яна куклам арафасида лайлаклар пайдо булди. Март ойи бошида бир жуфт лайлак уяга кўниб. гўё бахор билан саломлашгандек. тумшуғини баланд кўтариб, «такттаклаш»ни бошлаб юбо- ришди. Гўёки. бу оламда улардан бахтлирок оила йўкдек эди тасаввуримда. Гап-гап билан бир купи лайлак уясига чикдик. Карасак. у ерда икки дона лайлак тухуми оипоккина булиб турарди. Билмадим, бу фикр кимдан чикди, биз тухумларни товукникига алмаштиришга карор килдик ва шундай кил- дик хам. Лайлак тухумларини эса дуч келган ерга ташлаб юбордик. Орадан кунлар ўтди. она лайлак тухумларни босиб. кун бўйи уяда бўлар. пар лайлак эса унга тинимсиз егулик ташир эди. Бир кун эрталаб, отам «Қара-чи, лайлакларишта бир ran булган-ов, негадир улар безовта», деди. Уйдан чикдим-у. уя томонга карадим. Не куз билан кўрайли, улар ўзаро жанжаллашаётган эди. Дастлаб хеч нарсага ақлим етмади. Улардан бири менимча. пари бўлса керак, она лай- лакни оёклари билан босиб, тинимсиз чўкир ва узларича ажабтовур овоз чикаришарди. Уларни жим гина кузатишда давом этдим. Хуллас, улардан бири (пари) голиб чикиб, хам- рохини ўлдириб кўйди ва анча вакт уяда туриб колди. Бир

308

Page 325: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

оз дам олди, моги, жонсиз лайлакни пастга тушириб юбориб. узи каёккадир учиб кетди. У кетгандан сўнг мен уя томонга бордим ва тут тагида миясининг қатиги чиққан она лайлак ва иккита товук жўжасининг жасадини курдим. Ана шунда нима килиб қўйганимизни англадим. Эндиги пушаймоннинг фойдаси йўк эканлигини кечроқтушундим.

Тирик лайлак пешингача бир неча марта уяга келиб-кетиб турди. Кун пешиндан окканда уядан жуда катта шиддат билан учиб, ўзини шу якиндаги дала шийпони бутогига уриб, халок қилди. Ҳозиргача ундаги гурурга қойил қола- ман... Келгуси йиЖк қишлогимизга лайлаклар келмади. Кел- гани хам уяга қўнмади. Орадан бир йил утказиб. яна бир жуфт лайлак уша уяни таъмирлаб, бола очди. Гўёки хеч нар­са булмагандек, хаёт яна изига тушиб кетди...

Хотирамда колган ушбу ҳикоядан хулоса чикариш эса сизга хавола.

309

Page 326: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

А БД УСА ТТОР А БД И ЕВ

«М еига каъбатулло, макка эдингиз»(2012 пил 14 ноябрь синаснда Абдусатпюр акам, акажо-

ним бтпи чнрқиллатиб, таиишб кетди. Эрталаб ака-укала- ри билап «туй,’а борамиз» дев кулиб-ўйпаб чиққап акамтшг юраги павбатдаги инфаркпти кутаролмади. Акампинг инсотшлиги, меҳрибоилигк, ширипсуханлиги бир олам эди. Меига қичоп қўпгироқ қилса, «Қапдайсан, оша» деб сўра- шарди. Суҳбатимиз якунида «Болаларингии ўпиб қўй» деб пипшплатпи капда қилмасди.

Акамнии? эпг олий фазилапт, боимо иисошшрга ёрдам бершшш ўйларби. 56 йиллик умри Оавомида 56 мипг ипсопга қаидайдир ўз кўмагкпи бергап, десам, муболага бўлмайди. Бупииг учун уидаи ёрдам сўраш шарт эмас эди. У киишдап гоҳо моОдий, гоҳо маъиааий ёрбам, ҳеч бўлмагапда, оқилопа маслаҳат илгаи ипсоплар орамизда кўп.

Зеро, отам ўз иииси ҳақида ёзгапидек,

Ақлап етук эдипг, билимдои эдипг,Ога-ипиларга меҳрибоп эдинг,Юрагим титрайди сепи эсласам,Гўёки отамдек қадрбоп эсУииг.

Ўпппиз йил чўл қувдииг, богпар яратдииг,Депутат ҳам бўлдииг, имкои яратдинг.Ипсоплар қалбида ҳалол ипсоп беб,Эътибор қозопдииг, меҳр таратдипг.

Фарзандларипг қолди, давлатииг қолди,Бизга кўрсатгапипг - ҳимматипг қолди.Жойларииг жаипатда бўлсип, огажои,Бизга мерос бўлиб, ҳурматипг қолби.

Акажопим китобимпи кўриб бермоқчи эди... Аммо буига улгурмади.

Қугшдаги акампипг қаламига мапсуб ижод иамупалари бизучуп ундаи ёдгорлик бўлиб қолби. - Акмал Абдиев)310

Page 327: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Онанинг юраги сезгир бўлади. дегани рост экан. Ўзим Талимаржонда ишлайман. Иссик жоннинг иситмаси бўлгани- дек.баъзанишгаборганпайтларимдамазамбулмай,духтирлар- дан муолажа олишимга тўгри келади. Л на шундай паллаларда кишлокдан укаларим қўнгирок килиб колишарди: «Ака, энам билан бир гаплашинг. Сизни уйлаб хавотирланяпти».

Гарчи каравотда бемор бўлиб ётган бўлсам-да, ўзимии тетикрок тутишга уриниб, онам билан гаплашардим.

- Ассалому алайкум. онажон! Ахволингиз яхшими? Ос- гингиз огримаяптими? Сизга янги махси олиб қўйдим. Уйга борсам, олиб бораман.

- Ўзинг яхшимисан. ўғлим? Саломатлигинг яхшими? Туш им га кирибсан. Қаеринг огрияпти, болам...

-Й ў қ . соппа-соғман. Ҳозиргина ишдан келдим...-Алдама, ўглим. - Онам шундай дсрди-да. менингдардим-

га Яратганга илтижо килиб, шифо сўрарди: «Эй. Худо, кўп катори мусофирчиликда юрган менинг болаларимни хам ўз паноҳингда асра! Болагинамнинг дардига ўзинг шифо бер!»...

Оналарнинг фарзандларига нисбатан бир оз бемеҳррок бўлгани яхшими, дейман. У боласини бир оз уришиб хам туриши керак экан. Яъники. бола онани сал-пал ёмон хам кўриши учун. Иўкса. уларни йўқотганимизда бу айриликка чидашимиз жуда-жуда қийин бўларкан...

Отасиз яшашга чорак асрда,Фарзандлар озгина кўниккан эдик.Яна худди шундай бахор фаслида.Ҳаммамиз бўзладик, «Онажон» дедик.

Мингларча чакирим узокда туриб,Тишим огриса хам билар эдингиз.«Қандай билдингиз?». дсб сўраганимда, «Онаизор-да», деб кўяр эдингиз.

311

Page 328: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

«Олсанг мен и ол-да, болам га тегма».Л жал га тик бокиб айтдипгиз шунда. «Ўглимга камида менинг ёшим бер, Болалари ёшдир. иши куп бунда».

Уйларга кираман, ховли айланиб, Юраман тентираб, Сизни излайман.Ҳеч кимга билдирмай ярим тунлари. Кўрпага ўраниб унсиз йиглайман.

Узундан-да узок дуолар килиб.Бизга яхшиликлар тилар эдингиз.Зиёрат килардим хар келганимда,Менга Каъбатулло, Макка эдингиз.

Ғамларга чўмаман хар борганимда,Энди дуоларни кимдан оламаи? Фойдаси тегарми, тегмасми, аммо,Сизга билганимча дуо киламан.

Такдири азал шу, нима хам дердик. «Онам» деб йигласин, десин «Ох. отам». Бошга тушгапини кўз кўрар, билдик. Плохим хеч кимса демасии: «Бутам!»

312

Page 329: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Уннигнзга каГшогалар кслганида

(Ҳспил)

Қават-кават кўрпачалар тўшалади. Уйингизга қайногалар келганида. Самарканддан кслган ноилар ушалади, Уйингизга кайногалар келганида.

Дастурхонга йўк нарса ҳам қўйилади, Уйингизга кайпогалар келганида.Кам деганда бобокхўроз сўйилади. Уйингизга кайногалар келганида.

«Ҳо-ҳо» кулгу то тонггача чўзилади, Уйингизга кайногалар кслганида.Ёғи зигир, сергўшт налов сузилади, Уйингизга кайногалар келганида.

Таги кесак, могорлаган нон кўйилар, Уйингизга эр уруги келганида. Янгажоннинг ковоклари хам уйилар, Уйларига эр уруги кслганида.

Берганига шукр килинг, кариндошим, Картошкали мастава хам бўлаверар.Чирок, газ йўк, ўтинлар нам, нима килсин, Хафа бўлманг, чой совуган бўлса агар!

Page 330: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Келаколпш...

Меи бир аёлдан «Агар Хизр бобони учратсангиз, ундан нимани сўраган бўлардиигиз?», деб сўрадим. Ўшанда у «Афгонистонда бедарак кстган ўғлимнииг дийдорига бир бортуйдиришни», дея жавоб бсрганди...

Ҳиндикушда колди менинг Ушалмаган армоним.Кел акол г и и. кел а кол г и и,Ба й и а л м и н а л ў гл о и и м.

Беш йил бўлди. хамма келди.Сен кел мадии г, углом и м.Узбек келди, урне келди,Сен келмадииг, афгоним.

Биров келди битта кулсиз,Биров кўзсиз. кулоқсиз.Бошка бири кун кўролмас.Ҳасса. кўлтиктаёкеиз...

Мен розиман. эй. Худойим,Жой бермагин бсхиштдан.Тоат-ибодатим хакки.Болам келсин эшикдан.

Бировлар дер. «Хокинг колган,Бобонг хоки ёнида».Мўъжиза хам бўлади-ку,«Кўк» йўк онангэгнида.

Тўрт мучанг сог бўлмаса.Келмай юрма ор билиб.Онанг сенинг йўлларингга,Кўзлари тўрг. зор бўлиб.

314

Page 331: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Бугун барча афгонларга,Яна орден берилди.Сенинг эса фа кат ном и иг,Бир бор эсга олииди.

Вақт хам ўтар балки мендан,Утар балки давр хам.Билиб куйгин фотиқангга,Зордир онанг қабри хам.

Она и зорн и 11 г дард и да и юрагим огриди, у ни кап дай юиа- тишни бил май. кўзларимга ёш келди. Му шти парни овут- дим:

Кўзингизга ёш олмангиз, онажон,Қалбингиздаи ғашни хайдангиз, ота.Куп га кел га н туй, деб кстган мард ўглон, Ишонаман, бир кун, қайтар, албатта!

315

Page 332: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Талимаржон нигитлари

Умримнинг куп кием и Нишон туман и Талимаржон шахарчасида ўтди. Бу шаҳарчада турли миллат вакиллари аҳил ва иноқ. халол мехнатлари билан яхши турмхти кечиришади. Иигитлари меҳнатсевар. уз омадини даладан излагай дехкони инсонлар...

Лалми қовун экишади,Таваккал пул тикишади.Халал берсанг, еукишади,Талимаржон йигитлари.

Мурчадайин тинмас улар,Ёш йигитлар. «кунликчи»лар.Чарчашганда пиво урар.Тал и маржой й игитлари.

Бой бўлишни хохлашади,Асал қовун қоқлашади.Кузда хўкиз боглашади.Тал и маржой й и гитлари.

Қишда сал-пал тинишади.Пиёздан пул килишади.

Қўш «Пенсия» минишади.Талимаржон йигитлари.

Тўйхонада хар купи тўй,Ёмон феълинг уйингга кўй.Ўйнайверар, бўлса шўх куй,Талимаржон йигитлари.

Сизга келди-ку хавасим,Мард ва халол эй, дилкашим.Укаларим, хамнафасим.Тал и м а ржо н й и г и тл ар и.

316

Page 333: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Т ўр гликлар

Аслни хурмат кил. чумки у она,У ома. у сингил. у кизимиздир. Ьаьзида хотимии бошга кўтариб. «Хотимкули» булга и биз узимиздир.

* * *

Кимлармммг осгин ялаб умриигни, Утказиб юрибсам шодумом.к) либ. Сенинг шу холим гм и кургамда огам г, 11 ому era чидолмай кўярди ўлиб.

* * *

Қамийди бўридай довюрак булсамг. Бўри бўлолмасам! йўлбарсдай яша. Тулки, кал гакесак булгамдам кура. Гунгми титкила-ю. чувалчамг оша.

У збек т и л ига

Темур бобом килич солса-да,Ушбу тилда «Тузу клар» битгам. Қамча-қанча буюк шоирлар,11авоийнинг этагим тутган.

Ҳинду сори юзланиб буюк,Шох ва шоир булди-ку Бобу р.Аммо форсий ё хиидудамас. «Бобурмома» соф туркийдадур.

Онам айтган аллалар билам, Вужудимга симгган мурлигим.Ҳар бир сўзииг дур. еадаф, гул1иам, Узиммики бўлгам узтилим.

317

Page 334: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ДИЛОРОМ АРЗИЕВЛ

Она мсхрн

Онажон и мним г тез-тез кон босими ошиб турарди. Доимо акаларим, у ка ва сингилларим ёнида парвона бўлардик. Онам эса сал нарса га хижолат буларди. Бемор ётган вактида хам «сизларни овора килиб кўйдим», деб кўзларига ёш оларди. Отам издан ажралганимизда икки у кам хал и он л а курмаган эди. Онажон им акаларим кума гида укаларимни уйли-жойли килди. Ленин онам учун отам ўрнини босолмадик. «Отанг рах- матли булга ни да бошкача киларди», дердилар. Ёнига бориб, хар бири м из оиламиз кувончларини бахам курган им изда мех- рибонимиз ёш боладек қувониб, юзлари севинчдан порлаб кетарди. Баъзан рузгордаги ташвишларимизни онажон им га айтиб. енгиллашиб оларди м. Онам бизга Худодан сабр. фар- зандларимизга с о т и к. бахт, рузгоримизга хайр-барака тилаб, дуо киларди. Узи эса биз хакимизда уйлаб коларди. Рузгор ташвишлари билан булиб. онам дан тез-тез хабар ололма- ганимни эсга оламан. Онажон им қўзлари йўлга карай-карай. чарчаб толикарди...

Баъзан уйлаб коламан, онам ни н г «кон босими» ка сал и га хам шулар сабаб бўлдимикан?..

Онам бизга, набираларига турмуш, оила, катталар олдида ўзимизни ка н дай туз иш хаки да ибратли маслахатлар берарди. Ҳадислардан мисоллар келтирарди. Она мехри на кадар азизлигини кундан-кун хис киляпман. Онажон им кил га н и ш лари, фарзанд ва набираларимга кила олсам онамнинг рухлари шод булармикаи? Оналарни асраб- авайлаш керакл игини хар доим хис килиб яшайлик. азизлар!

Мехр билан бошим силаган,Аллохдан соглиг им тун-кун тилаган,Бемор кунларимда унсиз йиглаган,Мехрибон онамсиз, мехрибон онам.

318

Page 335: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Сизга ташвишимиз бори ни сўйлаб.Бил май дардингизни қўйдик янгилаб. Ей гил то рта р эдик сузим гиз тинглаб, Мажот фариштаси булгаи жон, онам.

Жом им, деб қувониб, кучогин очган, Дилимга яхшилик уруги и сочган, Ватанинг сев, дея мудом ўргатган, Устозимиз булгаи чин иймон, онам.

Сўзлар дурларини туза олмадим, Шоирдек ч и рой л и ёза олмадим,Ҳаётда қарзингиз уза олмадим,Мендан роз и бўлинг, жон им, жон онам!

О намни туш им да кўрармиканман

Кун л ар ҳам ўтади, кун л арии қувиб. Юрагим эзилар иложсиз куйиб.Уйқуга ётаман мажбур куз юмиб. Онамни тушимда кўрармиканман?

Согинчларим йиглаб булади гижим. Қўмсаш он лари га интиқдир ичим. Йиллаб кутган орзу ва ўйим,Онамни тушимда кўрармиканман?

Дуоингиз бари ижобат бўлиб,Умрим ҳам ошмоқда ярим асрдан. Сизни согинганда набирам суйиб.Она, тимсолингиз кўргандайдирман...

319

Page 336: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

РЎ ЗИ М У РО Д А РЗИЕВ

«Боғча момо»Суган полвоннинг бошига мусибаттушди. Бугун жоидаи

азич бўлган волидаси Мукаррам момо оламдан ўтди.Марҳуманингёши улуглигими ёки бещ ўғил. икки қизминг

ҳурматими. айии бахор. эким-тикин авжи махали бўлишига қарамасдан тумонот одам йигилди. Бирови «момомлаб». бири «эиамлаб» хассакашлик қилувчиларнинг кети узилмади.

Вақт иешиига яқиилашиб. жаноза намозига йигилгаилар саф торта бошлаганида...

1925 йилда Чироқчи туман и Чилживут кишлогилмк Рав­шан қул оиласида қизалок дунёга келди. Яхши ният билан қизалокка «Мукаррам» деб исм қўйишди. Суронли йиллар, одамларнинг қорпи тўйиб. тўймас. оилани боқиш учун хар қандай огир ишларни қилишга мажбур бўлган Равшапқул бир ҳафтанинг нари-берисида оламдан ўтди.

Эркакларбилан баробар мехнат қилаётган аёллар. қизлар қаторида Офтобойим хам бор бўлиб, уч ёшли Мукаррам ни бировдан кам қилмаслик илинжида кунни тунга улаб. мех­нат қиларди.

Бир йилдан ортиқроқ боши очиқ юрган Офтобойим ни қариндошлар қистови билан хоти ни ўлиб, бўйдок юрган Кенжабойга турмушга беришди.

Онасига эргашиб келган тўрт ёшли Мукаррамга ўз фарзан- дидек муносабатда бўлгани учунми. Яратган Кенжабойга кет- ма-кет фарзандлар берди.

Йиллар тиним билмай ўтиб борар, гўёки одамларнинг турмуш тарзи бир мунча яхшиланиб борарди. ДУркун бўлиб қолган Мукаррам онасига унча-мунча уй ишларида ёрдами тегиб, сигир согар. хамир корар. ишдан бўш вақтлари далага. онасига кўмаклашгани борарди.

Айни саратон кунларининг бирида отинг ўчгур уруш бошланди. Сал кун ўтмай, қўлидан иш келадиган эркак зоти борки, Ватан ҳимоясига сафарбар этилди.

320

Page 337: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Энди хўжаликдаги хамма огир ишлар аёллар ва ёш-ёш кизлар, ўғил бол а л ар зиммасига тушганди. Эртадаи ксчгача омочда ер хайдар. обжувозда бугдой. июли янчар, гўзага итлов беришиб, сугориб, пахта теришарди.

Кишлокда радио ёки бошка оммавий ахборот восита- ларининг бўл мага ил и гида и онда-сонда култиктаёкда, яра- дор. ногирон бўлиб қайтиб кслган жангчилардан уруш кўр- гуликларини эшитарди одамлар.

Киев. Минск. Орёл. Курск. Белы рад, Харков. Смоленск. Керч ва ! 1овороссийскдабўлаётган кабохатларниэшитишиб. отаси. умр йўлдоши, ака-укалари такдиридан хавотирга тушиб, юраклар гамга гуларди.

Яратган нин г бандалари учун яна бирсинови, экилган арпа- бугдойлар гуркираб турган бир пайтда хасвак дсб агалмиш бир бало-казо дала-даштга ёнирилиб, кириб келди. Бошоклар кўзни кувот ириб. мўл хосилдан дарак бериб гурганда хасвак дегани далаии шин-шийдон килиб, ялангочлаб кетди.

Энди мактаб ўкувчилари. идора ходимлари ва бошка ортикча одамлар хасвак теришга жало этилди. Уша йили етиштирилган бошокли экинлардан юздан бир микдорида хосил (агар хосил дейиш жоиз бўлса) олииди.

Натижада юртда кимматчилик бошланди. Бир кило буг­дой беш юз (ўша даврнинг ўлчови билан жуда катта пул эди) сўмга, бир килограмм арна уч юз эллик-тўрт юз сўмга чикиб кетди. Бу кўргуликлар хеч бир хонадонни четлаб ўтмади.

Тўрт иафар фарзандини оч колдирмасликучун Кенжабой ва Офтобойим тиним билмас, бири бир ховуч чакир топиб келса, бири котиб колган нсмалок тернб келар. бир сиким ундан (хўжаликдаги мехнат хакидан) ёвгон атала килиб. болалари и г коринларини тўйдирар эди л ар.

Бўй стиб келаётган Мукаррам хам кўп катори хасвак, бо- шоктерар, катталар билан баробар огир ишларни бажарарди.

Нихоят. отинг ўчгур уруш тугади. Тўрт йиллик киргин- баротлардан омон колганлар бирин-кетин юртга кайта бош- лади.

321

Page 338: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Беш синф маълумоти билан раис, уч синф маълумотн билан хосилот. хисобчи. ферма мудири ва бригадирликка тайинландилар.

1946йилнингкузида полвонсифат.алпкоматли тракторчи Абдукаримга (кишлокда уни Абди дейишарди) турмушга чиккан Мукаррам хам шундай йигитнинг такдирига ёзилганидан хурсанд эди. Бирин-кетин фарзандлар дунёга келди.

Эллигинчи йиллар. урушдан кейинги тикланиш даври. Шундай кунларнинг бирида тут соясида боласини эмизиб турганида бригадир Эргаш Раимов Мукаррамни ёнига чакирди:

- Кизим, кичкинанг неча кунлик бўлди?- Бобоси, тўккиз кунлик бўлди.Углинг хам катта йигит булиб колибди. Энди бугундан

сен «богча» бўласан. Колхозчиларнинг болаларига карайсан. Гапимни хаммаларинг эшитдинглар-а, - деди Эргаш брига­дир колган аёлларга караб.

«Бола богчаси» вазифасини шохлари тарвакайлаб. уч- тўрт сотих ерни эгаллаб олган тут дарахти бажарар эди. У шохдан бу шохга аркой тортилиб. беланчаклар ясалар. чивин. пашшалар уларга уйкусида халакит бермасликлари учун харир мато билан юзлари ёпиб кўйиларди.

-Т уғилган болалар уч-тўрт кунлигида қўлимга келарди, - эслайди момо ўтган кунларии болаларига ганириб берар экан. - Худога шукрлар бўлсинки, кўлимдаги болалар сог- лом. дуркун вояга етди. Шуларнинг орасида сизни хам бок- канман. Мановиси бегона, буииси ўзимники. деган хаёлга бормаганман.

Яратганга шукрки. менга отангиздек мард жасоратли кишини умр йўлдош килди. Етти ўғил-киздан ўттиздан ортик невара-чеваралар. невара келин ва куёвлар насиб этди.

Ҳа, болаларим, хаммаларинг уйли-жойлисизлар. Келин тушириб. киз чикариб, сиз хам неварали бўлиб қолдингиз. Ҳали башарият бундай доруломон кунларни кўрмаган.

322

Page 339: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Юртимиз тинч, эл им из обод. Юртбошимиз юз га кирсин. мен дек кекса момога хам моддий, хам маънавий ёрдам ки­либ, нафақа бериб тур и бди.

Фарзандларим! Бундай юртнинг. шу юрт подшосининг қадри га стин г. Мен 29 ёши да «богча момо» деб тайинлан- гандим. 1990 йилгача шу злим, кишлокдошларим берган унвонни сақлаб келдим...

* * *

Мукаррам момоыинг васиятига кура, жаноза намозини катта ўгил, тўнгич фарзанд ўқиди.

Оркадан қарасанг. кўлдан-қўлга ўтаётган тобут мисоли уммондаги кемадек гумоног оломон орасидан онда-сонда кўзга ташланиб, охирги манзилга гомон кетиб борарди.

О иажоннм(Очам Мукаррами Равшан қизиги багшишйман)

Онажон им, мехрибон им,Томиримда оккан кон и м.Танамдаги азиз жон им,Жон им, хатто бутун тан и м.Бизни ташлаб кетди онам.

Ширин эди сўзларингиз,Маъюс боққан кўзларингиз,Билмадик хеч нозларингиз,Ҳеч ўзин и этмай азиз,Бизни ташлаб кетди онам.

Юрак-багрим гамга тўлиб,Очилмаган гулдай сўлиб,Кетарингиз кол дик билиб,Олтмиш бешда етим килиб,Мен и ташлаб кетди онам.

323

Page 340: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Они матонатн

Фарзандларининг тунгичи - Гулчсхранинг тугилган ку- ними ка и да и утказишини, кимларни таклиф этишини уйлаб утирган Хайринисо опанинг хаёллари паришон эди.

- Эй, Яратган Эгам, Гулчсхранинг синфдошлари, қўпи- қўшнилар, кариндош-уруглар келmпса, бошим эгилиб колмас- микан? Кизим олдида мулзам булиб кол маем и ка н ма 11? — хасл- лари тўзгиб, Яратганга илтижо киларди у.

Эх-хе. шу олти нафар фарзанди у чу 11, уларни нг ўзгалардан кам булмаелиги учун она дсб агалмиш бир мўъжизакор ас л сифатида иималар қнлмади.

Фарзандлар тарбияси, емок-ичмоғидан оргтирганига яхши ният килиб. бир кўзичоқ олиб келган Хайринисо она худди фарзандлари етти и а фар га етгандек у т а хам ўзгача мехр билан ёндашиб. бока бошлади.

Ҳа рак а глар беиз кетмади. ўша қўзичоқ бир йилда аввал иккита. ней и и рок эса тўрттага етди...

Мехмонларнинг сўнггини кузатиб к ирга и опанинг кўзи ёшланди.

- Узи и г га шукр Эгам, бировдан кам қилмадинг.Оиасининг кўзидаги ёшинп илгаб улгурган фарзандлари

ўраб олишиб. «Онажон, нега йиглаяпсиз?», - дея сўрокка тутишди.

- Биров хафа килди ми? - парвона бўлди Гулчсхра.- Мен и ким хам хафа киларди. Тугилган кунинг яхши

ўтганига хурсанд бўлиб, кўзимга ёш келди-да. Меҳмонлар хурсанд бўлиб кетишди. Ахир, қувонаман-да. Буига эътибор килманглар. - жилмайди она.

Энди бир ўтиринглар. менинг кўпдан бери бир режам бор. Шуни бир маслахатлашиб олсак. Агар маъқул келса, биргалашиб а мал га ош и рам из.

- Онажон, сиз бизни ок ювиб, ок та раб эл каторига куш- дин гиз. Қолаверса, Рохатой билан И к ром жон кичкина бу­ди шеа хам мама, биз бормиз. Нимани ўйлаганингизни тор­ги 11 ма й айта вери н г.

324

Page 341: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Катталардск мулоҳаза юритган Г улчехранингдалдасидаи магрурлапгаи Хайринисо она дилидагнии тилига чикарди:

-Болаларим, у канглар cm булишса хам опаларинг Гулчсхра. Дилдора. Сайёра, акаиг Илхомжоннинг қўлидан озми кўпми иш келиб колди. Шуни хисобга олиб. режамни айтай. Узларинг биласиз. Катгақўргон шахри балиқ бозори билан машхур. Бошқа вилояту туманлардан келиб олиб кетишади. Нега энди биз шу бозордан фойдаланмаймиз?! Келинг. шу бозордан балик олиб, пищириб сотам из. Мала шу икки хонани мижозлар учун емакхонага айлантирамиз. Қолаверса, хукуматимиз хам тадбиркорларга катта имкониятлар беряпти. Тўғри. ишлаш, иш бошлаш аввалида айрим қийинчиликлар бўлиши табиий. Лекин биз бу мушкулликлардан чўчимай иш бош ласа к, уддала й м из.

— Онажон. яхши ўйлабсиз. Биз, албатта. эплаймиз. - да- дил гапирди ўн уч ёшли Илхомжон...

Мана, юқоридаги маслахат-сухбач га хам оз эмас, кўп эмас. ўн беш йил бўлибди. Аввалига икки хонадан иборат балиқхона кейинчалик олти, сўнгра саккиз хонага кенгайди.

Қўлларига маблаг тушиб, турмушларида ижобий ўзгаришлар бўлди.

Ўн олтита янги т л ўрни яратган тадбиркор аёл Хай­ринисо Бобоқулова гадомркорлар кўрик-танловида шахар ҳокимлигининг қимматбахо совгалари билан такдирланди.

- Баликхонамизга ие-не одамлар келиб кетмади. дсйсиз. Лекин бирортаси олдига қўйган таомимиздан ёки хизмат маданиятидан ранжиб кетганини э с л а б олмаймиз. - бахтиср кунларига шукрона айтади Хайринисо она. - Кенжатой ўғлим Икромжон йўл-натрул хизматчилари тайёрлайдиган коллежда тахсил олянти. Шу ўглимни \ам “бош и ни иккита"" килиб олсам, навбат набираларга...

Кўрик-танловда -му гасаддилардан бири «Ҳар бир фермер хўжалиги ёки кичик корхонаиинг ўз номи бор Келииглар. Хайринисо опанинг балиқхонасини «Ошин балиқхонаси»

325

Page 342: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

деб атаймиз». деган таклиф ни киритганда, барча бу таклиф- ни хайрихохлик билан кабул килди.

- Биз каби тадбиркорларга улкан имкониятлар ярата- ётган Юртбошимизга раҳмат! Бундам буен хам янада ях широк ишлаш га инти лам из, янги иш ўринлари я рати ш йўлида изланишда тўхтамаймиз, - дея сўзига я кун ясади Хайринисо она.

Донолар дейдиларки...

Узингдан кейингиларга ибрат бўлай десант, ўзингдан илгаригилардан ибрат олгин.

Опшлар сўзп

Қачон, каерда кандай ва нимаики иш қилсак. хох яхши­лик ва хох ёмонлик - ҳаммаси хам уз мевасини беради.

Хплқ ҳпкмаш н

Уят хамма да хам бор. Угрида хам, бузукда хам. Лекин хаё фа кат имонли калбда булади.

Х /и қ ҳикмат и

Чиккан нафасга эваз йўқ, ўтган кунларга бадал.А бдуллоҳ Ш уб рам ии

Агар кел гуси замонда булади ган нарса қорон ги бўлса, унда ўтган замонда бўлган нарса га караб киёс кила вер.

Х алқ ҳикмапт

Ҳар кимнинг нафси уни чегарадан чикариб юборса, бу у нин г ўлимидир.

«М аҳзан ал-улум» кшпобидап

Аклнинг нафсга нисбатан устунлиги шундаки, акл одам ни сен га кул килади. нафс эса сени олам га қул килади.

Халк, ҳнкмат н

326

Page 343: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Намози бомдоддан ксйим вол иданги и зиёрат кил ва хизматида бул.

М уҳаммид Рушдий

Яхшининг сўигаги тупрокда чириса хам. номи колади.М аҳмуд Қошгарий

Яхшилик қилганингизда Аллоҳга хамд айтинг, мабодо бирон-бир гуиох иш килиб кўйсаигиз, Аллохдан магфират су ран г.

Лбу ш)-Дардо

Ҳакикий эътикод хакикатга элтади. Асоссиз эътикод эса инсонларни нотўгри йўлга бошлайди. Сен хакикий эъгикодга га л а б гор бул.

М уҳаммаб Камол

Киши учун энг фойдали, дилни ёритувчи нарса каноат- дир. Энгзарарли парса хирс ва газабдир.

Жаиидопи Ҳирод

Мехрибон ва рахмдил булмокумриинг ва ризкиингбара- кали бўлишига олиб келади.

КашифийКишиларнинг кадри унииг химматига яраша булади.

Ҳадя мухаббатни ош и ради.Опшлар с у з и

Маслахатшошмаслик билан. иш эса суръатбиланбулади.«Маҳзап ал-улум» кшпобидап

Ҳеч бир ишни донишмандлар билан маслахатлашмасдан бошламагин.

Кашифий

327

Page 344: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ёмон куи да сабр кил га и киши яхши куига тез етади.Опшлар сўзи

Ол имларга таьма, амирларга шошиш,бойларгабахиллик. камбагалларга кибр. шайгхларга иодоилик, иасаблиларга ти­па ярашмайди.

Лоу Жши)ар Багдад nil

Ҳакикий фарзанд хар бир соха да отасининг хукмига тобе булади.

Бархурдор поп М аҳмуд

Гарчанд узок умр курган булсалар-да. кун одамлар гўр ва тажрибасиздир.

Аз-Замахт арпй

Ҳамрохини мушкул йўлда ташлаб кстган одам хеч ерда халоват топмайди.

Саъдий Ш ерозий

Аллохнииг бандалари ичида ёмон и кун таъна килувчи. куп лаънатловчи ва чакимчилардир.

Катода

Таълим фа кат сўз билангина бўлмайди. Тарбия эса амалий иш, тажриба билан булади.

Форобий

Хотиннинг хар бир нафсоний орзуларига буйсунган хар бир эркакни Ал лох жахан нам оташига отмай қўймайди.

Ҳасаи Баер и ii

Яхшилик ва эзгулик ёмонликдан кочгани янглиг ёмон­лик хам яхшиликдан кочиб кетадн.

Маж идиддип Хааофиа

328

Page 345: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

ИI icon ra баҳо беришда унинг ниятлар мажмуини ва харакатлари иатижасини кўриб чиқиш керак.

Мао ЦзиОнангдаи бош товлама, ошмасин дарди,Шараф тожи эрур оёгин гарди.

А.Ж омий

Гапиришда еукутдам. англаб етишда фикрдан мадад олинглар.

Имом Illaijiinaiii

Ит қопмайди. оттепмайди дема, негаки бу одатуларнинг табиатида бордир.

Маҳ.иуд Қотгарий.

Хотин содиқ - ани севгил азиз эр, Ҳар огир ишда ҳам до им сени дер.

Сайфи Саройч

Тўгри харакат қилсам, менга эргашинг.Тўгри йўлдан чиксам, мен и тўғри йўлга солиб қўйинг.

Абу Бакр Сиддиқ

Инсоф - олижаноблик белгисидир.А ла поп Абу Талиб

Олам бир дарёдир, унииг қиргоғи охиратдир, ул дарёнинг кемаси - такводир.

Одамзоднинг ҳаммаси мусофирдир.Абу Исҳоқ Ҳурхурнн

Одамларга зарари хам. фойдаси хам тегмайдиган киши- дан фақиррок одам йўк.

Қобус

329

Page 346: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

С и н а м а й б и р о в н и д у с т т у т с а и г ,

М о л и м а ш у д ў с т д а н кон ю т с а н г .

Абу Ш укур Балхин

Ғ а з а б ў т и о л д и н э г а с и н и ё н д и р а д и . к е й и н у ч қ у н д у ш м а н -

л а р и га ё е т а д и , ё е т м а й д и .Саъдий Ш ерозий

Ф о с и х д а н х а ё т т и л а м а , з о л и м д а н в аф о .А. На во и й

Ҳ и м м а т и ва с а б о т и б ў л м а г а н м и л л а т н и н г х а к к и ҳ а ё т и

й ў к д и р .Аодурауф Фшират

Тўпловчи: Рузимурод А РЗИЕВ

330

Page 347: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

М У Н Д А РИ Ж А

Шерали Ҳапибу.ч.чаев. Я х ш и л и к н и к у й л ай д и б а х ш и .........................3М у к а д д и м а ..............................................................................................................6

I БОБ. Б О Л Л Л А Р Г А АТА Л ГАН Ш Е Ъ Р Л А Р

А л и ф б с бай рам и д а ............................................................................................ 10Б о л а л и к л а ги ил к ш е ъ р и м ................................................................17Ватан и м ............................................................................................................. . 18Б огбон х ак и д а э р т а к ..........................................................................................10Б у з о к ч а м ................................................................................................................ 24Я л к о в ........................................................................................................................25Н аврўз - энг гў зал а с а р ........................................................................... 26Ш ахар я х ш и м и . к и ш ло к ? .............................. 28А зобдан к о ч м а ..................................................................................................... 30

II БОБ. ПОК М У Ҳ А Б Б А Т К ИС С АС И

Қ искача ўзим ха к им д а ....................................................................................34О та-онам , б о л ал н к й и л л а р и м ...................................................................... 34И ж о д даги ил к о д и м л а р ...................................................................................35П ойтахтда т о п г а н л а р и м ................................................................................. 36У с т о з л а р и м ............................................................................................................37И нсон лардаги гў зал ф а зи л а т л а р ................................................................ 38Ё кт и р ган ёзувчи ва ш о и р л а р и м ........................... 38Замой ва хаёт х а к и д а ........................................................................................30О р з у л а р и м .............................................................................................................30Тила клари м .....................................................................................................1...30Ҳ а ё т ўзи м у р а б б и й ........................................................................................... 40Ю р а к......................................................................................................................... 42По к м у х аб б ат к и с с а с и ..................................................................................... 43Б олаларим г а .........................................................................................................47Ё ш и м н н с ў р а м а н г ..............................................................................................40Г ў зал и м -эй .............................................................................................................50Я ш а г и м келади . кел май д и .............................................................................51Бола кул с а....-:........................................................................................................53Мен шоир э м а с м а н ........................................................................................... 54У к и м н и н г к и з и ? ................................................................................................ 55

331

Page 348: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Ҳ аёт а к и д а с и ........................................................................................................ 56Қ ўл лари м д ан у ш л а мсни, д и л б а р к и з ......................................................57В а з и ф а м и з ............................................................................................................. 58Қариб к о л д и м м и ? .............................................................................................. 59К ў згу ......................................................................................................................... 60С и г и р н и и г ш оирга д е г а н и .............................................................................61

111 БОБ. Ҳ А Ё Т У ЗИ М У РА Б Б И Й

З И Ё Д А Н М У Н А В В А Р Д И Л Л А Р ........................................................... 64И сти кболли илм м а с к а н и .............................................................................. 65Ш ах м ат жон куя р и .............................................................................................68М ехр н н н г чу кур и л д и з л а р и ......................................................................... 70Тарбия м а с а л а с и .................................................................................................72Зи ёл и л ар о и л а с и ................................................................................................. 75О Р ЗУ Л А Р Д А Н К У Ч О ЛГАН И П С О М .................................................... 77О ги р атлетика га ил к ка дам ......................................................................... 78Ф едераци я я нги б о с к и ч д а .............................................................................82Т а ш к и л о т ч и л и к .................................................................................................. 83Ж ахон хап ра г д а ..................................................................................................84В атан ичра м ў ъ ж аз В ат ан .............................................................................. 88Ё ш чем пион ор зу си ............................................................................................89И ф т и х о р ..................................................................................................................90С А Д О Қ А Т .............................................................................................................. 91Ю Р А Г И М Д А С А Н . ВАТАМ !......................................................................... 96Д У Н Ё Ҳ А Қ И Қ А Т Л А Р И ...............................................................................104С ПОРТИ И Н Г Ч И Н Ф И Д О Й И С И .............................................................115М Е Ҳ Н А Т С Е В А Р ВА С П О РТСЕВ А Р Й Ў ЛЧИ БО Й А К А 123Н У Р Л И М А Н З И Л Л А Р С А Р И Й Ў Л ........................................................131Ж О Б И Р ПОЛ ВОН Ҳ И К М А Т Л А Р И .........................................................139Э н г катта б о й л и к ..............................................................................................146С А О Д А ТЛ И С А Н Ъ А Т С А Й Ё Р А Л А Р И ................................................. 148У С Т О З .................................................................................................................... 153Т Ў Д А ЧОРБОҒД А Г И К У Р А Ш ................................................................. 160К Ў Н Г И Л К У Й Ч И С И ....................................................................................164Бодом гул и м ......................................................................................................... 174Х ондам мр...2........................................................................................................ 175ЎЗБЕК Ў Ғ Л О Н И И Т А Л И Я Д А ................................................................. 179О ТА Н Г И ЗГА БАЛ Л И. Й И Г И Т Л А Р ! ................................................... 181

332

Page 349: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

И БРА ТЛИ О И Л А Г А ТЛ III Р И Ф ................................................................. 184У ЗБЕ К Г А Н Д Б О Л И Ю Л Д У З И ............................................................... 191К А Й В О Н И С И Н У Н У Т М А Г А Й Э Л .................................................... 195У Й Л А Н А Д И Г А Н У К А Л А Р И М ГА М А С Л А Ҳ А Т Л А Р ................200М А Ъ РИ Ф А Т Ф И Д О Й И Л А Р И ...................................................................206ДА РВОЗА Б 0 1 111И Н Г О Н АС И ..................................................................212К У Р А Ш К И ТО БИ Н И Н Г ЗА РВА РА ҚЛ А РИ .................................... 218А Л И Ж О Н О Т А ............................................................................................... 226М А С Ъ У Л Л И К ................................................................................................... 231М у а м м о ш т г е ч и м и ........................................................................................234А Р М О Н .................................................................................................................236Ў З Б Е К Н И Н Г Б А Х Т И ................................................................................... 242С А Н А М Л А Р С А Р В А Р И ..............................................................................246Ю Р Т Н И Н Г Ў З ПОЛ ВОН И Б Ў Л С И Н .................................................... 250О Й С И Ф А Т ...........................................................................................................257А М И Р Қ У Л Б О Б О ............................................................................................261О Д А М И И Н Г Б Ў Р И С И .................................................................................265Ҳ А Ё Т С А Б О Қ Л А Р И ..................................................................................... 271Ҳ ар и неон да б ор х и к м а т .............................................................................. 271О к к а н даре о к а в е р а д м ................................................................................... 271М у н аввар д и л л а р .............................................................................................272Ҳ аёт и м т и ҳ о н и ..................................................................................................274О й д и н иста к .......................................................................................................276Б ар чи н ой и и н г м о м о с и ..................................................................................278Ў з л и к ......................................................................................................................279Ш у у р н н д а ........................................................................................................... 280Мехр бериб, мехр курим г.............................................................................281А калари м ў г и т и ............................................................................................... 284Бем ш т а т и о н .................................................................................................... 285А х н л л и к и и н г онасм мехр.. м и ? ............................................................... 285О лам олени а и д о з а .......................................................................................... 287

IV БОБ. М Е Н И Н Г А ЗИ З О И Л А М

Акма.ч Авдкеа. М ен азиз о н лада т у г и л д и м .........................................290Ўрол Абдиеп. « М аш ъ а л » га к у й ................................................................ 293У м р т а ш в и ш л а р и .............................................................................................295Т елеф ондаги с у х б а т ...................................................................................... 296Қ мзлар хаз ил и ...................................................................................................298

333

Page 350: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

О та т и л а г и .......................................................................................................... 299Д ил н о м а ............................................................................................................... 300Ҳ аёт ч а р х п а л а г и .............................................................................................. 301Гу р у р ..................................................................................................................... 308Абдусатпюр Абдиев. «М ен га каъбатулло , М ак к а э д и н г и з » 310У й и н ги зга к ай н о галар к ел ган и д а ............................................................ 313К ел акол гин .......................................................................................................... 314Т ал и м арж о н й и г и т л а р и ................................................................................. 316Т ў р т л и к л а р ..........................................................................................................317Узбек т и л и г а ....................................................................................................... 317Дилором Арзиева. О н а м еҳ р и ......................................................................318О нам н и т у ш и м д а к ў р а р м и к а н м а н ..........................................................319Рузимурод Арзиев. « Б огча м о м о » ............................................................320Онажоним...................................................................................... 323О на м ато н ати ......................................................................................................324Донолар д е й д и л а р к и .......................................................................................326

334

Page 351: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Eadiiuii-nyd'iiiifuaniiK пашр

Л К М А Л А БД И ЕВ

ҲАЁТ УЗИ МУРАББИЙ

Му.ҳаррир Феруза ҚУВОНОВА

Бадиий муҳаррир Уйғун СОЛИҲОВ

Техник мухаррир Сурайё АХМЕДОВА

Комиыотерда саҳифаловчи Нозима ТУЙ ҒУ НОВА

Page 352: АКМАЛ АБДИЕВmoodle.pharmi.uz/library/books/badiiy adabiyot/Абдиев А. Ҳаёт ўзи... · унинг бировга билдириб, билдирмай амалга

Босишга 03.10.2013 й.да рухсат этилди.Бич им и 84x108 1\32.

Босматобоғи 10.5. Шартли босма тобоғи 17.64. Гарнитура «Time New Roman». Офсет қоғози.

Адади 500 нусха. Буюртма № 236.Баҳоси кслишилгаи нархда.

«Янги аср авлоди» НММда тайёрланди. Лицензия разами: AI № 198. 2011 йил 28.08 да берилган.

«Ёшлар матбуоти» босмахонасида босилди. 100113. Тошкент, Чилонзор-8, Қатортол кўчаси, 60.

Мурожаат учуй телефоплар:Нашр бўлими - 278-36-89; Маркетинг бўлими - 128-78-43

ф а к с - 273-00-14; e-mail: [email protected]