ÖĞretİmde planlamave deĞerlendİrme
DESCRIPTION
ÖĞRETİMDE PLANLAMAVE DEĞERLENDİRME. Doç. Dr. Selahattin GELBAL Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi [email protected] Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Temel Kavramlar. İnsan :Biyo-kültürel ve sosyal bir varlıktır. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
1
ÖĞRETİMDE
PLANLAMAVE DEĞERLENDİRME
Doç. Dr. Selahattin GELBALHacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
Hacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
2
Temel Kavramlar
İnsan:Biyo-kültürel ve sosyal bir varlıktır.
1. Biyolojik boyut: İnsanın insan olabilmesi için temel bir neden olarak görülür. Diğer varlıklardan ayıran özelliği ise düşünebilmesidir.
2. Kültürel boyut: İnsanın doğa ile etkileşimiyle oluşur. 3. Sosyal boyut: Diğer insanlar ile etkileşimi sonucu
toplumsallaşma süreci ile başlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
3
Temel Kavramlar
Eğitim: Bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı kültürleme yolu ile değişme meydana getirme sürecidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
4
Temel Kavramlar
Yaşantı: İnsanın diğer insanlarla ve çevresi ile etkileşiminin insanda bıraktığı izlenimdir. İkiye ayrılır:
1: Kazanılmış yaşantı: Bireylerin birbiriyle etkileşimi sonucunda yer alan etkinliklerin tümü.
2. Yaşanılmış yaşantı: Etkileşim içinde yer alan etkinliklerden bireyde kalıcı iz bırakan ve bireyin davranışında değişim oluşturan etkinliklerdir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
5
Temel Kavramlar
Kültür:Doğanın yarattıklarına karşılık insanoğlunun ortaya koyduğu maddi, manevi her şeydir.
Örn: örf, adet, gelenekler, giyim, yemek, barınma vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
6
Temel Kavramlar
Kültürleme:Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. Eğitim kavramından daha geniş kapsamlıdır ve doğum-ölüm
arasında oluşabilir. Üç alt başlıkta toplanır: 1.Zoraki kültürleme 2. Gelişigüzel kültürleme 3. Kasıtlı kültürleme:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
7
Temel Kavramlar
1. Zoraki kültürleme:Kültürel değerlerin bireye zorla kabul ettirilmesi sürecidir. Tek yönlüdür.
2. Gelişi Güzel Kültürleme:Gelişigüzel yolla kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. Örn. Dini bilgilerin seks ile ilgili bilgilerin öğretilmesi gibi.
3. Kasıtlı Kültürleme:Kültürel değerlerin planlı ve maksatlı bir şekilde bireylere aktarılması sürcidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
8
Temel Kavramlar
Kültürlenme:Belli bir toplumun alt kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen birey ya da grupların buluşması ve bir etkileşim süreci sonunda her iki kültürde de bulunmayan yep yeni bir senteze ulaşılmasıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
9
Temel Kavramlar
Davranış:Genel anlamda organizmanın her hareketidir; ya da organizmanın etkiye karşı verdiği tepkidir.
Eğitim açısından davranışın gözlenebilir , ölçülebilir ve istendik olması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
10
Temel Kavramlar
Öğretme:Davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecidir.
Eğitim ve öğretim:Aralarındaki fark, bireyde davranış değişikliği oluşturma süreci iken, öğretim bu değişikliğin okulda planlı ve programlı şekilde yapılması sürecidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
11
Temel Kavramlar
Öğrenme:Yaşantı ürünü ve az çok kalıcı izli davranış değişikliği.
Öğretmen süreci ise öğrenme etkinliklerini yönlendirme ya da klavuzlama işidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
12
Temel Kavramlar
Eğitim Bilimi: Çalışma konusu eğitim ve alt dalları olan bilim dalıdır.
1. Program ve öğretim 2. Ölçme ve değerlendirme 3. Yönetim 4. Rehberlik
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
13
Temel Kavramlar
Eğitim Programı:Farklı anlamlarda tanımlanmıştır. Bunlardan bazıları: - konular listesi - ders içeriği - derslerin sıralanması - okulda ve dışarıda öğretilen her şey vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
14
Temel Kavramlar
Eğitim Programı:Genel anlamda, okul içi ve okul dışı etkinlikler ile öğrenci yaşantılarını planlama olarak tanımlanmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
15
Temel Kavramlar
Demirel’e göre, “Öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yolu
ile sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
16
Temel Kavramlar
Program Geliştirme:Eğitim programlarının hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve
değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
17
Temel Kavramlar
Eğitimde Planlama: Genel anlamda, öğretim etkinliklerinin en rasyonel ve düzenli
şekilde nasıl yürütüleceğinin önceden ortaya konmasıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
18
Temel Kavramlar
Bir öğretim terimi olarak Plan:belirli eğitim amaçlarına ve program hedeflerine ulaşmak için öğretim etkinliklerinden hangilerinin seçileceğini, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağını, ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların kullanılacağını, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğini önceden tasarlayıp kağıt üzerinde saptamaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
19
Plan
Planlı ve programlı eğitim-öğretim hem verimli çalışmayı hem de hedefe kısa yoldan ulaşmayı sağlar.
Bir Eğitim Planı: 1.Yıllık Plan 2.Ünite Planı 3.Günlük Ders Planı olmak üçe genelde üçe ayrılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
20
Plan
Planlı Çalışmanın Yararları: 1. Eğitim-öğretimde öğretmenin neyi, niçin, ve nasıl
okutacağını düşündürür. 2.Programın öğretim yılı içerisinde ve dersin süresinde
tamamlanmasına yardımcı olur. 3. Öğretmen ve öğrenciye güven kazandırır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
21
Planlı Çalışmanın Yararları:
4. Derslere hazırlıklı gelinmesini sağlar. 5. Dersler için uygun araç-gereç ve yöntemlerin seçilmesini
sağlar. 6. Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre yetiştirilmesini
sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
22
Planlı Çalışmanın Yararları:
7. Eğitim-öğretim etkinliklerinin daha sağlıklı değerlendirilmesini sağlar.
8. Öğretmen ve öğrencilere düzenli çalışma alışkanlığı kazandırır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
23
Plan Çeşitleri
1.Yıllık Plan:Öğretilecek temel konuları ve her konu için kullanılacak ortalama süreyi içeren bir ana taslaktır.
Bir öğretim yılı içerisinde yapılacak tüm öğretim etkinliklerini planlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
24
Yıllık Plan Hazırlama
I.Bölüm: - Öğretim yılı - Okulun adı - Dersin adı - Sınıflar yer almaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
25
Yıllık Plan Hazırlama
II. Bölüm 1. Süre:Öğretmen bir öğretim yılında dersin haftalık ders saati
toplamına göre toplam kaç gün ve kaç sat ders işleyeceğini belirler. Aylara göre haftalık çalışma sürelerini belirler.
2. Konular:Konu başlıkları yazılarak ay ve haftalara göre dağıtım yapılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
26
Yıllık Plan Hazırlama
3. Amaçlar: Tebliğler Dergisinde yayımlanan öğretim programlarındaki amaçlar, konulara uygun olarak yazılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
27
Yıllık Plan Hazırlama
4. Yöntem ve Teknikler:Öğretimde yaygın olarak kullanılan soru-cevap, gösteri, grup çalışması, rol yapma, benzetim, gbi tekniklerden en çok kullanılan bir veya bir kaçı yazılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
28
Yıllık Plan Hazırlama
5. Kaynak, Araç-gereç:Derste kullanılacak araç-gereç ve kaynak kitapların adları yazılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
29
Yıllık Plan Hazırlama
6. Deney, gezi, gözlem:Konuların işlenilmesi yapılması düşünülen gezi ya da gözlem çalışmalarının yazılması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
30
Yıllık Plan Hazırlama
7. Diğer zümre öğretmenleri ile işbirliği:Diğer dersler ile paralelliğin sağlanması ve davranışlar arasında tutarlılık kurulması açısından işbirliği yapılması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
31
Yıllık Plan Hazırlama
8. Ödev ve konusu: Yıllık planda öğrencilere verilecek ödev konularının belirlenmesi gerekir. Ödevler özellikle konuların hazırlığının yapılmasında, öğrenilenlerin pekiştirilmesinde konuların tekrar edilmesinde öğrenilenlerin uygulanmasında önem taşır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
32
Yıllık Plan (Örnek)
I.Bölüm: Öğretim Yılı:…………………………………………… Okulun Adı:……………………………………………. Dersin Adı:…………………………………………….. Sınıf:…………………………………………………….
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
33
Yıllık Plan (Örnek)II.BÖLÜM MAYIS NİSAN MART ŞUBAT OCAK ARALIK KASIM
Hafta/Saat
Konular
Amaçlar
Yöntemler ve Teknikler
Kaynak Araç-Gereç
Deney Gezi Gözlem
Diğer Zümre Öğretmenleriyle işbirliği
Ödev ve Konusu
Yazılı Değerlendirme
Düşünceler
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
34
III.Bölüm:
Ders ya da zümre öğretmenlerinin Adı, Soyadı, İmzası Okul Müdürünün: Adı, Soyadı, İmzası
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
35
Ünite Planı
Öğretmenin gözetimi ve denetimi altında, öğrencilere belirli bir süre içerisinde ve eğitim amaçlarına uygun olarak bir takım bilgi, beceri veya anlayışları kazandırmayı öngören belli bir konu ya da sorun çerçevesinde düzenleniş türlü etkinlikleri, öğrenme yaşantılarını ve değerlendirme çalışmalarını kapsayan ayrıntılı ders planıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
36
Ünite Planı (Örnek)
I. BölümÜnite Adı ve NumarasıSınıfı Süre
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
37
Ünite Planı (Örnek)
II. BölümAmaçlar Ünitenin
BölümleriYöntem ve Teknikler
Kaynak, Araç ve Gereçler
Gezi, Gözlem, Deney ve Ödevler vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
38
Ünite Planı (Örnek)
Bölüm IIIDeğerlendirme:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
39
Ünite Planı (Örnek)Bölüm IV:Planın işlenişine ilişkin görüşler:
Sınıf Öğretmeninin Okul MüdürününAdı ve Soyadı: Adı ve Soyadı:İmzası İmzası
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
40
Ünite Planı
Ünite planı yıllık plana göre daha ayrıntılı hazırlanmalıdır. Yıllık planların bölümleri ile ünite planların bölümleri paralellik
göstermektedir. Bu nedenle içeriklerinin tutarlı olması gerekir.
Ünite ile birlikte bir ünite testi hazırlanması öğrenme eksikliklerinin belirlenmesi açısından önemlidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
41
Ünite Planı
Ünite planında, yıllık plandan farklı olarak ünite sonunda başarının nasıl ölçüleceği /değerlendirileceği yazılmalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
42
Günlük Plan
Bir günde işlenen bütün derslere ilişkin öğren-öğretme etkinliklerinin tasarlanmasıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
43
Neden Günlük Plan Hazırlanmalıdır?
1. Konuların içeriği ile etkinliklerin planlanmasını sağlar. 2. Dersin konuları içerisinde önemli görülenlerin saptanmasını
sağlar. 3. Zamanın verimli kullanılmasına olanak sağlar. 4. Çalışmaları belgelendirir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
44
Neden Günlük Plan Hazırlanmalıdır?
5. Değerlendirmeye dayanak sağlar. 6. Ders ve konular arasındaki ilişkileri gösterir. 7. Derslerde sürekliliği sağlar. 8. En uygun yöntem ve tekniklerin kullanılmasına olanak
sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
45
Ders Planı
Bir ders saatinde işlenecek konu ya da konularla ilgili hedef ve davranışlara ulaşmadaki öğrenme-öğretme etkinliklerinin tasarlanmasıdır.
Günlük planlar, ders planlarının birleşiminden oluşur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
46
Günlük Ders Planı Örneği
1. Uygulama dersi verecek öğrenciler için plan2. Öğretmenler için plan3. Öğrenci merkezli yaklaşıma uygun plan
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
47
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
1) Dikkat Çekme: Öğretmen dersin başında dikkatini konuya ve kazandırılacak bilgi, beceri ve tavırlara çekmek için bir olay, anı, fıkra ya da espriyle ders başlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
48
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
2) Güdüleme-İstekli Kılma: Öğrencilerin işledikleri konuyu niçin öğrendikleri bir tartışma ortamıyla ortaya konur.Öğretmen bu derste öğrenilecek davranışların ya da becerilerin bir sonraki derste ve hayatta nasıl işe yarayacağını ortaya koyar. Örnekler verir;ancak verilen örnekler öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ile ilgili olmalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
49
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
3) Gözden Geçirme: Derste kazandırılacak hedef ve davranışlar bu basamakta öğrenciye sunulur. Ayrıca, neyi, nasıl kazanacakları konusunda öğrencilerin bilgi sahibi olmaları gerekir. Böyle olunca öğrenciler dersi daha çok ilgiyle izlerler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
50
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
4) Hedef-Davranış Söyleme: Öğrenciyi hedeften haberdar etmek için işlenecek konunun ve kazandırılacak davranışların neler olduğu söylenmelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
51
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
5) Geçiş-Açıklama: Dersi geliştirme bölümüne girmeden önce ya da dersin geliştirme bölümünde yeni davranışların kazandırılması sırasında öğretmen tarafından yapılan açıklamaların ve kullanılan araç-gereçlerin sunulduğu basamaktır. Öğretmenin örnek davranışı sunması, daha sonra öğrencilerden yapmalarını istemesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
52
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
6) Geliştirme-Sunu: Öğrenciye kazandırılacak beceri ve davranışların uygulanmasının yapılacağı her türlü etkinlikleri kapsar.
Bu uygulama yapılırken bazı hususlara dikkat edilmelidir:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
53
Geliştirme - Sunu
a) Uygun öğretme stratejisi, yöntem ve teknik kullanılmalı,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
54
Geliştirme - Sunu
b) Konular ve sorular basitten bileşiğe, somuttan soyuta doğru olmalı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
55
Geliştirme - Sunu
c) Öğrencilere sorulacak sorular önceden saptanmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
56
Geliştirme - Sunu
d) Sorulara doğru cevap gelmiyorsa ipuçları belirlenmeli
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
57
Geliştirme - Sunu
e) Eksik cevaplar için dönüt ve düzeltme sağlanmalı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
58
Geliştirme - Sunu
f) Doğru cevaplar için uygun pekiştireçler verilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
59
Geliştirme - Sunu
g) Öğrencilerin derse katılımı sağlanmalı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
60
Geliştirme - Sunu
f) Uygulama ve alıştırma yapmak için yeterli zaman ayrılmalı,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
61
Geliştirme - Sunu
i) Kazandırılacak davranışlara uygun araç-gereç kullanılmalı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
62
Geliştirme - Sunu
j) Her ünitenin sonunda izleme testi verilmelidir
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
63
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
7) Özetleme: Genelde ders bitmeden önce yapılır. Ancak, bilgi aktarırken ve her temel nokta açıklandıktan sonra yapılmasında yarar vardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
64
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
8) Ödev verme: Sınıf içi öğrenmeleri desteklemek ve öğrencileri araştırma yapmaya yöneltmek amacıyla ders bitiminden önce ödev verilmesinde yarar görülmektedir.Verilecek ödevlerin nasıl yapılacağı konusunda açıklamaların anlaşılır olması ve örnekler verilmesi yararlıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
65
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
9) Tekrar Güdüleme: Öğrencilerin ilgilerinin devamı için ve gelecek derse güdülenmiş olarak gelmelerini sağlamak için yapılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
66
Uygulama Dersi Verecek Stajyer Öğretmenlerin Ders Planı Hazırlarken Dikkat Edecekleri Hususlar
10) Kapanış: Dersi sona erdirirken yapılacak kısa deyişler, aktarmalar, kimi zaman da eğitsel oyunlar bu basamakta yer alabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
67
Plan Çeşitleri
Eğitim-öğretim çalışmalarında;
1) Ünitelendirilmiş yıllık plan 2) Ders planı olmak üzere iki çeşit plan hazırlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
68
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
Ünitelendirilmiş yıllık plan, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu tarafından ortak hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma planıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
69
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
Ünitelendirilmiş yıllık plan hazırlanırken dikkat edilecek hususlar:
a) Plan öğretim yılının başında hazırlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
70
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
b) Ders işlenirken planda yer alan başlıklar dikkate alınır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
71
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
c) Plan yapılırken zümre öğretmenleri ve şube öğretmenleri okulda, o yıl uygulanacak haftalık ders dağıtım çizelgesinin kesin biçimini almasını bekler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
72
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
d) Önerilen süre bölümünde her ay hangi sınıfta haftada kaç saat ders okutulacağı belirlenmelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
73
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
e) İşlenecek derslere ait ünitenin kaç konuya ayrılacağının mümkün olacağı ve konunun işlenişi için kaç ders saatine ihtiyacı olacağı saptanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
74
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
f) Ünitelendirilmiş Yıllık Plan hazırlanırken zümre öğretmenleri, haftalık ders saatleri toplamına ve aylar, yarıyıl esasına göre bir öğretim yılında toplam kaç gün ve kaç saat ders işleneceğini saptar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
75
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
g) Ünitelendirilmiş yıllık plan aylara göre haftalık çalışma süresini gösterir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
76
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
Yapılışıa) Zümre öğretmenler kurulu ve şube öğretmenler
kurulunda gezi, gözlem, inceleme, deney, ödev ve değerlendirme çalışmalarının belli hafta veya günlerde toplanıp toplanmadığı araştırılır; bu konuda ortak önlemler alınmasını sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
77
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
b) Öğretmenler geçmiş yıllardaki uygulamaları da gözden geçirerek, okulun durumuna göre planlarını, kendileri veya zümre öğretmenler kurulu ya da şube öğretmenler kurulundaki diğer öğretmenlerle beraber yaparlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
78
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
c) Hazırlanan plan okul müdürüne öğretim yılının başlamasından itibaren 15 gün içinde onaylatılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
79
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
d) Öğretmen, ünitelendirilmiş yıllık planın onaylanmış bir örneğini, yararlanmak üzere yanında bulundurur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
80
Plan Çeşitleri (Ünitelendirilmiş yıllık plan)
e) Öğretmenler, özel eğitim gerektiren çocukların ihtiyaçları ve öğrenme hızları doğrultusunda Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) geliştirme birimi ile iş birliğine giderek planlarını güncelleştirirler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
81
Plan Çeşitleri (Ders planı)
Ders planı, bir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili öğrenci kazanımlarını (hedef ve hedef davranışlarını) bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney, tartışma soruları proje ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci derecede sorumlu olduğu , zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders öğretmenlerince önceden hazırlanan plandır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
82
Plan Çeşitleri (Ders planı)
Ders Planının yararları:
a) Eğitim-öğretim çalışmalarını düzensizlikten kurtarır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
83
Plan Çeşitleri (Ders planı)
b) Öğrenme ve öğretme sürecinin etkili ve verimli kullanılmasını sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
84
Plan Çeşitleri (Ders planı)
c) Her dersin eğitim programına ve konuların özelliklerine uygun olarak işlenmesini sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
85
Plan Çeşitleri (Ders planı)
d) Derslerde sürekliliği sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
86
Plan Çeşitleri (Ders planı)
e) Öğrenme ve öğretme sürecinde gerçekleştirilen etkinlikleri belgeler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
87
Plan Çeşitleri (Ders planı)
f) Eğitim-öğretim sürecinin ve ders programlarının değerlendirilmesine geri bildirim sağlar
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
88
Plan Çeşitleri (Ders planı)
Ders Planının hazırlanması
a) Diğer derslerle olan ilişki kurulmalı,b) İşlenecek konu örüntüsü çıkarılmalıc) Kazanımlar ve davranışlar verilmelid) Tarih ve tahmini süree ) Araç-gereç ve kaynak kitap
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
89
Plan Çeşitleri (Ders planı)
Ders Planının hazırlanması
f) Öğrenme-öğretme süreçlerini ilişkin etkinlikler, deney ve gözlemlerg) Konun işleneceği sınıftaki öğrencilerin bireysel özellikleri ve
farklılıklarının öğretim sürecinde göz önünde bulundurmah) İhtiyaçlarını belirleme ve öğrenme-öğretme yaşantılarında
değerlendirme süreciI) Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirmeye yönelik ölçme
etkinlikleri ve değerlendirme yaklaşımı saptanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
90
Ünitelendirilmiş Yıllık Ders Planı
Örnek:Kitaptan
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
91
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Program Geliştirme çalışmalarının en önemli yönü, okul ve okul çevresindeki hayatın ve öğrencilerin geliştirilmesini amaç edinmesidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
92
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Eğitimde Program Geliştirme: Program öğeleri olan amaç (hedef), içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
93
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Eğitim programında yer alan hedefler davranışa dönüştürülemezse programda süs olarak kalacaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
94
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Hedef: Yetiştirdiğimiz insanda, bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özellikler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
95
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Amaç: Hedefe ulaşma isteği.Programın içerik boyutundaki amaçlara ulaşmak için ne öğretelim sorusuna yanıt aranır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
96
Eğitimde Program Geliştirme Sürecinde Yer Alan Ögeler
Niçin Hedef/Amaç
Ne? İçerik
Nasıl? Öğretme-Öğrenme
Ne Kadar?
Ölçme ve Değ.
Kalite Kontrol.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
97
Eğitimde Program Geliştirme Ögeleri
HEDEFLER
EĞİTİM DURUMLARI SINAMA DURUMLARI
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
98
Eğitim Programının Öğeleri
Hedef Boyutu: Bir öğrencinin planlanmış yaşantıları sayesinde kazanması kararlaştırılan davranış olarak ifade edilmeye elverişli özelikler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
99
Eğitim Programının Öğeleri
Eğitim Durumu Boyutu: Öğrenme yaşantılarının planlanması ile etkili öğrenme-öğretme stratejilerinin belirlenmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
100
Eğitim Programının Öğeleri
Sınama Durumu Boyutu: Programın hedeflere ulaşması açısından işlerliğini ortaya koyma.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
101
Eğitim Programının Öğeleri
1) Hedef-Davranışlar2) İçerik3) Öğretme-Öğrenme Süreci4) Ölçme Değerlendirme Süreci
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
102
I. HEDEF VE DAVRANIŞLAR
Hedefler dikey ve yatay olmak üzere iki aşamada ele almaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
103
Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Uzak Hedefler
Genel Hedefler
Özel Hedefler
Bilişsel Alan Duyuşsal Alan Devinimsel Alan
Dikey Boyut
Yatay BoyutHEDEFLER
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
104
1) HEDEF VE DAVRANIŞLAR
Dikey Hedefler 1) Uzak Hedefler2) Genel Hedefler3) Özel Hedefler
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
105
Eğitim Sisteminin Hedefleri
a) Uzak hedefler: Devletin siyasi hedefleridir; çerçevesi anayasa ile belirlenmiştir. En genel hali “Çağdaş gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarmak”
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
106
Eğitim Sisteminin Hedefleri
b) Genel hedefler: Okulun hedefleridir; farklı okul türlerinin ortak hedefleri dışında kendilerine özgü hedefleri vardır. İlköğretim okulu, genel liseler, meslek liseleri, fakülte ve bölümleri gibi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
107
Eğitim Sisteminin Hedefleri
c) Özel hedefler: Dersin hedefleridir; bir dersin kazanımlarını kapsar. Bir okuldan başarı ile mezun olunabilmesi, okulun bütün derslerinden başarılı olunmasını gerektirir. Dersten başarılı olunabilmesi için ise derste asgari düzeyde başarı sağlanması ile mümkündür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
108
Yatay Hedefler
a) Bilişsel Alan: Öğrenci davranışları, bilgiler ve bilgilerden doğan zihinsel süreçlerle ilgili ise bilişsel alan kapsamı içerisindedir.
Derslerde daha çok öğrencilerin bilişsel alan davranışları kazandırılmaya çalışılmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
109
Yatay Hedefler
b) Duyuşsal Alan: Sevgi korku, ilgi tutum gibi duyuşsal yönlerin baskın olduğu alan.
c) Devinişsel Alan: Zihin ve kas koordinasyonu gerektiren becerilerin baskın olduğu alan.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
110
Hedeflerin Aşamalı Sınıflandırılması
1.00 Bilgi Basamağı 2.00 Kavrama Basamağı
– 2.10 Çevirme– 2.20 Yorumlama– 2.30 Öteleme
3.00 Uygulama Basamağı 4.00 Analiz Basamağı 5.00 Sentez Basamağı 6.00 Değerlendirme Basamağı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
111
2) İçerik
Program hedefleri doğrultusunda seçilmiş konular bütünlüğüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
112
İçerik Düzenlemesinde Temel ilkeler
a) Somuttan soyutab) Basitten karmaşığac) Kolaydan zorad) Yakından uzağa
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
113
İçerik Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
1) Hedefle ilişkili olması2) Bilimsel açıdan doğruluğu3) Güncellik4) İyi organize ve sistematik5) Önceki öğrenmeler ile kaynaşık6) Uygulanabilir kullanılabilir.7) Temel ayrıntıların verilmesi.8) Önemli konuların tekrarı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
114
3) Öğretme-Öğrenme Süreci
Hedeflere ulaşmada kullanılacak strateji yöntem ve teknikleri ders içi ve ders dışı etkinlikleri kullanılacak araç ve gereçleri içerir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
115
4) Ölçme ve Değerlendirme
Her hedef davranış en az bir soru ile yoklanması gerekir. Öğrenme güçlüğü yaşanılan davranışların tespitinde önemlidir.
HEDEFLERİN AŞAMALI SINIFLANDIRILMASI
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
117
BİLİŞSEL ALAN DUYUŞSAL ALAN PSİKOMOTOR ALAN
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
118
BİLİŞSEL ALAN DAVRANIŞLARI1.00 BİLGİ1.10 Bir alana özgü bilgiler1.20 Bir alana özgü bilgilerle uğraşmanın araç ve yolları1.30 Bir alandaki evrensel ögelerin ve soyutlamaların bilgisi
2.00 KAVRAMA2.10 Çevirme2.20 Yorumlama 2.30 Öteleme
3.00 UYGULAMA
4.00 ANALİZ4.10 Ögelere dönük analiz4.20 İlişkilere dönük analiz4.30 Örgütleme ilkelerine dönük analiz
5.00 SENTEZ5.10 Özdeşsiz bir iletişim muhtevası meydana getirme5.20 Bir plân veya işlemler takımı meydana getirme5.30 Bir soyut ilişkiler takımı geliştirme
6.00 DEĞERLENDİRME6.10 İç ölçütlerle değerlendirme6.20 Dış ölçütlerle değerlendirme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
119
BİLGİ
Bir alandaki özel bilgilerin, tanımların,terimlerin, işlem yollarının, ilkelerin, genellemelerin, kuramların hatırlanması.Hatırlama iki şekilde olmaktadır: Görünce tanıma Sorulunca söyleme
Bilgi düzeyindeki davranışları yoklamak için, kavram, ilke vb. derste ya da ders kitabında geçtiği gibi sorulur.Bu kaynaklarda geçen bilgilerde önemli değişiklikler yapılmaz.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
120
ÖRNEKLER (1.00)Davranış: Divan Edebiyatının nazım türlerini yazma/söylemeSoru: Aşağıdakilerden hangisi Divan Edebiyatı nazım türlerinden değildir? A) Kaside B) Gazel C) Şarkı*D) Türkü E) Rübai
Davranış: Verilen bir durumu değerlendirmede hangi ölçütleri kullanacağını yazma/söyleme.Soru: Sizden, bir soru bankasında yer alan Türkçe sorularından bir sınav oluşturmanız isteniyor. Bu sınavda sorulacak soruları seçerken hangi ölçütleri kullanırsınız?
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
121
ÖRNEKLER (1.00)Davranış: Belirtilen bir alanla ilgili kuramın dayandığı ilkeleri yazma.Soru: Fizikte "Dalga Boyu" kuramının dayandığı ilkeleri maddeler halinde yazınız.Davranış: Dengelenme kavramının tanımını yazma/
söyleme. Soru: “Bozulan iç dengenin yeniden kurulabilmesi için gereksinimleri giderecek davranışların gösterilmesi” aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?A) İçdürtü B) Refleks C) TepkiD) Motivasyon E) Dengelenme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
122
KAVRAMA
Bilgi düzeyinde öğrenilmiş bilgilerin, birey tarafından anlamlandırılması, anlamının çözülmesi, başka bir biçimde ifade edilmesi, yorumlanması, neden-sonuç ilişkilerinin kurulması, bilinenlerden yararlanarak bilinmeyenler hakkında tahminde bulunulması istenir.
Kavrama düzeyindeki davranışlar yoklanırken verilen ve istenen durumlar derste ya da kaynaklarda geçenlerin benzeri olmalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
123
ÖRNEKLER (2.00)
Davranış: Verilen bir tablodaki verileri g rafikle gösterme.Soru: Aşağıdaki tabloda 1992-1996 yılları arasında ülkemize gelen turistlerin ülkelere göre dağılımı verilmiştir. Bu verileri, uygun bir grafik ile gösteriniz.
Yıllar İngiltere Fransa Almanya 1992 5000 15000 10000 1993 3000 17000 12000 1994 7000 19000 17000 1995 8000 20000 20000 1996 10000 30000 25000
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
124
ÖRNEKLER (2.00) Davranış: Verilen bir durumun nedenini yazma/söyleme.
Soru: Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö. 4000 yılına ait bazı eserlerin M.Ö. 5000 yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu Ön Asya uygarlığının Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir kanıt olabilir?
A) Bulunan eserlerin aynı tarihi devire ait olduğununB) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan geldiklerinin C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğununD) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğininE) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun (B)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
125
ÖRNEKLER (2.00)
Davranış: Verilen bir durumun gelecekte doğurabileceği sonuçları yazma/söyleme.Soru: Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki günümüzdeki ticari gelişmelere bakarak, gelecekte bu gelişmelerin nasıl bir görünüm alabileceğini gerekçesiyle açıklayınız.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
126
UYGULAMA
Daha önceki basamaklarda öğrenilmiş olan ilke, genelleme, yöntem ve kuramlara ait bilgilerin yeni durumlarda kullanılmasıdır.
Öğrenci, karşılaştığı yeni durumu yorumlayıp problemi kavrayabilmeli
problemin çözümü için daha önceki bilgilerinden hangisini kullanması gerektiğini görebilmeli
problemi çözebilmelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
127
Uygulama düzeyindeki davranışları yoklarken verilen durum tamamen yeni olmalıdır.
Derste ya da pratikte karşılaşılması mümkün olmayan farazi durumlar yaratılıp, bu durumlarla ilgili problemler sorulabilir.
Derste öğretilmiş ya da pratikte karşılaşılan bir durumun önemli ögeleri değiştirilerek yeni hale getirilebilir.
Öğrencinin henüz öğrenmediği yukarı sınıf konularından, öğrenilmiş olan bilgilerin uygulanmasıyla çözülebilecek durumlar düzenlenebilir.
UYGULAMA
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
128
ÖRNEKLER (3.00)
Davranış: Verilen yeni bir durumla bu durumun sonucu arasında ilişki kurma.“Bir araştırmada biri 5, diğeri 50 liralık olan aynı büyüklükteki iki puldan 50 liralık olanın daha büyükmüş gibi algılandığı görülmüştür.”Bu gözlem, aşağıdaki yargılardan hangisini destekleyen bir kanıt olabilir?A) Nesneler gerçek boyutlarından daha büyük olarak algılanır.B) Nesnelerin algılanan yönleri kişiden kişiye değişme gösterir.C) Nesnelerin boyutlarını algılamak tümünü algılamaktan daha güçtür.D) Nesnelerin taşıdığı değişim değeri algılamayı etkiler.E) Nesnelerin aynı boyutlarda olması algılanmalarını güçleştirir. (D)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
129
ANALİZ
Karmaşık bir bilgi bütününün veya bir sistemin ögelerini, ögeleri arasındaki ilişkileri ve yapısal ilkeleri bulup ortaya çıkarma davranışlarını içerir.
Analiz basamağında öğrenciden verilen bir bilgi bütünü ya da bir sistemdeki yapıyı
oluşturan ögeleri sınıflandırması; açıkça ifade edilmemiş durumları ortaya çıkarması; bir sistem ya da bilgi bütünündeki düzeni, sırayı
öncelik-sonralık ilişkilerini ortaya çıkarması; bütünü meydana getiren ilkeyi tanımlaması beklenir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
130
ANALİZ
Analiz basamağındaki davranışların ölçülmesi önceki basamaklara göre daha güçtür. Bu basamakta da verilen durum öğrenci için yeni olmalıdır. Analiz basamağındaki davranışların ölçülmesinde kısa cevaplı sınavlar ve yazılı yoklamalar daha kullanışlıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
131
SENTEZ
Sentez, parçalardan ve ögelerden belli bir yapısal düzene sahip bir ürün meydana getirmektir. Sentez, çok yönlü düşünme ve yaratıcılık gerektirir. Bu basamakta ortaya konan ürünün yeni ve orijinal olması ve amacına hizmet etmesi gerekmektedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
132
SENTEZ
Sentez basamağında gösterilen davranışların öğrenci için yeni olması gerekmektedir. Bu davranışların ölçülmesi ve puanlanması diğerlerinden daha güçtür. Çünkü, bu basamaktaki problemlerin önceden bilinen kesin bir doğru cevabı yoktur. Bu ürünlere özgünlüğüne, iç tutarlılığına, ortaya konan ürün ya da bilginin problemin çözümü olup olamayacağına ve öğrencinin kendi ürünü olup olmadığına göre puan verilmelidir. Bu davranışların ölçülmesinde yazılı yoklama, ödev ve projeler diğer araçlardan daha uygundur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
133
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme, bilgilerin, bilgi edinme yöntemlerinin, fikirlerin, çözümlerin, teori ve benzeri bilişsel ürünlerin değeri hakkında bir amaç için yargıya varabilmektir.
Değerlendirmede bir gözlem ya da ölçme sonucu ile bir ölçüt kullanılır. Bir bilişsel ürünün değerlendirilmesi iç ölçütle ya da dış ölçütle yapılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
134
DUYUŞSAL ALAN DAVRANIŞLARI
1.00 ALMA1.10 Farkındalık1.20 Almaya İsteklilik1.30 Kontrollü ya da Seçici Dikkatlilik
2.00 TEPKİDE BULUNMA2.10 Uysal Davranma2.20 Tepkide İsteklilik2.30 Tepkide Doyum
3.0 DEĞER VERME3.10 Bir Değeri Kabullenmişlik3.20 Bir Değere Düşkünlük3.30 Adanmışlık
4.0 ÖRGÜTLEME4.10 Değerleri ile Uyumlulaştırma4.20 Değer Sistemine Katma
5.0 KİŞİLİK HALİNE GETİRME5.10 Davranış Ölçütü Haline Getirme5.20 Karakterlenme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
135
1.00 ALMA
Kişi, nesne ve olguların farkına varmazsa onlara karşı bir davranış geliştiremez. Bu basamakta uyarıcıların farkına varması ve onlara dikkat etmesi beklenir.
Bu basamaktaki davranışlar, bilişsel alanın bilgi basamağı ile benzerlik gösterir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
136
1.00 ALMA
•En önemli toplumsal sorunları yazma/söyleme
• Hangi konuda konuşulduğunu yazma/söyleme
•Televizyonda toplumsal sorunlarla ilgili yayınların en az üçünün adını söyleme.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
137
2.00 TEPKİDE BULUNMA
Bu basamakta genellikle ilgiler söz konusudur. Kişi uyarıcılara bilinçli tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir. İlgilenmekten zevk alır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
138
2.00 TEPKİDE BULUNMA
• Çalışmalara zamanında gelme
• Sosyal yardım kolunun etkinlikleri için zaman ayırma
• Boş zamanlarında grup çalışmalarına isteyerek katılma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
139
3.00 DEĞER VERME
Bu basamak, tutum, değer ve inançlarla ilgilidir. Kişinin uyarıcılara nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamakta kestirilebilir.
Kişinin duyuşsal tepkileri sınırlı bir kararlılıktan açık bir kararlılığa doğru gitmektedir. Bununla birlikte zaman içinde değişime de uğrayabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
140
3.00 DEĞER VERME
• Vatan sevgisi ile ilgili yayınları sürekli olarak izleme
• Vatan sevgisini içeren konuşmalar yapma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
141
4.00 ÖRGÜTLEME
Kişi yeni değerler, duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler oluşturur.
Bu basamağa kadar başkaları tarafından oluşturulmuş değerleri benimserken, bu basamakta tüm değerleri irdeler. Kendince çelişmeyen yeni bir değerler sistemi oluşturur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
142
4.00 ÖRGÜTLEME
• Kendine yöneltilen eleştirileri kızmadan sonuna kadar dinleme
• Mesleki sorunları giderici yeni değerler oluşturmaya çalışma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
143
5.00 KİŞİLİK HALİNE GETİRME
Bu basamaktaki davranışlar, kişinin karakterini yansıtır. Dünya görüşünü, yaşam anlayışını ortaya koyar.
Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu duyuşsal özellikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş hem de kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
144
5.00 KİŞİLİK HALİNE GETİRME
• Haksızlığa uğradığı zaman her durumda yasal yollara başvurma
• Doğayı tahrip edenlere her zaman karşı çıkma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
145
DEVİNİŞSEL ALAN DAVRANIŞLARI
1.00 ALGILAMA1.10 Duyuşsal Uyarılma1.20 İşaret Seçme1.30 Çevirme
2.00 KURULMA2.10 Zihinsel Kurulma2.20 Bedensel Kurulma2.30 Duyuşsal Kurulma
3.0 KILAVUZLA YAPMA3.10 Taklit3.20 Deneme
4.0 MEKANİKLEŞME 5.0 BECERİ HALİNE GETİRME5.10 Kararsızlığı Giderme5.20 Otomatik İcra
6.0 UYUM (DURUMA UYDURMA) 7.0 YARATMA
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
146
Öğretme Etkinliğini Uygulama
Öğretme Stratejileri Sunuş Yoluyla Öğretme Stratejisi Buluş Yoluyla Öğretme Stratejisi Araştırma Yoluyla Öğretme Stratejisi
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
147
Öğretme Etkinliğini Uygulama
Sunuş Yoluyla Öğretme StratejisiOkullarda çok yaygın bir şekilde bilginin aktarılması, kavram, ilke ve genellemelerin açıklanmasında kullanılmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
148
Öğretme Etkinliğini Uygulama
Sunuş Yoluyla Öğretme İlkeleri
Öğretmen ile öğrenciler arasında yoğun bir etkileşim olmalıdır.
Sunulan bilgiler örneklerle desteklenmelidir. Bilgiler genelden özele doğru bir sıra ile verilmelidir
(Tümdengelim yöntemi).
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
149
Öğretme Etkinliğini Uygulama
Buluş Yoluyla Öğretme Stratejisi
Buluş yoluyla öğretme stratejisinde öğretmenin temel görevi, öğrenciyi yönlendirmek ve cevabı ona buldurmaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
150
Öğretme Etkinliğini Uygulama
Araştırma Yoluyla Öğretme Stratejisi
Araştırma yoluyla öğretme stratejisi tümüyle öğrencilerin araştırma ve inceleme yapmalarına ağırlık veren bir öğretim yaklaşımıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
151
Öğretme Yöntemleri
Öğretme Yöntemleri Anlatma Tartışma Örnek olay Gösterip yaptırma Problem çözme Bireysel çalışma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
152
Öğretme Yöntemleri
Anlatma Yöntemi Bu yöntem daha çok öğretmen merkezli olup öğretmenin
bilgiyi öğrenenlere aktarması sürecini içermektedir
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
153
Öğretme Yöntemleri
Anlatma Yöntemi Özellikleri Öğretmen merkezlidir Aynı anda çok sayıda kişiye bilgi aktarılır. Dinleyenler konuyla ilgili organize bir görüş kazanır. Öğrencilere kısa zamanda çok bilgi verilir. Öğrencilere dinleme alışkanlığı kazandırılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
154
Öğretme Yöntemleri
Anlatma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Basit kısa ve tam cümleler kullanılmalı. Doğru anlatıma ve mesleki terimlerin kullanımına dikkat
edilmeli. Sunu mantıksal bir sırayla verilmeli. Ses tonu iyi ayarlanmalı. Uzun süre konuşmamalı, araç ve gereç de kullanılmalı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
155
Öğretme Yöntemleri
Anlatma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Ara sıra sınıf tartışmalarına yer verilmeli. Anlatımda espri ve tartışmalara yer verilmeli. Örnekler öğrenci yaşantılarını uygun olmalı. Küçük gruplarda anlatılanların tartışılması yapılmalı. Dinlemeyi kontrol etmek için ders sonunda küçük sınav
yapılmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
156
Öğretme Yöntemleri
Tartışma Yöntemi Öğrencileri düşünmeye yöneltmek iyi anlaşılmayan
noktaları açıklamak ve verilen bilgileri pekiştirmek amaçlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
157
Öğretme Yöntemleri
Tartışma Yöntemi Özellikleri Öğretmen-öğrenci etkileşimi söz konusudur. Öğrencilerin geçmiş yaşantılardan örnekler vermesini
sağlar. Öğrencilerin bir konu üzerinde kendi düşüncelerini
söylemesini ve yorumlamasını sağlar. Analiz sentez ve değerlendirme gücü kazanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
158
Öğretme Yöntemleri
Tartışma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Tartışma konuları önceden hazırlanmalı. Grup tartışmalarında önce küçük gruplarda sonra da sınıfın
genelinde yapılmalı. Ayrı konular küçük gruplarda tartışıldıktan sonra bütünü tüm
grupta tartışılmalı. Tartışmadaki önemli hususlar önceden tahtaya yazılmalı: (Amaç,
cevaplanacak sorular, tartışma tekniği, süre, sonucu.. gibi).
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
159
Öğretme Yöntemleri
Tartışma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Dersin bütün zamanı tartışmaya ayrılmamalı. Öğrencilerin düşüncelerini rahat söylemelerine fırsat
verilmeli. Bütün öğrencilerin katılımı sağlanmalı. Grup lideri yönetmeli. Sonuçta özet çıkartmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
160
Öğretme Yöntemleri
Örnek Olay Yöntemi Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında
çözülmesi yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
161
Öğretme Yöntemleri
Örnek Olay Yöntemi Özellikleri Öğrenci merkezlidir. Öğrencilerin gerçek durumlarda uygulama yapabilirler. Öğrenciler problemi çözmeyi, analiz edip sonuca
ulaşmayı öğrenirler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
162
Öğretme Yöntemleri
Örnek Olay Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Temel ayrıntılar iyi belirlenmeli. Örnek olayda temel bir sorun bulunmalı. Örnek olay hedefler, ilişkiler ve değerler açısından
değerlendirilmeli. Çözüm için ön bilgiler verilmeli. Film gösterimi gibi. Yönlendirici tartışma soruları hazırlanmalı. Tartışmada varılan sonuçlar ve öneriler rapor edilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
163
Öğretme Yöntemleri
Gösterip yaptırma Yöntemi Bir işlemin uygulanmasını, bir araç-gerecin
çalıştırılmasını önce gösterip açıklama; sonra da öğrenciye alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yolu.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
164
Öğretme Yöntemleri
Gösterip yaptırma Yöntemi Özellikleri Gösteri öğretmen merkezli, yapma işlemi de öğrenci
merkezlidir. Bu yöntem daha çok öğrencilerin devinişsel
(psikomotor) becerileri kazanmalarında etkilidir. Öğrenciler becerileri yaparak yaşayarak öğrenirler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
165
Öğretme Yöntemleri
Gösterip Yapma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Beceriler önce öğretmen tarafından yapılarak gösterilmeli. Her öğrenciye yeterli zaman ve tekrar verilmeli. Gerekli araç ve gereçler önceden hazırlanmalı. Beceriler sırayla ve aşamalı olarak öğretilmeli. Bir beceri tam öğretilmeden diğerine geçilmemeli. Önce basit ve yapılabilecek beceriler yaptırılmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
166
Öğretme Yöntemleri
Gösterip Yapma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Gerekli sağlık önlemleri alınmalıdır. Yapılacak işlemler akış çizelgesinde yazılmalı. Dersin yapılacağı ortam önceden hazır hale getirilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
167
Öğretme Yöntemleri
Problem çözme Yöntemi İstenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı olan araç
ve davranışları türlü olanaklar arasından seçme ve kullanma.
Bir problemin çözümünde genelleme ve sentez yapmadan kullanılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
168
Öğretme Yöntemleri
Problem Çözme Yöntemi Özellikleri Öğrenci merkezlidir Öğrencide ilgi ve güdülemeyi arttırır. Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluşturur. Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutum
kazandırır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
169
Öğretme Yöntemleri
Problem Çözme Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar İzlenen yollar tümevarım ve tümdengelimdir.
– Tümevarım: Örneklerden, olaylardan ve özel durumlardan başlayarak genel sonuçlara ve kurallara varma yoludur.
– Tümdengelim:Genelden özele, yasalardan ve olgulardan olaya kuraldan örneğe geçme yoludur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
170
Öğretme Yöntemleri
Problem Çözme Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Bir problemi çözmede izlenen yol.
– Farkına varma– Tanımlama ve sınırlama– Hipotezler/denenceler oluşturma– Veri toplama/analiz etme– Denenceleri test etme– Öneride bulunma
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
171
Öğretme Yöntemleri
Bireysel Çalışma Yöntemi Bir öğrencinin bir konuyu yaparak yaşayarak öğrenme yoludur. Öğrencinin konuyu kendi başına öğrenmek istediği zaman
kullanılır. Araştırma yoluyla ve tam öğrenme yoluyla öğretme
yaklaşımlarında ayrıca uygulama, analiz ve sentez düzeylerindeki davranışları kazandırmada kullanılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
172
Öğretme Yöntemleri
Bireysel Çalışma Yöntemi Özellikleri Öğrenci merkezlidir Öğrenci, yaparak yaşayarak öğrenir. Her öğrenci öğrenme durumunu kendine göre ayarlar. Öğrenme, öğrencinin ilgi yetenek ve ihtiyaçlarına uygun
olarak yapılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
173
Öğretme Yöntemleri
Bireysel Çalışma Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar Amaç iyi belirlenmeli Zaman en iyi şekilde kullanılmalı İyi bir planlama yapılmalı. Yazılı araçlardan yararlanmada,
– Özet, alt çizme, not alma yapılmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
174
Öğretme Teknikleri
Grupla öğretim Bireysel öğretim Sınıf dışı öğretim
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
175
Grupla Öğretim Teknikleri
Beyin Fırtınası Gösteri Soru-cevap Drama ve Rol Benzetim İkili ve Grup Çalışmaları Mikro Öğretim Eğitsel Oyunlar
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
176
Bireysel Öğretim Teknikleri
Bireyselleştirilmiş Öğretim Programlı Öğretim Bilgisayar Destekli Öğretim
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
177
Grupla Öğretim Teknikleri
Beyin Fırtınası Bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal
yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir teknik.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
178
Grupla Öğretim Teknikleri
Beyin Fırtınası Tekniği Özellikleri Toplantının amacı ya da sorunun ne olduğu belirtilmeli. Zaman sınırı belirlenmeli, bu süre içinde herkesin katkı
getirmesi istenmeli. Tartışma süresi bitince söylenenler analiz edilmeli,
değerlendirilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
179
Grupla Öğretim Teknikleri
Gösteri İzleyici grubun önünde bir işin nasıl yapılacağını
göstermek ya da genel ilkeleri açıklamak için başvurulan bir tekniktir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
180
Grupla Öğretim Teknikleri
Soru cevap Öğrencilerin düşünme ve konuşma alışkanlıkları
kazanmalarını sağlamak amacıyla kullanılan bir tekniktir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
181
Grupla Öğretim Teknikleri
Soru cevap Tekniği Özellikleri Bütün sınıfı ilgilendiren sorular tüm sınıfa sorulmalı. Doğru cevaplar anında pekiştirilmeli.Yanlış cevaplar
düzeltilmeli. Öğrencilere sorular rasgele sorulmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
182
Grupla Öğretim Teknikleri
Rol Yapma Öğrencinin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir
kişiliğe girerek ifade etmesini sağlayan bir öğretme tekniğidir.
Öğrencilerin etkili rol yapmasında yaratıcı düşünme önemlidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
183
Grupla Öğretim Teknikleri
Drama Öğrencilerin hangi durumlardan nasıl davranmaları
gerektiğini yaşayarak öğrenmelerini sağlayan bir öğretme tekniğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
184
Grupla Öğretim Teknikleri
Drama Tekniğinin Özellikleri Etkili ve dikkatli dinleme yeteneği geliştirir. Kişinin kendine olan güvenini arttırır. Anlama yeteneğini ve yaratıcılığı arttırır. Akıcı konuşmayı geliştirir. Dile hakimiyet ve iyi ifade yeteneğini geliştirir. Bilgilerin etkin kullanımını sağlayarak onları pekiştirir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
185
Grupla Öğretim Teknikleri
Drama Türleri Doğal Drama Biçimsel Drama Yaratıcı Drama
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
186
Grupla Öğretim Teknikleri
Doğal DramaTemel amacı,Bireylere serbest konuşma alışkanlığı kazandırmak, onların duygu ve düşüncelerini kendi sözcükleriyle diledikleri açıklama yapmalarına olanak sağlamaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
187
Grupla Öğretim Teknikleri
Biçimsel Drama
Duygu ve düşünceleri başka bir kişiliğe girerek ifade etmedir. Önceden hazırlanmayı gerektirir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
188
Grupla Öğretim Teknikleri
Yaratıcı Drama
Önceden yazılmış hazır bir metin olmaksızın, katılımcıların kendi yaratıcı buluşları özgün düşünceleri öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları eylem durumları ve doğaçlama canlandırmalardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
189
Grupla Öğretim Teknikleri
BenzetimSınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmalarına olanak sağlayan bir öğretme tekniğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
190
Grupla Öğretim Teknikleri
İkili ve Grup Çalışmaları
Sınıftaki öğrenci sayısına göre en az iki ve en çok sekiz ile on kişinin bir araya gelerek aynı konu üzerinde ortak amaçlarla yaptıkları çalışmaya grup çalışması denir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
191
Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri
1. Gezi2. Gözlem3. Görüşme4. Sergi5. Proje6. Ödev
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
192
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
Öğrenme ModelleriA) Tam ÖğrenmeB) İşbirliğine Dayalı ÖğrenmeC) Çoklu Boyutlu Zeka KuramıD) Kavram HaritalarıE) Yapılandırmacılık
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
193
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
A. Tam ÖğrenmeBaşarıyı normal dağılım eğrisinden üçgen dağılıma götüren ya da okuldaki % 20 oranındaki beklendik başarıyı %90’lara kadar çıkaran öğrenme modeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
194
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
Tam Öğrenme Modeli SayıltısıBloom’a göre öğrenim sürecinin başından itibaren olumlu koşullar sağlandığı zaman herhangi bir kişinin öğrenebileceği bir şeyi hemen hemen herkes öğrenebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
195
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
Tam Öğrenme Modeli İpuçları Pekiştirme Katılım Dönüt ve Düzeltme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
196
Tam Öğrenme Modeli
İpuçları: Öğrenciye neyin öğrenileceğini açıklayan mesajların tümü
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
197
Tam Öğrenme Modeli
Pekiştirme: Bir davranışın ortaya çıkma sıklığını arttıran uyarıcılardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
198
Tam Öğrenme Modeli
Katılım: Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılması daha kalıcı izli öğrenmeler geçirmelerini sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
199
Tam Öğrenme Modeli
Dönüt/Düzeltme: Öğrenciye eğitimin amaçlarına uygun davranımda bulunup bulunmadığının bildirilmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
200
Tam Öğrenme Stratejisi
ÖN KOŞULLAR(GİRDİLER)
İŞLEMLER(SÜREÇ)
ÖĞRENME ÜRÜNLERİ(ÇIKTILAR)
1.Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel düzeyler için her ünitenin hedef ve davranışlarının belirlenmesi
4.İzleme testlerinin verilmesi, eksik öğrenmelerin belirlenerek giderilmesi
7.Öğrenme düzeyini belirleyici testlerin verilmesi.Öğrenme standardıÖğrenme hızı
2.Tam öğrenme standardının ortaya konması %80 öğrencinin en az 70 puan alması gibi
5.Öğretim hizmetinin niteliğinin arttırılması, İpucu, Pekiştirme, Dönüt/Düzeltme Katılım
8.Duyuşsal ürünlerin ortaya çıkarılması.Akademik benlik kavramıKendine güven.vb.
3.Öğretim niteliğinin belirlenmesi
6.Alternatif öğrenme kaynaklarının seçilmesi
9.Kalite kontrolünün yapılması.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
201
ÖğrenmeYaşantıları Sağlama
B. İşbirliğine Dayalı ÖğrenmeÖğrencilerin küçük gruplar oluşturarak, bir problemi çözmek ya da bir görevi yerine getirmek üzere ortak bir amaç uğruna birlikte çalışma yoluyla konuyu öğrenme yaklaşımıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
202
İşbirliğine Dayalı Öğrenme
İşbirliğine Dayalı Öğrenme 4 Grupta toplanabilir:1)Grup oluşturma: Örgütleme ve davranış normlarını
kurabilme ile ilgilidir. Gruplaşabilme becerisini kazandırma ve grup oluşturabilmeyi gerektirir.
2)Görevi yerine getirme: Grup içinde iyi ilişkiler kurma ve etkinlikleri yerine getirme becerisini gerektirir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
203
İşbirliğine Dayalı Öğrenme
3)Grup çalışmalarını formüle etme: Öğretim malzemesinden en iyi şekilde yararlanma ve öğrenilenlerin kalıcı izli olmasını sağlama becerisi vardır. Özet çıkarma, not tutma, önemli yerleri vurgulama, ilişki kurma gibi.
4)Olgunlaştırma: Grup üyelerinin fikirlerini alma, malzemeyi inceleme, ortak görüş oluşturmada yardımcı olma vardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
204
İşbirliğine Dayalı Öğrenme
İşbirliğine Dayalı Öğrenme becerilerinde kazandırılmasında dikkat edilecek noktalar:
1)Öğrenciler grup çalışmasının değerini anlamalı.2)Öğrenciler ne yapacaklarını anlayabilmek için başarılı
grup çalışmasıyla ilgili gerekli becerilerden haberdar olmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
205
İşbirliğine Dayalı Öğrenme
3)Öğrenciler öğrendikleri becerileri uygulamalı.4)Öğrenciler uyguladıklar becerilerin ne olduğunu
bilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
206
İşbirliğine Dayalı Öğretim teknikleri
a)Öğrenci Timleri-Başarı Grupları Tekniği: Salvin (1978) tarafından geliştirilen bu teknik altı aşamada uygulanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
207
İşbirliğine Dayalı Öğretim tekniğiAŞAMALARI
1) Heterojen öğrenci gruplarının oluşturulması.2) Öğrenme ünitesinin gruba verilmesi.3) Hangi grup çalışmasının yapılacağının belirlenmesi4) Grup çalışmasından sonra her öğrenciye test
verilmesi ve bireysel olarak yanıtlamalarının istenmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
208
Aşamaları
5) Öğrencilerin aldıkları puana göre başarı sırasına dizilmesi
6) Bireysel başarılar sonucunda grubun topladığı puana göre en başarılı gruba ödül verilmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
209
İşbirliğine Dayalı Öğretim teknikleri
b)Tartışma Grubu Tekniği: Sharan ve Lazarowitch tarafından geliştirilmiştir.
Aşamaları:1) Tartışma gruplarının seçilmesi ve ilgi gruplarının
oluşturulması.2) Öğrenme ünitesinin incelenmesi ve ne yapılacağının
planlanması
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
210
Aşamaları (Devam)
3) Okul içi ve dışındaki kaynaklardan yararlanılması. 4) Sunulacak grup raporunun hazırlanması.5) Grup raporunun sınıfa sunulması. 6) Grup çalışmasının sınıf tartışmasına açılması ve
değerlendirilmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
211
İşbirliğine Dayalı Öğretim teknikleri
c)Ayrılıp birleşme Tekniği: Öğrenciler küçük heterojen gruplara ayrılır. Öğrenilecek konular grup üyesi kadar küçük parçalara ayrılır. Her gruptan birer üyenin katılmasıyla bu parçalardan birini hazırlamak üzere yeni gruplar oluşturulur. Sonra üyeler kendi grubuna dönerek bilgi ve becerilerini arkadaşlarına aktarır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
212
İşbirliğine Dayalı Öğretim teknikleri
d)Takım-Oyun-Turnuva Tekniği: Öğrenciler küçük heterojen gruplara ayrılarak öğretmen tarafından belirtilen hedef konuya hazırlanırlar. Amaç grupların turnuvada yarışmasıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
213
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
C. Çok Boyutlu Zeka Kuramı (Howard Gardner 1983)
Gardner zekanın, dil, sözel, matematik gibi sınırlı değil daha çok boyuttan oluştuğunu ortaya koymuştur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
214
Çoklu Zeka Türleri
Çok Boyutlu Zeka Kuramı (Howard Gardner 1983)Zeka türleri1) Sözel-Dilbilimsel2) Mantıksal/Matematiksel3) Görsel/Uzamsal4) Müzikal/Ritmik
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
215
Çoklu Zeka Türleri
5)Bedensel/Duyudevinimsel6)Sosyal/Bireylerarası7)Özedönük/Bireysel8)Doğa
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
216
Çoklu Zeka Türleri
1) Sözel-Dilbilimsel: Dil zekası, sözcükleri hem sözlü hem de yazılı olarak etkili biçimde kullanma becerisidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
217
Çoklu Zeka Türleri
2) Mantıksal/Matematiksel: Sayıları etkili kullanma, problemlere bilimsel çözümler üretme ve kavramlar arasındaki ilişkileri ayırt etme, sınıflama, genelleme yapma, matematiksel bir formülle ifade etme, hesaplama, hipotez test etme, benzetmeler yapma gibi davranışları gösterme yeteneğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
218
Çoklu Zeka Türleri
3) Görsel/Uzamsal: Üç boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü hayal edebilme ya da dünyayı doğru algılama ve algılama üzerine gördüklerini yansıtabilme yeteneğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
219
Çoklu Zeka Türleri
4) Müzikal/Ritmik: Duyguların aktarımında müziği algılama ve sunmada müziği bir araç olarak kullanma yeteneği.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
220
Çoklu Zeka Türleri
5) Bedensel/Duyudevinimsel: Düşünceleri ve duyguları ifade ederken ve de problemleri çözerken bedeni kullanma yeteneğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
221
ÖğrenmeYaşantıları Sağlama
6) Sosyal/Bireylerarası: İnsanlarla ilişki kurma, diğer bireylerin ruh hallerini, duygularını, güdülenmişliklerini ve niyetlerini anlama ve davranışlarını yorumlama yeteneğine sahip olmadır.
Çoklu Zeka Türleri
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
222
Çoklu Zeka Türleri
7) Özedönük/Bireysel: Bireyin kendisini, güçlü ve zayıf yönlerini, ruh halini, arzu ve niyetlerini anlama ve de bu doğrultuda yaşamını planlama ve yönlendirme becerisine sahip olma.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
223
Çoklu Zeka Türleri
8)Doğa: Doğal kaynaklara ve sağlıklı bir çevreye ilgi duyma.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
224
Çoklu Zeka
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.1)Özel hedef ya da konunun belirlenmesi: Diğer planlarda olduğu gibi eğitim için hedefler planlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
225
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
2)Anahtar çok boyutlu zeka sorularının sorulması: Hedefi gerçekleştirmek üzere zeka türlerinin nasıl kullanılabileceğini belirlemek için her bir zeka ile ilgili sorular sorulur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
226
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
3)Olasılıkların düşünülmesi: Her bir zekaya yönelik olarak sınıfta kullanılacak, yöntem teknik ve öğretim materyalleri tasarlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
227
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
4)Beyin fırtınası: Her bir zeka için kullanılacak öğretim yaklaşımları beyin fırtınası yoluyla belirlenir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
228
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
5)Uygun etkinliklerin seçilmesi: Planlama sayfası tamamlandığında eğitim hedefine uygun yaklaşımlar daire içine alınarak seçilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
229
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
6)Aşamalı-sıralı ders planının hazırlanması: Seçilen yaklaşımlar kullanılarak hedef ile ilgili ders ya da ünite planı düzenlenir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
230
Çok Boyutlu Zeka Kuramı ile Ders Planı hazırlarken dikkat edilecek noktalar.
7)Planın uygulanması: Gerekli materyaller hazırlandıktan sonra plan uygulanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
231
Çok Boyutlu Zeka Kuramının sınıf içinde uygulanmasında dikkat edilecek noktalar.
Bütün zeka gruplarına eşit derecede önem verilmelidir.
Tüm zekaları geliştirici yada tüm zekaları kullanmaya yönelik faaliyetler hazırlanmalıdır.
Her çocuk kendi güç ve zayıflığıyla derse katılır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
232
Çok Boyutlu Zeka Kuramında Ölçme ve Değerlendirme
Çok boyutlu zekayı sınama özgün sınama yoluyla yapılabilir.
Bu tip sınama öğrenci edimlerini değişik yollar ile belgelenmesine dayalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
233
Çok Boyutlu Zeka Kuramında Ölçme ve Değerlendirme
Araçlar:Vaka kayıtları, öğrenciye ait örnek çalışmalar, ses kasetleri, video bantları, fotoğraflar, öğrenci günlükleri, öğrencinin kendi kayıtları, basılı testler, standart testler, görüşmeler, kontrol listeleri, sınıf haritaları ve takvim kayıtlarıdır. (Kısaca öğrenci portfolyosu)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
234
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
D) Kavram Haritaları Kavram haritaları, öğrenenler için öğrenilecek temel fikirleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açık hale getirmekte ve önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı bağlantılar kurulmasına yardımcı olmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
235
Kavram Haritaları
Kavram haritaları, insanların nasıl öğrendikleri ile anlamlı öğrenme konuları arasında köprü kuran bir öğrenme-öğretme stratejisidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
236
Kavram Haritası Örnekleri
ÖrümcekBalık KılçığıSınıflamaOlaylar zinciri
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
237
Örümcek örneği
Başlık (tema)
AnafikirAyrıntı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
238
Balık Kılçığı
Büyük Selçuklu devletini yıkılışı
Melikşahın
ölümü
Taht kavg
aları
Birliğin
bozu
lması
Katvan sa
vaşı
Oğuz
boyla
rının
ayak
lanmas
ı
Sultan sa
ncarın
ölümü
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
239
Kavram Haritası Örneği (Sınıflama)
HAYVAN
KartalSerçeKargaGüvercin
KUŞLAR
AT
DOMUZ
İNEK
FİL
KURT
FOK
Memeliler
TATLI SU
TUZLU SU
Balıklar
Kedi balığı
Alabalık
Tuna
Uskumru
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
240
Kavram Haritası Örneği (Olaylar Zinciri)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
241
Öğrenme Yaşantıları Sağlama
E) YapılandırmacılıkYapılandırmacılık öğretimle ilgili bir kuram değil; bilgi ve
öğrenme ile ilgili bir kuramdır ve bu kuram, bilgiyi temelden kurmaya dayanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
242
Temel Kavramlar
Eğitim: Bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak değişme meydana getirme sürecidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
243
Temel Kavramlar
Sistem: En az bir hedefi gerçekleştirmek üzere uygun ve değişik ögelerden oluşan dirik bir örüntüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
244
Temel Kavramlar
Sistem kavramındaki,
‘dirik’:”canlılığını sürdüren, sürekli kendisini yenileyen ve gelişen” anlamında,
‘örüntü’:”ögelerden oluşan ve aralarında ilişki olan bir bütün” anlamında kullanılmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
245
Temel Kavramlar
Sistemin Öğeleri: 1.Girdi2. Süreç3. Çıktı4. Değerlendirme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
246
Temel Kavramlar
1.Girdi: Sistemin amacını gerçekleştirmek üzere gerekli olan her şey.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
247
Temel Kavramlar
2. Süreç: Girdilerin hedefler doğrultusunda işlenildiği, ürün haline getirildiği yerdir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
248
Temel Kavramlar
3. Çıktı: Sistemin amacına uygun olarak ortaya koyduğu ürünüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
249
Temel Kavramlar
4. Kontrol: Çıktının hedeflerle tutarlı olup olmadığının kontrolüdür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
250
Sistem Şeması
SüreçGirdi Çıktı
Hedefler
Tutarlı
Tutarlı değilKontrol
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
251
Bir sistem örneği:Otomobil imal eden bir fabrika
Süreç:Otomobil parçala-rının birleştirildiği kısım(fabrika içinde olanlar)
Girdi:Otomobil için gerekli her şey (yedek parça,çalışan, bina vb. Çıktı:
Otomobil
Hedefler:İstendik özelliklere sahip olması vb.
Tutarlı:Satılabilen oto.
Tutarlı değil:Problemli oto.
Kontrol:Test sürüşü
Eğitim bir sistem midir?
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
253
Eğitim bir sistem midir?
Evet eğitim bir sistemdir. Çünkü, 1. Gerçekleştirmek istediği hedefleri vardır: a) Uzak hedefler: b) Genel hedefler: c) Özel hedefler:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
254
Eğitim Sisteminin Hedefleri
a) Uzak hedefler: Devletin siyasi hedefleridir; çerçevesi anayasa ile belirlenmiştir. En genel hali “Çağdaş gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarmak”
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
255
Eğitim Sisteminin Hedefleri
b) Genel hedefler: Okulun hedefleridir; farklı okul türlerinin ortak hedefleri dışında kendilerine özgü hedefleri vardır. İlköğretim okulu, genel liseler, meslek liseleri, fakülte ve bölümleri gibi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
256
Eğitim Sisteminin Hedefleri
c) Özel hedefler:Dersin hedefleridir; bir dersin kazanımlarını kapsar. Bir okuldan başarı ile mezun olunabilmesi, okulun bütün derslerinden başarılı olunmasını gerektirir. Dersten başarılı olunabilmesi için ise derste asgari düzeyde başarı sağlanması ile mümkündür.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
257
Eğitim bir sistem midir?
Evet eğitim bir sistemdir. Çünkü, 2. Bu hedefleri gerçekleştirebilmek için değişik ögelerden
oluşmuştur: a) Girdi: b) Süreç: c) Çıktı: d) Kontrol:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
258
Eğitim Sisteminin Ögeleri
a) Girdi: Eğitim-öğretim için gerekli her şey eğitim sisteminin girdisini oluşturur. Örneğin, öğrenci, öğretmen, okul, kitap, defter, çalışanlar, yönetim, ders programları, yardımcı materyaller, sınıf, sıra, servis gibi her şey girdi olarak görülebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
259
Eğitim Sisteminin Ögeleri
b) Süreç: Girdilerin hedefler doğrultusunda bir araya getirildiği; dersin hedeflerinin öğrenciye kazandırıldığı eğitim durumlarını kapsamakta-dır. Süreç kısmı, dar anlamda, öğretmenin farklı öğretim yöntemlerini kullanarak ders işlediği bölümü oluşturur. Geniş anlamda ise, öğrenci-nin okula başladığı ve okuldan mezun olduğu süreyi içerir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
260
Eğitim Sisteminin Ögeleri
c) Çıktı: Girdilerin işlemler bölümünden hedefler doğrultusunda biçimlendirilip oluşturulmasının sonunda ortaya çıkan ürünlerin tümüdür. Bir okulun mezun ettiği bireyler eğitim sisteminin çıktısını oluşturur.
Çıktılar sistemin hedefleriyle nicelik ve nitelik açısından çakışıyorsa sistem tam işliyor demektir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
261
Eğitim Sisteminin Ögeleri
d) Kontrol: Mikro anlamda kontrol, eğitim sürecindeki sınavlar ile yapılmaktadır. Aynı zamanda diplomalı insanların çeşitli meslek gruplarına başvurduklarında yapılan sınavlar da kontrol olarak algılanabilir. Makro anlamda ise mezun bireylerin iş hayatında gösterdikleri başarı performansları ve piyasadaki albeni durumlarıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
262
Temel Kavramlar
Ölçme: Bireylerin davranışlarını gözleyip gözlem sonuçlarını sayılarla ya da sembollerle ifade etmedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
263
Ölçmenin Türleri:
a) Temelb) Dolaylı Ölçmec) Türetilmiş Ölçme
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
264
Temel Kavramlar
Değerlendirme: Ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırıp, ölçülecek nitelik hakkında karar verme sürecidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
265
Temel Kavramlar
Değerlendirmenin basamakları: I. Ölçme II.Ölçüt (Değerlendirmeye dayanak sağlayan ölçme
sonuçları) III. Karar
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
266
Temel Kavramlar
Ölçmede birim: Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacık, (Örneğin bir çoktan seçmeli testte her bir soru bir birimdir; ya da soruların puan karşılığı olan 1 puan bir birimdir)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
267
Temel Kavramlar
Birimin Türleri: a) Doğal birim b) Yapma birim
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
268
Birimin Özellikleri: a) Eşitlik b) Genellik c) Kullanışlılık
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
269
Değerlendirme Türleri
1) Öğrenci başarısının değerlendirilmesi,2) Öğrenme eksikliklerinin değerlendirilmesi,3) Eğitim programının değerlendirilmesi,4) Hazır bulunuşluk düzeyinin değerlendirilmesi,5) Rehberlik amacıyla yapılan değerlendirme,6) Öğretmenin değerlendirilmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
270
Ölçek ve Ölçek Türleri
Ölçek: Belli birimlerle bölmelenmiş bir ölçme aracıdır. Ölçme sonuçlarının özelliklerine bakarak değişik ölçek türleri bulunmuştur. Bunlar:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
271
Ölçek Türleri
a) Sınıflama Ölçeği b) Sıralama Ölçekleric) Eşit Aralıklı Ölçekd) Eşit Oranlı Ölçek
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
272
Ölçme Araç ve Yöntemlerin Nitelikleri
Ölçme araçlarının nitelikleri ölçme hataları ile doğrudan ilgili olduğundan öncelikle hata ve hata türlerine incelenmelidir.
Okulda öğrenci başarılarının ölçülmesinde farklı ölçme araç ve yöntemleri belirli oranlarda kullanılmaktadır. Bu araçlarla yapılan ölçme uygulamalarında ne kadar dikkatli olunsa da, ölçme sonuçlarına bir miktar hata karışır. Bu hataların neler olduğu aşağıda gösterilmektedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
273
Ölçmede Hata
Hata: Ölçme sonuçlarına istenmeyen değişkenlerin karışmasıdır. Hataların bir kısmı kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
274
Hata Kaynakları
Bu hatalar, ölçme araçları (terazi, cetvel, metre, test gibi), ölçme yöntemi (yazılı, sözlü, kısa cevaplı...), ölçme işlemini yapan kişi, ölçmenin yapıldığı ortam, bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
275
Hata Türleri
1) Sabit hata,2) Sistematik hata,
3) Tesadüfi hata.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
276
Güvenirlik Bir ölçme aracının güvenirliği, aracın, ölçmek istediği değişkeni ne
derece duyarlıkla ölçtüğü, ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık derecesidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
277
GüvenirlikÖğrenciler El Kantarı Terazi Elektronik
A 7.50 7.40 7.28B 7.00 7.30 7.32C 8.00 7.10 7.16D 7.50 7.50 7.20E 7.00 7.20 7.24
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
278
GüvenirlikÖğrenciler El Kantarı Terazi ElektronikA 7.50 7.40 7.28B 7.00 7.30 7.32C 8.00 7.10 7.16D 7.50 7.50 7.20E 7.00 7.20 7.24
Ort 7.40 7.30 7.24Birim 0.500gr 0.100gr 0.10 gr
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
279
Güvenirlik Artırma Yolları
1) Güvenirliği artırmada en etkili yol, soru sayısını artırmaktır. Böylece birimin değeri küçülerek duyarlılık artar.
2) Öğrencilerin sınava güdülenmesi,3) Ölçme aracını oluşturan soruların açık ve anlaşılır yazılması,4) Soruların uygun büyüklükte puntoyla yazılması, 5) Soruların test formu içerisine düzgün yerleştirilmesi, 6) Baskı hatalarının olmaması, okunaklı olması vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
280
Güvenirlik Artırma Yolları
7) Sınav süresinin yeterli verilmesi,8) Sınav ortamının temiz, yeterli düzeyde ısı, aydınlık olması,9) Gürültülü bir ortamda olmaması10) Öğrencinin kaygı düzeyinin belli bir düzeyde olması.11) Puanlamanın objektifliği
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
281
Güvenirlik Kestirme Yöntemleri
1) Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik 2) Paralel formlarla hesaplanan güvenirlik3) Eşdeğer iki yarıyla hesaplanan güvenirlik4) Testi oluşturan maddelerin birbiriyle uyumuna bakılarak
güvenirliğin kestirilmesi
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
282
Soru 1 Soru 2 Soru 3 Soru 4 Soru 5 Soru 6 Soru 7 Soru 8 Soru 9 Soru 10Cevap Anht. B C A A D C D C B D X
Öğr-1 B C A D D C D C B D 9Öğr-2 B D D C C D C D C D 2Öğr-3 B C C B B D C A B C 3Öğr-4 C C D A B C D A B D 6Öğr-5 C D A D D A D D D C 3Öğr-6 B C A C D C B C C D 7Öğr-7 D D B C A C D C B C 4Öğr-8 A B B A D B D D D D 4Öğr-9 B D D A D B A A C B 3
Öğr-10 B C C D C C D D A B 4Öğr-11 A A B C B B D C A A 2Öğr-12 D A A B D C A B B D 5Öğr-13 B D D B C C D B B B 4Öğr-14 C C C C D C D C B B 6Öğr-15 D C C D D B A D B D 4Öğr-16 C D D D B C D B D A 2Öğr-17 B B A A A C B C C D 6Öğr-18 B C A A D C C D B D 8Öğr-19 A C B D D C D C C D 6Öğr-20 D B C C C B D C A A 2
I (J) 9 9 6 5 10 12 12 8 9 10P(j) 0.45 0.45 0.3 0.25 0.5 0.6 0.6 0.4 0.45 0.5 4.5 Ort.q(j) 0.55 0.55 0.7 0.75 0.5 0.4 0.4 0.6 0.55 0.5 4.26 Varyanspq 0.2475 0.2475 0.21 0.1875 0.25 0.24 0.24 0.24 0.2475 0.25 2.36 Topl Var.
KR-20= 0.50
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
283
Geçerlik
Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka değişkenlerden ne derece arınık olarak ölçtüğüdür .
Daha genel anlamda ölçme aracının amacını gerçekleştirebilme düzeyidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
284
Geçerlik Türleri
1) Kapsam geçerliliği,2) Yordama geçerliliği, 3) Yapı geçerliliği, 4) Uygum (benzer ölçekler) geçerliliği ve 5) Görünüş geçerliliği,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
285
1) Kapsam geçerliliği,
Sınav sorularının ölçmek istediği konu alanını kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğini gösterir. Soruların konu alanını yeterince kapsayıp kapsamadığı konu alanı uzmanlarının görüşü alınarak belirlenebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
286
2) Yordama geçerliliği, Öğrencileri bir öğretim programına yerleştirmeden önce, seçme
amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir. Eğer sınavla seçilen öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
287
Geçerliği Düşüren Faktörler 1) Güvenirliği düşüren bütün etmenler güvenirliği de düşürür. 2) Soruların dersin konularını yeterince kapsamaması3) Soru sayısının azlığı,4) Sınavın uygulama koşullarının olumsuzluğu5) Sınav süresinin yetersizliği6) Sınav stresi ve güdülenme yetersizliği7) Puanlama hatası8) Sınavın çok zor ve çok kolay olması9) Ölçüt puanların güvenirliği
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
288
Kullanışlılık
Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler, hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı, puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme aracının kullanışlılığını gösterir.
Ölçme aracının kullanışlılığı, diğer iki özelliğini artırıcı yönde rol oynar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
289
Davranışların Gruplandırılması
Eğitim ortamında öğrenciye kazandıırlması istenilen davranışlar üç alanda toplanır. Bunlar,
A) Bilişsel Alan B) Duyuşsal Alan C) Psiko-motor Alan dır. Her alan içerisinde hedef ve davranışlar alt kategorilerde
gösterilir. Bunlardan bilişsel alan davranışları aşağıda verilmiştir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
290
Bilişsel Alan Davranışlarının Gruplandırılması
Bilişsel Alan: Öğrenci davranışları, bilgiler ve bilgilerden doğan zihinsel süreçlerle ilgili ise bilişsel alan kapsamı içerisindedir.
Derslerde daha çok öğrencilerin bilişsel alan davranışları kazandırılmaya çalışılmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
291
Bilişsel Alan Davranışlarının Aşamalı Sınıfları: 1.00 Bilgi Basamağı 2.00 Kavrama Basamağı
– 2.10 Çevirme– 2.20 Yorumlama– 2.30 Öteleme
3.00 Uygulama Basamağı 4.00 Analiz Basamağı 5.00 Sentez Basamağı 6.00 Değerlendirme Basamağı
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
292
Eğitimde Kullanılan Ölçme Araç ve Yöntemleri
A. Geleneksel Ölçme Araç ve Yöntemleri1. Yazılı Yoklamalar2. Kısa Cevaplı Testler3. Doğru-Yanlış testleri4. Ödev ve Projeler5. Sözlü sınavlar6. Çoktan Seçmeli Testler
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
293
Eğitimde Kullanılan Ölçme Araç ve Yöntemleri
B. Diğer Ölçme Araç ve Yöntemleri1. Portfolyolar (Öğrenci gelişim dosyası)2. Öz değerlendirme3. Gözlem Formları4. Performans değerlendirme çizelgeleri (kontrol listeleri veya dereceleme ölçekleri)5. Tutum ölçekleri6. Kavram haritaları7. Gösteriler, Anektodlar,Tartışmalar, Sergiler, Görüşme (Mülâkat), Projeler, Araştırma Kâğıtları vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
294
1. Yazılı Yoklamalar Tanımı: Yazılı olarak verilen birkaç sorunun yine yazılı olarak
cevaplandırılması istenilen sınavlara yazılı yoklamalar adı verilmektedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
295
1. Yazılı Yoklamalar
Yazılı Yoklamaların Özellikleri:1) Cevaplar, cevaplayıcı tarafından düşünülüp yazılmak
durumundadır,2) Soru ve cevaplar yazılıdır,3) Cevaplama zamanı uzundur,4) Cevaplayıcı istediği cevabı verebilir (yoruma açık),5) Kısmi puan verilebilir,6) Puanlaması daha çok sübjektiftir,7) Puanlaması güç ve uzun zaman alır,8) İleri düzey davranışlarının ölçülmesine uygundur,9) Şans başarısı yoktur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
296
1. Yazılı Yoklamalar
Yazılı Yoklama Sorusu Yazımında Dikkat Edilecek Noktalar1)Anlaşılır olmalı2) Cevaplar sınırlandırılmalı (Genel sorular yerine özel sorular),3) Uzun cevaplı ve az soru yerine kısa cevaplı ve çok soru sorulmalı,4) Kitaptan olduğu gibi yazılmamalı,5) Sorular birbirinden bağımsız cevaplandırılmalı,6) Fırsat olursa denenmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
297
1. Yazılı Yoklamalar
Yazılı yoklamaların puanlanması:a) Genel izlenimle puanlama: Bu yöntemde bir öğrenciye ait
cevap kâğıdı baştan sona kadar okunduktan sonra edinilen genel izlenime göre bir puan takdir edilir. Özellikle kompozisyon kâğıtlarının puanlanmasında kullanılan bu yöntemle elde edilen puanların güvenirliği düşüktür.
b) Sınıflama ile puanlamac) Sıralama ile puanlamad) Anahtarla puanlama
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
298
1. Yazılı Yoklamalar Puanlama Hatalarını Önlemede Alınabilecek Bazı Önlemler:a) Puanlama sırasında iyi bir kâğıttan sonra okunan orta düzeydeki
bir kâğıt, olduğundan daha az iyi; kötü bir kâğıttan sonra okunan bir kâğıt da daha iyi görünebilir. Buna hareleme etkisi adı verilir.
Bu etki, bir öğrencinin cevap kâğıdındaki cevapların tamamının okunması yerine, bütün öğrencilerin birinci, daha sonra ikinci, üçüncü, … sorularına ait cevapların okunması suretiyle azaltılabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
299
1. Yazılı Yoklamalar
b) Puanlayıcının, kâğıdın kime ait olduğunu bilmesi sübjektifliğe neden olabilir. Bu durum, puanlamanın güvenirliğini düşürür. Bu bakımdan, puanlama sırasında, cevap kâğıtlarında öğrencilerin adlarının yazılı olduğu kısım kapatılması uygun olur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
300
1. Yazılı Yoklamalar
c) Bütünleme sınavı gibi bir komisyon tarafından yapılan sınavlarda ve katılan öğrenci sayısının fazla olduğu sınavlarda, cevap kâğıtları jüri üyeleri veya farklı puanlayıcılar tarafından paylaşılarak okunmamalıdır. Cevap kâğıtları bütün puanlayıcılar tarafından ayrı ayrı puanlanmalı, daha sonra bu puanların toplamları veya aritmetik ortalamaları öğrenciye verilecek puan olarak saptanmalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
301
1. Yazılı yoklama türleri
Dersin amacına, öğrenci grubuna ve öğrencilerin ders içindeki etkinliklerine göre yazılı yoklamanın değişik türleri kullanılabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
302
1. Yazılı yoklama türleri
a) Tercihli sınavlar
b) Sorusuz sınavlar
c) Ad çekmed) Açık kitap sınavları
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
303
1. Yazılı yoklamalar üzerine yapılan araştırmalar
1) Aynı sınıfa ait cevap kağıtlarını farklı iki puanlayıcının verdiği puanlar arasında 0,60 tutarlılık var.
2) Aynı sınıfa ait cevap kağıtlarını aynı kişi farklı zamanlarda puanladığında verdiği puanlar arasında 0,40 tutarlılık vardır.
3) Tek bir cevap kağıdı 70 kişiye puanlattırılıyor. Puanlama 20 üzerinden yapılıyor verilen puanlar 2 ile 19 arasında değişiyor.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
304
2. Kısa Cevaplı Testler
Tanımı: Cevaplayıcının bir rakam, bir kelime ya da en çok bir cümle ile
cevaplandırdığı sorulardan oluşan sınavlara kısa cevaplı testler adı verilmektedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
305
2. Kısa Cevaplı Testler
Kısa cevaplı testler başlıca iki madde formunda yazılabilir. 1) Bunlardan biri, boşluk doldurma olarak bilinen eksik köklü
maddelerdir. Öğrencinin vereceği cevapların soru (madde) kökünde bırakılan boşluğa yazılması istenir.
2) Diğeri ise, kökü, soru ifadesiyle biten maddelerdir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
306
2. Kısa Cevaplı Testler
Kısa Cevaplı Testlerin Özellikleri:1) Cevaplar kısadır,2) Cevaplayıcı istediği cevabı verebilir,3) Soru sayısı çoktur,4) Puanlaması daha çok objektiftir,5) Cevaplar öğrenci tarafından düşünülüp bulunmak durumundadır,6) Şans başarısı yok denecek kadar azdır,7) Puanlaması kolaydır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
307
2. Kısa Cevaplı Testler
Kısa Cevaplı Testlerin Yazılmasında 1) Anlaşılır ve açık yazılmalı,2) Her madde ile önemli bir bilgi yoklanmalı,3) Bilinen bir kaynaktan olduğu gibi alınmamalı,4) Sorunun ifadesinde ipucu bulunmamalı,5) Eksik cümle yapısında olan sorularda bırakılan boşluklar ipucu
vermemeli,6) Biri diğerinin cevabını içeren sorular bulunmamalı,7) Eksik bırakılan yerler aynı uzunlukta olmalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
308
3. Doğru-Yanlış Testleri
Tanımı: Sınıflama gerektiren testler, doğru ya da yanlış olarak verilen
önermelerin kapsamındaki fikre göre, doğru ve yanlış olarak sınıflandırılması istenilen sınavlardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
309
3. Doğru-Yanlış Testleri
Doğru-Yanlış Testlerin Özellikleri: Cevaplar D-Y halindedir, Zamanın çoğu okumaya ve cevabı bulmaya ayrılır, Soru sayısı çoktur, Puanlaması objektiftir, Şans başarısı yüksektir, Puanlaması kolaydır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
310
3. Doğru-Yanlış Testleri
Doğru-Yanlış Testlerinin Yazılmasında: Her madde ile sadece bir ana fikir yoklanmalı, Her madde kesinlikle doğru ya da yanlış olmalı, Bir maddenin yanlışlığı önemsiz bir ayrıntıda olmamalı, Madde kısa ve açık olmalı ayrıntılarla şişirilmemeli, Olumsuz ifade bulunmamalı, Kanı ifadeleri bir kaynağa dayandırılmalı, D-Y önermelerin sayıları yaklaşık olarak eşit olmalı, D-Y önermeler test formu içerisine belirli bir örüntüyle
yerleştirilmemeli
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
311
4. Ödev ve Projeler
Tanımı: Belirli konuların okul ortamı dışında araştırma yaparak
derinlemesine incelenmesi ve raporlaştırılması ile yapılan sınavlardır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
312
4. Ödev ve Projeler
Özellikleri: Diğer sınavlarda olduğu gibi ders ortamında yapılmaz. Daha çok araştırmayı içeren, uygulamayı gerektiren davranışların
ölçülmesinde başvurulan bir ölçme biçimidir. Verilen bir konunun derinlemesine incelenmesi yaptırılabilir Derste öğrenilenlerin pekiştirilmesi amacıyla öğrenciye verilen bir
etkinlik olarak da görülebilir. Diğer sınavlara alternatif bir sınav olmaktan çok onların
tamamlayıcısı niteliğindedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
313
4. Ödev ve Projeler
(devam): Ödev ve projelerin puanlanması daha çok yazılı yoklamalara
benzemektedir. Kısmi puanlama yapılabilir. Proje değerlendirme formu kullanılarak puanlamada nesnellik sağlanabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
314
5. Sözlü Sınavlar
Tanımı: Sözlü sınavlar, soruların ve cevapların sözlü olarak verildiği
sınavlar olarak tanımlanmaktadır.
Sözel iletişim becerilerinin ölçülmesinde kullanılabilen tek ölçme yöntemidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
315
5. Sözlü SınavlarÖzellikleri: Cevaplar sözlüdür, Sınav bireyseldir, Soru sayısı azdır, Her öğrenciye farklı sorular olacağından ağırlıkları eşit olmayabilir, Cevaplama iyice düşünülmeden yapılır, Puanlaması genel izlenime göre yapılır, Öğrencinin bireysel özelliği cevaplama davranışını etkiler, Puanlamaya öğrencinin konuşması, giyimi gibi nedenler karışabilir.
(Bu nedenle puanlama daha çok sübjektiftir).
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
316
5. Sözlü Sınavlar
Sözlü Sınavların Yazılmasında: Anlaşılır ve açık yazılmasına, Sorular sınavdan önce hazırlanmasına, Puanlama anahtarı önceden hazırlanmasına, Cevaplama anında uyulması gereken davranışlar önceden
bildirilmesine dikkat edilmelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
317
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Tanımı: Sorulan bir sorunun cevabını, verilen cevaplar arasından seçme
gerektiren maddelerden oluşan testlere çoktan seçmeli, ya da seçme gerektiren testler denilmektedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
318
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerÖzellikleri: Doğru cevap çoğu zaman maddenin içinde verilir. Test süresinin önemli bir kısmı maddeyi okumaya ve doğru cevabı
bulmaya ayrılır. Puanlaması objektiftir. Şans başarısı vardır. İleri düzeydeki davranışların ölçülmesi zordur. Uygulaması kolaydır. Puanlama süresi kısadır. Hazırlama süresi uzundur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
319
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Özellikleri: Soru sayısı çoktur. Cevaplama sadece işaretleme ile yapılmaktadır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
320
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Tipleri: I) Doğru Cevaba Göre Sınıflama
– a) Doğru cevabı kesin ve biricik olan maddeler: – b) Anahtarlanmış cevabı en doğru olan maddeler: – c) Anahtarlanmış cevabı birden fazla olan maddeler– d) Birleşik cevap gerektiren maddeler– e) Doğru cevabı gizli maddeler:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
321
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Tipleri (Devam): II) Madde Köküne Göre Sınıflama
– a) Kökü soru kipinde olan maddeler– b) Kökü eksik cümle yapısında olan maddeler– c) Kökü olumsuz maddeler
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
322
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Tipleri(Devam): III) Maddelerin Gruplanışlarına Göre Sınıflama
– a) Ortak köklü maddeler– b) Ortak seçenekli maddeler
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
323
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Yazımında Genel İlkeler:1.Maddeler anlaşılır olmalı, “çoğunlukla”, “bazen”, “nadiren” gibi
kelimeler kullanılmamalıdır. Çünkü, verilen belirsiz kelimeler görecelidir ve bu nedenle kişiden kişiye farklılık gösterir,
2. Uygulama zamanının çoğu okumaya ayrıldığı için, her madde mümkün olduğunca az kelime ile yazılmalıdır,
3. Test maddelerinin dil düzeyi cevaplayıcıların dil düzeyinin altında olmalıdır. Bu ise soru ile ne sorulduğunun anlaşılmasını sağlar,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
324
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerMadde Yazımında Genel İlkeler (devam):4. Test maddeleri bir kaynaktan olduğu gibi alınmamalıdır (Ezberi
önlemek için),5. Her test maddesi diğerlerinden bağımsız cevaplandırılmalıdır,6. Maddenin noktalama ve yazım kurallarına uygun olarak yazılması
farklı şekillerde algılanmasını önler,7. Bir maddede verilen bilgi başka bir sorunun cevabını
açıklamamalıdır,8. Bir maddenin yarısı bir, diğer yarısı ise başka sayfada olmamalıdır,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
325
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerMadde Yazımında Genel İlkeler (devam):9. İyi bir çoktan seçmeli test maddesinin, madde kökü okunduğunda
seçeneklere bakılmadan doğru cevap verilmelidir,10. Seçeneklerin ifade, tarz, uzunluk ve kapsamı birbirine benzer
olmalıdır,11. Çeldiriciler bilmeyeni ve yanlış bileni yanıltmalıdır,12. “Yukarıdakilerin hepsi” seçeneği dikkatli kullanılmalı, birinin
yanlışlığı açıkça belli ise kullanılmamalıdır,13. “Yukarıdakilerin hiçbiri” seçeneği dikkatli kullanılmalı, en doğru
cevabı gerektiren maddelerde kullanılmamalıdır,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
326
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Yazımında Genel İlkeler (devam):14. “Yukarıdakilerin hepsi” ve “Yukarıdakilerden hiçbiri” seçenekleri
aynı anda kullanılmamalıdır,15. Çeldirici bulmada güçlükle karşılaşıldığında madde formu
değiştirilmeli. Örneğin. birleşik cevap gerektiren madde formu ile çok sayıda çeldirici yazılabilir,
16. Anlamlı bir sıraya konulabilecek seçenekler bu sıraya göre yerleştirilmelidir (büyükten küçüğe ya da tam tersi olacak şekilde),
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
327
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Yazımında Genel İlkeler (devam):17. Bir testteki seçenek sayısı cevaplayıcıların düzeyine göre
ayarlanmalıdır. İlköğretim okullarının ilk kısımlarında iki ve üç seçenekli maddeler kullanılması, ikinci kısımda dört seçeneğe çıkartılması ve ortaöğretim ve daha üstünde beş seçenekli madde kullanılması daha uygundur,
18. Bir testin bütün maddeleri aynı sayıda seçeneğe sahip olmalı, bazı sorular dört ve bazıları da beş seçeneğe sahip olmamalı, hepsinde aynı sayıda seçenek olmalıdır,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
328
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerMadde Yazımında Genel İlkeler (devam):19. Doğru cevaplar test formu içerisine belirli bir örüntüyle
yerleştirilmemelidir. Eğer öğrenci ilk yapmış olduğu sorularda bu örüntüyü yakalarsa, diğer soruları okumadan doğru cevabı bulabilir,
20. Doğru cevaplar seçeneklere yaklaşık olarak eşit dağıtılmalıdır. Dört seçenekli bir testi tamamen tahminle cevaplandıran bir öğrencinin alması beklenen başarı düzeyi %25 olmalıdır. Düzeltme formülü uygulandığında, tahminle cevaplayan öğrencinin beklenen puanı olması gereken; yani, sıfır olmalıdır,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
329
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Yazımında Genel İlkeler (devam):21. Seçenekleri belirtmede büyük harf kullanılması, küçük harf
kullanılmasına göre daha az hataya neden olabilir. Çünkü, küçük harfler daha çok birbirine benzediğinden birbirleri ile karıştırılması daha kolaydır.
22. Maddelerin seçenekleri mümkünse alt alta gelecek sıralarda verilmelidir. Eğer, yerden tasarruf yapıp kısa olan seçenekleri yan yana yazmak gerekiyorsa, bütün seçenekler aynı sıralamaya göre verilmelidir,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
330
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerMadde Yazımında Genel İlkeler (devam):23. Olumlu maddeler arasına dağıtılan olumsuz maddeler (özellikle -
ma hecesi ile olumsuzlaştırılanlar), dikkat dağıldıkça öğrenciler tarafından olumlu gibi algılanabilir. Bu nedenle madde kökünde mümkün olduğunca olumsuz ifade kullanılmamalı, madde olumlu sorulabiliyor ise olumlu formda sorulmalıdır. Olumsuz madde formu kullanılmak durumunda ise, olumsuz ifadenin dikkat çekecek şekilde belirtilmesi uygun olur. Bunun için koyu yazım, BÜYÜK HARF ve alt çizmekle olumsuzluk belirgin hale getirilebilir,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
331
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) TestlerMadde Yazımında Genel İlkeler (devam): 24. Bir testteki bütün maddeler, aynı düzen içerisinde verilmelidir.
Özellikle maddeler arasındaki boşluklar iyice fark edilebilecek düzeyde bırakılmalıdır. Madde kökü ile seçenekler arasında her maddede aynı ayarda boşluk bırakılmalıdır. Seçenekler arasında bırakılan boşluklar da bütün maddelerde benzer olmalıdır,
25. Ortak köklü ve ortak seçenekli soruların diğer sorularla karıştırılmaması için başlangıcında ve bitiminde bir çizgi ile ayrılması uygun olabilir. Ayrıca, bu tipteki soruların ortak olan kök ve seçenekler ile aynı sayfada bulunması dikkatin dağılmasını önleyebilir,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
332
6. Çoktan Seçmeli (Seçme Gerektiren) Testler
Madde Yazımında Genel İlkeler (devam):26. Madde köküne verilen olası cevaplarda (seçeneklerde), yazım
yanlışlığı yapılarak çeldirici yazılmamalıdır. Çeldiriciler başka soruların doğru cevapları arasından seçilebilir.
27. Madde eksik bilgi ve yanlışlık olmamalı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
333
Test Geliştirme
Tanımı İstendik özelliklerde ölçme aracı hazırlama süreci
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
334
1. Testin Amacı2. Kapsamının ve Ölçülecek Davranışların Belirlenmesi3. Soru Yazımı4. Soru Düzeltme Çalışmaları (Redaksiyon)5. Test Formunun Oluşturulması ve Çoğaltma6. Uygulama7. Puanlama8. Ön Uygulama Test İstatistiklerinin Hesaplanması9. Madde analizi 10. Nihai Teste Madde Seçimi11. Nihai Test İstatistiklerinin Kestirilmesi12. Raporlaştırma
Test Geliştirmenin Basamakları
1. Testin Amacı
Testlerin hazırlanış amaçları,
öğrencilerin konulardaki (ünitelerdeki) öğrenme eksikliklerinin belirlenmesi ya da öğrenmenin izlenmesi ve
dersin birkaç konusunu kapsayan öğrenme düzeylerinin belirlenmesi ya da erişiyi belirlemektir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
336
2. Test Kapsamının ve Ölçülecek Niteliklerin Belirlenmesi
Amacın gerçekleştirilmesi için gerekli konu kapsamının ve ölçülecek olan davranışların (niteliklerin) belirlenmesi gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
337
3. Soru Yazımı
Açık ve anlaşılır olmalı Test maddeleri bir kaynaktan olduğu gibi alınmamalıdır . Seçeneklerin ifade, tarz, uzunluk ve kapsamı birbirine benzer
olmalıdır. Olumsuz maddeler belirgin hale getirilmeli. ...
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
338
4. Soru Düzeltme Çalışmaları (Redaksiyon)
Soru yazarı Türk dili uzmanı Ölçme ve değerlendirme uzmanı Program geliştirme uzmanı Psikolog ve Konu alanı uzmanı bulunmalıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
339
5. Test Formunun Oluşturulması ve Çoğaltma
Soruların test formuna dönüştürülmesinde, cevaplamayı kolaylaştırılacak şekilde düzenleme yapılmalıdır.
Soruların kolayca okunması ve cevapların yine kolayca verilmesine fırsat sağlayıcı olması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
340
6. Uygulama
Sınavın bütün öğrencilere standart şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir
Sınav anında uyulması gereken davranışlar, Sınav süresi, Soru sayısı gibi bazı bilgilerin sınav başlamadan önce herkese
duyurulmalıdır
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
341
7. Puanlama
Yapılan sınavların puanlaması, kullanılan ölçme araç ve yöntemine bağlıdır.
1-0 puanlama veya Ağırlıklı puanlama yapılabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
342
8. Ön Uygulama Test İstatistiklerinin Hesaplanması
Testin ilk uygulamasından elde edilen puanların, Aritmetik Ortalaması Ortalama Güçlüğü Standart Kayması Güvenirliği ve Geçerliliği gibi test istatistikleri hesaplanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
343
9. Madde Analizi Madde Analizi Yöntemleri,
– A. Basit Yöntem– B. Henrysson Yöntemi
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
344
... devam Ön deneme sonuçları kullanılarak testteki her
madde için, 1. Güçlük indeksi, 2. Ayırıcılık gücü indeksi, 3. Seçenek analizi, 4. Maddeler arası korelasyonlar gibi istatistikler
hesaplanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
345
Basit Yöntemle Madde Analizi Yaparak Test Geliştirme Madde Analizinin Adımları Öğrenci cevapları, doğru olanlar 1 ve boş bırakılanlar, birden
fazla işaretlenenler ve yanlış cevaplandırılanlar 0 ile puanlanır, Öğrencilerin vermiş oldukları doğru cevap sayıları ile test
puanları bulunur, Test puanlarına göre öğrenci cevap kağıtları en yüksek
puandan en düşük puana doğru sıraya konulur,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
346
Madde Analizinin Adımları (devam) Test puanı en yüksek olan grubun %27’si ile en düşük puanı
alan grubun %27’si alınarak, sırasıyla üst grup ve alt grup adları verilir. Ortada kalan grubun %46’sı ise analiz dışında tutulur,
Testte bulunan bütün sorular için aşağıdaki gibi bir tablo düzenlenir,
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
347
Madde Analizinin Adımları (devam)
Soru No A* B C D ToplamÜst Grp n(Aü) n(Bü) n(Cü) n(Dü) N(ü)Alt Grp n(Aa) n(Ba) n(Ca) n(Da) N(a)Toplam n(A) n(B) n(C) n(D) N
* Doğru Cevap
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
348
Madde Analizinin Adımları (devam) Öğrencilerin verdikleri cevaplara göre madde özellikleri
hesaplanır. Madde özelliklerinden güçlük indeksi aşağıdaki formül ile
hesaplanır. P(j)=(n(d-ü)+n(d-a))/N Pj : Maddenin güçlük indeksi n(d,ü) : Maddeyi üst grupta doğru cevaplayanların sayısı n(d,a) : Maddeyi alt grupta doğru cevaplayanların sayısı N : Üst grup ve alt gruptaki toplam öğrenci sayısıdır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
349
Madde Analizinin Adımları (devam)
Madde Ayırıcılık Gücü İndeksi: Maddenin sınıfta iyi olanlar ile iyi olmayanları birbirinden ayırabilme derecesidir.
Madde ayırıcılık gücü indeksinin hesaplama formülü aşağıdaki gibidir.
r(jx)=(n(d-ü)-n(d-a))/n Pj : Maddenin güçlük indeksi n(d,ü) : Maddeyi üst grupta doğru cevaplayanların sayısı n(d,a) : Maddeyi alt grupta doğru cevaplayanların sayısı n : toplam öğrenci sayısının yarısı.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
350
Madde Analizinin Adımları (devam) İyi bir test maddesi uygulandıktan sonra aşağıdaki özelliklere
sahip olması istenilir.1) Güçlük indeksinin 0.50 (orta güçlükte) olması,2) Ayırıcılığının mümkün olduğunca yüksek olması (1.00’a yakın
olması),3) Doğru cevabın üst grupta daha çok öğrenci tarafından
cevaplandırılmış olması,4) Çeldiricilerin alt grupta daha çok öğrenci tarafından
cevaplandırılmış olması ve5) Çeldiricilerin hepsinin de aynı sayıda ya da birbirine yakın
sayıda cevap çekmiş olması istenir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
351
10. Nihai Teste Madde Seçimi
Ön uygulama sonuçlarına dayalı olarak hesaplanan madde istatistikleri arasından istendik test özelliklerine sahip olan maddelerin seçimi yapılır.
Madde seçiminde daha çok, 1. Güçlük indeksi (Pj) 2. Ayırıcılık gücü indeksi (rjx)dikkate alınır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
352
... devam
Madde seçiminde– Orta güçlükteki,– Ayırıcılığı 0,30’un üzerindeki ve– Aralarında yüksek ilişki olan maddelerin alınması daha
güvenilir ve geçerli test yaratmak için gereklidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
353
11. Nihai Test İstatistiklerinin Kestirimi
Madde ve test istatistikleri arasında kurulan fonksiyonlar ile nihai testin
A) Aritmetik ortalaması, B) Standart Kayması C) Güvenirliği ve D) Geçerliliği gibi istatistikleri kestirilebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
354
12. Raporlaştırma
Test Geliştirme sürecindeki bütün aşamalar bir rapor halinde hazırlanarak test geliştirme süreci tamamlanır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
355
Ölçme Sonuçları Üzerinde İstatistiksel İşlemler Ölçme Sonuçlarının Düzenlenmesi 1) Puanların sıraya konulması: 2) Puanların grafikle gösterilmesi: 3) Betimleyici istatistiklerin hesaplanması:
– a) Merkezi yığılma ölçüleri: 1) Tepe değer (mod): 2) Ortanca (medyan): 3) Aritmetik ortalama
– b) Merkezi dağılım ölçüleri: 1) Dizi genişliği (Ranj): 2) Çeyrek kayma: 3) Standart kayma (sapma) ve varyans:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
356
Örnek Veri 48 81 48 46 72 56 68 42 72 52 72 62 58 62 56 56 46 58 80 52 74 56 90 34 63 52 19 48 42 40 28 52 26 36 38 56 18 30 42 39
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
357
Puanların sıraya konulması ve frekansla ifade edilmesi
Puan Frekans Puan Frekans18 1 48 319 1 52 426 1 56 528 1 58 230 1 62 234 1 63 136 1 68 138 1 72 339 1 74 140 1 80 142 3 81 146 2 90 1
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
358
Puanların grafikle gösterilmesi
Frekans
0
2
4
6
P-18
P-26
P-30
P-36
P-39
P-42
P-48
P-56
P-62
P-68
P-74
P-81
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
359
Puanlara Ait Histogram
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
17,5-25,5
25,5-33,5
33,5-41,5
41,5-49,5
49,5-57,5
57,5-65,5
65,5-73,5
73,5-81,5
81,5-89,5
puan aralığı
frek
ans
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
360
Not Verme
Sınav Sonuçlarının Nota Çevrilmesi Öğrenci puanlarını nota dönüştürmede iki ayrı yöntem vardır. Bu
yöntemler aşağıda verilmiştir: 1) Mutlak değerlendirme: 2) Bağıl değerlendirme:
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
361
1) Mutlak Değerlendirme
Mutlak değerlendirmede ölçüt, dersin hedef davranışlarıdır. Hedef davranışlarından belirli oranına sahip olan öğrencilerin başarılı
sayılacağı kabul edilir. Değerlendirmede kullanılan ölçüt, mutlak başarının bir göstergesi
olduğunda, mutlak değerlendirme adını alır. Bir sınavdaki alınabilecek en yüksek puan mutlak değerlendirmenin
bir ölçütü kabul edilebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
362
1) Mutlak Değerlendirme (devam)
Not vermede, öncelikle sınavdan alınan puanlar mutlak başarı yüzdesine çevrilir. Puanlar mutlak başarı yüzdesine aşağıdaki formülle çevrilir. MBY=(Xi/K)*100 MBY: Mutlak Başarı Yüzdesi Xi: i kişisinin sınav puanı K: Sınavdan alınabilecek en yüksek puan
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
363
1) Mutlak Değerlendirme (devam)
Mutlak başarı yüzdesine çevrilen puanlar, okulun sınav yönetmeliğindeki ölçüt ile karşılaştırılarak nota çevrilir.
Önceden verilen örneğimizdeki puanları nota çevirmede ölçütümüz aşağıdaki gibi olsun. MBY Not Sonuç 90-100 5 80-89 4 Geçer 70-79 3 60-69 2 0-59 1 Kalır
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
364
Öğrn Pn Not Öğrn Pn Not 1 48 1 21 48 1 2 72 3 22 68 2 3 72 3 23 72 3 4 58 1 24 56 1 5 46 1 25 80 4 6 74 3 26 90 5 7 63 2 27 19 1 8 42 1 28 28 1 9 26 1 29 38 1 10 18 1 30 42 1 11 81 4 31 46 1 12 56 1 32 42 1 13 52 1 33 62 2 14 62 2 34 56 1 15 58 1 35 52 1 16 56 1 36 34 1 17 52 1 37 48 1 18 40 1 38 52 1 19 36 1 39 56 1 20 30 1 40 39 1
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
365
2. Bağıl Değerlendirme
Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı;
altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu nedenle öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı
düzeyinin artırılmasına neden olabilir. Puan dağılımının aritmetik ortalaması ile standart kaymasının
hesaplanması ile önce bir ölçüt geliştirilir; sonra da bu ölçüte göre puanlar nota çevrilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
366
2. Bağıl Değerlendirme
Bağıl değerlendirme ile not vermede ölçüt aşağıdaki gibi geliştirilir. Beşlik not sisteminde notların alt ve üst sınıf değerleri aşağıdaki
tabloda olduğu gibi hesaplanabilir. (Puanların Aritmetik ortalaması=51,75 ve Standart Kayması=16,77’dir)
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
367
2. Bağıl DeğerlendirmeNotlar Notun alt sınırı Notun üst sınırı
1 0,00 X ort-0,5 S=51,75-0,5*16,77=43,37
2 X ort-0,5 S=51,75-0,5*16,77=43,37 X ort.+0,5S= 51,75+0,5*16,77=60,14
3 X ort.+0,5S=51,75+0,5*16,77= 60,14 X ort.+ S=51,75+16,77=68,52
4 X ort.+ S=51,75+16,77= 68,52 X ort + 1,5 S=51,75+1,5*16,77=76,91
5 X ort + 1,5 S=51,75+1,5*16,77=76,91 100,00
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
368
Öğrn. Puanı Mutlak Not Bağıl Not Öğren. Puanı Mutlak Notu Bağıl Not1 48 1 2 21 48 1 22 72 3 4 22 68 2 33 72 3 4 23 72 3 44 58 1 2 24 56 1 25 46 1 2 25 80 4 56 74 3 4 26 90 5 57 63 2 3 27 19 1 18 42 1 1 28 28 1 19 26 1 1 29 38 1 110 18 1 1 30 42 1 111 81 4 5 31 46 1 212 56 1 2 32 42 1 113 52 1 2 33 62 2 314 62 2 3 34 56 1 215 58 1 2 35 52 1 216 56 1 2 36 34 1 117 52 1 2 37 48 1 218 40 1 1 38 52 1 219 36 1 1 39 56 1 220 30 1 1 40 39 1 1
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
369
Eğitimde Kullanılan Ölçme Araç ve Yöntemleri
B. Diğer Ölçme Araç ve Yöntemleri (Tekrar Sayfa)1. Portfolyolar (Öğrenci gelişim dosyası)2. Öz değerlendirme3. Gözlem Formları4. Performans değerlendirme çizelgeleri (kontrol listeleri veya dereceleme ölçekleri)5. Tutum ölçekleri6. Gösteriler, Anektodlar,Tartışmalar, Sergiler, Görüşme (Mülâkat), Projeler, Araştırma Kâğıtları vb.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
370
B. Diğer Ölçme Araç ve Yöntemleri
2. Öz değerlendirme:Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz değerlendirme denir.
Öz değerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine yardımcı olan bir yaklaşımdır.
Öz değerlendirme öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları, nasıl düşündüğünü ve nasıl yaptığını değerlendirmelerini gerektirir.
Kendini değerlendirme, öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardım eder.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
371
2. Öz değerlendirme (Devam): Performansının düzeyi hakkında karar vermek için kişisel ya da
kişiler arası kriter koymada öğrencilere fırsatlar sunar. Kendini değerlendirmeyle öğrencinin motivasyonunun
yükselmesine fırsat verir. Öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına
almalarını sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
372
2. Öz değerlendirme (Devam): Bu tür değerlendirmenin olumlu ve olumsuz yönleri vardır. Genellikle kendi performanslarını değerlendirirken yanlılığın varlığı
göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği
nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar
daha doğru olacaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
373
2. Öz değerlendirme (Örnek):
ÖZ DEĞERLENDİRMESevgili öğrenciler, “Herkesin Bir Kimliği Var” ünitesinin sonunda neleri, ne kadar öğre n-diğinizi anlamak için kendinizi değerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek için aşağıdaki sor u-ları cevaplamalısınız. Sorularda size uygun olan seçeneklerden birini (X) ile işaretl eyiniz.Tabloda verilen işaretler, : “Bunu çok iyi yapabiliyorum”
: “Bunu kısmen yapabiliyorum” : “Bunu yapamıyorum” anlamlarına gelmektedir.
Bunları Öğrendim
1. Duygu ve düşüncelerim arasında ilişki kurab ilirim.2. Bireyler arasındaki farklılığı ve benzerliği söylerim.3. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerimi açıklarım.4. Başkalarının duygu ve düşüncelerine saygı duyarım.5. Yaşamıma ilişkin belli başlı olayları kronolojik sıraya koy a-
rım.6. Kimlik belgesine bakarak kimliğe ilişkin çıkarımlarda bulun u-
rum.
Sevgili öğrenciler başarılı bir şekilde çalışmaya devam edebilmek için ve şeklinde işaretlediğiniz konuları te k-rar çalışmalısınız.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
374
3. Gözlem Formları
Gözlemler: Çıktılarının görülebildiği bazı alanlarda bu yöntem oldukça önemlidir.
Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Özellikle fen dersleri için uygundur. Gözlemler, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgiler sağlar.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
375
3. Gözlem Formları (Devam) Öğretmen öğrencilerin: ·
– soru ve önerilerine verilen cevaplarını,· – tarihsel olaylar, kişiler, hareketlerle ilgili sınıf içi tartışmalarda
katılımlarını,· – grup çalışmalarında ve tartışmalarında katılımlarını,– öğretmenin, öğrenmeyle ilgili yaptığı görevler ve materyallere
öğrencinin gösterdiği tepkiyi, · – tarihsel kanıtları kullanma yollarını gözlemler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
376
3. Gözlem Formları (Devam) Aşağıdakiler öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır.
1. Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanılması.2. Her öğrencinin birkaç kez gözlemlenmesi.3. Her öğrencinin değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemlenmesi.4. Her öğrencinin değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendirilmesi.5. Yapılan gözlem için değerlendirme mümkün olduğu kadar gözlemlenen zamanın kaydedilmesi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
377
ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMUAçıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katı l-ma düzeylerini gözlemek amacıyla hazırlanmıştır. Öğrencilerin gözlenecek o-lan davranışları verilen seçeneklerden hangisine uygun düşerse, o seçeneğinbulunduğu kutu işaretlenecektir.
Adı ve Soyadı: ................................................ Öğrenci No: ...................... Sınıfı: ......................
DERECELER
Her
zam
anSık
lıkla
Baz
enN
adire
nH
içbi
r zam
an
ÜNİTE ADI:
HERKESİN BİR KİMLİĞİ VAR
5 4 3 2 1
I. DERSE HAZIRLIK ve ETKİNLİKLERE KATILIM1 İhtiyaç duyduğu bilgiye hangi kaynaklardan ulaşabileceğini bilir.2 Bulabildiği kaynaklardan etkin bir biçimde faydalanabilir.3 Derse farklı yardımcı kaynaklar getirir.4 Derse hazırlıklı gelir.5 İşlenen konu ile ilgili görüşünü çekinmeden ifade eder.6 Konu ile ilgili görüşleri ve verdiği örnekler orijinaldir.7 Derste orijinal sorular sorar.8 Dersi dikkatli dinler.II. ÜNİTE KAZANIMLARI1 Duygu ve düşünceleri arasında ilişki kurabilir.2 Bireyler arasındaki farklılığı ve benzerliği söyler.3 Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini açıklar.4 Başkalarının duygu ve düşüncelerine saygı duyar.5 Yaşamına ilişkin belli başlı olayları kronolojik sıraya koyar.6 Kimlik belgesine bakarak kimliğe ilişkin çıkarımlarda bulunur.TOPLAM
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
378
4. Performans değerlendirme çizelgeleri Gözlem yönteminden çok fazla farklı olmamakla beraber
öğrenci etkinliği, uygulamayı ve pisiko-motor becerileri (performansı) gerektirdiğinde performans değerlendirme ölçeği kullanılabilir.
Örnek: deney düzeneği hazırlayabilme ve deneyi yapabilme, bir müzik aletini çalabilme becerisi, voleybolda servis atabilme becerisi gibi.
Performans değerlendirme ölçekleri iki farklı şekilde düzenlenebilir:
1) kontrol listeleri 2) dereceleme ölçekleri
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
379
4. Performans değerlendirme çizelgeleri 1) Kontrol Listeleri: Öğrencinin performansa dayalı işlem basamakları ilk
hareketten başlayarak son harekete kadar sıralanır. Gösterilebilecek her hareketin karşısına “Gözlendi” ve
“Gözlenemedi” kutuları konulur. Öğrencinin gözlenen davranışlarının sayısı performans göstergesi olarak alınır.
Bazen bir davranış tam olarak gösterilmeyebilir. Kısmi olarak gösterilebilir ise kontrol listesi dereceli olarak hazırlanabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
380
2) Dereceleme Ölçekleri Bir önceki işlemde olduğu gibi performansa dayalı işlemler ilk
baştan son aşamaya kadar listelenir. Her davranışın karşısına davranışın gösterilebilme düzeyi dereceli şekilde,
Tam gösterildi (3) Kısmen gösterildi (2) Gösterilemedi (1)
gibi üçlü veya Tam gösterildi (5) Gösterildi (4) Kısmen gösterildi (3) Çok az gösterildi (2) Gösterilemedi (1)
gibi beşli derecelerle ifade edilebilir. Derecelere 3-2-1 veya 5-4-3-2-1 ağırlıkları verilerek sayısal ölçme sonuçları hesaplanabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
381
4. Performans değerlendirme çizelgeleri (Örnek:)İşlem basamakları Gözlendi Gözlenmedi1.
2.
3.
4.
5.
6.
Toplam 4 24
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
382
4. Performans değerlendirme çizelgeleri (Örnek:)İşlem basamakları 5 4 3 2 11.
2.
3.
4.
5.
6.
Toplam 1 2 1 1 14
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
383
6. Diğer Yöntemler 1) Gösteri 2) Anektodlar 3) Tartışmalar 4) Sergiler 5) Görüşme (Mülâkat), 6) Projeler 7) Araştırma Kâğıtları 8)Tutum ölçekleri 9) Kavram haritaları
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
384
6. Diğer Yöntemler 1) Gösteri: Öğrencilerin fiziksel beceri ya da yeteneklerini
göstermelerini gerektiren durumları kapsar. Değerlendirmeleri kontrol listeleri ya da dereceleme ölçekleriyle
yapılabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
385
6. Diğer Yöntemler 2) Anektodlar:Öğrencilerin problemleri için bilgi toplama
yöntemlerinden biridir. Öğrencilerin davranışlarıyla ilgili kısaca yazılmış raporların kaydedilmeleriyle oluşturulurlar. Karar vermede diğer yöntemlerle birlikte kullanılırlar. Üst düzey beceriler ve duyuşsal alanla ilgili davranışların değerlendirilmesinde kullanılabilirler.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
386
6. Diğer Yöntemler 3) Tartışmalar: Eleştirel düşünme için en uygun yöntemdir. Öğrencinin, değerlendirme ya da yordama yapması gereken bir
konuda sözlü ya da yazılı tartışması istenebilir. Açık uçlu maddelere çok benzerler. Çoğu zaman tek bir doğru cevabı olmayabilir. Puanlama, bu maddeler için sorun olabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
387
6. Diğer Yöntemler 4) Sergiler: Bu yöntem öğrencilerin yaratıcılıklarını ve sanatsal
çalışmalarını sergileyebilecekleri kullanışlı bir yöntemdir. Aynı zamanda üst düzey zihinsel becerilerin
değerlendirilmesinde çok kullanışlıdır. Kontrol listeleri ya da dereceleme ölçekleri kullanılarak bu tür
çalışmalar değerlendirilebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
388
6. Diğer Yöntemler 5) Görüşme (Mülâkat):Çok kullanılan bir yöntem değildir.
Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin çalışmaları hakkında ve konuları nasıl anladıkları konusunda anlama düzeylerinin daha iyi değerlendirilmesine yardım eder.
Aşağıda bazı örnek görüşme soruları verilmiştir: 1. Bir olayı değişik yolla açıklayabilir misin? 2. Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun? 3. Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mıdır? 4. Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
389
6. Diğer Yöntemler 6) Projeler: Projeler, öğrencilere bireysel ya da grup içinde önemli
görevlerde sık sık fırsatlar sunar. Projeler puanlama standartları ve ayrıntılı yönergeler gerektirir. Ayrıca öğretmen ve öğrenciler için önemli sorumluluklar gerektirir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
390
PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİProjenin Adı:Öğrencinin, Adı ve Soyadı: No: Sınıfı:
DERECELER
Çok
iyi
İyi
Orta
Geç
er
Zay
ıf
GÖZLENECEK ÖĞRENCİ KAZANIMLARI 5 4 3 2 1
I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ1 Projenin amacını belirleme2 Projeye uygun çalışma planı yapma3 Grup içinde görev dağılımı yapma4 İhtiyaçları belirleme5 Farklı kaynaklardan bilgi toplama6 Projeyi plana göre gerçekleştirmeII. PROJENİN İÇERİĞİ1 Türkçe’yi doğru ve düzgün yazma2 Bilgilerin doğruluğu3 Toplanan bilgilerin analiz edilmesi4 Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma5 Toplanan bilgileri düzenleme6 Kritik düşünme becerisini gösterme7 Yaratıcılık yeteneğini kullanmaIII. SUNUMU YAPMA1 Türkçe’yi doğru ve düzgün konuşma2 Sorulara cevap verebilme3 Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma4 Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme5 Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma6 Verilen sürede sunuyu yapma7 Sunum sırasında öz güvene sahip olma8 Sunuyu severek yapmaTOPLAM
Öğretmenin yorumu: ................................................................................
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
391
6. Diğer Yöntemler 7) Araştırma Kâğıtları : Araştırma kâğıtları eğitimin her
kademesinde kullanılır. Bir performans değerlendirme maddesi olarak oldukça uygundur. Örnek: Aşağıdaki konulardan biriyle ilgili bir araştırma kağıdı
yazınız. Cep telefonlarının güvenirliği. Cep telefonları nasıl çalışır? Cep
telefonlarının tarihi.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
392
6. Diğer Yöntemler 8)Tutum: Bir kimsenin herhangi bir olaya, eşya veya insan grubuna karşı
olumlu ya da olumsuz davranış gösterme eğilimine tutum denir. Bireyin bir objeye karşı her zaman istekli oluşu, olumlu tutumunun
gösterirken; isteksiz hal ve davranışları olumsuz tutumunu gösterir. Bireylerin bir objeye karşı tutumları, en olumludan en olumsuza
doğru bir derce içerisindedir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
393
Tutum Ölçekleri Tutumun Bileşenleri (Boyutları): 1. Duyuşsal bileşen, bir objeye karşı devamlı hissedilen duygudur. 2. Bilişsel bileşen, bireyin nesneye karşı oluşturduğu bilgi düzeyidir. 3. Davranışsal bileşen, bireyin duygu ve kanıya uygun olarak
hareket etme eğilimidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
394
Tutum Ölçekleri Tutum Ölçeği Geliştirme Yaklaşımları: 1. Bogardus Sosyal Mesafe Ölçeği 2. Thurstone Tutum Ölçeği: a) Eşit Görünen aralıklar yöntemi b) Eşleştirilmiş çiftler yöntemi 3. Gutman'ın Ölçek Çözümlemesi 4. Likert'in Toplam Derecelendirme Ölçeği Bu yaklaşımlardan en çok başvurulanı, Likert'in derecelendirme
ölçeğidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
395
Tutum Ölçekleri
Temel Sayıltıları 1. Süreklilik, ölçülen değişkenin (tutumun) kategorik değil,
sürekli olduğunu kabul eder. Bir objeye karşı iki kişinin tutumu arasında her zaman bir üçüncünün olması, tutumun sürekliliğini gösterir.
2. Tek boyutluluk, ölçülen niteliğin mümkün olduğunca tek bir özelliği ifade edebilmesi ile ilgilidir.
3. Doğrusallık, tutumun bir doğru üzerinde birimlerle gösterildiğini kabul etmesidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
396
Tutum Ölçekleri
Tutum cümlesi yazımında dikkate alınacak ölçütler: 1) Cümleler arzu edilenlerin veya edilmeyenlerin ifadesi biçiminde
olmalı. 2) Geçmişe yönelik tutumdan ziyade şuandaki tutumlarını
yansıtmalı. 3) Bu nedenle ifadeler geniş zamanı içeren -meli -malı takıları ile
tamamlanmalı. 4) Cümleler, değişik anlamlara yol açmadan öz ve sade biçimde
ifade edilmeli.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
397
Tutum Ölçekleri
Tutum cümlesi yazımında dikkate alınacak ölçütler (devam): 5) Olumlu ve olumsuz tutum cümlelerinde ılımlı ifadelerin
kullanılması, tutum boyutundaki her derecenin temsil edilmesinde daha ayırıcı bir rol oynar.
6) Cümlelerin yarısı olumlu yarısı da olumsuz ifade edilmeli. 7) Her madde tek bir tutum öğesi içermelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
398
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları: 1. Tutum konusunun seçimi: Belirlenmesi istenilen tutumun ne
olduğuna karar vermek ilk aşamadır. Yapılacak olan araştırmada, hangi bireylerin neye yönelik tutumları
belirlenmeye çalışılacak ise bunu saptamak gerekir. Örneğin: Öğrencilerin derslerine, bölümlerine, öğretmenlerine,
arkadaşlarına veya ailelerine karşı tutumları ölçülmek isteniliyorsa ve bu tutumların öğrencilerin akademik başarıları üzerinde etkisi olduğu düşünülüyor ve bu nedenle araştırılmak isteniliyorsa, bu konunun saptanması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
399
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları: 2. Tutum cümlelerinin (maddelerin) yazımı: Tutum konusu
belirlendikten sonra, bu konu ile ilgili tutum cümlelerinin yazımına geçilir.
Tutum cümleleri, yukarıda belirtilen ölçütler dikkate alınarak yazılan, konu ile ilgili olduğu düşünülen olumlu ya da olumsuz çok sayıdaki ifadelerdir.
Tutum cümlelerini yazmadan önce tutum konusu ile ilgili geniş çaplı bir incelemenin yapılması gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
400
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
2. Tutum cümlelerinin (maddelerin) yazımı (devam): Tutum cümlelerinin yazımında pratik bir yol, tutum ölçeğinin
uygulanacağı grupla benzer özellik taşıyan daha az sayıdaki (5-10 kişi) bireylere tutum konusu ile ilgili kompozisyon yazdırmaktır.
Yazılan kompozisyonlardaki bilgilerden ipucu alarak tutum ifadelerinin oluşturulması kolaylık sağlayacaktır.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
401
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
2. Tutum cümlelerinin (maddelerin) yazımı (devam): Tutum cümlelerinin mümkün olduğunca fazla olması arzu edilir.
Çünkü, asıl tutum ölçeğinin istenilen güvenirlik ve geçerlikte olması için, ön deneme sonuçlarına göre ayırıcı olanlardan yeterli sayıda maddeye ihtiyaç olacaktır.
Bu nedenle çok madde içerisinden seçim yapmak daha kolay olacaktır.
Ancak, ön deneme ölçeğinde çok fazla maddenin bulunması, cevaplayıcılar tarafından samimi cevaplandırılmamasına neden olabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
402
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
3. Tutum cümlelerinin seçimi ve gözden geçirilmesi (düzeltilmesi): Bir önceki aşamada çokça tutum cümlesi yazılmış olabilir. Yazılan cümlelerin bir kısmı eğer yoklanacak olan tutum ile ilgili olmadığı düşünülüyor ise bu cümlelerin çıkartılması; bazı cümlelerde anlaşılma güçlüğü ve yazım hatası varsa bunların düzeltilmesi yoluna gidilir. Yazılan cümlelerin içeriğine bakarak olumlu ve olumsuz olarak sınıflandırıldıktan sonra ön uygulama için her iki gruptan eşit sayıda cümlenin seçilmesi gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
403
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
4. Ön deneme formunun oluşturulması: Eşit sayıda seçilen olumlu ve olumsuz tutum cümleleri test formu
içerisine karışık olarak dağıtılır. Yazılan tutum cümlelerine, bireylerin katılma derecelerine göre
verecekleri cevaplar, ayrı bir cevap kağıdına veya tutum cümlelerinin karşısında oluşturulacak bir alana işaretlenebilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
404
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
4. Ön deneme formunun oluşturulması (devam): Hazırlanan tutum ölçeğinin amacı, tutum cümlesi sayısı, cevap
verme süresi, cevaplamanın ne şekilde ve nereye yapılacağı gibi bazı bilgilerin açıklama adıyla başta verilmesi uygulamada karşılaşılabilecek bazı sorunları ortadan kaldırabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
405
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
4. Ön deneme formunun oluşturulması (devam): Yazılan tutum cümlelerine bireylerin verecekleri cevaplar daha çok
tutum cümlelerinin ifade tarzına bağlı olmakla birlikte, Likert Tipi Beşli Dereceleme Ölçeklerinde aşağıdaki gibidir.
Tamamen Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
406
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
4. Ön deneme formunun oluşturulması (devam): Olumlu bir cümleye verilecek cevaplarda "Tamamen Katılıyorum" ile
"Katılıyorum" olumlu bir tutumu ifade ederken "Katılmıyorum" ile “Kesinlikle Katılmıyorum" olumsuz bir tutumu gösterir. “Kararsızlık” ifadesi ise bireyin belirtilen konu hakkında olumlu ya da olumsuz bir tutuma sahip olmadığını gösterir.
Cevaplandırılacak cümle olumsuz olduğunda ise yukarıda açıklananın tersi bir durum söz konusudur. Olumsuz ifadeye katılmama olumlu bir tutum gösterirken, katılma olumsuz bir tutum gösterir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
407
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
5. Ön deneme grubunun seçilmesi ve uygulama: Uygulamanın kaç kişiye yapılacağı, daha çok analizde kullanılacak
olan yönteme bağlı olsa da en az 400 kişi olması tercih sebebidir. Tutum cümlelerini cevapsız bırakmamalarını sağlamak gerekir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
408
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
6. Tutum cümlelerinin puanlanması ve bireylerin tutum puanlarının hesaplanması:
Olumlu bir cümle Olumsuz bir cümle Tamamen Katılıyorum 5 Tamamen Katılıyorum 1 Katılıyorum 4 Katılıyorum 2 Kararsızım 3 Kararsızım 3 Katılmıyorum 2 Katılmıyorum 4 Ksnlkl Katılmıyorum 1 Kesinlikle Katılmıyorum 5
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
409
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
7. Madde Analizi (Alt-üst grup yöntemi): a) Ölçüt grupların oluşturulması: Tutum puanlarına göre öğrenciler
tutumu en yüksek olandan en düşük olana doğru bir sıraya konulur. Tutumu en yüksek olan ilk %27'lik grup ile tutumu en düşük olan son
%27'lik gruplar seçilerek birbirinden farklı özelliklere sahip iki grup oluşturulur.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
410
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
7. Madde Analizi (Alt-üst grup yöntemi) (devam): b) Madde ayırıcılıklarının bulunması: Ölçekteki her madde için
ayırıcılık güçleri, üst grupta ve alt grupta maddeden alınan puanların aritmetik ortalamalarının karşılaştırılması ile bulunur.
Her iki gruptaki bireyler farklı olduğundan bağımsız iki grubun aritmetik ortalamalarının karşılaştırılmalarında kullanılan t istatistiği ile ayırıcılık güçleri bulunabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
411
Likert Tipi Tutum Ölçeği Geliştirme Aşamaları:
c) Madde Seçimi: Yukarıda açıklandığı şekliyle maddelerin ayırıcılık güçleri
hesaplandıktan sonra yeterli sayıda ayırıcı olduğu kabul edilen tutum cümleleri seçilmelidir.
Madde seçiminde olumlu ve olumsuz maddelerin sayısının eşit olmasına dikkat edilmelidir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
412
Likert Tipi Tutum Ölçeği:
Test İstatistiklerinin Hesaplanması: Ölçekten elde edilen tutum puanlarına ait, a) Aritmetik ortalama b) Standart kayma c) Ölçeğin güvenirliği gibi istatistikler hesaplanabilir.
Doç.Dr.Selahattin Gelbal Öğretimde Planlama ve Değerlendirme
413
TUTUM ÖLÇEĞİ
Bu tutum ölçeğinin amacı, sizlerin ‘İ yi ki Var’ ünitesine yönelik tutum düzeylerinizi belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Hertutum cümlesi okunduktan sonra, cevabınıza en yakın olan seçeneği (X) ile işaretley iniz.
DERECELER
Tutum İ fadeleri Tama
men K
atıl
ı-yo
rum
Kat
ılıyor
umKa
rars
ızım
Kat
ılmıyo
rum
Hiç
Kat
ılmıy
o-ru
m
1 Teknoloj ik araçlar beni heyecanlandırır.2 Yeni ürünler tasarlamaktan zevk alırım.3 Teknoloj ik araçların f aydasından çok zararı vardır.4 Teknoloj ik araçların hayatı kolaylaştırdığına inanmıy orum.5 Yeni teknoloj inin insan hayatını kararttığını düşünüy orum.6 Teknoloj i ile ilgili konular benim için eğlendir icidir.7 Teknoloj i ile ilgili derslerde çok sıkıl ırım.8 Teknoloj i olmasa hayat çekilmez.9 İ lk insanların hayatlarının daha kolay olduğunu düşünürüm.
10 Arkadaşlarımla teknoloj i hakkında konuşmaktan zevk al ırım.11 Bütün zamanımı teknoloj iye ayırmak i sterim.12 Teknoloj i sergilerini veya fuarlarını gezmekten çok sıkıl ı-
rım.