oficjum o trzech zboŻnych mŁodziankach w piecu …
TRANSCRIPT
trzy mlode4_Layout 1we wspópracy z Chórem serbsko-bizantyjskim im.
Moiseya Petrovicha z Belgradu
Na 1 stronie okadki fresk, Monastyr Watopedi, Góra Athos, Manuel Panselinos, XIV w.
Fresk, Bazylika Hagia Sofia, Ochryd, Macedonia, XII w.
Rkopis Trzech Modzianków, MS 2406, Biblioteka Narodowa w Atenach, XV w.
Fresk, Monastyr Probota, Rumunia, XVI w.
Cerkiew pw. Opieki Matki Boej (Pokrowska) w Bielsku Podlaskim
Sobota, 25 maja 2019
OFICJUM O TRZECH ZBONYCH
MODZIANKACH W PIECU OGNISTYM
wedug grecko-bizantyjskich MS. 2406 i 2047 Biblioteka Narodowa w Atenach
(okoo 1453 r. i 1420 r.)
2
Iluminacja, Monastyr Wielka Lavra, góra Athos, MS 165, XVII w.
3
we wspópracy z Chórem serbsko-bizantyjskim im. Moiseya Petrovicha z Belgradu
W Y K O N A W C Y
Tres Paides – Trzej Modziankowie: Miloš Nikoli, Nikola Popmihajlov, Nikola Šener
Domestikos – Przodownik Chóru: Marcin Abijski
Anagnostis – Lektor: Johann Wolfgang Niklaus
Psaltai – Chórzyci: Marcin Abijski, Marcin Bornus-Szczyciski, Adam Cudak,
Andrzej Faraczuk, Dorofiej Fionik, Maksym Fionik, Guillaume Lirette Gelinas, Maciej Góra, Tomasz Jarnicki, Marcin Maysz,
Johann Wolfgang Niklaus, Miloš Nikoli, Serhii Petrychenko, Jan Poowianiuk, Nikola Popmihajlov, Robert Poarski, Nikola Šener,
Marcin Szargut, Pawe Szczyciski, Andriy Shkrabyuk, Fryderyk Wojda
Kierownictwo muzyczne: Marcin Abijski
Scenografia, Kostiumy i Ikona Archanioa: Magorzata Dygado-Niklaus
Redakcja piewnika: Andrij Szkrabiuk
4
5
WPRO WA DZE NIE
W li te ra tu rze mu zy ko lo gicz nej Trzej Mo dzian ko wie funk cjo nu j ja ko bi zan tyj ski dra mat li tur gicz ny, od kd w 1960 ro ku Mi loš Ve li mi ro vi opu bli ko wa w ra mach do rocz ne go spo tka nia Ame ry ka skie go To wa - rzy stwa Mu zy ko lo gicz ne go ar ty ku, przed sta wia jc ba da ne przez sie bie w czte rech r ko pi sach ofi cjum, wraz z je go uka dem i mu zy k. W swo jej pra cy Ve li mi ro vi okre la ten utwór ja ko dra mat li tur gicz ny, na wi zu jc do za chod nio eu ro pej skie go re dnio wiecz ne go ga tun ku dra ma tycz no - -mu zycz ne go, któ re to okre le nie opie ra si na obec no ci ele men tów przed sta wie nia dra ma tycz ne go, sil nym zwiz ku mor fo lo gicz nym z ko - ciel ny mi ob rz da mi oraz fak cie, i przed sta wie nia od by wa y si we - wntrz ko cio a. Pre cy zyj na uwa ga mó wi ca o im per so ni fi ka cji trzech mo dzian ków przez pie wa ków, in sce ni za cyj ne wska zów ki do ty cz ce ich ru chów i obec no sce no gra fii w po sta ci pie ca i wi ze run ku anio a, jak rów nie frag men ty hym no lo gii na bo e stwa po ran ne go, ja kie od - naj du je my w par ty tu rze utwo ru za pi sa ne go w bi zan tyj skich r ko pi sach sta no wi po wo dy, dla któ rych Ve li mi ro vi oce ni for m Trzech Mo -
dzian ków ja ko od po wia da j c de fi ni cji dra ma tu li tur gicz ne go. Fak tem bez sprzecz nym po zo sta je to, e dla Ko cio a wschod nie go, w któ re go ksi gach dzie o si znaj du je i w któ rych ba da cze je od na le li (ja ko, e nie za cho wa o si ono w tra dy cji y wej), Ofi cjum Trzech Mo - dzian ków w Ogni stym Pie cu jest – do kad nie tak, jak to po da je ty tu – ofi cjum (Ako lo uthia), czy li cz ci Su by Bo ej. Jest to for ma kul tu; ele ment ca o ci zor ga ni zo wa ne go kul tu re li gij ne go, wraz z po rzd kiem, któ ry okre la tre, na stp stwo cz ci oraz spo sób ich wy ko na nia. Nie - daw no prze pro wa dzo ne ba da nia mu zy ko lo gicz ne Ale xan dra Lin ga sa okre la j Ofi cjum Pie ca ja ko w pe ni asma tycz ne (Asma ti ki Ako lo uthia), to zna czy ofi cjum pie wa ne, na le ce do ry tu pa ra fial ne go czy te wiec - kie go, w od ró nie niu do mo na stycz ne go. Ryt asma tycz ny, zwa ny rów nie wiec kim, pa ra fial nym, ka te dral nym lub kon stan ty no po li ta skim – znacz nie star szy ni sto so wa ny do dzi przez Ko ció wschod ni – mo na od na le je dy nie w rzad kich przy ka dach. Je go kszta to wa nie si od zwier cie dla lo sy chrze ci ja stwa pod czas pierw - szych wie ków, gdy roz rzu co ne i prze la do wa ne wspól no ty asy mi lo wa y
6
pew ne mo de le, od rzu ca y ob ce ele men ty i stwa rza y no we for my kul tu. Na to miast roz wój ry tu w wie kach, któ re na st pi y po epo ce Kon stan ty na Wiel kie go jest od zwier cie dle niem roz kwi tu kul tu, któ ry cha rak te ry zo wa okres po mi dzy IV i VIII w, kie dy to wpyw ma je sta tu wad cy i wspa nia - o sto li cy pa stwa prze ni ka y stop nio wo do pa ra fial ne go kul tu, kszta - tu jc je go cha rak ter. Ryt mo na stycz ny, któ ry roz wi n si w klasz to rach z du cha mo dli twy nie ustan nej i pierw sze stwa kul tu, kie dy wschod ni asce - tyzm prze niós si z pu sty ni do orod ków miej skich, zo sta wpro wa dzo ny do wia do mo ci i prak ty ki Ko cio a wschod nie go oko o po o wy IX w. Wiek ten by wiad kiem za ko cze nia iko no kla stycz nych spo rów oraz try um fu or to dok sji; zwy ci stwa, któ re by o w du ej mie rze efek tem wy si ków mo - na stycz nych wspól not. Ryt wiec ki na bo estw asma tycz nych prze trwa w kil ku za le d wie orod kach, w któ rych licz bie nie ma ju Kon stan ty no po - la, za ostat ni, cho ob szer ny opis je go za sto so wa nia w Sa lo ni kach po cho - dzi z XV w. – z okre su pod bo ju ce sar stwa Bi zan tyj skie go przez Tur ków. Ryt asma tycz ny nie za cho wa si w tra dy cji y wej; do pie ro ostat nio, kie dy dzi - ki ba da niom mu zy ko lo gów po ja wi o si za in te re so wa nie tym zja wi skiem, przy ka dy utwo rów asma tycz nych wy ko ny wa ne s na kon cer tach. Ofi cjum asma tycz ne (co zna czy: pie wa ne) – pod sta wo wa du a for ma ry tu wiec kie go, zo sta o tak na zwa ne wa nie dla te go, e by o w ca o ci pie wa ne. Ja ko fa za roz wo ju pie wów zbio ro wych daw nych kon gre ga cji, na bo e stwo to wy ko rzy sty wa o piew w nie mal wszyst kich swo ich cz - ciach. piew sta no wi za tem pod sta wo w ce ch tej for my kul tu. Mno - go kle ru ró ne go stop nia, du e chó ry pie wa ków z ró ny mi, przy pi sa- ny mi im ro la mi w mu zycz nym wy ko na niu hym nów opar tym na pie - wie an ty fo nal nym (na prze mien nym), dra ma tycz ne prze bie gi wy ko rzy - stu j ce roz ma ite prze strze nie, za rów no we wntrz (bra my, drzwi, po miesz cze nia, sta cje), jak i do oko a ko cio a, jak rów nie ak tyw ny udzia uczest ni cz cych; zo o ne na stp stwo wej i wyj, ru chów, pro - ce sji, sko nów, oka dza nia i li ta nie wraz z to wa rzy sz cy mi im i zmie nia - j cy mi si ele men ta mi wi zu al ny mi, jak owie tle nie, sza ty i pa ra men ty – wszyst ko to by o okre lo ne od po wied nio do ro dza ju na bo e stwa oraz sy tu acji je go od pra wia nia. Za cho wa ne ró da opi su j ce re mo nie o wy so - kim stop niu udra ma ty zo wa nia oraz wspa nia o ci, do któ rej przy czy nia - y si jesz cze wa run ki pa nu j ce w wik szych ka te drach.
7
Rzad kim przy ka dem te go ry tu, w je go schy ko wej po sta ci i w ostat nim okre sie epo ki re ne san su Pa le olo gów, jest Ofi cjum Trzech Mo dzian ków w Pie cu Ogni stym, któ re za cho wa o si w sta nie kom plet nym, to zna - czy z tek stem i mu zy k, w czte rech r ko pi sach. (s to: Aten, MS 2406; Ivi ron, MS 1120; oba XV w., Si nai, MS 1527, XVI w.; La vra, MS 165, XVII w.). Cho cia naj star sze z nich po cho dz do pie ro z XV w., a naj wcze niej - szy pe ny opis au tor stwa Sy me ona, bi sku pa Sa lo nik – rów nie z po czt - ku XV w., to uwa a si, e Ofi cjum Pie ca wy ko ny wa no w Bi zan cjum od cza sów naj daw niej szych. In for ma cje za war te w in nych ró dach – z któ - rych naj star szym jest bez po red nia wzmian ka o ist nie niu pie ca, ja ko jed - ne go z ry tu al nych uten sy liów w ka te drze Ha gia So phia w Kon stan ty no- po lu po cho dz ca z XI w. – po twier dza j przy pusz cze nie o ar cha icz no - ci dzie a, któ r su ge ru je te cha rak ter mu zycz nej no ta cji. Na pod sta wie r ko pi sów, jak rów nie in nych ró de stwier dzi mo na, e Ofi cjum Pie ca wy ko ny wa ne by o po mi dzy Ma tu ti num (Or tros) i Msz wi t w nie dzie l po prze dza j c Bo e Na ro dze nie. By a ona po - wi co na Po przed ni kom – wów czas wa nie wspo mi na no Trzech wi - tych Mo dzian ków.
FA BU A I TEKST
Hi sto ria opar ta jest na trze cim roz dzia le Ksi gi Da nie la: Król Na bu cho - do no zor usta wi w Ba bi lo nie zo te go ido la i roz ka za wszyst kim go czci; chal dej scy stra ni cy przy pro wa dzi li przed ob li cze kró la trzech mo dych y dów – Ana nia sza, Aza ria sza i Mi sza ela, któ rzy od mó wili tej czci. Na - wet po tym, jak król za gro zi im mier ci w po mie niach, trwa li w po sta - no wie niu, mó wic, e ich Bóg ze le im oca le nie. Wrzu ce ni do pie ca pe ne- go ognia mo dli li si, a Bóg wy sa swo je go Anio a, któ ry zda wi po mienie i trzej mo dzie cy nie do zna li ad nej szko dy; wy chwa la li i sa wi li Pa na.
Tek sty ofi cjum zo sta y uka da ne ja ko udra ma ty zo wa na kom pi la cja li - tur gicz no – bi blij nych hym nów i opie ra j si w wik szo ci na kan ty kach pie Aza ria sza i pie trzech mo dzie ców (Da niel 3: 25-45 i 51-90) któ - re od pierw szych wie ków by y wi za ny z roz wo jem po ran ne go na bo e - stwa za rów no na wscho dzie jak i za cho dzie. W ka no nu a ci skiej li tur gii dru ga z nich, Be ne di ci te, znaj dzie swo je sta y miej sce ja ko kan tyk w lau -
8
de sach na wi tecz ne dni, w li tur gii wschod niej za oba kan ty ki b d pod sta w ody siód mej i ósmej ka no nu jutrz ni. Ale ju Ro man Me lo dos w VI wie ku stwo rzy do te ma tu trzech mo dzian ków jed ne go ze swo ich hym nów - kon ta kio nów ja ko roz sze rze nie ho mi lii z bar dzo dra ma tycz - nym cha rak te rem.
Prze strze gry i jej ukad w wi ty ni Ha gia So phia w Sa lo ni kach i jak we - dug ró do wych opi sów móg wy gl da prze bieg Ofi cjum:
9
Or tros czy li Jutrz nia roz po cz a si oko o go dzi nie trze ciej nad ra nem w nar tek sie. W od po wied nim mo men cie w jej trak cie zgro ma dze nie si prze mie ci do na wy wi ty ni a Chó ry pra wy i le wy usta wi y si przy pul - pi tach na pod wy sze niu - so lea (na pla nie za zna czo ne L Ch1 i P Ch1) przed prze gro d tem plo nu (naj cz ciej z mar mu ru), któ ra w epo ce kie - dy si ce le bro wa o ofi cjum od dzie la a prze strze o ta rzo w od na wy po - dob nie jak po tem iko no stas (naj cz ciej ju drew nia ny i mniej au ro wy). Bi skup za j miej sce na swo im tro nie (Th).
Piec by praw do po dob nie umiesz czo ny na am bo nie – am bo któ re wte - dy jesz cze znaj do wa si w cen tral nym miej scu na wy. Na po czt ku ofi - cjum chó ry usta wia li si wo kó pie ca (L Ch2 i P Ch2).
Jak jest to opi sa ne w bi zan tyj skich r ko pi sach, pro ces przed sta wie nia roz po czy na si za raz po na bo e stwie po ran nym, oko o go dzi nie pi - tej jak jesz cze by o ciem no. Kie dy tyl ko za aran o wa no piec, i trzej mo - dzi pie wa cy im per so ni fi ku j cy trzech wi tych Mo dzian ków przy go to wa li si do przed sta wie nia. Ubra ni w spe cjal ne sza ty, trzy ma jc za pa lo ne lam py by li przed sta wie ni przez do me sty ka bi sku po wi, któ ry ich bo go sa wi i re cy to wa po czt ko we wer sy: „Bo go sa wio ne niech b - dzie kró le stwo Oj ca i Sy na i wi te go Du cha”. Kie dy usta wie ni do ko a pie ca chó rzy ci pie wa li idio me licz ny kan tyk roz po czy na j cy si so wa - mi „Dzi wier ny pro rok Da niel zgro ma dzi nas w du chu” trzej mo dzian -
ko wie wst po wa li do pie ca i trzy krot nie ska nia li si do zie mi w stro n Wscho du. pie wa jc w cha rak te ry stycz ny, an ty fo nal ny (na prze mien ny) spo sób, kan to rzy i chop cy wy ko ny wa li hym ny i kan ty ki, w któ rych opo - wia da li przed sta wia n hi sto ri i od da wa li chwa Bo gu. W naj du szym ze swo ich opi sów, Sy me on, bi skup Sa lo ni ki po da je mo dus ka de go hym nu i re cy ta cji, za zna cza w któ rym miej scu na le y w czy do pie - wu kra te mat (utwór nie po sia da jc tek stu, tyl ko sy la by po zba wio ne se - man tycz ne go sen su) i za zna cza na wet ton go su. Jed nak e naj cie kaw sza jest in for ma cja o ta necz nych ru chach chop ców w pie cu, jak rów nie mo men cie, w któ rym na le y je wy ko na: ryt micz ne kro cze nie czy wi ro - wa nie w ko o, z ra mio na mi wy ci gni ty mi w gó r i pod nie sio n twa rz, „jak pod czas mo dli twy”. Naj cz ciej mia o to miej sce w kul mi na cyj - nych frag men tach utwo rów, szcze gól nie pod czas ósmej pie ni ka no nu
10
„Wy chwa laj cie Pa na”. Dra ma tycz ny szczyt na st po wa, gdy wy obra e nie Anio a – we dug wszel kie go praw do po do bie stwa by a to iko na – opusz - cza no spod ko pu y po nad piec, a do me styk re cy to wa wers „wów czas Anio Pa ski zst pi do pie ca…”, a chop cy wy ko ny wa li trzech do pi - ciu ko lej ne se kwen cje ta ca, jak przed tem wy ci ga jc ra mio na i kie ru jc wzrok na wy obra e nie Anio a, pie wa jc po chwal ne wer sy. Ofi cjum ko - czy y zwy cza jo we mo dli twy za zdro wie bi sku pa oraz bo go sa wie stwo. Udzie la jc go, bi skup opusz cza swój tron i wraz z ry tu al nie to wa rzy sz - cy mi mu ksi mi, któ rzy zdej mo wa li z nie go sza ty, kie dy tyl ko za ko - czy si piew, uda wa si do car skich wrót i roz po czy na wi t Li tur gi (ju o wscho dzie so ca).
Roz licz ne ró da bi zan tyj skie nie do star cza j nam ad nych in nych szcze - gó ów do ty cz cych Anio a i spo so bu, w ja ki go opusz cza no w dó. Sy me - on, któ re go tek sty sta no wi gów ne ró do in for ma cji na te mat ce le bra cji Ofi cjum Trzech Mo dzian ków w ka te drze Ha gia So phia w Sa lo ni kach,
Mozaika, Monastyr Hosios Lukas, Beocja, Grecja, XI w.
11
bro ni sym bo licz nej ja ko ci dra ma ty za cji, na le ga jc na wy obra e nie, a nie re pro duk cj rze czy. Ozna cza to uy cie wiec, lam pek i ka dzi da za miast praw dzi we go ognia oraz iko n anio a, a nie czo wie ka, co szcze gól nie pod - kre la. Co za si ty czy im per so ni fi ka cji po sta ci, to twier dzi, e w tym wy - pad ku jest to uspra wie dli wio ne przez czy sto wie ku mo dych pie wa ków, któ ra od zwier cie dla czy sto wi tych Mo dzian ków z hi sto rii bi blij nej (ale na przy kad w klasz to rach na pew no ro l trzech mo dzian ków wy ko - ny wa li mo dzi za kon ni cy). Ogól ny cha rak ter dra ma tycz ny Ofi cjum, co praw do po dob nie wy wo y wa o w tam tym cza sie wt pli wo ci, uf nie przy - pi su je Sy me on je go ar cha icz nej tra dy cji.
Cho Ofi cjum Pie ca od na le mo na w nie ma ej ilo ci ró de, to jed - nak nie wie my, jak da le ce roz po wszech nio na by a tra dy cja je go wy ko ny - wa nia w ce sar stwie Bi zan tyj skim. Nie wt pli wie przed sta wia no je w sto ecz nym Kon stan ty no po lu i w Sa lo ni kach, a praw do po dob nie te – jak wno si mo na z roz ma itych wia dectw – w ko cio ach me tro po li tal -
Ikona, Monastyr w. Katarzyny, Synai, VII w.
12
nych i praw do po dob nie rów nie w klasz to rach na wi tej gó rze Athos. Z dru giej stro ny po sia da my wie le in for ma cji po cho dz cych z wia ry god - nych ró de o tym, e Ofi cjum Pie ca by o wy ko ny wa ne w pra wo saw- nej Ru si w trak cie XVI w, praw do po dob nie ju od wie ku XIV, a mo e na wet wcze niej. Ist nie j szcze gó o we i roz bu do wa ne opi sy wy myl nych i pie czo o wi cie przy go to wy wa nych przed sta wie, któ re mu sia y wy wie - ra na uczest ni kach wiel kie wra e nie, nie jest to jed nak przed mio tem ni niej sze go opra co wa nia. Na ukow cy uwa a j za rzecz pew n to, e j dro ro syj skiej wer sji Trzech Mo dzian ków wy wo dzi si z Bi zan cjum, jed nak e ca y cha rak ter te go przed sta wie nia ja wi si ja ko zu pe nie od - mien ny. Wy ró nio no tu przy naj mniej trzy in no wa cje, któ re na ukow cy przy pi su j al bo wpy wo wi Za cho du, al bo te wy wo dz je z ro syj skiej tra - dy cji lu do wej. Jest to: obec no chal dej skich stra ni ków, wy twa rza nie po mie ni su ce re ali stycz ne mu przed sta wie niu ognia, a tak e go ny huk to wa rzy sz cy opusz cze niu w dó Anio a. War to te za uwa y, e bi zan tyj skie Ofi cjum Pie ca pie wa ne by o po mi dzy Ma tu ti num i Msz, za ro syj skie pod czas na bo e stwa po ran ne go.
RE KON STRUK CJA MU ZYCZ NA
Opie ra jc si na naj star szym pe nym za pi sie utwo ru – da to wa nym na rok 1453 r ko pi sie 2406 Grec kiej Bi blio te ki Na ro do wej w Ate nach, wspó cze sny kom po zy tor grec ki, Mi cha ilis Ada mis, spo rz dzi w 1971 ro ku trans kryp cj do wspó cze snej no ta cji mu zycz nych cz ci ofi cjum (za czo na do te go sce na riu sza) oraz pod j si za da nia re kon struk cji ca e go dzie a; skom ple to wa cz ci, któ re by y tyl ko skró to wo za zna czo - ne uzu pe nia jc je frag men ta mi z in nych r ko pi sów, opra co wa wy mia - ny po mi dzy par tia mi re cy to wa ny mi i pie wa ny mi tak, aby uzy ska rów no wa g i uzgod ni wy so ko in to na cji, do da tra dy cyj ny izon (bur - don). W ten spo sób przy go to wa par ty tu r, da j c si wy ko na przez ze - spó pie wa ków. Rzad ko for my, jak rów nie i ar cha icz no utwo ru, ujaw nio na przez trans kryp cj wy bit na ja ko mu zycz na oraz wy so ki po - ziom ar ty stycz ny wy ko naw ców prze s dzi y o tym, e Ofi cjum Pie ca sta - o si jed nym z wa nych du ych dzie bi zan tyj skiej li te ra tu ry mu zycz nej, ja kie ba da cze z mro ku wy do by li, a sztu ka wskrze si a.
13
W for mie kon cer to wej Trzej Mo dzian ko wie by li przed sta wia ni za rów - no w Gre cji, jak i po za jej gra ni ca mi; naj pierw przez Chór Uni wer sy te - tu w Sa lo ni kach pod dy rek cj Yan ni sa Man da ka sa pod czas lon dy skie- go En glish Bach Fe sti val w 1972 ro ku oraz, naj cz ciej, przez wia to wej sa wy Grec ki Chór Bi zan tyj ski kie ro wa ny przez Ly co ur go sa An ge lo po - ulo sa, któ ry pre zen to wa utwór mi dzy in ny mi pod czas otwar cia wy sta - wy “Glo ry of By zan tium” w Me tro po li tan Mu seum w No wym Jor ku w 1997 r., pod czas Mi dzy na ro do we go Kon gre su Mu zy ko lo gicz ne go w Ko pen ha dze w 1996 r., czy na Mi dzy na ro do wym Fe sti wa lu Mu zycz - nym w Pa ry u w ro ku 2000.
Ly co ur gos An ge lo po ulos rów nie spo rz dzi trans kryp cj utwo ru (z ar - cha icz nej no ta cji bi zan tyj skiej i z trans kryp cji Ada mi sa) do wspó cze - snej no ta cji bi zan tyj skiej, któ ra umo li wi je go wy ko na nie w pe ni we dug pra wi de kunsz tu bi zan tyj skie go pie wu.
W 2011 ro ku mia a miej sce pre mie ra for my mu zycz no -te atral no -li tur - gicz nej Trech Mo dzian ków. Ru mu ski Chór By zan tion w ci sej wspó - pra cy z Ly co ur go sem An ge lo po ulo sem wy ko na utwór z po mo c re y ser sk Jo han na Wol fgan ga Ni klau sa i z sce no gra fi Ma go rza ty Dy - ga do -Ni klaus pod czas fe sti wa lu i sym po zjo nu Kir che und Mu sik w Bri - xen -Bres sa no ne w Wo szech.
Te raz zde cy do wa li my si ja ko Scho la W gaj ty w wspó pra cy z Mar ci nem Abij skim i trze ma pie wa ka mi z Chó ru serb sko -bi zan tyj skie go im. Mo - iseya Pe tro vi cha z Bel gra du si gn do te go nie zwy ke go skar bu dzie - dzic twa bi zan tyj skie go.
Wpro wa dze nie na pod sta wie tek stu Mi cha ili sa Ada mi sa, tu ma czo ny przez Ma cie ja Ka zi skie go i uzu pe nio ny przez Jo han na Wol fgan ga Ni klau sa
Fresk, Cerkiew Pokrowska, Bielsk Podlaski, Jarosaw Jakimczuk, XXI w.
15
Ακολουθεα ψαλλομνη τ κυριακ τν γων προπατρων ες τος γους τρες παδας τος ν καμν.
Ο Παδες εσεβε συντραφντες, δυσσεβος προστγματος καταφρονσαντες, πυρς πειλν οκ πτοθησαν, λλ' ν μσ τς φλογς, σττες ψαλλον: τν Πατρων Θες ελογητς ε.
Θαματος υπερφυος η δροσοβλος, εξεικνισε κμινος τπον ου γρ ος εδξατο φλγει νους, ως ουδ πρ τς Θετητος, Παρθνου ν υπδυ νηδν δι ανυμνοντες αναμλψωμεν: Ευλογετω η κτσις πσα τν Κριον, κα υπερυψοτω, εις πντας τος αινας.
Χειργραφον εικνα μη σεβασθντες, αλλ’ γραφον ουσαν θωρακισθντες, τρισμακριοι, εν τω σκμματι του πυρς εδοξσθητε. εν μσω δε φλογς ανυποσττου ιστμενοι θεν επεκαλεσθε«Τχυνον, ο οικτρμων, και σπεσον ως ελεμων εις την βοθειαν ημν, τι δνασαι βουλμενος.»
pie wa ne Ofi cjum w nie dzie l w. oj ców po przed ni ków o trzech zbo nych mo dzian kach w pie cu ogni stym
Ja ko wstp do ofi cjum b dzie pie wa ny frag ment
kano nu jutrzni nie dzie li w. oj ców po przed ni ków.
Pie 7 Hir mos: Dzie ci po bo nie wy cho wa - ne po gar dzi y nie god nym roz ka zem, nie ul ky si grób ognia, ale sto j ce po ród po mie nia pie wa y: Oj ców Bo e, bo go - sa wio ny je ste.
Pie 8 Hir mos: Nio s cy ro s piec przed sta - wi ob raz nad przy ro dzo ne go cu du, nie spa li bo wiem mo dzie ców, któ rych przy j, jak i ogie Bó stwa nie spa li o na Dzie wi cy, w któ re wst pi. Prze to pie wa - jc wo a li: Ca e stwo rze nie niech bo go sa - wi Pa na i wy wy sza na wszyst kie wie ki.
Pro imion Kon da kio nu Ro ma na Me lo do sa
(VI w.) Ton 2:
Wzgar dziw szy bo kiem r k uczy nio nym i oso niw szy si jak tar cza By tem Nie opi - sa nym, Trzej Mo dzie cy, zy ska li cie chwa w pró bie ognia. Po rod ku ognia nie do znie sie nia sto j ce, wy zwa li cie Bo ga. Po spiesz, Li to ci wy, i mi o sier nie przyjd nam z po mo c, bo wiem je li ze chcesz, wszyst ko mo esz.
Sce na riusz
Tu ma cze nie tek stu grec kie go z opra co wa nia i re kon struk cji mu zycz nej Mi cha ili sa Ada mi sa we dug MS 2406 i 2047, Bi blio te ka Na ro do wa w Ate nach ( oko o 1453 r. i 1420 r.), uzu pe nio ne o ru bry ki (di da ska lia) z in nych 3 ma nu skryp tów.
16
I. Po za ko cze niu jutrz ni (Or tros) niech b dzie przy go to wa ny piec i mo dzian ko wie, ubra ni (w bia e, od po wied nie sza ty) i z lam pa mi, niech przo dow nik Chó ru (do me sti kos) ich pro wa dzi przed tron Ar cy bi sku pa, któ ry ich po bo go sa wi po czym, zdjw szy na kry cie go - wy, in to nu je:
Bo go sa wio ne niech b dzie kró le stwo Oj ca i Sy na i Du cha wi te go.
II. Chór, po usta wie niu si wo kó pie ca niech roz pocz nie piew (idio me lon)
1. CHÓ RZY CI (Psal tes): Przez du cha nas tu, wier ni, dzi siaj we spó przy wiód pro rok Da niel. A stó cnót w ob fi to ci wy sta wi rów no dla bo ga tych i ubo gich, dla przy by szów i tu tej szych; i mie szal nik z du cha, stru mie niem po - bo no ci try ska j cy, ser ca wier nych ra du - j cy, a sk Du cha wi te go zsy a j cy. On to bo wiem pro rok, wia to lam py naj ja - niej ze wia ta wi c cej, bo ysz cza wsze - la kie Asy rów zni we czy a pasz cz ki be stii nie okie zna nych za gro dzi. Z nim i trzej mo dzian ko wie chwa y niech za zna j, bo z przy ro dy nie ze zo ta b d cy, zo tej pró - by si oka za li. Ich to bo wiem ogie pie ca nie sto pi, je no za cho wa czy stych, nie - znisz czal nych; im to naf ta i smo a i drwa wie cem si sta y. A Pan, co nas do tej po - ry ro ku przy pro wa dzi, nie che god ny mi nas uzna do y naj pierw sze go i czci god - ne go dnia na ro dzin Chry stu sa, któ ry przez ich mo dli twy wy jed na nie grze chów przy no si i wiel kie mi o sier dzie. III. Kie dy jest to pie wa ne, mo dzian ko wie niech
wej d do pie ca i sko ni si trzy ra zy
ku wscho do wi
I. μετ τ τλος το ρθρου, ετρεπισθντων τν παδων, τοι λλαγμνων ντων καλαμπαδηφοροντων, λαμβνων τατα δομστικος τ ρχιερε προσγει κα λαμβνουσιν ελογαν ετα κα σκεπς ν, κφωνε, Ελγησον δσποτα μετ μλους. Κα το ρχιερως κφωνεσαντος κ το στασιδου ατο, τ Ελογημνη Βασιλεα.
II. ο ψλται περ τν κμινον ρχονται τ διμελον
1. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Πνεματικς μς πιστο συνγαγε σμερον προφτης Δανιλ. Κα τρπεζαν προτθησιν ρετν δαψιλς πλουσοις κα πνησι, κα ξνοις κα ατχθοσι κα κρατρα νοητν, προσχοντα νμα εσεβεας κα εφρανοντα καρδας πιστν κα Πνεματος γου χριν παρχοντα. Οτος γρ προφτης, φαντατος λχνος λμψας ν τ κσμ, τ σεβσματα πντα τν σσυρων καθελε κα θηρν τιθσων στματα φραξε. Σν τοτ κα ο τρες Παδες εφημεσθωσαν, ο χρυσο τ φσει ντες, χρυσου δ δοκιμτεροι δεικνμενοι. Ο γρ χνευσεν ατος τ πρ τς καμνου, λλ φλαξεν κεραους, ος νφθα κα πσσα κα κληματδες στεψαν. δ γαγν μς ες τν περοδον το χρνου Κριος ξισαι μς φθσαι κα π τν κυραν κα σεβασμαν μραν τν γενεθλων Χριστο, το παρχοντος μν τας ατν κεσαις λασμν μαρτιν κα τ μγα λεος. III. Τοτου δ ψαλλομνου εσρχονται ο παδες ντς τς καμνου, κα προσκυνοσι κατ νατολς τρες
17
2. MO DZIAN KO WIE: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 3. PRZO DOW NIK CHÓ RU (Do me sti kos): Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, Ty Bóg na - szych oj ców, a imi Two je chwa lo ne i sa - wio ne na wie ki. 4. (2) CHÓ RZY CI: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg oj ców i nasz, bo go sa - wio ny je ste, Pa nie. 5. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Al bo wiem je ste spra wie dli wy we wszyst - kim, co nam uczy ni. 6. (2) WSZY SCY: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 7. LEK TOR (Ana gno stis): I wzniós si po mie po nad piec ok ci czter dzie ci i dzie wi, i prze szed i spa li tych, któ rzy zna le li si wo kó pie ca z Chal dej czy ków. 7a. CHÓ RZY CI: Po ród po mie ni mo dzie cy w pie cu sta li, orze wie ni ro s. I pie wa li wzy wa jc: «Bo go sa wio ny Bóg oj ców na szych!» 7b. CHÓ RZY CI: «Oj ców i nasz Bo e, bo go sa wio ny je ste na wie ki!» – w sta ro yt no ci czcz cy Bo ga dzie ci, ob ra zu j cy so b Trój c, po mie nie ognia w ro s prze mie ni li. I pie wa jc, psalm wzno si li: «Bo go sa wio ny je ste, Bo e oj ców na szych!»
2. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 3. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογητς ε, Κριε, Θες τν πατρων μν κα ανετν κα δεδοξασμνον τ νομ Σου ες τος ανας. 4. (2) ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 5. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: τι δκαιος ε π πσιν, ος ποησας μν. 6. (2) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 7. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Κα διεχετο φλξ πνω τς καμνου π πχεις τεσσαρκοντα ννα κα διδευσε κα νεπρισεν ος ερεν περ τν κμινον τν Χαλδαων. 7a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Μσον της φλογς της και ο μνης εστηκτες οι παδες εν τη καννω εδροσζοντο. Και υμνουτες, εβοων ευλογητος ο Θες ο των πατρων υμν. 7b. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ο των πατρων και υμν Θες ευλογητς ει εις τους αινας. της Τριδος την δξαν θεοσεβες τυπσαντες παδες κμινον πλαι πυρ φλεγομνην εις δρσον μετβαλον. Και υμνοντες, ψαλον ευλογητς ει ο Θες ο των πατρων υμν
8. MO DZIAN KO WIE: A nie wy daj nas a do ko ca przez imi Two je, i nie roz wi zuj przy mie rza Twe go, ani nie od wra caj od nas twe go mi o sier dzia. 9. (2) WSZY SCY: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 10. CHÓ RZY CI: Kra ti ma (po wo li pie wa ne sy la by na za - ko cze nie ró nych hym nów) 10a. CHÓ RZY CI: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 10a. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 10a. WSZY SCY: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 11. WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa - nie, wy baw nas. 12. MO DZIAN KO WIE: Na szych oj ców, bo go sa wio ny je ste, Pa nie; wy baw nas. IV. I w trak cie te go wer su opusz cza j Anio a
z gó ry (ubra ne go na bia o i prze pa sa ne go pur pu ro wym ora rio nem).
V. I mo dzian ko wie niech pod nio s r ce do gó ry, jak ci co sto j w mo dli twie .
VI. I niech pod nio s oczy do anio a i ta cz, wy ko naw szy dwa lub trzy ko a a do za ko cze nia wer su Bo go sa wio ny je ste, Pa nie
8. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Μ δ παραδς μς ες τλος δι τ νομ σου κα μ διασκεδσς τν διαθκην σου κα μ ποστσς τ λεος σου φ μν. 9. (2) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 10. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Κρτημα. 10a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 10a. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 10a. ΑΠΑΝΤΕΣ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 11. ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 12. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Τν πατρων μν ελογητς ε, Κριε, σσον μς. IV. Ες δ τν στχον, καταβιβζουσιν
τν γγελον πνω τν παδων V. ο δ παδες κτενουσι τς χερας
ς ες προσευχν VI. στμενοι κα τ μματα πρς τν
γγελον πουσι κα χορεουσι, γροις δο κα τρες πισαντες, ως ο στχος κα τ Τν πατρων παρ τν ψαλτν πληρω[θντων]
18
19
13. PRZO DOW NIK CHÓ RU: A anio Pa ski zst pi z ty mi przy Aza ria - szu do pie ca. 14. ( 11) WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 15. WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa- y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 16. MO DZIAN KO WIE: Prze pe nio ny od chwa y i sa wy na wie ki. 15. WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa- y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 17. (11) WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. VII. I w trak cie Bo go sa wio ny je ste, Pa nie
mo dzian ko wie ta cz znów i pod no sz r ce do gó ry .
18. LEK TOR: Bo go sa wio ny je ste, Bo e, co przez anio a mo dzian ków z po mie ni wy ba wi i piec bu cha j cy w a god no ro sy prze mie ni. 18a. CHÓ RZY CI: Anio prze to dzie ci zba wi i hu cz cy piec prze mie ni w ro s. Bo go sa wio ny je ste, Pa - nie! 19. ( 11) CHÓ RZY CI: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 20. LEK TOR: I zdmuch n po mie ognia ni by po wiew ro sy wisz cz cy. Wte dy oni trzej ni by jed ny mi usta mi wy chwa la li i sa wi li Bo ga, w pie cu mó wic:
13. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: δ γγελος Κυρου συγκατβη μα τος περ τν ζαραν ες τν κμινον. 14. (11) ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 15. ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 16. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: περμνητος κα περυψομενος ες τος ανας. 15. ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 17. (11) ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. VII. Ες δ τ Ελογητς ε Κριε,
χορεουσι πλιν ο παδες ψλλοντες ατ. χοντες κα τς χερας κτεταμνας
18. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Ελογητς ε Θες, δ γγλου τος Παδας κ φλογς διασσας κα τν βροντσαν κμινον μεταβαλν ες δρσον. 18a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: O δι αγγλου τους παδας διασσας και την βροντσαν κμινον μεταβαλν εις δρσον. Ευλογητς ει Κριε. 19. (11) ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 20. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Κα ξετναξε τν φλγα το πυρς κ τς καμνου ς πνεμα δρσου διασυρζον. Ττε ο τρες ς ξ νς στματος μνουν κα δξαζον τν Θεν ν τ καμν λγοντες
20
VIII. I wte dy mo dzian ko wie pie wa j to
z r ka mi wy ci gni ty mi.
21. (11) MO DZIAN KO WIE: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 22. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na wszyst kie dzie a pa skie. 23. WSZY SCY: Wy pie wuj cie Pa nu i wy pie wuj cie dzie a Pa na, wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy - szaj cie Go na wie ki, pie waj wszel kie dzie - a, dzie a Pa na wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy szaj cie go na wie ki. Bo go saw cie. IX. I w trak cie te go pie wu mo dzian ko wie
tacz w pie cu, wy ci ga jc r ce jak by sto jc
w mo dli twie i pod no sz swo je oczy do nie ba.
24. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na, Ana nia szu, Aza ria szu i Mi sza elu. 25. MO DZIAN KO WIE: Wy pie wu je my bo go saw my, ka niaj my si Pa nu. X. I ka nia j si pie wa j c
26. ( 15) WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj - ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 27. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na apo sto o wie, pro ro cy i m czen ni cy Pa scy. 28. CHÓ RZY CI: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. XI. I ka nia jc si znów pie wa j
VIII. Κα μετ τοτο, ψλλουσιν ο παδες οτως χοντας τς χερας κτεταμνας
21. (11) ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 22. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε πντα τ ργα Κυρου τν Κριον. 23. ΟΙ ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν Κριον μνετε κα μνετε τν Κριον τ ργα, μνετε, ελογετε κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Λγε. Πντα τ ργα, τν Κριον τ ργα μνετε, ελογετε, κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Ελογετε. IX. Ψαλλομνου δ τοτου χορεουσιν
ο παδες ντς τς καμνου, κτενουσι κα τς χερας ς ες ροσευχν στμενοι κα τ μματα πρς τν ορανν πουσι
24. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε νανα ζαρα κα Μισαλ τν Κριον. 25. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: μνομεν, ελογομεν προσκυνομεν τν Κριον. X. Κα προσκυνοσι λγοντες 26. (15) ΟΙ ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 27. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε πστολοι, προφται κα μρτυρες Κυρου τν Κριον. 28. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ελογητς ε Κριε σσον μς. XI. κα προσκυνοσι λγοντες κα
21
29. MO DZIAN KO WIE: Wy pie wu je my, bo go sa wi my i ka nia my si Pa nu. Bo go sa wi my Oj ca, Sy na i Du - cha wi te go, Pa na. XII. I przy bo go saw cie i wy wy szaj cie Go
na wie ki ka nia j si, pod no sz r ce do gó ry i ta cz pie wa jc.
30. (23) WSZY SCY: Wy pie wuj cie Pa nu i wy pie wuj cie dzie a Pa na, wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy - szaj cie Go na wie ki, pie waj wszel kie dzie - a, dzie a Pa na wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy szaj cie go na wie ki. Bo go saw cie. XIII. Po tym Chór pie wa Ano then oi Pro fi tai
i Po ly chro nion i Ton De spo tin. Kie dy Ano then oi Pro fi tai si za czy na Ar cy bi skup zej dzie ze swo je go tro nu i asy sta ju prze bra na po otrzy ma niu je go bo go sa - wie stwa po ma ga mu przy prze bra niu szat. I bez po red nio po za ko cze niu ofi cjum wcho dzi on przez car skie wro ta. Po czym jest od pie wa na wi ta Li tur gia ce le bro wa na przez Ar cy bi sku pa.
Pro imion Kon da kio nu Ro ma na Me lo do sa (VI w.)
Ton 2: Wzgar dziw szy bo kiem r k uczy nio nym i oso niw szy si jak tar cza By tem Nie opi - sa nym, Trzej Mo dzie cy, zy ska li cie chwa w pró bie ognia. Po rod ku ognia nie do znie sie nia sto j ce, wy zwa li cie Bo ga. Po spiesz, Li to ci wy, i mi o sier nie przyjd nam z po mo c, bo wiem je li ze chcesz, wszyst ko mo esz.
29. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: μνομεν, ελογομεν, κα προσκυνομεν τν Κριον. Ελογομεν Πατρα, Υν κα γιον Πνεμα τν Κριον. XII. Κα προσκυνοσι κα τς χερας κτενουσι κα χορεοντες ψλλουσι Τν Κριον μνετε κα περυψοτε 30. (23) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν Κριον μνετε κα μνετε τν Κριον τ ργα, μνετε, ελογετε κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Λγε. Πντα τ ργα, τν Κριον τ ργα μνετε, ελογετε, κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Ελογετε. XIII. κα μετ τοτο ο ψλται τ
νωθεν ο προφται κα τ πολψχρνιον κα τ Τν δεσπτην κα ρχιερα μν. Το νωθεν ο προφται ρχομνου ψλλεσθαι, κτεισιν ρχιερες το στασιδου ατο κα λλαγμνων ντων τν κληρικν, πρτερον λαβντων ελογαν, λλσει κα ατς πσαν ρχιερτικην στολν, πηρετομενος παρ’ ατν, κα εθς πληρωθεσης τς κολουθας, κατρχεται ες τς ραας πλας. Κα συναπτς τε λγεται Θεα Λειτουργα συλλε
Χειργραφον εικνα μη σεβασθντες, αλλ’ γραφον ουσαν θωρακισθντες, τρισμακριοι, εν τω σκμματι του πυρς εδοξσθητε. εν μσω δε φλογς ανυποσττου ιστμενοι θεν επεκαλεσθε«Τχυνον, ο οικτρμων, και σπεσον ως ελεμων εις την βοθειαν ημν, τι δνασαι βουλμενος.»
fo t.
K on
ra d
Ei ch
bi ch
le r
fo t.
a rc
hi w
um S
ch ol
fo t.
T om
as z
Ja rn
ic ki
fo t.
T om
as z
Ja rn
ic ki
ja ko ze spó dzia a j cy w ra mach Sto wa - rzy sze nia „W gaj ty” nie da le ko Olsz ty na po wsta a w stycz niu 1994 ro ku. Two rz go pie wa cy, ak to rzy, mu zy cy, pla sty cy,
te atro lo dzy i mu zy ko lo dzy po cho dz cy z 6 kra jów eu ro pej - skich. Scho la zaj mu je si re kon struk cj re dnio wiecz nych dra - ma tów li tur gicz nych, pre zen ta cja mi mu zycz no -te atral ny mi, ba da nia mi nad tra dy cja mi pie wu li tur gicz ne go i sa kral ne go, an tro po lo gi kul tu ry oraz edu ka cj i ani ma cj te atral n, mu - zycz n i pla stycz n.
Od po nad 22 lat opra co wu je i wy ko nu je naj star sze eu ro pej - skie za byt ki li te rac ko -mu zycz no -dra ma tycz ne (r ko pi sy pol - skie, fran cu skie, wo skie, nie miec kie). Ma w swo im do rob ku i re per tu arze 7 a ci skich re dnio wiecz nych dra ma tów li tur - gicz nych sta no wi cych ka non te go ga tun ku, któ re by y pre - zen to wa ne w wie lu kra jach Eu ro py oraz gów nych orod kach kra ju. Po przez po cze nie twór czych si i do wiad cze ak to - rów, pie wa ków, in stru men ta li stów, te atro lo gów, an tro po lo - gów, pla sty ków, j zy ko znaw ców, li tur gi stów i przed sta wi cie li in nych kom ple men tar nych dzie dzin, ze spó wy pra co wa uni - kal ny i roz po zna wal ny idiom wy ko naw czy i sty li stycz ny opar - ty na ar cha icz nych i tra dy cyj nych tech ni kach warsz ta tu mu zycz no -te atral ne go.
Wy ko ny wa ne przez Scho l dra ma ty li tur gicz ne mo na zgru - po wa w kr gi te ma tycz ne: bo o na ro dze nio wy – Or do Stel - lae, wiel ko post ny – Planc tus Ma riae i Lu dus Pas sio nis, wiel ka noc ny – Lu dus Pas cha lis, sta ro te sta men to wy – Lu dus Da nie lis, ma ryj ny Or do An nun tia tio ne oraz Cu da w. Mi ko a - ja – Mi ra cu la Sanc ti Ni co lai.
Scho la pro wa dzi od sze re gu lat ba da nia te re no we nad tra - dy cj pie ni i ob rz dów w for mie wy praw i re ko ne san sów nie mal w ca ej Eu ro pie. Pro gra my kon cer to we od wo u j ce si do tych tra dy cji to: Jo cu la to res Dei, Kan ty i psal my, Okcy - dent - orient oraz Za mek War mia. Dom Ta ca to pro gram taców in stru men tal nych, cykl warsz ta tów i bie siad ta necz - nych wpro wa dza j cy wiec kie aspek ty ar cha icz nych kul tur, do pe nia jc i rów no wa c wt ki sa kral ne. W 2010 ro ku na zam ku w Olsz ty nie mia a miej sce pre mie ra spek ta klu mu - zycz ne go Gra o wi tym Fran cisz ku. W 2016 roku w Cerkwii Pokrowskiej w Bielsku Podlaskim miao miejsce premierowe wykonanie bizantyjskiego hymnu w. Romana Melodosa – Kondakionu „O nawróconej”.
KONTAKT: SCHOLA WGAJTY tel./fax + 89 5129471, kom. +48 600005251 email: [email protected] www.wegajty.pl
23
zaj mu je si stu dia mi i wy ko ny wa niem au ten tycz nej w sty - lu ba ka skiej mu zy ki tra dy cyj nej. Ko rze nie tej wy jt ko - wej mu zycz nej kul tu ry si ga j cy wi li za cji Bi zan cjum, któ ra obej mo wa a ob szar wik szy od Ce sar stwa Bi zan tyj skie - go i któ rej wpy wy trwa j na wet po jej upad ku.
Chór bizantyjski im. Moiseya Petrovicha
i To wa rzy stwo Krze wie nia Dzie dzic twa Mu zycz ne go
z Bel gra du
Schola i Stowarzyszenie „Wgajty”
Parafia Prawosawna Opieki Bogarodzicy w Bielsku Podlaskim
Prezentacja Oficjum jest organizowana w ramach projektu Stowarzyszenia i Scholi Wgajty „Quem Queritis 2019”
oraz V PROLOGU Dni Kultury i Pimiennictwa Sowiaskiego
DOFINSNSOWANO ZE RODKÓW:
Urzdu Marszakowskiego Województwa Podlaskiego
WSPÓORGANIZATORZY I PARTNERZY
Urzdu Miasta w Bielsku Podlaskim
Starostwa Powiatowego w Bielsku Podlaskim
Rkopis Trzech Modzianków, MS 2406, Biblioteka Narodowa w Atenach, XV w.
Fresk, Monastyr Probota, Rumunia, XVI w.
OFICJUM O TRZECH ZBONYCH
MODZIANKACH W PIECU OGNISTYM
we wspópracy z Chórem serbsko-bizantyjskim im. Moiseya Petrovicha z Belgradu
Na 1 stronie okadki fresk, Monastyr Watopedi, Góra Athos, Manuel Panselinos, XIV w.
Fresk, Bazylika Hagia Sofia, Ochryd, Macedonia, XII w.
Na 1 stronie okadki fresk, Monastyr Watopedi, Góra Athos, Manuel Panselinos, XIV w.
Fresk, Bazylika Hagia Sofia, Ochryd, Macedonia, XII w.
Rkopis Trzech Modzianków, MS 2406, Biblioteka Narodowa w Atenach, XV w.
Fresk, Monastyr Probota, Rumunia, XVI w.
Cerkiew pw. Opieki Matki Boej (Pokrowska) w Bielsku Podlaskim
Sobota, 25 maja 2019
OFICJUM O TRZECH ZBONYCH
MODZIANKACH W PIECU OGNISTYM
wedug grecko-bizantyjskich MS. 2406 i 2047 Biblioteka Narodowa w Atenach
(okoo 1453 r. i 1420 r.)
2
Iluminacja, Monastyr Wielka Lavra, góra Athos, MS 165, XVII w.
3
we wspópracy z Chórem serbsko-bizantyjskim im. Moiseya Petrovicha z Belgradu
W Y K O N A W C Y
Tres Paides – Trzej Modziankowie: Miloš Nikoli, Nikola Popmihajlov, Nikola Šener
Domestikos – Przodownik Chóru: Marcin Abijski
Anagnostis – Lektor: Johann Wolfgang Niklaus
Psaltai – Chórzyci: Marcin Abijski, Marcin Bornus-Szczyciski, Adam Cudak,
Andrzej Faraczuk, Dorofiej Fionik, Maksym Fionik, Guillaume Lirette Gelinas, Maciej Góra, Tomasz Jarnicki, Marcin Maysz,
Johann Wolfgang Niklaus, Miloš Nikoli, Serhii Petrychenko, Jan Poowianiuk, Nikola Popmihajlov, Robert Poarski, Nikola Šener,
Marcin Szargut, Pawe Szczyciski, Andriy Shkrabyuk, Fryderyk Wojda
Kierownictwo muzyczne: Marcin Abijski
Scenografia, Kostiumy i Ikona Archanioa: Magorzata Dygado-Niklaus
Redakcja piewnika: Andrij Szkrabiuk
4
5
WPRO WA DZE NIE
W li te ra tu rze mu zy ko lo gicz nej Trzej Mo dzian ko wie funk cjo nu j ja ko bi zan tyj ski dra mat li tur gicz ny, od kd w 1960 ro ku Mi loš Ve li mi ro vi opu bli ko wa w ra mach do rocz ne go spo tka nia Ame ry ka skie go To wa - rzy stwa Mu zy ko lo gicz ne go ar ty ku, przed sta wia jc ba da ne przez sie bie w czte rech r ko pi sach ofi cjum, wraz z je go uka dem i mu zy k. W swo jej pra cy Ve li mi ro vi okre la ten utwór ja ko dra mat li tur gicz ny, na wi zu jc do za chod nio eu ro pej skie go re dnio wiecz ne go ga tun ku dra ma tycz no - -mu zycz ne go, któ re to okre le nie opie ra si na obec no ci ele men tów przed sta wie nia dra ma tycz ne go, sil nym zwiz ku mor fo lo gicz nym z ko - ciel ny mi ob rz da mi oraz fak cie, i przed sta wie nia od by wa y si we - wntrz ko cio a. Pre cy zyj na uwa ga mó wi ca o im per so ni fi ka cji trzech mo dzian ków przez pie wa ków, in sce ni za cyj ne wska zów ki do ty cz ce ich ru chów i obec no sce no gra fii w po sta ci pie ca i wi ze run ku anio a, jak rów nie frag men ty hym no lo gii na bo e stwa po ran ne go, ja kie od - naj du je my w par ty tu rze utwo ru za pi sa ne go w bi zan tyj skich r ko pi sach sta no wi po wo dy, dla któ rych Ve li mi ro vi oce ni for m Trzech Mo -
dzian ków ja ko od po wia da j c de fi ni cji dra ma tu li tur gicz ne go. Fak tem bez sprzecz nym po zo sta je to, e dla Ko cio a wschod nie go, w któ re go ksi gach dzie o si znaj du je i w któ rych ba da cze je od na le li (ja ko, e nie za cho wa o si ono w tra dy cji y wej), Ofi cjum Trzech Mo - dzian ków w Ogni stym Pie cu jest – do kad nie tak, jak to po da je ty tu – ofi cjum (Ako lo uthia), czy li cz ci Su by Bo ej. Jest to for ma kul tu; ele ment ca o ci zor ga ni zo wa ne go kul tu re li gij ne go, wraz z po rzd kiem, któ ry okre la tre, na stp stwo cz ci oraz spo sób ich wy ko na nia. Nie - daw no prze pro wa dzo ne ba da nia mu zy ko lo gicz ne Ale xan dra Lin ga sa okre la j Ofi cjum Pie ca ja ko w pe ni asma tycz ne (Asma ti ki Ako lo uthia), to zna czy ofi cjum pie wa ne, na le ce do ry tu pa ra fial ne go czy te wiec - kie go, w od ró nie niu do mo na stycz ne go. Ryt asma tycz ny, zwa ny rów nie wiec kim, pa ra fial nym, ka te dral nym lub kon stan ty no po li ta skim – znacz nie star szy ni sto so wa ny do dzi przez Ko ció wschod ni – mo na od na le je dy nie w rzad kich przy ka dach. Je go kszta to wa nie si od zwier cie dla lo sy chrze ci ja stwa pod czas pierw - szych wie ków, gdy roz rzu co ne i prze la do wa ne wspól no ty asy mi lo wa y
6
pew ne mo de le, od rzu ca y ob ce ele men ty i stwa rza y no we for my kul tu. Na to miast roz wój ry tu w wie kach, któ re na st pi y po epo ce Kon stan ty na Wiel kie go jest od zwier cie dle niem roz kwi tu kul tu, któ ry cha rak te ry zo wa okres po mi dzy IV i VIII w, kie dy to wpyw ma je sta tu wad cy i wspa nia - o sto li cy pa stwa prze ni ka y stop nio wo do pa ra fial ne go kul tu, kszta - tu jc je go cha rak ter. Ryt mo na stycz ny, któ ry roz wi n si w klasz to rach z du cha mo dli twy nie ustan nej i pierw sze stwa kul tu, kie dy wschod ni asce - tyzm prze niós si z pu sty ni do orod ków miej skich, zo sta wpro wa dzo ny do wia do mo ci i prak ty ki Ko cio a wschod nie go oko o po o wy IX w. Wiek ten by wiad kiem za ko cze nia iko no kla stycz nych spo rów oraz try um fu or to dok sji; zwy ci stwa, któ re by o w du ej mie rze efek tem wy si ków mo - na stycz nych wspól not. Ryt wiec ki na bo estw asma tycz nych prze trwa w kil ku za le d wie orod kach, w któ rych licz bie nie ma ju Kon stan ty no po - la, za ostat ni, cho ob szer ny opis je go za sto so wa nia w Sa lo ni kach po cho - dzi z XV w. – z okre su pod bo ju ce sar stwa Bi zan tyj skie go przez Tur ków. Ryt asma tycz ny nie za cho wa si w tra dy cji y wej; do pie ro ostat nio, kie dy dzi - ki ba da niom mu zy ko lo gów po ja wi o si za in te re so wa nie tym zja wi skiem, przy ka dy utwo rów asma tycz nych wy ko ny wa ne s na kon cer tach. Ofi cjum asma tycz ne (co zna czy: pie wa ne) – pod sta wo wa du a for ma ry tu wiec kie go, zo sta o tak na zwa ne wa nie dla te go, e by o w ca o ci pie wa ne. Ja ko fa za roz wo ju pie wów zbio ro wych daw nych kon gre ga cji, na bo e stwo to wy ko rzy sty wa o piew w nie mal wszyst kich swo ich cz - ciach. piew sta no wi za tem pod sta wo w ce ch tej for my kul tu. Mno - go kle ru ró ne go stop nia, du e chó ry pie wa ków z ró ny mi, przy pi sa- ny mi im ro la mi w mu zycz nym wy ko na niu hym nów opar tym na pie - wie an ty fo nal nym (na prze mien nym), dra ma tycz ne prze bie gi wy ko rzy - stu j ce roz ma ite prze strze nie, za rów no we wntrz (bra my, drzwi, po miesz cze nia, sta cje), jak i do oko a ko cio a, jak rów nie ak tyw ny udzia uczest ni cz cych; zo o ne na stp stwo wej i wyj, ru chów, pro - ce sji, sko nów, oka dza nia i li ta nie wraz z to wa rzy sz cy mi im i zmie nia - j cy mi si ele men ta mi wi zu al ny mi, jak owie tle nie, sza ty i pa ra men ty – wszyst ko to by o okre lo ne od po wied nio do ro dza ju na bo e stwa oraz sy tu acji je go od pra wia nia. Za cho wa ne ró da opi su j ce re mo nie o wy so - kim stop niu udra ma ty zo wa nia oraz wspa nia o ci, do któ rej przy czy nia - y si jesz cze wa run ki pa nu j ce w wik szych ka te drach.
7
Rzad kim przy ka dem te go ry tu, w je go schy ko wej po sta ci i w ostat nim okre sie epo ki re ne san su Pa le olo gów, jest Ofi cjum Trzech Mo dzian ków w Pie cu Ogni stym, któ re za cho wa o si w sta nie kom plet nym, to zna - czy z tek stem i mu zy k, w czte rech r ko pi sach. (s to: Aten, MS 2406; Ivi ron, MS 1120; oba XV w., Si nai, MS 1527, XVI w.; La vra, MS 165, XVII w.). Cho cia naj star sze z nich po cho dz do pie ro z XV w., a naj wcze niej - szy pe ny opis au tor stwa Sy me ona, bi sku pa Sa lo nik – rów nie z po czt - ku XV w., to uwa a si, e Ofi cjum Pie ca wy ko ny wa no w Bi zan cjum od cza sów naj daw niej szych. In for ma cje za war te w in nych ró dach – z któ - rych naj star szym jest bez po red nia wzmian ka o ist nie niu pie ca, ja ko jed - ne go z ry tu al nych uten sy liów w ka te drze Ha gia So phia w Kon stan ty no- po lu po cho dz ca z XI w. – po twier dza j przy pusz cze nie o ar cha icz no - ci dzie a, któ r su ge ru je te cha rak ter mu zycz nej no ta cji. Na pod sta wie r ko pi sów, jak rów nie in nych ró de stwier dzi mo na, e Ofi cjum Pie ca wy ko ny wa ne by o po mi dzy Ma tu ti num (Or tros) i Msz wi t w nie dzie l po prze dza j c Bo e Na ro dze nie. By a ona po - wi co na Po przed ni kom – wów czas wa nie wspo mi na no Trzech wi - tych Mo dzian ków.
FA BU A I TEKST
Hi sto ria opar ta jest na trze cim roz dzia le Ksi gi Da nie la: Król Na bu cho - do no zor usta wi w Ba bi lo nie zo te go ido la i roz ka za wszyst kim go czci; chal dej scy stra ni cy przy pro wa dzi li przed ob li cze kró la trzech mo dych y dów – Ana nia sza, Aza ria sza i Mi sza ela, któ rzy od mó wili tej czci. Na - wet po tym, jak król za gro zi im mier ci w po mie niach, trwa li w po sta - no wie niu, mó wic, e ich Bóg ze le im oca le nie. Wrzu ce ni do pie ca pe ne- go ognia mo dli li si, a Bóg wy sa swo je go Anio a, któ ry zda wi po mienie i trzej mo dzie cy nie do zna li ad nej szko dy; wy chwa la li i sa wi li Pa na.
Tek sty ofi cjum zo sta y uka da ne ja ko udra ma ty zo wa na kom pi la cja li - tur gicz no – bi blij nych hym nów i opie ra j si w wik szo ci na kan ty kach pie Aza ria sza i pie trzech mo dzie ców (Da niel 3: 25-45 i 51-90) któ - re od pierw szych wie ków by y wi za ny z roz wo jem po ran ne go na bo e - stwa za rów no na wscho dzie jak i za cho dzie. W ka no nu a ci skiej li tur gii dru ga z nich, Be ne di ci te, znaj dzie swo je sta y miej sce ja ko kan tyk w lau -
8
de sach na wi tecz ne dni, w li tur gii wschod niej za oba kan ty ki b d pod sta w ody siód mej i ósmej ka no nu jutrz ni. Ale ju Ro man Me lo dos w VI wie ku stwo rzy do te ma tu trzech mo dzian ków jed ne go ze swo ich hym nów - kon ta kio nów ja ko roz sze rze nie ho mi lii z bar dzo dra ma tycz - nym cha rak te rem.
Prze strze gry i jej ukad w wi ty ni Ha gia So phia w Sa lo ni kach i jak we - dug ró do wych opi sów móg wy gl da prze bieg Ofi cjum:
9
Or tros czy li Jutrz nia roz po cz a si oko o go dzi nie trze ciej nad ra nem w nar tek sie. W od po wied nim mo men cie w jej trak cie zgro ma dze nie si prze mie ci do na wy wi ty ni a Chó ry pra wy i le wy usta wi y si przy pul - pi tach na pod wy sze niu - so lea (na pla nie za zna czo ne L Ch1 i P Ch1) przed prze gro d tem plo nu (naj cz ciej z mar mu ru), któ ra w epo ce kie - dy si ce le bro wa o ofi cjum od dzie la a prze strze o ta rzo w od na wy po - dob nie jak po tem iko no stas (naj cz ciej ju drew nia ny i mniej au ro wy). Bi skup za j miej sce na swo im tro nie (Th).
Piec by praw do po dob nie umiesz czo ny na am bo nie – am bo któ re wte - dy jesz cze znaj do wa si w cen tral nym miej scu na wy. Na po czt ku ofi - cjum chó ry usta wia li si wo kó pie ca (L Ch2 i P Ch2).
Jak jest to opi sa ne w bi zan tyj skich r ko pi sach, pro ces przed sta wie nia roz po czy na si za raz po na bo e stwie po ran nym, oko o go dzi nie pi - tej jak jesz cze by o ciem no. Kie dy tyl ko za aran o wa no piec, i trzej mo - dzi pie wa cy im per so ni fi ku j cy trzech wi tych Mo dzian ków przy go to wa li si do przed sta wie nia. Ubra ni w spe cjal ne sza ty, trzy ma jc za pa lo ne lam py by li przed sta wie ni przez do me sty ka bi sku po wi, któ ry ich bo go sa wi i re cy to wa po czt ko we wer sy: „Bo go sa wio ne niech b - dzie kró le stwo Oj ca i Sy na i wi te go Du cha”. Kie dy usta wie ni do ko a pie ca chó rzy ci pie wa li idio me licz ny kan tyk roz po czy na j cy si so wa - mi „Dzi wier ny pro rok Da niel zgro ma dzi nas w du chu” trzej mo dzian -
ko wie wst po wa li do pie ca i trzy krot nie ska nia li si do zie mi w stro n Wscho du. pie wa jc w cha rak te ry stycz ny, an ty fo nal ny (na prze mien ny) spo sób, kan to rzy i chop cy wy ko ny wa li hym ny i kan ty ki, w któ rych opo - wia da li przed sta wia n hi sto ri i od da wa li chwa Bo gu. W naj du szym ze swo ich opi sów, Sy me on, bi skup Sa lo ni ki po da je mo dus ka de go hym nu i re cy ta cji, za zna cza w któ rym miej scu na le y w czy do pie - wu kra te mat (utwór nie po sia da jc tek stu, tyl ko sy la by po zba wio ne se - man tycz ne go sen su) i za zna cza na wet ton go su. Jed nak e naj cie kaw sza jest in for ma cja o ta necz nych ru chach chop ców w pie cu, jak rów nie mo men cie, w któ rym na le y je wy ko na: ryt micz ne kro cze nie czy wi ro - wa nie w ko o, z ra mio na mi wy ci gni ty mi w gó r i pod nie sio n twa rz, „jak pod czas mo dli twy”. Naj cz ciej mia o to miej sce w kul mi na cyj - nych frag men tach utwo rów, szcze gól nie pod czas ósmej pie ni ka no nu
10
„Wy chwa laj cie Pa na”. Dra ma tycz ny szczyt na st po wa, gdy wy obra e nie Anio a – we dug wszel kie go praw do po do bie stwa by a to iko na – opusz - cza no spod ko pu y po nad piec, a do me styk re cy to wa wers „wów czas Anio Pa ski zst pi do pie ca…”, a chop cy wy ko ny wa li trzech do pi - ciu ko lej ne se kwen cje ta ca, jak przed tem wy ci ga jc ra mio na i kie ru jc wzrok na wy obra e nie Anio a, pie wa jc po chwal ne wer sy. Ofi cjum ko - czy y zwy cza jo we mo dli twy za zdro wie bi sku pa oraz bo go sa wie stwo. Udzie la jc go, bi skup opusz cza swój tron i wraz z ry tu al nie to wa rzy sz - cy mi mu ksi mi, któ rzy zdej mo wa li z nie go sza ty, kie dy tyl ko za ko - czy si piew, uda wa si do car skich wrót i roz po czy na wi t Li tur gi (ju o wscho dzie so ca).
Roz licz ne ró da bi zan tyj skie nie do star cza j nam ad nych in nych szcze - gó ów do ty cz cych Anio a i spo so bu, w ja ki go opusz cza no w dó. Sy me - on, któ re go tek sty sta no wi gów ne ró do in for ma cji na te mat ce le bra cji Ofi cjum Trzech Mo dzian ków w ka te drze Ha gia So phia w Sa lo ni kach,
Mozaika, Monastyr Hosios Lukas, Beocja, Grecja, XI w.
11
bro ni sym bo licz nej ja ko ci dra ma ty za cji, na le ga jc na wy obra e nie, a nie re pro duk cj rze czy. Ozna cza to uy cie wiec, lam pek i ka dzi da za miast praw dzi we go ognia oraz iko n anio a, a nie czo wie ka, co szcze gól nie pod - kre la. Co za si ty czy im per so ni fi ka cji po sta ci, to twier dzi, e w tym wy - pad ku jest to uspra wie dli wio ne przez czy sto wie ku mo dych pie wa ków, któ ra od zwier cie dla czy sto wi tych Mo dzian ków z hi sto rii bi blij nej (ale na przy kad w klasz to rach na pew no ro l trzech mo dzian ków wy ko - ny wa li mo dzi za kon ni cy). Ogól ny cha rak ter dra ma tycz ny Ofi cjum, co praw do po dob nie wy wo y wa o w tam tym cza sie wt pli wo ci, uf nie przy - pi su je Sy me on je go ar cha icz nej tra dy cji.
Cho Ofi cjum Pie ca od na le mo na w nie ma ej ilo ci ró de, to jed - nak nie wie my, jak da le ce roz po wszech nio na by a tra dy cja je go wy ko ny - wa nia w ce sar stwie Bi zan tyj skim. Nie wt pli wie przed sta wia no je w sto ecz nym Kon stan ty no po lu i w Sa lo ni kach, a praw do po dob nie te – jak wno si mo na z roz ma itych wia dectw – w ko cio ach me tro po li tal -
Ikona, Monastyr w. Katarzyny, Synai, VII w.
12
nych i praw do po dob nie rów nie w klasz to rach na wi tej gó rze Athos. Z dru giej stro ny po sia da my wie le in for ma cji po cho dz cych z wia ry god - nych ró de o tym, e Ofi cjum Pie ca by o wy ko ny wa ne w pra wo saw- nej Ru si w trak cie XVI w, praw do po dob nie ju od wie ku XIV, a mo e na wet wcze niej. Ist nie j szcze gó o we i roz bu do wa ne opi sy wy myl nych i pie czo o wi cie przy go to wy wa nych przed sta wie, któ re mu sia y wy wie - ra na uczest ni kach wiel kie wra e nie, nie jest to jed nak przed mio tem ni niej sze go opra co wa nia. Na ukow cy uwa a j za rzecz pew n to, e j dro ro syj skiej wer sji Trzech Mo dzian ków wy wo dzi si z Bi zan cjum, jed nak e ca y cha rak ter te go przed sta wie nia ja wi si ja ko zu pe nie od - mien ny. Wy ró nio no tu przy naj mniej trzy in no wa cje, któ re na ukow cy przy pi su j al bo wpy wo wi Za cho du, al bo te wy wo dz je z ro syj skiej tra - dy cji lu do wej. Jest to: obec no chal dej skich stra ni ków, wy twa rza nie po mie ni su ce re ali stycz ne mu przed sta wie niu ognia, a tak e go ny huk to wa rzy sz cy opusz cze niu w dó Anio a. War to te za uwa y, e bi zan tyj skie Ofi cjum Pie ca pie wa ne by o po mi dzy Ma tu ti num i Msz, za ro syj skie pod czas na bo e stwa po ran ne go.
RE KON STRUK CJA MU ZYCZ NA
Opie ra jc si na naj star szym pe nym za pi sie utwo ru – da to wa nym na rok 1453 r ko pi sie 2406 Grec kiej Bi blio te ki Na ro do wej w Ate nach, wspó cze sny kom po zy tor grec ki, Mi cha ilis Ada mis, spo rz dzi w 1971 ro ku trans kryp cj do wspó cze snej no ta cji mu zycz nych cz ci ofi cjum (za czo na do te go sce na riu sza) oraz pod j si za da nia re kon struk cji ca e go dzie a; skom ple to wa cz ci, któ re by y tyl ko skró to wo za zna czo - ne uzu pe nia jc je frag men ta mi z in nych r ko pi sów, opra co wa wy mia - ny po mi dzy par tia mi re cy to wa ny mi i pie wa ny mi tak, aby uzy ska rów no wa g i uzgod ni wy so ko in to na cji, do da tra dy cyj ny izon (bur - don). W ten spo sób przy go to wa par ty tu r, da j c si wy ko na przez ze - spó pie wa ków. Rzad ko for my, jak rów nie i ar cha icz no utwo ru, ujaw nio na przez trans kryp cj wy bit na ja ko mu zycz na oraz wy so ki po - ziom ar ty stycz ny wy ko naw ców prze s dzi y o tym, e Ofi cjum Pie ca sta - o si jed nym z wa nych du ych dzie bi zan tyj skiej li te ra tu ry mu zycz nej, ja kie ba da cze z mro ku wy do by li, a sztu ka wskrze si a.
13
W for mie kon cer to wej Trzej Mo dzian ko wie by li przed sta wia ni za rów - no w Gre cji, jak i po za jej gra ni ca mi; naj pierw przez Chór Uni wer sy te - tu w Sa lo ni kach pod dy rek cj Yan ni sa Man da ka sa pod czas lon dy skie- go En glish Bach Fe sti val w 1972 ro ku oraz, naj cz ciej, przez wia to wej sa wy Grec ki Chór Bi zan tyj ski kie ro wa ny przez Ly co ur go sa An ge lo po - ulo sa, któ ry pre zen to wa utwór mi dzy in ny mi pod czas otwar cia wy sta - wy “Glo ry of By zan tium” w Me tro po li tan Mu seum w No wym Jor ku w 1997 r., pod czas Mi dzy na ro do we go Kon gre su Mu zy ko lo gicz ne go w Ko pen ha dze w 1996 r., czy na Mi dzy na ro do wym Fe sti wa lu Mu zycz - nym w Pa ry u w ro ku 2000.
Ly co ur gos An ge lo po ulos rów nie spo rz dzi trans kryp cj utwo ru (z ar - cha icz nej no ta cji bi zan tyj skiej i z trans kryp cji Ada mi sa) do wspó cze - snej no ta cji bi zan tyj skiej, któ ra umo li wi je go wy ko na nie w pe ni we dug pra wi de kunsz tu bi zan tyj skie go pie wu.
W 2011 ro ku mia a miej sce pre mie ra for my mu zycz no -te atral no -li tur - gicz nej Trech Mo dzian ków. Ru mu ski Chór By zan tion w ci sej wspó - pra cy z Ly co ur go sem An ge lo po ulo sem wy ko na utwór z po mo c re y ser sk Jo han na Wol fgan ga Ni klau sa i z sce no gra fi Ma go rza ty Dy - ga do -Ni klaus pod czas fe sti wa lu i sym po zjo nu Kir che und Mu sik w Bri - xen -Bres sa no ne w Wo szech.
Te raz zde cy do wa li my si ja ko Scho la W gaj ty w wspó pra cy z Mar ci nem Abij skim i trze ma pie wa ka mi z Chó ru serb sko -bi zan tyj skie go im. Mo - iseya Pe tro vi cha z Bel gra du si gn do te go nie zwy ke go skar bu dzie - dzic twa bi zan tyj skie go.
Wpro wa dze nie na pod sta wie tek stu Mi cha ili sa Ada mi sa, tu ma czo ny przez Ma cie ja Ka zi skie go i uzu pe nio ny przez Jo han na Wol fgan ga Ni klau sa
Fresk, Cerkiew Pokrowska, Bielsk Podlaski, Jarosaw Jakimczuk, XXI w.
15
Ακολουθεα ψαλλομνη τ κυριακ τν γων προπατρων ες τος γους τρες παδας τος ν καμν.
Ο Παδες εσεβε συντραφντες, δυσσεβος προστγματος καταφρονσαντες, πυρς πειλν οκ πτοθησαν, λλ' ν μσ τς φλογς, σττες ψαλλον: τν Πατρων Θες ελογητς ε.
Θαματος υπερφυος η δροσοβλος, εξεικνισε κμινος τπον ου γρ ος εδξατο φλγει νους, ως ουδ πρ τς Θετητος, Παρθνου ν υπδυ νηδν δι ανυμνοντες αναμλψωμεν: Ευλογετω η κτσις πσα τν Κριον, κα υπερυψοτω, εις πντας τος αινας.
Χειργραφον εικνα μη σεβασθντες, αλλ’ γραφον ουσαν θωρακισθντες, τρισμακριοι, εν τω σκμματι του πυρς εδοξσθητε. εν μσω δε φλογς ανυποσττου ιστμενοι θεν επεκαλεσθε«Τχυνον, ο οικτρμων, και σπεσον ως ελεμων εις την βοθειαν ημν, τι δνασαι βουλμενος.»
pie wa ne Ofi cjum w nie dzie l w. oj ców po przed ni ków o trzech zbo nych mo dzian kach w pie cu ogni stym
Ja ko wstp do ofi cjum b dzie pie wa ny frag ment
kano nu jutrzni nie dzie li w. oj ców po przed ni ków.
Pie 7 Hir mos: Dzie ci po bo nie wy cho wa - ne po gar dzi y nie god nym roz ka zem, nie ul ky si grób ognia, ale sto j ce po ród po mie nia pie wa y: Oj ców Bo e, bo go - sa wio ny je ste.
Pie 8 Hir mos: Nio s cy ro s piec przed sta - wi ob raz nad przy ro dzo ne go cu du, nie spa li bo wiem mo dzie ców, któ rych przy j, jak i ogie Bó stwa nie spa li o na Dzie wi cy, w któ re wst pi. Prze to pie wa - jc wo a li: Ca e stwo rze nie niech bo go sa - wi Pa na i wy wy sza na wszyst kie wie ki.
Pro imion Kon da kio nu Ro ma na Me lo do sa
(VI w.) Ton 2:
Wzgar dziw szy bo kiem r k uczy nio nym i oso niw szy si jak tar cza By tem Nie opi - sa nym, Trzej Mo dzie cy, zy ska li cie chwa w pró bie ognia. Po rod ku ognia nie do znie sie nia sto j ce, wy zwa li cie Bo ga. Po spiesz, Li to ci wy, i mi o sier nie przyjd nam z po mo c, bo wiem je li ze chcesz, wszyst ko mo esz.
Sce na riusz
Tu ma cze nie tek stu grec kie go z opra co wa nia i re kon struk cji mu zycz nej Mi cha ili sa Ada mi sa we dug MS 2406 i 2047, Bi blio te ka Na ro do wa w Ate nach ( oko o 1453 r. i 1420 r.), uzu pe nio ne o ru bry ki (di da ska lia) z in nych 3 ma nu skryp tów.
16
I. Po za ko cze niu jutrz ni (Or tros) niech b dzie przy go to wa ny piec i mo dzian ko wie, ubra ni (w bia e, od po wied nie sza ty) i z lam pa mi, niech przo dow nik Chó ru (do me sti kos) ich pro wa dzi przed tron Ar cy bi sku pa, któ ry ich po bo go sa wi po czym, zdjw szy na kry cie go - wy, in to nu je:
Bo go sa wio ne niech b dzie kró le stwo Oj ca i Sy na i Du cha wi te go.
II. Chór, po usta wie niu si wo kó pie ca niech roz pocz nie piew (idio me lon)
1. CHÓ RZY CI (Psal tes): Przez du cha nas tu, wier ni, dzi siaj we spó przy wiód pro rok Da niel. A stó cnót w ob fi to ci wy sta wi rów no dla bo ga tych i ubo gich, dla przy by szów i tu tej szych; i mie szal nik z du cha, stru mie niem po - bo no ci try ska j cy, ser ca wier nych ra du - j cy, a sk Du cha wi te go zsy a j cy. On to bo wiem pro rok, wia to lam py naj ja - niej ze wia ta wi c cej, bo ysz cza wsze - la kie Asy rów zni we czy a pasz cz ki be stii nie okie zna nych za gro dzi. Z nim i trzej mo dzian ko wie chwa y niech za zna j, bo z przy ro dy nie ze zo ta b d cy, zo tej pró - by si oka za li. Ich to bo wiem ogie pie ca nie sto pi, je no za cho wa czy stych, nie - znisz czal nych; im to naf ta i smo a i drwa wie cem si sta y. A Pan, co nas do tej po - ry ro ku przy pro wa dzi, nie che god ny mi nas uzna do y naj pierw sze go i czci god - ne go dnia na ro dzin Chry stu sa, któ ry przez ich mo dli twy wy jed na nie grze chów przy no si i wiel kie mi o sier dzie. III. Kie dy jest to pie wa ne, mo dzian ko wie niech
wej d do pie ca i sko ni si trzy ra zy
ku wscho do wi
I. μετ τ τλος το ρθρου, ετρεπισθντων τν παδων, τοι λλαγμνων ντων καλαμπαδηφοροντων, λαμβνων τατα δομστικος τ ρχιερε προσγει κα λαμβνουσιν ελογαν ετα κα σκεπς ν, κφωνε, Ελγησον δσποτα μετ μλους. Κα το ρχιερως κφωνεσαντος κ το στασιδου ατο, τ Ελογημνη Βασιλεα.
II. ο ψλται περ τν κμινον ρχονται τ διμελον
1. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Πνεματικς μς πιστο συνγαγε σμερον προφτης Δανιλ. Κα τρπεζαν προτθησιν ρετν δαψιλς πλουσοις κα πνησι, κα ξνοις κα ατχθοσι κα κρατρα νοητν, προσχοντα νμα εσεβεας κα εφρανοντα καρδας πιστν κα Πνεματος γου χριν παρχοντα. Οτος γρ προφτης, φαντατος λχνος λμψας ν τ κσμ, τ σεβσματα πντα τν σσυρων καθελε κα θηρν τιθσων στματα φραξε. Σν τοτ κα ο τρες Παδες εφημεσθωσαν, ο χρυσο τ φσει ντες, χρυσου δ δοκιμτεροι δεικνμενοι. Ο γρ χνευσεν ατος τ πρ τς καμνου, λλ φλαξεν κεραους, ος νφθα κα πσσα κα κληματδες στεψαν. δ γαγν μς ες τν περοδον το χρνου Κριος ξισαι μς φθσαι κα π τν κυραν κα σεβασμαν μραν τν γενεθλων Χριστο, το παρχοντος μν τας ατν κεσαις λασμν μαρτιν κα τ μγα λεος. III. Τοτου δ ψαλλομνου εσρχονται ο παδες ντς τς καμνου, κα προσκυνοσι κατ νατολς τρες
17
2. MO DZIAN KO WIE: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 3. PRZO DOW NIK CHÓ RU (Do me sti kos): Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, Ty Bóg na - szych oj ców, a imi Two je chwa lo ne i sa - wio ne na wie ki. 4. (2) CHÓ RZY CI: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg oj ców i nasz, bo go sa - wio ny je ste, Pa nie. 5. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Al bo wiem je ste spra wie dli wy we wszyst - kim, co nam uczy ni. 6. (2) WSZY SCY: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 7. LEK TOR (Ana gno stis): I wzniós si po mie po nad piec ok ci czter dzie ci i dzie wi, i prze szed i spa li tych, któ rzy zna le li si wo kó pie ca z Chal dej czy ków. 7a. CHÓ RZY CI: Po ród po mie ni mo dzie cy w pie cu sta li, orze wie ni ro s. I pie wa li wzy wa jc: «Bo go sa wio ny Bóg oj ców na szych!» 7b. CHÓ RZY CI: «Oj ców i nasz Bo e, bo go sa wio ny je ste na wie ki!» – w sta ro yt no ci czcz cy Bo ga dzie ci, ob ra zu j cy so b Trój c, po mie nie ognia w ro s prze mie ni li. I pie wa jc, psalm wzno si li: «Bo go sa wio ny je ste, Bo e oj ców na szych!»
2. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 3. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογητς ε, Κριε, Θες τν πατρων μν κα ανετν κα δεδοξασμνον τ νομ Σου ες τος ανας. 4. (2) ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 5. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: τι δκαιος ε π πσιν, ος ποησας μν. 6. (2) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 7. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Κα διεχετο φλξ πνω τς καμνου π πχεις τεσσαρκοντα ννα κα διδευσε κα νεπρισεν ος ερεν περ τν κμινον τν Χαλδαων. 7a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Μσον της φλογς της και ο μνης εστηκτες οι παδες εν τη καννω εδροσζοντο. Και υμνουτες, εβοων ευλογητος ο Θες ο των πατρων υμν. 7b. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ο των πατρων και υμν Θες ευλογητς ει εις τους αινας. της Τριδος την δξαν θεοσεβες τυπσαντες παδες κμινον πλαι πυρ φλεγομνην εις δρσον μετβαλον. Και υμνοντες, ψαλον ευλογητς ει ο Θες ο των πατρων υμν
8. MO DZIAN KO WIE: A nie wy daj nas a do ko ca przez imi Two je, i nie roz wi zuj przy mie rza Twe go, ani nie od wra caj od nas twe go mi o sier dzia. 9. (2) WSZY SCY: Na szych oj ców, prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie. 10. CHÓ RZY CI: Kra ti ma (po wo li pie wa ne sy la by na za - ko cze nie ró nych hym nów) 10a. CHÓ RZY CI: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 10a. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 10a. WSZY SCY: Wszyst kie dzie a Bo e i wszel kie stwo rze - nie, bo go saw cie Pa na! 11. WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa - nie, wy baw nas. 12. MO DZIAN KO WIE: Na szych oj ców, bo go sa wio ny je ste, Pa nie; wy baw nas. IV. I w trak cie te go wer su opusz cza j Anio a
z gó ry (ubra ne go na bia o i prze pa sa ne go pur pu ro wym ora rio nem).
V. I mo dzian ko wie niech pod nio s r ce do gó ry, jak ci co sto j w mo dli twie .
VI. I niech pod nio s oczy do anio a i ta cz, wy ko naw szy dwa lub trzy ko a a do za ko cze nia wer su Bo go sa wio ny je ste, Pa nie
8. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Μ δ παραδς μς ες τλος δι τ νομ σου κα μ διασκεδσς τν διαθκην σου κα μ ποστσς τ λεος σου φ μν. 9. (2) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν πατρων μν, περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε. 10. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Κρτημα. 10a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 10a. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 10a. ΑΠΑΝΤΕΣ: Πντα τα ργα του Θεο και πσα κτσις ευλογετε τον Κριον. 11. ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 12. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Τν πατρων μν ελογητς ε, Κριε, σσον μς. IV. Ες δ τν στχον, καταβιβζουσιν
τν γγελον πνω τν παδων V. ο δ παδες κτενουσι τς χερας
ς ες προσευχν VI. στμενοι κα τ μματα πρς τν
γγελον πουσι κα χορεουσι, γροις δο κα τρες πισαντες, ως ο στχος κα τ Τν πατρων παρ τν ψαλτν πληρω[θντων]
18
19
13. PRZO DOW NIK CHÓ RU: A anio Pa ski zst pi z ty mi przy Aza ria - szu do pie ca. 14. ( 11) WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 15. WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa- y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 16. MO DZIAN KO WIE: Prze pe nio ny od chwa y i sa wy na wie ki. 15. WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa- y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 17. (11) WSZY SCY: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. VII. I w trak cie Bo go sa wio ny je ste, Pa nie
mo dzian ko wie ta cz znów i pod no sz r ce do gó ry .
18. LEK TOR: Bo go sa wio ny je ste, Bo e, co przez anio a mo dzian ków z po mie ni wy ba wi i piec bu cha j cy w a god no ro sy prze mie ni. 18a. CHÓ RZY CI: Anio prze to dzie ci zba wi i hu cz cy piec prze mie ni w ro s. Bo go sa wio ny je ste, Pa - nie! 19. ( 11) CHÓ RZY CI: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 20. LEK TOR: I zdmuch n po mie ognia ni by po wiew ro sy wisz cz cy. Wte dy oni trzej ni by jed ny mi usta mi wy chwa la li i sa wi li Bo ga, w pie cu mó wic:
13. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: δ γγελος Κυρου συγκατβη μα τος περ τν ζαραν ες τν κμινον. 14. (11) ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 15. ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 16. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: περμνητος κα περυψομενος ες τος ανας. 15. ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 17. (11) ΑΠΑΝΤΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. VII. Ες δ τ Ελογητς ε Κριε,
χορεουσι πλιν ο παδες ψλλοντες ατ. χοντες κα τς χερας κτεταμνας
18. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Ελογητς ε Θες, δ γγλου τος Παδας κ φλογς διασσας κα τν βροντσαν κμινον μεταβαλν ες δρσον. 18a. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: O δι αγγλου τους παδας διασσας και την βροντσαν κμινον μεταβαλν εις δρσον. Ευλογητς ει Κριε. 19. (11) ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 20. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ: Κα ξετναξε τν φλγα το πυρς κ τς καμνου ς πνεμα δρσου διασυρζον. Ττε ο τρες ς ξ νς στματος μνουν κα δξαζον τν Θεν ν τ καμν λγοντες
20
VIII. I wte dy mo dzian ko wie pie wa j to
z r ka mi wy ci gni ty mi.
21. (11) MO DZIAN KO WIE: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 22. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na wszyst kie dzie a pa skie. 23. WSZY SCY: Wy pie wuj cie Pa nu i wy pie wuj cie dzie a Pa na, wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy - szaj cie Go na wie ki, pie waj wszel kie dzie - a, dzie a Pa na wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy szaj cie go na wie ki. Bo go saw cie. IX. I w trak cie te go pie wu mo dzian ko wie
tacz w pie cu, wy ci ga jc r ce jak by sto jc
w mo dli twie i pod no sz swo je oczy do nie ba.
24. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na, Ana nia szu, Aza ria szu i Mi sza elu. 25. MO DZIAN KO WIE: Wy pie wu je my bo go saw my, ka niaj my si Pa nu. X. I ka nia j si pie wa j c
26. ( 15) WSZY SCY: Przez wi tych two ich prze pe nio ny od chwa y i sa wy Pa nie, Ty Bóg na szych oj - ców i nasz, bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. 27. PRZO DOW NIK CHÓ RU: Bo go saw cie Pa na apo sto o wie, pro ro cy i m czen ni cy Pa scy. 28. CHÓ RZY CI: Bo go sa wio ny je ste, Pa nie, wy baw nas. XI. I ka nia jc si znów pie wa j
VIII. Κα μετ τοτο, ψλλουσιν ο παδες οτως χοντας τς χερας κτεταμνας
21. (11) ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: Ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 22. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε πντα τ ργα Κυρου τν Κριον. 23. ΟΙ ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν Κριον μνετε κα μνετε τν Κριον τ ργα, μνετε, ελογετε κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Λγε. Πντα τ ργα, τν Κριον τ ργα μνετε, ελογετε, κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Ελογετε. IX. Ψαλλομνου δ τοτου χορεουσιν
ο παδες ντς τς καμνου, κτενουσι κα τς χερας ς ες ροσευχν στμενοι κα τ μματα πρς τν ορανν πουσι
24. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε νανα ζαρα κα Μισαλ τν Κριον. 25. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: μνομεν, ελογομεν προσκυνομεν τν Κριον. X. Κα προσκυνοσι λγοντες 26. (15) ΟΙ ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν γων σου περμνητε, περνδοξε Κριε, Θες τν πατρων κα μν, ελογητς ε, Κριε, σσον μς. 27. Ο ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ: Ελογετε πστολοι, προφται κα μρτυρες Κυρου τν Κριον. 28. ΟΙ ΨΑΛΤΑΙ: Ελογητς ε Κριε σσον μς. XI. κα προσκυνοσι λγοντες κα
21
29. MO DZIAN KO WIE: Wy pie wu je my, bo go sa wi my i ka nia my si Pa nu. Bo go sa wi my Oj ca, Sy na i Du - cha wi te go, Pa na. XII. I przy bo go saw cie i wy wy szaj cie Go
na wie ki ka nia j si, pod no sz r ce do gó ry i ta cz pie wa jc.
30. (23) WSZY SCY: Wy pie wuj cie Pa nu i wy pie wuj cie dzie a Pa na, wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy - szaj cie Go na wie ki, pie waj wszel kie dzie - a, dzie a Pa na wy pie wuj cie, bo go saw cie i wy wy szaj cie go na wie ki. Bo go saw cie. XIII. Po tym Chór pie wa Ano then oi Pro fi tai
i Po ly chro nion i Ton De spo tin. Kie dy Ano then oi Pro fi tai si za czy na Ar cy bi skup zej dzie ze swo je go tro nu i asy sta ju prze bra na po otrzy ma niu je go bo go sa - wie stwa po ma ga mu przy prze bra niu szat. I bez po red nio po za ko cze niu ofi cjum wcho dzi on przez car skie wro ta. Po czym jest od pie wa na wi ta Li tur gia ce le bro wa na przez Ar cy bi sku pa.
Pro imion Kon da kio nu Ro ma na Me lo do sa (VI w.)
Ton 2: Wzgar dziw szy bo kiem r k uczy nio nym i oso niw szy si jak tar cza By tem Nie opi - sa nym, Trzej Mo dzie cy, zy ska li cie chwa w pró bie ognia. Po rod ku ognia nie do znie sie nia sto j ce, wy zwa li cie Bo ga. Po spiesz, Li to ci wy, i mi o sier nie przyjd nam z po mo c, bo wiem je li ze chcesz, wszyst ko mo esz.
29. ΟΙ ΠΑΙΔΕΣ: μνομεν, ελογομεν, κα προσκυνομεν τν Κριον. Ελογομεν Πατρα, Υν κα γιον Πνεμα τν Κριον. XII. Κα προσκυνοσι κα τς χερας κτενουσι κα χορεοντες ψλλουσι Τν Κριον μνετε κα περυψοτε 30. (23) ΑΠΑΝΤΕΣ: Τν Κριον μνετε κα μνετε τν Κριον τ ργα, μνετε, ελογετε κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Λγε. Πντα τ ργα, τν Κριον τ ργα μνετε, ελογετε, κα περυψοτε ατν ες τος ανας. Ελογετε. XIII. κα μετ τοτο ο ψλται τ
νωθεν ο προφται κα τ πολψχρνιον κα τ Τν δεσπτην κα ρχιερα μν. Το νωθεν ο προφται ρχομνου ψλλεσθαι, κτεισιν ρχιερες το στασιδου ατο κα λλαγμνων ντων τν κληρικν, πρτερον λαβντων ελογαν, λλσει κα ατς πσαν ρχιερτικην στολν, πηρετομενος παρ’ ατν, κα εθς πληρωθεσης τς κολουθας, κατρχεται ες τς ραας πλας. Κα συναπτς τε λγεται Θεα Λειτουργα συλλε
Χειργραφον εικνα μη σεβασθντες, αλλ’ γραφον ουσαν θωρακισθντες, τρισμακριοι, εν τω σκμματι του πυρς εδοξσθητε. εν μσω δε φλογς ανυποσττου ιστμενοι θεν επεκαλεσθε«Τχυνον, ο οικτρμων, και σπεσον ως ελεμων εις την βοθειαν ημν, τι δνασαι βουλμενος.»
fo t.
K on
ra d
Ei ch
bi ch
le r
fo t.
a rc
hi w
um S
ch ol
fo t.
T om
as z
Ja rn
ic ki
fo t.
T om
as z
Ja rn
ic ki
ja ko ze spó dzia a j cy w ra mach Sto wa - rzy sze nia „W gaj ty” nie da le ko Olsz ty na po wsta a w stycz niu 1994 ro ku. Two rz go pie wa cy, ak to rzy, mu zy cy, pla sty cy,
te atro lo dzy i mu zy ko lo dzy po cho dz cy z 6 kra jów eu ro pej - skich. Scho la zaj mu je si re kon struk cj re dnio wiecz nych dra - ma tów li tur gicz nych, pre zen ta cja mi mu zycz no -te atral ny mi, ba da nia mi nad tra dy cja mi pie wu li tur gicz ne go i sa kral ne go, an tro po lo gi kul tu ry oraz edu ka cj i ani ma cj te atral n, mu - zycz n i pla stycz n.
Od po nad 22 lat opra co wu je i wy ko nu je naj star sze eu ro pej - skie za byt ki li te rac ko -mu zycz no -dra ma tycz ne (r ko pi sy pol - skie, fran cu skie, wo skie, nie miec kie). Ma w swo im do rob ku i re per tu arze 7 a ci skich re dnio wiecz nych dra ma tów li tur - gicz nych sta no wi cych ka non te go ga tun ku, któ re by y pre - zen to wa ne w wie lu kra jach Eu ro py oraz gów nych orod kach kra ju. Po przez po cze nie twór czych si i do wiad cze ak to - rów, pie wa ków, in stru men ta li stów, te atro lo gów, an tro po lo - gów, pla sty ków, j zy ko znaw ców, li tur gi stów i przed sta wi cie li in nych kom ple men tar nych dzie dzin, ze spó wy pra co wa uni - kal ny i roz po zna wal ny idiom wy ko naw czy i sty li stycz ny opar - ty na ar cha icz nych i tra dy cyj nych tech ni kach warsz ta tu mu zycz no -te atral ne go.
Wy ko ny wa ne przez Scho l dra ma ty li tur gicz ne mo na zgru - po wa w kr gi te ma tycz ne: bo o na ro dze nio wy – Or do Stel - lae, wiel ko post ny – Planc tus Ma riae i Lu dus Pas sio nis, wiel ka noc ny – Lu dus Pas cha lis, sta ro te sta men to wy – Lu dus Da nie lis, ma ryj ny Or do An nun tia tio ne oraz Cu da w. Mi ko a - ja – Mi ra cu la Sanc ti Ni co lai.
Scho la pro wa dzi od sze re gu lat ba da nia te re no we nad tra - dy cj pie ni i ob rz dów w for mie wy praw i re ko ne san sów nie mal w ca ej Eu ro pie. Pro gra my kon cer to we od wo u j ce si do tych tra dy cji to: Jo cu la to res Dei, Kan ty i psal my, Okcy - dent - orient oraz Za mek War mia. Dom Ta ca to pro gram taców in stru men tal nych, cykl warsz ta tów i bie siad ta necz - nych wpro wa dza j cy wiec kie aspek ty ar cha icz nych kul tur, do pe nia jc i rów no wa c wt ki sa kral ne. W 2010 ro ku na zam ku w Olsz ty nie mia a miej sce pre mie ra spek ta klu mu - zycz ne go Gra o wi tym Fran cisz ku. W 2016 roku w Cerkwii Pokrowskiej w Bielsku Podlaskim miao miejsce premierowe wykonanie bizantyjskiego hymnu w. Romana Melodosa – Kondakionu „O nawróconej”.
KONTAKT: SCHOLA WGAJTY tel./fax + 89 5129471, kom. +48 600005251 email: [email protected] www.wegajty.pl
23
zaj mu je si stu dia mi i wy ko ny wa niem au ten tycz nej w sty - lu ba ka skiej mu zy ki tra dy cyj nej. Ko rze nie tej wy jt ko - wej mu zycz nej kul tu ry si ga j cy wi li za cji Bi zan cjum, któ ra obej mo wa a ob szar wik szy od Ce sar stwa Bi zan tyj skie - go i któ rej wpy wy trwa j na wet po jej upad ku.
Chór bizantyjski im. Moiseya Petrovicha
i To wa rzy stwo Krze wie nia Dzie dzic twa Mu zycz ne go
z Bel gra du
Schola i Stowarzyszenie „Wgajty”
Parafia Prawosawna Opieki Bogarodzicy w Bielsku Podlaskim
Prezentacja Oficjum jest organizowana w ramach projektu Stowarzyszenia i Scholi Wgajty „Quem Queritis 2019”
oraz V PROLOGU Dni Kultury i Pimiennictwa Sowiaskiego
DOFINSNSOWANO ZE RODKÓW:
Urzdu Marszakowskiego Województwa Podlaskiego
WSPÓORGANIZATORZY I PARTNERZY
Urzdu Miasta w Bielsku Podlaskim
Starostwa Powiatowego w Bielsku Podlaskim
Rkopis Trzech Modzianków, MS 2406, Biblioteka Narodowa w Atenach, XV w.
Fresk, Monastyr Probota, Rumunia, XVI w.
OFICJUM O TRZECH ZBONYCH
MODZIANKACH W PIECU OGNISTYM
we wspópracy z Chórem serbsko-bizantyjskim im. Moiseya Petrovicha z Belgradu
Na 1 stronie okadki fresk, Monastyr Watopedi, Góra Athos, Manuel Panselinos, XIV w.
Fresk, Bazylika Hagia Sofia, Ochryd, Macedonia, XII w.