Okolinska legislativa i standardizacija

Okolinska legislativa

Vrste standarda: ambijentalni/emisioni/standardi performansi

Direktiva / Normativi / Legislativa (propisi)

Preporuke / Zahtjevi / Zakonska regulativa

Standardi u ekologiji

Standardi - indikatora stanja, - indikatora ekolokog optereenja, - indikatora performansi i - indikatora humanog odgovora

Standardizacija

Standard dogovoreni dokument koji sadri tehnike specifikacije ili precizne kriterije koji se koristi kao pravilo, uputstvo ili definicija karakteristika kojim se osigurava da materijali, proizvodi, procesi i usluge slue svojoj namjeni.

Meunarodne okolinske inicijative

U zadnjih 20 godina registrovano vie od 100 meunarodnih okolinskih propisa koji obuhvataju globalne ekoloke promjene, prirodne resurse, vodu, bio-diverzitet, redukciju ekolokog optereenja, upravljanje otpadom itd. Najpoznatiji su: Konferencija u Stockholmu (1972), Agenda-21, Rio konferencija, Montreal protokol, Kyoto protokol, dravni i meunarodni standardi.

Klimatske promjene, stakleniki efekt, redukcija ozon depletera, eutrofikacija, acidifikacija, kontaminacija, kvalitet urbanog ivota, biodiverzitet.

UN

UN-HABITAT : RDMU (Risk and Disaster Management Unit)

UNDAC (United Nations Disaster Assessment and Coordination)

World Health Organisation (WHO)

United Nations Convention on the Law of the Sea (1982)

United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), 1992

ISO - International Organization for Standardization

ISO (International Organization for Standardization) svjetska federacija dravnih agencija za standardizaciju

Lociran u enevi, vicarska Preko 140 lanica ISO potie od grke rijei isos to znai jednak Tehniki rad ISO je visoko decentraliziran

(oko 2850 tehnikih komiteta) Oko 30,000 eksperata uestvuje Do danas oko 12,000 standarda na vie od 30,000

stranica teksta Upravljanje okolinom opisano u ISO 14001 Osnovi principi:

a) Konsenzus b) Globalna rjeenja c) Dobrovoljnost

ISO - istorijat

Meunarodna hemijska komisija (International Electrochemical Commission - IEC) 1906: Standardi za EH industriju (Standards for EC industry)

Meunarodna federacija za standardizaciju (International Federation of National Standardisation - ISA) 1926-1939: Standardi za mainsku industriju (Standards for Mechanical Industry)

Odluka Londonske konferencije 1946. godine (25 zemalja) o uspostavi ISO

ISO upostavljen 1947. godine Prvi ISO standard: Standard Reference Temperatures

for Industrial Length Measurement

ISO standardi zatite okoline

Familija ISO standarda

ISO 14001:2004

ISO 14004:2004

Web: http://www.iso.org/iso/iso_14000_essentials

ISO razvoj standarda okolinskog upravljanja

ISO 14001:1996, Sistemi okolinskog upravljanja (EMS)- specifikacije sa smjernicama za upotrebu.

ISO 14004:1996, Sistemi okolinskog upravljanja - opte smjernice o principima, sistema i potporne tehnike).

ISO 14010:1996:1996, Smjernice za okolinski audit - Opti principi.

ISO 14011:1996, Smjernice za okolinski audit - Procedure audita - provedba audita sistema okolinskog upravljanja.

ISO 14012:1996, Smjernice za okolinski audit - Kvalifikacioni kriteriji za okolinske auditore.

ISO 14020:1998, Oznaavanje roba i usluga sa aspekta okolinskog upravljanja.

ISO 14031:1999, Opte smjernice za ocjenjivanje dostignua s aspekta okolinskog upravljanja.

ISO 14040:1997, Opte smjernice za ocjenjivanje uticaja proizvoda na okolinu.

ISO 14050:1998, Okolinsko upravljanje termini i definicije.

ISO

14

0X

X

ISO okolinsko upravljanje (EMS)

Koncepcija EMS (Environmental Management System) sistema zasnovana je na uvoenju sistemskog i struktuiranog postupka okolinskog upravljanja na nain da organizacija lake sprijei i kontrolie nepovoljne uticaje na okolinu.

EMS je najsliniji sistemu upravljanja kvalitetom QMS, prema ISO 9000 seriji. Komplementaran je sa ovom serijom standarda.

Sistem kvaliteta nije uslov za uvoenje EMS Povean meunarodni interes i doprinos za

unaprijeenje okolinske prakse Dobrovoljni okolinski standardi nisu zamjena za

regulativu, zakonodavstvo i ostale propise i uputstva

Obavezan dio u generalnom sistemu upravljanja

Osnova EMS

EMS audit Osiguranje saglasnosti rukovodstva o potrebi uvoenja sistema

upravljanja kvalitetom; Formulisanje okolinske politike (okolinski aspekti; zakonski i drugi

zahtjevi; ciljevi; programi zatite okoline); Planiranje aktivnosti, Provoenje planiranog (Struktura i odgovornost; Svjesnost o potrebi stalnog

usavravanja i kompetentnosti; Komunikacija; EMS dokumentovanje; Kontrola dokumentacije; Operativna kontrola; Priprema za krizne situacije i krizni menadment),

Mjerenje rezultata, Evoluiranje i analiz adostignutog i Kontinuirano poboljanje

Procjena uticaja (ranjivosti) (EIA Environmental Ipmact Assesment)

Mehanizmi EMS

Kontrola dokumentacije Auditing sistema upravljanja Operativna kontrola Kontrola evidencije provoenja

upravljake politike Audit Obuka Statistike tehnike Preventivne akcije

EMS istorijat

Rio konferencija identifikacija potrebe meunarodne standardizacije

Uspjeh ISO 9000 (QMS) standarda

UNCED (United Nations Conference on Environment and Development) zahtijevao od ISO da izradi meunarodne okolinske standarde

ISO uspostavio strateki savjet SAGE (Strategic Advisory Group on Environemtn)

TC207: Upravljanje okolinom (Environmental Management)

Januar 1993 uspostavljen Tehniki komitet TC207: Environmental Management u Kanadi

6 podkomiteta: - Sistemi okolinskog upravljanja (Enivornmental Management Systems) - Okolinski audit i istrage (Environmental Auditiong and Investigations) - Okolinske marke (Environmental Labeling) - Procjena okolinskih performansi (Environmental Performance Evalution) - Procjena ivotnog ciklusa (Lyfe Cycle Assesment) - Termini i definicije (Terms and Definitions)

Upravljanje okolinom u EU - IPPC

IPPC direktiva

Europski propisi - Direktiva Vijea 85/337/EC od 27.juna1985, - procjena uticaja na okoli,

Direktiva Vijea 97/11/EEC od 3.marta1997. kao amandman Direktivi 85/337/EEC

Risk baziran pristup okolinskim problemima postaje zajedniki u Europskoj legislativi i politici (http://europa.eu.int/pol/env/index_en.htm)

Izgradnja zajednikog pristupa prirodnim i tehnolokim rizicima, Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of Regions, 30/4/2003, version 8D, draft.

IPPC- Integrated Pollution Prevention and Control

Odluke prije IPPC

Commission Decision of 31 May 1999 concerning the questionnaire relating to Council Directive 96/61/EC concerning integrated pollution prevention and control (IPPC)

Commission Decision of 26 March 2003 amending Commission Decision 1999/391/EC

Commission proposal for an amendment concerning greenhouse gas emissions trading

Study on energy management and optimisation in industry. Report from the Commission to the Council concerning mercury from the chlor-alkali industry

IPPC Transposition situation in Candidate Countries

Najznaajnija EU okolinska legislativa

Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context (Espoo Convention), 1991 Sixth Environment Action Programme (European environment policy up to 2010 and beyond) Commission Communication of 30 April 2007 on the mid-term review of the Sixth Community

Environment Action Programme [COM(2007) 225 final - OJ C 181, 03.08.2007] Decision No 1600/2002/EC of the European Parliament and of the Council of 22 July 2002 laying down

the Sixth Community Environment Action Programme (OJ L 242, 10.9.2002) Protocol on Strategic Environmental Assessment SEA Protocol, 2003 Environmental Impact Assessment Directive 85/37, 97/11(prevetive actions) Water Framework Directive (2000) Waste Framework Directive 75/442, 91/156 (Art. 2: ... excluded where they are already covered by other legislation) Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC) Directive 96/61

http://europa.eu.int/comm/environment/ippc/

Urban waste treatment directive 91/271/EEC Sewage sludge directive 86/287/EEC Groundwater directive 80/68/EEC Seveso I and II Directives 82/501 and 96/82 (preventing accidents) Vienna Convention for the Protection of the Ozone Layer, 1985 Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats (Bern Convention), 1979 Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in

Environmental Matters (Aarhus Convention), 1998 Convention on the Protection and Use of Transboundary Watercourses and International Lakes (Water

Convention), 1992 Convention on the Transboundary Effects of Industrial Accidents, 1992 Alpine Convention, 1993

Elementi Europske okolinske politike

OPTE ODREDBE (akcioni programi, naela, instrumenti, primjena i kontrola)

ODRIVI RAZVOJ (strategije, integracija politike zatite okolia)

KLIMATSKE PROMJENE (opi okvir politike, Kyoto protokol, smanjenje emisija staklenikih plinova, energetika, transport, poduzea, poljoprivreda, inovacije)

UPRAVLJANJE OTPADOM (prevencija i recikliranje otpada, posebni otpad, opasni otpad, radioaktivni otpad)

VAZDUNA KONTAMINACIJA (kvalitet vazduha , atmosferska oneienja, transport, industrija)

ZATITA I UPRAVLJANJE VODAMA (koritenje, zagaenje, kontaminacija voda)

BIODIVERZITET (biodiverziteta, flore i faune, ume, genetski modificirani organizmi)

ZATITA TLA (Upravljanje specifinim tipovima zemljita, tetne emisije)

UPRAVLJANJE OPASNIM HEMIJSKIM MATERIJAMA (opasne materije, pesticidi, biocidi, gnojiva, upravljanje rizicima)

CIVILNA ZATITA (mehanizam i finansiranje, ekoloke nesree)

BUKA (upravljanje I izvori buke)

OKOLI: sradnja s treim zemljama, meunarodne konvencije

EU ekoloke institucije

Institute for the Protection and Security of the Citizen (IPSC) http://ipsc.jrc.cec.eu.int

European Laboratory for Structural Assessment (ELSA) http://elsa.jrc.it/

Geowarn - Geospatial warning system, http://www.geowarn.org

IPPC Direktiva

aj-pi-pi-si direktiva Integrated Pollution Prevention and Control (integrisana prevencija i kontrola zagaenja)

IPPC direktiva 96/61/EC - 2008/1/EC

IPPC - integrated pollution prevention and control

Okolinske dozvole, javni pristup, registar emisija polutanata

U primjeni od oktobra 1999

BAT best available technologies

Oblasti: vazduh, voda, otpad, buka, resursi, energija, razgradnja postrojenja

Europski biro za integralnu prevenciju tetnih emisija EIPPCB (European Integrated Pollution Prevention and Control Bureau)

Oblasti koje ureuje IPPC

Isticanje zagaivaa

Emisije u atmosferu

Upravljanje otpadom

Buka

Koritenje energije specifinih aktivnosti putem jedne dozvole

IPPC oblasti

Energetske industrije

Metalna industrija

Mineralna industrija

Hemijska industrija

Upravljanje otpadom i druge

Obaveze lanica po IPPC

Primjenjuju ope principe IPPC-a u specifinim aktivnostima

Obezbjeuju uee javnosti

Uzimaju u obzir prekogranino zagaivanje

Mogu se dati dodatni zahtjevi ili proiriti IPPC u iri spektar aktivnosti

Norme za postrojenja

Primijeniti odgovarajue preventivne mjere primjenom BAT-a

Uzrokovati minimalno zagaivanje Efikasno koristiti energiju Sprijeiti ili umanjiti proizvodnju otpada Poduzeti mjere predostronosti u cilju

sprjeavanja nesrea Poduzeti mjere tako da zatvaranje postrojenja

ne uzrokuje zagaenje ili ne ostavlja zagaivae za sobom

Registar emisija zagaivaa

Osnovne emisije (37 zagaivaa zraka i 26 zagaivaa vode to je ukupno 50) i odgovorni izvori

Mogui otpad u budunosti

Izdavanje registra od strane komisije svake tri godine

Prvi put 2003

Podaci usklaeni sa podacim zemalja lanica EU

Upravljanje prirodnim katastrofama

(ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/ict/docs/sustainable-growth/6-ict-for-the-environment-fp6-activities_msc_en.pdf)

Upravljanje rizicima

International Standars Organisation ISO/IEC Joint Technical Committee for Information Technology. 2002. ISO/IEC Guide 73 Ed. 1.0. Risk management. Vocabulary. Guidelines for Use in Standards; ISO 17776/ISO 17666/ISO 14121; ISO/IEC 13335-1:2004

USA Standards ANSI/AAMI/ISO 14971:2000, 2000. Risk Management-Part 1: Application of Risk Management, Standard; ANSI B11.TR3-2000

British Standards Institution, 2000. British Standard Project Management Part 3: Guide to the management of business related project risk (BS6079-3:2000). Technical Committee MS/2

Canadian Standards Association. 1997. Risk Management: Guideline for Decision-Makers (CAN/CSA-Q850-97).Canadian Standards Association. Rexdale, Ontario, 2002;

South Africa Mining Industry Guide to Hazard Identification and Risk Assessment (HIRA), 2003. SA Safety Advisers Office Chamber of Mines of South Africa, Standard

Japanese Standards Association, 2001. JIS Q 2001: Guidelines for development and implementation of risk management system. Japanese Standards Association, Japan.

Standards Australia, Standards New Zealand, 1999. AS/NZS 4360:1999 Risk Management, Homebush, Wellington, Standard. ISBN 298 073372647 X

ISO 31000 :2009 Risk Management Standard Etc.

Okolinska legislativa u BiH

BiH i zatita okolia

Nedovoljna i neadekvatna dravna regulativa. Sukob nadlenosti: kantonalna ministarstva, Federalno

ministarstvo, Savjetodavno vijee za okoli, Meuentitetsko tijelo za okoli i entitetske agencije za okoli

Nuno usvajanje Zakona o zatiti okoline na dravnom nivou sa pravnim i institucionalnim okvirom.

Pravilnik o zatiti vazduha od zagaivanja ( Sl. list.BiH , broj. 18/76-812),

Pravilnik o posebnom reimu kontrole djelatnosti koje ugroavaju ili mogu ugroziti radnu sredinu Sl. list BiH, broj: 2/76-72; 23/76-924; 23/82-938, 26/88-787,

Odluka o ratifikaciji Dopune Montrealskog protokola o materijama koje oteuju ozonski omota, London 29.06.1990.godine, sa tekstom Dopune, Meunarodni ugovori , Slubeni glasnik, broj 8/03,

Federacija BiH - propisi

Zakon o upravljanju otpadom, Slubene novine F BiH, broj: 33/03, Zakon o spaavanju od prirodnih nesrea, Slubene novine F BiH broj 01-543/03, Zakon o zatiti zraka, Slubene novine F BiH, broj: 33/03, Zakon o vodama (Sl. list FBiH, 18/98), Zakon o prostornom ureenju FBiH (Sl. novine FBiH 52/02) Zakon o zatiti okolia, Slubene novine F BiH, broj: 33/03, Zakon o zatiti prirode, Slubene novine F BiH, broj: 33/03, Zakon o fondu za zatitu okolia Federacije Bosne i Hercegovine, Slubene novine F BiH, broj: 33/03. Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zatiti voda, Slubene novine broj: 54/03, Zakon o prikupljanju, proizvodnji i prometu sekundarnih sirovina i otpadnih materijala, Slubene novine,

broj: 35/98, Uredba o rudarstvu (Sl. list RBiH, 24/93) Pravilnik o posebnom reimu kontrole djelatnosti koje ugroavaju ili mogu ugroziti okoli (Sl. list SRBiH,

2/76, 26/88) Pravilnik o izmjenama i dopunama Pravilnika o vrstama, nainu i obimu mjerenja I ispitivanja iskoritene

vode, isputene vode i izvaenog materijala iz vodotoka, Slubene novine F BiH, broj: 56/04, Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoli I pogonima i

postrojenjima koji mogu biti izraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu, Slubene novine F BiH, broj: 19/04,

Uputstvo o utvrivanju dozvoljenih koliina tetnih i opasnih materija zemljitu I metode njihovog ispitivanja, Slubene novine F BiH, broj: 11/99,

Pravilnik o uvjetima za prijenos obaveza upravljanja otpadom sa proizvoaa i prodavaa na operatere sistema za upravljanje otpada, Slubene novine F BiH, broj: 9/05,

Pravilnik o kategorijama otpada sa listama , Slubene novine F BiH, broj: 9/05, Pravilnik o postupanju sa otpadom koji se ne nalazi na listi opasnog otpada ili iji je sadraj nepoznat,

Slubene novine F BiH, broj: 9/05), Pravilnik o izdavaju dozvola za aktivnosti male privrede u upravljanju otpadom, Slubene novine F BiH,

broj: 9/05), Pravilnik o sadraju plana prilagoavanja upravljanja otpadom za postojea postrojenja za tretman ili

odlaganje otpada i aktivnostima koje poduzima nadleni organ, Slubene novine F BiH, broj:9/05.

Zakon o zatiti okolia

Ouvanje, zatita, obnova i poboljanje ekolokog kvaliteta i kapaciteta okolia, kao i kvalitet ivota;

Mjere i uslovi za upravljanje, ouvanje i racionalno koritenje prirodnih resursa;

Pravne mjere i institucije za ouvanje, zatitu i poboljanje zatite okolia;

Finansiranje aktivnosti vezanih za okoli i dobrovoljne mjere;

Poslovi i zadaci organa uprave.

Naela Zakona o zatiti okolia

Procjena uticaja na okoli (EIA) Izdavanje okolinskih dozvola, predostronost i prevencija Supstitucija Okolinske obaveze operatora Integralni pristup Saradnja i odgovornost Uee javnosti i pristup informacijama Zagaiva plaa Zatita komponenti okolia Opasne supstance i tehnologije Informiranje i diseminacija (javna rasprava) Registri okolia, postrojenja i zagaivaa Strateka procjena okolia Studija uticaja na okoli Prekogranini uticaji

Okolinska dozvola

Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou FBiH (Sl. novine FBiH br. 2/06), lan 39., u sklopu procedure za izdavanje urbanistike saglasnosti, investitor za iji projekat se smatra da ima ili moe imati negativan utjecaj na okoli duan je prethodno pribaviti okolinsku dozvolu.

Okolinska dozvola ima za cilj visok nivo zatite okolia. To je integralni dokument kojim se propisuju mjere zatite svih aspekata okolia ukljuujui vodu, zrak i tlo.

Izdavanje okolinske dozvole je regulisano Zakonom o zatiti okolia (Sl. novine FBiH 33/03), lan 68.-72.

Sadraj okolinske dozvole

Granine vrijednosti emisija tetnih materija;

Zatita vazduha, tla, vode, biljnog i ivotinjskog svijeta;

Upravljanje otpadom;

Mjere za redukciju prekograninog zagaenja;

Monitoring, metodologija i dinamika mjerenja

Mjere u vanrednim situacijama.

Zahtjev za okolinsku dozvolu

Lokacija pogona i postrojenja Opis pogona i postrojenja i aktivnosti (plan, tehniki opis rada, itd) Opis osnovnih i pomonih sirovina, ostalih supstanci i energije koja se koristi

ili koju proizvodi pogon i postrojenje Opis izvora i emisija iz pogona i postrojenja prirode i koliine predvienih

emisija iz pogona i postrojenja u okoli (zrak, voda, tlo) kao i identifikacija znaajnih uticaja na okoli

Opis predloenih mjera, tehnologija i drugih tehnika za spreavanje ili ukoliko to nije mogue, smanjenje emisija iz postrojenja te mjera za spreavanje produkcije i za povrat korisnog materijala iz otpada koji producira postrojenje.

Opis ostalih mjera radi usklaivanja sa osnovnim obavezama operatora posebno mjera nakon zatvaranja postrojenja

Opis mjera planiranih za monitoring emisija unutar podruja i/ili njihov uticaj

Predviena alternativna rjeenja Kopije zahtjeva za dobijanje drugih dozvola koje e biti izdate zajedno sa

okolinskom dozvolom Netehniki rezime.

Dozvola se izdaje na 5 godina

Vrste otpada (domai propisi)

Otpad koji nastaje kod istraivanja i kopanja ruda, iskopavanja i drobljenja kamena i od fizikog i hemijskog obraivanja ruda;

Otpad iz poljoprivrede, vrtlarstva, proizvodnje vodenih kultura, umarstva, lova i ribarstva, pripremanja hrane i prerade;

Otpad od prerade drveta i proizvodnje ploa i namjetaja, celuloze, papira i kartona; Otpad iz koarske, krznarske i tekstilne industrije; Otpad od prerade nafte, preiavanja prirodnog gasa i pirolitike obrade uglja; Otpad iz anorganskih hemijskih procesa; Otpad iz organskih hemijskih procesa; Otpad od proizvodnje, formulacija, prodaje i primjene premaza (boje, lakovi i staklasti emajli), ljepila, sredstva

za zaptivanje i tamparskih boja; Otpad iz fotografske industrije; Otpad iz termikih procesa; Otpad koji potjee od hemijske povrinske obrade i zatite metala; hidrometalurgija obojenih metala; Otpad od oblikovanja i povrinske fiziko-hemijske obrade metala i plastike; Otpadna tena goriva i ulja (osim jestivog ulja, 05 i 12); Otpad od organskih materije koje se koriste kao rastvarai (osim 07 00 00 i 08 00 00); Ambalaa; apsorbensi, materijali za upijanje, filterski materijali i zatitna odjea koja nije specificirana na

drugi nain; Otpad koji nije drugdje specificiran u katalogu; Graevinski otpad i otpad od ruenja objekata (ukljuujui otpad od izgradnje cesta); Otpad koji nastaje kod zatite zdravlja ljudi i ivotinja i/ili srodnih istraivanja (iskljuujui otpad iz

domainstava i restorana koji ne potie iz neposredne zdravstvene zatite); Otpad iz postrojenja za upravljanje otpadom, postrojenja za preiavanje gradskih otpadnih voda i pripremu

vode za pie i industrijsku upotrebu; Komunalni otpad i slini otpad iz industrijskih i zanatskih pogona, ukljuujui odvojeno prikupljene frakcije.