Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Ε Μ Π Ε Σ Ο Υ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ 2013-2014

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΥΠΟΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Μακρυνίκα Αντριάννα

Ζάγκα Δήμητρα Λίγα λόγια για την περιοχή μας

Κουρέτση Θεοδώρα

Καπούλας Σωκράτης

2. Ζήμου Βασιλική

Δημοβασίλης Κωνσταντίνος Ευρύτερο περιβάλλον

Καζάκος Βασίλειος

Κουσιουρή Σοφία

3. Νέστορας Επαμεινώντας

Τουρλίδας Σωτήριος Ιχθυοπανίδα-Αλιεία-Ιχθυοκαλλιέργειες

Τσούνη Εύη

Ριζογιάννης Παναγιώτης

4. Μέρκου Στέλλα

Πλατανιά Δήμητρα Ορνιθοπανίδα

Μήτσου Ελπίδα

Μπαλαμπάνη Σπυριδούλα

5. Τσίρου Κωνσταντίνα

Μπεχλιούλη Χαρίκλεια Λιμνοθάλασσες

Ριζογιάννη Φιλομένη

Σκαλτσή Κωνσταντίνα

6. Τηγάνης Νικόλαος

Τηγάνης Γεώργιος Λιμάνια (παλιό λιμάνι της Κόπραινας)

Παπαδημητρίου Γεώργιος

Μπαγιάτης Απόστολος

7. Καρέλου Ματίνα

Καππέ Εύη

Μιράκας Νεκτάριος Επιβάρυνση Οικοσυστήματος

Γκιάτης Αντώνιος

Μερεντίτη Φανή

8. Αγγέλης Βασίλειος

Ζαχαρή Σταθούλα Προοπτικές Αξιοποίησης

Κατσιούλης Βλάσιος

Μακρής Γεώργιος

Στην περιβαλλοντική ομάδα συμμετείχαν(33) μαθητές της Β΄Λυκείου σχολικού έτους 2013-2014.

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΑΡΔΕΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (ΠΕ02)

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΟΡΛΟΚΩΣΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΑ (ΠΕ01)

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΘΕΜΑ: «Ο Αμβρακικός κόλπος πηγή ζωής»

Θ Ε Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ο Τ Η Τ Ε Σ

- Λίγα λόγια για την περιοχή μας

- Ευρύτερο περιβάλλον (ιστορικό, κοινωνικό, φυσικό, ποτάμια, προβολή περιοχής (ταινίες), κλπ.)

- Λιμάνια (Παλιό λιμάνι της Κόπραινας)

- Ιχθυοπανίδα - Αλιεία - Ιχθυοκαλλιέργειες

- Ορνιθοπανίδα

- Λιμνοθάλασσες

- Επιβάρυνση Οικοσυστήματος του κόλπου

- Προοπτικές Αξιοποίησης

Λίγα λόγια για την περιοχή μας Η περιοχή, όπου ζούμε, ο καλλικράτειος Δήμος Αμφιλοχίας, είναι ένας Δήμος που προήλθε από τη συνένωση των τριών πρώην καποδιστριακών Δήμων Αμφιλοχίας, Ινάχου και Μενιδίου. Συνορεύουμε με τους νομούς Καρδίτσας, Ευρυτανίας και Άρτας και ανήκουμε στην περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, καταλαμβάνοντας το βόρειο άκρο της. Σε μεγάλο βαθμό ο Δήμος μας αντιστοιχεί στην παλαιότερη Επαρχία Βάλτου, που περιελάμβανε το βορειοανατολικό τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Είμαστε ο τελευταίος δήμος που συναντά κανείς ερχόμενος από τη Δυτική Ελλάδα, θα λέγαμε η «πύλη» προς την Ήπειρο και γενικότερα τη Βόρεια Ελλάδα. Από γεωλογική άποψη η περιοχή του Δήμου μας είναι ορεινή, ημιορεινή και με ένα μικρό πεδινό τμήμα. Ο ποταμός Αχελώος με την τεχνητή του λίμνη των Κρεμαστών, ο οποίος οριοθετεί την περιοχή μας, τα δασώδη βουνά μας, ο ποταμός Ίναχος και οι εναλλαγές των χρωμάτων διαγράφουν με μαγευτικό τρόπο το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής μας. Ένα φυσικό ανάγλυφο που κοσμεί ένα μεγάλο κομμάτι του πανέμορφου Αμβρακικού κόλπου το οποίο μας ανήκει και αγκαλιάζει την πρωτεύουσα του Δήμου μας Αμφιλοχία..

Ευρύτερο περιβάλλον Ο Αμβρακικός κόλπος είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους της Ελλάδας. Η είσοδος του κόλπου είναι στο στενό πέρασμα μεταξύ του Ακτίου (από την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας) και της Πρέβεζας. Συνολικά καταλαμβάνει 405 στρέμματα, ενώ οι λιμνοθάλασσες εκτείνονται περίπου σε 61 στρέμματα. Είναι ουσιαστικά μια κλειστή "λεκάνη", όπου η μόνη έξοδος προς το Ιόνιο Πέλαγος είναι το στενό πέρασμα που προαναφέρθηκε, πλάτους 600 μέτρων και βάθους 5 μέτρων. Από το κανάλι αυτό το νερό του κόλπου ανανεώνεται με αργό ρυθμό, ενώ η διαδικασία ανανέωσης παίρνει περίπου ένα χρόνο για να ολοκληρωθεί. Ο Αμβρακικός κόλπος είναι μία ζεστή και πλούσια θάλασσα, και στα νότια της Ηπείρου και στα βόρεια της Αιτωλοακαρνανίας. Οι νομοί που την περιβάλλουν είναι ο νομός Πρέβεζας στα δυτικά, ο νομός Άρτας στα βόρεια και ο νομός Αιτωλοακαρνανίας στα νοτιοανατολικά. Αγκαλιάζεται από καταπράσινους λόφους, εύφορες πεδιάδες, λιμνοθάλασσες και έλη. Δικαίως χαρακτηρίστηκε ως ένας μοναδικός υγροβιότοπος διεθνούς σημασίας. Αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο φυσικό ιχθυοτροφείο της Μεσογείου που έχει οριοθετηθεί και προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και προγράμματα, όπως Natura 2000 και τη Συνθήκη RAMSAR. Ακόμη έχει χαρακτηριστεί ως Εθνικό Πάρκο. Στη βόρεια πλευρά του κόλπου, εντοπίζεται ο υγροβιότοπος μεταξύ των εκβολών δύο μεγάλων ποταμών, του Λούρου και του Αράχθου, των οποίων οι προσχωσιγενείς κοίτες, σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες των ανθρώπων της περιοχής, έχουν διαμορφώσει ένα μοναδικό τοπίο με ρηχές λιμνοθάλασσες, υφάλμυρα νερά, αλυκές και έλη. Οι λιμνοθάλασσες αυτές, με τους συνεχώς εναλλασσόμενους σχηματισμούς της στεριάς και της θάλασσας, παρέχουν καταφύγιο για ένα μεγάλο αριθμό σπάνιων πουλιών. Για παράδειγμα, η λιμνοθάλασσα της Ροδιάς, η οποία εμπεριέχει έναν από τους μεγαλύτερους καλαμιώνες στην Ελλάδα, ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πλέγμα δενδροστοιχιών, άλση και κανάλια, είναι ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους για χειμερία ανάπαυση και προσφέρεται για καταφύγιο πολλών ειδών πάπιας. Μερικά πολύ σπάνια είδη περνούν ή φωλιάζουν στον Αμβρακικό κόλπο κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, όπως ο αργυροπελεκάνος, η βαλτόπαπια και άλλα, πολλά από τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ τα περισσότερα προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Η πλευρά του κόλπου με τις πιο ενδιαφέρουσες από μορφολογική και οικολογική άποψη πτυχές είναι η βόρεια, επειδή στην περιοχή αυτή σχηματίζονται πολλές λιμνοθάλασσες, όπως η Τσουκαλιό, η Ροδιά, η Λογαρού, ο Άργιλος, η Κόφτρα, η Παλιομπούκα στην Άρτα, η Τσοπέλη, η Μαζόμα, η Πογκονίτσα, το Βαθύ στην Πρέβεζα, το Κατάφουρκο, η Βόνιτσα στην \ Αιτωλοακαρνανία και οι λίμνες Σαλτίνη και Βουλκαριά στην Αιτωλοακαρνανία. Εκτός από τις λιμνοθάλασσες και τα έλη, ο κόλπος περιβάλλεται και από πεδιάδες, λόφους και βουνά. Ορισμένες από τις πεδιάδες ανήκουν σε εύφορες περιοχές όπως το Κομμένο, το Πέτα, το Κομπότι κλπ.

Πόλεις Ο Αμβρακικός κόλπος πήρε το όνομά του από την αρχαία Αμβρακία, πόλη κτισμένη στην αριστερή όχθη του ποταμού Αράχθου που χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ. Η Αμβρακία, κατά την αρχαιότητα, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας και ήταν η σημαντικότερη αποικία των Κορινθίων στη βορειοδυτική Ελλάδα. Σήμερα, στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας, είναι κτισμένη η σημερινή Άρτα η οποία είναι απλωμένη αμφιθεατρικά, από τους πρόποδες έως την κορυφή σχεδόν της βορειοδυτικής πλαγιάς του λόφου Περάνθης, ατενίζοντας ολόκληρο τον κάμπο. Κατά μία άλλη άποψη η Άρτα είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Αργιθέας ή κατ' άλλους του αρχαίου Αμφιλοχικού Άργους.

Η Άρτα από την αρχαιότητα έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις. Ήταν η πρωτεύουσα του κράτους του Πύρρου, όταν το 295 π.Χ. μεταφέρθηκε στην Αμβρακία και το 1204 μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους γίνεται η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 13ο έως και το 15 αιώνα υπήρξε σημαντικό εμπορικό κέντρο της βορειοδυτικής Ελλάδας και ήκμασε. Δείγματά αυτής της εποχής αποτελούν οι βυζαντινές εκκλησίες της Αγίας Θεοδώρας, των Βλαχερνών, του Αγίου Βασιλείου, της Παρηγορίτισσας κλπ. Επίσης η πόλη φημίζεται για τα αξιόλογα νεοκλασσικά κτίρια και το κάστρο της. Ακόμα και στα σκοτεινά χρόνια της τουρκοκρατίας η Άρτα διατηρεί κάποια προνόμια και πρωτοστατεί στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, ενώ απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Τούρκους το 1881, πρώτη σ’ όλη την Ήπειρο. Τα σημαντικά μνημεία που κοσμούν την πόλη είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της σημαντικής και μακραίωνης ιστορίας της. Η σημερινή Άρτα είναι μια πόλη που συνδυάζει τις ανέσεις της σύγχρονης εποχής, με νεοκλασικά κτίρια, όμορφα πάρκα και πεζοδρομήσεις, τα οποία κάνουν το κέντρο της ιδανικό για έναν ευχάριστο περίπατο. Πολλοί πεζόδρομοι θα σας οδηγήσουν στο κέντρο της πόλης, στην αγορά και στην Πλατεία Σκουφά, όπου χτυπά η καρδιά της πόλης, με τις ατέλειωτες σειρές από μαγαζιά και με τη νεολαία της να τριγυρνάει σαν ένα πολύβουο μελίσσι. Ο πληθυσμός της πόλης είναι περίπου 40.000 και απέχει απ' την Αθήνα 360 χλμ. H Άρτα είναι

έδρα του ΤΕΙ Ηπείρου και έχει πολύ ζωντανή πολιτιστική και καλλιτεχνική δραστηριότητα, καθώς έχει πολιτιστικούς συλλόγους με θεατρική δραστηριότητα, αθλητικούς συλλόγους, Υπαίθριο Θέατρο στο Κάστρο, Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο και Εκθεσιακό Κέντρο. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου, μετά τα Γιάννενα. Στην έξοδό της προς Πρέβεζα βρίσκεται το φημισμένο πέτρινο Γεφύρι της Άρτας, σήμα κατατεθέν της πόλης, γνωστό από το ομώνυμο δημοτικό τραγούδι. Το Γεφύρι της Άρτας είναι ένα κόσμημα που δεν χορταίνει το μάτι να το θαυμάζει κανείς. Καθώς κάθεται κάτω από τη σκιά του υπεραιωνόβιου πλάτανου του Αλή Πασά, στη φημισμένη ταβέρνα-καφετέρια «Πρωτομάστορας», έχει θέα τόσο προς το πολύτοξο γεφύρι όσο και προς τα καταπράσινα νερά του ποταμού και την οργιώδη φύση που τον περιβάλλει. Η ευρύτερη περιοχή της Άρτας είναι γνωστή για την καλλιέργεια εσπεριδοειδών και τα τελευταία χρόνια ακτινιδίων.

Η Πρέβεζα είναι η πρωτεύουσα του Νομού Πρεβέζης, πόλη και λιμάνι της Ηπείρου. Κατά την απογραφή του 2001 στην πόλη της Πρέβεζας κατοικούσαν 16.321 κάτοικοι, ενώ ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου Πρέβεζας ήταν 19.605 κάτοικοι. Η Πρέβεζα συνδέεται από το έτος 2002 με το Άκτιο της Αιτωλοακαρνανίας, με την υψηλής τεχνολογίας υποθαλάσσια σήραγγα Πρέβεζας - Ακτίου. Γεωγραφικά, η πόλη Πρέβεζα βρίσκεται σε στρατηγική θέση στο κέντρο της παράλιας βορειοδυτικής Ελλάδας και είναι γνωστή για την αρχαία Νικόπολη, το ποτάμι του Αχέροντα και το νεκρομαντείο, αλλά και για τις παραλίες της, Παντοκράτορας, Αλωνάκι, Μονολίθι κ.λπ. Στην πόλη υπάρχουν τρία κάστρα και οχυρωματική τάφρος του Αλή Πασά (έχει μπαζωθεί το 1992, δεν υφίσταται πλέον), διατηρητέα κτίσματα, ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκεται το Φρούριο του Ακτίου και το Κάστρο του Παντοκράτορα. Άλλα κοντινά αξιοθέατα είναι η Ρωμαϊκή Νικόπολη, η αρχαία Κασσώπη στη νότια πλευρά του Ζαλόγγου και το Νεκρομαντείο στις εκβολές του Αχέροντα. Η Πρέβεζα έγινε γνωστή στο πανελλήνιο στην πρόσφατη ιστορία λόγω της αυτοκτονίας του Κώστα Καρυωτάκη το 1928.

Στον μυχό του Αμβρακικού είναι κτισμένη η Αμφιλοχία. Είναι παράλια κωμόπολη (υψόμ. 10 m) στην πρώην επαρχία Βάλτου του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Είναι χτισμένη στο πιο εσωτερικό σημείο του όρμου του Αμβρακικού κόλπου, αμφιθεατρικά πάνω σε δυο λόφους, που στο νότιο μέρος συγκλίνουν μεταξύ τους. Πρόκειται για πολύ σημαντική θέση, αφού για αιώνες αποτελεί τη μοναδική δίοδο από τη δυτική Στερεά Ελλάδα προς την Ήπειρο, ακόμα και μετά την κατασκευή της σύγχρονης υποθαλάσσιας σήραγγας Ακτίου- Πρέβεζας. Απέχει από την Αθήνα 314 χιλιόμετρα, 42 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο και 40 από την Άρτα. Κοντά στην Αμφιλοχία είναι το ακρωτήρι του Αγίου Γεωργίου, όπου λειτουργεί φάρος.

Η Βόνιτσα είναι, επίσης, μια άλλη σημαντική κωμόπολη στο δρόμο από Αμφιλοχία προς Πρέβεζα και Λευκάδα. Ανήκει στην Αιτωλοακαρνανία και έχει επίσημο πληθυσμό 4.703 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έδρα του Δήμου Ακτίου - Βόνιτσας, είναι παραλιακή κωμόπολη χτισμένη στη νότια πλευρά του Αμβρακικού κόλπου.

Η λέξη «Βόνιτσα» προέρχεται από τη σλαβική λέξη «Βόνδιτσα», που σημαίνει «τρεχούμενα νερά». Εκεί, όπου τελειώνουν τα Ακαρνανικά Όρη κι αρχίζει ο ζωογόνος Αμβρακικός κόλπος, απλώνεται η κωμόπολη της Βόνιτσας. Μία όμορφη και ήσυχη πολιτεία που αναπνέει βουνίσιο αέρα και αρμύρα της θάλασσας. Βουτηγμένη στο πράσινο, αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι του Αμβρακικού Κόλπου. Το βενετσιάνικο κάστρο της, χτισμένο στην κορυφή του λόφου, μοιάζει να στεφανώνει την πόλη. Αυτό το επιβλητικό αρχιτεκτόνημα προστάτευε τους κατοίκους αυτού του τόπου από τους εισβολείς και τις επιδρομές ληστών και πειρατών. Η ιστορία του είναι η ιστορία της Βόνιτσας. Το κάστρο δεν είναι μόνο ζωντανό μνημείο της ιστορίας της Βόνιτσας, αλλά και ένα μέρος για να ξεκουράζεις την ψυχή σου.

Ψηλά από τα τείχη του μπορεί κανείς να απολαύσει τη συνολική άποψη της πόλης, τον κάμπο με τους ελαιώνες, τον Αμβρακικό κόλπο και τα βουνά που τον περιτριγυρίζουν, τα βουνά της Ηπείρου, τα Ακαρνανικά Όρη, την Πρέβεζα, το Άκτιο και τη θάλασσα του Ιονίου. Φυσική γεωγραφία Από γεωλογικής πλευράς, η ευρύτερη περιοχή της Άρτας αποτελεί κατά κύριο λόγο τμήμα της Αδριατικοϊονίου ζώνης και κατά δεύτερο των ζωνών Πίνδου και Γαβρόγου -Τριπόλεως. Η δημιουργία του Αμβρακικού είναι αποτέλεσμα της έντονης τεκτονικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του Πλειοκαίνου - Πλειστοκαίνου. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Λούρου είναι εξ ολοκλήρου εντός της Αδριατικοϊονίου ζώνης, ενώ η λεκάνη του ποταμού Αράχθου επεκτείνεται και εκτός της Αδριατικοϊονίου ζώνης στις ζώνες Γαβρόβου - Τριπόλεως και Πίνδου. Το γεγονός αυτό διαφοροποιεί και σημαντικά τη σύνθεση των υλικών αποσάθρωσης που μεταφέρουν τα νερά του ποταμού Αράχθου σε σχέση με αυτά του Λούρου. Αφετηρία των γεωμορφολογικών εξελίξεων της περιοχής, για τη σημερινή κατάληξη του αναγλύφου, αποτέλεσε η έντονη τεκτονική δραστηριότητα κατά το τέλος Πλειοκαίνου – αρχές Πλειστοκαίνου με τη δημιουργία του βυθίσματος του Αμβρακικού. Στις αρχές του Πλειστοκαίνου θεωρείται ότι έχουμε συμβολή των ποταμών Λούρου και Αράχθου στο βόρειοτμήμα του ήδη υπάρχοντος βυθίσματος του Αμβρακικού, με αποτέλεσμα το ξεκίνημα της δημιουργίας των πεδινών εκτάσεων Άρτας-Πρέβεζας.

Στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου και συγκεκριμένα κοντά στο χωριό Συκιές Άρτας έχει πιστοποιηθεί η ύπαρξη γεωθερμικού πεδίου(ΦΕΚ 1012/Β/05 και ΦΕΚ 1058/Β/09). Η βεβαιωμένη έκταση του πεδίου υπολογίστηκε σε 11,2 τετραγωνικά χλμ., η θερμοκρασία του νερού που ανέρχεται στην επιφάνεια αρτεσιανά, κυμαίνεται από 32 °C ως 50 °C και η οροφή του γεωθερμικού ταμιευτήρα βρίσκεται σε βάθος κυμαινόμενο από τα 280 μ. έως 480 μ. Η μέση γεωθερμική βαθμίδα που υπολογίστηκε είναι 11 °C/100m δηλαδή μεγαλύτερη της τριπλάσιας κανονικής γεωθερμικής βαθμίδας. Για το πεδίο αυτό, υπάρχουν άριστες προοπτικές αξιοποίησης σε τομείς, όπως θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες και αντιπαγετώδη προστασία των καλλιεργειών των εσπεριδοειδών.

Σημαντικά είναι τα κοιτάσματα πετρελαίου τα οποία υπάρχουν στη Δυτική Ελλάδα και συγκεκριμένα στην περιοχή της Άρτας. Τα κοιτάσματα αυτά είναι βεβαιωμένα και εκτιμάται ότι μπορούν να αποφέρουν 1-2 δισεκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου. Η διαθεσιμότητα νερού στην Ήπειρο και μαζί και η Άρτα, είναι 7.500 m³/άτομο/έτος αριθμός που φανερώνει ότι το διαμέρισμα είναι το πλέον πλεονασματικό της χώρας σε ότι αφορά στα αποθέματα νερού.

Ποτάμια Οι βασικοί δημιουργοί του τεράστιου υγρότοπου του Αμβρακικού είναι οι δύο μεγάλοι ποταμοί που εκβάλλουν στον κόλπο, ο Άραχθος και ο Λούρος. Με την προαιώνια δράση των νερών τους οι δύο αυτοί ποταμοί συμβάλλουν στο σχηματισμό ενός εξαιρετικά περίπλοκου όσο και μοναδικού για τα Ελληνικά δεδομένα υγροτοπικού συστήματος 220.000 περίπου στρεμμάτων που περιλαμβάνουν μεγάλες και μικρές λιμνοθάλασσες, μακρόστενες χαμηλές λουρονησίδες που χωρίζουν τις λιμνοθάλασσες από την θάλασσα, παραποτάμιες ζώνες, εκβολές ποταμών, αλμυρόβαλτους και γλυκόβαλτους, απέραντους καλαμιώνες, υγρολίβαδα και αλίπεδα. Είναι μία θαυμαστή ποικιλία οικοτόπων, που εναλάσσονται διαρκώς ξεδιπλώνοντας μια συνολική εικόνα σπάνιας ομορφιάς. Κάποιες λοφοπλαγιές στην περιφέρεια του κόλπου σκεπάζονται από δρυοδάση, ενώ δε λείπουν τα απομεινάρια παραποτάμιων δασών, που μαζί με τα βοσκοτόπια και τις διάφορες καλλιέργειες, συμπληρώνουν το υπέροχο αυτό μωσαϊκό των τόσο διαφορετικών τοπίων και εικόνων Ο Άραχθος ποταμός βρίσκεται στην ανατολική Ήπειρο και ρέει από τα όρη της Πίνδου έως τον Αμβρακικό Κόλπο. Έχει μήκος 143 χιλιόμετρα και αποτελούσε το φυσικό σύνολο μεταξύ της ελληνικής και οθωμανικής επικράτειας κατά τον 18ο αιώνα. Στην αρχαιότητα ο ποταμός Άραχθος ονομαζόταν Ίναχος και ήταν πλωτός μέχρι την πόλη Αμβρακία. Το όνομα Ίναχος το οφείλει στον μυθικό αρχαίο βασιλέα του Άργους Ίναχο, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Ο Ίναχος, όταν έγινε ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, έσωσε τους κατοίκους οδηγώντας τους στα όρη και στη συνέχεια αφού μάζεψε τα νερά σε μία κοίτη και δημιούργησε τον ποταμό Ίναχο. Ο ποταμός ξεκινάει νοτιοανατολικά του Μετσόβου στο νομό Ιωαννίνων κοντά στην πόλη των Τρικάλων και διαρρέει μεγάλο αριθμό χωριών. Στη συνέχεια, διαπερνά τον νομό της Άρτας και περνά από το φράγμα του Αράχθου (περίπου 20 τετ. χλμ). Το φράγμα αυτό προστατεύει την πόλη από ενδεχόμενη πλημμυρά ενώ προμηθεύει με πόσιμο νερό σχεδόν όλη την Περιφέρεια Ηπείρου. Κοντά στο νοτιοανατολικό τμήματα του φράγματος εντοπίζονται τα χωριά Πέτα και Βλαχέρνα. Ο ποταμός συνεχίζει τη διαδρομή του προς το γνωστό ιστορικό μνημείο της Άρτας, το Γεφύρι της Άρτας., το οποίο είναι φτιαγμένο μόνο από πέτρες. Τέλος ο ποταμός καταλήγει στον Κόλπο του Αμβρακικού όπου σχηματίζεται το διπλό Δέλτα του Αράχθου και του ποταμού Λούρου. Το σύμπλεγμα αυτό βρίσκεται στην Κοινότητα Κομμένου, νότια της Άρτας. Το Δέλτα του Αράχθου αποτελεί ένα από τα καλύτερα διατηρημένα οικοσυστήματα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο ενώ διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά ενός τυπικού μεσογειακού δέλτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη περιοχή αυτή εντοπίζεται ένα από τα πιο εντυπωσιακά πουλιά, το φοινικόπτερο ή φλαμίνγκο (Phoenicopterus ruber).Ο ποταμός Άραχθος περιβάλλεται από όμορφα δάση, πηγές με καθαρά νερά, πλατάνια καθώς και εντυπωσιακές, απότομες, βουνοκορφές. Ο ποταμός ρέει μέσα σε μια μικρή κοιλάδα που αποτελείται από grasslands και έλη ενώ περιβάλλεται από φάρμες. Οι πηγές του Αράχθου καθώς και οι παραποτάμιες πηγές (Μετσοβίτικου, Ζαγορίτικου, Βάρδα και άλλες) ξεκινούν από τα όρη Λάκμος, Μιτσικέλι, Μαβροβούνι καθώς και τα φημισμένα Τζουμέρκα. Ταξιδεύοντας στην εθνική οδό Αγρινίου - Άρτας, μόλις τρία χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Άρτας, φαίνεται ένα από τα δύο υδροηλεκτρικά έργα που

έχουν γίνει στην περιοχή, το Φράγμα Πουρναρίου I. Το τεράστιο αυτό χωμάτινο φράγμα, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ελλάδα μετά το Φράγμα του Μόρνου και είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Ολοκληρώθηκε το 1997 ενώ ακολούθησε η κατασκευή του υδροηλεκτρικού έργου Φράγμα Πουρναρίου II.Ο ποταμός Άραχθος δεν είναι γνωστός μόνο για τη μοναδική οικολογική και περιβαλλοντική του σημασία αλλά και για τις εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες που προσφέρει όπως ράφτινγκ και κατασκήνωση. Υπάρχουν τρεις διαδρομές ράφτινγκ που μπορεί κανείς να ακολουθήσει ανάλογα με το επίπεδο του καθένα από διαδρομές για αρχάριους μέχρι για πολύ έμπειρους. Τέλος, κοντά στον ποταμό διοργανώνεται κάθε χρόνο το ομώνυμο Φεστιβάλ Αράχθου. Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ διοργανώνεται μία σειρά από συναυλίες ενώ κόσμος συγκεντρώνεται κοντά στον ποταμό και στις εγκαταστάσεις της κατασκήνωσης έτσι ώστε να κοινωνικοποιηθεί, να συμμετάσχει σε αθλητικές δραστηριότητες και να αποκτήσει εμπειρίες συνυφασμένες με τις φυσικές ομορφιές του ποταμού και των περιχώρων. Ο Λούρος είναι ποταμός της Ηπείρου, το στολίδι της Πρέβεζας, με συνολικό μήκος 80 χλμ. Πηγάζει από το όρος Τόμαρος(ή Ολύτσικα, υψόμετρο 1976m) κοντά στην περιοχή του Μαντείου της Δωδώνης, του Νομού Ιωαννίνων. Δέχεται τροφοδοτικούς παραπόταμους από την περιοχή του χωριού Βαρυάδες του Ν.Ιωαννίνων. Διασχίζει μία στενή χαράδρα κατηφορίζοντας προς τον νομό Πρέβεζας, περνάει από τα χωριά Βούλιστα, Μουσιωτίτσα, Παναγιά, Κλεισούρα, και μετά το χωριό Κερασώνα τα νερά του εγκλωβίζονται από το Τεχνητό Υδροηλεκτρικό Φράγμα της ΔΕΗ Λούρου, ύψους 25m και πλάτους 70m. Ένα τμήμα των υδάτων του Λούρου, διοχετεύεται με σήραγγα ανατολικά μέσα από λόφο (κατασκευή: 1963), και ξαναπέφτει στο κεντρικό τμήμα του ποταμού, λίγο πριν το χωριό Άγιος Γεώργιος. Ο Λούρος εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο όπου σχηματίζεται το δέλτα Λούρου, που αποτελεί σημαντικό οικοσύστημα.

Στο χωριό Άγιος Γεώργιος υπάρχουν οι «πηγές του Λούρου» από τις οποίες υδρεύεται η Άρτα, η Πρέβεζα και η Λευκάδα. Επίσης κοντά στο χωριό Άγιος Γεώργιος είναι κατασκευασμένο το γιγαντιαίο για την εποχή του Υδραγωγείο Λούρου, που κατασκευάσθηκε μετά το 31 π.Χ. με εντολή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου Οκτάβιου, με το οποίο υδρεύετο τότε η Νικόπολις (πληθυσμός : 300.000 άτομα). Τα νερά του Λούρου τότε μέσω του Υδραγωγείου κατευθύνονταν απέναντι (δεξιά της Εθνικής οδού, προς Πρέβεζα), και μέσω

σήραγγας στο βουνό (χιλιάδες δούλοι εργάσθηκαν για τη διάνοιξή της) προς το νότο. Κοντά στο σημερινό χωριό Αρχάγγελος του Νομού Πρέβεζας υπάρχει και δεύτερο υπόλειμμα μικρού ρωμαϊκού υδραγωγείου. Μετά το φράγμα της ΔΕΗ τα νερά του Λούρου, ορμητικά πλέον λόγω του εμπλουτισμού τους από πολλές πηγές της περιοχής Αγίου Γεωργίου, πορεύονται πλησίον του χωριού Παντάνασσα του Νομού Άρτας. Στη γέφυρα Λούρου της κοινότητας Παντάννασσα το ποτάμι είναι ορμητικό με μικρούς διαδοχικούς καταρράκτες, και ειδυλλιακό θέαμα. Η περιοχή Παντάνασσας είναι ιδεώδης για κωπηλασία Rafting. Απέναντι από την Παντάνασσα, βρίσκεται η ελβετικής ομορφιάς λίμνη του Ζηρού. Ακολούθως το ποτάμι περνάει δίπλα από το Στρατόπεδο επιστράτευσης της παλαιάς Φιλιππιάδας και σταδιακά αποκλίνει από την παράπλευρη πορεία του προς την εθνική οδό. Στην περιοχή Φιλιππιάδας, ο Λούρος δέχεται από αριστερά τροφοδοτικό παραπόταμο από τους λόφους του Χανόπουλου και του Γρίμποβου και τελικά περνά κάτω από την πασίγνωστη «Γέφυρα Καλογήρου» όπου παλαιά υπήρχε το εργοστάσιο ΧΥΜΟΦΙΞ. Ταινίες στον Αμβρακικό Τα δελφινάκια του Αμβρακικού είναι μια δραματική, ηθογραφική, αλλά και ρομαντική ελληνική ταινία, βασισμένη στο ομώνυμο παιδικό μυθιστόρημα του Ντίνου Δημόπουλου. Ο μεγάλος αυτός σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας κατέφευγε τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων στην Κόπραινα, όπου εργαζόταν ως τελώνης ο πατέρας του. Βρισκόμαστε στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Σε κάποιο παραθαλάσσιο χωριουδάκι, στον κόλπο του Αμβρακικού, δύο παιδιά, ο Πέτρος (οκτώ χρόνων) και η Ανθούλα (επτά) περνάνε τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Με τον αυθορμητισμό και την αθωότητα της τρυφερής ηλικίας τους, ανακαλύπτουν σιγά σιγά το θαύμα του κόσμου που τα περιβάλλει. Ώσπου, στο πρόσωπο ενός άλλου παιδιού, απόβλητου από την κοινωνία (και τη ζωή) επειδή έχει φυματίωση, γνωρίζουν τη σκληρότητα των "μεγάλων" που δεν συγχωρούν εύκολα τη διαφορά ή την εξαίρεση, και αποφασίζουν να αντισταθούν. Βάλτος: Οι συνέταιροι μιας οικοδομικής επιχείρησης κλέβουν τα λεφτά φτωχών ανθρώπων που έχουν εξαπατήσει και φεύγουν με ένα αεροπλάνο, το οποίο πέφτει σε ένα βαλτώδες νησάκι. Εκεί ζουν ο φαροφύλακας με τη γυναίκα του και την κόρη του και ένας δραπέτης φυλακών. Αρχίζει λοιπόν προσπάθεια των επιβατών του αεροπλάνου, με τη βοήθεια του δραπέτη, να βγάλουν το αεροπλάνο από το βάλτο. Αμόκ: Εννιά κορίτσια δραπετεύουν από το αναμορφωτήριο και καταλήγουν σε ένα ερημονήσι. Εκεί συναντούν μια ομάδα ανδρών, με επικεφαλής έναν Γερμανό πρώην αξιωματικό, που ψάχνουν για ένα χαμένο θησαυρό της κατοχής και τις χρησιμοποιούν ως σκλάβες. Τα κορίτσια καταφέρνουν τελικά να εξουδετερώσουν τους καταπιεστές τους.

Λιμάνια

Λιμάνι της Πρέβεζας

Το ποσό των έξι εκατομμυρίων ευρώ περίπου θα διατεθεί από το πρόγραμμα «ΑΝΑΣΑ» για τα έργα εκβάθυνσης του λιμανιού της Πρέβεζας προκειμένου να υπάρξει καλύτερη ανανέωση των υδάτων του Αμβρακικού. Με το συγκεκριμένο έργο θα γίνει διαπλάτυνση του εσωτερικού στομίου του διαύλου και επέκταση των προβλεπόμενων εκσκαφών προ του ανατολικού κρηπιδώματος με απώτερο στόχο: α) να αντιμετωπιστεί η ανεπαρκής ανανέωση των υδάτων και κυρίως των βαθύτερων στρωμάτων του κόλπου, λόγω της μόνιμης σχεδόν παρουσίας ισχυρού πυκνοκλινούς, το οποίο εντείνεται από τις αυξημένες παροχές των ποταμών και τις μεταβολές της θερμοκρασίας, και του μικρού βάθους του διαύλου Ακτίου - Πρεβέζης, το οποίο επιτρέπει την είσοδο στον κόλπο μόνο επιφανειακών νερών του Ιονίου. β) Να μειωθεί το φαινόμενο του ευτροφισμού. γ) Να σταματήσει η σταδιακή μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στον Αμβρακικό κόλπο που είναι το αποτέλεσμα της αποικοδόμησης των οργανικών ουσιών που μεταφέρονται στον Αμβρακικό σε συνδυασμό με τη μη επαρκή ανανέωση των βαθύτερων στρωμάτων νερού του κόλπου. Λιμάνι Αμφιλοχίας

Λιμάνι Βόνιτσας

Παλιό λιμάνι της Κόπραινας

Η Κόπραινα είναι το λιμάνι του Νομού Άρτας, με όμορφο φυσικό περιβάλλον και ιστορικό παρελθόν. Το λιμάνι αυτό αναφέρεται ήδη από την βυζαντινή εποχή και αποτέλεσε κέντρο μεγάλη εμπορικής κίνησης μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Στα αναπαλαιωμένα παραδοσιακά κτίρια του οικισμού λειτουργεί Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Ξενώνας, ενώ δίπλα υψώνεται μεγαλοπρεπής φάρος.

Τοποθεσία: Η γραφική Κόπραινα φωλιάζει στον πανέμορφο ομώνυμο όρμο, ανατολικά των εκβολών του ποταμού Βωβού, διαμορφωτή και καλλιτεχνικού διακοσμητή της περιοχής, στα νοτιοδυτικά της χρυσαφένιας λιμνοθάλασσας του Αγρίλου, δυτικότερα του ζαφειρένιου Μενιδίου, σε απόκεντρη τοποθεσία που απέχει περίπου έξι χιλιόμετρα νότια της εθνικής οδού Άρτας – Μενιδίου. Λίγα εντυπωσιακά αναπαλαιωμένα κτίρια, απομεινάρια δόξας και μεγαλείου ανθηρότατων εποχών πριν από το β΄ παγκόσμιο πόλεμο, τα οποία εξυπηρετούσαν τις διαμετακομιστικές ανάγκες του νομού Άρτας (τελωνείο, αποθήκες, υδατοδεξαμενή, ξενοδοχείο και μικροί χώροι διαφόρων υπηρεσιών), βρίσκονται στριμωγμένα σε μια γλωσσόμορφη έκταση ξηράς μήκους 2 χιλιομέτρων και πλάτους 100 μέτρων. Μπροστά από τα μεγαλοπρεπή διώροφα κτίρια εδραιώνεται μια καλαίσθητη και ταιριαστή παραδοσιακή ψαροταβέρνα, στην οποία μπορεί κανείς ν’ απολαύσει τις νόστιμες λιχουδιές των λαχταριστών ψαριών του Αμβρακικού. Ένα καλοφτιαγμένο κιόσκι σε μικρή απόσταση από τα κτίρια φιλοξενεί τους επισκέπτες που επιθυμούν να απολαύσουν την κοντινή ομορφιά της περιοχής, τη μαγεία της απεραντοσύνης του Αμβρακικού την ξέμακρη αισθητική απόλαυση του καταπράσινου δασωμένου Μακρυνόρους και τη γιορτή των γκριζόχρωμων ακαρνανικών βουνών. Ακόμη το γραφικό κιόσκι προσφέρεται για να απολαύσει κανείς το ναζιάρικο κυκλικό πέταγμα των αναρίθμητων φανταχτερών πουλιών από το μεγάλο ξενώνα της λιμνοθάλασσας στις φιλόξενες ρηχόνερες ακτές για περίπατο στα λασποτόπια, μετά επίσκεψη στα εστιατόρια της πρασινογάλαζης κοίτης του ποταμού βωβού και ξανά επιστροφή με χαρούμενους κελαηδισμούς και ήρεμους κρωγμούς στους κοιτώνες της λιμνοθάλασσας του Αγρίλου. Η θέα κάποιων κοντινών ερειπωμένων κτιρίων πιστοποιεί την εγκατάλειψη της περιοχής από τους παλιούς κατοίκους, αναπέμπει μελαγχολία και προοιωνίζει απαισιόδοξη προοπτική. Τα εγκαταλειμμένα και σκουριασμένα βαγονέτα, οι φθαρμένες ράγες, οι ερειπωμένες αποβάθρες και τα λιγοστά απομεινάρια του μικρού λιμανιού ανακαλούν στη μνήμη όμορφες νοσταλγικές σκηνές από την άλλοτε πλούσια πολιτιστική ζωή της περιοχής και προκαλούν ψυχικό πόνο. Ένα ανακάτεμα πολλών κι έντονων συναισθημάτων, ένα μείγμα από σπάνια αισθητική μαγεία και λιγοστό ψυχικό πόνο δημιουργεί η θέα της ηλιόχαρης περιοχής της Κόπραινας. Τη βορειοδυτική πλευρά της την περιζώνει ο Βωβός ποταμός, ο οποίος μορφοποίησε, εδώ και χιλιάδες χρόνια, την περιοχή, την καλλώπισε με εξαίσιας γραφικότητας δελταϊκούς σχηματισμούς, την υδροδοτεί με γλυκά νερά και της προσαυξάνει την πλούσια χλωρίδα και

φανταχτερή πανίδα. Νοτιοανατολικά την αγκαλιάζει η τρυφερή αγκαλιά του γαληνεμένου Αμβρακικού κόλπου, ο οποίος τη νανουρίζει αδιάκοπα με τον ήρεμο παφλασμό των σιγανομουρμούριστων κυμάτων, τη μυρώνει με την ανάκατη από φύκια και ιώδιο οσμή της αύρας του, τη δροσίζει με το νοτιοδυτικό ανασασμό του και την ευεργετεί με τα πλούσια ιχθυαλιεύματά του. Από τα βορειοανατολικά της όρια τη συνδράμει με όλες τις δωροπαροχές της η πλούσια και πανέμορφη λιμνοθάλασσα του Αγρίλου και με τη φυσικότατη λουρονησίδα της, η οποία τη διαχωρίζει από το κύριο σώμα της θάλασσας του κόλπου και τη συνδέει με το προκομμένο Μενίδι. Η κατασκευή, τον τελευταίο χρόνο, του γραφικού ξύλινου διαδρόμου, που στηρίχτηκε στο σώμα της λουρονησίδας, διευκόλυνε την επικοινωνία της με το Μενίδι και αύξησε την παρουσία πολλών επισκεπτών, ερευνητών, φυσιοδιφών και διέγραψε ευοίωνο το μέλλον της Κόπραινας. Η επαφή της, βορειοδυτικά, με τον εύφορο κάμπο της Άρτας της δίνει τη δυνατότητα οικονομικής στήριξης και προοπτική ανάκαμψης. Η στέγαση και η λειτουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του νομού Άρτας στα καλαίσθητα και ευρύχωρα αναπαλαιωμένα κτίρια του τελωνείου, αποτελεί ξεχωριστή προϋπόθεση αναθέρμανσης και αναζωογόνησης της περιοχής. Οι βάσεις και οι προϋποθέσεις λειτουργίας του Κέντρου Περιβαλλοντικής Αγωγής είναι άριστες και μαζί με τη λειτουργία πλούσιων και καλά οργανωμένων μουσείων με πλούσια εκθέματα της έμβιας ζωής του Αμβρακικού κόλπου, αποτελούν εγγύηση για την ανάκαμψη της γραφικής και ιστορικής Κόπραινας. Στα καλά οργανωμένα μουσεία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Κόπραινας συμπεριλαμβάνεται και το μουσείο της κατοικίας του φαροφύλακα που στεγάζεται και λειτουργεί στο γραφικό φάρο της Κόπραινας και είναι εδραιωμένος στο ακρωτήρι της γλωσσόμορφης ξηράς προς το μέρος του Αμβρακικού Κόλπου. Ονομασία: Η ονομασία «Κόπραινα ή Κόπρενα», σύμφωνα με την άποψη του Γιάννη Τσούτσινου, δικηγόρου και συγγραφέα, οφείλεται στο λευκό επίστρωμα αλατιού: «…γιατί η λέξη Κόπραινα είναι ξενική και απαντιέται σε όλα τα σερβοελληνικά λεξικά, παλαιά και νεότερα και σημαίνει κάτι αραχνοΰφαντο, κάλυμμα, πέπλο. Η Κόπραινα και η αμμώδης περιοχή της καλυπτόταν με στρώμα αλατιού και ήταν κατάλευκη, σαν να σκεπαζόταν με πέπλο». Σύμφωνα όμως με την άποψη της ομάδας συγγραφέων του βιβλίου με τίτλο: «Κομπότι, η γενέτειρα του Σκουφά και του Γεροστάθη» οφείλεται στην πολλή κοπριά που σώριαζαν εκεί τα πολλά βοϊδογέλαδα των Κομποταίων, οι οποίοι στάβλιζαν τα ζώα τους στην περιοχή αυτή. Είναι δε γνωστό ότι η Κόπραινα ανήκει στον Καλλικρατικό Δήμο Νικολάου Σκουφά (πρώην δήμος Κομποτίου) και η περιοχή της από παλιά χρόνια συγκαταλεγόταν στην εδαφική έκταση του Κομποτίου. Ιστορική αναδρομή: Το τοπωνύμιο Κόπραινα το απαντάμε στις αρχές του 14ου μ.Χ. αιώνα μνημονεύτηκε για πρώτη φορά το έτος 1304, όταν ο Προβηγκιανός ιππότης Ραϋμούνδος και ο Ιωάννης, κόμης της Κεφαλληνίας «κατήχθησαν» στο λιμάνι της Κόπραινας, για να πολεμήσουν «…την Παλαιολογίνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου…». Άρχισε ν’ αποκτάει ζωτική σημασία ύστερα από την απελευθέρωση της Άρτας το 1881. Η Κόπραινα έπαιξε το ρόλο σταθμού μεταφορών και επικοινωνίας. Ακόμα, σαν παραθαλάσσιο μέρος, παρουσίαζε και κάποια κοσμική ζωή, κατά τις διακοπές. Διανοίχτηκε και χαλικοστρώθηκε καρόδρομος από Ζούτου – Κόπραινας. Έγιναν τελωνειακές εγκαταστάσεις, αποβάθρα, γραφεία πρακτόρων και λιμενεργατών Κομποταίων. Έγινε καφενείο, εστιατόριο, ξενοδοχείο και εγκαταστάθηκε Αστυνομικός σταθμός. Τα πλοία που αγκυροβολούσαν στο λιμάνι ήταν το «Πέτρος» και το «Παίλαρος». Έδιναν πολλή δουλειά και δημιουργούσαν κίνηση και ζωή στους Κομποταίους, που ήταν κάτοικοι του λιμανιού. Μέχρι το 1940, το λιμάνι έσφυζε από οικονομική και εμπορική κίνηση. Μετά όμως το Β’ παγκόσμιο πόλεμο τα πράγματα άλλαξαν» τονίζουν οι συγγραφείς του βιβλίου με τίτλο: «Το Κομπότι, η γενέτειρα του Σκουφά και του Γεροστάθη», σελ. 164-165.Ο Γιάννης Τσούτσινος, δικηγόρος και ιστορικός συγγραφέας μας παρέχει την παρακάτω πληροφορία για την Κόπραινα: «Υποστηρίζεται λοιπόν πως στο μυχό του Αμβρακικού Κόλπου κατασκεύασαν οι Δωριείς, που κατέβηκαν από την Πίνδο, το στόλο τους – ίσως μόνο μία ομάδα των, οι Υλλείς – και από κει ξεκίνησαν για την Πελοπόννησο και

την Κρήτη. Στο μυχό του κόλπου βρίσκονται η σημερινή Κόπραινα και το σημερινό Μενίδι, θέσεις πλησιέστερες προς τις περιοχές της Άρτας, απ’ όπου προμηθεύονταν την κατάλληλη ξυλεία για τα πλοία (όπως ύστερα από αιώνες προμηθεύονταν από το λιμάνι της Κόπραινας οι Γάλλοι την ξυλεία για τον πολεμικό τους στόλο). Την άποψη για την κατασκευή του στόλου των Δωριέων στο μυχό του Αμβρακικού τη βρίσκουμε σε κείμενα του Franz Miltner “Die Dorische Wanderung” (Clio, 27, 1934, σελ. 54-58) κ.α. «Περιοδικό Σκουφάς» τ. 85, σελ. 49-52. Ο Ντίνος Δημόπουλος, μας περιγράφει σκηνές από την κίνηση του λιμανιού της Κόπραινας αρκετά ζωηρές κι εντυπωσιακές. «Το εμπόριο και η συγκοινωνία γινόταν με τα βαπόρια. Έτσι τρεις φορές τη βδομάδα έφτανε στο Κοχύλι (Κόπραινα) το βαπόρι από τον Πειραιά και γινόταν τότε χαλασμός στην προκυμαία. Οι βαρκάρηδες έμπαιναν στις μεγάλες τους βάρκες, που ήταν φορτωμένες πατείς με πατώ σε με επιβάτες για Πρέβεζα, Λευκάδα και Πειραιά, κι έβγαιναν ανοιχτά να βρούνε το βαπόρι που είχε αγκυροβολήσει κάπως μακριά, γιατί δεν μπορούσε να πλευρίσει στο μόλο – το λιμανάκι ήταν ρηχό βλέπεις. Δίπλα στους βαρκάρηδες, οι μαουνιέρηδες έβαζαν τα δυνατά τους κι αυτοί να φτάσουν γρήγορα στο βαπόρι, μα οι μαούνες πήγαιναν αργά, γιατί ήταν παραφορτωμένες. Την ίδια στιγμή οι χαμάληδες στο μόλο έσερναν τα βαγονέτα τους πάνω στις ράγες να προλάβουν τα εμπορεύματα για την αποθήκη του τελωνείου, ενώ πιο κει, στο χωματόδρομο, τα κάρα κι οι σούστες περίμεναν στη σειρά να φορτώσουν. Και τα ζεμένα άλογα κούναγαν πέρα δώθε την ουρά τους να διώξουν τις αλογόμυγες. Κι ήταν κόσμος πολύς μαζεμένος στο μόλο, άλλος ν’ αποχαιρετήσει τους δικούς του, που έφευγαν, κι άλλος να καλωσορίσει όσους έρχονταν. Και φώναζαν οι χαμάληδες, καθώς σπρώχνανε τα βαγονέτα» Περιοδικό Σκουφάς, τχ. 72-73, τόμος Η, 1978, σελ. 3. Η Κόπραινα το έτος 1927, με Διάταγμα (ΦΕΚ 76/1-4-1927), μετονομάστηκε σε Αλυκή από τη μεγάλη παραγωγή και το εμπόριο του αλατιού της, αλλά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε, γρήγορα αποβλήθηκε και παρέμεινε η ονομασία «Κόπραινα». Στον κόλπο και ιδιαίτερα στον λιμένα της Αμφιλοχίας παρουσιάζεται κατά τους θερινούς μήνες (ιδιαίτερα τον Αύγουστο) το φαινόμενο φωσφορισμού της θάλασσας, το οποίο οφείλεται σε συσσώρευση μικροοργανισμών (πλαγκτού). Ο αύλειος χώρος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου στην Κόπραινα προσφέρεται για διάφορες εκδηλώσεις. Μεγάλη επιτυχία είχε η συναυλία με τον Κώστα Μακεδόνα, το Γιώργο Θεοφάνους, την Άσπα Θεοφίλου και τους Γιώργο και Σταύρο Μυλωναδάκη που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011 και ήταν αφιερωμένη στον Αμβρακικό και το Περιβάλλον. Την εκδήλωση, οργάνωσε η Κοινωφελής Επιχείρηση (Κ.Ε.Δ.ΝΙ.Σ.) του Δήμου Νικολάου Σκουφά Άρτας ενώ συμμετείχαν ως συνδιοργανωτές, ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α.) Ν. Άρτας και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου (Κόπραινας). Ο φάρος του λιμανιού της Κόπραινας

Ο φάρος αυτός κατασκευάστηκε το 1893 και βρίσκεται στην Κόπραινα του νομού

Άρτας και είναι εδραιωμένος στο ακρωτήρι της γλωσσόμορφης ξηράς προς το μέρος του Αμβρακικού Κόλπου. Η Κόπραινα (Αλυκή) ήταν λιμάνι με σημαντική εμπορική κίνηση από τη Βυζαντινή εποχή και καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Σήμερα έχουν γίνει αναστηλώσεις στα παλιά κτίρια και το μέρος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη. Το κτίριο του φάρου σήμερα λειτουργεί σαν Μουσείο το οποίο εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2000. Χρηματοδοτήθηκε από το Α΄και το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και από το πρόγραμμα Leader. Το μουσείο βασικά στεγάζεται στο σπίτι του φαροφύλακα το οποίο βρίσκεται δίπλα στον Πετρόκτιστο φάρο με ύψος πύργου 9 μέτρων και εστιακού ύψους 12 μέτρων.Τα εκθέματα περιλαμβάνουν εργαλεία και όργανα παλιών φάρων. Επίσης παρουσιάζονται: Ο μηχανισμός λειτουργίας των φάρων η χρησιμότητά τους στην πλοήγηση, η ζωή του φαροφύλακα, ορισμένα στοιχεία της τοπικής ιστορία της Κόπραινας. Από την ταράτσα του μουσείου έχετε πανοραμική θέα του υγρότοπου, της εκβολής του Βωβού ποταμού και του Δέλτα του Αράχθου. Ιχθυοπανίδα-Αλιεία-Ιχθυοκαλλιέργειες Ο Αμβρακικός περιβάλλεται από 20 λιμνοθάλασσες, συνολικής έκτασης 70 τετρ. χιλιομέτρων. Οι λιμνοθάλασσες αυτές χαρακτηρίζονται από μεγάλη βιοποικιλότητα, λειτουργούν ως φυσικά εκτροφεία ψαριών και καρκινοειδών που αποτελούν τροφή για πολλά είδη πτηνών και άλλων οργανισμών. Άλλη μια ιχθυολογική ιδιαιτερότητα του Αμβρακικού είναι τα ψάρια που απαντούν στα γλυκά νερά, ορισμένα από τα οποία είναι ενδημικά της Ελλάδας, δηλαδή ζουν αποκλειστικά στη χώρα μας. ορισμένα ενδημικά είδη ονομάζονται επίσημα με το πρόθεμα του ποταμού Λούρου, διότι ο ποταμός έχει μεγάλη αξία γι' αυτά τα είδη. Δύο μικρά ψάρια, ο λουρογοβιός και η λουροβελονίτσα απαντούν και στα δύο κύρια ποτάμια του Αμβρακικού ενώ στο Λούρο υπάρχει ένα από τα σπανιότερα ψάρια των γλυκών νερών της Ελλάδας, το γκαβόχελο. Τα πιο χαρακτηριστικά θαλάσσια θηλαστικά του κόλπου είναι τα ρινοδέλφινα, που στον Αμβρακικό, μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει και από την ακτή! Είναι θαλάσσια θηλαστικά μικρού σχετικά μεγέθους με πνεύμονες, της τάξης των κητωδών. Είναι πολύ έξυπνα ζώα και έρχονται συχνά σε επαφή με τους ψαράδες του κόλπου. Σχηματίζουν μικρές ομάδες και αποτελούν έναν τοπικό πληθυσμό, χωρίς ιδιαίτερες επαφές με τους πληθυσμούς μεγαλύτερων δελφινιών της Μεσογείου. Από τα ερπετά χαρακτηριστικά είναι η θαλάσσια χελώνα Καρέτα-Καρέτα, οι νεροχελώνες και τα νερόφιδα. Πολλοί θυμούνται ακόμα τους νεροβούβαλους, οι οποίοι ζούσαν στους βάλτους του Αμβρακικού μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Οι νεροβούβαλοι έκαναν ξανά την εμφάνισή τους στις αρχές του 20ού αιώνα, χάρη σε ένα πετυχημένο πιλοτικό πρόγραμμα επανένταξης, δίνοντας ιδιαίτερη αξία στον υγρότοπο Στα ποτάμια και στα κανάλια του Αμβρακικού εμφανίζεται η βίδρα, ζωηρή και αεικίνητη αλλά ακριβοθώρητη για τον άνθρωπο. Στις γύρω περιοχές παρατηρούνται σαρκοφάγα, όπως η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι και η νυφίτσα που κυκλοφορούν κυρίως τη νύχτα. Τη νύχτα κυκλοφορούν επίσης τα περισσότερα τρωκτικά και οι νυχτερίδες. Στις λιμνοθάλασσες τρέφονται και μεγαλώνουν πολλά νεαρά ψάρια που στα εύτροφα νερά τους βρίσκουν κατάλληλες για την ανάπτυξή τους συνθήκες. Η παραγωγικότητα του κόλπου είναι πολύ μεγάλη και συνθέτει μία από τις βασικές οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής, που είναι η αλιεία(παραδοσιακή,επαγγελματική-ερασιτεχνική). Στον Αμβρακικό κόλπο ζουν και αναπαράγονται τουλάχιστον 33 είδη ψαριών, εκ των οποίων τα 15 αλιεύονται. Αλιεύονται χέλια, λαβράκια, κέφαλοι, τσιπούρες, γλώσσες κ.ά. Εκτός από την ξακουστή σαρδέλα, ο Αμβρακικός είναι γνωστός και για τις γαρίδες του, ειδικά για

την εντυπωσιακή γάμπαρη. Οι παραδοσιακές τεχνικές αλιείας, διαφορετικές για το κάθε είδος ψαριού, είναι μοναδικές σε θέαμα και δεξιοτεχνία. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια από τα αλιεύματα του Αμβρακικού: Γλώσσα Solea vulgaris

Βιολογία: Χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι το πεπλατυσμένο σώμα. Αν και γεννιέται με το σύνηθες αεροδυναμικό σχήμα των ψαριών, κολυμπάει πλαγιαστά, σέρνεται στο βυθό και χώνεται μέσα στην άμμο. Σταδιακά, το μάτι της αριστερής πλευράς μετατοπίζεται δίπλα στο δεξί μάτι και το νεαρό άτομο αποκτά το χαρακτηριστικό σώμα. Διαθέτει μήκος από 15 έως 50 cm. Παρουσιάζει χρωματικό μιμητισμό. Γεννάει το χειμώνα και τα αυγά της επιπλέουν, αποτελώντας μέρος του πλαγκτού. Οικολογία: Ζει στα βαθιά νερά του Αμβρακικού και αρέσκεται σε αμμοϊλυώδη πυθμένα. Κυνηγάει σκουλήκια και μικρά καρκινοειδή, πάνω και μέσα στη λάσπη του πυθμένα. Αλιευτικά πεδία: Ψαρεύεται στον Αμβρακικό κόλπο στα μεγαλύτερα βάθη του. Παραδοσιακή αλιεία: ψαρεύεται τη νύχτα με πυροφάνι και καμάκι, αλλά και με μανομένα δίχτυα. Αλιευτική παραγωγή: Η παραγωγή της γλώσσας στον Αμβρακικό κόλπο έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Ζαργάνα Belone belone

Βιολογία: μικρό ψάρι, του οποίου το μήκος δεν ξεπερνά τα 80cm. Έχει χαρακτηριστικό βελονοειδές σώμα, με μακρύ στόμα που φτάνει μέχρι το μάτι και διχαλωτή ουρά. Η ραχοκοκαλιά της είναι γαλαζοπράσινη, λόγω μιας χρωστικής που ονομάζεται βιβιανίνη. Η κοιλιά της είναι γυαλιστερή σε ασημένια απόχρωση. Γεννά από το Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο και τα αυγά της κολλάνε επάνω στα επιμήκη νήματα των φυκιών.

Οικολογία: Αφρόψαρο, το οποίο ζει στην παράκτια ζώνη του Αμβρακικού κόλπου και το φθινόπωρο συναντάται στα εσοδευτικά στόμια των ιχθυοσυλληπτικών εγκαταστάσεων. Κυνηγά τις αθερίνες και άλλα ψάρια στον αφρό με ορμή και γι'αυτό συχνά τη βλέπουμε να πηδά πάνω από το νερό. Αλιευτικά πεδία: Ψαρεύεται στην παράκτια ζώνη του κόλπου και στα εσοδευτικά στόμια των λιμνοθαλασσών. Παραδοσιακή αλιεία: Στον κόλπο ψαρεύεται με καλαμίδι και συρτή. Στα διβάρια παγιδεύεται στις ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις. Αλιευτική παραγωγή: Δεν παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις.

Κουτσομούρα Mullus barbatus

Βιολογία: Μικρό ψάρι 20-40cm. Μοιάζει πολύ με το μπαρμπούνι με τη διαφορά ότι το κεφάλι της είναι κοφτό, σχεδόν κατακόρυφο και αρκετά μεγάλο σε σχέση με το σώμα της, με τα μάτια τοποθετημένα σχεδόν στην κορυφή του. Δύο σάρκινες προεξοχές στο πιγούνι της τη βοηθάνε να ψάχνει στο βούρκο για τα θηράματά της. γεννά καλοκαίρι και φθινόπωρο, κοντά στην ακτή. Οικολογία: Ζει στη θάλασσα σε νερά βαθιά ως 300μ και σε βυθούς με λάσπη. τρώει μικρά μαλάκια, σκουλήκια και καρκινοειδή του βυθού, τα οποία ξεθάβει με τα "μουστάκια" της. Αλιευτικά πεδία: Είναι χαρακτηριστικό είδος του Αμβρακικού και μαζί με τη γαρίδα σηματοδοτεί τη μέση της άνοιξης στην περιοχή. Ψαρεύεται σε όλο τον κόλπο στα ανοιχτά. Παραδοσιακή αλιεία: Ψαρεύεται με μανομένα δίχτυα, από τα μέσα μέχρι τα τέλη Απριλίου. Αλιευτική παραγωγή: Σύμφωνα με τους ψαράδες. τα ιχθυοποθέματα της κουτσομούρας στον Αμβρακικό παρουσιάζουν μια περιοδικότητα. Αν και παραγωγή δεν είναι τόσο πλούσια όσο στο παρελθόν, ακόμα βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Μαγιάτικο Seriola dumerili

Βιολογία: Μεγάλο ψάρι με παχύ, στρογγυλό, καμπυλωτό σώμα, με μικρά λέπια. Φτάνει τα 1-1,2μ σε μήκος. Έχει ανοιχτό ασημί χρώμα, που γίνεται γαλάζιο στη ράχη και χρυσή γραμμή στο πλευρό που εκτείνεται από το κεφάλι μέχρι την ουρά. Οικολογία: Παρουσιάζεται κοντά στις ακτές του Αμβρακικού κοπαδιαστά, στα τέλη Μαΐου. Αλιευτικά πεδία: Ψαρεύεται μέσα στον Αμβρακικό σε περάσματα. Παραδοσιακή αλιεία: Πιάνεται στο νταλιάνι της Λασκάρας και σε παραγάδι. Αλιευτική παραγωγή: Τις τελευταίες δεκαετίες το μαγιάτικο έχει μειωθεί στον Αμβρακικό κόλπο, όπως άλλωστε και τα περισσότερα είδη.

Μελανούρι Oblada melanura

Βιολογία: Ψάρι με φαρδύ σώμα, μεγάλα μάτια και λοξό στόμα με λεπτά χείλη και μονούς κοπτήρες. Ασημοκάστανη ράχη και ασημόχρωμη πλευρά, με μακριές γκριζόμαυρες γραμμές. Γεννά το καλοκαίρι. Είναι φυτοφάγο. Οικολογία: Τα μελανούρια ζουν σε μικρά κοπάδια στο βυθό, στην αμμουδιά ή σε φυκιάδες. Τα πιο νεαρά άτομα ανεβαίνουν στον αφρό. Αλιευτικά πεδία: Όμοια με την τσιπούρα, ψαρεύεται σε λιμνοθάλασσες με αλατότητες μεταξύ 25 και 30%, καθώς και στον κόλπο. Παραδοσιακή αλιεία: Τα μελανούρια πιάνονται στις καλαμωτές ιχθυοπαγίδες των διβαριών. Μέσα στον κόλπο ψαρεύονται με παραγάδια, δίχτυα και μικρότερα με κιούρτους. Αλιευτική παραγωγή: Τα μελανούρια δε βρίσκονται πλέον τόσο συχνά στα δίχτυα των ψαράδων στον Αμβρακικό κόλπο, αλλά ούτε και στις ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις.

Σαρδέλα Sardina pilchardus

Βιολογία: Έχει μήκος 10-20cm, γαλαζοπράσινη ράχη και γαλάζια ταινία κατά μήκος των πλευρών, συμπιεσμένο σώμα και μεγάλα μάτια. Γεννά την περίοδο από Νοέμβρη μέχρι Μάιο και τα αυγά της αποτελούν τμήμα του πλαγκτού.

Οικολογία: Αφρόψαρο, κινείται σε μεγάλα κοπάδια. Δεν είναι λίγες οι φορές που, κυνηγημένες από μεγαλύτερα ψάρια, πηδούν έξω από το νερό σε προβλήτες ή στην ακτή. Αλιευτικά πεδία: Μεγάλα κοπάδια σαρδέλας εμφανίζονται, ειδικά τον Σεπτέμβριο, στο στόμιο του Αμβρακικού και στο λιμάνι της Πρέβεζας. Παραδοσιακή αλιεία: Ψαρεύεται στο Ιόνιο και τον Αμβρακικό κόλπο από την άνοιξη μέχρι τον Οκτώβριο. Αλιευτική παραγωγή: Η σαρδέλα αποτελούσε για δεκαετίες την τροφή του φτωχότερου πληθυσμού της περιοχής του Αμβρακικού, ειδικότερα στην Πρέβεζα. τα ιχθυαποθέματά της είναι ακόμα ικανοποιητικά στο Ιόνιο και τον Αμβρακικό, ενώ στην Πρέβεζα γίνεται στα τέλη του καλοκαιριού η γιορτή της σαρδέλας. Ιχθυοκαλλιέργειες Ο Αμβρακικός Κόλπος με υπουργική απόφαση ανακηρύχτηκε σε εθνικό πάρκο, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι: «Με την απόφαση αυτή στοχεύουμε στην προστασία, διατήρηση και διαχείριση της φύσης και του τοπίου του Αμβρακικού Κόλπου, ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου φυσικού πόρου. Καθορίζουμε χρήσεις, δραστηριότητες, μέτρα και περιορισμούς, με σκοπό να διασφαλίσουμε τη βελτίωση, διατήρηση και αποκατάσταση της φύσης στη συγκεκριμένη περιοχή. Επιδιώκουμε, ακόμα, την προστασία, τη διατήρηση και τη διαχείριση των φυσικών χαρακτηριστικών των θαλάσσιων, λιμνοθαλάσσιων, ποταμιών και γεωργικών οικοσυστημάτων της περιοχής και των σπάνιων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας και ορνιθοπανίδας». Την ίδια στιγμή που γινόταν οι παραπάνω δηλώσεις, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας εξέδωσε άδεια για να εγκατασταθεί μία από τις μεγαλύτερες ιχθυοκαλλιέργειες της Ελλάδας, χωρητικότητας 262 τόνων ψαριών, στη θέση της περιοχής «Ακρωτήριο Χαλίκι» του Αμβρακικού Κόλπου, στον λεγόμενο Όρμο της Ρούγας. Παράλληλα, στην ίδια περιοχή λειτουργούν από το 1997 οι ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ Α.Ε. και αυτές της ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ Α.Ε. από το καλοκαίρι του 2000, καθώς και οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις Ε.Κ.Ο. και Shell. Οι εγκαταστάσεις των ιχθυοκαλλιεργειών είναι σε απόσταση μόλις λίγων μέτρων από την παραλία, την οποία έχουν καταπατήσει με ειδικές προς εξυπηρέτησή τους κατασκευές. Δεν εφαρμόζονται ούτε στο ελάχιστο οι συνθήκες για την καλή συντήρηση του υδροβιότοπου, ενώ τα απόβλητά τους καίγονται επάνω στην ακτή, μετατρέποντάς τη σε έναν τεράστιο σκουπιδότοπο, μολύνοντας έτσι και υποβαθμίζοντας το περιβάλλον. Επιπλέον, δεν υπάρχει κανένας έλεγχος των ποσοτήτων αμμωνίας και αζώτου που επιρρίπτονται στους κλωβούς, της ποσότητας της σαπισμένης λάσπης που κατακάθεται από τις παραπάνω ουσίες και των λυμάτων των ψαριών, του άνθρακα ανά τόνο παραγωγής ψαριών, του ολικού αζώτου και φωσφόρου, όπως και της ποσότητας του τοξικού υδρόθειου που εκπέμπεται. Πέρα από τις επιπτώσεις στο ευαίσθητο οικοσύστημα, είναι προφανείς οι άμεσοι κίνδυνοι για την υγεία των καταναλωτών, εφόσον δεν υπάρχει κανένας έλεγχος στα στάδια παραγωγής τους. Δεν χωρεί αμφιβολία πως η νέα αδειοδότηση θα δώσει τη «χαριστική βολή» στο ευαίσθητο οικοσύστημα της περιοχής, την ίδια στιγμή που αυτό κηρύσσεται σε Εθνικό Πάρκο! Η απόφαση δεν έλαβε διόλου υπόψη της, κυρίως, τα όρια κορεσμού του Αμβρακικού Κόλπου από τη λειτουργία των υπαρχόντων μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας. Παράλληλα με την οικολογία, ο Αμβρακικός είναι σημαντικό παραγωγικό τοπίο και για την αλιεία. Οι λιμνοθάλασσες του κόλπου παρουσιάζουν μεγάλη βιολογική ποικιλότητα και παραγωγικότητα, λειτουργώντας, λόγω της παράκτιας ιδιαιτερότητας του κόλπου, ως φυσικά εκτροφεία ψαριών, αλλά και καρκινοειδών, ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή (αυτό επιβεβαιώνεται από τον πλούτο των ρωμαϊκών μνημείων - βλ. Νικόπολη - αλλά και τη στρατηγική σημασία που είχε η περιοχή ως διατροφικός κόμβος της αυτοκρατορίας - βλ. Ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ στην είσοδο του Αμβρακικού). Σήμερα οι παράκτιες πόλεις και τα χωριά εξακολουθούν να στηρίζουν την επιβίωσή τους στην αλιεία του κόλπου, των

λιμνοθαλασσών και των εσωτερικών υδάτων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο δέλτα του Άραχθου υπάρχουν λαβράκια, κεφαλόπουλα, μουρμούρια, καλκάνια, τσιπούρες, γλώσσες, χέλια και γάμπαρες. Στα φυσικά ανοίγματα που υπάρχουν στις λουρονησίδες και τα οποία επιτρέπουν την επικοινωνία των λιμνοθαλασσών με τη θάλασσα, οι ψαράδες του Αμβρακικού έχουν εγκαταστήσει τα λεγόμενα "ιβάρια" ή "διβάρια", (από το σλαβικό divar), έναν παραδοσιακό τρόπο αλιείας. Η εντατική αλιεία στην περιοχή γνώρισε σημαντική ανάπτυξη μετά τη δεκαετία του 1960 και τις επιδοτήσεις για ιχθυοκαλλιέργειες το 1990. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν σύγχρονα και παραδοσιακά μέσα (π.χ. δίχτυα, συρτή, παραγάδια, καμάκια, βωλκούς, καλαμωτές, νταούλια, νταλιάνια), αλλά και αργαλειό, τσουγκράνα και πιρούνα για τα όστρακα. Ψαρεύουν στη θάλασσα, στα ποτάμια και στις λιμνοθάλασσες. Από τη θάλασσα ψαρεύουν γαρίδες, κουτσομούρες, λαβράκια, γλώσσες, μελανούρια, συναγρίδες, ροφούς, χάβαρα, χτένια (καπουσάντες) και πίνες. Από τους θηλυκούς κέφαλους φτιάχνουν το γνωστό από τη ρωμαϊκή εποχή αυγοτάραχο του Αμβρακικού, ενώ τα ψημένα στα κάρβουνα πετάλια (διατηρημένα φιλέτα) θεωρούνται από τους πιο γευστικούς μεζέδες. Συνολικά στον Αμβρακικό ζουν και αναπαράγονται τουλάχιστον 33 είδη ψαριών, ενώ αλιεύονται περίπου 15 ακόμα είδη. Σήμερα στην περιοχή δραστηριοποιούνται περίπου 600 επαγγελματικά σκάφη (διχτυάρικα, παραγαδιάρικα, παγίδες) που αλιεύουν, στην ευρύτερη περιοχή, περίπου 2800 τ. ψαριών, κεφαλόποδων, μαλακοστράκων. Το 1989 άρχισε η λειτουργία των πρώτων μονάδων πάχυνσης τσιπούρας - λαβρακιού σε ιχθυοκλωβούς στην Πωγωνίτσα του νομού Πρέβεζας. Σήμερα στον κόλπο υπάρχουν 18 μονάδες με δυναμικότητα παραγωγής μεγαλύτερη από 5.000 τόνους τσιπούρας - λαβρακιού και 3 ιχθυογεννητικοί σταθμοί για τσιπούρα - λαβράκι. Συνολικά στον Αμβρακικό κόλπο λειτουργούν 11 μονάδες καλλιέργειας τσιπούρας - λαβρακιού και 5 μονάδες καλλιέργειας οστράκων δυναμικότητας 1.360 τόνων, ενώ στο εσωτερικό του νομού λειτουργούν 6 μονάδες πεστροφοκαλλιέργειας δυναμικότητας 1.150 τόνων. Οι ιχθυοκαλλιέργειες με εκτροφές τσιπούρας και λαβρακιού που δραστηριοποιούνται στον Aμβρακικό κόλπο εξάγουν την παραγωγή τους σε ποσοστό άνω του 80% σε περιοχές κυρίως της Κεντρικής και Νότιας Ιταλίας, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση στις εξαγωγές. Για να υλοποιηθεί η περιγραφόμενη παραπάνω εντατική ανάπτυξη, έχουν γίνει εκτεταμένες αποστραγγίσεις, φράγματα, εκτροπές ποταμών, εκατοντάδες γεωτρήσεις, εμπλουτισμοί των μονάδων πάχυνσης, με αποτέλεσμα την ανάδυση σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Μεταξύ αυτών σημειώνουμε την έντονη διάβρωση των λιμνοθαλασσών, τη ριζική αλλαγή του υδάτινου ισοζυγίου τους και τη μείωση των φερτών υλικών που δημιουργούσαν τις λουρονησίδες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές διαβρώνονται από τα κύματα. Προκειμένου να κατασκευαστούν δρόμοι πρόσβασης για τις αλιευτικές εγκαταστάσεις, σκεπάστηκαν με χώμα οι μοναδικές λουρονησίδες με όστρακα. Τέλος, στις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις πρέπει να υπολογιστούν και οι μαζικοί θάνατοι χελιών το 1987, η εξαφάνιση του γοβιού, η αύξηση της τσιπούρας λόγω εμπλουτισμών, και τα προβλήματα μαζικών θανάτων ψαριών λόγω παγετού (Τσοπέλι) ή ανοξικών συνθηκών (Βαθύ, Μενίδι). Οι εξελίξεις αυτές, μαζί με τη μείωση της κερδοφορίας της αλιείας, αποτελούν τα νέα δεδομένα του οικολογικού και παραγωγικού τοπίου του Αμβρακικού.

Ορνιθοπανίδα Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην ορνιθοπανίδα της περιοχής. Άλλωστε αυτή αποτελεί ένα από τα πρώτα κριτήρια για την αναγνώριση του Αμβρακικού ως υγροτόπου Διεθνούς Σημασίας βάσει της Σύμβασης Ramsar το 1971. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί

περισσότερα από 270 είδη πουλιών τα οποία είτε ζουν εδώ όλο το χρόνο, είτε ξεχειμωνιάζουν, είτε σταθμεύουν κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης τους. Η μεγάλη ποικιλία των πουλιών που εμφανίζεται στην περιοχή οφείλεται στην αντίστοιχη ποικιλομορφία των οικοτόπων της περιοχής. Στον Αμβρακικό συναντάμε ερωδιούς, κορμοράνους, πάπιες, φαλαρίδες και άλλα πολλά. Μερικά από αυτά είναι πολύ σπάνια όπως ο ήταυρος και η λαγγόνα, ενώ άλλα όπως ο αργυροπελεκάνος, ο κραυγαετός, ο στικταετός και η βαλτόπαπια είναι απειλούμενα και οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Το χαρακτηριστικότερο πουλί του Αμβρακικού είναι ο αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) που αποτελεί το σύμβολο της περιοχής.

Τα προτατευόμενα είδη πανίδας που συναντώνται στον Αμβρακικό είναι τα εξής: Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus): Στα νησάκια των λιμνοθαλασσών Τσουκαλιό και Λογαρού του Αμβρακικού Κόλπου φωλιάζουν ομαδικά περίπου 70 ζευγάρια από το μεγαλύτερο υδρόβιο πουλί του κόσμου που μπορεί να πετάξει. Ο αργυροπελεκάνος είναι το σπανιότερο από τα επτά είδη πελεκάνων που υπάρχουν στον κόσμο και το δεύτερο σε μέγεθος είδος πουλιού στον πλανήτη (ύψος 1,20μ, άνοιγμα φτερών έως 3,2μ, βάρος 6-10 κιλά). Το υδρόβιο αυτό πουλί έχει χρώμα φτερώματος ανοιχτό σταχτί και κύριο χαρακτηριστικό του το μακρύ του ράμφος, που φέρει διαστελλόμενο σάκο στο κάτω μέρος του. Τα πόδια του είναι κοντά και δυνατά, με δάχτυλα συνδεόμενα μεταξύ τους με μεμβράνη.

Ο αργυροπελεκάνος ήταν κάποτε ευρέως εξαπλωμένος στην Ευρώπη (μέχρι στην Ουγγαρία) και στην Ασία, αλλά τα τελευταία εκατό χρόνια ο πληθυσμός του μειώθηκε δραματικά και η εξάπλωση του στην Ευρώπη περιορίστηκε σε ορισμένους υγροτόπους των Βαλκανίων. Κύριες αιτίες αυτής της μείωσης ήταν οι αποξηράνσεις υγροτόπων για την απόκτηση γεωργικής γης και το κυνήγι. Το 80 % του παγκόσμιου πληθυσμού απαντάται στις χώρες της πρώην Σοβιετικής ένωσης, ενώ όσον αφορά τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο αργυροπελεκάνος φωλιάζει και αναπαράγεται μόνο στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη λίμνη Κερκίνη και τη λίμνη Μικρή Πρέσπα, του νομού Φλώρινας με την τελευταία να αποτελεί τη

μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία του είδους στον κόσμο και στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού κόλπου.

Βαλτόπαπια (Aytha nyroca): Ο "κόκκινος καλαϊτζής", όπως λέγεται στον Αμβρακικό, συχνάζει σε λιμνούλες και πλημμυρισμένα λιβάδια δίπλα σε μεγάλους καλαμιώνες.

Καθεστώς παρουσίας και κατανομή στη χώρα μας

Καταρχήν πρέπει να υπογραμμιστεί ότι αντίθετα τα περισσότερα είδη πάπιας, η βαλτόπαπια συμπεριφέρεται ιδιαίτερα κρυπτικά κατά το φώλιασμα και αυτό δημιουργεί μεγάλη δυσκολία απογραφής του συνολικού πληθυσμού. Ακόμη κατά τη μετανάστευση το είδος απαντά διάσπαρτα, σχεδόν σε όλη την χώρα συχνά σε πολύ μικρούς υγρότοπους που κρατούν γλυκό νερό με πυκνή αναδυόμενη βλάστηση. Το φθινόπωρο, κατά την μετανάστευση προς τον νότο, παρατηρούνται οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις του είδους. Τότε έχουν καταγραφεί κοπάδια με άνω των 300 ατόμων στο Βάλτο Ροδιάς του Αμβρακικού και υπάρχουν ανάλογες καταμετρήσεις και στο Δέλτα του Σπερχειού. Σχετικά λίγα άτομα διαχειμάζουν στην Ελλάδα (π.χ. μερικές δεκάδες στην Λ. Βόλβη και σε ταμιευτήρες στην Κρήτη), ενώ αρκετά πουλιά (50 έως 100 άτομα) παραμένουν στον Αμβρακικό έως και τον Δεκέμβριο. Όταν όμως αρχίσουν τα κρύα μένουν μόνο μεμονωμένα άτομα στον Αμβρακικό. Ο ελληνικός πληθυσμός είναι πράγματι μεταναστευτικός και φωλιάζει σε σχετικά μικρούς αριθμούς κυρίως στους υγρότοπους της βόρειας και βορειοδυτικής Ελλάδας. Πρόσφατες καταμετρήσεις δείχνουν ότι υπάρχουν σχετικά μικροί και απομονωμένοι πληθυσμοί κυρίως σε υγρότοπους όπου υπάρχουν γλυκόβαλτοι πλημμυρισμένων καλαμώνων και οικότοποι υγρών λιβαδιών με γλυκό νερό. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι το είδος αποφεύγει οικότοπους με υφάλμυρα ή με αλμυρά νερά κατά το φώλιασμα. Διαθέσιμες πληροφορίες για τους πληθυσμούς τους και την τάση τους Το είδος είναι από τα λιγότερα μελετημένα πουλιά της Ελλάδας και απαιτείται ολοκληρωμένη έρευνα του καθεστώτος των πληθυσμών που αναπαράγονται στην Ελλάδα. Ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι ο πληθυσμός σε πολλές περιοχές, όπως στον Αμβρακικό, έχει μειωθεί. Επίσης, περιοχές που φιλοξενούσαν τακτικά το είδος κατά τη μετανάστευση, έχουν πλέον υποβαθμιστεί και η παρουσία βαλτόπαπιας εκεί δεν είναι πια τακτική. Ο πληθυσμός της

χώρας υπολογίζεται στα 200 - 250 αναπαραγόμενα ζευγάρια ενώ τη δεκαετία του '80 είχε εκτιμηθεί στα 300 - 400 ζευγάρια. Οι σημαντικότερες περιοχές για την αναπαραγωγή του είδους στην Ελλάδα είναι ο Βάλτος της Ροδιάς (Γλυκός Βάλτος Λούρου) και η Ζώνη Πλημμυρών του Λούρου στον ΒΔ Αμβρακικό με 40 έως 80 ζεύγη. Η Λίμνη Χειμαδίτιδα με περίπου 30 ζεύγη, και το έλος Καλοδικίου Θεσπρωτίας είναι επίσης σημαντικές περιοχές για την αναπαραγωγή του είδους, ενώ αναπαράγεται σε πολύ μικρούς πληθυσμούς στις λίμνες Κερκίνη, Καστοριάς, Ιωαννίνων καθώς και σε ορισμένους υγρότοπους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (π.χ. Λίμνη Μητρικού). Σε πολλές περιοχές έχει εξαφανιστεί ως αναπαραγόμενο είδος (π.χ. Λίμνη Μικρή Πρέσπα, Λίμνη Δύστου, και πιθανώς η Λίμνη Στυμφαλία).

Ήταυρος (Botaurus stellaris): Ο μυθικός ήταυρος είναι ένα σπάνιο είδος ερωδιού. Στους απέραντους καλαμιώνες του Αμβρακικού τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά ότι ο ήταυρος φωλιάζει στην Ελλάδα. Κραυγαετός (Aquila pomarina): Ένα-δυο ζευγάρια κραυγαετών έρχονται από την Αφρική κάθε καλοκαίρι και φωλιάζουν στους δασωμένους λόφους γύρω από τους υγρότοπους του Αμβρακικού. Λαγγόνα (Phalacrocorax pygmeus): Οι αποξηράνσεις ελών μείωσαν πολύ τις λαγγόνες. Σήμερα, ελάχιστες διαχειμάζουν στον Αμβρακικό. Στικατετός (Aquila clanga): Είναι ένας από τους πιο σπάνιους αετούς στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Περίπου 8-10 στικταετοί περνούν το χειμώνα στον Αμβρακικό, καθισμένοι σε μοναχικά δέντρα ή ψάχνοντας για άρρωστα και πληγωμένα υδρόβια πουλιά. Χελώνα Καρέτα (Caretta caretta): Τις ανοιξιάτικες μέρες νηνεμίας μπορεί κάποιος να δει χελώνα Καρέτα να βγάζει στην επιφάνεια της θάλασσας το μεγάλο κεφάλι της για να αναπνεύσει.

Λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού κόλπου

Στον Αμβρακικό κόλπο περιλαμβάνονται 20 τουλάχιστον ακέραιες λιμνοθάλασσες, όσες σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας, με συνολική έκταση που ξεπερνά τα 70 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι λιμνοθάλασσες είναι ρηχές λιμναίες εκτάσεις ακριβώς δίπλα στη θάλασσα, από την οποία χωρίζονται με μια λουρονησίδα, μια μακρόστενη δηλαδή λωρίδα γης. Δημιουργούνται από τη δράση των ποταμών και των κυμάτων, που για πολλά χρόνια συσσωρεύουν λάσπη, άμμο και κοχύλια σε μια αβαθή ακτή. Όλα αυτά τα φερτά υλικά σχηματίζουν σιγά –σιγά μια λωρίδα στεριάς, η οποία κάποια στιγμή απομονώνει ένα κομμάτι θάλασσας και το μετατρέπει σε λιμνοθάλασσα. Οι μεγαλύτερες και πιο εντυπωσιακές λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού βρίσκονται στο βόρειο τμήμα που υπάγεται στο νομό Άρτας.

Η λιμνοθάλασσα της Ροδιάς

Είναι μια σχεδόν κλειστή λιμνοθάλασσα 13,5 τ. χλμ., που ενώνεται μέσω ενός μικρού στομίου με την άλλη λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Στρογγυλή, κάτω από το βλέμμα του λόφου της Αγίας Αικατερίνης και δίπλα στο δασωμένο με βελανιδιές, φτελιές και αγριελιές λόφο του Μαυροβουνίου. Στον ομώνυμο βάλτο βρίσκουν καταφύγιο άγρια και ημιάγρια ζώα, ενώ στα νερά του ζουν διάφορα είδη ψαριών, που αποτελούν σημαντικό πλούτο για τους κατοίκους της περιοχής.

Στη Ροδιά λειτουργεί Κέντρο Πληροφόρησης και Παρατηρητήριο μέσα στη λιμνοθάλασσα, στο οποίο φτάνει κανείς με πριάρι. Στο εσωτερικό της υπάρχει, επίσης, το Οικοτουριστικό Κέντρο της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία, το μεταβυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας της Ροδιάς, το σπήλαιο του Αγίου Βλασίου και ένας χώρος ενσταβλισμού και εκτροφής βουβαλιών.

Η λιμνοθάλασσα Λογαρού

Ήταν, λένε, αλογάριαστα τα φλουριά που έβγαζαν οι ψαράδες απ’ τον πλούτο της λιμνοθάλασσας. Βρίσκεται δίπλα στη λιμνοθάλασσα Τσοκαλιό, από την οποία τη χωρίζει μια λουρίδα στεριάς, πάνω στην οποία έχει χαραχθεί και περνά ο αμαξιτός δρόμος Άρτα- Σαλαώρα. Ένας μικρός διάδρομος ο οποίος έχει μετατραπεί σε δρόμο που οδηγεί από τη Σαλαώρα στη

Κορωνησία, τη χωρίζει από το υπόλοιπο τμήμα του Αμβρακικού. Χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι τα ρηχά νερά και οι χαμηλές θερμοκρασίες, παράγοντες που ευνοούν τη διαβίωση πολλών ειδών ψαριών και σπάνιων ειδών υδρόβιων πουλιών. Περικλείεται από αγρολίβαδα, αρμυρίκια, αλίπεδα, βάλτους και λασπότοπους, ενώ στο εσωτερικό της υπάρχουν μικρά νησιά, όπου βρίσκουν καταφύγιο οι αργυροπελεκάνοι και οι γλάροι. Η λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό

Έλαβε το όνομά της πιθανόν από το τσουκάλι μέσα στο οποίο έβαζαν τα πολλά φλουριά που κέρδισαν στο παρελθόν οι ντόπιοι ψαράδες απ’ τον πλούτο της. Βρίσκεται ακριβώς κάτω απ’ τη λιμνοθάλασσα της Ροδιάς και καλύπτει μια έκταση 16,5 τ. χλμ. Μια μικρή λουρίδα τη χωρίζει από αυτή, ενώ μια μεγαλύτερη τη χωρίζει απ’ τα νερά του Αμβρακικού. Πρόκειται για έναν μεγάλο ψαρότοπο, αλλά και για μια ζεστή φωλιά που φιλοξενεί το σπάνιο είδος των αργυπελεκάνων. Πρόκειται για μία από τις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού που δημιουργείται με την συνεχή εναλλαγή χερσαίας και θαλάσσιας έκτασης. Το νερό της είναι υφάλμυρο, με μικρά βάθη, αλλά πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά για πουλιά και ψάρια. Οι λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού είναι διάσημες για τα εκτροφεία χελιών, που ήταν περίφημα ήδη στην βυζαντινή εποχή. Η λιμνοθάλασσα του Αγρίλου

Αποτελεί τυπικό παράδειγμα μικρής λιμνοθάλασσας , με περιοδικό εμπλουτισμό σε

γλυκά νερά . Ο εμπλουτισμός αυτός γίνεται από την παρακείμενη χέρσο και από στραγγίσματα ομβρίων . Η λιμνοθάλασσα του Αγρίλου , με υδάτινη έκταση 2.500 στρεμμάτων και μικρό βάθος (0,30 μ. έως 0,80 μ.) , δημιουργήθηκε στα ανατολικά της Κόπραινας από τα χονδρόκοκκα ιζήματα που προέρχονταν από τη διάβρωση των βορειοανατολικών ακτών του κόλπου και τα οποία εναπόθεταν στην περιοχή τα κύματα νότιας προέλευσης . Με τον ίδιο τρόπο σχηματίστηκε και η λουρονησίδα , η οποία απέκοψε τη ρηχή έκταση από τον κόλπο . Παράλληλα όμως διατηρήθηκε μία συνεχής ανανέωση των νερών από τον κόλπο, μέσα από 4 φυσικά ανοίγματα . Ο ποταμός Βωβός διατρέχει τη δυτική όχθη της λιμνοθάλασσας και στη συνέχεια εκβάλλει δυτικά του μικρού ακρωτηρίου της Αλυκής (Κόπραινας). Η Αλυκή οφείλει το όνομά της στην τοπική λιμνοθάλασσα , η οποία, πριν την εκτροπή των γλυκών νερών , λειτουργούσε ως αλυκή. Ειδικά μετά τη διακοπή εισροής γλυκών νερών , λόγω της κατασκευής αποστραγγιστικού καναλιού, παρουσιάσθηκαν φαινόμενα προσχώσεων στην κεντρική ζώνη της λιμνοθάλασσας , με αποτέλεσμα η αλιευτική της επιφάνεια να έχει περιοριστεί μόλις στα 1000 στρέμματα. Σήμερα η λιμνοθάλασσα χαρακτηρίζεται υπεράλμυρη, με αλατότητες που στη διάρκεια του θέρους μπορούν να φτάσουν το 40 ο/οο , ενώ στη χειμερινή περίοδο , με τις βροχοπτώσεις και την επίδραση της θάλασσας , πέφτουν στο 28-2 ο/οο . Στο παρελθόν αλιεύονταν γαρίδες , τσιπούρες, χέλια, κεφαλοειδή ( κοινός κέφαλος, μαυράκι, μυξινάρι ) και γωβιοί , σε σημαντικές ποσότητες , αλλά σήμερα η παραγωγή έχει περιοριστεί στα κεφαλόπουλα και τους γωβιούς . Αντίστοιχα, η συνολική παραγωγή σε αλιεύματα σταδιακά περιορίζεται από 10-15 τόνους το χρόνο στις αρχές της δεκαετίας του ’80 , σε 2,5- 6 τόνους τη δεκαετία του ’90 , ενώ σήμερα δεν ξεπερνά τους 2 τόνους . Επιβάρυνση οικοσυστήματος-ανθρώπινες δραστηριότητες Σε οικολογική καταστροφή εξελίσσεται η ρύπανση του Αμβρακικού Κόλπου. Ειδικότερα, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Έθνος», η ρύπανση και το πλούσιο σε νιτρικά υπέδαφος οδήγησαν σε ευτροφισμό τα μακροφύκη με αποτέλεσμα να εμφανιστεί το είδος που στους ψαράδες της περιοχής είναι γνωστό ως “μάκα”. Τα μπουρίνια και οι καθημερινές τραμουντάνες αναμοχλεύουν τον βυθό μεταβάλλοντας τα ρεύματα και ως εκ τούτου σηκώνεται η “μάκα”, η οποία μπλέκεται στα δίχτυα. Όταν οι ψαράδες σηκώνουν τα δίχτυα, αντί για ψάρια βγάζουν τη «μάκα» και περιμένουν τουλάχιστον τέσσερις ημέρες για να ξεραθεί και να την καθαρίσουν. Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, όλες οι μετρήσεις δείχνουν ότι ο Αμβρακικός κόλπος μετατρέπεται αργά σε νεκρή θάλασσα, καθώς κάτω από τα 30 μέτρα δεν υπάρχει καθόλου οξυγόνο και μετά τα 25 μέτρα υπάρχουν μεγάλες συγκεντρώσεις μεθανίου. Τα αστικά και βιομηχανικά λύματα, καθώς και τα κτηνοτροφικά, πτηνοτροφικά και τυροκομικά απόβλητα μονάδων που λειτουργούν κοντά στις όχθες των δύο μεγάλων ποταμών, του Λούρου και του Αράχθου, προκαλούν μεγάλη ρύπανση, η οποία εγκλωβίζεται στον Αμβρακικό Κόλπο και μειώνει το οξυγόνο. Αδράνεια των Αρχών καταγγέλλουν τοπικοί φορείς σχετικά με τη μόλυνση στον Αμβρακικό κόλπο, η οποία δεν έχει αντιμετωπιστεί τα τελευταία χρόνια παρά τις συνεχείς εκκλήσεις. Σύμφωνα με καταγγελίες, οι κτηνοτροφικές μονάδες που λειτουργούν στην περιοχή δεν διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό, με αποτέλεσμα τα λύματά τους να μολύνουν τα ύδατα της περιοχής, ενώ και η ανεξέλεγκτη λειτουργία μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας στον Αμβρακικό δημιουργεί σημαντικά προβλήματα. Το πρόβλημα είναι διαρκές, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της «Καθημερινής». Όχι μόνο φέτος. Υπάρχει αρκετή χοιροτροφία γύρω από τη Φιλιππιάδα και τον Αγ. Σπυρίδωνα, στη λεκάνη απορροής του Λούρου ποταμού. Το δεύτερο πρόβλημα είναι οι πάρα πολλές

μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας εντός του κόλπου. Αυτά, σε συνδυασμό με άλλες παραγωγικές μονάδες που λειτουργούν χωρίς βιολογικό καθαρισμό, δημιουργούν ένα δύσκολο περιβάλλον για τον Αμβρακικό. Πρόκειται για έναν κλειστό κόλπο, ο οποίος λόγω της ρύπανσης παρουσιάζει φαινόμενα ευτροφισμού (ανεξέλεγκτη αύξηση των αζωτούχων και φωσφορικών θρεπτικών στοιχείων με συνέπεια την υπερανάπτυξη της φυτικής βιομάζας και τη δημιουργία ανοξικών συνθηκών, δηλαδή έλλειψης οξυγόνου στον βυθό), που οδηγούν τα οικοσυστήματα σε κατάρρευση. «Καμιά φορά η κατάσταση παίρνει ακραίες μορφές», σχολιάζει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Τριαντάφυλλος Αλμπάνης. Σύμφωνα με τον ίδιο, εκείνο που θα πρέπει να γίνει άμεσα είναι όλες οι μονάδες να αποκτήσουν συστήματα βιολογικού καθαρισμού ώστε να προστατευτεί ο Αμβρακικός. «Όλες οι μετρήσεις δίνουν το ίδιο αποτέλεσμα», αναφέρει. Οκτώ σταθμοί μέτρησης της ποιότητας του νερού, οι οποίοι θα έδιναν στοιχεία σε πραγματικό χρόνο, σταμάτησαν να λειτουργούν. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Αλμπάνη, τα αποτελέσματα δεν θα έδιναν κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη γνωρίζουν όσοι έχουν ασχοληθεί με το θέμα. Οι Κίνδυνοι που απειλούν τον Αμβρακικό 1. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΝΕΡΩΝ. Μετά την κατασκευή και λειτουργία των φραγμάτων ΔΕΗ στον Λούρο και στον Άραχθο, δημιουργήθηκε πρόβλημα στην ανακύκλωση των νερών του κόλπου, - το οποίο διαπιστώθηκε και από μετρήσεις του Πανεπιστημίου Πατρών - και μαζί με την αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών και ανομβρία, αύξησε την αλατότητα των νερών του. Σε πολλές παράκτιες περιοχές έχει υποχωρήσει ο υδροφόρος ορίζοντας και έχουν καταληφθεί από υπόγεια αλμυρά νερά. Η κατασκευή του νέου λιμανιού της Πρέβεζας μίκρυνε ακόμη πιο πολύ το άνοιγμα στο στόμιο του κόλπου και έχουν γίνει παρεμβάσεις μπαζώνοντας θαλάσσιο χώρο για την κατασκευή μαρίνας στην πλευρά του Ακτίου. Όλα τα παραπάνω συντελούν στην μεγαλύτερη επιβράδυνση ανανέωσης των νερών του. 2. ΡΥΠΑΝΣΗ Σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία ερευνητικών έργων που έχουν υλοποιηθεί στον Αμβρακικό κόλπο από διάφορες ομάδες, οι κυριότερες πηγές ρύπανσης του κόλπου είναι: • τα γεωργικά και βιομηχανικά απόβλητα, • τα κτηνοτροφικά απόβλητα ιδιαιτέρα στις εκβολές του Λούρου ποταμού, • τα αστικά απόβλητα απόβλητα παράκτιων αστικών περιοχών περιοχών και • τα απόβλητα των μονάδων των ιχθυοκαλλιεργειών Η ρύπανση είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Αμβρακικό καθώς και λόγω της προβληματικής ανακύκλωσης, οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα αυξάνονται ραγδαία. Από τις πηγές των ποταμών Αράχθου και Λούρου έως τις εκβολές τους και δίπλα σε τάφρους και χείμαρρους, λειτουργούν πολλές βιομηχανικές επιχειρήσεις, χοιροστάσια, πτηνοτροφεία, τυροκομεία, σφαγεία και ελαιοτριβεία , οι βιολογικοί καθαρισμοί των οποίων υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν με αποτέλεσμα τα λύματά τους να καταλήγουν άμεσα ή έμμεσα σε παρακείμενους τάφρους και ποτάμια και να καταλήγουν στον Αμβρακικό Κόλπο. Επίσης δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που να οριοθετεί την εγκατάσταση των μονάδων αυτών στις περιοχές πέριξ του Αμβρακικού, σε συνδυασμό με την επιβάρυνση ή μη του περιβάλλοντος καθώς και των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από την λειτουργία τους. Έτσι οι Νομάρχες και οι Περιφερειάρχες δίνουν άδειες εγκατάστασης, μετεγκατάστασης ή επέκτασης σε χοιροτροφικές μονάδες, πτηνοτροφικές, σφαγεία και ιχθυοκαλλιέργειες, χωρίς να προηγούνται μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ουσίας, μετά δε την εγκατάσταση και

λειτουργία της επιχείρησης ουδέποτε εφαρμόζονται καθώς δεν υπάρχει τακτικός αποτελεσματικός έλεγχος από τις Νομαρχίες οι οποίες δεν διαθέτουν την ανάλογη υποδομή, δηλ. εργαστήρια και προσωπικό. Τέσσερα χρόνια ο Σύλλογος ζητά από την Περιφέρεια Ηπείρου και Νομάρχες τακτικούς και εκτάκτους ελέγχους αποτελεσματικής λειτουργίας βιολογικών καθαρισμών όλων των μονάδων που τα απόνερά τους καταλήγουν άμεσα ή έμμεσα στον Αμβρακικό και δυστυχώς «κτυπάνε στου κωφού την πόρτα». Οι δήμοι και οι οικισμοί πέριξ του Αμβρακικού δε διαθέτουν αποχετευτικά δίκτυα ( ο δήμος Νικολάου Σκουφά έχει ξεκινήσει το αποχετευτικό) με επακόλουθο να μην υπάρχουν βιολογικοί καθαρισμοί, διαθέτουν όμως πολλές παράνομες χωματερές, με αποτέλεσμα τα λύματά των να καταλήγουν είτε μέσω του υδροφόρου ορίζοντα είτε μέσω των τάφρων και ποταμών στον Κόλπο. Η έλλειψη ενημέρωσης για τις επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων από τους καλλιεργητές της περιοχής αποτελούν ένα ακόμη σημαντικό παράγοντα ρύπανσης. Έχουν γίνει ήδη μετρήσεις από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων το 1999 και το 2006 όπου διαπιστώνεται το μέγεθος της ρύπανσης σε όλο το οικοσύστημα. Η θολούρα των νερών προέρχεται από την ύλη που δημιουργείται από τα αστικά λύματα, χοιροτροφικά λύματα και λύματα ιχθυοκαλλιεργειών. Στα δε απορρίμματα των ιχθυοκαλλιεργειών ευδοκιμεί ένα τοξικό φύκι το COLLEPRE ASSEMOSA το οποίο εκτοξεύει τοξικό υγρό που σκοτώνει όλους τους ζώντες οργανισμούς στον περίγυρό του και παίρνει την θέση του φυκιού ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ το οποίο καθαρίζει την θάλασσα παρακρατώντας βλαβερές ουσίες όπως υδράργυρο, μόλυβδο και κάδμιο. Στον Αμβρακικό σήμερα λειτουργούν παράνομα πάνω από 30 μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, και δεν έχει γίνει ΠΟΤΕ έλεγχος επιβάρυνσης του υδάτινου περιβάλλοντος από την λειτουργία των μονάδων αυτών. Με την υπάρχουσα νομοθεσία δίδονται άδειες μετεγκατάστασης ή επέκτασης, ως επίσης άδειες εγκατάστασης για νέα είδη, οπότε ο Αμβρακικός Κόλπος από ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΑΡΚΟ ΙΧΘΥΟΚΛΩΒΩΝ. 3. ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Η συνεχής είσοδος πετρελαιοφόρων στον Κόλπο μαζί με τις δεξαμενές καυσίμων στην Αμφιλοχία και Πρέβεζα αποτελούν μια βραδυφλεγή βόμβα ανά πάσα στιγμή έτοιμη να σκάσει. Την τελευταία πενταετία είχαμε 7 προσαράξεις και μάλιστα σε μια από αυτές το πλοίο μετέφερε υγρή πίσσα και από θαύμα δεν προκλήθηκε διαρροή και οικολογική καταστροφή. 4. ΥΠΕΡΑΛΙΕΥΣΗ Σήμερα οι επαγγελματίες αλιείς είναι περισσότεροι, χρησιμοποιούν περισσότερα δίχτυα, πιο σύγχρονους μεθόδους αλιείας και τα ψάρια λόγω των κλιματολογικών συνθηκών και ρύπανσης είναι λιγότερα. Μεγαλύτερη όμως καταστροφή προκαλούν τα παράνομα συρόμενα εργαλεία, τα οποία απαγορεύονται με Β.Δ. του 1966. Τα εργαλεία αυτά καταστρέφουν τον γόνο και τις φωλιές των ψαριών και πετούν ξανά στην θάλασσα πάνω από το 50% των ψαριών που αλιεύουν ως μη εμπορεύσιμα. Επίσης στα διβάρια παγιδεύεται μικρή γαρίδα, 60 – 80 στο κιλό, η οποία πωλείται στο εμπόριο, ενώ θα μπορούσε να εμπλουτισθεί η θάλασσα και να αλιευθεί όταν θα μεγαλώσει και θα ζυγίζει 30 – 40 στο κιλό. Έχει επίσης αυξηθεί ο αριθμός των αδειών ερασιτεχνικής αλιείας και πολλές φορές αλιεύουν μικρές σουπιές και σε μεγαλύτερες ποσότητες από τις επιτρεπόμενες, με αποτέλεσμα να έχουμε υπεραλίευση και σ αυτό το είδος. 5. ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ Η Δ/νση Περιβάλλοντος της Ε.Ε. έκανε συστάσεις στην Ελλάδα και στο αρμόδιο υπουργείο ΥΠΕΧΩΔΕ το Δεκέμβριο του 2004 για να πάρει μέτρα για την ποιότητα των υδάτινων πόρων του Αμβρακικού Κόλπου. Είμαστε στο τέλος του 2007 και ακόμη περιμένουμε τη λήψη μέτρων. Τέλος δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης και ανάπτυξης της περιοχής, η δε ενεργοποίηση και λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης του Αμβρακικού γίνεται

με ρυθμούς χελώνας και χωρίς να έχει υπογραφεί ακόμη το Π.Δ., το δε νομοθετικό πλαίσιο που θα λειτουργεί είναι τέτοιο που οι παρεμβάσεις του θα έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα και δεν θα έχει την επιτελική εξουσία να επιβάλλει κυρώσεις σε όσους ρυπαίνουν ή με ενέργειές τους καταστρέφουν το οικοσύστημα. Προοπτικές αξιοποίησης Για την αξιοποίηση του Αμβρακικού κόλπου και του ευρύτερου περιβάλλοντος βρίσκεται σε εξέλιξη το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα περιοχής Αμβρακικού (ΑΝΑΣΑ).

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ΑΝΑΣΑ) ΑΞΟΝΑΣ Α: Βελτίωση γενικών υποδομών του Αμβρακικού Κόλπου (Μικρά λιμάνια – αλιευτικά καταφύγια – έργα αποκατάστασης υδρολογικού ισοζυγίου) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Α1. Συμπληρωματικά έργα στα λιμάνια – αλιευτικά Καταφύγια ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Α2. Έργα αποκατάστασης υδρολογικού ισοζυγίου του κόλπου ΑΞΟΝΑΣ Β : Προστασία και Διαχείριση Περιβάλλοντος ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Β1. Δράσεις διαχείρισης και προστασίας φυσικού περιβάλλοντος ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Β.2 Διαχείριση αλιευτικών πόρων ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Β.3 Επεξεργασία λυμάτων ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Β.4 Διαχείριση αστικών απορριμμάτων ΑΞΟΝΑΣ Γ : Ανάδειξη περιβάλλοντος και περιβάλλοντος χώρου και προώθηση συμβατώνεπενδυτικών δραστηριοτήτων ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Γ.1. Ανάδειξη οικοσυστημάτων ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Γ.2. αναπλάσεις χώρων, οικισμών και ανάδειξη μνημείων πολιτισμού ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Γ.3. Επενδυτικές δραστηριότητες οικοτουρισμού –αγροτουρισμού, αξιοποίησης χαρακτηριστικών τοπικών προϊόντων και αλιευτικών προϊόντων ΑΞΟΝΑΣ Δ: Εφαρμογή τεχνολογικά καινοτόμων προσεγγίσεων στην πρωτογενή παραγωγή και διασφάλιση ποιότητας – σήμανσης στα προϊόντα του πρωτογενή τομέα ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Δ.1. Αξιοποίηση της γεωθερμίας για γεωργική χρήση και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – νέες τεχνολογίες εκτροφής ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Δ.2. Πιλοτικές εφαρμογές ΤΠΕ στην προβολή της περιοχής και των προϊόντων της ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Δ.3. Σήμανση των παραγόμενων προϊόντων - Πιστοποίηση ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Δ.4 Διασφάλιση ποιότητας και αξίας στα αγροτικά προϊόντα Κεντρικός στόχος του προγράμματος είναι η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας της περιοχής Αμβρακικού με την ανάδειξη κοινής ταυτότητας στα προϊόντα και τις υπηρεσίες, που θα σχετίζεται με τις περιβαλλοντικές αξίες της προστατευόμενης περιοχής του Αμβρακικού.

Οι επί μέρους στόχοι του προγράμματος, οι οποίοι εξειδικεύουν το κεντρικό θέμα – στόχο είναι :

· Η διασφάλιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων με ταυτόχρονη σήμανση, που θα σχετίζεται με το οικοσύστημα του Αμβρακικού (στόχος 1)

· Η βελτίωση της ποιότητας των επιφανειακών νερών της περιοχής ώστε να αποτελέσουν έναν

αναπτυξιακό πόρο με προοπτική και αποτελεσματικότητα (χρήση νερών για υδατοκαλλιέργειες, αλιεία, κολύμβηση και άρδευση) και η περαιτέρω ανάπτυξη της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών (στόχος 2)

· Η ανάπτυξη οικολογικού – αλιευτικού/θαλάσσιου τουρισμού στην περιοχή, στοχευμένη στην περιβαλλοντική και πολιτιστική του μοναδικότητα (στόχος 3)

· Η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και η προστασία όλων των περιβαλλοντικών παραμέτρων του σπάνιου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής (στόχος 4)

· Η οργάνωση της τεχνολογικής έρευνας με κατεύθυνση την εφαρμογή των αποτελεσμάτων της στους παραγωγικούς κλάδους (στόχος 5)

· Η αξιοποίηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας (αιολική, γεωθερμία κ.α.) (στόχος 6)

· Η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων (στόχος 7)

ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (αναλυτικά) 1. Εισαγωγή Η διαφοροποίηση αγαθών και υπηρεσιών και η αυξημένη ζήτηση για τη διαφορετικότητα είναι οι βασικότεροι παράγοντες «άμυνας» των μειονεκτικών περιοχών απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Μια διαφορετικότητα η οποία είτε αποτελεί «φυσικό κεφάλαιο» μιας περιοχής είτε δημιουργείται και αναδεικνύεται με την οργανωμένη και στοχοθετημένη ανθρώπινη παρέμβαση. Η περιοχή του Αμβρακικού αποτελεί μια περιοχή, η οποία από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος είναι ευρύτατα γνωστή σε Εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο για τη διαφορετικότητα των οικοσυστημάτων της. Αυτή η διαφορετικότητα του φυσικού περιβάλλοντος «φορτίζει» τόσο τις τοπικές κοινωνίες όσο και το κεντρικό κράτος με το «χρέος» της διατήρησης, παράλληλα όμως μπορεί να προσδώσει σημαντική προστιθέμενη αξία σε προϊόντα και υπηρεσίες και πιο συγκεκριμένα σε ένα μοναδικό οικοτουριστικό προϊόν αλλά και σε ποιοτικά τοπικά προϊόντα, τα οποία μπορούν να συνδεθούν με κατάλληλη σήμανση με το σπάνιο οικοσύστημα. Η προσπάθεια, που αναλαμβάνεται στο πλαίσιο του ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος στοχεύει στο «ξεκλείδωμα» του κρυμμένου δυναμικού που διαθέτουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής αλλά και το ανθρώπινο δυναμικό. 2. Στρατηγικοί στόχοι της περιοχής Αμβρακικού Από τη λεπτομερή διερεύνηση των διαρθρωτικών αναπτυξιακών χαρακτηριστικών της χωρικής ενότητας της περιοχής Αμβρακικού, προκειμένου να γίνει η κατάστρωση του ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος, διαπιστώθηκαν οι αδυναμίες και τα ισχυρά σημεία του συνόλου της περιοχής παρέμβασης. Ακολουθεί σε πίνακες η ανάλυση αδύνατων και ισχυρών σημείων ανά θεματικό πεδίο: Αναπτυξιακό δυναμικό-Ισχυρά σημεία Αδύνατα σημεία • Αξιόλογο φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. • Ποικιλία υδατικών συστημάτων που δύναται να υποστηρίξουν σημαντικό αριθμό δραστηριοτήτων (υδατοκαλλιέργειες, αναψυχή, αρδεύσεις κ.α.) • Σημαντικοί γεωργικοί πόροι • Χαμηλό επίπεδο ΑΕΠκκ

• Ανεπαρκής εξωστρέφεια επιχειρήσεων • Ανεπαρκής δικτύωση ΜΜΕ • Μικρό μερίδιο τομέων και προϊόντων τεχνολογικής έντασης • Διαρθρωτικές αδυναμίες τουριστικού τομέα • Ελλείψεις στις ερευνητικές υποδομές Προσπελασιμότητα-Ισχυρά σημεία Αδύνατα σημεία • Υλοποίηση σε μεγάλο βαθμό των σημαντικών μεταφορικών υποδομών (Ιόνια οδός, Εγνατία, σύνδεση Ακτίου) και προγραμματισμός σημαντικών έργων για τη βελτίωση του συστήματος μεταφορών. • Συνεχιζόμενη Κοινοτική χρηματοδότηση της νέας προγραμματικής περιόδου • Εγγύτητα στην Ιταλία και στα Βαλκάνια (δυνητική ενδοχώρα, απειλές από ανταγωνισμό ή γεωπολιτικές) • Ελλείψεις στη βασική εθνική-διαπεριφερειακή οδική υποδομή και τη διασύνδεση των μέσων μεταφοράς • Ανεπάρκειες στο σύστημα οδικών μεταφορών • Ανεπάρκειες στο σύστημα θαλάσσιων μεταφορών • Ανεπάρκειες στο σύστημα αερομεταφορών • Υστέρηση στην ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορικών υποδομών με αποτέλεσμα την ελλιπή αξιοποίηση των Διευρωπαϊκών μεταφορικών αλυσίδων Φυσικό και οικιστικό περιβάλλον-Ισχυρά σημεία Αδύνατα σημεία • Διαθεσιμότητα ιδιαίτερα αξιόλογων φυσικών πόρων • Ύπαρξη οικοτόπων με διεθνή σημασία • Πολιτιστική κληρονομιά με δυνατότητες ανάδειξης • Τάση μεταβολής περιβαλλοντικής ευαισθησίας της κοινωνίας • Ύπαρξη πόλεων – δυνητικών πόλων ανάπτυξης • Έντονα προβλήματα ευτροφισμού στον Αμβρακικό κόλπο • Ελλείψεις σε κοινωνικές υποδομές • Ελλείψεις στη διαχείριση στερεών απορριμμάτων • Ελλείψεις στη διαχείριση υγρών αποβλήτων • Προβλήματα μη διατήρησης ισχυρής ταυτότητας οικιστικού χώρου • Συγκρούσεις και αδυναμίες σχεδιασμού χρήσεων γης • Αδυναμίες χωροταξικού σχεδιασμού αλλά με προοπτική βελτίωσης • Αδυναμίες πολεοδομικού σχεδιασμού • Αδυναμίες προστασίας – διαχείρισης φυσικών πόρων και ευαίσθητων φυσικών περιοχών Δυνατότητες εκσυγχρονισμού γεωργίας • Υφιστάμενο δυναμικό ΑΠΕ προς οικονομική αξιοποίηση • Αυξανόμενη ζήτηση νέων μορφών τουρισμού • Ύπαρξη ΤΕΙ • Μεγάλο μέγεθος παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας • Ιδιαίτερα αξιόλογα αλιευτικά πεδία • Ψηφιακό χάσμα • Ανεπαρκής ανάπτυξη υπηρεσιών προς επιχειρήσεις • Ελλείψεις στις επιχειρηματικές υποδομές • Διαρθρωτικές αδυναμίες εμπορίου • Διαρθρωτικές αδυναμίες και πιέσεις στη μεταποίηση Ανθρώπινοι πόροι και επίπεδο οργάνωσης-Ισχυρά σημεία Αδύνατα σημεία • Σχετικά ικανοποιητική κατάσταση βασικών υποδομών εκπαίδευσης • Διαθεσιμότητα πόρων αναπτυξιακών προγραμμάτων • Ύπαρξη ΤΕΙ στην περιοχή

• Σχετικά χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης πληθυσμού • Αδυναμίες δια βίου εκπαίδευσης • Ελλείψεις σε προχωρημένες υποδομές εκπαίδευσης και σε ανώτατη εκπαίδευση • Μειωμένη αποτελεσματικότητα και προβλήματα οργάνωσης της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης • Δημογραφική γήρανση • Υψηλό ποσοστό ανεργίας • Υψηλή ανεργία ειδικών ομάδων πληθυσμού ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ Η ανάπτυξη των εναλλακτικών δυνατοτήτων όσον αφορά την επιλογή των αξόνων, την κατανομή των πόρων αλλά και τις κατηγορίες πράξης που αφορά το ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα της περιοχής Αμβρακικού «ΑΝΑΣΑ» βασίζεται σε σειρά δεδομένων και εσωτερικών διαβουλεύσεων της Υπηρεσίας. Συγκεκριμένα, οι σημαντικότεροι παράγοντες που διαμόρφωσαν την τελική περιγραφή των κατηγοριών πράξης καθώς και την κατανομή του προϋπολογισμού σ’ αυτές και τους άξονες προέκυψαν από: 1. Την αναλυτική πρόταση των φορέων της περιοχής παρέμβασης, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην αίτηση - πρόταση του Πρότυπου Καινοτόμου Σχεδίου Ανάπτυξης για την περιοχή, που υποβλήθηκε για λογαριασμό τοπικού εταιρικού σχήματος από την αναπτυξιακή εταιρία της περιοχής (Εταιρία Ανάπτυξης νοτίου Ηπείρου – Αμβρακικού – ΕΤΑΝΑΜ ΑΕ) 2. Τις εισηγήσεις των δύο Περιφερειακών Συμβουλίων Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας 3. Διαβουλεύσεις με συναρμόδια υπουργεία ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 1. Γενικά χαρακτηριστικά της περιοχής Η περιοχή εφαρμογής του Προγράμματος βρίσκεται στη βορειοδυτική Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, αφορά στην περιοχή του Αμβρακικού Κόλπου, η οποία περιλαμβάνεται στα διοικητικά όρια των νομών Άρτας, Αιτωλοακαρνανίας και Πρέβεζας. Οι δήμοι /κοινότητες τους οποίους περιλαμβάνει η περιοχή είναι αυτοί που περιγράφονται στην ΚΥΑ, που οριοθετεί το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού (Δήμοι Πρέβεζας, Ζαλόγγου, Λούρου, Φιλιππιάδας, Αμβρακικού, Αράχθου, Κομποτίου, Ανακτορίου, Αμφιλοχίας, Κεκροπίας και η κοινότητα Κομμένου) ενώ πρόσθετες στοχευμένες σημειακές παρεμβάσεις θα μπορούν να γίνουν στην ευρύτερη περιοχή του (την οριζόμενη ως ζώνη περιβαλλοντικού ελέγχου). Ως ευρύτερη περιοχή στην οποία εξετάζονται οι επιπτώσεις και οι περιβαλλοντικές πιέσεις, προσδιορίζεται η οριζόμενη στην ΚΥΑ θεσμοθέτησης του Εθνικού Πάρκου Αμβρακικού ως ζώνη περιβαλλοντικού ελέγχου. Η περιοχή των δήμων, που περιλαμβάνονται στο Εθνικό πάρκο έχει συνολική έκταση 1.760,67 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 80.343 κατοίκους (με βάση την απογραφή του 2001), ενώ η διευρυμένη περιοχή, που περιλαμβάνει και τους δήμους που βρίσκονται στη ζώνη περιβαλλοντικού ελέγχου έχει έκταση 2.319,85 τ. χλμ. και συνολικό πληθυσμό 124.797 κατοίκους. Η πυκνότητα πληθυσμού της είναι 45,63 κάτοικοι ανά τετρ. χιλιόμετρο στη ζώνη του Εθνικού Πάρκου και 53,79 κ/τ.χλμ. στη διευρυμένη περιοχή. Βέβαια σ’ αυτήν δεν περιλαμβάνεται μόνο το προστατευόμενο τμήμα, στο οποίο λόγω των περιορισμών πολύ λίγες δραστηριότητες μπορούν να αναπτυχθούν, αλλά και οι οικισμοί, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων αστικών ή ημιαστικών κέντρων όπως η Πρέβεζα, η Αμφιλοχία, η Βόνιτσα, η Φιλιππιάδα, το Νεοχώρι κ.ά. Διοικητικά η περιοχή ανήκει σε τρεις διαφορετικούς νομούς και σε δυο διαφορετικές περιφέρειες (Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας) όμως τα μορφολογικά της χαρακτηριστικά και ο

κοινός της προσανατολισμός προς τον Αμβρακικό Κόλπο την προσδιορίζει σαν μια ενιαία μορφολογική ενότητα. Η προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού ανήκει στις μειονεκτικές γεωργικές περιοχές (ειδικότερα στις περιοχές του άρθρου 20 του κανονισμού Ε.Ε/1257/99, περιοχές οι οποίες επηρεάζονται από ειδικά μειονεκτήματα) και ταυτόχρονα η περιοχή παρέμβασης περιλαμβάνει κάποια αστικά και ημιαστικά κέντρα, μόνο για δράσεις, οι οποίες επηρεάζουν την αναπτυξιακή διαδικασία στην ευρύτερη προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου. Είναι μια Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΕΑΠ περιοχής Αμβρακικού «ΑΝΑΣΑ» 31γεωργική περιοχή με ειδικά μειονεκτήματα και παράλληλα οι δυναμικοί οικισμοί που περιβάλλουν την προστατευόμενη περιοχή (Δήμος Πρέβεζας, Φιλιππιάδα, Αμφιλοχία κ.ά.) μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλοι οι οποίοι δέχονται ισχυρές εισροές/εκροές (οικονομικές και ανθρώπινων πόρων) επηρεάζοντας σημαντικά την αναπτυξιακή προσπάθεια της λοιπής περιοχής. 2. Τεκμηρίωση της μειονεκτικότητας της περιοχής και της επιλογής των παρεμβάσεων Η γεωγραφική θέση της ευρύτερης περιοχής της νότιας Ηπείρου και Αιτωλοακαρνανίας, βρίσκεται στο Β.Δ. άκρο της χώρας, σχετικά απομονωμένη χωρικά, έχοντας προς Δ. τη θάλασσα και προς Β. και Α. δύσβατους ορεινούς όγκους, συνδέεται με τις υπόλοιπες Περιφέρειες της Χώρας κυρίως μέσω του άξονα Β-Ν. Η γεωγραφική της θέση προκαλεί ένα από τα κύρια συγκριτικά της μειονεκτήματα, αυτό της γεωγραφικής απομόνωσης. Η θέση αυτή χαρακτηρίζεται από την καθοριστική σημασία της οροσειράς της Πίνδου στο ανατολικό ανάγλυφο της περιοχής, με την παρουσία πολλών ορεινών όγκων που διαμορφώνουν μια ιδιαίτερη γεωμορφολογία. Το σημαντικότερο όμως αναπτυξιακό συγκριτικό μειονέκτημα της περιοχής είναι η θέσπιση περιορισμών που στοχεύουν στη διατήρηση του σπάνιου οικοσυστήματος του Αμβρακικού. Επειδή όμως αυτό το μειονέκτημα προκύπτει από τη στρατηγική επιλογή σε Εθνικό αλλά και Κοινοτικό επίπεδο της διατήρησης ενός διεθνούς σημασίας φυσικού οικοσυστήματος, είναι λογικό η στρατηγική αυτή επιλογή να συνυπάρξει με μια αντίστοιχης κλίμακας στήριξη αναπτυξιακών δράσεων συμβατών με την περιβαλλοντική προστασία, ώστε το ως άνω μειονέκτημα να αρθεί και γιατί όχι να μετατραπεί σε συγκριτικό πλεονέκτημα. Αυτό όμως δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί σε τοπική κλίμακα αλλά σε ευρύτερη και επομένως η χρηματοδότηση ενός σχεδίου ανάπτυξης που στοχεύει σε κάτι τέτοιο εκτιμάται ότι θα πρέπει να αποτελεί βασική πολιτική στα πλαίσια της 4ης Προγραμματικής περιόδου. Μια τέτοια επιλογή θα άρει και τις όποιες επιφυλάξεις και αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας απέναντι στις διατάξεις προστασίας της περιοχής. Η κατά κύριο λόγο πεδινή/ημιορεινή γεωμορφολογία του βόρειου τμήματος της περιοχής, σε συνδυασμό με το υγροτοπικό σύστημα και τις λιμνοθάλασσες καθώς και ο ορεινός / ημιορεινός χαρακτήρας του νότιου τμήματος, καθορίζουν και την κατανομή των χρήσεων γης καθώς και των οικονομικών δραστηριοτήτων της ευρύτερης περιοχής.

Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις δύο Περιφέρειες στις οποίες υπάγεται η περιοχή (Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας) στο σύνολό τους είναι η απομόνωση και το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης. Να σημειωθεί ότι και οι δύο Περιφέρειες ανήκουν στις Περιφέρειες με το χαμηλότερο ΑΕΠ της χώρας. Η γεωγραφική απομόνωση της περιοχής φαίνεται να οδηγείται σε μια πιο αισιόδοξη προοπτική, με την υλοποίηση και περάτωση των εν εξελίξει ή πρόσφατα ολοκληρωμένων υποδομών και έργων (Εγνατία Οδός, λιμάνι της Ηγουμενίτσας, ΝΑΒΙΠΕ Αστακού, Δυτικός Άξονας /Ιόνια Οδός, Ζεύξη Ακτίου Πρέβεζας, σύνδεση Πρέβεζας με Δυτικό Άξονα και με ΕΓΝΑΤΙΑ). Τότε η θέση της περιοχής, με την άρση της απομόνωσης, δεν θα αποτελεί πλέον συγκριτικό μειονέκτημα έναντι άλλων περιοχών. Σε σύντομο χρόνο τόσο η Ήπειρος όσο και η Δυτική Ελλάδα θα κατέχει ιδιαίτερη θέση και μπορεί να αξιοποιηθεί η θέση της σε διασυνοριακή συνεργασία Ε.Ε και Βαλκανίων στρατηγικής σημασίας για την ίδια και την Κοινότητα. Μέσω του λιμανιού Ηγουμενίτσας και της Εγνατίας οδού / Ιόνιας οδού, η

Ήπειρος και η Αιτ/νία θα αποκτήσουν σημαντική και στρατηγική σημασία για την χώρα ως ένα νέο κομβικό σημείο συναλλαγών με τη νότια και κεντρική Ευρώπη και τις Μεσογειακές Χώρες. Εκτός από την απομόνωση και το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, την περιοχή χαρακτηρίζουν η υπογεννητικότητα, η γήρανση του πληθυσμού, η μεγάλη διασπορά των μικρών οικισμών, η τάση που παρατηρείται στη συγκέντρωση πληθυσμού σε αστικές και ημιαστικές περιοχές και η αποδυνάμωση των ορεινών/ ημιορεινών τμημάτων της. Η δημογραφική εικόνα της περιοχής παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνει και αστικά και ημιαστικά κέντρα, συγκρινόμενη με αντίστοιχες της χώρας είναι από τις δυσμενέστερες. Η πυκνότητα πληθυσμού για την περιοχή του Εθνικού Πάρκου ανέρχεται σε 45,63 κατ. ανά τετρ. χλμ, περίπου στο μισό της πυκνότητας πληθυσμού της χώρας (82,86 κατ. ανά τετρ. χλμ) και σημαντικά μικρότερη όχι μόνο από την πυκνότητα πληθυσμού των πεδινών περιοχών της χώρας (που είναι 202,9 κατ. ανά τετρ. χλμ), αλλά και από αυτή των ημιορεινών περιοχών (60,85 κατ. ανά τετρ. χλμ ). Αντιπροσωπεύοντας το 2001 το 0,73 % του πληθυσμού της χώρας και το 1,33 % της έκτασής της παρουσιάζεται ως αραιοκατοικημένη με δείκτες πυκνότητας σε χαμηλά επίπεδα, γεγονός που αποδίδεται στη διασπορά σε μικρούς οικισμούς και την τάση συγκέντρωσης του πληθυσμού σε αγροτικές περιοχές. Αν εξαιρέσουμε τα κέντρα αυτά (Πρέβεζα, Αμφιλοχία, Φιλιππιάδα, Βόνιτσα κ.α. ) τότε τα ανωτέρω ποσοστά είναι πολύ πιο δυσμενή από αυτά της χώρας (πυκνότητα πληθυσμού σε 30,6 κατ. ανά τετρ. χλμ.). Οι νομοί Άρτας (66,8 % του μέσου ΑΕΠκκ της χώρας) και Πρέβεζας (79,5 % του μέσου ΑΕΠκκ της χώρας) έχουν σημαντικά χαμηλότερο του μέσου Εθνικού κατά κεφαλήν εισοδήματος (με στοιχεία του 2003), Η Ήπειρος στο σύνολό της έχει το ένα από τα μικρότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα από όλες τις Περιφέρειες της χώρας αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας. Αντίστοιχα η Αιτωλοακαρνανία διαθέτει το 74,3 % του μέσου κατά κεφαλή ΑΕΠ της χώρας, ενώ το τμήμα της στην περιοχή Αμβρακικού εμφανίζεται ως το πλέον προβληματικό. Εκτιμάται ότι το ΑΕΠ κατά κάτοικο στην περιοχή παρέμβασης είναι μικρότερο του 70 % του μέσου Εθνικού όρου, αφού οι νομοί Άρτας και Αιτ/νίας αποτελούν τους πλέον μειονεκτικούς νομούς των αντίστοιχων Περιφερειών. 3. Αναφορά στα κυριότερα προβλήματα της περιοχής παρέμβασης Η πληθυσμιακή αποδυνάμωση της περιοχής παρέμβασης ενισχύθηκε από τις δημογραφικές εξελίξεις της περιόδου 1991 - 2001 που χαρακτηρίζονται από φθίνοντες ρυθμούς αύξησης πληθυσμού και τη συνέχιση της μεταναστευτικής κίνησης που ήταν ιδιαίτερα ισχυρή κατά την περίοδο 1971 – 1991 και παραμένει στην περιοχή με μειούμενη ένταση, ενώ η τάση αστυφιλίας συνέβαλε στην ερήμωση της υπαίθρου. Ο πληθυσμός της περιοχής παρουσιάζεται σημαντικά γερασμένος με τάσεις επιδείνωσης του φαινομένου από το 1971 έως το 1991 γεγονός που φαίνεται από τους δείκτες γήρανσης (τον αριθμό συντηρούμενων γερόντων που αναλογεί σε 100 συντηρούμενα παιδιά) καθώς και εξάρτησης (αριθμός των συντηρούμενων παιδιών και γερόντων που αντιστοιχούν σε 100 άτομα ενεργού πληθυσμού). Έτσι στην Ήπειρο ο δείκτης γήρανσης για το 1971 ήταν 38,53 για το 1991 83,40 ενώ το αντίστοιχο διάστημα για την περιοχή παρέμβασης ήταν: 33,75 και 90,01 αντίστοιχα. Ο δείκτης εξάρτησης (με τη σταθερή μείωση των γεννήσεων ) τείνει να μειώνεται συνεχώς. Οι αρνητικές εξελίξεις που παρατηρούνται στην ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού της περιοχής αποτυπώνονται και στην εξέλιξη της φυσικής του κίνησης. Η δραματική μείωση που επήλθε μεταξύ 1971 και 1991 στη φυσική αύξηση του πληθυσμού της περιοχής (γεγονός που παρατηρείται και στις αντίστοιχες Περιφέρειες) οφείλεται στο χαμηλό ποσοστό γεννήσεων. Ελλείψεις σε υποδομές στην περιοχή εντείνουν περισσότερο το φαινόμενο της απομόνωσης. Για το Νομό Άρτας και τις ημιορεινές περιοχές της Αιτ/νίας το υφιστάμενο μεταφορικό δίκτυο είναι αποκλειστικά οδικό. Το οδικό δίκτυο όλης της περιοχής πάσχει ως προς την ποιότητα, αξιοπιστία και βατότητα. Να σημειωθεί ότι παρότι η περιοχή περιλαμβάνει και κέντρο νομού (Πρέβεζα), δεν διασχίζεται σήμερα από κανέναν μεγάλο

οδικό άξονα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μορφολογία, τις δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και την ελλιπή συγκοινωνιακή υποδομή εντείνει την απομόνωση. Η μόνη σημαντική λιμενική εγκατάσταση που εξυπηρετεί την περιοχή είναι το λιμάνι της Πρέβεζας, με μικρότερη αυτή της Αμφιλοχίας, ενώ η διακίνηση των αλιευμάτων του Αμβρακικού εξυπηρετείται και από την Ιχθυόσκαλα της Πρέβεζας. 4. Σύντομη αναδρομή της κοινωνικοοικονομικής εξέλιξης Τα χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα και ιδιομορφία που σχετίζονται με το φυσικό, γεωμορφολογικό και πολιτιστικό περιβάλλον που διαμορφώνουν την οικονομική φυσιογνωμία και τις δημογραφικές εξελίξεις. Στη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας, η περιοχή παρέμβασης έχει υποστεί πληθυσμιακή συρρίκνωση, είτε λόγω της μετανάστευσης, είτε λόγω της μη ανανέωσης των απασχολούμενων στις οικονομικές δραστηριότητές της. Κύρια απασχόληση των κατοίκων της περιοχής παρέμβασης ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Σημαντική αναλογικά είναι και η συμμετοχή της αλιείας / υδατοκαλλιέργειας. Σταδιακά παρατηρείται στην τελευταία δεκαετία μείωση των γεωργοκτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και απαξίωση απασχόλησης των νέων με τον πρωτογενή τομέα. Διαμορφώνονται νέα πρότυπα διαβίωσης και εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης που ωθούν τις πληθυσμιακές ομάδες στην εγκατάλειψη ημιορεινών και μειονεκτικών κοινοτήτων. Το χαμηλό εισόδημα, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, η εξάρτηση του εισοδήματος από εξωτερικούς παράγοντες, οδήγησαν πολλούς κατοίκους στην μετανάστευση. Η εγκατάλειψη τόσο των ημιορεινών όσο και των μειονεκτικών οικισμών από τους κατοίκους που μένουν μόνιμα σε αυτούς είναι συνέπεια πολλών παραγόντων, ο σημαντικότερος των οποίων είναι η οικονομική δραστηριότητα. Όπως σε όλη τη χώρα έτσι και στην περιοχή παρέμβασης οι δημογραφικές εξελίξεις στην περίοδο 1971-1991 χαρακτηρίζονται από φθίνοντες ρυθμούς αύξησης στις νεαρές ηλικίες και αύξηση ατόμων τρίτης ηλικίας (μεγαλύτεροι από 65 ετών). Αρνητικές εξελίξεις παρατηρούνται στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού της περιοχής, που οφείλονται στο χαμηλό αριθμό γεννήσεων ενώ το προς τα έξω μεταναστευτικό ρεύμα συνεχίζει να υφίσταται στην περιοχή, με συνολική μεταναστευτική κίνηση που εξακολουθεί να είναι αρνητική έως το 1991 με απλώς μειούμενη ένταση. Άλλοι παράγοντες που συνέβαλλαν στην εγκατάλειψη της υπαίθρου ήταν η τάση αστυφιλίας της δεκαετίας του '50, το χαμηλό επίπεδο υποδομών υγείας και εκπαίδευσης, η τάση για βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης, η τάση για βελτίωση του οικονομικού εισοδήματος, η αλλαγή των προτύπων βιοτικού επιπέδου. Η περιοχή παρέμβασης, κατά κύριο λόγο, εμφανίζει μεγάλη συγκέντρωση δραστηριοτήτων στον πρωτογενή τομέα, με χαμηλή όμως παραγωγικότητα σε αυτόν που διαμορφώνει μέσο βιοτικό επίπεδο αγροτικού πληθυσμού που υστερεί αν συγκριθεί με το αυτό της υπόλοιπης χώρας και της ΕΕ. Με αναδρομή στο παρελθόν η περιοχή χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, ως κύριου τομέα απασχόλησης και εισοδήματος για τους κατοίκους της και της γεωργίας, δραστηριότητες που εκφρασμένες στην πιο εντατική τους μορφή κυριαρχούν μέχρι και σήμερα. Η αλιεία είναι μια δραστηριότητα του πρωτογενή τομέα, που λόγω της ιδιομορφίας της περιοχής αποτελεί επίσης μια σημαντική δραστηριότητα, η οποία όμως επίσης (πλην της υδατοκαλλιέργειας) αποτελεί μια φθίνουσα δραστηριότητα από πλευράς απασχόλησης στην περιοχή. Για την περιοχή θα πρέπει να διατηρηθεί, η ποικιλομορφία και η ιδιομορφία του περιβάλλοντος σε τέτοιο βαθμό ώστε η πολιτιστική παράδοση, η οικιστική δομή και το φυσικό περιβάλλον να εξακολουθήσουν να προσδίδουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του οικοσυστήματος του Αμβρακικού στην περιοχή παρέμβασης και να αποτελέσουν στοιχεία ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Η γήρανση του πληθυσμού, η πληθυσμιακή συρρίκνωση και αποδυνάμωση καθώς και το δημογραφικό πρόβλημα, είναι έντονα στη περιοχή παρέμβασης. Τα τελευταία χρόνια

υπάρχει τάση επιστροφής πληθυσμού καταγόμενου από την περιοχή που τώρα μένει σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα παρατηρείται προσέλκυση ολοένα εντεινόμενου αριθμού επισκεπτών που προτιμούν την ομορφιά και την ιδιαιτερότητα των σπάνιων οικοτόπων των προστατευόμενων περιοχών (RAMSAR, Natura 2000). Οι τομείς που θα μπορέσουν να συγκρατήσουν τον πληθυσμό ή να αποτελέσουν κίνητρο μόνιμης εγκατάστασης ατόμων καταγόμενων από την περιοχή, είναι η παραγωγή ποιοτικών προϊόντων που προέρχονται από τον πρωτογενή τομέα και η τουριστική ανάπτυξη, μέσω ήπιων, όμως, μορφών τουρισμού, με επικρατέστερη μορφή τον οικοτουρισμό, τον αλιευτικό και τον πολιτιστικό τουρισμό. Σήμερα η περιοχή παρέμβασης, με παράλληλες δράσεις για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της φύσης και του τοπίου, ως πολύτιμου φυσικού πόρου καθώς και την αξιοποίηση των παραδοσιακά παραγόμενων τοπικών προϊόντων ποιότητας, παρουσιάζει μια χαμηλή ανάπτυξη τουρισμού, σχεδόν αποκλειστικά στις εναλλακτικές και ήπιες μορφές του. Πρόσφατα και με δειλά βήματα άρχισαν να διαφαίνονται οι προοπτικές ανάπτυξης των εναλλακτικών μορφών τουρισμού και να αξιοποιούνται ευκαιρίες επιχειρηματικής ανάπτυξης από τους κατοίκους της περιοχής. Σύμφωνα με τα προγράμματα ενίσχυσης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει ένα «μουδιασμένο» επενδυτικό ενδιαφέρον για τέτοιας μορφής τουριστικές επενδύσεις. Επίσης η πρόσφατη ανακάλυψη της ύπαρξης εκμεταλλεύσιμων γεωθερμικών πεδίων στην πεδινή Άρτα με υπόγεια νερά πολύ υψηλής θερμοκρασίας, μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική παράμετρο στην αναπτυξιακή διαδικασία της περιοχής εάν συνδυαστεί με την ανταγωνιστικότητα της γεωργικής και αλιευτικής δραστηριότητας. Τέλος η ύπαρξη του ΤΕΙ Ηπείρου με έδρα την Άρτα (δίπλα στην περιοχή παρέμβασης) και στο οποίο λειτουργούν τμήματα φυτικής και ζωϊκής παραγωγής, ιχθυοκαλλιέργειας, τηλεπληροφορικής και χρηματοοικονομικής, δίνει στην περιοχή ένα πρόσθετο πλεονέκτημα ώστε να μπορέσει να ενσωματώσει στην παραγωγική του διαδικασία της νέες δυνατότητες της τεχνολογίας και των εφαρμογών της πληροφορικής. Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της 2ης και 3 ης Προγραμματικής περιόδου (των αντίστοιχων Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης), είχαν στόχο να στηρίξουν τον πρωτογενή τομέα με τη μορφή δημόσιων έργων καθώς και να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τις υποδομές (οδοποιία, ύδρευση, άρδευση). Προγράμματα χρηματοδότησης του πρωτογενή τομέα αξιοποιήθηκαν, κυρίως ως φορείς για την υποστήριξη της κτηνοτροφίας, περισσότερο με τη μορφή δημόσιων επενδύσεων. Παρεμβάσεις στήριξης τριτογενή τομέα με στόχους που είχαν τεθεί στο Β’ & Γ’ ΚΠΣ αφορούσαν κυρίως τουρισμό με βελτίωση ποιότητας τουριστικού προϊόντος με αναβάθμιση ξενοδοχειακών μονάδων και καταλυμάτων, προβολή ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς (μοναστήρια, εκκλησιές μύλοι), ανάδειξη και ολοκληρωμένη διαχείριση φυσικών πόρων με αξιοποίηση επιστημονικής γνώσης. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι για την περιοχή οι παρεμβάσεις με σκοπό την ανάπτυξη ήπιων και ειδικών μορφών τουρισμού συνδυασμένες με ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων και διαδρομών. Εκτός από τα μετρήσιμα κοινωνικά χαρακτηριστικά (πληθυσμιακή αποδυνάμωση δείκτες ευημερίας αρνητική ηλικιακή διάρθρωση κλπ) παραμένουν σημαντικά σύγχρονα κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά ως σημαντικά πεδία παραδοσιακού λαϊκού πολιτισμού, η μουσική, ο χορός, η αρχιτεκτονική παράδοση και δευτερευόντως η τοπική κουζίνα, η υφαντική και η ξυλογλυπτική.

Πέρα από αυτά ο Αμβρακικός Κόλπος είναι ο μεγαλύτερος κόλπος της Δυτικής Ελλάδας και αποτελεί σημαντικό αλιευτικό κέντρο της χώρας, τόσο για την υψηλή βιολογική παραγωγικότητα, τα μικρά βάθη, τις καλές καιρικές συνθήκες, που ευνοούν την ανάπτυξη της παράκτιας αλιείας, όσο και για την ύπαρξη λιμνοθαλασσών, που λειτουργούν σαν φυσικά εκτατικά ιχθυοτροφεία.

Αυτό ήταν λοιπόν το σύντομο οδοιπορικό μας στον όμορφο κόσμο του Αμβρακικού κόλπου, ο οποίος είναι πραγματικά πηγή ζωής για την περιοχή μας.