OKULUMU SEV‹YORUMAR-EL EG‹T‹M KURUMLARI

AR

-EL

EGITIM KURU

ML

AR

I

AR-EL E¤itim Kurumlar› Yay›n Kurulu: Rehberlik Servisi

Güneflli Yolu, Atatürk Cad. Radar Karfl›s› 34530, Yenibosna - Bahçelievler / ‹stanbulTel: (0212) 550 49 30 (pbx) - 630 35 05 (4 hat) Faks: (0212) 550 77 82e-posta: ar-el@ar-el.k12.trOkulumu Seviyorum Dergisi - fiubat 2009

‹Ç‹NDEK‹LER

ÇOCU⁄UNUZUN Z‹H‹NSEL GEL‹fi‹M‹ 2

A‹LEN‹N YAPISI 5

BA⁄IMLILIK 8

ÇALMA DAVRANIfiI 11

OKULÖNCES‹ ÇOCUKLARDA ARKADAfiLIK KAVRAMI 14

SÖZ D‹NLEMEYEN ÇOCUK 18

AR

-EL

EGITIM KURU

ML

AR

I

www.ar-el.k12.tr

2

ÇOCU⁄UNUZUN Z‹H‹NSEL GEL‹fi‹M‹

KAYNAK - Çocuk ve Ergen Geliflimi, Mary J. Gander/ Harry W. Gardiner,Yay›ma Haz›rlayan: Prof. Dr. Bekir Onur, 2001- Çocuk E¤itimiEl Kitab›, Prof.Dr.Haluk Yavuzer, 2002

- Çocuk, Ergen ve Anne-Baba, Psk. Dr. Sevim Cesur, Yay›naHaz›rlayan: Yrd. Doç. Dr. Gül fiendil, 2003

Zihinsel geliflim,çevremizdeki dünya ileetkileflimi ve onu anlamay›sa¤layan bilginin kazan›l›pkullan›lmas›na yard›meden, gözlemlenemeyentüm süreçleri içerir. Busüreçler alg›lama, kavramoluflturma, dil kazanma,haf›zaya yerlefltirme,hat›rlama, düflünme veproblem çözmedir.

Zihinsel geliflim alan›nda önemli bir etkiye sahipolan Piaget, zekây› uyum yetene¤i olarakgörmektedir. Onun teorisi, çocu¤un pasif bir al›c›olmad›¤›d›r. Çocuk, zihnini çevre üzerindefaaliyetlerde bulunarak yap›land›r›r. Onun bu içselmerak› ve biyolojik olgunlaflmas›n› verimli bir halegetirebilmek için ona haz›r sözel bilgi sunmaktançok, araflt›rma ve keflfetmeyi özendirecek zenginfaaliyetler sa¤lanmal›d›r. Sanat ve el ifli malzemeleriile yap›lan faaliyetler, yapbozlar, legolar, kitaplar,müzik aletleri yarat›c›l›¤a teflvik edecek, zihinselyap›lanmas›n› olumlu yönde etkileyecektir.

Zekây› tek bir yap› olarak ele alan uzmanlar›nyan›nda, ondan ço¤ul bir yap› olarak bahsedenlerde vard›r. Gardner, yedi çeflit farkl› zekâdanbahsetmifltir:1- Dilsel 2- Mant›ksal- matematiksel 3- Mekânsal4- Müzik 5- Kinestetik 6- Kiflisel 7- Kiflileraras› zekâ.Bunlar›n her biri beyinde kendi kurallar›na görefarkl› birer sistem halinde iflleyen ba¤›ms›zzekâlard›r. Her normal insan her birini bir dereceyekadar gelifltirmelidir. Kal›t›m ve e¤itim yüzünden,baz› bireyler belirli bir zekây› di¤erlerinden dahafazla gelifltirecektir.

3

Biliflsel geliflim dört dönemde ilerler: - Duyu-hareket,- ‹fllem öncesi,- Somut ifllemler,- Soyut ifllemler.

Zihinsel geliflim, basamaklardan oluflan devrelerboyunca ilerler. Bireyin çevreye uyum sa¤layarak,tepkilerini organize etmesi için kulland›¤› yap›larher yafl seviyesinde de¤iflikli¤e u¤rayacakt›r.

Piaget, bütün çocuklar›n ayn› düflünme davran›fllar›s›ras›n› izlediklerini, ancak her döneme giriflyafllar›n›n fiziksel ya da toplumsal çevrelerindenetkilenebilece¤ini söyler. Afla¤› evrelerdeki biliflselyetenekler, sonraki düflünme için temel oluflturur.

Duyu-hareket döneminde (0-2 yafl) bebe¤inçevreyle etkileflimi reflekslere ba¤l›d›r. Zamanladeneyimlerinden faydalan›r ve reflekslerindede¤ifliklik yapmaya bafllar. Bu dönemde düflüncesi,hareket flemalar›yla s›n›rl› görünmektedir. Zihinseldüflünme ya da anlama anlam›nda ''bilmez'' ya da''düflünmez''; daha çok duyu-hareket eylemleriyleçevresinin de¤iflik yönleri üzerinde yapt›¤› ifllemlerle''bilir'' ve ''düflünür''. Bafllang›çta bebek kendiniçevreden ay›rt edemezken, zamanla bunuyapabilmeye bafllar.

Zekân›n yap›lanmas›nda çevre önemlidir. Bebekaktiftir ve çevreyle temas aray›fl›ndad›r. Çevreseluyaranlar›, olaylar› araflt›r›r, yorumlar. Buyorumlama, onun davran›fl›n› etkiler. Örne¤in,paltosunu giyen bir yetiflkini gördü¤ünde a¤layanbebek, onun d›flar› ç›kmak üzere oldu¤unuanlam›flt›r. Bebek, gerçekli¤i yorumlar, yap›land›r›r,özümler ve olaylara bir anlam yükler. ‹fllem öncesidönem, 2-7 yaflta görülen biliflsel geliflim dönemidir.Bu düzeyde, sembolik düflünce gittikçe geliflmeye

bafllar. Sembolik düflünce, bir nesne yerine birsembol, bir kelime ya da bir nesne kullanabilmektir.Tahta bir sopay› at gibi kullanarak oyun oynamakbuna örnektir.

Bu düzeyde düflünce mant›k d›fl›d›r ve anl›k, görünürkoflullara son derece ba¤›ml›d›r. Küçük çocuklar,belirli bir zamanda bir durumun yaln›zca bir yönünüele alma yetene¤ine sahiptirler.

4

Bu devrede geciktirilmifl taklit, arama davran›fllar›,oyunun ve dilin geliflmesi gözlenir. Çocuk, bir olayolduktan ve aradan zaman geçtikten sonra onuntaklidini yapabilmektedir. Saklanm›fl bir nesneyiarayabilir, yani nesne süreklili¤ini kazanm›flt›r. Budurum, nesne ortada olmad›¤›nda da temsiledilebildi¤ini gösterir. Art›k çocuk için, ortadankald›r›lan bir nesne yok olmamaktad›r.

Sembolik düflüncenin en önemli geliflimi dille olmaktad›r.

-Çocuk, taklit etmektedir. Duydu¤u bir fleyi s›rf taklitetmek amac›yla tekrar eder.

-Monolog yapar. Özellikle oyun oynarken kendikendine konuflur.

-Çocuklar bir aradayken de monolog yapmayadevam edebilirler. Yanlar›ndaki çocu¤u dinlemez,kendi kendilerine konuflmaya devam edebilirler(Kollektif monolog).

-‹letiflime yönelik konuflmalar yaparlar.

Benmerkezcilik ifllem öncesi dönemin tipik özelli¤idir.Bu, çocuklar›n bencil olduklar› anlam›na gelmez. Budevredeki çocuklar›n, bir fleyi baflkas›n›n bak›flaç›s›ndan görme ya da baflkalar›n›n duygular›n› vegereksinimlerini fark etme konusunda yetersizolduklar› anlam›na gelir.

Konuflma s›ras›nda da benmerkezcilik kendinigösterir. Çocuk yuvada yaflad›¤› bir olay› anne-babas›na anlat›rken, ''o, ona vurdu.'' diye anlat›r vekimlerden bahsetti¤inin anlafl›lmas›n› bekler. Yaflilerledikçe benmerkezci konuflmalar›n oran› düflerve iletiflime yönelik konuflmalar›n oran› artar.

Çocuk, ifllem öncesi dönemde, dikkatini bir görevinbir yönü üzerinde odaklaflt›rmakta ve belirli birzamanda birden fazla yönle u¤raflmay› güçbulmaktad›r. Buna odaklaflma denir. Çocu¤a içi ayn›miktarda s›v› ile dolu, iki eflit bardak gösterildi¤indeve ard›ndan bu bardaklardan birindeki s›v› onungözü önünde daha ince ve uzun bir barda¤adöküldü¤ünde, çocuk, uzun bardaktaki s›v›n›n dahaçok oldu¤una inanacakt›r. Burada çocuk, suyunyüksekli¤i üzerine odaklaflm›flt›r ve ilk barda¤›ndaha genifl oldu¤una dikkat etmemektedir.

Tersine çevrilemezlik de ifllem öncesi düflünceninbir özelli¤idir. Çocuk, s›v›n›n ilk barda¤a gerikonulabilece¤ini ve ilk iki bardaktaki s›v›lar›n yineeflit görünece¤ini gözünde canland›ramaz. Bu sonuçyine onun belirli bir zamanda birden fazla etken

üzerinde düflünememesiyle ilgilidir. Durum üzerindeodaklaflm›flt›r. O duruma nas›l gelindi¤ini, baz›de¤iflikliklerden sonra o duruma ulafl›ld›¤›n› unutmuflgörünmektedir. Yüzeysel görünümlerdenetkilenmektedir.Uzun bardak daha fazla al›yorolmal›d›r; çünkü öyle görünmektedir.

Bu özellikler çocu¤un ifllemleri do¤ru yapmas›naengel olur.

Bu yafl çocuklar›, nesnelerin canl› oldu¤una, onlar›nda insan hareketine kat›ld›¤›na inanabilir. Tostmakinesinin çal›fl›rken canl› oldu¤unu düflünebilir.

Bu devrede, ahlakla ilgili iki aflama belirlenmifltir. Ahlakigerçekçilik basama¤›nda, bir davran›fl›n iyi olupolmad›¤›na niyete ba¤l› olarak de¤il, davran›fl›nsonuçlar›na bakarak karar verilir. Daha sonrakiaflamada davran›fla sebep olan niyetler göz önüneal›n›r. Çocuk aileden ba¤›ms›zlaflt›kça, yafl›tlar› ilebirlikteli¤i artt›kça ikinci aflamaya ilerler. Baflkaçocuklarla bir arada oldukça, baflkalar›n›n kendisindenfarkl› görüfllere sahip olabilece¤ini anlamaya,benmerkezcilikten s›yr›lmaya bafllar. Bu da davran›fl›niyetlerine göre yarg›lamaya yard›mc› olan bir süreçtir.

Somut ifllem döneminde (7-12 yafllar), çocuklar bilgiyisistemli ve mant›kl› biçimde iflleyebilirler. Ama bunuyaln›zca somut bilgiler verildi¤inde yapabilirler. Soyutbilgiler konusunda hâlâ yetersizdirler. ‹lkokulça¤›ndaki çocuklar, somut bir dönüflümü,zihinselolarak tersine çevirebilirler. Belirli bir zamanda birdurumun birden çok yönünü ele alabilirler.

Soyut ifllemler (12 yafl ve üzeri) dönemine ulaflanergenler varsay›mlar kurabilir,mant›ksal sonuçlarç›karabilirler. Karmafl›k sorunlar›, somut veya somutay›rt etmeksizin, sistemli bir flekilde çözebilirler.

Çocuklar, en sonunda kendi anlay›fl biçimlerine ulafl›rve kendi becerilerini olufltururlar. Yetiflkinler onlara,uyar›c› malzemeler, sorular, sorunlar sa¤layabilir,çocuklar›n dikkatini ö¤renmeye haz›r olduklar›fleylere yöneltebilir, çabalar›n› pekifltirebilirler.

Farkl› haz›r olma düzeylerindeki çocuklar, ayn›yaflant›dan farkl› fleyler ö¤renirler. Çocuklar›n bellibir deneyimden bir fley ö¤renmemeleri, büyükolas›l›kla o etkinlik için geliflimsel olarak haz›rolmamalar›ndand›r.

5

A‹LEN‹N YAPISI

KAYNAK - Çocuk Sorunlar›na Yap›c› Çözümler, Çetin Özbey, 2004- Çocuk E¤itimi El Kitab›, Prof.Dr.Haluk Yavuzer, 2002

Aile, ''en küçük toplumsal kurum'' olaraktan›mlan›r. Yasalarla saptanan görevleriyan›nda geleneklerle belirlenen birçokbaflka iflleve de sahiptir. Aile toplumunçekirde¤i olarak, onun de¤er yarg›lar›n›,gelenek ve göreneklerini, be¤enilerini,inançlar›n›, önyarg›lar›n› yans›t›r. Bunukendine özel iç yap›s› ve iflleyifli içindegerçeklefltirir.

Aile; ortak amac›, ç›karlar›, inançlar›, kurallar› olaninsanlar›n birlikteli¤idir. Çocuklar›n beslenipbak›ld›¤›, e¤itildi¤i bir ortamd›r. Çocuk, esas olarakaile içinde yetiflir, bilinçlenir, topluma haz›rlan›r.Aile, toplumun sosyal yap›s›na, de¤erlerine venormlar›na ba¤l›d›r ve bunlar zaman içinde,toplumdan topluma de¤ifliklik gösterir. Sosyalde¤iflimin son derece h›zl› oldu¤u ça¤›m›zda, ortakaile tan›m›ndan söz etmek güçtür.

Aile; çocu¤un beslenme, bak›lma, korunma, sevilmeve e¤itilme gibi temel gereksinimlerini karfl›lar.Anne ve baba, çocu¤a bir güven ortam› yarat›r;onun sa¤l›kl› büyümesini güvence alt›na al›r.Yeteneklerinin geliflmesine yard›m eder. Ona

6

Aile, insan iliflkilerinin sergilendi¤ibir sahne gibidir. Çocuk bu sahnede,insan iliflkilerini bütün yönleriylegözlemler ve yaflar. Anlaflma,uzlaflma, ba¤l›l›k, iflbirli¤i gibi olumlunitelikleri ailede kazan›r.Anlaflmazl›k, çekiflme, çat›flma gibiolumsuz durumlarda tak›naca¤›tutumlar› da yine ailede ö¤renir.

özgürce oynayaca¤›, ö¤renece¤i bir çevre sa¤lar.Yol göstererek, kurallar› ö¤reterek davran›fl›na yönverir. Güç durumlarda yan›nda olur, onu destekler.Gerekti¤inde denetleyerek, s›n›r belirleyerek,kurallara uymas›n› sa¤lar. Do¤ru ile yanl›fl›ay›rdetmeyi ö¤retir. Anne ve baba, çocuklar›nakendi davran›fllar›yla örnek olarak, onlar›n kiflilikgelifltirmelerine, kendi cinsel kimliklerinikazanmalar›na yard›mc› olur.

Çocuk özellikle okul öncesi dönemde , anne vebabas›n›n yo¤un etkisi alt›ndad›r. Onlar›n olumluve olumsuz yanlar›n›, özdeflim yoluyla içine sindirir.Ancak çocuk hep al›c› ve edilgin kalmaz. Ailenindi¤er fertleriyle sürekli bir etkileflim içindedir. O dado¤ufltan gelen yap›s› ve özellikleriyle anne-babatutumlar›na bir ölçüde yön verir.

Çocuk keskin bir gözlemcidir. Baflkalar›n›gözlemleyerek ve onlar›n yapt›¤›n› yaparak davran›flbiçimleri kazan›r. Herkes gizli bir modeldir. En çokda sahip olmak istedi¤i bir fleyi elde eden modelitaklit etmek e¤ilimindedir. Anne ve babas›n›n

kendisiyle, birbirleriyle ve kardeflleriyle iliflkisini sürekligözler ve de¤erlendirir. Bunlardan sonuçlar ç›kar›rve tepki verir.

Aile iliflkilerinde anne ve baban›n birbirine karfl›tutumu önemli bir role sahiptir. Uyumlu ve s›cakiliflkiler anne ve babadan çocuklara yay›l›r. Olumluya da olumsuz her ailede süregiden kal›plaflm›fl biriliflki biçimi vard›r. Anne-baban›n ayr› kiflilikleri vebirbirleriyle etkileflimlerinden do¤an, her aileye özgübir iliflkidir bu. Aile üyelerini birbirine ba¤layan ortakinan›fllar, de¤erler, tutumlar aile uyumuna biçimverir.

Ço¤u insan kendi ailesinin, türünün tek örne¤ioldu¤una inan›r. Bu gerçekten do¤rudur. Her bireybirbirinden farkl› ve tektir. Dolay›s›yla bireylerin biraraya gelerek oluflturdu¤u aile için de ayn› fleyisöylemek yanl›fl olmayacakt›r. Çocuklar›n içindeyetifltirildi¤i aile tipi onlar›n yaflayacaklar› toplumsaliliflki türünü ve say›s›n› büyük ölçüde belirler. Builiflkiler hem kiflilik geliflimini hem de toplumsaldavran›fl› etkileyecektir. En s›k rastlanan düzenleme

7

anne, baba ve çocuklardan oluflan çekirdek ailedir.‹ki ya da daha fazla çekirdek aile ya da bunlar›nbelirli bir kombinasyonu bir arada yaflad›¤›ndagenifl aile ad›n› al›r. Bir de tek anneli veya tek babal›aile vard›r. Artan boflanma oranlar›n›n sonucuolarak, böyle ailelerin say›s› gitgide artmaktad›r.Aile biriminin yap›s›, bir ailenin çocuk yetifltirmeyaklafl›m›n› k›smen belirler.

Çocuklar, yafl ve cinslerine, kiflilik özelliklerine veanne-babalar›n›n beklentilerine uygun olarak ailesahnesinde yerlerini al›rlar. Aile üyelerinin de¤iflikroller üstlenmesi, ortak yaflam› biçimlendirir. Rolda¤›l›m› yerindeyse, her üye kendine düfleni yap›yorsa,aile dayan›flmas› sürer. Üyelerin birbirlerindenbekledikleri gerçekçi de¤ilse dayan›flma sars›l›r. Çocukdo¤urmak istemeyen, ev ifli yapmayan, çocuk bak›m›ile ilgilenmeyen kad›n, kendinden beklenen efl ve evkad›n› rolünü yapm›yor demektir. Ailesinigeçindiremeyen, kazanc›n› yanl›fl fleylere yat›ran kocada kendinden bekleneni veremiyordur. Ayn› flekilde,söz dinlemeyen, annesine yard›mc› olmayan çocukda beklentiyi karfl›lam›yor ve uyumu bozuyordur.

Her ailede, sorunlar ayr›d›r ve bunlar›n çözümleniflyollar› da baflkad›r. Sorunlara bulunan çözümündo¤ru ve gerçekçi oluflu, ailenin sa¤laml›¤›n› gösterir.Kimi evde sorunlar çözülmeden de denge sürdürülür.Bu genellikle bir veya birkaç üyenin özverisiyle olurve sa¤l›kl› olmayan, çarp›k bir dengedir.

Aile ortam›nda, özellikle efller, sürekli uzlaflmak veanlaflmak zorundad›rlar. Ayr› kiflilik yap›s›ndaki anneve baban›n uyumu, görüflme, konuflma ve anlaflmaile sa¤lan›r. Sevgi ve iyi niyet yeterli de¤ildir. Üyelerinbirbirlerinden bekledikleri aç›k olarak bilinmelidir.Bu beklentiler gerçekçi olmal› ve ailenin amac›naters düflmemelidir.

Kimsenin kimseyi dinlemedi¤i bir evde iletiflimsa¤lanamaz. Ortaya çat›flan e¤ilimler, yanl›flanlamalar, k›rg›nl›klar ve küskünlükler ç›kar. Ailedesözlü ve aç›k anlaflma son derece önemlidir. Pekçok aile, sözlü anlaflman›n yetersiz ya da çarp›koluflundan dolay› kargafla yaflar.

BA⁄IMLILIK

8

Yaflam›n ilk üç y›l›ndaçocuklar annelerinefiziksel ve duygusalolarak ba¤›ml›d›rlar.Beslenmeleri, d›fldünya ile iliflkikurmalar›, fizyolojik vepsikolojik ihtiyaçlar›n›nkarfl›lanmas› annearac›l›¤›yla olur vebebek bu dönemdekendini annenin birparças› gibi hisseder.Bu yafllarda bebekannesini düzenli olarakgörmek, onun varl›¤›n›,yak›nl›¤›n› ve s›cakl›¤›n›hissetmekihtiyac›ndad›r.

KAYNAK - Çocuk Ruh Sa¤l›¤›, Prof. Dr. Atalay Yörüko¤lu- Çocuk ve Aile Dergisi, Temmuz 2003

9

3 yafl›ndan itibaren çocuklar,

• yavafl yavafl anneden ayr›flmaya ve anneden farkl›bir birey olduklar›n› fark etmeye,

• konuflmalar›n›n geliflmesiyle d›fl dünya ile iliflkikurmaya ve kendi ihtiyaçlar›n› ifade etmeye,

• becerilerinin geliflmesiyle, giyinme-soyunma,beslenme ve temizlik ihtiyaçlar›n› kendilerigidermeye,

• tam olarak bir “birey” olduklar›n› fark etmeye vebirey olman›n hazz›n› yaflamaya bafllarlar.

Bu döneme kadar anneyle kurulmufl olan ba¤›ml›l›kiliflkisi normal koflullarda yerini ayr›flmaya b›rak›r.3 yafl›n› dolduran bir çocuk sosyal bir grubun parças›olmaya haz›rd›r.

‹lk 3 y›lda do¤al olan ba¤›ml›l›k ve benmerkezcilikduygular›n›n 3 yafl›ndan sonraya tafl›nmas›genellikle problem yarat›r. Bebeklik ça¤›nda bebe¤intüm ihtiyaçlar›n› karfl›lamak, afl›r› ilgi ve sevgigöstermek, onunla zaman geçirip flefkatinizi bellietmek onun ileride ihtiyaç duyaca¤› güven duygusu,kendinden emin olma, kendine de¤er verme,“seviliyorum ve önemliyim” duygular›n›n temelinioluflturur. Ama bununla birlikte anne-babalargeliflimin erken yafllar›ndan itibaren çocu¤unba¤›ms›zl›¤›n› da teflvik etmeli, onlara deneyimf›rsat› vermelidirler. ‹lk 3 y›lda ba¤›ml›l›¤›n varolmas›na ra¤men, bebek hareketlenmeyebafllad›kça ba¤›ms›zl›k ihtiyac›n›n da büyümeyebafllad›¤› görülmektedir. Emeklemek ve ard›ndanyürümek, ba¤›ms›zl›¤›n ilk ifade biçimidir. Bebe¤ezarar gelmesi kayg›s›yla merak›n› gidermesinisürekli engellemek, ba¤›ms›zl›k duygusunu vedolay›s›yla özgüveni de engellemek anlam›na gelir.Çocu¤un çevreyi keflfetmesi, güvenli bir alandahareket halinde olmas›, ba¤›ms›zl›¤› ve güvenihissetmesi aç›s›ndan da önemlidir. F›rsat vermekile ihmalin birbirine kar›flmamas› önemlidir. ‹hmaletmek de en az k›s›tlamak kadar zarar vericiolabilmektedir.

Zaman içinde beceriler geliflir. ‹lk 3 y›lda giyinme,soyunma, temizlik, yemek yeme becerilerinin çokönemli bir bölümü tamamlan›r. Fakat becerileringeliflmesi ve al›flkanl›¤a dönüflmesi ancak f›rsatverilirse gerçekleflebilir. Çocu¤un çatal› ve kafl›¤›

bir yetiflkin kadar iyi kullanamamas›, bir yetiflkinkadar h›zl› giyinip soyunamamas› elbette do¤ald›r.Becerilerin geliflti¤i bu ilk dönemde yeterince iyive h›zl› yapamad›¤› gerekçesiyle ona engelolunmamal›d›r. Bu ihtiyaçlar› yetiflkinlerin''mükemmel'' olarak karfl›lamalar›ndansa, çocu¤unyafl›na uygun olarak kendisinin karfl›lamas›n›nkatk›s› daha fazla olacak, ba¤›ms›zl›k ihtiyac› vegüven geliflimi engellenmemifl olacakt›r. Becerileriyeni yeni geliflen bir çocu¤un desteklenmeye, kendiyapabildi¤i ifllerle ilgili olarak övülmeye, bunlar›nbüyümeye ait önemli belirtiler oldu¤unu duymayaihtiyac› vard›r. Üstelik yeterince geliflmeyenbecerilere d›fltan müdahale edilmesi veengellenmesi çocu¤un bu beceriyle ilgili kendiniyetersiz hissetmesine ve yeni fleyler denemekonusunda yeterince istekli olmamas›na nedenolabilmektedir. Ba¤›ms›zl›k ihtiyac› ve güvengelifliminin engellenmesi çocu¤u ''ba¤›ml›'' halegetirecektir.

Ebeveyne ba¤›ml›l›k gösteren çocuk,

• evde ve okulda yafl›ndan daha çocuksu davran›r,

• giriflken de¤ildir ve kendine güveni yoktur,

• kolay ifllerde bile kendi bafl›na davranmaktan,sorumluluk almaktan korkar,

• yan›nda onu koruyup kollayacak biri olmadanrahat edemez,

• evde anneye yap›fl›kt›r, sürekli sevilmek veokflanmak ister,

• okulda sorun yaratmad›¤› için ö¤retmeninkoruyuculu¤u alt›na girer.

10

çok sevecendir ve çocuklar›na çok düflkündür.Çocuklar ›n ›n istek ler in i o söylemedengerçeklefltiremezlerse iyi anne-baba olamad›klar›duygusuna kap›l›rlar. Bu kayg›lar içindeykençocuklar›n›n geliflmesini duraklatt›klar›n›göremezler.

Geç anne-baba olmufl çiftler daha koruyucu vekollay›c› bir tav›r tak›n›rlar. Çok s›k hasta olançocuklar ve en küçük ya da tek çocuklar kolayba¤›ml›l›k gelifltirirler. Çocuklar, geçirdikleriameliyatlar veya yeni kardefl do¤umundan sonrada geçici olarak ba¤›ml› davran›fllar gösterirler.Kardefllerden birinin ölümünden sonra do¤an birçocuk da ba¤›ml› yetifltirilmekten kurtulamaz.

Geleneksel çocuk yetifltirme yöntemlerimiz,ba¤›ml›l›¤› artt›r›c›, giriflkenli¤i k›s›tlay›c› bir niteliktafl›r. Anne-babalar, çocuklar›n› kendi kopyalar›olarak görmekte ›srar ediyor, onlar›n kendi kiflilikleriolan ayr› varl›klar olduklar›n› kabullenemiyorlar.Çocuklar, anne babalar›n›n sevgilerine muhtaçolarak de¤il, giriflken ve ba¤›ms›z birer birey olarakyetifltirilmelidir. Çocuklar›m›z›n yetifltirilmesindeyeterli sevgi ile ba¤›ms›zl›¤› dengeleyebilmek bizibaflar›ya götürecektir.

Ba¤›ml› çocuk, zamanla bu zay›fl›¤›n› ve güvensizli¤inibir savunma arac› olarak kullanmay› ö¤renir. Buba¤›ml›l›k çemberini kolay kolay k›ramaz.

Çocuk, ba¤›ml›l›¤› kendi kendine gelifltirmez. Anne-baban›n afl›r› koruyucu, kollay›c› tutumu onu bunateflvik eder. Afl›r› ilgi ve sevgiye bo¤ulmufltur.‹stekleri önceden sezilip yerine getirilmifltir. Kendiiflini kendi görmesine olanak verilmemifltir. Denemeve yan›lma yoluyla ö¤renmesi desteklenmemifl,haz›ra al›flt›r›lm›flt›r. Çevreden gelecek tehlikelerabart›lm›flt›r. Bütün bu davran›fllar asl›nda onuniyili¤i için yap›lm›flt›r. Bu çocuklar›n ebeveynleri

11

ÇALMA DAVRANIfiI

KAYNAK - Çocuk Sorunlar›na Yap›c› Çözümler, Çetin Özbey http://www.cocukgelisimi.org

Çocuklarda görülençalma davran›fl›anne babay›endifleye düflüren birdurumdur Bu çalmadavran›fl›, çocuktabir uyum ve davran›flsorununun habercisiolabilir.

Okul öncesi dönemden, genellikle 7-8yafllar›na kadar görülen izinsiz eflya almadavran›fl›, bir uyum ve davran›fl bozuklu¤uolan 'çalma davran›fl›' olarak kabul edilmez.Bu dönemden önce özellikle 3-6 yafllar›aras›nda çocuklar gittikleri evlerde veyakreflte arkadafllar›nda gördükleri objeleri veoyuncaklar› almakta sak›nca görmezler.Mülkiyet duygusu geliflmedi¤i için hofllar›nagiden her fleye sahip olmak isterler.

Bu yafllarda çocuklar kendilerini dünyan›nmerkezinde görürler. Herkes ve her fley onlarahizmet etmek ve isteklerini karfl›lamak için vard›r.Baflka birine ait bir eflyay› izinsiz olarak alman›nkötü bir davran›fl oldu¤unu anlamakta güçlükçekerler. 2 yafl›ndaki bir çocukta sahip olmakavram› geliflmedi¤i için, her fleyin kendisininoldu¤unu düflünür. Senin, benim,onun kavramlar›n›ay›rt edemez. Çocuk, zamanla kendisinin olanla,olmayan› ay›rt etmeye bafllar; ama bencil tutumuuzun süre devam eder. 3-4 yafllar›nda çocuk

12

sormadan bir fleyin al›nmayaca¤›n› bilir; ama almaiste¤ine karfl› koyamaz. Çocu¤un bu davran›fl›n›nalt›nda yatan neden, be¤endi¤i nesneyi yan›ndabulundurmaya çal›flmaktan öte bir fley de¤ildir. Bunedenle, çalma davran›fl›n›n bir uyum ve davran›flbozuklu¤u olarak ele al›nabilmesi için çocu¤unilkokul ça¤›na gelmifl olmas› gerekir.

Birçok çocuk, mülkiyet kavram›n› ö¤renme yafl›nageldi¤i halde bu kavramdan habersizdir ve bundandolay› çalma davran›fl› gösterir. Bunun nedeni ise,anne-babalar› taraf›ndan mülkiyet kavram›n›nzaman›nda afl›lanmam›fl olmas›d›r.

Ev ortam›nda neredeyse her fley ortak kullan›l›r veçocuk hofluna giden her fleyi alabilece¤ini düflünür.Anne-baban›n çocu¤una paylaflmay› ö¤retmekamac›yla, onun oyuncak ve eflyalar›n› kardeflineveya komflu çocu¤una vermesi için bask› yapmas›,çocu¤un oyuncaklar›n›n ortakm›fl gibi zorla ve izinsizelinden al›nmas›, onda mülkiyet duygusunungeliflimini geciktirir.

Çocuklarda bir uyum ve davran›fl bozuklu¤u olarakortaya ç›kan ve gerekli müdahaleler yap›lmad›¤›takdirde ilerleyen yafllarda da görülen çalmadavran›fl› psikolojide “kleptomani” (çalmaktan hazalma ve heyecan duyma) olarak isimlendirilir.

Kleptomaniye kaynak teflkil edecek tutumlar› fluflekilde s›ralay›p özetleyebiliriz:Hatal› anne-baba tutumlar›: Anne babalar›n afl›r›disiplinli ve kat› tutumlar›; çocuklar›n kardeflleriyle,komflu, arkadafl ve akraba çocuklar›yla s›kl›klak›yasland›¤› aile ortamlar› çalma davran›fl›na zeminhaz›rlayabilir. Ailenin ekonomik güçlükler nedeniyleçocu¤un fiziksel ihtiyaçlar›n› giderememesi, anne-

baban›n paraya afl›r› düflkünlü¤ü veya cimrili¤i,paray› çocu¤a karfl› bir tehdit arac› olarak kullanmas›, önceki çalma davran›fl›n›n pekifltirilmesi gibi hatal›tutumlar da çalma davran›fl›n›n ortaya ç›kmas›naneden olabilir.

De¤ersizlik duygusu ve özgüven eksikli¤i: Kendisinide¤ersiz ve yetersiz hisseden çocuk, de¤erli gördü¤üeflyalar› çalarak kendini de¤erli k›lmaya çal›fl›r.Yetersizlik duygular› tafl›yan çocu¤un anne-babas›n›nafl›r› koruyucu tutumu ve çocu¤u sürekli kontroletmeye çal›fl›r tav›rlar› çocu¤un bu duygular›n›pekifltirir. Böylece kendisine güvenilmedi¤inidüflünen çocuk giderek özgüvenini kaybetmeyebafllar.

K›skançl›k ve rekabet duygular› : Kardefllerini veyaörnek gösterilen yafl›tlar›n› k›skanan bir çocuk,yaflad›¤› rekabet duygusunu bast›rabilmek için çalmadavran›fl› gösterebilir. Bu nedenle uyum bozuklu¤ugelifltiren çocuklarda görülen çalma davran›fl›,k›skand›¤› veya rekabet etti¤i kifliden öç almakanlam›na gelmektedir.Sevgi ve ilgi eksikli¤i: Fiziksel ve ruhsal ihtiyaçlar›ngider i lmeyifl i ça lma davran›fl ›na nedenolabilmektedir. Yeterince sevilmedi¤ini düflünen,duygusal anlamda yeterince ilgi görmeyen çocuk,baflkalar›na ait eflyalar› çalarak elde edemedi¤i sevgia盤›n› gidermeye çal›fl›r. Bu sebeple, kimsesizçocuklarda, sokak çocuklar›nda ve aileleri taraf›ndand›fllanm›fl çocuklarda çalma davran›fl› daha s›kgörülmektedir.

13

ÇOCU⁄UN HIRSIZLIKYAPMASI NASIL ÖNLEN‹R?

Mülkiyet kavram› gelifltirilmelidir. Çocu¤a ihtiyaçduydu¤u oyuncaklar al›nmal›d›r. Böylece baflkaçocuklar›n elinde oyuncak gördü¤ü zaman kendioyuncaklar› akl›na gelecek, “Benim de oyuncaklar›mvar.” diye düflünecektir. Onun izni olmadanoyuncaklar› ve eflyalar› baflka çocuklaraverilmemelidir. Böylece baflkas›na ait bir fleyin, okiflinin izni olmadan al›namayaca¤›n› ö¤renmifl olur.

Kendisine ait bir odas›, eflyalar› ve oyuncaklar›olan çocuk, mülkiyet kavram›n› daha kolayö¤renmektedir. Oyuncaklar›n› toplamas› ve odas›n›temiz tutmas› ö¤retilmeli, bunu ö¤reninceye kadaryard›m edilmelidir. Böylece sahip olma ve sahipolduklar›n› koruma duygusu geliflecektir.

Baflkas›na ait bir fleyi habersiz ve izinsiz ald›¤›zaman bunun do¤ru bir davran›fl olmad›¤›, o kiflininveya çocu¤un eflyas›n› veya oyunca¤›n› bulamad›¤›zaman üzülece¤i, suçlay›c› ve utand›r›c› bir dilkullanmadan anlat›lmal› ve o fleyin sahibine geriverilmesi sa¤lanmal›d›r. Çocu¤u mahcup etmemekveya karfl› tarafa mahcup olmamak için yapt›¤›davran›fl› görmezden gelmek do¤ru de¤ildir.

Baflkalar›na ait mülkiyete sayg› duyarak çocu¤ado¤ru örnek olunmal›d›r. Çalma davran›fl›na aitörnekler verirken, övücü ve hak verici sözlerkullanmaktan sak›n›lmal›d›r.

14

OKULÖNCES‹ ÇOCUKLARDAARKADAfiLIK KAVRAMI

KAYNAK - Ya-Pa 5. Okulöncesi E¤itimi ve Yayg›nlaflt›r›lmas› Semineri

Bebek, akranlar›n› alt› ayl›kken fark etmeye bafllar.Onlarla olan etkileflimi hayat›n›n ilk y›llar›ndabafllamaktad›r. Çocuklar iki yafl›ndan sonra yavaflyavafl arkadafllar›yla iliflki kurar ve ailelerine olanba¤›ml›l›klar› azal›r. Bu yafltaki çocuklar belli biroyun yerine topland›klar›nda uzun süre bir aradakalabilirler. Fakat iflbirli¤i ile yürütülen eylemlerseyrektir. Grup halindeki eylemler üç yafl›ndansonra hem say›ca artmakta hem de süreleriuzamaktad›r. Befl-alt› yafllar›na kadar befl,alt› yada daha çok üyeli gruplar halinde oyun kurabilirler.Fakat daha çok üç kiflilik gruplar› tercih ettiklerigörülmektedir. Alt› yafl›ndaki çocuk iflbirli¤i, dostluk,sempati, rekabet, kavga gibi toplumsal davran›flbiçimlerini kazanmaya bafllam›flt›r.

Yeni do¤an bebek, fiziki bir çevreye gelir. Bu, onuniçin zamanla sosyal bir çevreye dönüflecektir.Çocu¤un sosyalleflmesi do¤umla bafllar. Bebek,olgunlu¤a do¤ru ilerledikçe bedensel ve sosyaluyaranlara daha çok ilgi ve tepki gösterir hale gelir.Genel olarak çocuk çevre ile duyu motordavran›fllar, genel vücut reaksiyonlar›, a¤lama,gülme ve konuflma öncesi seslerle iliflki kurar. ‹kiayl›k bebek, annesinin yüzüne bakar ve gülümser.Belirli bir süre bebek ona k›zan, onu seven, güleryüzlü olan olmayan herkese gülümser. Bebeklergülümsemeye ilk bafllad›klar›nda karfl›lar›ndakininnefleli mi öfkeli mi oldu¤unu ay›rt edemezler, beflaydan sonra azarlan›nca a¤lamaya bafllarlar.

15

Birey, yaflam› boyunca baflkalar› ile birliktebulunmaktad›r. Ailede, toplumda, okulda,iflyerinde arkadafllar›yla ve çevreyle iyiiliflkilerde bulunmas›nda, toplum ve çevretaraf›ndan kabul edilmesinde sosyal gelifliminetkisi büyüktür. Bireyin tüm yaflam› çevresineuyum sa¤lama çabas› içinde geçer. Bu uyumçabas›, do¤umdan bafllayarak bir geliflimgöstermektedir.

Geliflmenin her aflamas›nda yeni bir toplumsalortamda, yeni arkadafl gruplar›yla karfl›laflan çocuk,kendini rahat hissedinceye kadar eski davran›fllar›n›sergilemektedir. Önce yaln›zca seyretmekte, ötekiçocuklar›n yan›nda kendi kendine oynamakta,onlarla k›sa süreli iliflkiler kurmaktad›r.

Arkadafll›k iliflkileri, çocu¤un evinde karfl›lanamayanen önemli gereksinimlerinden biridir. Anaokulu,yafl›tlar›yla birlikte olma ve onlarla faaliyettebulunma konusunda genifl olanaklar sa¤lar. Anne-baba ve ö¤retmenler de çocu¤u sosyal etkinliklerekat›lma konusunda desteklerler. D›fltan gelen budesteklere ek olarak, çocu¤un geliflen biliflsel, sosyal

ve iletiflimsel becerileri yafl›tlar›yla daha baflar›l›iliflkilere girmesine olanak haz›rlamaktad›r.Çocu¤un ailesinden uzaklafl›p di¤er bireylerle veyafl›tlar›yla iliflki kurmas›, ona ba¤›ms›zl›kduygusunu afl›lamaktad›r. Onlarla kurulan iliflkiler,çocu¤a yeni uyar› kaynaklar› ve yeni davran›flörnekleri sa¤layarak onun dünyas›n› zenginlefltirir,benlik kavram›n›n geliflmesine yard›mc› olur.Çocuklar, yafllar› ilerledikçe arkadafl say›s›ndançok, arkadafl›na yak›nlaflma aç›s›ndan bir geliflmegösterirler. Üzücü durumlarda arkadafllar›nasempati gösterir ve yard›m ederler.

16

Çocuklar›n arkadafll›¤a verdi¤i önem, anne-babalar›nverdi¤i önemden daha büyüktür. ‹tilen ya da d›fllanançocuk mutsuzdur. Arkadafllarca benimsenmek ço¤uzaman büyüklerce be¤enilmek veya derslerdebaflar›l› olmaktan daha önde tutulur. Okulöncesiçocuklar nefleli, iyi huylu, yard›msever çocuklarlaarkadafll›k etmeyi tercih ederler. Sald›rgan,gürültücü, oyunu bozan çocuklar fazla tercihedilmezler. Çocuklar›n yafl› ilerledikçe, be¤endi¤ive be¤enmedi¤i arkadafllar›n›n özelliklerinisöylemeleri de belirginleflir.

Arkadafll›k iliflkisi içinde bir özdeflleflme olgusu vard›r.Çocuklar genellikle kendi yafl ve cinsiyetlerindenarkadafl seçerek birbirlerinin tav›r, tutum vekonuflmalar›n› benimseyip kullan›rlar. Bu ça¤ çocuklar›hangi cinsiyetten olduklar›n›n bilincindedirler. K›z veerkeklerin ilgileri iyice belirginleflmifltir. Üç-alt› yaflaras›ndaki çocuklarda k›z ve erkek oyunlar› kar›fl›kflekilde devam etse de erkeklerin ayr›, k›zlar›n ayr›kümelerde toplanmaya bafllad›klar› görülür. Çocuklar›nkendi cinsiyle ve karfl› cinsle olan arkadafll›klar› cinselkimliklerini pekifltirmektedir.

Çocuk, arkadafllar› aras›nda bir gruba ait olmaduygusunu yaflar. Bu durum ona sadece arkadafl vee¤lence sa¤lamakla kalmaz, ayn› zamanda gurur vestatü duygusu da kazand›r›r. Arkadafl grubu, çocu¤unsosyal tav›rlar›n› etkiler. Bir dereceye kadar ailedekazan›lan bu tav›rlar, çocu¤un arkadafl grubuylaolan deneyimleri sonucu de¤iflebilir.

Çocu¤un arkadafllar› taraf›ndan kabul veyareddedilmesi, yafl ve cinsiyet gibi özelliklerinin yan›s›ra onun liderlik, ba¤›ms›zl›k, ba¤›ml›l›k, rekabet,dayan›flma davran›fllar›na da ba¤l›d›r. Liderlik, 3-6yafllar›nda ortaya ç›kan bir özelliktir. Arkadaflgruplar› aras›nda liderlik rolünü daha çok zeki,enerjik, olgun çocuklar üstlenmektedir. Lider olançocu¤un gruba etkisi olumlu ise kabul edilir,isteklerini zorla kabul ettirmeye çal›flt›¤› zamansürtüflmeye yol açabilir. Liderlik eden çocuk, kendinegüvenir ve bunu tav›rlar›yla bell i eder.

Baflar› ve üstünlük için rekabet, genellikle anne-baba sevgisi için olan rekabetten daha sonra ortayaç›kar. ‹ki yafl›ndan sonra birçok çocu¤un, kendi

17

yapt›klar› ile baflka çocuklar›n yapt›klar›n›k›yaslamaya girdi¤i görülür. Dört ve sonraki yafllardaarkadafllar aras› rekabette art›fl olmaktad›r.

Anaokulu yaflant›s›n›n etkileri:

Anaokulu, çocu¤un gelifliminin desteklenmesi içingerekli bir ortamd›r. Burada, genifl gruplar içindeiflbirli¤i yaparak oynama, sempati gösterme, rekabetegiriflme ve baflkalar›yla iliflkilerinde çeflitli yöntemlerikullanma gibi pek çok toplumsal eyleme giriflebilir.Konuflabilece¤i insanlar›n çoklu¤u ve çeflitlili¤i onundil yetene¤ini gelifltirir.Yafl›tlar› ile bir arada olma,çocu¤un toplumsal al›flverifle girmesine yard›mc›olur. Anne-babaya olan ba¤›ml›l›k yavafl yavafl azal›rve yafl›tlar›yla ba¤lar kurulmaya bafllar.

Anaokulu, aile d›fl›ndaki planl›, denetimli e¤itiminkayna¤›d›r. Çocuklara olumlu sosyal iliflkilerdebulunmay› ö¤retmek, görevlerinin bafl›nda gelir. Bugörevi, evdeki olumlu ö¤retileri pekifltirerek,aksakl›klar› dengeleyerek yapar.

Üç yafl›ndan itibaren gittikçe yafl›tlar›na yönelik birsosyalleflme e¤ilimi gösteren çocuk için anaokuluyaflant›s› önemli bir f›rsatt›r. Araflt›rmalar,anaokuluna giden çocuklar›n daha sosyal, ba¤›ms›z,giriflken, güvenli, çevreyle ilgili olduklar›n›göstermifltir. Bu çocuklar›n, kendili¤inden grupfaaliyetlerine ve sosyal faaliyetlere kat›l›mlar›artarken, baflkalar›ndan korkmalar›n›n azald›¤›görülmüfltür. Çocuklar›n yafl›tlar›yla bi rarada olmayabafllamalar›, büyüklere olan ba¤›ml›l›klar›n›nazalmas›na neden olur. Çocuk, burada evdebulamayaca¤› birtak›m olanaklara sahip olur. ‹flbirli¤iyapmay›, paylaflmay›, s›ra beklemeyi, kendisinisavunmay› ve uzlaflmay› ö¤renir. Bencilli¤indens›yr›l›r. Çocuk, evde de özgür davranabilir; fakat buözgürlük, anaokulundaki toplumsal kurallarla s›n›rl›olan özgürlük ile ayn› etkiye sahip de¤ildir.Anaokulundaki özgür ve uyar›c› ortam, çocuklar›nzihin geliflimini h›zland›r›r. Anlat›m güçlerini artt›r›r,arkadafl iliflkilerini destekler.

18

SÖZ D‹NLEMEYEN ÇOCUK

KAYNAK - Ana-Baba ve Çocuk, Prof. Dr. Haluk Yavuzer- http://www.kmarasram.gov.tr <http://www.kmarasram.gov.tr/>- http://www.mcaturk.com

19

normal geliflimin de bir parças›d›r. Çocu¤a bakankiflinin bu sürecin geçici oldu¤unu bilerek sab›rl›olmas› gerekir. Çocu¤a ba¤›rmak, fliddet uygulamakgibi yanl›fl tav›rlar çocu¤un daha da negatif bir tav›riçine girmesine neden olmaktan baflka ifle yaramaz.Böyle durumlarda en uygun davran›fl sab›rl›,sakin ve kararl› olmak, çocu¤un sakinleflmesinibeklemektir.

Anne-babalardan s›k s›k flu yöndeyak›nmalar duyulur:

• Ben ne dersem tersini yap›yor.

• Dediklerimi duymuyor.

• Koydu¤um hiçbir kurala uymuyor.

• Ceza veriyorum olmuyor, ödül veriyorum yineolmuyor.

• Evde kendi cumhuriyetini kurdu, kendi decumhurbaflkan› oldu.

• Söz geçiremiyoruz.

• Kendi kafas›na göre davran›yor.

• ‹stedi¤i olmad›¤›nda kendini yerden yere at›yor.

• Büyük, küçük dinlemiyor.

• Bazen sözlerimi anlam›yor diye düflünüyorum.

• K›z›yorum olmuyor, seviyorum olmuyor.

Söz dinlememe, yani itaatsizlik, anne-babalar›n genellikle yak›nd›¤› birkonudur. Çocuklar, daha bebeklikça¤›nda, yetiflkinlerle iliflkilerinde ''hay›r''ve ''olmaz'' sözcüklerini, ''peki'' ve ''evet''den daha çok kullan›rlar. Bebek,istemedi¤ini dille anlatamad›¤›nda bunubafl› ve elleriyle ifade eder. Söz dinlemekve dinlememek birer denemedir. Kimizaman yetiflkine uymaktan, kimi zamanise uymamaktan, ona karfl› olmaktanmutluluk duyar.

Söz dinlememe durumu ile anne-babalar en s›kçocu¤un 2 yafl civar›nda oldu¤u dönemde karfl›lafl›r.Bu dönem ayn› zamanda çocu¤un tuvaletal›flkanl›¤›n› da kazand›¤› zamana denk düfler. Çocukkimi zaman temiz kalmaktan zevk al›r, kimi zamanda bunu reddeder. Sonuçta seçim yapma yetene¤igeliflerek, çocuk gerçek özerkli¤e ulafl›r. Art›k kendivücudu üzerinde iyiden iyiye kontrol kazanmayabafllam›flt›r. Bu dönemde çocuk istekleri üzerindedaha ›srarc›, inatç›d›r. Anne baban›n tahammüls›n›rlar›n› zorlayacak kadar z›tl›k ç›karabilir, gereksizyere a¤lar, istekleri olmad›¤›nda eflyalar› f›rlatabilir,kendini yerlere atabilir. Bu durum zordur, ancak

20

Çocu¤un içinde bulundu¤u yafl döneminin yan› s›ra,çocuk e¤itiminde anne - baban›n tak›nd›¤› tav›r vefark›nda olmadan yapt›klar› tutum hatalar› daçocu¤un söz dinlememe davran›fl› göstermesinesebep olabilir.

• Çocuklara uygulanan kat› disiplin veya tam tersifazla gevflek bir disiplin,

• Ebeveynlerin kararl› ve net bir tav›rsergileyememesi,

• Çocu¤un kendisine farkl› mesajlar›n verildi¤ikalabal›k ortamlarda yetiflmifl olmas›,

• Çocu¤a bir kardefl gelmesinin onda yaratt›¤› stresnedeniyle sinirli olmas›na ve olumsuz da olsa ilgiyiüzerine çekme¤e yönelik zorlay›c›, söz dinlemezdavran›fllar göstermesine yol açabilir.

Evde otorite gereklidir. Ebeveynler, çocu¤undersleri ve okul d›fl› etkinlikleriyle ilgilenmelidir. Bukonuda kurallar koymal›, çocu¤un yarat›c› vesevinçli olmas›ndan mutluluk duymal›d›r. Geneldeaileler otoriteyi çocu¤a söz geçirmek olarakyorumlarlar. Çocuklar›n› bebeklikten bafllayarak,yere oturmamas›, nesneleri a¤z›na sokmamas›konusunda sürekli uyar›rlar. Bebek, engellenmeyekarfl› tepki verir ve öfke duyar. Benzer uyar›lar›yemek konusunda da al›r. Çatal›n› güzel tutmas›,yeme¤ini dökmemesi tekrarlan›r. Bu durumdaçocuk, ya her fleye karfl› ç›kar ya da görünürdeuysal davran›r. Bu sözde uysall›¤›n gölgesindekigizli isyan iste¤i bir gün patlak verebilir. Mutlu anne-baba, çocu¤u olumlu etkiler. Kendisiylesavaflan, kayg› içindeki anne-babalar, çocuktanyapabilece¤inden fazlas›n› beklerler. Sayg›

göstermeyi bilen anne-baba, çocu¤undan da sayg›görür. Böylece sözünü dinletebilir.

Söz dinlemek, iflin bilincine varmakt›r. Disiplin veödev zevki küçükken verilen e¤itimin önemli birparças› olmal›d›r. E¤itim, çocu¤a yaflama, yarat›c›l›kve baflkalar›yla iliflki kurma hakk› vermelidir.Yaflamdan kopuk büyütülen çocuk, baflkalar›ylailiflki kurmaktan korkar, yaflam› sevmez.

Söz dinlemeyen çocu¤un anne-babas› incelendi¤inde,as›l sebebin anne-baba davran›fllar› oldu¤u görülür.Çocuk çok küçükken, kendini bir ''obje'' olarak görür,mekanik bir tav›rla hareket eder. Söz dinlemeyerekdikkatleri üzerine toplamay› dener. Çevre taraf›ndanönemsenmek istemektedir. Anne-babaya yard›metme gibi önemsendi¤ini gösteren ifller vesorumluluklar verildi¤inde çocu¤un tutumu olumluyönde de¤iflebilir.

Anneden ayr›lmak da söz dinlememeninsebeplerindendir. Anne çal›fl›yorsa, akflam evedöndü¤ünde çocu¤un ters tepkisiyle karfl›laflabilir.Annesini görmek çocu¤u hem k›zd›r›r hemsevindirir.Anne, sevecen ve anlay›fll› davran›rsa, buterslik yok olacakt›r.

Söz dinlemeyen çocuk, iç kayg›lar›n› toplumd›fl›tutum ve davran›flla belli eder. Anne-baba, çocu¤uylasakin ve aç›k konuflabiliyorsa, çocuklar 9-10 yafllar›nado¤ru onlar›n sorunlar›n› anlayabilecek düzeyegelirler. Geliflimin her evresinde olumsuzluklargörülecektir. Önemli olan çocu¤a hareketlerininsonucunu anlatmakt›r.

21

Anne Babalar Neler Yapabilir?

bast›rmak amac›yla ses tonunuzu yükseltmeyin,aksine olabildi¤ince sakin ve yumuflak ses tonukullan›n. Bu konuda kararl› ve tutarl› olmal›s›n›z.Gittikçe artan ses tonlar›n›n sonu gelmeyecektir.

• Çocu¤unuzu kurallara bo¤may›n, b›kt›rmadan veyavafl yavafl kurallara al›flt›rmak daha yararl› olur.

• ‹stediklerinizi yerine getirme konusunda çocu¤unuzaaceleci davranmay›n, zaman tan›y›n.

• Ailenizde kurall› yaflamay› benimseyin ve uygulay›n.Kurallara uyma konusunda anne - baba tutarl›l›kgösterirse çocuk da bundan etkilenecektir.

• Çocu¤unuz sab›rs›z davran›fllar sergiledi¤indeödüllendirmeyin.

• Çocu¤unuza olan sevginizi ve ilginizi her f›rsattadile getirmekten ve göstermekten çekinmeyin.

Sonuç olarak kendine güvenen, mutlu ve sosyaliliflkilerinde baflar›l› çocuklar yetifltirmek istiyorsakonlara davran›fllar›m›zla örnek olmal›, onlaragüvendi¤imizi hissettirmeli, olumlu davran›fllar›n›takdir etmeli, onlarla iliflkilerimizde hoflgörülü,tutarl›, net ve kararl› davranmaya dikkat etmeliyiz.Afl›r› gevflek ve afl›r› kat› bir disiplin çocuklardadavran›fl sorunlar› oluflmas›na neden olaca¤›ndandengeli bir e¤itim çok önemlidir.

• Çocu¤unuza beklemeyi ö¤retin. Her istedi¤imiz fleyehemen kavuflmam›z›n mümkün olmayaca¤›n›; bazençok emek vermemiz, sab›r göstermemiz gerekti¤iniörneklerle anlat›n.

• Çocu¤unuzdan herhangi bir fley isterken içindebulundu¤u yafl durumunu dikkate al›n ve gücününüzerinde baflar› beklemeyin. Sizin beklentilerinizdo¤rultusunda davranmad›¤›nda, baflar›s›zl›kduygusu ve özgüven eksikli¤i yaflar ve daha sonrakizamanlarda yapabilece¤i iflleri bile yapmamayaçal›fl›r.

• Anne - baba olarak çocu¤a sergiledi¤iniz tutumugözden geçirin. Çok kat›, afl›r› hoflgörülü veya tutars›zbir yaklafl›m çocuklarda söz dinlememe ve tepkiverme davran›fl›n› destekler niteliktedir. Mutlakatutarl› olman›z gerekmektedir.

• Çocu¤unuza engel koyma yerine seçenekler sunun.‹stedi¤i bir fleye e¤er onay vermiyorsan›z “hay›r”“olmaz” “asla” gibi sözlerle engellemek yerineseçenekler sunarak onu yönlendirmeye çal›fl›n.

• Çocu¤unuzun yapt›¤› çal›flmalar› ve davran›fllar› s›ks›k elefltirmeyin, hatalar›n› yüzüne vurmay›n.Hatalar›n güzel fleyleri yapmada önemli oldu¤unu,hatay› görüp düzelterek daha güzelleriniyapabilece¤ini çocu¤unuza ö¤retmeniz gerekir.

• Çocu¤unuz, istedi¤i bir fley olmad›¤›nda ba¤›r›pça¤›r›yor, kendini yerden yere at›yorsa bunu

Anne ve babalar›n çocuklar›yla beraberkat›labilecekleri AR-EL Oyun Gruplar›çocuklara e¤lenceli, güvenli ve e¤itici birortam sunar. Anaokullar›m›zda çocuklarayl›k geliflimlerine uygun olarak 2 ayr›seviyede grupland›r›l›r. Çocuklar, oyungruplar›nda bir yandan sosyalleflmeyi ve

paylaflmay› ö¤renirken; bir yandan dafiziksel, duygusal ve zihinsel geliflimlerinidestekleyici aktivitelerin yer ald›¤› sa¤l›kl›ve güvenli bir oyun ortam›nda bulunurlar.Çocuklar cesaretle, deneyerek keflfederkenve ö¤renirken AR-EL ailesi olarak sizi dearam›zda görmekten mutluluk duyaca¤›z.

22-36 ay aras› çocuklar için OYUN GRUPLARIMIZ aç›lm›flt›r.

AR-EL ANAOKULLARIAR-EL ANAOKULLARI

Çocu¤unuzla AR-EL OYUN GRUPLARI'nakat›lman›n fark›n› yaflamak istemez misiniz?

www.ar-el.k12.tr

ÖZE

L OKULLAR B‹RL‹⁄‹

1951

ÖOB

K-QTSE-ISO-EN

9000

Eco-Schools

AR-EL ANAOKULUGüneflli Yolu, Atatürk Caddesi, Radar Karfl›s›34530, Yenibosna-Bahçelievler / ‹stanbulTel: (0212) 550 49 30 (pbx) Faks: (0212) 550 77 82

AR-EL 2005 ANAOKULU FLORYAfienlikköy Mah. Özgen Sk, No: 6, Florya - Bak›rköy / ‹stanbulTel: (0212) 541 60 03 Faks: 0212 541 60 03e-posta: ar-el@ar-el.k12.tr

AR

-EL

EGITIM KURU

ML

AR

I