omgaan met gedragsproblemen bij dementie abc’s methode docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs...
TRANSCRIPT
![Page 1: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/1.jpg)
Omgaan met gedragsproblemen bij
dementie
ABC’s methode
Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing
Contact: Connie Klingeman Hogeschool Rotterdam [email protected]
Omgaan met probleemgedrag bij mensen met dementie
![Page 2: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/2.jpg)
Voorbeelden van gedragsproblemen
• Depressie, angst, apathie• Agitatie, agressie, ontremming, rusteloosheid,
roepen• Wanen en hallucinaties
![Page 3: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/3.jpg)
Wat is een gedragsprobleem?
Gedrag of emoties van de persoon met dementie die door de persoon zelf en/of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar worden ervaren
Bron: Richtlijn omgaan met gedragsproblemen bij dementie
![Page 4: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/4.jpg)
Mogelijke oorzaken van gedragsproblemen
• Schade in de hersenen: psychiatrische symptomen• Coping: hoe iemand omgaat met de ziekte• Sociale omgeving: hoe anderen omgaan met de
persoon met dementie • Ruimtelijke omgeving: te veel of te weinig prikkels • Onvervulde behoeften• Niet onderkende lichamelijke ziekten (bijvoorbeeld
blaasontsteking)
![Page 5: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/5.jpg)
Stress en coping
• Gedragsproblemen zijn een manier om de stress die veroorzaakt wordt door de dementie te verminderen
• Bijvoorbeeld je terugtrekken, geen initiatief meer nemen, anderen beschuldigen, negatief zijn over alles
![Page 6: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/6.jpg)
Sociale omgeving
• Gedragsproblemen worden veroorzaakt door de manier waarop anderen met de persoon met dementie omgaan
• Persoonsondermijnende omgangsstrategieën veroorzaken gedragsproblemen
• Bijvoorbeeld gevoelens ontkennen, iemand negeren, kleinerend toespreken, alles uit handen nemen
Bron: Kitwood T. Dementia reconsidered: the person comes first. Buckingham: Open University Press, 1997.
![Page 7: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/7.jpg)
Ruimtelijke omgeving
Gedragsproblemen als gevolg van te veel of te weinig prikkels in de omgeving:
•Te veel prikkels: geluid, mensen, drukke inrichting, te veel op tafel, onoverzichtelijk maken onrustig en angstig
•Te weinig prikkels: geen activiteiten, ziekenhuisachtige omgeving maken apathisch
Bron: Progressively Lowered Stress Treshold Model, Hall, 1994
![Page 8: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/8.jpg)
Omgevingsoorzaken van agitatie
•Fel licht•Plotselinge bewegingen•Harde of storende geluiden•Pijnlijke of verstorende handelingen•Deuren die op slot zijn•Vage schaduwen
Sheet 5.5
![Page 9: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/9.jpg)
Onvervulde behoeften
Gedragsprobleem is een uiting van een onvervulde behoefte
![Page 10: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/10.jpg)
Onvervulde behoeften
• Zich onveilig, niet vertrouwd voelen (veiligheid)• Negatieve zelfwaardering (pos. zelfw) • Zich alleen voelen (verbondenheid)• Regie kwijt zijn (autonomie)• Zich hulpeloos voelen (afhankelijkheid)• Zich vervelen (iets om handen hebben)• Zich een nummer voelen (identiteit)
Bron: De Lange, 2005
![Page 11: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/11.jpg)
Oorzaken van gedragsproblemen bij dementie
• Lichamelijke ziekte• Hersenbeschadiging• Copingstrategie• Verkeerde omgangsstrategie• Te veel of te weinig prikkels in de omgeving• Onvervulde behoeften
![Page 12: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/12.jpg)
Omgaan met gedragsproblemen
Stap 1 Observeren van het gedragStap 2 Analyse van het probleemgedrag
maken volgens ABC methodeStap 3 Teambespreking (met familie)Stap 4 Alternatieve benaderingswijzen
verzinnen en uitproberenStap 5 Evaluatie
![Page 13: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/13.jpg)
ABC-methode
A Activiteit/gedrag
B Beweger, wat eraan vooraf gaat(intern: binnenin de bewoner, extern: in de
omgeving)
C Consequenties, gevolgen die het gedrag in stand houden
S Samen bespreken
Bron: Teun Hamer, 2007
![Page 14: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/14.jpg)
Een voorbeeld
Scharrelen en verzamelen
![Page 15: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/15.jpg)
Stap 1 Observeren
Een mevrouw loopt in het verpleeghuis de hele dag voorwerpen te verzamelen van de verzorgenden, uit de keuken of van andere bewoners.
Ze stopt ze in haar tasje of brengt ze naar haar kamer of legt ze weer ergens neer.
![Page 16: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/16.jpg)
Stap 2 Analyse
Actie• Rondlopen en verzamelen
BeWegers• Intern: ernstige dementie, jong, behoefte aan beweging en
dingen pakken
• Veel losliggende voorwerpen op de afdeling
Consequenties• Dingen vinden en vast houden (+)
• Personeel pakt dingen weer af (-)
• Toename onrust (-)
![Page 17: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/17.jpg)
Stap 3 Samen erover praten
• Mevrouw heeft een (innerlijke) behoefte om rond te lopen en te verzamelen
• Dat is op zich een ‘normale’ behoefte• De behoefte verhinderen helpt niet• Afpakken maakt haar boos• Uitleggen begrijpt ze niet• Als de onrust toeneemt: ook nog valgevaar
![Page 18: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/18.jpg)
Stap 4 Veranderen
Nieuwe Actie• Rondlopen en verzamelen zonder overlast voor
anderen
Nieuwe BeWegers• Voorwerpen buiten haar bereik houden• Zorgen voor aantrekkelijke voorwerpen die zij wel
mag verzamelen Mandjes in de gangen over de railing hangen met doosjes, knuffels en dergelijke
![Page 19: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/19.jpg)
Veranderen (vervolg)
Nieuwe Consequenties• Meenemen van spulletjes geeft prettig
gevoel(+)• Contact maken door aanraken, glimlachen,
enz.• Niet afpakken maar omruilen
![Page 20: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/20.jpg)
Stap 5 Evalueren
• Mevrouw vindt het verzamelen van de nieuwe voorwerpen prettig
• ‘s Avonds verzamelen de verzorgenden de voorwerpen en doen ze terug in de mandjes
![Page 21: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/21.jpg)
Casus Roepen
Voortdurend roepen zonder rekening te houden met de omgeving
![Page 22: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/22.jpg)
Roepen: Kenmerken van de persoon
• Meestal begin of midden niveau dementie• Vaak immobiel en • Niet in staat zelf in actie te komen • Vaak zorgafhankelijkheid • Steunzoekend afhankelijk gedrag
![Page 23: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/23.jpg)
Roepen: observatie
• Herhalen roepen: bv help, help of zuster, zuster• Uiting van emotie• Vaak gericht op iemand• Kan gepaard gaan met aanklampen, achterna lopen
en claimen• Kan vorm hebben van in zichzelf praten, babbelen,
zingen of bidden
![Page 24: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/24.jpg)
Veel voorkomende Interne Bewegers bij roepen
• depressieve stemming • pijn of ongemak• desoriëntatie• wanen en hallucinaties• angst en spanning• eenzaamheid• verveling• slecht zien / doofheid• zoeken van emotionele geborgenheid • gewend zijn aan veel aandacht
![Page 25: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/25.jpg)
Veel voorkomende Externe Bewegers
• personeel dat langs loopt; personeel in een zitje• lawaai• gebrek aan zinvolle prikkels en bezigheden• weglopen terwijl je bezig bent; weggaan zonder afscheid • andere bewoners die geholpen worden• negeren van belangrijke persoonlijke gewoontes• onpersoonlijke omgeving• alleen achter blijven• nachtelijke duisternis• verwarrende omgeving.
![Page 26: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/26.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij roepen
• standjes geven• vragen op te houden• negatieve reacties van andere bewoners• genegeerd worden • sederende medicatie• apart zetten
![Page 27: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/27.jpg)
Positieve interventies bij roepen
• Normaliseren: bv bidden ondersteunen met een rozenkrans• Time-out voor verzorgende • Medicatie afstemmen op oorzaak (bijvoorbeeld depressie) • Zinvolle activiteiten organiseren en dagbestedingprogramma• Wandelen; lichaamsbeweging • Muziek luisteren en maken, liedjes zingen• Eenvoudige karweitjes• Voorlezen
![Page 28: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/28.jpg)
Vervolg positieve interventies bij roepen
• Simpress (gesimuleerde aanwezigheid); • Eén op één contact• Fixatie vermijden• Omgeving persoonlijk en herkenbaar houden of
maken• Geduld hebben• Ingaan op achterliggende behoefte
![Page 29: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/29.jpg)
• Casus verzet bij de verzorging
![Page 30: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/30.jpg)
Afweer en verzet bij de verzorging
Kenmerken van het gedrag• Schreeuwen, wegduwen, slaan, krabben, spugen, stijf of
slap houden, schelden.
Kenmerken van de persoon• Meestal gevorderde dementie.
![Page 31: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/31.jpg)
Interne bewegers
Veel voorkomende interne BeWegers•pijn •angst •onbegrip voor de situatie •schaamte•behoefte eigenwaarde te behouden•onveilig gevoel
![Page 32: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/32.jpg)
Externe bewegers
• Starten met een zorgsituatie zonder eerst oogcontact te maken en aan te raken
• Haast• Koude, blootliggen, ontbloot worden• Onrustige omgeving (fel licht, in en uitlopen, open deuren,
pratende verzorgers, oproepsysteem)• Onpersoonlijke zorg• Op iemand inpraten met harde stem • Te hoge eisen stellen, proberen iets nieuws te leren terwijl dat
niet meer kan
![Page 33: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/33.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij verzet
• Snel doorwerken• Hardhandig vastpakken of vasthouden • Als maar blijven proberen• Stoppen met aanraken en doorgaan met directief
praten• Verbaal corrigeren
![Page 34: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/34.jpg)
Consequenties die vaak niet helpen bij verzet
• snel doorwerken• hardhandig vastpakken of vasthouden • als maar blijven proberen• stoppen met aanraken en doorgaan met directief
praten• verbaal corrigeren
![Page 35: Omgaan met gedragsproblemen bij dementie ABC’s methode Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman Hogeschool](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062405/5551a0ee4979591f3c8b6c14/html5/thumbnails/35.jpg)
Positieve interventies bij verzet
• Rustige benadering, alle stress vermijden, tijd nemen• Oogcontact zoeken • Afleider-werker systeem gebruiken • Pijnbestrijding• Snoezelen: zachte muziek, aromatherapie, strelen • Warme handdoeken, lichaam bedekt laten • Zoeken naar voorkeursverzorging • Time-out nemen en later terug komen • Achterwege laten van overbodige zorg• Verplaatsen zorgtijdstip• Handelingen vereenvoudigen, verzorgend wassen• Afleidende prettige prikkels geven