یزاف anp درکیور - ناریا رد گرزب زاس و تخاس یاههژورپ ... ·...

انجمن مهندسی سازه ایران « مهندسی سازه و ساخت»پژوهشی -نشریه علمی

1395تابستان ،2شماره ، سومسال

101

یفاز ANP کردیرو - رانیا بزرگ درساز و ساخت هایپروژه یدگیچیپ یابیمدل ارز

2، سپیده افشاری1*عالیه کاظمی

دانشگاه تهران، تهران، ایران استادیار، -1

دانشگاه تهران، تهران، ایران ارشد مدیریت صنعتی،دانشجوی کارشناسی -2

چکیده

، مشکالت مربوط به اجرای ساز و ساختهای بزرگ همواره پیچیده هستند. همراه با افزایش پیچیدگی پروژه ساز و ساخت یهاپروژه

یابی ی برخوردار است. ارزتوجه قابلو ارزیابی آنها از اهمیت هاپروژه. درک درستی از پیچیدگی این نوع ابدییمنیز افزایش هاپروژهاین یکردی رو ی فازیاشبکهفرآیند تحلیل و مدیران مربوطه از آن بهره گیرند. رندگانیگمیتصممنبعی فراهم آورد که تواندیمپیچیدگی پروژه

های یستمسیچیدگی پ نییو تعهای پیچیده یستمسش اجازه تحلیل ی است. این روبندرتبهمنطقی و سیستماتیک برای شناسایی، ارزیابی و ط به ی مربوهاپروژهی مؤثر در ایجاد پیچیدگی هاشاخصی فازی، اشبکهتحلیل ندیاز فرآدهد. در این پژوهش با استفاده یمپروژه را

سیاسی، پیچیدگی -ی پیچیدگی اجتماعیهاشاخصنتایج نشان داد اند.بندی شدهیتاولوی بزرگ در ایران شناسایی و سازها و ساختی بلند از هابرجاداری، بیمارستانی و -بزرگ تجاری پروژههای اول تا سوم را دارند. همچنین سه وابستگی پروژه و پیچیدگی فنی اولویت

ی در مدیریت احرفهدل برای افراد ترین پروژه ارزیابی شد. این میچیدهپلحاظ پیچیدگی مورد مقایسه قرار گرفتند و پروژه بیمارستانی ی بزرگ مفید خواهد بود.هاپروژه

گیری چندشاخصه، فرآیند تحلیل بزرگ، تصمیم ساز و ساختی هاپروژهارزیابی پیچیدگی، مدیریت پروژه، :کلیدی کلمات

.ی فازیاشبکه

کاظمی عالیه *نویسنده مسئول:

[email protected] پست الکترونیکی:

03/05/1395تاریخ پذیرش مقاله: ، 10/11/1394: تاریخ دریافت مقاله



102

مقدمه -1 نیترکوچکهایی مواجه ساخته که ها و محیط شدیداً متغیر و متالطم جهان امروز، مدیران را با دشواریفعالیت روزافزونپیچیدگی

های های اخیر شهری شدن سریع باعث افزایش پروژهدر سالجبران به دنبال خواهد داشت. رقابلیغ یامدهایپ ها نسبت به مسائل،غفلت آن

امروزه های بزرگ در جهان پویا و پیچیده پروژه یدگیچیپدرک میزان . باشندیممعموالً بسیار پیچیده هاپروژه نیشده است. ا ساز و ساخت

های باال هزینه ی همچونمشکالتو منجر به شوندیمپائین دنبال ییکارامعموالً با هاپروژهاین ،نبود دانش مربوطه دلیل. به [1] آسان نیست

.[2،3] شودیها مخیر در برنامهأو ت

یمنبع تواندیمیک پروژه خاص یدگیچیپ. ارزیابی استهای بزرگ مهمی در مدیریت ساخت پروژه حثب یدگیچیپگیری اندازه

صورت گرفته در این زمینه بسیار محدود هستند و بیشتر یقبلگیرند. مطالعات هن و مدیران مربوطه از آن بهرگادگیرنفراهم آورد که تصمیم

یک پروژه یدگیچیپرا برای ارزیابی ییهامدلندرت این مطالعات و به [1،4] اندمتمرکز بوده یدگیچیپساختارهای مفهومی یبر رو هاآن

.اندهای بزرگ ایران صورت نگرفتهرد در پروژهااین مو ژهیوبه ؛اندکردهصورت کمی ارائه ساز به و ساخت

پیچیدگی که نیای بر روی نظر اتفاقاما ؛ ی متمادی صورت گرفته استهاسالهای پژوهشی بر روی مفهوم پیچیدگی، در فعالیت

از پیچیدگی وجود ندارد که ما را قانع سازد که مفهوم کلمه ایکنند مفهوم یگانهو همکاران بیان می هانیس که یطور بهچیست وجود ندارد.

این . در[5] کرددر موضوعات مختلف، همچنین در موضوعات یکسان درک تنها نهتوان به چندین روش، چیست. پیچیدگی را می قاًیدق

ی پروژه، خاصیتی از یک پروژه است دگیچیپ .[6،7،8،9،10] میاهای انجام شده تعریف کردهپژوهش، پیچیدگی را بر اساس برخی پژوهش

رفتار کلی آن را حتی در زمانی که اطالعات کاملی در مورد سیستم پروژه در اختیار است دشوار داشتننگهبینی و تحت کنترل که درک، پیش

سازد.می

یت این موضوع در بسیاری به اهم نیمحقق و است ساز و ساختمدیریت پروژه نهیزم پروژه یک موضوع مهم در یدگیچیپ

پروژه یدگیچیپ. با در نظر گرفتن اینکه تشخیص [6،11،12،13،14] اندکردهاشاره ساز و ساختهای بزرگ پروژه ژهیو تشخیص پروژه به

و پیچیدگی گیریاندازهی مربوط به هاشاخص مطالعاتی برای تعیین ینبسیاری از محقق ؛افراد مشکل است از دقیق برای بسیاری صورتبه

به دو دسته پیچیدگی ساختاری و پیچیدگی پروژه را یدگیچیپ، [15]ز و ویلیام [6] ینیباکارل امث طوربه. اندانجام داده هاشاخصاین یبندطبقه

ت ، ضررورساز و ساختساختار و عملکرد ساختمان، روش پروژه را یدگیچیپشاخص شش ،[16] یا و چانز .اندی کردهبندمیتقسفنی

، [17]و پوالک نگتونی. رماند( دانستهیطیمحهمسایگی ) ستیزطیمحی )جغرافیایی(، اندازه پروژه و شناسنیزمشرایط ،برنامه پروژه

های فنی، پیچیدگی جهت )ناشی از ابهام مربوط را به چهار دسته پیچیدگی ساختاری، پیچیدگی سازها و ساختبر مدیریت مؤثرفاکتورهای

در مؤثر، فاکتورهای [10]و مارلی دالیو .اندکردهتشریح عامل راهر ریو تأثی بندمیتقس ی،زمانی دگیچیو پ( اهدافبه تفاسیر متعدد از

جرالدی و .دانکردهی بندمیتقسژه، تنوع پروژه، وابستگی پروژه و وابستگی زمینه پروژه ی پروژه را به اندازه پروسازها و ساختمدیریت

ی اجتماعی، هایدگیچیپی پروژه را ساختاری؛ عدم اطمینان؛ پویا بودن و سازها و ساختمدیریت در یدگیچیپ، عناصر [18]همکاران

در 2014در سال ، [19]. پژوهشی توسط هی و همکاران اندپرداختهبه اهمیت هر یک از این عوامل هاآناین پژوهش در .انددانستهسیاسی

ی تکنولوژیکی، اطالعاتی، فرهنگی، هایدگیچیپی بزرگ را سازها و ساختهای ابعاد مدل پیچیدگی در پروژه هاآنچین انجام گرفت،

.است شده پرداختهی این عوامل گذارتیاولوبا استفاده از مقایسات زوجی، به . در این پژوهشاندکردهمحیطی، هدف و سازمانی معرفی

، سازماندهی ساز و ساخت، پیچیدگی پروژه را پیچیدگی فنی وظایف، میزان همپوشانی و وابستگی متقابل در مراحل [20] الریمو دادویج

ی پیچیدگی پروژه را هاجنبه، تعدادی از [21] دادویج .اندگرفتهی بودن کار در مکان در نظر نیبشیپ قابل ریغ)فضا( و چیدمان مکانپروژه،

عامل و ت های مختلف در گردش کارمشخص کرده است که شامل منابع استخدام، محیط، سطح دانش علمی و فناوری مورد نیاز، تعداد بخش

گی پروژه را شهرت مشتریان، شرایط مکان/ مشکالت دسترسی مکان، توانایی ، پنج عامل معمول پیچید[22] چان باشد.ی مختلف میهابخش



103

ی هامؤلفهکه پیچیدگی پروژه از کندیم، بیان [23] یتویآکن طراحی پروژه، کیفیت هماهنگی طراحی و مدیریت کیفیت پیشنهاد کرده است.

پروژه و پیچیدگی ی ساخت، مقیاس و وسعت هاکیتکنو های مورد انتظار، نوع ساختار، محدودیت مکان، روش اصلی سازماندهی پروژه

را فرآیند ارتباطات پیچیده و ساز و ساختهای ، سه بعد پیچیدگی در پروژه[24]مارشال و لیسمیس .شودیمتشکیل طراحی و ساخت

تغییرات در طول در طول زمان و اموفق( عملکرد پروژهموفق/ن) یهاشاخصمرتبط با ایهاماتروابط قدرت میان بازیگران پروژه، ابهام و

ان ی پروژه بیهاتیفعال، سه عامل توجیه پیچیدگی را کارگران، مواد و ابزار مورد استفاده در انجام [1]همکاران و هانیساند. عنوان کردهزمان

برای سازها و ساختی پیچیدگی ریگاندازهیک ابزار کمی هدف برای عنوان بهرا ساز و ساختشاخص پیچیدگی ،[25] ونگیل .اندکرده

ار، فضای ک پروژه، مدت های ساختمانی مشخص کرده است و ده متغیر تعریف پیچیدگی پروژه به شرح زیر مشخص شده است:پروژه

،[6] ینیباکار محل(، نوع ساختار، ارتفاع ساختمان، موقعیت مکان، مشتری، کاربرد ساختمان و مساحت کل زمین.) نطقهممجموع قرارداد،

عدم عنوان بهرا پروژهی دگیچیپ ،[15] امزیلیو تعریف کرده است. هاآنی متقابل و وابستگی پروژه کیزیعناصر فپیچیدگی را تعدادی از

ها اهداف و روش تیقطعسهامداران( و عدم داو تعدچندگانه اهداف جمله ازتعدادی از عناصر و وابستگی متقابلشان، ) یساختاریت قطع

، دو گروه اصلی پیچیدگی الگوریتمی و پیچیدگی سازمانی را به عنوان تعریف قراردادی پیچیدگی در نظر گرفته [26] استیوارت .کندیمبیان

ا مورد رپیچیدگی اجتماعی و ارتباط آن با مدیریت پروژه ،با عنوان مدیریت پروژه در عصر پیچیدگی و تغییر ایدر مقاله ،[27] جعفری است.

-صداقت. و ارتباط متقابل معرفی کرده استآشوب، خودسازماندهی ی سیستم باز،هایژگیووی پیچیدگی اجتماعی را با بررسی قرار داد.

ر نظر دبه عنوان ابعاد اصلی پیچیدگی پروژه را های اطالعاتیمحیط، سازمان، اهداف، ذینفعان، وظایف، تکنولوژی و سیستم ،[28] سرشت

است.گرفته

دهی شناسایی و وزن رانیا درساز و ساختبزرگ هایپروژه یدگیچیپ یابیارزهای تأثیرگذار برای در این پژوهش شاخص

شوند.می

روش پژوهش -2

خص های بزرگ ساخت و ساز مشهای تأثیرگذار بر پیچیدگی پروژهدر پژوهش حاضر، ابتدا با بررسی تحقیقات پیشین شاخص

ند. اهای ساخت و ساز بزرگ در ایران تعدیل شدهها برای پروژهکسب نظر خبرگان و با استفاده از روش دلفی این شاخصاند، سپس با شده

ها مشخص شده است. در ادامه در خصوص روش دلفی وزن هر کدام از شاخص ،ای فازیبا استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه پس از آن

فازی توضیح داده شده است.ی افازی و روش فرایند تحلیل شبکه

روش دلفی -2-1

دستیابی به منظور بهتکنیکی است که DMیافت. توسعه 1963در سال هلمر ( اولین بار توسط دالکی و 1DMروش دلفی )

راری و تک طور بار بهگیرد. اجماع از طریق مشاوره با خبرگان تا سقف ده یماجماع قابل اعتماد میان گروهی از خبرگان مورد استفاده قرار

ظرات شود که نیمآید و این امکان به خبرگان داده یمدست ه یی همچون میانگین و انحراف شاخص از نظرات دفعه قبلی بهاشاخصمحاسبه

گیری مشابه دارد که از آن جمله اجتناب از مواجهه یمتصمی هاروش. به همین منظور، دلفی چندین مزایا نسبت به [29] خود را تعدیل نمایند

باشد. یکی از کاربردهای متداول دلفی یمفرصت دریافت بازخورد نظرات و امکان اصالح و بهبود نظرات و [30] کنندگانمشارکتمستقیم

هر مرحله در .[31]شود یمر استفاده ایجاد اجماع گروهی در خصوص اهمیت نسبتی مساله مورد نظ منظور است که بهی آن بندرتبهمدل

1 Delphi method



104

طور به. [32] یدنظر نمایندتجدشود تا در صورت لزوم در نظرات خود یم( به خبرگان ارائه 2IQRدامنه میان چارکی ) و انهیمنیز میانگین،

آمده است. 1خالصه، رویه مورد استفاده در روش دلفی در جدول

]33[ : رویه انجام دلفی 1جدول

دلفی t+2دور دلفی t+1دوره دلفی tدور

میانگین نظرات

مساوی تربزرگ

5/3

ترکوچکو انحراف چارکی 5/3ی تر مساوبزرگاگر میانگین نظرات

باشد، شاخص %15و اختالف نظرات دو دور متوالی کمتر از 5/0مساوی

شود.یممربوط انتخاب


5/3از کمتر

یا اختالف نظرات دو دور متوالی بیشتر 5/3ی تر مساوبزرگمیانگین نظرات

باشد دور بعدی نیاز است. %15از

ترکوچکو انحراف چارکی 5/3ی تر مساوبزرگاگر میانگین نظرات

باشد، شاخص %15و اختالف نظرات دو دور متوالی کمتر از 5/0مساوی

شود.یممربوط انتخاب


5/3کمتر از

و اختالفبوده 5/0و انحراف چارکی کمتر از 5/3انگین نظرات کمتر از می

باشد دور بعدی نیاز نیست و شاخص رد %15نظرات دو دور متوالی کمتر از

شود.یم

فازی یاشبکهروش فرایند تحلیل -2-2

خبره در پژوهش شرکت داشته k. با فرض اینکه اندنمودهپیشنهاد 3FANP، مراحل ذیل را جهت انجام [43] تزنگ و همکاران

ی هاسیشود و ماترتعیین ijkBقرار گرفته و توسط jUو iU نیبها فرض اینکه قضاوت هر خبره در خصوص اهمیت شاخصبا باشند و

ذیل صورت به هاشاخصارزیابی در نظر گرفته شود، وزن شاخص nهمچنین و میدهنشان ijkB(k)=(B(صورت بهمقایسات زوجی را

قابل محاسبه است:

های خبرگان است، اما قضاوت خبرگان در خصوص اهمیت یدگاهدتشکیل ماتریس مقایسه زوجی: ماتریس مقایسه زوجی شامل

های یسماتر. [19] گیردنمایش قضاوت خبرگان مورد استفاده قرار می منظوربه ها غیرقطعی است. در نتیجه، اعداد فازی مثلثی نسبی شاخص

شود نشان داده می ij, Uij, Mij=(LijB(صورت بهعدد فازی مثلثی است که کی ijBشود که در آن یممشخص B)=ijB(مقایسه زوجی با

و ijk=mink(BijL ،)ijk=maxk(BijU(حد باالی عدد فازی مثلثی است و ijUو نیترمحتمل ijMپایین، حد ijLو

)ijk=Geomeank(BijM.

بهود. شیمتعیین بردار وزنی فازی استفاده منظور به، میانگین هندسی بردار ستونی Bتعیین بردار وزنی فازی: بر اساس ماتریس

داریم: jمشخص برای هر طور 1/

1 2

i

i

n

j j j n jr B B B که در آنij=1,2,…,n و ضرب فازی است و دهندهنشانjr را

( نرمال نمود.1توان با استفاده از رابطه )یم

(1) 1 2( ... )

i

jj

n

rw

r r r

مورد استفاده قرار هاوزنی نمودن فاز ید منظور بهاست که 4تحلیل تصمیم در خصوص وزن: مورد اول مفهوم مجموعه برش

گیرد.می 0,1 بوده و پارامتر برش است. فرض کنیم( , , )L M U

i i i iw w w w :و بر اساس آلفای تعریف شده، روابط زیر برقرار باشد

2 Interquartile range

3 Fuzzy analytical network process 4 Cut set



105

(2) ( ) ( )L M L L

i i i iw w w w

(3) ( ) ( )U U M M

i i i iw w w w

(4) ( , ) . ( ) (1 ) ( )U L

i i iw w w

)دوم اینکه , )iw ( نرمال شود.5تواند از طریق رابطه )یم

(5) ( , )

( , )( ( , ))

ii

i

i

wW

w

ی به مقدار آلفا و الندا بستگی خواهد داشت. زمانی که آلفا صفر است به مفهوم حداکثر توجه قابل طور شاخص بهیجه وزن نت در

دبینی در قطعیت کامل است. الندا نیز به مفهوم درجه ب دهنده نشانعدم قطعیت در نظر خبرگان بوده و زمانی که آلفا برابر یک باشد،

یمثلث فازی عدد یباالیجه مقادیر نت درین است و بخوشگیرنده یمتصمزمانی که الندا برابر صفر است، .شودیمگیری در نظر گرفته یمتصم

درنظر 1این پژوهش مقدار آلفا برابر صفر و مقدار الندا برابر در ین است.بدبگیرنده یمتصمشوند و زمانی که الندا یک است، یمانتخاب

گرفته شده است.

( قابل نمایش است:6رابطه ) صورت به 11wبنام 1Uوزنی برای هر عنصر در گروه سیماتر :ijWمحاسبه ماتریس وزنی

(6)

1

1

1

11

1

1 1 1 1

(1 )(11) (12)

11 21 1

(1 )(11) (12)

12 22 2(1 )(11) (12)

11

(1 )(11) (12)

1 2 2

...

...( , ,..., )

...

n

n

n

nn

n

n n n n

w w w

w w ww w w w

w w w

شود.یمو ... تکرار 22w،33wمحاسبه منظور بهاین روش

آید و سپس یم به دست Wیس اولیه سوپر ماتردر Aدار از ضرب ماتریس وزن نسبی یس وزنسوپرماتریس: سوپر ماترمحاسبه

یی مطابق با نهاها، وزن ی وزن شاخصسازنرمالبا اًیتنهادست آمده و ه ( بW، ماتریس حدی )داروزنیس سوپر ماتربا به توان رساندن

شود:یم محاسبهزیر روابط

(7)

11 12 1

21 22 2

1 2

...

...

...

N

N

N N NN

W W W

W W WW

W W W



106

(8)

11 12 1

21 22 2

1 2

...

...

...

N

N

N N NN

a a a

a a aA

a a a

(9)

11 11 12 12 1 1

21 21 22 22 2 2

1 1 2 2

...

...

...

N N

N N

N N N N NN NN

a W a W a W

a W a W a WW

a W a W a W

:[35] سه مرحله را معرفی نموده است ANPشیور نیز برای فرایند

شود که کلیه معیارها را مقایسه زوجی خواسته می رندگانیگمیتصممرحله اول: بدون در نظر گرفتن وابستگی معیارها، از

دست آمده را ه های بسنتی است. وزن مراتبیفرایند تحلیل سلسلهمشابه روش کامالًنمایند. در واقع مرحله اول 11w

نامیم. وزن درونی زیرمعیارها را نیز می12w ها نسبت به هر یک از زیرمعیارها را و پیچیدگی نسبی پروژه

23w نامیم.می

دسته . بهای درونی معیارها و زیرمعیارها را لحاظ نماییممرحله دوم: در مرحله بعدی باید اثرات مربوط به وابستگی

تواند با استفاده از مقایسه زوجی سنتی انجام گیرد. در این مرحله، های درونی معیارها و زیرمعیارها میآوردن وابستگی

یت نها دردهند. ماتریس اثرات درونی معیارها گیرندگان اثرات معیارها بر یکدیگر را مورد سنجش قرار مییمتصم

ونی معیارها را شود. ماتریس روابط دری میسازنرمال11B روابط درونی زیرمعیارها را ماتریس و

22B نامیم.می

مرحله سوم: ماتریس روابط درونی معیارها را در وزن معیارها ضرب کرده و ماتریس1C آید، ماتریس روابط یمدست ه ب

درونی زیرمعیارها را در وزن زیرمعیارها ضرب کرده و ماتریس 12C دست ه دهد، بکه وزن محلی زیرمعیارها را نشان می

یت با ضرب ماتریس نها درآید. می1 12C C در

23wآید.دست میه ا جهانی ب، ماتریس وزن نهایی ی

منظور بهیس سوپرماترجای روش سنتی ه در این پژوهش در قسمت محاسبه وزن نهایی زیرمعیارها از روش پیشنهادی شیور ب

استفاده گردیده است. ANPانجام محاسبات روش

هایافته -3

های پیچیدگیمشخص کردن شاخص -3-1

ی، انجام سه دور روش دلفخبرگان و نفر از 10شاخص استخراج شد. پس از کسب نظر 59ابتدا با بررسی تحقیقات پیشین

انتخاب 1 شکلهای فرعی مربوط به هریک مطابق با های بزرگ ساخت و ساز در ایران و شاخصهای تأثیرگذار بر پیچیدگی پروژهشاخص

شدند.



107

رب رثوم لماوعیگدیچیپ

یکیژولونکت یگدیچیپ

ینامزاس یگدیچیپ

فده یگدیچیپ

-یعامتجا یگدیچیپیسایس

لیوحت یگدیچیپ

میت یگدیچیپ

یگتسباو یگدیچیپهژورپ

ترورض یگدیچیپهمانرب

هژورپ رد یژولونکت عونت

طیحم و یژولونکت متسیس نیب لماعتیجراخ

نامزاس یاضعا یعامتجا هقباس و هبرجت

اهتراهم و عبانم هب یسرتسد نازیم

ناعفنیذ یارب هژورپ تیمها

هژورپ ناعفنیذ قیالع ییاتسارمه

هژورپ لیوحت تهج زاین دروم نامز

لیوحت زاین دروم عبانم

هژورپ نانکراک

هژورپ ریدم

هورگ

تسیز طیحم اب یگتسباو

متسیس تاعالطا لباقتم یگتسباو

راک یورین یزیر همانرب

.های ساخت و ساز بزرگی منتخب برای ارزیابی پیچیدگی پروژههارشاخصیز: شاخص و 1شکل

اند:تعریف شدهزیر های فوق به صورت هر یک از شاخص

ی از محققین انواع مختلفی اریبس. شوندیمبا پیچیدگی فنی باال شناخته معموالًهای ساختمانی بزرگ، پیچیدگی فنی: پروژه

اند که این موارد شامل تنوع تکنولوژی در پروژه، وابستگی ها را گزارش کردههای فنی در مدیریت پروژهپیچیدگیاز

.[37،36،6[ استفرآیندهای تکنولوژیکی و رابطه بین سیستم فنی و محیط خارجی

یبندطبقهاد اعضا، تعد جربهشامل تاخیر داشته است و دههپیچیدگی سازمانی: پیچیدگی سازمانی بیشترین توجه را در دو

.[6،33،38] استی ساختارهای سازمانی پروژه هابخشو ها



108

:های شرکای مختلف پروژه، پیچیدگی کار پروژه و به دلیل داشتن فاکتورهایی نظیر نیازمندی معموالًپیچیدگی هدف

ها، اهداف تمام پروژه باًیتقر که ، چرااستی ساختاری هایدگیچیپدهد. پیچیدگی هدف نوعی از محدودیت منابع رخ می

[.15] باشندچندگانه را دارا می

ها توسط منابع انسانی با منافع متضاد ، پروژهکندیم دیتأکهای زیادی وجود دارد که سیاسی: پژوهش –پیچیدگی اجتماعی

. در شرایطی مانند تغییرات سازمانی یا جایی که یک پروژه نیازمند متحد کردن شودیمی متفاوت انجام هاتیشخصو

.[4] میداریا نظرات مختلف است انتظار بیشتر از این نوع پیچیدگی هابرنامهمنافع،

:ی، فرایندهایریگمیتصمدولت، مدیریت تغییر، روند ) از چندین فاکتور شامل معموالًی تحویل دگیچیپپیچیدگی تحویل

ریأثتتحویل داده شود دیها باپروژهسرعتی که و منابع مالی، منابع فناوری، پروژه، روش مدیریت پروژه(، منابع انسانی

.ردیپذیم

در دسترس بودن منابع انسانی و جذب تیم مورد نیاز جهت تکمیل وظایف دییتأپیچیدگی تیم: تشکیل تیم پروژه، فرآیند

ریت تیم پروژه شامل پیگیری عملکرد اعضای تیم، ارائه بازخورد به اعضا، حل مشکالت پروژه است. همچنین فرآیند مدی

.استی عملکرد پروژه سازنهیبهو مدیریت تغییرات جهت

:وابستگی ها،شرکت، ادارات و هاتیسای متقابل بین وابستگ از چندین فاکتور شامل معموالًپیچیدگی وابستگی پروژه

.ردیپذیم ریتأثوابستگی متقابل اهداف و ... ،متقابل اطالعات سیستم

های بزرگ صنعتی و عمرانی نیاز به رویکرد سیستماتیک در ی پروژه: موفقیت اجرای پروژهزیربرنامهپیچیدگی ضرورت

بارت عی در پروژه زیربرنامهاصلی سیستم کار از نظر زمان اجرا و هزینه دارد. هاتیفعالی و کنترل نحوه اجرای زیربرنامه

های مختلف پروژه. هدف اصلی ی مواد در دورهزیربرنامه و ، گردآوری، ثبت و نگهداری اطالعاتهیاست از ته

اهداف و محصوالت نهائی پروژه و نیتأمو شدهنییتعی و بودجه بندزمانی در پروژه، هدایت پروژه طبق زیربرنامه

. این سیستم باید مدیر پروژه را در بهینه کردن سه عامل است های بعدیذخیره اطالعات حاصله جهت استفاده در پروژه

توانیم هاآنی پروژه شامل کارهایی است که با انجام زیربرنامهزمان، هزینه و کیفیت در اجرای پروژه یاری نماید.

ی هاشاخص بر اساسرا هاآنرا شناخت و مدت، منابع مورد نیاز و هزینه اجرای هاآنی پروژه و روابط میان هاتیفعال

موجود در سازمان مولد پروژه برآورد نمود.

های ساخت و ساز بزرگبرای ارزیابی پیچیدگی پروژه ANPساختار مدل -3-2

در نظر گرفته شده است. 2مطابق با شکل ANPهای ذکرشده مستقل نیستند و مدل شاخص

ساز بزرگهای ساخت و های پیچیدگی پروژهتعیین وزن شاخص -3-3

به دست آمد. 2ها مطابق با جدول ها و زیرشاخصفازی و دریافت نظر خبرگان، وزن نسبی شاخص ANPبا استفاده از روش

ارند.داولویت های اول تا سوم را فنیسیاسی، پیچیدگی وابستگی پروژه و پیچیدگی -یچیدگی اجتماعیشود پهمانگونه که مالحظه می



109

یژولونکت یگدیچیپ

ینامزاس یگدیچیپ

فده یگدیچیپ

یسایس یعامتجا یگدیچیپ

لیوحت یگدیچیپ

میت یگدیچیپ

هژورپ یگتسباو یگدیچیپ همانرب ترورض یگدیچیپ

هژورپ رد یژولونکت عون

متسیس نیب لماعتیجراخ طیحم و یژولونکت

ناعفنیذ یارب هژورپ تیمها

ناعفنیذ قیالع ییوسمههژورپ

هژورپ ماجنا زاین دروم نامز

ماجنا زایندروم عبانمهژورپ

تسیز طیحم اب یگتسباو

هب لباقتم یگتسباومتسیس تاعالطا

هژورپ نانکراک

هورگهژورپ ریدم

.از نظر خبرگان های ساخت و ساز بزرگپروژه یچیدگیاصلی و فرعی پی هاشاخص: روابط میان 2شکل

های ساخت و ساز بزرگپروژه پیچیدگیبرای ارزیابی هاشاخصزیر ها و شاخص: وزن نسبی 2جدول

هازیرشاخص وزن زیرشاخص با لحاظ روابط درونی زیرشاخص وزن شاخص شاخص

فنیپیچیدگی 140/0 047/0 تنوع تکنولوژی در پروژه

092/0 تعامل بین سیستم تکنولوژی و محیط خارجی

134/0 پیچیدگی سازمانی 134/0 تجربه و سابقه اجتماعی اعضای سازمان

116/0 پیچیدگی هدف هامیزان دسترسی به منابع و مهارت 116/0

227/0 پیچیدگی اجتماعی سیاسی 166/0 اهمیت پروژه برای ذینفعان

راستایی عالیق ذینفعان پروژههم 062/0

062/0 پیچیدگی تحویل 025/0 زمان مورد نیاز جهت تحویل پروژه

038/0 منابع مورد نیاز تحویل

100/0 پیچیدگی تیم

045/0 کارکنان پروژه

034/0 مدیر پروژه

021/0 گروه

ژهپروپیچیدگی وابستگی 155/0 زیستوابستگی با محیط 063/0

092/0 وابستگی متقابل اطالعات سیستم

065/0 پیچیدگی ضرورت برنامه ریزی در نیروی کاربرنامه 065/0



110

ارزیابی پیچیدگی سه پروژه ساخت و ساز بزرگ در ایران -3-4

محاسبه منظور بهتجاری اداری بزرگ، بیمارستان و برج بلند شامل پروژه سه پروژه ، پیچیدگی یهاشاخصوزن پس از تعیین

زیرشاخص منتخب، مقایسه زوجی شدند. نتایج مقایسه زوجی سه پروژه بر اساس 14بر اساس هاپروژهانتخاب شدند. یچیدگیپو مقایسه

پروژه نتایج نشان دادآمده است. 3 در جدول هاپروژهیت پیچیدگی نسبی نها درو هاهر زیرشاخص، به همراه وزن نسبی زیرشاخص

از پیچیدگی باالتری برخوردار است. بیمارستان

هاپروژه: پیچیدگی نسبی 3جدول

برج پروژه بیمارستان پروژه تجاری اداری پروژه هازیرشاخص وزن زیرشاخص

17/0 65/0 18/0 047/0 تنوع تکنولوژی در پروژه

39/0 39/0 22/0 092/0 سیستم تکنولوژی و محیط خارجیتعامل بین

23/0 42/0 35/0 134/0 پیچیدگی سازمانی

24/0 45/0 31/0 116/0 پیچیدگی هدف

28/0 46/0 26/0 166/0 اهمیت پروژه برای ذینفعان

21/0 45/0 34/0 062/0 یی عالیق ذینفعان پروژهراستاهم

34/0 43/0 24/0 025/0 پروژهزمان مورد نیاز جهت تحویل

32/0 49/0 19/0 038/0 منابع مورد نیاز تحویل

32/0 52/0 16/0 045/0 کارکنان پروژه

24/0 42/0 34/0 034/0 مدیر پروژه

14/0 57/0 30/0 021/0 گروه

25/0 46/0 29/0 063/0 ستیزطیمحوابستگی با

33/0 44/0 23/0 092/0 وابستگی متقابل اطالعات سیستم

34/0 29/0 37/0 065/0 پیچیدگی ضرورت برنامه

2767/0 4458/0 2775/0 هاپروژهپیچیدگی نسبی

های تری شناسایی شده است. این پروژه از نظر تنوع تکنولوژیپروژه پیچیده بیمارستان، پروژه شودیمکه مالحظه طورهمان

یی عالیق ذینفعان راستاهمهای مورد نیاز، اهمیت پروژه برای ذینفعان، ، تجربه اجتماعی اعضای سازمان، دسترسی به منابع و مهارتازیموردن

ستیزطیحمپروژه، زمان مورد نیاز جهت تحویل پروژه، منابع مورد نیاز تحویل، کارکنان پروژه، مدیر پروژه، گروه اجرایی پروژه، وابستگی به

هایی که پس از انجام این محاسبات بوده است. همچنین با توجه به مصاحبهتر و وابستگی متقابل اطالعات سیستم از دو پروژه دیگر پیچیده

ی ادهیچیپ، چرا که نیازمند دانش فنی و بودهای فنی باالیی برخوردار صورت گرفت، از دید خبرگان پژوهش نیز پروژه بیمارستانی از پیچیدگی

.بوده استافراد و متخصصان های مختلفی ازدر خصوص معماری بیمارستانی و نیازمند همکاری گروه



111

گیرینتیجه -4

های ساخت و ساز بزرگ در ایران با استفاده از روش دلفی شناسایی و با های تأثیرگذار بر پیچیدگی پروژهدر این پژوهش شاخص

-تماعیپیچیدگی، شاخص اج دهی شدند. نتایج تحقیق نشان داد، در میان معیارهای اصلیای فازی وزناستفاده از روش فرایند تحلیل شبکه

از بیتهدف به تر یدگیچیو پ یسازمان یدگیچیپ سپس و نفعانیذ یبرا پروژه تیاهمها، ترین شاخص و در میان زیرشاخصسیاسی مهم

، [4] دهد در پژوهشی که توسط میلور و همکاران های پیشین نشان میمقایسه نتایج حاصل با پژوهشباشند. یبرخوردار م یباالتر تیاهم

، نیز [8]در پژوهشی که توسط مارل و همکاران به عنوان شاخص اصلی در پیچیدگی پروژه گزارش شد. نفعانیذانجام شده بود؛ شاخص

خاب های کاری انتانجام گرفت؛ تعداد ذینفعان پروژه به عنوان دومین شاخص مهم پیچیدگی پروژه پس از شاخص ارتباطات و تعامل تیم

ترین شاخص پیچیدگی شناسایی ، کارکرد و نوع ساختمان پروژه به عنوان مهم[16]پژوهش انجام شده توسط زیا و چان شد. با این حال در

های درون سازمانی و پیچیدگی محیط زیستی نیز انجام گرفت، ابعاد سازمانی و وابستگی [19]شد. در پژوهشی که توسط هی و همکاران

تعامل وداد تعهای مشابه پیچیدگی شناخته شدند. بر اساس مقایسات صورت گرفته، در اغلب پژوهشترین نشانگرهای پروژه به عنوان مهم

. قابل ذکر است با توجه به اینکه این تحقیقات در کشورهای مختلف و با در نظرگرفتن است بوده برخوردار تیاهم نیشتریب از نفعانیذ انیم

یکسان نیست.های متفاوت انجام شده است نتایج کامالً پروژه

وان میزان تها نیز قابل استفاده است و در تحقیقات آتی میمدل ارائه شده در این پژوهش برای تعیین میزان پیچیدگی در سایر پروژه

ی ایهشود از روشگیری و با یکدیگر مقایسه نمود. همچنین پیشنهاد میهای مختلف اندازهاهمیت هر یک از معیارهای پیچیدگی را در پروژه

ها استفاده شود.همچون سیستم استنتاج فازی نیز جهت تعیین سطح پیچیدگی پروژه

مراجع

[1] Sinha, S., Kumar, B. and Thomson, A.; “Measuring project complexity: a project manager’s tool”; Architecture Engineering and Design Management 2 (2006) 187-202.

[2] Kennedy, D.M., McComb, S.A. and Vozdolska, R.R.; “An investigation of project complexity's influence on team communication using

Monte Carlo simulation”; Journal of Engineering and Technology Management 28 (2011)109–127.

[3] Thomas, J. and Mengel, T.; “Preparing project managers to deal with complexity — advanced project management education”; International Journal of Project Management 26 (2008) 304–315.

[4] Maylor, H., Vidgen, R. and Carver, S.; “Managerial complexity in project-based operations: a ground model and its implications for

practice”, Project Management Journal 39 (2008) 15-26.

[5] Morel, B. and Ramanujam, R.; “Through the looking glass of complexity: the dynamics of organizations as adaptive and evolving systems”; Organization Science 10 No 3 (1999) 278–293.

[6] Baccarini, D.; “The Concept of Project Complexity – A Review”; International Journal of Project Management 14 No 4 (1996) 201-

204.

[7] Edmonds, B.; “Syntactic measures of complexity”; Thesis of the University of Manchester for the degree of doctor of philosophy in the faculty of arts. (1999)

[8] Marle, F.; Vidal, L.; Bocquet, J.; “Measuring project complexity using the Analytic Hierarchy Process”; International Journal of Project

Management 29 (2011) 718-727.

[9] Austin, S., Newton, A., Steele, J. and Waskett, P.; “Modelling and managing project complexity”; International Journal of Project Management 20 (2002) 191–198.

[10] Vidal, L.A. and Marle, F.; “Understanding project complexity: implications on project management”; Kybernetes 37 No 8 (2008)1094–

1110.

[11] Chryssolouris, G., Dicke, K. and Lee, M.; “An approach to real-time flexible scheduling”; International Journal of Flexible Manufacturing Systems 6 No3 (1994) 235–253.

[12] Frizelle, G.D.M. and Gregory, M.J.; “Complexity and the impact of introducing new products. Complexity and Complex Systems in

Industry University of Warwick”; Warwick, UK, (1994)247–259.

[13] Little, G., Tuttle, D., Clark, D.E.R. and Corney, J.; “A feature complexity index”; proceedings of Institution of Mechanical Engineers 212 (1997), 405-412.

[14] Wiendahl, H.P. and Scholtissek, P.; “Management and control of complexity in manufacturing”; Annals of the CIRP 43 No2 (1999)

533–540.



112

[15] Williams, T.M.; “The need for new paradigms for complex projects”; International Journal of Project Management 17 No 5 (1999)

269–273. [16] Xia, B. and Chan, A.P.C.; “ Measuring complexity for building projects: a Delphi study”; Engineering, Construction and Architectural

Management 19 No 1 (2012) 7–24.

[17] Remington, K. and Pollack, J.; “Tools for Complex Projects. Gower Publishing company”; aldershott, UK. 2007.

[18] Geraldi, J., Maylor, H. and Williams, T.; “Now, let's make it really complex (complicated): a systematic review of the complexities of projects”; International Journal of Operations & Production Management 31 No 9 (2011) 966–990.

[19] He,Q., Luo,L., Hu,Y. and Chan,A.P.C.; “Measuring the complexity of mega construction projects in China—A fuzzy analytic network

process analysis”; International Journal of Project Management 17 (2014) 269-73.

[20] Gidado, K.I. and Millar, A.J.; “The effect of simple overlap of stages of building construction on the project complexity and contract time”, Proceedings of the 8th Annual Conference, Association of Researchers in Construction Management, Isle of Man, September, (1992)

307-317.

[21] Gidado, K.I.; “Project complexity: the focal point of construction production planning”; Construction Management and Economics 14

No. 3 (1996) 213-225. [22] Chan, W.M.; “Modeling Construction Durations for Public Housing Projects in Hong Kong”; The University of Hong Kong, Hong

Kong. (1998).

[23] Akintoye, A.; “Analysis of factors influencing project cost estimating” (2000).

[24] Cicmil, S. and Marshall, D.; “Insights into collaboration at the project level: complexity, social interaction and procurement mechanisms”; Building Research & Information 33 No. 6, (2005) 523-35.

[25] Leung, W.T.; “Classification of building project complexity and evaluation of supervisory staffing patterns using cluster and factor

analysis techniques”; Department of building and Construction, City University of Hong Kong, Hong Kong. (2007).

[26]Stewart, P.; “Complexity Theories, Social Theory, and the Question of Social Complexity”; Philosophy of the Social Sciences 31 No.3, (2001) 323-360. [27]S Jaafari, A.; “Project Management in the age of complexity and change”; Project Management Journal, 34 No.4, (2003) 8756– 9726.

رشد، دانشگاه بین ا ، پایان نامه کارشناسیارائه چهارچوبی برای اندازه گیری میزان پیچیدگی پروژه ها با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکهسرشت، علی، صداقت ]28[

(.1391قزوین، ) ،المللی امام خمینی

[29] Okoli, C., and Pawlowski, S. D.; “The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications”;

Information & Management 42 No 1 (2004) 15–29.

[30] Kauko, K., and Palmroos, P.; “The Delphi method in forecasting financial marketsAn experimental study”; International Journal of

Forecasting 30 No 2 (2014) 313–327. [31] Soon, J. M., Davies, W. P., Chadd, S. A., and Baines, R. N.; “A Delphi-based approach to developing and validating a farm food safety

risk assessment tool by expert”;. Expert Systems with Applications 39 No 9 (2012) 8325–8336.

[32] Chu, D., Strand, R. and Fjelland, R.; “Theories of complexity – common denominators of complex systems”;, Essays & Commentaries:

Theories of Complexity 8 No 3 (2003) 19-30. [33] Adler, M., and Ziglio, E.; “Gazing into the oracle: The Delphi method and its application to social policy and public health”; London:

Kingsley Publishers. (1996).

[34] Tseng, M. L., Lin, Y. H., Chiu, A. S. F., and Liao, J. C. H.; “Using FANP approach on selection of competitive priorities based on

cleaner production implementation: a case study in PCB manufacturer, Taiwan”; Clean Technologies and Environmental Policy 10 No 1 (2008) 17–29.

[35] Bosch-Rekveldt, M., Jongkind, Y., Mooi, H., Bakker, H. and Verbraeck, A.; “Grasping project complexity in large engineering

projects: the TOE (Technical, Organizational and Environmental) framework”; International Journal of Project Management 29 (2011)

728–739. [36] Shyur, H-J. and Shih,H.-S.; “A hybrid MCDM model for strategic vendor selection”; Mathematical and Computer Modeling 44 No 7-

8 (2006) 749-761.

[37] Maylor, H.; “Project Management”; 3rd ed. FT Prentice Hall, Harlow, UK.( 2003).

[38] Xia, W. and Lee, G.; “Grasping the complexity Brockmann, C., Girmscheid, G., 2008. The inherent complexity of large scale

engineering projects”; Project Perspec (2004) 22–26.

http://ganj.irandoc.ac.ir/articles/565918

http://ganj.irandoc.ac.ir/articles/565918

یزاف anp درکیور - ناریا رد گرزب زاس و تخاس یاههژورپ ... ·...

Documents