UNIVRZITT U SRJVUMDICINSKI FKULTT

OPEKOTINE- Seminrski rd -

MNTOR KNDIDTProf. dr. Ime i prezime

Srjvo, februr 2015. godinSdrj

1. Uvod32. Historijt nstnk opekotin43. Ptogenez opekotin53.1. Klsifikcij opekotin7 3.1.1. Opekotine I stepen7 3.1.2. Opekotine II stepen8 3.1.3. Opekotine III stepen8 3.1.4. Opekotine IV stepen93.2. Trij koe103.3. Inicijlno lijeenje opekotin113.4. Loklno lijeenje opekotine134. Zkljuk165. Litertur17

1. UVODOpekotine (combustio) i smrzotine (congeltio) moemo smtrti termlnim povredm jer nstju pod dejstvom visoke, odnosno niske temperture. Meutim, opekotine mogu nstti i pod dejstvom hemijskih supstnci, kiselin i bz (hemijske opekotine), pod dejstvom elektrine energije (elektrine opekotine) i pod dejstvom jonizujueg zrenj (rdijcijske opekotine). Kontktom s vrelim tenostim nstju teke opekotine, koje se nekd svrstvju u zsebnu grupu oprotin (mbustio) ij dubin (odnosno stepen) zvisi od temperture i viskoznosti tenosti. Dejstvom vrelog vzduh (por, eksplozij) nstju promjene n izloenoj koi, posebno su tek oteenj disjne sluzokoe, koj mogu d dovedu do veom ozbiljnih komplikcij.U terpiji termlnih povred koriste se rzliti postupci. Oni se mogu podijeliti n loklnu terpiju i sistemsku terpiju. Nek od nel loklne terpije su zjednik i odnose se n debridment, ztitu od infekcije, potpomgnje epitelizcije. U sistemskoj terpiji njee primjenjujemo ndokndu tenosti, dvnje nlgetik, ntibiotik i sl. Terpij termlnih povred se moe podijeliti i n: prvu pomo (hlenje, prekrivnje istom gzom i sl.), inicijlno medicinsko lijeenje (renimcij, ndoknd tenosti, terpij bol), stcionrno lijeenje (nstvk ndoknde tenosti, kontrole bol i dr., hirurk obrd rne, kontrol imunskog i metbolikog sttus, lijeenje infekcije, fizikln terpij).[footnoteRef:2] [2: Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New York, 1989.]

U svkoj od ovih fz lijeenj treb d se preduzmu odgovrjui postupci. Kod mnjih opekotin, medicinski tretmn esto i nije potrebn, nego nkon liki pruene prve pomoi orgnizm uspjeno restituie nstlu povredu. Neke pk opekotine se medicinski zbrinjvju, jednostvnim hirurkim tehikm (debridment, lv, previjnje) uz nstvk tzv. kunog lijeenj i kontrole i previjnj. Meutim kod nroito tekih opekotin i drugih termlnih povred potrebno je veom kompleksno i dugotrjno lijeenje koje podrzumijev stcionrni tretmn, p i dugotrjnu fiziklnu rehbilitciju.

2. HISTORIJT NSTNK OPEKOTINJedn od prekretnic u historiji ovjenstv je bilo otkrie vtre. Prlelno s tim ljudi su i veom rno se upoznli s opekotinm. U poetku su vtri p i opekotinm prilzili veom oprezno uz svojevrsne mgijske predodbe.Prem Egiptskoj legendi o postnku svijet, boginj Isis je lijeil opekotine svim sinu Horusu, premzujui ih svojim mlijekom. U Stroj Grkoj je Hipokrt (460-360 BC) lijeio opekotine premzujui ih smjesom bitumen i svinjske msti (rtz, 1979).[footnoteRef:3] Loklno je upotrebljvo i limunov sok ko ntiseptik, rzliite formulcije ulj i miksturu li (tninsk kiselin ko dstrigens). U Strom Rimu Celsus preporuuje d se opekotine lijee s miksturom med i mekinj dok Glen (129-199 D) spominje terpiju hldnom vodom. [3: rtz, C.P., History of burns, In: rtz CP, Moncrief J, Pruitt B, ed. Burns: tem pproch. Phildephi, P: W.B. Sunders Comp, 1979.]

Opekotine su nstjle n rzne nine (umski pori, priprem hrne). Dost rno je toplot (usijni metl) koriten ko pouzdn metod z muenje neprijtelj ili z trjno obiljevnje ljudi i ivotinj (igosnje). Usijni metl je koriten i u terpiji ugriz. S rzvojem medicine usijno gvoe se koristilo i z zustvljnje krvrenj (kuterizcij) kod mputcije ekstremitet.[footnoteRef:4] [4: Ignjtovi, M., Historijski pregled rzvoj rtne hirurgije - 1. Deo, Vojnosnit Pregled, 2006.]

Prvobitn terpij opekotin je ustvri zsnovn n empirijskim podcim (nrodn medicin). Tko su veom rno uoeni benefiti od topiklnog tretmn opekotin pomou biljk (ulj, lie), nimlnih proizvod (med, mlijeko, mst, jj), minerl (bkr, mlhit). Iskustvo sticno vijekovim je tko pokzlo d se terpij opekotin sstoji iz loklnog tretmn (plikovnje ulj, melem, odstrnjivnje mrtvog tkiv), suzbijnj infekcije, rehidrcije i limentcije (kvlitetn ishrn) i eliminisnj boli. Veinu ovih nel moemo primijeniti i dns u svremenoj terpiji.

3. PTOGENEZ OPEKOTINOpekotine nstju ond kd se n tkivo djeluje toplot jeg intezitet nego to tkivo moe psorbovti i prenijeti n okoln tkiv. U ptogenezi opekotin kljuno mjesto zuzim izlzk plzme (tenosti i protein) iz vskulrnog korit i njeno nkupljnje u intersticijlnom tkivu (tj. nstnk edem ), ksnije i formirnje mjehuri ispunjenih tenim sdrjem (koji se nzivju bule). Teni sdrj i proteini plzme izlze iz vskulrnog korit usljed direktnog dejstv toplote n zid kpilr i oslobnje vzoktivnih supstnci (koje izzivju vzodiltciju i povenje vskulrne propustljivosti).Mnogobrojni medijtori i citokini osloboeni u opeenom tkivu doprinose nkupljnju tenosti i nstnku edem: histmin (u eksperimentlnom modelu n ivotinjm je pokzno d blokd tip 1 histminskih receptor moe d smnji stvrnje edem), serotonin (eksperimentlno je pokzno d inhibitor serotonin moe d poprvi srni volumen) i prostglndini (koji izzivju vzodiltciju i poven protok krvi i potpomu izlzk tenosti iz mikrocirkulcije ), dok ulog brdikinin u nstnku opekotinskog edem nije pouzdno utvren (inhibitori proteolitikih enzim smnjuju stvrnje kinin, li ne i formirnje edem u opeenom tkivu). Ve minut poslije dejstv termikog etiolokog fktor oslob se histmin, ksnije i druge supstnce s vzodilttornim dejstvom: tromboksni, leukotrijeni, supstnc P i PF. Usljed ktivcije elij imunskog sistem oslobju se citokini: IL-1,IL-6 i IL-8, ztim rektivni oblici kiseonik, produkti ktivcije sistem komplement i lizozomski enzimi leukocit.[footnoteRef:5] [5: ikw N., Cytokine storm in the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome ssocited with surgicl insults, Jpn Surgery Society, 1996.]

Nstnku edem doprinosi oslobnje osmotski ktivnih mterij iz oteenih elij i povenje hidrosttskog pritisk u mikrocirkulciji (koje povev filtrciju tenosti u kpilrim). Plzmorej je posebno izren u toku prvih 8-12 sti (kd se iz krvnih sudov izgubi oko 50% od ukupnog gubitk plzme tokom prvog dn).Poslije 24-48 sti prestje gubitk plzme iz mikrocirkulcije (zto to je oporvkom mikrocirkulcije smnjen propustljivost kpilr i/ili zto to oteeni kpilri trombozirju.Sindrom multiplog otkzivnj orgn (MODS), (eng. Multi Orgn Dysfunction Syndrome) je kritino stnje koje se moe rzviti nkon hirurkih zhvt, veih trum, veih opekotin i sepse (slik 1) i smtr se jednim od njznjnih uzrok smrti kod opekotin.[footnoteRef:6] [6: Brie PS, Hydo LJ., Infuence of multiple orgn dysfunction syndrome on durtion of criticl illness nd hospitliztion, rch Surg, 1996.]

Klinik istrivnj sproveden u humnoj medicini su pokzl d kod 28% pcijent s opsenim opekotinm dolzi do rzvoj MODS. Vjerovtno d su i z veterinrske pcijente ovi podci slini. Zbog tog je prevencij nstnk MODS veom vn. Hung i sr. nvode d su z nstnk MODS od njveeg znj intezitet i veliin opekotine, prisustvo inhlcione povrede, nstnk ok i sepse. U nekim slujevim MODS moe nstti odmh nkon poetnog stdijum hipovolemijskog ok, dok u nekim slujevim MODS- seps igr znjniju ulogu. U ob ov sluj tkivn hipoksij je osnovni supstrt z nstnk MODS.[footnoteRef:7] [7: Hung, Y.S., Yng, Z.C., Liu, X.S., He, B.B., Li, ., Experimentl nd clinicl studies on the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome (MODS) in severe burns, Burns, 1998.]

Slik 1. Ptogenez MODS

Inhlcion termln povredOKSEPSMODS

Tein opekotin zvisi od vie fktor: vrste toplotnog izvor, visine temperture, duine njenog toplotnog dejstv, ko i od specifinih krkteristik (otpornosti) tkiv koj su izloen dejstvu toplote (sdrj vode u tkivu, debljine koe, rspored folikul dlke i znojnih lijezd).U klinikom rdu tein opekotin procenjuje se n osnovu:

povrine tijel koj je zhven opekotinm, dubine opekotin, eventulnog prisustv unutrnjih povred (koje su izzvne udisnjem vrelog vzduh ili toksinih gsov).Opekotine esto prouzrokuju temperture vie od 45C. Mnj elijsk oteenj nstju pri temperturi od 45 do 50C (usljed ubrznog metbolizm i inktivcije termosenzitivnih enzim), dok pri temperturi koj je vi od 50C nstju te elijsk oteenj (zbog kogulcije elijskih belnevin i oteenj krvnih sudov).Dubin se oznv stepenim koji govore o tome koje su strukture definitivno oteene i kkve su mogunosti regenercije. Prem dubini tkivnih oteenj opekotine se dijele n etiri stepen: combustio erythemtos, combustio bullos, crbonifictio (slik 2).Tei stdijumi opekotin, combustio gngrenos i crbonifictio zhvtju cijelu debljinu koe (engl. Full - thickness burns) i z njihovo zrstnje i epitelizciju neophodn je trnsplntcij koe.3.1. Klsifikcij opekotin3.1.1. Opekotine I stepenOpekotine I stepen nstju pri dejstvu termikih fktor koji oteuju smo epidermlni sloj koe. Krkteriu se crvenilom (usljed loklne hiperemije izzvne dejstvom toplote n krvne sudove direktno ili refleksno preko vzomotornog centr), otokom (zbog dejstv medijtor koji povevju propustljivost kpilr) i bolom (koji izziv ndrj ili oteenje senzitivnih nervnih zvretk u opeenom dijelu koe). P ipk vlj nglsiti d je kod ps mnje izreno crvenilo koe zbog nedosttk superficijlnog vskulrnog pleksus u koi.Znci koji se jvljju u I stepenu opekotin odgovrju zncim zpljenj, p se ovj stdijum opekotin opisuje ko septino (sterilno) zpljenje. Poslije povlenj crvenil i otok, moe d doe do deskvmcije povrnog sloj epiderm, tko d ovj stdijum opekotin prolzi z sedm dn ne ostvljjui posljedice. U nekim slujevim moe d se jvi bronzn pigmentcij koe (erythem solris).Slik 2. Stdijumi opekotin kod ovjek

3.1.2. Opekotine II stepen Kod ovih opekotin dolzi do oteenj krzn (dermis). Oteeni su i duboki slojevi dermis, znojne i lojne lijezde i leite dlke. Nedugo ztim jvlj se subkutni edem i zpljensk rekcij. Krkteristino je ipk d se dlke ne mogu lko iupti. U nredn 24 h stepen oteenj se pojvju usljed dejstv proteolitikih enzim iz neutrofil, prostglndin i vzoktivnih medijtor. Nekrotino tkivo predstvlj odlinu podlogu z rzvoj infekcije. Zrstnjeovih opekotin je usporeno (moe d trje i do 40 dn), obino zhtijev hirurko uklnjnje nekrotinog sloj koe, poslije zrstnj ostju hiperpigmentcije i oiljci. Zrstnje se vri epitelizcijom s rubov rne nkon formirnj vskulrnog krevet (grnulciono tkivo). Nrvno preduslov z zrstnje je nepostojnje infekcije.3.1.3. Opekotine III stepen Opekotine III stepen krkteriu nekrotine promjene u zhvenoj koi i potkonom tkivu, ko i oteenj u zidov krvnih sudov (s nstnkom tromboze). Usljed dejstv visoke temperture dolzi do kogulcije tkivnih protein, poremej u loklnoj cirkulciji (s ishemijom i nekrozom) i oteenj zid krvnih sudov (poslije eg se ktiviu fktori kogulcije krvi i nstje tromboz).N grnici denturisnog i zdrvog tkiv nstje septin zpljensk rekcij, iji je cilj d rzgrdi ili orgnizuje oteeno i nekrotino tkivo. Poto je ko ko brijer oteen, nekrotino tkivo predstvlj odlinu podlogu z rzvoj bkterij, veom esto opekotine III stepen komplikuju se infekcijom. Krkteristino je d se nekrotino tkivo koje je kogulislo. Teko odvj s povrijeenog del. Ovo nekrotino tkivo je potrebno veom rno ukloniti jer predstvlj supstrt z rzvoj bkterij.3.1.4. Opekotine IV stepen Opekotine IV stepen su njte oteenj prouzrokovn termikim etiolokim fktorim, nstl dejstvom toplotnih izvor izuzetno visoke temperture. Krkteriu se ugljenisnim tkivim (koom, potkonim tkivom, miiim i kostim). Ko je u tom stepenu opekotin blijedosiv ili tmnosme, suh i neosjetljiv n bol (nestetin). Tkivn oteenj su ireverzibiln, d bi dolo do zrstnj neophodno je hirurko uklnjnje ugljenisnog tkiv i trnsplntcij koe.[footnoteRef:8] [8: Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.]

U nekim slujevim, posebno ko su opekotine nstle u poru, direktnim dejstvom plmen ili vrelog vzduh mogu biti povrijeeni i gornji disjni putevi. Osim tog, pri sgorijevnju se oslobju mnoge toksine supstnce, ije dejstvo moe biti udrueno s dejstvom vrelog vzduh. Oteenj disjnih putev plmenom, vrelim vzduhom ili toksinim gsovim su izuzetno ozbiljne povrede i u zntnoj mjeri utiu n tok i ishod opekotin. U inhlcionim termikim povredm oteuju se vzduni putevi i mikrocirkulcij. Gsovi koji rstvorljivi u vodi (ko to su sumpor - dioksid i monijk) u rekciji s vodom grde kiseline i bze, usljed ijeg dejstv u gornjim disjnim putevim mogu nstti zpljenje i otok, s djeliminom ili potpunom opstrukcijom zhvenih disjnih putev. Gsovi koji su rstvorljivi u mstim (ko to je zotni oksid) prodiru u mnje disjne puteve i unjim izzivju nstnk zpljenj. Z ispoljvnje poremej u funkciji respirtornog sistem (prouzrokovnih oteenjem gornjih ili donjih disjnih putev) neophodno je njmnje 24 do 48 sti. N inhlcionetermike povrede treb misliti kod svih pcijent kod kojih su opekotine nstle u ztvorenom prostoru ili su (z izvjestn period) bili u besvjesnom stnju.Tein opteg stnj kod opekotin zvisi od: povrine koe koj je zhven opekotinm, stepen opekotin i rzvoj komplikcij.

3.2. Trij koeKod trije opekotin i smrzotin potrebno je procijeniti oteenu povrinu opeenog dijel tijel ko i stepen oteenj. Ve dugo vremen u humnoj medicini su rzvijeni rzliiti sistemi z procjenu povrine opeenog dijel koe, koji uz evluciju stepen oteenj mogu dti prilino precizne informcije o ninu zbrinjvnj i lijeenj pcijent. Svkko d prilikom trije treb voditi run i o strosti pcijent, prisustvu drugih oboljenj i sl., to u zntnoj mjeri moe umnjiti kpcitet jedinke d se izbori s nstlom trumom.Mogue je veom precizno izrunti ukupnu povrinu tijel pomou formule:

Nkon odreivnj ukupne tjelesne povrine, potrebno je pomou lenjir odrediti dimenzije opeenog dijel koe. Ovko precizn sistem odreivnj povrine opeenog dijel tijel nem kliniki znj jer je komplikovn i oduzim dost vremen, p se koristi smo u nuno istrivke svrhe. Mnogo ee se koristi tzv. prvilo devetke. Ovo prvilo predstvlj modifikciju tzv. Berkowih tblic z procjenu povrine opekotine. Ovo je grub procjen li nm dje brz uvid u procent opeenog dijel tijel. Tko se cijel prednj nog grubo procjenjuje n 9% telesne povrine. Zdnj nog n 18%, dorzlni i ventrlni torks po 18%.Osim odreivnj veliine opeenog dijel tijel, potrebno je odrediti i stepen opekotine. Smtr se d povrinske opekotine (I stepen) ne zhtijevju intenzivnu terpiju ukoliko zhvtju do 15% povrine tel. Meutim, prilikom odreivnj terpije trb u obzir uzeti i ostle podtke: strost, prisutnost drugih oboljenj.[footnoteRef:9] [9: Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.]

Tkoe i loklizcij opekotine ili druge termlne povrede treb d se uzme u obzir kod odreivnj terpije. Tko npr. kod opekotin koje zhvtju funkcionlne dijelove tijel (glv, ust, nozdrve i sl.) moemo oekivti i nemogunost uzimnj hrne, opstrukciju disjnih prohod i sl.). N tkvim mjestim i mnj opekotin moe imti vei kliniki znj i zhtijevti intenzivniju terpiju od opekotine n nekom drugom dijelu tijel.Kriterijumi z prijem u specijlizovnu ustnovu po B (mericn Burn ssocition) z protokolu su: opekotine delimine debljine n vie od 10% UPT, opekotine koje zhvtju lice, ke, stopl, genitlije, perineum ili velike zglobove, opekotine III stepen u bilo kojem strosnom dobu, elektrine opekotine, ukljuujui i udr grom, hemijske opekotine, inhlcion povred, opekotine kod bolesnik s postojeim oboljenjim koj mogu d komplikuju lijeenje, prolongirju oporvk ili utiu n mortlitet, opekotine i udruene povrede, opekotine pedijtrijskih pcijent ukoliko u bolnici ne postoji kvlifikovni personlni i mterijlno - tehniki uslovi z njihovo lijeenje.

3.3. Inicijlno lijeenje opekotinU inicijlnom lijeenju opekotin njvnije je d se prekine ili neutrlie dejstvo gens koji je uzrokovo opekotinu i d se pcijent ukloni s mjest povreivnj. Potrebno je d se dobiju podci o mehnizmu povreivnj (vrst gens, mjesto i vrijeme povreivnj) i smom pcijentu (tjelesn ms, postojnje teih bolesti i slino).[footnoteRef:10] [10: llison, K., The UK pre-hospitl mngement of burn ptients - current prctice nd the need for stndrd pproch, Burns, UK, 2002.]

Korisno je d se rne nekoliko minut ispirju mlkom vodom, ukoliko se rdi o mnjoj opekotini, poeljno je hlenje rne. Kod hemijskih opekotin, hidrolv je znjnij i treb d trje po mogunosti i do jednog st kod opekotin kiselinm, p i vie sti (1-3 ) sti kod opekotin lklijm. Nkon tog treb d se odredi ukupn povrin opekotine. Od tog, ko i od stepen opekotine zvisi d li ivotinju treb lijeiti intenzivno i u kom omjeru. Povrijeene regije treb d se pokriju sterilnom gzom ili br istim rvom, njbolje ili njbolje tkozvnim prvim zvojem z opekotine. N rne ne treb u ovoj fzi d se stvljju nikkve tenosti, msti ili kreme.[footnoteRef:11] [11: Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne medicine, 2010.]

Kod veih opekotin potrebn je oksigenoterpij, njbolje preko nzlnog kteter. Ukoliko se sumnj u inhlcionu povredu, treb blgovremeno d se urdi endotrhelnn intubcij dok se jo uvijek nisu rzvili edemi. Pcijentu se dje nlgetik i to kod ekstenzivnijih opekotin iskljuivo intrvenskim putem. Kd se procijeni d se rdi o opekotinm od preko 15% ukupne povrine tijel (UPT), potrebno je d se plsirju 1-2 iroke venske knile i d se zpone infuzion terpij kristloidim, njbolje Ringer-lkttom.Kod veih opekotin nstup opekotinski ok i perifern vzokonstrikcij, p lijekovi ne mogu d se resorbuju poslije intrmuskulrne plikcije. Zbog tog, treblo bi sprovesti ntitetnusnu profilksu to rnije. Od ukupne povrine opekotine zvisi d li je neophodn renimcij infuzijm. Tno vrijeme povreivnj znjno je, jer se od tog moment run prvi period infuzione terpije (prv 24 st). Vno je d se zn koji je gens izzvo opekotinu, zto to se neke od opekotin lijee specifino, ko n primjer elektrine i hemijske (Fish, 1999). Mjesto povreivnj bitn je podtk, ko n primer kod opekotin plmenom u ztvorenom prostoru, zbog mogunosti nstnk inhlcione povrede koj pogorv ishod lijeenj z oko 50%. N osnovu tjelesne mse pcijent run se koliin potrebnih infuzij.Stcionrno lijeenje treblo bi d obezbijedi i primrnu hirurku obrdu rn, urgentne intervencije, nstvk renimcije kristloidim. Ukoliko je rije o opekotinm veeg obim i potrebno je i opertivno lijeenje opekotin, uz intenzivnu njegu koj podrzumijev kontrolu imunskog i metbolikog sttus, lijeenje infekcije, fiziklnu terpiju i lijeenje postopekotinskih sekvel.[footnoteRef:12] [12: Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New York, 1989.]

Ndoknd tenosti kod velikih opekotinskih povred im z cilj odrvnje odgovrjue tkivne perfuzije u rnom postopekotinskom periodu i sprjevnje rzvoj opekotinskog ok. Primjen rstvor u dovoljnoj koliini je veom znjn, jer nedovoljno ili prekomjerno dvnje rstvor pogorv opte stnje pcijent i povev mortlitet. Sve formule z izrunvnje ukupnog volumen tenosti koji treb ndoknditi koriste ko prmetre procent opeene povrine koe i tjelesnu teinu. Z izrunvnje koliine tenosti u humnoj medicini postoji vie formul, njee se koristi Prklndov formul. Od kristloidnih rstvor njee se koristi Ringer lktt, od koloidnih rstvor koriste se lbumini i zmrznut svje plzm.[footnoteRef:13] [13: Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne medicine, 2010.]

Hipertoni rstvori u koncentrciji od 180-300 mEq N/l imju teoretski mnogo prednosti. Pokzno je d primjen ntioksidnt smnjuje potrebnu koliinu tenosti. Zpremin izotonine kristloidne otopine tokom prv 24 s moe se procijeniti po formuli 3-4 ml/kg/procentu opeene koe. Hipertoni rstvor NCl smnjuje ukupnu potrebnu zpreminu tenosti, smnjuje rizik od nstnk edem i povev minutni volume. U tom sluju se hipertoni fizioloki rstvor (4ml/kg bolus) dje zjedno s Ringerovim rstvorom (1ml/kg/procentu opeene povrine). Treb voditi run d koncentrcij N u serumu ne pree 160 mEq/L. Koloidni rstvori (dextrn 70) ukoliko se dju u rnom periodu nkon nstnk opekotine, mogu smnjiti rizik od nstnk edem. Meutim, dvnje proteinskih koloid (plzm, lbumin) treb odloiti z 8-12 sti, kko bi se stbilizovl limfn dren. Tko proteini dti rnije obino izlze u opekotinsku rnu i pospjeuju nstnk edem.Gubitk protein plzme je znjn, tko d psi s opekotinom II stepen koj zuzim 20% tjelesne povrine mogu d izgube i do treinu volumen plzme u prvih 6 sti. Trnsfuzij pune krvi je indikovn kod neminih pcijent. Ukoliko je oteno ili onemogueno uzimnje hrne pcijentu je potrebno obezbijediti i nutritivnu potporu u obliku visokoproteinske i visokoenergetske dijete (nzogstrin sond). Ko prevencij nstnk ulkus potrebno je plikovti histminske H2 bloktore.1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.4. Loklno lijeenje opekotineUklnjnje nekrotinog tkiv je veom vno u kontroli infekcije, sepse ko i podrvnju nstnk "vskulrnog krevet" (grnulciono tkivo) koji je neophodn z epitelizciju ili z ztvrnje rne. Nekrotino tkivo se iz rne uklnj isijecnjem, utolizom, zvojim ili enzimim i biohirurkim tehnikm.Kod opekotin II stepen nekrotino tkivo se moe lko uklonuti s mkzm p k i lvom s vodom i brzivnom gzom, spuvom. Nekrotino tkivo kod opekotin III stepen je potrebno otro isjei sve do miine fscije. Rn ekscizij smnjuje mogunost infekcije i sistemskih poremej (seps, endotoksemij). Mnje opekotine se mogu nkon debridment i ziti (odloeno primrno ztvrnje). Meutim, ee se ztvrnje (ukoliko se n njeg uopte i odluimo) obvlj nkon formirnj grnulcionog tkiv (sekundrno ztvrnje). Vee rne zrstju sekundrnim cijeljenjem to moe trjti dugo. Zbog tog se kod velikih opekotin nkon suzbijnj infekcije i formirnj zdrvog grnulcionog tkiv, vri ztvrnje defekt nekim od tehnik plstike koe (flp, grft). Ztvrnje (odloeno primrno ili sekundrno) ko i plstik koe uvijek imju prednost u odnosu n sekundrno zrstnje velikih defekt. Kod sekundrnog zrstnj opekotine, oiljno tkivo je frgilno i esto puc i krvri tkoe se i n mjestu oiljk od opekotine moe rzviti krcinom.Nkon inicijlnog tretmn (hlenje, prekrivnje gzom) u mbulnti dlje treb otvoriti venski put i zpoeti inicijlnu rehidrciju, dti nlgetik i ntibiotik). Okolnu kou potrebno je oiti potom opekotinu ispirti blgim ntiseptikim rstvorom. Nkon lve ntiseptikom sprovesti neophodn debridmn opekotine i nizmjenino vriti lvu. Nkon tog se opekotin premzuje srebro - sulfdizinom. Srebro sulfdizin je ntibiotik koji djeluje n irok spektr bkterij i obino se upotrebljv z lijeenje i sprevnje infekcij kod opekotin. Srebro sulfdizin se upotrebljv i kod drugih stnj koe ko to su ulkusi ili dekubitusi, gdje ne moe doi do zrstnj usljed infekcije i z prevenciju infekcij kod presivnj koe. Srebro sulfdizin se plikuje n oienu i obrenu rnu u obliku 1% krem jednom ili dv put dnevno. Srebrosulfdizinski krem treb stlno d pokriv cijelu rnu u debljini od 1-2 mm. Previjnje se obvlj tko to se ko prvi sloj zvoj postvlj netherentn (prfinsk) gz. Preko koje se postvlj sekundrni (pmuk) i tercijrni (kliko zvoj) sloj zvoj.Umesto srebro - sulfdizin koristi se i ntibiotik fusidinsk kiselin. Netherentn gz moe biti i impregnirn ovim ntibioticim, to olkv terpiju. Meutim, esto u nedosttku netherentnih gz, obin gz preme 1% kremom Srebro - sulfdizin. Uestlost previjnj zvisi od koliine eksudt, veliine opekotine i sl. Obino se u poetku previjnje vri svkodnevno uz redovnu kozmetiku rne (lv) d bi se nkon rzvoj grnulcionog tkiv prelo n previjnje svki drugi dn. U novije vrijeme u terpiji opekotin pominju se rzliiti priprvci ko npr. hidrogelovi. Hidrogelovi n bzi kopolimer 2-hidroksietilmetkrilt (HEM) i itkonske kiseline (IK) posjeduju morfolok i mehnik svojstv odgovrju z veinu biomedicinskih primjen. In vitro nlizom biokomptibilnosti P(HEM/IK) hidrogelov potvreno je d nisu toksini z elije niti izzivju znjnu hemolitiku ktivnost. Tkoe, test mikrobne penetrcije pokzo je d ni Stphylococcus ureus ni Escherichi coli ne prolze kroz hidrogelne obloge, stog se P(HEM/IK) obloge mogu smtrti dobrom brijerom protiv mikrob, rdi odrvnj sterilnosti okolne sredine. Svi rezultti pokzuju d P(HEM/IK) hidrogelovi imju veliku mogunost primjene u biomedicini, posebno kod tretmn koe i ko obloge z opekotine.[footnoteRef:14] [14: Tomi S. Lj., Mii, M., Krezovi, B., Dobi, S., Inteligentni hidrogelovi n bzi itkonske kiseline z biomedicinsku primenu, Hemijsk industrij, 2009.]

4. ZKLJUKOpekotin jedn od njeih termikih povred u svijetu. Gotovo d nem osobe koj se ko dijete, li i ksnije, nije opekl n vrelu ringlu poret, prosul po sebi vrelo mlijeko ili kfu i zdobil opekotine. Opekotin je vrst hipertermike povrede koj moe nstti dejstvom elektrine struje, hemiklij, suhe toplote, vrele tenosti i gs, zrenj ili trenj. Opekotin moe biti rzliite veliine, u zvisnosti od zhvene povrine tijel, rzliite teine, u zvisnosti od stepen oteenj tkiv i s rzliitim komplikcijm. Oteenj mii, kosti, krvnih sudov i unutrnjih orgn, nstju kod dubokih opekotin (u odnosu n povrinu tijel) i pren su jkim bolom zbog povred ivc. Zvisno o stepenu oteenj opekotine mogu biti prene brojnim potencijlno smrtonosnim komplikcijm, ukljuujui ok, infekcije, poremej metbolizm elektrolit i poremej disnj (kod udhnutih vrelih gsov i pr). Stog je doprinos zdrvstvenih rdnik u zbrinjvnju ovih pcijent od velikog znj

5. LITERTUR

1) ikw N., Cytokine storm in the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome ssocited with surgicl insults, Jpn Surgery Society, 1996.2) llison, K., The UK pre-hospitl mngement of burn ptients - current prctice nd the need for stndrd pproch, Burns, UK, 2002.3) rtz, C.P., History of burns, In: rtz CP, Moncrief J, Pruitt B, ed. Burns: tem pproch. Phildephi, P: W.B. Sunders Comp, 1979.4) Brie PS, Hydo LJ., Infuence of multiple orgn dysfunction syndrome on durtion of criticl illness nd hospitliztion, rch Surg, 1996.5) Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New York, 1989.6) Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.7) Hung, Y.S., Yng, Z.C., Liu, X.S., He, B.B., Li, ., Experimentl nd clinicl studies on the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome (MODS) in severe burns, Burns, 1998.8) Ignjtovi, M., Historijski pregled rzvoj rtne hirurgije - 1. Deo, Vojnosnit Pregled, 2006.9) Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne medicine, 2010.10) Tomi S. Lj., Mii, M., Krezovi, B., Dobi, S., Inteligentni hidrogelovi n bzi itkonske kiseline z biomedicinsku primenu, Hemijsk industrij, 2009.2