ondersteuning bij verlies en rouw bij bewoners met een ernstig meervoudige handicap. maria ter...
TRANSCRIPT
Ondersteuning bij verlies en rouw bij bewoners
met een ernstig meervoudige handicap.
Maria ter Engelen, Klerken
INDELING
InleidingEnkele uitgangspuntenSoorten verlieservaringenDoelgroep 1 : ontwikkelingsleeftijd 0-18 maanden
Uitgangspunten Voorbeelden Hoe gaan we hier als team mee om ?
Doelgroep 2 : ontwikkelingsleeftijd 18-36 maanden Uitgangspunten Voorbeeld Hoe gaan we hier als team mee om : stappenplan
Ons ondersteuningsmateriaalContactgroep ‘ondersteuning bij verlies en rouw’
INLEIDING
Een tijd geleden is mijn mama gestorven.
Ik kan het niet verwoorden, alleen laten aanvoelen hoe verdrietig ik mij voel.
Wil je zoeken hoe je mij door deze periode heen kunt helpen?
ENKELE UITGANGSPUNTEN
Vuistregel bij bewoners met een beperking: Laat ze alles meebeleven.
Maar er bestaan geen kant-en-klare recepten voor het begeleiden van een bewoner met een verlieservaring.
Iedere situatie moet individueel bekeken worden. Dit blijft moeilijk.
ENKELE UITGANGSPUNTEN
ZoektochtHoe kunnen wij als begeleiders de bewoner
uit die doelgroepen ondersteunen? GroeiprocesNaast de theoretische kennis is leren uit
ervaring heel belangrijk.RemmingenNiet alle neuzen in dezelfde richtingOnbegrip van ouders of familie
Soorten verlieservaringen
Ouder/grootouder/familielidMedebewonerAndere verliessituaties (veranderen van
leefgroep, wegvallen van een vertrouwde begeleider, veranderen van vertrouwde kamer, een nieuwe bewoner in de leefgroep, dier)
DOELGROEP 1
Ontwikkelingsleeftijd 0-18m : uitgangspunten
Rekening houden met de emotionele ontwikkeling naast de cognitieve leeftijd
De betekenins van de hechtingsrelatieEr is geen doodsbesefBegrijpen niet wat dood en sterven isReageren schijnbaar niet of weinig op het
verliesReageren op spanning is mogelijk
VOORBEELDEN
Verlies van een medebewoner: Mieke, een bewoner uit een belevingsgerichte leefgroep, is
gestorven. De begeleiders uit de leefgroep zijn door het verlies zeer aangedaan. Door hun ontwikkelingsniveau begrijpen de andere bewoners niet dat Mieke gestorven is. Toch zijn er bewoners die de spanning in de leefgroep ervaren.
Andere verliessituatie: Sofie verandert van leefgroep. Bieke, de maatschappelijk
werker, komt binnen en ziet dat Sofie hevig weent. Zij wil haar troosten maar het lukt haar niet. Plots schiet het haar te binnen dat Sofie vrijdag naar huis gaat. Bieke zegt: mama komt jou vrijdag naar hier halen. Sofie houdt op met wenen!
Verlies van een ouder: Mama komt Marijke wekelijks de vrijdagavond halen. Plots
sterft mama. Als de vrijdagavond de deur van de leefgroep opengaat, kijkt Marijke in de richting van de deur.
Hoe gaan we daar als team mee om ?
In team overleggen: individueel bekijken aandacht voor hebben erkennen van de signalen en ze benoemen ruimte scheppen voor emoties warme, liefdevolle aandacht en zorg troosten nabijheid knuffelmoment sfeersituatie scheppen herinneringshoekje maken
DOELGROEP 2
Ontwikkelingsleeftijd 18-36m : uitgangspunten
Rekening houden met de emotionele ontwikkeling naast de cognitieve leeftijd
De betekenis van de hechtingsrelatieEr is geen doodsbesefBegrijpen niet wat dood en sterven isMogelijk ervaren zij het gemis pas veel
later. Uitgestelde rouwDit kan gepaard gaan met een verandering
in gedrag.
VOORBEELD
Tineke heeft een hechte relatie met haar ouders. Zij gaat elke week naar huis. Papa is niet meer zo jong en wordt ernstig ziek. Hij wordt opgenomen in het ziekenhuis en na enkele weken sterft hij. Daardoor gaat Tineke onregelmatig naar huis. De vrijdagavond hangt de foto van naar huis gaan niet meer elke week op het communicatiebord. De laatste maanden toont Tineke aan dat ze het jammer vindt om niet meer naar huis te gaan. Dit door “onopvallend” te wenen, het communicatiebord goed in de gaten te houden.
Hoe gaan we daar als team mee om ?
StappenplanSTAP 1 : Boodschap meedelen aan de
bewoner In overleg met de familie. Wie deelt de boodschap mee? Waar deel je dit mee? In overleg met de logo voor visuele
ondersteuning.STAP 2 : Boodschap meedelen aan de
medebewonersSTAP 3 : Boodschap meedelen aan het
netwerk van de bewoner.
STAP 4 : Bezoek aan het funerarium In overleg met de familie: indien nodig motiveren. In overleg met de begrafenisondernemer:
Tijdstip: (evt. buiten de openingsuren) Zien van de kist en de kisting Afspraken maken over crematie of begrafenis
In overleg met de logo voor visuele ondersteuning In overleg met het team: wie gaat mee met de bewoner? Hoe gaan we dat doen? (bloemetje, een tekening...) foto’s nemen Indien de bewoner daarvoor kiest: ga nog eens naar het
funerarium Ga eventueel nog eens langs bij de familie
STAP 5 : Bijwonen van de begrafenis of crematie In overleg met de familie In overleg met de logo voor visuele
ondersteuning Indien haalbaar en aangewezen, aanwezig zijn
wanneer de kist wordt toevertrouwd aan de aarde of bij het plaatsen van de urn
Foto’s nemen Rouwmaaltijd bijwonen
STAP 6 : Nazorg : aandacht voor uitgestelde rouw
Ons belangrijk ondersteuningsmateriaal
Verliescirkel voor de begeleiders Foto’s Via de logo: visualisaties van het gebeuren (met daarbij het gebruik van de smoggebaren) Herinneringen van de overledene. Herinneringen uit het ouderlijk huis Ontwikkelen van een herinneringsdoos Werken met een herinneringsboek Persoonlijke ondersteuning aan de hand van het ondersteuningsmateriaal. Verdrietkoffer Branden van een troostkaarsje Aanwezigheid bij de ziekenzalving Laten leegstaan van de kamer Lege stoel in de leefgroep De “Stille Plek” waar de naam van de gestorven bewoner of een personeelslid
in dienst toen hij stierf een plaats krijgt. Een herinneringsmoment na de uitvaart in de kapel. Kerkhofbezoek Indien mogelijk de structuur van het naar huis gaan van de bewoner
behouden UIT DIT MATERIAAL KAN GEKOZEN WORDEN EN INDIVIDUEEL AFGESTEMD
WORDEN
Contactgroep ondersteuning bij verlies en rouw
Wie ? Frequentie van samenkomen ? Doelstelling :
Informeren van elkaar Evalueren Verbeterpunten vastleggen
Hiermee gaan we aan de slag, het zijn hulmiddelen bij het ondersteunen van bewoners met een ernstig meervoudige beperking die afscheid moeten nemen en dit in de ruime zin van het woord.
We hebben zeker de waarheid niet in pacht, het is een moeilijke opdracht waarbij we ons soms heel onmachtig voelen…