OKUMA - YAZMA VE

ARĠTMETĠK

BECERĠLERĠNĠN GELĠġĠMĠ

ÖZEL LĠDER ġĠġLĠ ĠLKÖĞRETĠM OKULU

REHBERLĠK SERVĠSĠ

AĠLE BÜLTENĠ

OKUMA-YAZMA-ARĠTMETĠK BECERĠLERĠNĠN KAZANILMASI

İlkokulda "okuma-yazma ve aritmetikle ilgili üç temel becerinin kazanılması"

bu evredeki çocuğun başarması gereken en önemli görevdir. Son çocukluk

dönemindeki çocuklar, artık düşündükleri ve merak ettikleri çeşitli becerileri

öğrenmeye başlar. Bir anlamda düşündüklerinin işlevsel düzeyde gerçekleşmesi

onlara haz verir. Örneğin, sözcükleri dilediği biçimde kullanabilmesi, yazı yazmayı

öğrenmesi, resimli öykü okumaya başlayabilecek olması çocuğa haz veren beceriler

arasında sayılabilir.

OKUMA BECERĠSĠNĠN GELĠġĠMĠ

Okuma, bir görsel motor semboller

serisini, sözlü veya sözsüz olarak ses dizilerine

çevirme süreci olarak tanımlanabilir. Okumaya

hazırlık, çocuğun okumaya başlamak için gerekli

tüm bilgi ve becerilere sahip olması anlamını taşır.

Okumayı öğrenme; yazma ve imla, her şeyden

önce duyular arası yolların iyi bir şekilde işleyişini gerektirir. Aynı zamanda

motivasyonel olgunluk ve olumlu benlik algısı ile iyi kas kontrolünü de gerektirir.

Okumada en etkili olan faktör, görsel ve işitsel dil merkezleri arasındaki

ilişkinin iyi bir şekilde gelişmesidir. Ancak bu durumda, yazıya bütünüyle bakmak,

izlemek, okumak ve anlamak mümkün olacaktır.

Çocuklar, okumayı değişik yaş ve aşamalarda öğrenirler. Bir çocuk anaokuluna

başladığında bazı tek sözcükleri okuyabilirken, başka bir çocuk anaokulu döneminin

bitimine dek bu gelişim aşamasına ulaşamayabilir.

Çocuğun okula başlamasıyla birlikte kelime bilgisini arttırma, görsel-işitsel

alıştırma, ses-sembol algılaması gibi dil mekaniklerine önem verilmelidir.

Çocuklar okula başladıklarında, okuma-yazmayı öğrenirken, ebeveynin tutumu

onları fazlasıyla etkiler. Ebeveynin bu konudaki desteği çocuğun başarısının

artmasına yardımcı olabilir. Okuma her zaman eğlenceli olmalıdır, bu yüzden baskı

yapmaktan kaçınılmalıdır; bu tür bir zorlama öylesine endişelendirir ki eline her kitap

verilişinde gerilir.

OKUMA GÜÇLÜKLERĠ

Bu alanda yaşanan güçlükler, görme yada hafıza ile ilgili

problemlere, motivasyon eksikliğine, çocuğun yaşadığı başarı

kaygısına bağlı olarak azalır veya artar.

Her çocuk kendi gelişim hızına göre okumayı öğrenir;

çocuğunuzun sınıfında onun okuma düzeyinin ilerisinde olan

çocuklar varsa, bu konuda endişelenmemeniz gerekir. Bununla

birlikte, bazı çocuklar zekaca normalin üstünde olmalarına, düşünce ve duygularını

anlaşılır ve etkili biçimde ifade etmelerine karşın, okumayı öğrenirken güçlük

çekebilirler. Bu durum "Disleksi" ya da "özel okuma bozukluğu " olarak bilinmektedir.

DĠSLEKSĠ Konuşma ve yazı dilindeki bozukluklardan, algı ve hareket yetersizliğinden, mekanı

ve zamanı ayrımlaştırma güçlüğünden doğan , özellikle okuma çıraklığı sırasında

farkedilen okuma bozukluğudur.

Disleksili çocuklara, çoğunlukla zekaları normal olduğu halde okuyamayan

öğrenciler arasında rastlanır. Fakat bu tür özelliklerden bazılarını gösterebilen her

çocuk da "dislektik" demek değildir.

Yönleri ayırt edememekten dolayı harfleri karıştıran, algı hataları yapan,

analiz -sentez yapamayan çocuğun, görsel - motor bir alışkanlık olan okumada

bekleneni gerçekleştirememesi beklenen bir sonuçtur.

YAZMA BECERĠSĠNĠN GELĠġĠMĠ

Yazma, "sözlü veya sözsüz konuşma seslerini, karşılıkları

olan görsel motor sembollere çevirme sürecidir." Eli kullanmada

yetkinlik, tam olarak gelişmiş bir görme yeterliliği, dikkati

yoğunlaştırma ve dile ilişkin bir kavrayış, ustalıkla yazabilmek için

çok önem taşıyan niteliklerdir.

3 ile 5 yaş arasında eli kullanma becerisi ve genel gelişim,

çocuğun (şeklin örneğine bakarak) şekillerin benzerini çizme

aşamasını yavaş yavaş aşmaya başladığı bir noktaya doğru ilerler.

Artık kalemini kaldırıp önceden çizdiği yere yakın bir noktadan başlayarak devam

etmesini gerektiren şekiller çizmeye çalışabilir; bu gelişim aşaması yazma becerisinin

temel niteliklerinden biridir.

İlkokulun birinci evresinde çocukların büyük ve küçük kasları gelişme süreci

içindedir. Bu nedenle çocukların ince ve küçük hareketleri çok iyi yapmaları

beklenmemelidir.

Aşağıdaki etkinliklerle çocuğunuza yazma konusunda yardımcı olabilirsiniz :

Boyama - çerçeve çizgisi belirgin olan bir resmin ya da basit, temel bir

şeklin içini boyama alıştırmaları ,

Noktalı şekiller ve harfler birleştirme ,

Labirentli bulmacalar - Labirentten çıkış yolunu bulabilmesi, çocuğun yön

duygusunu ve elini kullanma becerisini geliştirir.

YAZMA GÜÇLÜKLERĠ

Düzgün yazı yazamama : Çocukların yazı yazmayı öğrenme hızları değişiklik

gösterir. Kız çocuklar erkek çocuklardan genellikle daha önce düzgün bir el yazısı

edinirler. Durumu daha da kötüleştirebileceği için, çocuğunuzu yazma becerisi

konusunda endişelendirmemeye çalışın. Çocuk yazma ustalığına hazır olmadığı

zaman, sıklıkla kargacık burgacık bir yazı sergiler. Bu durumda, her seferinde

yalnızca 2-3 dakika süren kısa bölümler halinde bol bol alıştırma yapmak etkili bir

yoldur.

Sol eli kullanma : Çocuğunuz sol elini kullanıyorsa

endişelenmeyin. Hangi elini kullanırsa kullansın düzgün

biçimde yazmayı öğrenecektir. Çocuğun sol eliyle

yazmasının, anne-baba tarafından sürekli vurgulanıp sorun

edilmesi, çocuğun sağ eliyle yazan birinin ustalığına hiçbir

zaman erişemeyeceği korkusuyla düşük bir özgüven

duygusu geliştirmesine ve yazı yazmaktan kaçınmasına

neden olabilmektedir.

Eğer çocuğunuz solaksa ona yardımcı olmak için izleyeceğiniz yollardan birkaçı ;

Sivri uçlu kalem vermeyin. Yazarken, (kalemi kağıt üzerinde hafifçe

sürükleyerek sağ eliyle yazan çocuğun tersine) kalemi kağıda bastırır; bu

da kalem ucunun sık kırılmasına neden olabilir.

Çocuğunuzun kağıdı en iyi şekilde kullanabileceği rahat bir pozisyonda

oturmasını sağlayabilirsiniz. Çocuğunuz yazarken onu izleyin, bedenini

konumlandırışı ve kağıt tutuşu farklı olabilir. Bu son derece normaldir.

SAYI KAVRAMININ GELĠġĠMĠ

Çocuk, sayı kavramının gerçekte ne ifade

ettiğini tam olarak kavramasından çok daha önce,

günlük söz dağarcığının bir parçası olarak sayıları

kullanmaya başlar.

Sayı kavramını desteklemek için aşağıdaki

etkinlikler yapılabilir :

Sayıları tanıma. Saat kadranındaki rakamlar, kitapların sayfa numaraları

veya yakın çevresinde her an karşılaşabileceği sayılara dikkat çekin.

Sayıları yazma. Bol bol sayı yazma alıştırması yapın.

Sayma alıştırmaları. Günlük etkinliklerin pek çoğu sayı saymayı içerebilir ve

bunlar çocuğunuzun sayılara duyduğu ilgiyi pekiştirmek için kullanılabilir;

örneğin, merdivenleri çıkarken basamakları saymak ya da bir alışveriş

yerinden satın aldığınız ürünlerin adedini saydırmak gibi..

Para/bozuk paraları tanıma. Yeterli miktarda para vererek çocuğunuzun

bunları kullanmasını sağlayın.

Sayılarla ilgili çocuk şarkıları, melodileri. Bu tür şarkılar, küçük çocukların

genellikle çok hoşuna gider. Üstelik, sayısal serileri öğretmek için de

eğlenceli bir yol olabilir.

NE ZAMAN BĠR " SORUN " OLDUĞU ANLAMINA GELĠR ?

Eğer çocuğunuz aşağıda sıralanan davranışları sık sık

yineliyorsa "okuma -yazma- aritmetik" becerileri konusunda

yardım almanız gerekebilir; (ancak öncelikli olarak görme, işitme..vb

konularla ilgili problem olup olmadığı anlaşılmalıdır.)

* Okuma Hataları - Okuma da ilerleme gösteremiyor.

- Yavaş ve duraklayarak okuyor.

- Okuduğu yeri sürekli kaybediyor.

- Ters okuyor ( ev- ve )

- Kelime ve hece atlıyor.

- Tahtada yazılı kelimeleri doğru okuyamıyor.

- Noktalama işaretlerine dikkat etmiyor.

- Sessiz harfle başlayan kelimelerin ilk harfini okuyamıyor. (kapı - apı )

- Okumaktan kaçıyor ve sürekli okuduklarını hatırlayamadığını söylüyor.

* Yazı Hataları

- Tahtadan defterine yazarken bazı hatalar yapıyor.

- Kelime, harf veya rakamları tersinden yazıyor. (Ayna görüntüsü)

- Harflerin yönünü karıştırıyor. ( b- d - p , u - n ... )

- Duyduğu gibi yazıyor ( anane -anneanne )

- Eksik harf yazıyor.

- Fazladan harf ekliyor.

- Cümle sonundaki kelimeleri (heceler) yanlış yerden kesiyor.

"kap- ıdan"... gibi.

- Kelimeler arasında boşluk bırakamıyor . "Aliatabak."

- Kelimelerdeki harflerin arasında aşırı boşluk bırakıyor.

"A l i a t a b a k. " gibi...

- Satır takip edemiyor. Yani satırdaki iki çizginin arasına düzgün

yazamıyor. (İnişli çıkışlı bir yazı)

* Matematik hataları

- Matematik işaretlerini karıştırıyor. ( + yerine x gibi )

- Matematik kavramlarını anlamakta zorlanıyor . ( + ; - , x , :)

- Çarpım tablosunu ezberleyemiyor.

- Geometrik şekilleri kavramakta zorlanıyor.

- İşlemleri doğru sırada yapamıyor.

* Dil ve KonuĢma Alanında YaĢananlar

- İçine kapanık

- Sözel yönergelere tepkisiz kalıyor.

- Okunulan bir parçayı anlamakta zorlanıyor ve okunulan parça ile

ilgili sorulara cevap veremiyor.

- Bazen konuşması anlaşılmıyor.

- Bazı sesleri hatalı çıkarıyor.

- Aynı konu üstünde uzun süre konuşamıyor.

- Özellikle bir yetişkine soru sormaktan veya yetişkinin sorusunu

cevaplamaktan kaçınıyor.

* DavranıĢ ile Ġlgili Gözlemler

- Diğerlerine karşı saldırgan bir tavır içinde.

- Ders sırasında dikkati kolay dağılıyor.

- Vücut hareketlerinin koordinasyonu zayıf, sakar denebilecek

gibi davranıyor.

- Dalgın

- Yetişkinin söylediğini takip edemiyor.

- Defterleri düzensiz.

Yukarıda belirtilen özelliklerin hepsi aynı anda veya farklı alanlarda birkaç

özellik, farklı yoğunlukta görülebilir.

NASIL YARDIM EDEBĠLĠRĠM ?

Aşağıda size bu gibi sorunlarda genel olarak destek olabilecek öneriler yer

almaktadır. Eğer sorunun daha özel olduğu düşünülürse

çocuğun öğretmeni ve okul psikoloğundan yardım

alınabilir. Farklı durumlarda bir uzmandan da yardım

almak gerekebilir.

Öğretmenine de danışarak, okul eşyalarının

yanı sıra, taşıyabileceği bir kart üzerine

alfabedeki harfleri yazabilirsiniz. Bir harfi

nasıl yazacağından emin olmadığı zamanlar bu

kartı kullanabilir. Aynı uygulamayı sayılar konusunda da yapabilirsiniz.

Sağ- sol kavramlarını ayırt edememe gibi bir güçlük yaşadığında, altında,

üstünde, yanında, sağında, solunda.. gibi kavramların çalışılması faydalı

olacaktır. Harflerin karışmasında ( p-b, d-b ) yön duygusu önemlidir, bunun

için, sağ-sol, aşağı-yukarı, alt-üst vb... konularla ilgili etkinliklerin

yaptırılması yararlı olacaktır.

Yazılı kelimeyi görmekte, şekilleri kavramaktaki yetersizlik ve hafızada

yeteri kadar şekilleri tutamama, hatalı hatırlamayı ortaya çıkarır. Bunun

için, şekiller çalışılabilir ve harflerin, kelimelerin seslerine dikkat çekerek

üzerinde durulabilir. Örneğin:Şekillerden resim oluşturma...gibi.

Harflerin seslerini karıştı mada göz - motor koordi- nasyonu da etkilidir.

Çocuk, harfi çizmeye başladığı zaman kendisini durdura- maz ve harflerin

şekillerini karıştırmalar ve unutmalar ortaya çıkar. Cümle ve kelimeler

arasındaki sınırları algılamasına yar- dımcı olmak gerekir. Yazı yazarken

cümle içindeki kelimelerin veya kelime içindeki hecelerin ayrı renklerde

olmasını sağlayarak, birleşik yazdığı kelimeleri de renkli kalemlerle

ayırarak (önce siz yaparak model olabilirsiniz) fark etmesine olanak

tanıyarak destek olabilirsiniz.

Ödevlerini yaparken yazma listesini birkaç gruba bölün ve her gün bir

grubu çalışın. Örneğin; önce kelimeleri ezberletin, sonra bunları aklından

yazsın, daha sonra hataları varsa farketmek için göz atsın ve hatalarını

renkli bir kalemle düzeltsin.

Çalışmalarda mümkün olduğu kadar az silgi kullanmasına izin verin. Çünkü hata yaptığı

zaman, hemen silip düzelttiğinde beyin de bu hatayı silerek unutacak, bu nedenle

hatasını kendisi düzelttiği zaman ki gibi bir öğrenme gerçekleşemeyecektir. Kendini

kötü hissetmemesi için, ona gerekli açıklamaları yaparak, onun, hatalarını düzeltmesi

için renkli kalem kullanmasını sağlayın.

Harflerin seslerinin farklı olduğunu anlamasına yönelik alıştırmalar

yapılabilir.

Okuması için baskı yapmayın.

Siz kendi ilgi alanınıza göre kitap seçerken, çocuğunuzun da hoşlandığı

alanlarla ilgili kitap almasına yardımcı olun.

Özellikle yeni bazı konuları öğrenirken, evde düzenli, çok uzun olmayan

belli aralıklarla tekrar yapın.

NOT: Evde yapılabilecek çalıĢmalar konusunda, daha önceden psikolojik

danıĢmana ve sınıf öğretmenine danıĢarak bilgi alınmalıdır. Evde, okuldaki

yöntemden çok farklı çalıĢılması çözümü zorlaĢtıracaktır.

Bütün bunları yaparken gözardı etmemeniz gereken

önemli bir unsur, çocuğunuzun evde sizinle yaptığı hatalar

ile sınıfta yaptığı hatalar arasında benzerlik olup

olmadığının tespit edilmesidir. Örneğin; evde siz onunla

çalışırken mi, yoksa bir grup çalışmasında mı daha iyi sonuç

alınıyor?

Evde mi? Okulda mı? daha çok hata yapıyor?...

Çocuğunuzun hangi ortamda daha iyi performans

sergilediğini bilmek, sizin ve öğretmeninin onu daha iyi tanımasına ve onun öğrenme

biçimini daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

Sonuç olarak her çocuk, okuma-yazma-aritmetik becerilerinde kendi gelişim

hızına göre bir ilerleme kaydedecek ve zamanla daha da olgunlaşacaktır. Yeteri

kadar destek ve çalışma ile çocuğunuz kendi seviyesine göre başarılı olabilecektir.

Kaynakça : - Ferah, Aysel. "Her Yönüyle Türkçe İlk Okuma -Yazma". M.E.B. , İstanbul , 2001

- Yavuzer, Haluk. "Okul Çağı Çocuğu". Remzi Kitabevi ; İstanbul, 2000

- Martin, Micheal - Greenwood Waltman, Cynthia. "Çocuğunuzun Okulla İlgili

Sorunlarını Çözebilirsiniz". Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2000