ontwikkelingssamenwerking: begrippen, geschiedenis, trends · • al oud: verplichtingen via...
TRANSCRIPT
Ontwikkelingssamenwerking:begrippen, geschiedenis, trends
Prof.dr. Paul Hoebink
Cordaid/CIDIN
Masterclass Profielwerkstuk
Nijmegen
23 september 2016
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Begrippen/Definities
• Ontwikkelingssamenwerking
• Ontwikkelingshulp
• Bilaterale en multilaterale hulp
• Particuliere hulp
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingssamenwerking
De samenwerking vanuit ontwikkelde landen enontwikkelingsorganisaties metontwikkelingslanden ten behoeve van de deeconomische en sociale ontwikkeling van dezelanden op de terreinen van hulp, handel enpolitiek
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingssamenwerking isook handel
• Toegang tot markten via handelsverdragen (viaBrussel: Lomé/Cotonou, Everything But Arms,Economic Partnership Agreements met regio’s)
• Bevordering van handel (CBI: expo’s; Aid forTrade)
• Coherentie (Poly Coherence for Development,PCD): doelstellingen vanontwikkelingssamenwerking niet belemmeren doorander beleid (landbouw, visserij)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingssamenwerking isook politiek
• Samenwerking met ontwikkelingslanden ininternationale organisaties en bij internationaleconferenties
• Versterking van de stem vanontwikkelingslanden, capaciteitsversterkingvan ontwikkelingslanden bij internationaleonderhandelingen (voorbeeld: katoen)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Officiële Ontwikkelingshulp (ODA)
De overdracht van middelen aanontwikkelingslanden1 in de vorm van geld,goederen of diensten2 onderconcessionele voorwaarden3 ten behoevevan de sociale en/of economischeontwikkeling4 van deze landen
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Officiële Ontwikkelingshulp (ODA)
De overdracht van middelen aanontwikkelingslanden1 in de vorm van geld,goederen of diensten2 onderconcessionele voorwaarden3 ten behoevevan de sociale en/of economischeontwikkeling4 van deze landen
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Concessionele voorwaarden
Zachte/concessionele voorwaarden:giftelement:
- Gift/Grant: giftelement 100%
- Lening: zacht: afhankelijk van: 1. rente; 2.looptijd; 3. aflossingsvrije periode (nogmaar weinig leningen, wel Japan enChina)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingshulp
De overdracht van middelen aanontwikkelingslanden1 in de vorm van geld,goederen of diensten2 onderconcessionele voorwaarden3 ten behoevevan de sociale en/of economischeontwikkeling4 van deze landen
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Bilateraal/multilateraal/particulier:kanalen
• Bilateraal: van regering naar regering
• Multilateraal: via internationaleorganisaties (Wereldbank, EU, WHO,FAO). Die krijgen geld van regeringen,maar kunnen ook zelf geld ophalen
• Particulier: door subsidies, inschakelenbij uitvoering
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingshulp (ODA)
• Tussen de $ 50-55 miljard, stagnerend in dejaren 1990; nu opnieuw (sterk) stijgend(mede door schuldkwijtschelding aanNigeria, Irak en Congo); daarna reële stijgingtot $133 miljard
• Streven naar 0,7% van BNP sinds 1970• Na Monterrey (2002): 0,39% binnen EU; 2002
en 2005: EU-landen naar 0,7% in 2015 (targetin 2010, werd 0,56, niet gehaald); nauwelijksverdere toezeggingen andere donoren
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Particuliere hulp
• Hulp afkomstig van burgers (gaande naarburgers)
• Al oud: verplichtingen via godsdienst,‘armenzorg’
• Filantropie en ‘civilateraal’
• Omvang: moeilijk vast te stellen, cijfersonbetrouwbaar, moeilijk te berekenen
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Particuliere hulp
1. Stichtingen: van (ultra-)rijke mensen: (Bill andMelinda) Gates Foundation
2. Grote ontwikkelingsorganisaties met veeldonateurs: Cordaid, Oxfam-Novib
3. Kleine ontwikkelingsorganisaties: particuliereinitiatieven
4. Noodhulp/humanitaire hulporganisaties: RodeKruis, Artsen zonder Grenzen
5. Adoptie op afstand: Plan International, World Vision
6. Hulp in natura: tweedehands spullen (GeredGereedschap), vrijwilligerswerk
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Motieven achterOntwikkelingssamenwerking
Waarom geven landenontwikkelingshulp? Wat is de ‘aidrationale’? Wat zijn de motieven?
• Politiek/strategische• Economisch/commerciële• Ethisch/humanitaire
• Milieu• Vluchtelingen/migratie
Politiek/strategischemotieven
• Invloedssferen
• Controle
• Strijd tegen terrorisme
• Invloed binneninternationale instellingen
• Toegang
• Vriendschap
Economisch/commerciëlemotieven
• Landingsrechten, toegang tothavens
• Exportbevordering
• Anti-cyclisch, recessie bestrijden
• Investeringen bevorderen
• Toegang tot grondstoffen
Ethisch/humanitairemotieven
• De naaste te drinken geven,voeden, kleden, vanonderdak voorzien
• Solidariteit met deverworpenen der aarde
• Mensenrechten: recht op eenmenswaardig bestaan
Milieu motief
• Milieuproblemen zijngrensoverschrijdend (aantastingvan ozonlaag, broeikaseffect,ziektes van mensen en vee)
• Conferentie van Stockholm(1972): in rijke landenmilieuproblemen door overvloed,in ontwikkelingslanden doorarmoede/gebrek aan middelen
• Speelt maar een beperkte rol (vb.in internationale fondsen, zoalsMontreal Protocol, Klimaatfonds?)
Vluchtelingen motief
• Tinbergen: grote verschillen inwelvaart leiden tot migratie;conclusie: verhoog hulp
• Zijn slechts een paarvoorbeelden dat dit een rol speelt
• Vluchtelingenstromen afdempen:Haïti, Barcelona proces; hulp aanTurkije/Libanon
• Terugkeer mogelijk maken(Verdrag van Cotonou)
Politiek/strategisch
* USA
* Japan
* Frankrijk
Noorwegen *
Ethisch/humanitair Economisch/commercieel
Indicatoren voor het gewicht van deverschillende motieven
• Politiek/strategisch: landenselectie tegende achtergrond van politieke spanningenof belangen
• Economisch/commercieel:landenselectie, back flow, sectoraleverdeling
• Ethisch/humanitair: landenselectie(MOLs), sectorale verdeling, hulp viaNGOs
Een korte geschiedenis van deontwikkelingssamenwerking
1950s Koude Oorlog
USA dominerend
Technische hulp
Multilateraal
1960s DD1
Nieuwe donoren
Financiële hulp
Hulp naar infrastructuur
1970s Olie crisis
Einde van de KoudeOorlog
Herverdeling (WB)
Basisbehoeften (ILO)
1980s Schuldencrisis
‘Asian Miracle’
Structurele Aanpassing
Exportgeleide groei
1990s Kritiek op de SAPs
Nieuwe benaderingarmoede
PRSPs
Sector Wide Approaches
Donor coördinatie
Na 2000: MDGs, Monterrey, Paris
• MDGs: Millennium Development Goals tebehalen in 2015
• Monterrey (2002): Financing forDevelopment: gezamenlijke streefcijfersom MDGs mogelijk te maken
• Paris (2005): Paris Declaration: Managingfor Result; Mutual Accountability.Principes: Ownership, Alignment,Harmonization
• Daarna Accra (2008) en Busan (2011)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Na 2000: Millennium DevelopmentGoals
• De nieuwe ‘Global Compact’
• Hét steekwoord voor alle politici op ditterrein
• Alle elementen aanwezig? (veiligheid,klimaatverandering)
• Zonder verder beleid daarachter?(technocratisch)
• Wat met doelstellingen/’aid rationale’donoren?
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Ontwikkelingshulp: werkt het?
• Vooral in Nederland in discussie
• Hoe te meten: vooruitgang op MDGs/SDGs,uitbannen ziektes, landbouwproductie,economische vooruitgang
• Op project en programma niveau: duizendenevaluaties
• Via regressie-analyses: populair bij economen:maar: veel factoren van invloed op resultaten
• Tegen de achtergrond van de ‘aid rationale’ (Irakoorlog kostte $ 2,4 trillion)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies
Conclusies
• Ontwikkelingshulp blijft een belangrijke stroom vanfinanciële middelen, juist voor de armste landen
• Door de MDGs (nu SDGs) hebben donorlanden enhulpontvangende landen een veel duidelijkerprogramma gekregen en is er veel vooruitganggeboekt
• Regeringen en burgers daar zullen het moeten doen(ontwikkelingshulp slecht steuntje in de rug)
• Rijke landen moeten vanontwikkelingssamenwerking naar internationalesamenwerking gaan (Global Public Goods)
Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies