Oisterwijk, 13 maart 2013

BIG

is beautiful?

2

Nederlandse gemeenten

• 1990 : 673 gemeenten

• 2000 : 537 gemeenten

• 2012 : 415 gemeenten

• 2017 : 340 gemeenten

• 2025 : 100-150 gemeenten

• Gemiddelde omvang 40.000 inwoners (in EU: 5.400)

• 27 gemeenten met meer dan 100.000 inwoners (7%)

3

Rutte II

• Opschalen van gemeenten tot bestuurlijke eenheden

van minstens 100.000 inwoners

• Opschalen van provincies tot landsdelen

• Bezuinigingen: € 1.050.000.000,-

4

Rutte II

De verpakking voor schaalvergroting:

• “Decentralisatie vergt medeoverheden die op een

passende schaal zijn georganiseerd”

• “Maakt meer maatwerk mogelijk en vergroot de

betrokkenheid van burgers”

5

De theorie achter decentraliseren

Slagvaardigheid

Integrale beleidsvoering

Maatwerk

Politieke en beleidsparticipatie

Toegankelijkheid politieke organen

Betrokkenheid politieke organen

Zorgvuldige afweging belangen en prioriteiten

Goedkoper en beter

6

Welk probleem lossen we eigenlijk op?

• Financiën?

• Rijksbegroting?

• Kwetsbaarheid?

• Kwaliteit?

7

Financiën?

• Onderzoek COELO onder alle Nederlandse gemeenten

(2002-2012)

• Gekeken naar totale uitgaven (excl. Grondexploitatie)

en naar uitgaven van de functie bestuur per hoofd van

de bevolking (gecorrigeerd voor inflatie)

• Controlegroepen:

- alle niet-heringedeelde gemeenten

- 135 niet-heringedeelde gemeenten (20.000-100.000 inwoners)

- heringedeelde gemeenten uit andere jaren

0

5

10

15

20

0 50.000 100.000 150.000

Aantal inwoners

0

25.000

50.000

Personeel (fte per 1000 inwoners, schaal op linkeras)Gemiddeld bruto loon (euro, schaal op rechteras)

Lasten per inwoner (excl. grondexploitatie)

0

2.000

4.000

0 50.000 100.000 150.000

Aantal inwoners

10

Financiën?

Kort voor herindeling

Kort na herindeling

Na meer dan 4 jaar

Totale lasten Hoger Hoger Hoger (1)

Lasten gemeentebestuur

Geen significant effect

Geen significant effect

Geen significant effect (2)

Belasting Lager (3) Geen significant effect

Geen significant effect

Bron: M.A. Allers, J.B.Geertsema, Kabinet rekent zich rijk met gemeentelijke opschaling, Me Judice, 9 november 2012

Noot:1] Lange termijn : kosten 10% hoger2] Zou goedkoper moeten worden3] Tijdelijk lagere lasten om de burger te lijmen?

11

Financiën?

Mogelijke oorzaken:

• overmaat aan coördinatie en bureaucratie

• grotere bestuurskracht, waardoor meer taken opgepakt

kunnen worden die eerder bleven liggen

• nieuwe gemeenten nog steeds te klein?

• oorspronkelijke gemeenten groot genoeg?

• Is het reëel om bezuinigingen in te boeken?

12

Big is beautiful?

• Geen empirisch bewijs voor een goedkopere uitvoering

• Geen goed fundament onder de door het Kabinet

ingeboekte bezuinigingen

• Hoe zit het dan met continuïteit en kwaliteit?

13

‘Herindelingen gewogen’

• Onderzoek naar herindelingen in Zuid-Holland

• 12 herindelingen: 38 gemeenten

• Gekeken naar:

- gevolgen voor burgers

- doelrealisatie

- proces.

Bron: Herindelingen gewogen, Rijksuniversiteit en Berenschot, 2008

14

Effecten herindelingen

• Vertrouwen van burgers is afgenomen, evenals de

belangstelling van burgers voor de politiek lagere

opkomst verkiezingen

• Gemeenten zijn beter benaderbaar, maar staat

tegelijkertijd op grotere afstand van haar inwoners

• Herindelingen hebben niet geleid tot een verhoging van

de tarieven

• Op korte en middellange termijn zijn er geen gevolgen

voor het publiek voorzieningenniveau

15

Effecten herindelingen

• Professionaliteit neemt toe door specialisatie

• Minder kwetsbaar

• Strategische denkkracht neemt toe

• Sterkere positie t.o.v. de regio en mede-overheden

• Concurrentiepositie op de arbeidsmarkt verbetert niet of

nauwelijks

• Forse financiële tegenvallers in de eerste jaren na de

herindeling inkomsten Gemeentefonds dalen

16

Big is beautiful?

• Continuïteit: minder kwetsbaar

• Kwaliteit: professionaliteit neemt toe

• Verbeteringen in de gemeentelijke organisatie, maar…

• de burger ervaart geen verbetering

17

‘De mythe van de schaal’

• Decentralisatie bijstand: WWB (2004)

• Is er een optimale schaal voor de uitvoering van de

WWB?

• Idee vooraf: 50.000-70.000 inwoners / 1.200-1.500

WWB-ers

18

Case: sociale diensten

Bron: De mythe van de schaal, CAB i.o.v. Divosa, nov. 2007

19

Case: sociale diensten

• Op het eerste gezicht: groter is beter, maar ….

… grote spreiding in antwoorden.

• Schaal is niet de juiste start van de discussie

• Wat voor soort gemeente willen we zijn?

• Lokale optimale schaal

20

Aandachtspunten sociale diensten

• Goede lokale probleemanalyse

• Verschillende functies op verschillende schaal

• Integraal beleid en integrale uitvoering (maatwerk)

• Natuurlijke grenzen

• Kwetsbaarheid in personele stabiliteit en specialistische

taken

• Fusie is niet altijd de oplossing

21

Optimale schaal voor gemeenten?

Klein genoeg voor• Maatwerk• Efficiency• Innovatie• Concurrentie• Gevoel van empowerment

Groot genoeg om• Schaalvoordelen te behalen• Externe effecten te internaliseren• Taken aan te kunnen

22

Resumé

BIG

is niet altijd beautiful

23

ColofonMarcel Moesmoes@cabgroningen.nlMob. 06-46222899

CABMartinikerkhof 309712 JH GroningenTel. 050-3115113 www.cabgroningen.nl