)خطبه حضرت زهرا سالم اهلل علیها/ ترجمه آیت اهلل العظمی مکارم شیرازی(

خطبه حضرت زهرا )خطبه فدکیه(وهیش معاونت فرهنگی و تمع فرهنگی پژ هتیه و تنظمی و ناشر: مج

یه اجتماعی سازمان اوقاف و امورخیر

لیتوگرایف، چاپ و صحایف: سازمان چاپ و انتشارات اوقاف

نوبت چاپ: اول/ زمستان 1394

مشارگان: 10000 نسخه

یال قیمت : 20000 ر

www.awqaf.ir :سایت سازمان

www.mfso.ir :سایت معاونت

www.mfpo.ir :تمع سایت مج

یه آدرس: هتران، خیابان نوفل لوشاتو، سازمان اوقاف و امورخیر

تمع تمع: قم، بلوار 15 خرداد، نبش امامزاده شاه سیدعیل، مج آدرس مجوهیش شاه سیدعیل فرهنگی پژ

منابر: 38187156 - 025 تلفن: 025-38187169

اهدایی

غیرقابل فروش

ݣݣݣݣݣݣݣݣݣݣݡݠهرݤݣݣݣݣݣاݤݤݤ ݥ ݣݣݠرݦݦݦݦݩݩݦݦݩݩݐ رݣݣݣݣݠݠٮݩݩݩݦݑ ه ݣݣݣݣݣݣݣݣݣݣݣحصݩݩݩݐ طٮݬݬݬݓ حݐ

ه( دک�ی ه �ݐ طٮݓ )حݐ

مقدمه:

عظمت و امهیت خطبه

هر چه بیشتر خطبه حضرت زهرا مورد مطالعه قرار می گیرد، عظمت و اهمیت خطبه بیشتر روشن می گردد و خوانندگان محترم با مطالعه خطبه این مطلب را تصدیق خواهند نمود. لذا با توجه به ظرفیت نوشته به ذکر دو مطلب مستند در مورد عظمت و اهمیت

کتفا می کنیم. خطبه در قالب دو عنوان ا

1. تعلمی خطبه:

گوید: خطبه حضرت زهرا را نزد زید فرزند امام راوی می کالم کنند خطبه گمان می برخی گفتم: و سجاد خواندم حضرت زهرا نیست بلکه کالم »ابی العیناء« است. در پاسخ گفت: این خطبه را بزرگان آل ابوطالب از پدرانشان نقل نموده و آن را به فرزندانشان یاد می دادند. پدرم خطبه را از جدم نقل و سند آن را به حضرت زهرا رسانید و بزرگان شیعه آن را نقل نموده و مطالعه می کردند قبل از آنکه جد »ابی العیناء« متولد گردد. ]1[

2. حفظ خطبه

کتاب »المراجعات« می نویسد: »عالمه سید شرف الدین« در حضرت زهرا دارای حجج بالغه ای است و دو خطبه آن

حضرت در مورد والیت مشهور است.

اهل بیت فرزندانشان را به حفظ این دو خطبه وا می داشتند آن سان که به حفظ قرآن وا می داشتند. ]2[

]1[ بحاراالنوار، ج 29، ص 235، بالغات النساء، ص 23.]2[ المراجعات، ص 392.

اسناد و مدارک خطبه

این خطبه از خطبه هایی است که علمای بزرگ شیعه و اهل سنت کرده اند. برخی از منابع شیعه و با سلسله سندهای بسیار آن را نقل کامل یا بخش هایی از آن را نقل که خطبه را به صورت اهل سنت

نموده اند عبارتند از:ح »نهج البالغه« اثر »ابن ابی الحدید معتزلی«. 1- شر

2- »کشف الغمه« اثر »علی بن عیسی اربلی«.3- »مروج الذهب« اثر »مسعودی«.

4- »شافی« اثر »سید مرتضی«.5- »علل الشرایع« اثر »صدوق«.

6- »طرائف« اثر »سید بن طاووس«.

7- »احتجاج« اثر »مرحوم طبرسی«.و ... .

معاونت فرهنگی و اجتماعیاوقاف و امورخیریه سازمان

ط�بهخ

ی � ن عر�بت

م�

را �هخ

� ت

ر�خ

��

8

خطبه حضرت زهرا

فصل اول: آغاز سخن

محد و ثنای اهلی

حیم حمن الر ه الر الل بسم

م، من عموم ناء بما قد هم، و الثل

ی ما أ

ر عل

ک

ه الش

نعم، و ل

ی ما أ

ه عل حمدلل

ل

أ

اها! جم ]5[ ول

سداها ]3[، و تمام منن ]4[ ا

اء ]2[ أ

ها، و سبوغ ]1[ آل

نعم ابتدأ

بدها و إدراک أ

مدها، و تفاوت عن ال

جزاء أ

ی عن ال

إحصاء عددها، و نأ

عن ال

ائق بإجزالها، و خل

ی ال

إل صالها، و استحمد ر لات

ک

ندبهم ]6[ لاستزادتها بالش

مثالها.أ ی

ال دب ثنی بالن

شهادت بر توحید

ها، و اص تاویل

إخل

ه، کلمة جعل ال

ا شریک ل

ه وحده ل ا الل

ه ال

ا ال

شهد أن ل

و أ

ها.ر معقول

فک

نار فی ال

ها، و أ

وب موصول

قل

ن ال ضم

ته. وهام کیفیأ

سن صفته، و من ال

ل

أ

بصار رویته، و من ال

أ

ممتنع من ال

ال

خلقت و ابداع

ة مثل

ا احتذاء ]8[ ا

ها بل

نشأ

ها، و أ

ا من شیء کان قبل

ابتدع ]7[ الاشیاء ل

ها. امتثل

9

خطبه حضرت زهرا

ها ]9[ بمشیته،نها بقدرته، و ذرأ کو

ینش هدف از آفر

مته، و

لحکا تثبیتا

ه فی تصویرها إل

افائدة ل

وینها، و ل

ی تک

من غیر حاجة منه ال

]10[ لدعوته،ته، و اعزازا لبری

دا لقدرته، و تعب

ی طاعته، و إظهارا

عل

تنبیها

فلسفه ثواب و عقاب

ی معصیته، ذیادة لعباده عن عقاب عل

ی طاعته، و وضع ال

واب عل ثم جعل الث

ته. ی جنهم ال

نقمته و حیاشة ]11[ ل

شهادت به رسالت

اه قبل ه، و سمرسل

ن أ

ه، إختاره و انتجبه قبل أ

عبده و رسول

دا بی محم

ن أ

شهد أ

و أ

نونة

غیب مکائق بال

خل

ن ابتعثه ]13[، إذ ال

ه ]12[، و اصطفاه قبل أ

ن اجتبل

أ

عدم مقرونة.هاویل ]15[ مصونة ]16[، و بنهایة ال

أ

]14[، و بستر ال

هور ]18[، و مور، و إحاطة بحوادث الدأ

ی بمائل »بمآل ]17[« ال

ه تعال من الل

ما

عل

مقدور.ال بمواقع معرفة

لمقادیر حتمه.مه، و إنفاذا

ی إمضاء حک

لأمره، و عزیمة عل

ه اتماما إبتعثه الل

وضع مردم قبل از بعثت

وثانها ]21[، ی نیرانها، ]و[ عابدة لأ

]20[ عل

فا

دیانها، عک

]19[ فی أ

قا مم فر

أ

ی ال

فرأ

ه مع عرفانها. لل منکرة

وب بهمها قل

مها، و کشف عن ال

یه و آله[ ظل

ه عل ی الل

د ]صل ه بمحم نار الل

فأ

10

خطبه حضرت زهرا

بصار غممها. ]23[أ

ی عن ال

]22[، و جل

عمایة رهم من ال غوایة ]24[، و بص

نقذهم من ال

هدایة، و أ

اس بال و قام فی الن

مستقیم.ریق ال ی الط

قویم، و دعاهم إل

ین ال ی الد

]25[، وهداهم إل

رحلت رسول خدا

یه ه عل ی الل

د ]صل فة و اختیار، و رغبة و إیثار، فمحم

یه قبض رأ

ه إل ثم قبضه الل

برار، و رضوان أ

ة ال

ائک

مل

]26[ بال

ار فی راحة، قد حف و آله[ من تعب هذه الد

ار. جبملک ال

ار، و مجاورة ال

غف

ب ال الر

ه، ق و رضیخل

ه و خیرته من ال وحی و صفی

ی ال

مینه عل

ه و أ بی، نبی

ی أ

ه عل ی الل

صل

ه و برکاته. یه و رحمة اللام عل

ل و الس

11

خطبه حضرت زهرا

فصل دوم: روی سخن با حاضران

بیان فضائل قرآن

مره ه نصب أ نتم عباد الل

ت: أ

مجلس و قال

هل ال

ی أ

لام إل یها الس

تفتت عل

ثم ال

مم.أ

ی ال

غاؤه ]27[ إل

م، و بل

نفسک

ی أ

ه عل مناء الل

ة دینه و وحیه، و أ

و نهیه، و حمل

م: کتاب

یکفها عل

ة استخل م و بقی

یک

مه إل م، و عهد قد

ه فیک

و زعیم حق ل

امع، ]29[ بینة یاء الل اطع، ]28[ و الض ور الس ادق، و الن قرآن الص

اطق و ال ه الن الل

ی شیاعه، قائد إل

یة ظواهره، مغتبطة ]30[ به أ

شفة سرائره، متجل

بصائره، منک

رة، و منوه ال حجج الل

جاة استماعه. به تنال ی الن

باعه، مؤد ]31[ إل ضوان إت الر

کافیة، و جالیة، و براهینه ال

رة، و بیناته ال

محذ

رة، و محارمه ال مفس

عزائمه ال

توبة.

مکموهوبة، و شرایعه ]شرائعه[ ال

مندوبة، و رخصه ال

ه ال

فضائل

آثار معارف و احکام

کبر، و م عن ال

ک

ل

اة تنزیها

ل رک، و الص م من الش

ک

ل

ایمان تطهیرا

ه ال فجعل الل

حج اص، و ال

إخل

لل

یام تثبیتا زق، و الص فس، و نماء فی الر کاة تزکیة للن الز

ة، و امامتنا مل

لل

وب، و طاعتنا نظاما

قل

]32[ لل

تنسیقا

عدل

ین، و ال للد

تشییدا

فاق، و فر و الن

ا لاهل الکام و ذل

إسل

لل

ا جهاد عز

فرقة[، و ال

فرقة ]لل

من ال

مانا

أ

ة. عاملل حة

معروف مصل

مر بال

أ

جر، و ال

أ

ی استیجاب ال

بر معونة عل الص

عدد، ة فی العمر و منماة لل

ارحام منسا

ة ال

خط، و صل والدین وقایة من الس

و بر ال

12

خطبه حضرت زهرا

مغفرة، و توفیة لل

ذر تعریضا وفاء بالن

ماء، و ال ]33[ للد

قصاص حقنا

و ال

خمر تنزیها

هی عن شرب ال بخس ]34[، و الن

لل

موازین تغییرا

مکاییل و ال

ال

رقة إیجابا عنة، و ترک الس

عن الل

قذف ]35[ حجابا

جس، و اجتناب ال عن الر

ة. بوبی ه بالر ل

اصا

رک إخل ه الش م الل ة، و حر

عف

لل

دعوت به تقوا

ه نتم مسلمون« ]36[، و اطیعوا اللا و أ

ه حق تقاته و لاتموتن إل قوا الل ف »ات

ماء«. ]37[ عل

ه من عباده ال ما یخشی الل ه »إن مرکم به و نهاکم عنه، فإن

فیما أ

یف خویشتن معر

قولیه و آله، أ

ه عل ی الل

د صل بی محم

نی فاطمة، و أ

موا أ

اس! اعل ها الن ی

ت: أ

ثم قال

]38[ .فعل شططا

فعل ما أ

ا أ

، و ل

طا

غل

قول

ما أ

قول

ا أ

، و ل

و بدءا

عودا

م

یکم ]39[ حریص عل یه ما عنت

م عزیز عل

نفسک

من أ

قد جاءکم رسول

»ل

مؤمنین رووف رحیم« ]40[بال

م،

ی دون رجالک خا ابن عمم، و أ

بی دون نسائک

فإن تعزوه ]41[ و تعرفوه تجدوه أ

م.یه و آله و سل

ه عل ی الل

یه صل

معزی إل

نعم ال

و ل

کرم توصیف پیامبر ا

مشرکین، ضاربا

ذارة، مائلا عن مدرجة ]43[ ال ]42[ بالن

ة صادعا

سال غ بالر

فبل

موعظة مة و ال

حک

ه بال ی سبیل رب

إل

بأکظامهم ]45[، داعیا

ثبجهم ]44[، آخذا

وا جمع و ول

هام، حتی انهزم ]47[ ال

ت ]46[ ال

اصنام، و ینک

سر ال

حسنة. یک

ال

حق عن محضه، و سفر ]50[ ال

یل عن صبحه ]49[، وأ

ی الل بر ]48[، حتی تفر الد

13

خطبه حضرت زهرا

یاطین، و طاح ]52[ وشیظ ]53[

ین، و خرست شقاشق ]51[ الش نطق زعیم الداص فی نفر

إخل

قاق، و فهتم ]54[ بکلمة ال فر و الش

ک

ت عقد ال

فاق، و انحل الن

خماص.]57[بیض ]56[ ال

]55[ من ال

حقارت مردم قبل از اسالم

ارب، و نهزة ]60[

ار« ]58[ ، مذقة ]59[ الش »و کنتم علی شفا حفرة من النرق ]63[، و قدام، تشربون الط

أ

ان، و موطئ ]62[ ال

عجل

امع، و قبسة ]61[ ال الط

م.

اس من حولک م الن

فک ن یتخطة خاسئین، تخافون أ

ذل

ورق، أ

تقتاتون ]64[ ال

تیا یه و آله بعد الل

ه عل ی الل

د صل ی بمحم

ه تبارک و تعال فانقذکم ]65[ الل

هل عرب ]67[ و مردة ]68[ أ

جال و ذؤبان ال ن منی ]66[ ببهم الر

تی، بعد أ

و ال

ه« ]69[، ها اللطفأ

حرب أ

لل

وقدوا نارا

ما أ

کتاب، »کل

ال

زات نقش حضرت عیل در مبار

مشرکین قذف ]73[ و فغرت ]72[ فاغرة من ال

یطان أ

و نجم ]70[ قرن ]71[ للش

أ

خمصه ]76[، و یخمد ]75[ صماخها بأ

فئ ]74[ حتی یطأ

ا ینک

هواتها، فل

اخاه فی ل

من ه، قریبا مر الل

فی أ

ه، مجتهدا ]79[ فی ذات الل

دودا

هبها ]78[ بسیفه، مک

]77[ ل

]81[ کادحا

ا ، مجد

]80[ ناصحا

را ه، مشم ولیاء الل

فی أ

دا ه، سی رسول الل

حال مردم در فتنه ها

صون ]83[ عیش، وادعون ]82[ فاکهون آمنون، تتربة من ال نتم فی رفاهی

و أ

زال ]87[، و صون ]86[ عند الن

خبار، و تنکأ

فون ]85[ ال

وائر ]84[ وتتوک بنا الد

قتال.ون عند ال تفر

14

خطبه حضرت زهرا

فصل سوم: اعتراض به غصب خالفت

ظهور نفاق پس از رحلت پیامبر

صفیائه، وی أ

نبیائه، و مأ

یه و آله[ دار أ

ه عل ی الل

ه ]صل ه لنبی ا اختار الل م

فل

ین، و نطق باب ]90[ الدفاق، و سمل ]89[ جل ة ]88[ الن

م حسیک

ظهرت فیک

ین، و هدر فنیق ]95[ قل

أ

غاوین ]92[، و نبغ ]93[ خامل ]94[ ال

کاظم ]91[ ال

م ]97[،

مبطلین، فخطر ]96[ فی عرصاتکال

سرکیش شیطان

فاکم لدعوته ل

م، فأ

بک

یطان راسه من مغرزة ]98[ هاتفا

ع الش

طل

و أ

، و م فوجدکم خفافا

احظین، ثم استنهضک

ة ]99[ فیه مل غر

لل مستجیبین، و

م،

وردتم غیر شربکم، و أ

، فوسمتم]100[ غیر ابلک

فاکم غضابا

م فال

احمشک

نقض عهد، پیش از دفن پیغمبر

ا یندمل ]104[، و مجرح ]103[ ل

م ]101[ رحیب ]102[، و ال

کل

عهد قریب، و ال

هذا و ال

یقبر. ا مل

سول الر

محیطة م ل فتنة سقطوا و إن جهن

لا فی ال

فتنة »أ

زعمتم خوف ال

إبتدارا

کافرین« ]105[،بال

15

خطبه حضرت زهرا

پیچی از فرامین قرآن سر

ظهرکم، ه بین أ ون؟ و کتاب الل

ی توفک

نم؟ و أ

م! و کیف بک

فهیهات منک

وامره ائحة، و أ

امه باهرة ]107[، و زواجره ل

عل

موره زاهرة »ظاهرة ]106[«، و أ

أ

مون؟

م بغیره تحکرغبة عنه تریدون؟ أ

فتموه وراء ظهورکم، ا

واضحة، قد خل

المین بدلا«. ]108[

للظ »بئس

آخرة من ن یقبل منه و هو فی ال

فل

إسلام دینا

»و من یبتغ ]109[ غیر ال

خاسرین«. ]110[ال

لبیک به شیطان

س ]112[ ن نفرتها، و یسل

ن تسک

ی ریث[ أ

ا ریث ]إل

بثوا ]111[ إل

م تل

ثم ل

جون جمرتها ]116[، و خذتم تورون ]114[ وقدتها ]115[ و تهیقیادها ]113[، ثم أ

جلی، و إخماد سنن ین ال نوار الد

غوی، و إطفاء أ

یطان ال

تستجیبون لهتاف الش

فی الص بی الن

اء، ر خمر و الضده فی ال

هله و ول

فی ارتغاء، و تمشون لأ

ون حسوا تسر

صبر اهل بیت

حشا.نان فی ال مدی ]118[، و وخز ]119[ الس

ی مثل حز ]117[ ال

م عل

و نصبر منک

16

خطبه حضرت زهرا

فصل چهارم: دادخواهی درباره فدک

وی سخن با ابوبکر ر

نا؟ن لا إرث ل

لآن تزعمون أ

نتم ا

و أ

ا فل

لقوم یوقنون« ]120[ أ

ما

ه حک حسن من الل

ة تبغون؟ »و من أ جاهلی

م ال

فحک

أ

نی ابنته.أ احیة مس الض

م کالش

ک

ی ل

ی تجل

مون؟ بل

تعل

ن ترث ه أ فی کتاب الل

ی إرثیه؟ یا ابن ابی قحافة! أ

ب عل

غل

امسلمون أ

ها ال ی

أ

.]122[ »]121[ فریا

قد جئت شیئا

بی؟ »ل

رث أ

ا أ

باک و ل

أ

ئیل از قرآن دال

: »و ورث

ه و نبذتموه وراء ظهورکم إذ یقول ی عمد ترکتم کتاب اللفعل

أ

یمان داود«.]123[سل

دنک ولیا

»فهب لی من ل

ا إذ قال فیما اقتص من خبر یحیی بن زکری

و قال

ولی ببعض ارحام بعضهم أ

وا ال

ول

: »و أ

یرثنی و یرث من آل یعقوب « ]124[، و قال

ه«]125[ فی کتاب الل

انثیین«. ]126[کر مثل حظ ال

ولادکم للذ

ه فی أ م الل

: »یوصیک

و قال

قین« متی ال

عل

معروف حقا

قربین بال

أ

والدین و ال

وصیه لل

ال

: »إن ترک خیرا

و قال]127[

17

خطبه حضرت زهرا

ه م الل

ک فخصا رحم بیننا؟ أ

بی؟ و ل

ا ارث من أ

ن لا حظوة ]128[ لی و ل

و زعمتم أ

نا و ست أ

و ل

ا یتوارثان؟ أ

تین ل

هل مل

ون إن أ

م هل تقول

بی؟ أ

خرج منها أ

بآیة أ

بی و ابن قرآن و عمومه من أ

م بخصوص ال

عل

نتم أ

م أ

ة واحدة؟ أ

هل مل

بی من أ

أ

ی؟ عم

دیدار به قیامت

م

حکقاک یوم حشرک، فنعم ال

ة ]131[، تل

ها ]129[ مخطومة ]130[ مرحول

فدونک

اعة قیامة، و عند السموعد ال

یه وآله[، و ال

ی اهلل عل

د ]صل عیم محم ه، و الز الل

مون« م إذ تندمون، »ولکل نبا مستقر و سوف تعل

ا ینفعک

ون و ل

یخسر المبطل

یه عذاب مقیم« ]133[]132[ »من یأتیه عذاب یخزیه و یحل عل

18

خطبه حضرت زهرا

فصل پنجم: اعتراض به سکوت دیگران

وی سخن با انصار ر

ت:نصار فقال

أ

ثم رمت بطرفها ]134[ نحو ال

ام! إسل

ة، و حضنة ]137[ ال

مل

عضاد ]136[ ال

قیبة ]135[( و أ فتیة )الن

یا معشر ال

امتی؟نة عن ظل ی؟ و الس غمیزة ]138[ فی حق

ما هذه ال

ده«؟مرء یحفظ فی ول

: »ال

بی یقول

یه و آله أ

ه عل ی الل

ه صل الل

ما کان رسول

أ

ة و قو

حاولم طاقة بما أ

ک

ة ]140[، و ل

ان ذا إهال

حدثتم، و عجل

سرعان ]139[ ما أ

.

زاولب و أ

طل

ی ما أ

عل

یب حرمیت پس از رحلت پیامبر

یه وآله؟ فخطب ]141[ جلیل، استوسع ]142[ ه عل ی الل

د صل ون مات محم

تقول

أ

رض لغیبته، أ

ظلمت ال

وهنه ]143[، و استنهر فتقه ]144[، و انفتق رتقه، و ا

، و

جبال ]145[، و خشعت ال

آمال

کدت ال

جوم لمصیبته، و أ و کسفت الن

حرمة عند مماته.ت ال

زیل

حریم، وأ

ضیع ال

أ

اشاره قرآن به رحلت پیغمبر

ا بائقة ة، و ل

ها نازل

ا مثل

عظمی ل

مصیبة ال

بری و ال

ک

ة ال

ازل ه الن ک و الل

فتل

م و فی ممساکم و

فنیتکه جل ثناؤه فی أ ن بها کتاب الل

عل

ة، أ

]146[ عاجل

19

خطبه حضرت زهرا

نبیاء ه ما حل بأ

قبل

، و ل

حانا

ل

اوة و أ

]148[، و تل

]147[ و صراخا

م، هتافا

مصبحک

م فصل، و قضاء حتم.

ه و رسله حک الل

بتم و قتل انقل

فإن مات أ

سل أ ت من قبله الر

قد خل

ا رسول

د إل »و ما محم

ه و سیجزی الله شیئا ن یضر الل

م و من ینقلب علی عقبیه فل

عقابک

علی أ

اکرین«. ]149[

الش

کنید؟ کاری منی چرا

نتم بمرأی منی و مسمع، و بی و أ

هضم ]151[ تراث أ

ا

ة! أ

]150[ بنی قیل

إیها

منتدی ]152[ و مجمع؟

ة، قوداة و ال

أ

ة، و ال عد

عدد و ال

نتم ذوو ال

خبرة و أ

م ال

ک

عوة و تشمل م الد

بسک

تل

رخة م الص

ا تجیبون، و تاتیکعوة فل م الد

ة، توافیک جن

لاح و ال و عندکم الس

خیر و کفاح ]153[، معروفون بال

نتم موصوفون بال

ا تغیثون ]تعینون[، و أ

فل

تی اختیرت.خیرة ال

تی انتخبت، و ال

خبة ال اح، و الن

ل الص

بهم امم، و کافحتم ال

عب، و ناطحتم ال د و الت

ک

تم ال

ل عرب، و تحم

تم ال

قاتل

إسلام، مرکم فتأتمرون، حتی إذا دارت بنا رحی ال

و تبرحون، نأ

ا نبرح أ

]154[، ل

نت فورة

رک، و سک ام، و خضعت نعرة ]157[ الش یأ

ب ]156[ ال

و در ]155[ حل

هرج ]161[، و ت ]160[ دعوة ال

فر، و هدأ

ک

إفک، و خمدت ]159[ نیران ال

]158[ ال

ین، استوثق ]162[ ]استوسق[ نظام الد

ید؟ چرا متحیر

إقدام؟ و صتم بعد ال

ان؟ و نک

إعل

سررتم بعد ال

بیان؟ و أ

ی حرتم بعد ال

نفأ

ایمان؟ال بعد شرکتم

أ

20

خطبه حضرت زهرا

ة مر

ل سول و هم بدؤوکم او وا بإخراج الر یمانهم و همثوا أ

نک

ون قوما

لا تقاتل

»أ

ن تخشوه إن کنتم مؤمنین« ]163[حق أ

ه أ تخشونهم فالل

أ

علت اصیل سکوت حاضران

بسط و حق بال

بعدتم من هو أ

خفض ]164[، و أ

ی ال

دتم إل

خل

ن قد أ

ری أ

ا قد أ

لأ

عة، فمججتم ]166[ یق بالس عة ]165[ و نجوتم من الض وتم بالدقبض، قد خل

ال

رض أ

نتم و من فی ال

فروا أ

غتم. ]167[ ف »إن تک ذی تسو

ما وعیتم، و دسعتم ال

غنی حمید«.]168[ه ل الل فإن

جمیعا

امتام حجت

تی غدرة ال

م و ال

تی خامرتک

ة ال

خذل

ی معرفة منی بال

ت عل

ت ما قل

ا و قد قل

أل

غیظ[، و غیض ]ال

فس، و نفثة ]169[ ال ها فیضة الن کن

م، و ل

وبک

استشعرتها قل

ة. حجدر، و تقدمة ال ة ]172[ الص قناه ]171[ و بث

خور ]170[ ال

عاقبت غصب فدک

خف هر، نقیبة »نقبة ]175[« ال

موها فاحتقبوها ]173[ دبرة ]174[ الظ

فدونک

ه ة بنار اللبد، موصول

أ

ه و شنار ]177[ ال عار ]176[ موسومة بغضب الل

، باقیة ال

فئدة.أ

ی ال

لع عل تط تی

موقدة ال

ال

ب ینقلبون« ]178[موا ای منقل

ذین ظل

م ال

ون. »و سیعل

ه ما تفعل فبعین الل

ا ون« »و انتظروا إنا عامل وا »إن

م بین یدی عذاب شدید، فاعمل

ک

نا ابنة نذیر ل

و أ

منتظرون«. ]179[

21

خطبه حضرت زهرا

ترجمه و شرح لغات:

]1[ وسیع و فراخ در محاورات فصیح می گویند: »ذرع سابغ«؛ زره رسا، نه دراز و نه کوتاه. ]2[ جمع »الی« نعمت.

]3[ إسداء؛ عطا، بخشیدن. ]4[ جمع »منت«، نعمت های گران قدر.

]5[ زیاد.]6[ ندب؛ دعوت نمودن.

]7[ ابتداع؛ بدون مثال و نقشه قبلی، اختراع. ]8[ پیروی کردن.

]9[ از ماده »ذرأ«؛ آفرید.]10[ گرامی داشتن و ارجمند داشتن.

]11[ اگر شکاری را به طرف کسی برانند می گویند: حشت علیه الصید: شکار را به سوی او راندم. ]12[ او را آفرید.

]13[ و را مبعوث داشت.]14[ مستور.

]15[ جمع »اهوال« حوادث ترس آور. ]16[ محفوظ.

]17[ جمع »مآل«، عاقبت و آخر کار. ]18[ جمع »دهر« روزگاران دراز.

]19[ فرق: جمع فرقه، گروها.

]20[ جمع »عاکف«، مالزمان. ]21[ جمع »وثن«، بت ها.

]22[ جمع »بهمة« مسائل مشکل و پیچیده و حیرت زا. ]23[ تحیر و راه نیافتن.

22

خطبه حضرت زهرا

]24[ گمراهی، ضد رشد. ]25[ کوری و گمراهی.

]26[ فراگرفته شد. ]27[ جمع »بلیغ«، رسانندگان پیام یا خبر.

]28[ نور ساطع« نور برآمده همراه با درخشندگی است. ]29[ اسم فاعل از »لمعان« روشن شدن و درخشیدن.

]30[ آرزو بردن به حال کسی بدون آن که زوال آن را از وی بخواهد، در مقابل حسد که زوال آن را آرزو می کند.

]31[ ایصال، رساندن.]32[ نظم و ترتیب دادن.

]33[ نگهداری و بازداشتن خون از ریختن. ]34[ نقص و کم دادن.

]35[ انداختن شیء. ]36[ سوره آل عمران، آیه 102.

]37[ سوره فاطر،آیه 28. ]38[ دوری و تجاوز از حق.

]39[ آنچه موجب مشقت و دشواری شما باشد. ]40[ سوره توبه: آیه 129.

]41[ نسبت او را بررسی کنید. ]42[ از »صدع« آشکار کردن، شکافتن، به جای آوردن فرمان.

]43[ راه، محله، مرکز. ]44[ وسط هر چیز و عمده آن، میان پشت و کتف.

]45[ جمع »کظم« ، گلو، دهان، راه تنفس. ]46[ از »نکت« به رو انداختن و به سر درافکندن را می گویند.

]47[ انهزام: شکست خوردن. ]48[ پشت گرداندند، کنایه از شکست.

]49[ شب صبح را شکافت. ]50[ روشن شد.

]51[ جمع »شقشقه« آنچه شتر مست از دهان بیرون کند، کنایه از سخنوری.

23

خطبه حضرت زهرا

]52[ هالک شد. ]53[ مردمان پست و فرومایه.

]54[ به زبان آوردید. ]55[ مردم )کمتر از ده نفر(.

]56[ جمع »ابیض« سفید پوستان. ]57[ جمع »اخمص« گرسنگان.]58[ سوره آل عمران: آیه 103.

]59[ آب اندک. ]60[ فرصت.

]61[ شعله کوچک آتش. ]62[ لگد کوب.

]63[ گنداب، آب آمیخته با بول شتر. ]64[ از »قوت« به معنای غذا یعنی آذوقه خود قرار می دادید.

]65[ پوست بز دباغی نشده. ]66[ گرفتار شد.

]67[ سرکردگان عرب. ]68[ جمع »مارد« طغیان گران و سرکشان.

]69[ سوره مائده: آیه 64. ]70[ آشکار شد، »نجم« آشکار شدن و روییدن گیاه ها.

]71[ شاخ. ]72[ گشوده شد »فغرت فاغرة«: دهانی گشوده شد.

]73[ فعل ماضی از قذف: انداخت. ]74[ بر نمی گشت، دست بردار نبود.

]75[ مضارع از مصدر »وطیء« لگدکوب می کرد. ]76[ فرورفتگی کف پا.

]77[ إخماد: خاموش کردن. ]78[ شعله آتش.

]79[ رنج پذیر، رنج بر. ]80[ اسم فاعل »شمر« أزاره عن ساقه: باال زد پیراهن خود را از ساق پا.

24

خطبه حضرت زهرا

]81[ رنج بر، زحمت کش ]82[ جمع »وادع« آسوده خیاالن، تن آسایان.

]83[ انتظار می کشیدید. ]84[ جمع دایره، حوادث نامطلوب.

]85[ توقع داشتید. ]86[ از آن خیری که به طرف آن رفته بودید بر می گشتید.

]87[ رویارویی دو طرف در جنگ. ]88[ خار، کینه و عدوات در دل.

]89[ پوشیده شد. ]90[ روپوش.

]91[ ساکت، خاموش.]92[ گمراهان،

»کاظم الغاوین« گمراهان خاموش. ]93[ ظاهر شد.

]94[ ساقط، زبون، گمنام. ]95[ رئیس ارجمند.

]96[ خطر، دم جنبانیدن حیوان و به راست و چپ زدن آن. ]97[ ساحت ها.

]98[ جای خزیدن.]99[ خدعه.

]100[ از »وسم« اثر داغ کردن حیوان با آتش. ]101[ جراحت و زخم.

]102[ وسیع، گشاد. ]103[ زخم.

]104[ جراحت، هنوز بهبودی نیافته. ]105[ سوره توبه: آیه 49.

]106[ از »زهر« درخشان، فروزان.]107[ نور چهره و غالب.

]108[ سوره کهف: آیه 50.

25

خطبه حضرت زهرا

]109[ طلب کند.]110[ سوره آل عمران: آیه 85.

]111[ درنگ نکردید، از »لبث« درنگ نمودن. ]112[ آسان شود.

]113[ ریسمانی که با آن حیوانی را بکشند. ]114[ آتش جنگ را روشن کردید.

]115[ بر وزن »تمرة«: شعله.]116[ قطعه شعله ور شده از آتش.

]117[ بریدن. ]118[ جمع »مدیه« کارد تیز.

]119[ با تیر و نیزه زدن اما نه به قدری که بشکافد. ]120[ سوره مائده: آیه 50.

]121[ تهمت بزرگ و عجیب. ]122[ سوره مریم: آیه 27. ]123[ سوره نمل: آیه 16.

]124[ سوره مریم: آیه 5 و 6. ]125[ سوره انفال: آیه 75 ]126[ سوره نساء: آیه 11. ]127[ سوره بقره: آیه 180. ]128[ محبوبیت و منزلت.

]129[ اسم فعل به معنای امر، بگیر مرکب و شتر خالفت را. ]130[ مهار شد.

]131[ افسار زده و جل شده )آماده(. ]132[ سوره انعام : آیه 67.]133[ سوره هود : آیه 39.

]134[ چشم یا نگاه. ]135[ از »نقب« شاهد قوم که گفته او مورد قبول طایفه خود باشد، چهره های با نفوذ و شناخته شده.

]136[ جمع عضد، نصرت و بازو. ]137[ جمع »حاضن« حافظ و نگه دارنده.

26

خطبه حضرت زهرا

]138[ سستی در عمل و نادانی در عقل. ]139[ اسم فعل به معنای »سرع« و »عجل« یعنی چه با سرعت و با شتاب.

]140[ پی و مانند آن است که ذوب شود. ]141[ امر عظیم.

]142[ از »وسعت«، گشاد شد. ]143[ لباسی که پوسیده و پاره شده باشد.

]144[ شکاف. ]145[ خیرش تمام و منقطع شده.

]146[ شرو بال. ]147[ آواز بلند.

]148[ صدای بلند.]149[ سوره آل عمران : آیه 144.

]150[ اسم فعل به معنی امر، به کسی که ادامه گفتار و یا عملی را از کسی دیگر بخواهد »ایه« گفته می شود.

]151[ از »هضم« شکستن، ظلم کردن، بازداشتن ، نقص. ]152[ مجلس و محل مشورت.

]153[ بدون زره و سپر به استقبال دشمن رفتن.]154[ جمع »بهمة« مجهولی که شناخته نشود، قهرمان.

]155[ جریان و کثرت. ]156[ شیر دوشیده شده.

]157[ در این جا خضوع گردنکشان. ]158[ هیجان.

]159[ شعله های آتش فرو نشست. ]160[ آرامش پیدا کرد.

]161[ فتنه.]162[ نظم یافت.

]163[ سوره توبه: آیه 13. ]164[ آسایش زندگی.

]165[ راحت و آرامش.

27

خطبه حضرت زهرا

]166[ مج؛ ریختن. ]167[ از »ساغ الشراب« به سهولت و آسانی نوشیدید.

]168[ سوره ابراهیم: آیه 8. ]169[ نفثه المصدور: آه کشیدن از درد سینه.

]170[ ضعف و سستی. ]171[ نیزه.

]172[ نشر و اظهار، غمی که انسان توانایی کتمان آن را ندارد و اظهار می کند. ]173[ از »حقب« ریسمانی که با آن رحل را به شکم شتر می بندند و آماده سوار شدن می شود.

]174[ زخمی که در پشت شتر و یا هر مرکبی باشد. ]175[ نازک شدن پشت پای شتر.

]176[ عیبی که در معرض زوال نباشد. ]177[ عیب و عار.

]178[ سوره شعراء : آیه 227.]179[ سوره هود: آیه 122- 121.

28

خطبه حضرت زهرا

29

خطبه حضرت زهرا

ط�بهخ

مه � ر�بت

ن �ت

م�

را �هخ

� ت

ر�خ

��

30

خطبه حضرت زهرا

فصل اول: آغاز سخن

محد و ثنای اهلیبه نام خداوند بخشنده مهربان

کنم، و بر گویم، و بر توفیقاتش شکر می خدا را بر نعمت هایش سپاس می که ارزانی داشته، ثنا می خوانم. مواهبی

که از آغاز به ما داده. گسترده ای بر نعمت های که به ما احسان فرموده. و بر مواهب بی حسابی

که همواره ما را مشمول آن ساخته. و بر عطایای پی در پی که از شماره و احصاء بیرون است. نعمت هایی

گستردگی در بستر زمان هرگز قابل جبران نیست. و به خاطر و انتهای آن از ادراک انسان ها خارج است.

بندگان را برای افزایش و استمرار این مواهب به شکر خویش فراخوانده.و خالیق را برای تکمیل آن به ستایش خود دعوت نموده.و آنان را برای به دست آوردن همانند آنها تشویق فرموده.

شهادت بر توحیدکه معبودی جز خداوند یکتا نیست. بی مثال است، و من شهادت می دهم

و شریک و مانند ندارد.گره آن با مشتاقان قلوب و است، اخالص آن روح که است سخنی این

خورده، و آثار آن در افکار پرتوافکن شده.که رؤیتش با چشم ها غیر ممکن است، و بیان اوصافش با این زبان، خدایی

31

خطبه حضرت زهرا

محال، و درک ذات مقدسش برای عقل و اندیشه ها ممتنع است.

خلقت و ابداع موجودات جهان هستی را ابداع فرمود، بی آنکه چیزی پیش از آن وجود داشته باشد.از آن موجود باشد. الگو و مثالی قبل که کرد، بی آن را ایجاد آنها و همه

کرد، آنها را به قدرتش تکوین نمود، و به اراده اش خلق

ینش هدف از آفرکه به آفرینش آنها نیاز داشته باشد، یا فایده ای از صورت بندی آنها بی آن

عاید ذات پاکش شود.به را مردم آشکار سازد. این طریق از را که می خواست حکمتش این جز

کند. اطاعتش دعوت قدرت بی پایان خود را از این دریچه نشان دهد.

گردد. خالیق را به عبودیت خود رهنمون و دعوت پیامبرانش را از طریق هماهنگی تکوین و تشریع قوت بخشد.

فلسفه ثواب و عقابکیفرها. سپس برای اطاعتش پاداش ها مقرر فرموده، و برای معصیتش

تا بندگان را بدین وسیله از خشم و انتقام و عذاب خویش رهایی بخشد، و به کانون رحمتش سوق دهد. سوی باغ های بهشت و

شهادت به رسالتکه او که پدرم محمد بنده و فرستاده اوست، پیش از آن گواهی می دهم و که او را بیافریند، برای این مقام نامزد فرمود؛ و را بفرستد، برگزید؛ و پیش از آن

قبل از بعثتش او را انتخاب نمود.که بندگان در عالم غیب پنهان بودند، و در پشت پرده های هول در آن روز

32

خطبه حضرت زهرا

انگیز نیستی پوشیده و به آخرین سرحد عدم مقرون بودند.گاه بود، و به حوادث که خداوند از آینده آ گرفت این به خاطر آن صورت

جهان احاطه داشت، و مقدرات را به خوبی می دانست.کند، و حکمش را اجرا نماید، و مقدرات کرد تا فرمانش را تکمیل او را مبعوث

حتمی اش را نفوذ بخشد.

وضع مردم قبل از بعثتکه مذاهب پراکنده ای را کرد که مبعوث شد، امت ها را مشاهده هنگامی گروهی در برابر بت ها سر کنند، و گروهی برگرد آتش طواف می برگزیده اند؛ که با قلب خود خدا را شناخته اند، او را انکار تعظیم فرود آورده اند، و با این

کنند. می خداوند به نور محمد ظلمت ها را برچید، و پرده های ظلمت را از دل ها

کنار زد، و ابرهای تیره و تار را از مقابل چشم ها برطرف ساخت.گمراهی و غوایت رهایی بخشید، کرد، و آنها را از او برای هدایت مردم قیام و چشم هایشان را بینا ساخت، و به آئین محکم و پا برجای اسالم رهنمون

گشت، و آنها را به راه راست دعوت فرمود.

رحلت رسول خداسپس خداوند او را با نهایت محبت و اختیار خود و از روی رغبت و ایثار کنون در میان کرد، سرانجام او از رنج این جهان آسوده شد و هم ا قبض روح فرشتگان، و خشنودی پروردگار غفار و در جوار قرب خداوند جبار قرار دارد.درود خدا بر پدرم پیامبر امین وحی، و برگزیده او از میان خالیق باد، و

سالم بر او و رحمت خدا و برکاتش.

33

خطبه حضرت زهرا

فصل دوم: روی سخن با حاضران

بیان فضائل قرآن سپس رو به اهل مجلس کرد و مسؤولیت سنگین مهاجران و انصار را برشمرد و فرمود:شما ای بندگان خدا! مسئوالن امر و نهی پروردگار و حامالن دین و وحی او هستید، و نمایندگان خدا بر خویشتن، و مبلغان او به سوی امت ها می باشید.دسترس در که خداوند پیمان حافظ و شما، میان در الهی حق پاسدار یادگار به امت میان در خود از بعد پیامبر آنچه و شماست همه کتاب اهلل ناطق، و قرآن صادق و نور آشکار و روشنایی پرفروغ اوست. گذارده که دالیلش روشن، باطنش آشکار، ظواهرش پر نور، و پیروانش پرافتخار. کتابی که عامالن خود را به بهشت فرا می خواند، و مستمعینش را به ساحل کتابی گشت، کند. از طریق قرآن به دالیل روشن الهی می توان نایل نجات رهبری می و تفسیر واجبات او را دریافت، و شرح محرمات را در آن خواند، و براهین کرد، و دستورات اخالقی و آنچه مجاز و مشروع است کافی را بررسی روشن و

در آن مکتوب یافت.

آثار معارف و احکامسپس افزود:

خداوند »ایمان« را سبب تطهیر شما از شرک قرار داده.کبر و غرور. و »نماز« را وسیله پاکی از

»زکات« را موجب تزکیه نفس و نمو روزی.

34

خطبه حضرت زهرا

»روزه« را عامل تثبیت اخالص.»حج« را وسیله تقویت آئین اسالم.

»عدالت« را مایه هماهنگی دل ها.ت اسالم.

»اطاعت« ما را باعث نظام مل

و »امامت« ما را امان از تفرقه و پراکندگی.کفر و نفاق. »جهاد« را موجب عزت اسالم و ذلت اهل »صبر و شکیبایی« را وسیله ای برای جلب پاداش حق.

»امر به معروف« را وسیله ای برای اصالح توده های مردم.

»نیکی به پدر و مادر« را موجب پیشگیری از خشم خدا.»صله رحم« را وسیله طوالنی شدن عمر و افزایش جمعیت و قدرت.

»قصاص« را وسیله حفظ نفوس.»وفاء به نذر« را موجب آمرزش.

کمبودها. کم فروشی« را وسیله مبارزه با »جلوگیری از »نهی از شراب خواری« را سبب پاکسازی از پلیدی ها.

»پرهیز از تهمت و نسبت های ناروا« را حجابی در برابر غضب پروردگار.»ترک دزدی« را برای حفظ عفت نفس.

و »تحریم شرک« را برای اخالص بندگی و ربوبیت حق.

دعوت به تقواکه شایسته مقام کنید، و »آن چنان که چنین است تقوای الهی پیشه کنون ادنیا از مسلمان که کنید تالش و بپرهیزید، فرمانش مخالفت از اوست،

بروید«.گاهی را پیش کنید - و راه علم و آ خدا را در آنچه امر یا نهی فرموده، اطاعت

که: گیرید- چرا احساس و ترسند می او از گاهان آ و عالمان تنها بندگان خدا، میان »از

کنند«. مسؤولیت می

35

خطبه حضرت زهرا

یف خویشتن معرکه صلوات سپس فرمود: ای مردم! بدانید من فاطمه ام! و پدرم محمد است،

و درود خدا بر او و خاندانش باد.گویم آغاز و انجامش یکی است - و هرگز ضد و نقیض در آن راه آنچه می

گویم، و در اعمالم راه خطا نمی پویم. گویم غلط نمی ندارد - و آنچه را می که رنج های شما بر او سخت »به یقین رسولی از خود شما به سویتان آمد است و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رؤوف و مهربان است«.هرگاه نسب او را بجویید می بینید او پدر من بوده است، نه پدر زنان شما! و برادر پسر عموی من بوده است، نه برادر مردان شما! و چه پرافتخار است این

نسب، درود خدا بر او و خاندانش باد!

کرم توصیف پیامبر اآری او آمد و رسالت خویش را به خوبی انجام داد، و مردم را به روشنی انذار گلویشان را کوبید، و کرد، از طریقه مشرکان روی برتافت و برگردن هایشان

گام بگذارند. فشرد- تا از شرک دست بردارند و در راه توحید کرد. او همواره با دلیل و برهان و اندرز سودمند مردم را به راه خدا دعوت می

کوبید، تا جمع آنها بت ها را در هم می شکست، و مغزهای متکبران را می گشت، صبح فرا رسید، و حق آشکار شد، متالشی شد، و تاریکی ها برطرف

گشت. نماینده دین به سخن درآمد، و زمزمه های شیاطین خاموش و شما گشوده شد، اختالف و کفر گره های افتاد، فرو زمین بر نفاق افسر گروهی اندک و که گشودید، در حالی کلمه اخالص )ال اله اال اهلل( زبان به

تهیدست بیش نبودید!

حقارت مردم قبل از اسالمآری شما در آن روز بر لب پرتگاه آتش دوزخ قرار داشتید، و از کمی نفرات همچون

36

خطبه حضرت زهرا

گرسنه، و یا شعله آتشی برای جرعه ای برای شخص تشنه، و یا لقمه ای برای که شتابان به دنبال آتش می رود، بودید، و زیر دست و پاها له می شدید! کسی در آن ایام آب نوشیدنی شما متعفن و گندیده بود، و خوراکتان برگ درختان! ذلیل و خوار بودید، و پیوسته از این می ترسیدید که دشمنان زورمند شما را بربایند و ببلعند!و او بر خدا درود که محمد برکت به را شما تعالی و تبارک خداوند اما او ناتوانی نجات بخشید، و و خواری آن همه ذلت از بعد باد خاندانش گرگ های عرب و سرکشان یهود و نصاری پنجه با شجاعان درگیر شد، و با

کرد. درافکند، ولی هر زمان آتش جنگ را برافروختند خدا آن را خاموش

زات نقش حضرت عیل در مبارگشود، گشت و فتنه های مشرکان دهان می و هرگاه شاخ شیطان نمایان می کام آنها می افکند، و آنها را به وسیله او سرکوب پدرم، برادرش علی را در مگر گشت نمی باز خطرناک های مأموریت این از هرگز او و نمود، می کرد و بینی آنها را به خاک می مالید! که سرهای دشمنان را پایمال می زمانی راه در و گردید، و سختی رنج راه خشنودی خدا متحمل در )او )علیانجام دستورات الهی تالش می نمود و به رسول خدا نزدیک و سید و ساالر اولیای خدا بود. او همیشه آماده )فعالیت( و خیرخواه مردم بود و با جدیت

و زحمت تالش می نمود

حال مردم در فتنه هاکه شما در رفاه و خوشگذرانی، آسایش، نعمت و امنیت و این در حالی بود که برای ما )اهل بیت ( حوادث کشیدید به سر می بردید و انتظار می گوار پیش آید و توقع شنیدن اخبار )بد درباره ما( داشتید و هنگام جنگ نا

کردید. کردید. و از نبرد فرار می عقب نشینی می

37

خطبه حضرت زهرا

فصل سوم: اعتراض به غصب خالفت

ظهور نفاق پس از رحلت پیامبرکه خداوند سرای پیامبران را برای پیامبرش برگزید، و جایگاه اما هنگامی کینه های درونی و آثار نفاق در گهان برگزیدگانش را منزلگاه او ساخت، ناگمراهان به صدا در آمدند و کنار رفت، گشت، و پرده دین میان شما ظاهر کردند، نعره های باطل برخاست و در صحنه گمنامان فراموش شده سربلند

اجتماع شما به حرکت درآمدند.

سرکیش شیطانخود سوی به را شما و کرد بیرون خود مخفیگاه از را سرش شیطان فریبش! منتظر و یافت دعوتش پذیرش آماده را شما و نمود، دعوت کرد و سبکبار برای حرکت یافت! شعله های سپس شما را دعوت به قیام نمایان آثار غضب در شما و برافروخت را در دل های شما انتقام و خشم گشت. و همین امر سبب شد بر غیر شتر خود عالمت نهید، و در غیر آبشخور که از آن شما نبود و در آن حقی خود وارد شوید، - و به سراغ چیزی رفتید

نداشتید و سرانجام به غصب حکومت پرداختید - .

نقض عهد، پیش از دفن پیغمبرکه هنوز چیزی از رحلت پیامبر نگذشته بود، زخم های مصیبت در حالی ما وسیع و جراحات قلبی ما التیام نیافته، و حتی هنوز پیامبر به خاک

38

خطبه حضرت زهرا

سپرده نشده بود.که »می ترسیم فتنه ای برپا شود!«، و چه فتنه ای از این بهانه شما این بود

کافران احاطه دارد. که در آن افتادید؟ و همانا دوزخ به باالتر

پیچی از فرامین قرآن سرکجا می روید؟ کنید؟ و به کارها از شما! راستی چه می چه دور است این

با این که کتاب خدا - قرآن- در میان شماست، همه چیزش پرنور، نشانه هایش درخشنده، نواهی اش آشکار، اوامرش واضح، اما شما آن را پشت سرافکندید!

کنید؟ آیا از آن روی برتافته اید؟ یا به غیر آن حکم می که ستمکاران جانشین بدی را برای قرآن برگزیدند. آه

کند، از او پذیرفته نخواهد شد و در کس آئینی غیر از اسالم را انتخاب »و هر آخرت از زیانکاران است«.

لبیک به شیطانکه رام گرفتید، حتی این اندازه صبر نکردید آری، شما ناقه خالفت را در اختیار گهان آتش فتنه ها را برافروختید، و شعله های آن را به گردد، و تسلیمتان شود، ناگر را اجابت نمودید، و به خاموش ساختن هیجان درآوردید و ندای شیطان اغوا انوار تابان آئین حق و از میان بردن سنت های پیامبر پاک الهی پرداختید.

کلی تا ته مخفیانه نوشیدید. کف -از روی شیر- آن را به گرفتن به بهانه کار خود بودید. در تقویت

سنگ دیگران را به سینه می زدید اما باطنا

ظاهرا

کمین نشستید، برای منزوی ساختن خاندان و فرزندان او به

صبر اهل بیتگلوی او و که خنجر بر کسی ما نیز چاره ای جز شکیبایی ندیدیم، همچون

نوک نیزه بر دل او نشسته باشد!

39

خطبه حضرت زهرا

فصل چهارم: دادخواهی درباره فدک

وی سخن با ابوبکر رکه خداوند ارثی برای ما قرار نداده و ما که شما چنین می پندارید عجب این

از پیامبر خدا ارث نمی بریم!کسی حکمش از خدا بهتر است آیا از حکم جاهلیت پیروی می کنید؟ »چه

که اهل یقینند؟« برای آنها آیا شما این مسایل را نمی دانید؟ آری می دانید، و همچون آفتاب برای شما

که من دختر اویم. روشن است گرفته شود؛ شما ای مسلمانان! آیا باید ارث من به زور

که تو از پدرت ارث ای فرزند ابی قحافه! به من پاسخ ده! آیا در قرآن است ببری و من از پدرم ارثی نبرم؟ چه سخن ناروایی!

ئیل از قرآن دالگفتید و پشت سر افکندید؟ کتاب خدا را ترک

آیا عمدا

که می فرماید: »و سلیمان وارث داود شد«. در حالی گوید: »)خداوندا!( تو از نزد خود جانشینی به و در داستان یحیی بن زکریا می

که وارث من و دودمان یعقوب باشد«. من ببخش که خدا مقرر و نیز می فرماید: »و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در احکامی

داشته )از دیگران( سزاوارترند«.که سهم کند گوید: »خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می و نیز می

40

خطبه حضرت زهرا

)میراث( پسر به اندازه سهم دو دختر باشد«.کسی مالی از خود بگذارد( برای پدر و مادر و نزدیکان به گر و نیز فرموده: »)ا

کند، این حقی است بر پرهیزکاران«. طور شایسته وصیت که من هیچ بهره و ارثی از پدرم ندارم؟ و هیچ نسبت و شما چنین پنداشتید

خویشاوندی در میان ما نیست؟!از آن خارج را که پدرم کرده است نازل آیه ای مخصوص شما آیا خداوند

ساخته؟گویید: پیروان دو مذهب از یکدیگر ارث نمی برند، و من با پدرم یک یا می

مذهب نداریم؟گاه ترید؟ که شما به عام و خاص قرآن از پدرم و پسر عمویم آ یا این

دیدار به قیامتکه همچون مرکب آماده و مهار که چنین است پس بگیر آن - ارث مرا - حال

شده آماده بهره برداری است و بر آن سوار شو.کند و بازخواست می نماییم و در آن روز ولی بدان در قیامت تو را دیدار می که داور خداست، و مدعی تو محمد، و موعد داوری، چه جالب است رستاخیز، و در آن روز باطالن زیان خواهند دید، اما پشیمانی به حال شما سودی نخواهد داشت! بدانید: »هر چیزی-که خداوند به شما داده سرانجام- گیرد- و به زودی خواهید دانست« قرارگاهی دارد- و در موعد خود انجام می کننده به سراغش خواهد کسی عذاب خوار »به زودی خواهید دانست چه

آمد و مجازات جاودان بر او وارد خواهد شد«!

41

خطبه حضرت زهرا

فصل پنجم: اعتراض به سکوت دیگران

وی سخن با انصار رگروه انصار را مخاطب ساخته و با آهنگی رسا و محکم سپس بانوی اسالم کوبنده ادامه سخن داد و چنین فرمود: ای جوانمردان! و ای بازوان توانمند و گرفتن حق مسلم من از سوی شما چیست؟ ملت و یاران اسالم این نادیده که بر من وارد شده نشان می دهید؟! که در برابر ستمی این چه تغافلی است کس را در مورد فرزندان او باید آیا رسول خدا پدرم نمی فرمود: احترام هر نگاه داشت؟ چه زود اوضاع را دگرگون ساختید، و چه با سرعت به بیراهه کافی بر آنچه که توانایی بر احقاق حق من دارید، و نیروی گام نهادید، با این

گویم در اختیار شماست. می

یب حرمیت پس از رحلت پیامبرگویید: محمد از دنیا رفت - و با مردن او همه چیز تمام شد، آیا می گردد؟-. و خاندان او باید به دست فراموشی سپرده شوند و سنتش پایمال آری مرگ او مصیبت و ضربه دردناکی بر جهان اسالم بود. فاجعه سنگینی گسستگی آن که بر همه غبار غم فروریخت، و شکافش هر روز آشکارتر، و است گردد، زمین از غیبت او تاریک، و ستارگان دامنه دارتر، و وسعتش فزون تر می گردید کوه ها متزلزل گشت، برای مصیبتش بی فروغ و امیدها به یاس مبدل

احترام افراد پایمال شد و با مرگ او حرمتی باقی نماند!

42

خطبه حضرت زهرا

اشاره قرآن به رحلت پیغمبرو بزرگ است مصیبتی و عظیم است ای حادثه این سوگند خدا به رفت پیامبر گر ا نکنید فراموش ولی ناپذیر. جبران است ضایعه ای که پیوسته در خانه های قرآن مجید قبال از آن خبر داده بود، همان قرآنی الحان با و آهسته یا- و- فریاد و بلند با صدای و شام و صبح شماست، گوش ما خوانده می شود، پیامبران پیشین نیز قبل از او با این مختلف در است. الهی ناپذیر تخلف فرمان مرگ که چرا بودند شده روبرو واقعیت گفته بود: »محمد فقط فرستاده خداست، و پیش از

آری قرآن صریحا

کشته شود شما به عقب گر او بمیرد و یا او فرستادگان دیگری نیز بودند، آیا اکفر بازگشت خواهید کرده به دوران جاهلیت و بر می گردید؟ )و اسالم را رها نمود؟( و هرکس به عقب بازگردد هرگز به خداوند ضرری نمی زند و خداوند به

کنندگان( را پاداش خواهد داد«. کران )و استقامت زودی شا

کنید؟ کاری منی چرا که عجبا! »ای فرزندان قیله« )قیله زن با شخصیت و شرافتمندی است بود گردد و پایمال باید ارث من آیا گردد( او منتهی می به انصار قبایل نسب این معنی بینید و می شنوید، و در جلسات و مجمع شما شما آشکارا می گفته می شود و اخبارش به خوبی به شما می رسد و باز هم خاموش نشسته کافی و تجهیزات ونیروی وسیع و سالح و سپر که دارای نفرات با این اید؟ گویید؟ و فریاد من در میان شما هستید، دعوت مرا می شنوید و لبیک نمی زبانزد شجاعت در شما اینکه با رسید؟ نمی فریاد به و است افکن طنین می باشید و در خیر و صالح معروفید، و شما برگزیدگان اقوام و قبایل هستید.کردید و رنج ها و محنت ها را تحمل نمودید، شاخ های با مشرکان عرب پیکار کردید، گردنکشان را در هم شکستید، و با جنگجویان بزرگ دست و پنجه نرم کردید، و در خط ما قرار داشتید، که پیوسته با ما حرکت می و شما بودید

43

خطبه حضرت زهرا

گردن می نهادید و سر بر فرمان ما داشتید، تا آسیای اسالم بر دستورات ما را گردش درآمد، و شیر در پستان مادر روزگار فزونی محور وجود خاندان ما به گلوها خفه شد و شعله های دروغ فرو نشست، گرفت، نعره های شرک در دین نظام و متوقف شد پراکندگی به و دعوت گشت، کفر خاموش آتش

گشت. محکم

ید؟ چرا متحیرپس چرا بعد از آن همه بیانات قرآن و پیامبر امروز حیران مانده اید؟ چرا حقایق را بعد از آشکار شدن مکتوم می دارید و پیمان های خود را شکسته

گرفته اید؟ اید، و بعد از ایمان راه شرک پیش که پیمان های خود را شکستند و تصمیم به اخراج پیامبر گروهی »آیا با که آنها نخستین بار )پیکار با شما را( آغاز کنید؟ در حالی گرفته اند پیکار نمی که از او بترسید، که خداوند سزاوارتر است کردند، آیا از آنها می ترسید؟ با این

گر مؤمن هستید«. ا

علت اصیل سکوت حاضرانگذارده اید، و عافیت که شما رو به راحتی گاه باشید من چنین می بینم آمسلمین امور اداره و زعامت برای همه از که را کسی اید، شده طلب گوشه خلوت تن تر بود دور ساختید، و به تن پروری و آسایش در شایسته دادید، و از فشار و تنگنای مسؤولیت ها به وسعت بی تفاوتی روی آوردید.گوارایی گاهی در درون داشتید بیرون افکندید، و آب آری آنچه را از ایمان و آگلو برآوردید! اما فراموش نکنید خداوند می که نوشیده بودید به سختی از را کافر شوید )به خدا زیانی نمی رسد، گر شما و همه مردم روی زمین فرماید: »ا

که( خداوند بی نیاز و شایسته ستایش است«. چرا

44

خطبه حضرت زهرا

امتام حجتبه خوبی که این با گفتم، بگویم، باید را آنچه من باشید گاه آ و بدانید گوشت و پوست شما آمیخته، و عهدشکنی قلب می دانم ترک یاری حق با گرفته است ولی چون قلبم از اندوه پر بود- و احساس مسؤولیت شما را فراکه کمی از غم های درونی ام بیرون ریخت، و اندوهی کردم- شدیدی می کنم و عذری برای در سینه ام موج می زد خارج شد، تا با شما اتمام حجت

احدی باقی نماند.

عاقبت غصب فدککه چنین است این مرکب خالفت و آن فدک، همه از آن شما، محکم کنون اکه بتوانید راه خود را بر آن بچسبید و رها نکنید ولی بدانید این مرکبی نیست کف پایش شکافته است! داغ ننگ بر آن خورده، ادامه دهید: پشتش زخم، و و سرانجام آن، ابدی همراه رسوایی و آن است، و غضب خداوند عالمت کشد خواهد پیوست! که از دل ها سربرمی به آتش برافروخته خشم الهی

فراموش نکنید آنچه را انجام می دهید در برابر خداست.کجاست!« به بازگشتشان که دانند می زودی به کردند ستم که »آنها کرد، »آنچه که شما را در برابر عذاب شدید انذار و من دختر پیامبری هستم از دست شما بر می آید انجام دهید، ما هم انجام می دهیم؛ و انتظار بکشید،

ما هم منتظریم!«.