TMMOBORMAN MÜHENDÝSLERÝ ODASI

ADINA SAHÝBÝAli KÜÇÜKAYDIN

YAYIN SORUMLUSUOsman TURUNÇ

YAYIN YÖNETMENÝOkan ÇANÇÝN

YAYIN KURULUSevda ERGÝZ

Mustafa KIZMAZHüseyin AYTAÇ

Adem YILMAZEL Serkan ERÝKGENOÐLU

YAYIN KOÞULLARIDergimizde yayýnlanmasý istenen yazýlar bilgisayarda yazýl-malý, daha önce baþka bir yerde basýlýp, yayýnlanmamýþolmalýdýr. Ýmzalý bir dilekçe ekinde kaðýda yazýlý olarak, ayrý-ca elektronik ortamda dergimizin yönetim yerine posta ilegönderilmelidir. Yazýlar 7 sayfayý (A4) geçmemelidir. 7 say-fayý aþan yazýlarýn birbirini izleyen sayýlarda yayýnlanabileceðidüþünülerek bölümlere ayrýlmalýdýr. Fotoðraflar net ve temizolmalý, slayt dýþýnda sayýsal gönderilecek fotoðraflarýnçözünürlüðü yüksek olmalýdýr. Yazýlarda Türkçe kelimeler kul-lanýlmalý ve Türkçe dil kurallarýna uyulmalýdýr. Yayýnlanacakyazý ve çevirilerdeki düþünsel ve teknik sorumluluk yazarýnaait olup, oda yönetimini ve Dergi Yayýn Kurulunu sorumlu tut-maz. Dergide yayýnlanan yazýlardan kaynak göstermek koþu-lu ile alýntý yapýlabilir. Dergiye gönderilen yazýlar yayýnlansýnya da yayýnlanmasýn geri verilmez. Yazýlar Yayýn Kurulutarafýndan incelenir. Yayýn Kurulu yayýnlanacak yazýlardagerekli düzeltmeleri yapabilir ve uygun görülen yazýlarý yayýn-lar.

YÖNETÝM YERÝ

Beþtepeler Mah. 31. Sok. No: 3Beþtepe Yenimahalle / ANK ARA

Tel: (0.312) 215 00 33 pbxBelgegeçer: (0.312) 215 01 81

E-posta: dergi@ormuh.org.trwww.ormuh.org.tr

TMMOBOrman Mühendisleri OdasýHesap No: T.C. Ziraat BankasýNecatibey Þubesi: 132953

BASKI4Renk Yayýn Tanýtým Matbacýlýk Ltd.Þti.K.Karabekir Cad. 85/7 Ýskitler / ANKARATel: 0.312 341 40 82 Fax: 341 40 82

ISSN: 1301 - 3572

Kapak ÇalýþmasýDr. Ayla AKBAÞ

tarafýndan hazýrlanmýþtýr.

Yýl: 45 Sayý: 10-11-12 Ekim-Kasým-Aralýk 2008

Ý Ç Ý N D E K Ý L E RBaþyazý ................................................................................2

Ýstanbul’un Ormanlýk Alanlarýnda Rehabilitasyon veAðaçlandýrmayý Bekleyen Binlerce Hektar Eski MadenSahalarý (Cevheri Alýnmýþ) “Toprak Döküm” RantýnaKurban Ediliyor... ..................................................................5

2008 Yýlýnýn Son Eðitimi Marmaris’te Gerçekleþtirildi.............6

Yönetim Kurulumuz Bolu, Düzce, Sakarya, Kocaelive Ýstanbul’da Ziyaretlerde Bulundu......................................9

Yönetim Kurulu Üyelerimiz Mersin, Adana, Hatay,Osmaniye ve Kahramanmaraþ’da Ziyaretlerde Bulundu.......11

Bir Mesleðin Sorun ve Beklentileri:Orman Mühendisliði Örneði ...............................................14

Ege Bölgesi Orman Mühendislerinin Profili .........................22

Sosyo-Ekonomik Açýdan Toprak Erozyonu...........................27

Bazý Yapraklý Aðaç ve Çalýlarýn Tohum Özellikleri .................30

Stratejik Planlama Mevcut Durum Analizi............................32

Picea orientalis ORMANLARDA ZARAR YAPANPristiphora abietina (Christ), (Hymenoptera:Tenthredinidae)’nin BÝYOLOJÝSÝ, MORFOLOJÝSÝve MÜCADELE ÜZERÝNE YAPILAN ARAÞTIRMA ...................35

Toprak Aþýnýmý (Erozyon) Benzetim (Simulasyon) Modelleri ......................................................40

Doðu Karadeniz Ormancýlýðýnýn Lokomotifi“Kýzýlaðaç” Türü .................................................................46

Güzel Yazý Yazamýyorum .....................................................48

1. Doða Konulu Fotoðraf Yarýþmasý Sonuçlarý .......................50

Odamýz Yeni Binasý21 Mart Dünya Ormancýlýk Gününde Açýlýyor ......................51

Orman Mühendislerinden Mehmetçik Vakfýna Ziyaret .........51

Türkiye Kuzey Akdeniz Ülkeleri Dönem Baþkanlýðýna Seçildi.....52

2

Öncelikle Aralýk ayý içerisinde kutladýðýmýzMübarek Kurban Bayramýnýzý tebrik eder, yeniyýlda saðlýk, mutluluk ve esenlikler dileriz.

Yeni Genel Merkez binamýza Aralýk ayýbaþýnda taþýnarak faaliyetlerimizi buradanyürütmeye baþlamýþ bulunmaktayýz. Bu vesi-leyle 2009 yýlýna yeni binamýzda girmenin mut-luluðu ve gururu içerisinde olduðumuzu ayrýcabelirtmekten kývanç duymaktayýz. Binamýzýnresmi açýlýþ törenini siz deðerli meslek-taþlarýmýzla birlikte "21 Mart Dünya OrmancýlýkGünü"nde yapmayý düþünmekteyiz. Bununlailgili duyurularý ilerleyen tarihlerde sizlerle pay-laþacaðýz.

07-10 Ocak 2009 tarihinde Antalya'dayapýlacak olan I.Orman Yangýnlarý Sempoz-yumuna odamýz da davet edilmiþ olup,"Orman Yangýnlarýnýn Önlenmesine Dair Mev-cut Düzenlemelerdeki Hukuki Sorumluluklar,Alýnmasý Gereken Tedbirler" konusunda biz-den çaðrýlý teblið istenmiþtir. Odamýzca hazýr-lanan ve Genel Baþkan Ali KÜÇÜKAYDIN'ýnsunacaðý; topyekün mücadele ve etkin koor-dinasyonun esas alýndýðý, yeni yasal düzen-lemelere gidilerek kurumlarýn hukuki sorum-luklarýnýn netleþtirilmesine yönelik bir çok öne-rileri içeren teblið sempozyumun ardýndansizlerle paylaþýlacaktýr.

Bir önceki sayýmýzda da bahsettiðimiz2006/10344 sayýlý kararname ile Teknik HizmetSýnýfý kariyerine sahip iken Genel ÝdareHizmetlerde yer alan (Müdür, MüdürYardýmcýsý, Þube Müdürü, Bölge MüdürYardýmcýsý) meslektaþlarýmýzýn maðduriyet-lerinin giderilmesi için yaptýðýmýz giriþimlerle

birlikte, odamýz, konuyla ilgili olarak yasalsüreç içerisinde dava açmýþtýr. Ayrýca meslek-taþlarýmýzýn da ferdi olarak dava açabilmeleriiçin dilekçe örnekleri web sitemizde halihazýr-da yayýnlanmaktadýr. Çalýþmalarýmýzýn netice-sinde bu maðduriyeti giderecek kararnameninBaþyazýyý kaleme aldýðýmýz bu günlerde çýk-mak üzere olduðunu biliyoruz. Ayrýca, diðerBakanlýklardaki teknik kariyerli müdürlerinsüreci web sitemizden takip ederek faydalan-malarý da bizleri ayrýca memnun etmektedir.

SSaayyggýýddeeððeerr MMeesslleekkttaaþþllaarrýýmmýýzz;;

Yönetim Kurulu olarak 30 Ekim 2008 tari-hinde yeni kurulan Sakarya Þubemiz ziyaretedilmiþtir. Adapazarý'nda Bölge Müdürlüðükampus arazisinin bir bölümünün hastaneyapmak amacýyla Saðlýk Bakanlýðý'na devrimeslek camiamýzý rahatsýz etmiþ ve büyükinfial uyandýrmýþ, odamýz tarafýndan açýlandava sonucunda da yürütmeyi durdurmakararý alýnmýþtý. Adapazarý'ndaki bu durumçerçevesinde, konuyla ilgili düþüncelerimizi vebu gibi konulara oda olarak genel bakýþýmýzýsizlerle paylaþmak istiyoruz.

Adapazarý Orman Bölge Müdürlüðü idarebinalarý ve lojmanlarýnýn yer aldýðý alangeçmiþte þehir dýþýnda bataklýk ve sazlýk birsaha iken, meslektaþlarýmýzýn özverili çalýþ-malarý sonucunda bir kampüs ve yeþil alanhaline getirilmiþtir. Þu anda ise tam þehrinmerkezinde kalmýþ olup þehrin akciðeri konu-mundadýr.

Bu alana yapýlmasý düþünülen hastaneprojesinin Yýldýz Üniversitesi tarafýndan ince-

SSaayyggýýddeeððeerr MMeesslleekkttaaþþllaarrýýmmýýzz,,

BAÞYAZI

3

lenmesi neticesinde verilen raporda, zemininçürük olmasý nedeniyle mevcut binalarýngüçlendirilmesi gerektiði belirtilmektedir.

17 Aðustos depreminden sonra Adapa-zarý'nda þehrin hemen dýþýnda 2 adet 250 þeryataklý hastane yapýlmýþtýr. Elbette ihtiyaçvarsa mutlaka yenileri de yapýlmalýdýr. Bununiçin teþkilatýmýzca alternatif alanlar da göste-rilmiþtir. Ancak þehir merkezinin rantýndanvazgeçmeyen bazý meslek guruplarý ve çýkarçevreleri, siyasileri, yerel basýný ve halký tahriketmekte, hastane gibi hassas bir konuyuistismar ederek meslektaþlarýmýzýn üzerinegelmektedirler. Hatta bir meslek odasýnýnSakarya þubesi yetkilileri, Orman ÝdaresininAdapazarý'ndaki varlýðýnýn sorgulanmasýgerektiðini beyan etme densizliðini göstere-bilmiþtir. Meslektaþlarýmýz son derece sýkýntýlýve kendilerini dýþlanmýþ hissetmektedirler.

Þehrin merkezinde kalan, þehre nefesaldýran ormancýlarýn hizmet binalarý ve lojman-larýnýn yer aldýðý alanlar zamanla kýymetleniyorve rant alanlarý haline geliyor. Ormancýlarýnözverili çalýþmalarla oluþturduklarý bu alanlarýnbir kýsmýna ya da tamamýna bazý kurum vekuruluþlar gayet rahat talip olabiliyorlar. Çünküonlarýn ülkeye hizmetleri çok önemli ve önce-likli! Ormancýlarýn þehir merkezinde ne iþi var!Zaten ne iþ yaparlar! Ýstanbul'un içme suyu-nun yarýsýný karþýlayan Terkos Gölünün sigor-tasý Terkos Kumul Aðaçlandýrmasýný yapan,Belek kumullarýný ýslah ederek Antalya'yýülkenin en önemli turizm merkezi halinegetiren, Çukurova'yý selden koruyan ÇakýtProjesi gibi daha onlarca projeyi gerçek-leþtiren bu adsýz kahramanlarý hadi rantçýlar

tanýmak istemiyorlar, saygý duymuyorlar. PekiTürk Ormancýlarý olarak bizim kendimize veyaptýðýmýz iþe saygýmýz ne kadar? Sanýyoruzasýl cevabýný bulmamýz gereken soru bu.

Orman Mühendisleri Odasý olarak, OrmanÝdaresine ait gerçekten atýl vaziyetteki tapulutaþýnmazlarýn satýlarak ülke ekonomisinekazandýrýlmasýna, kaynaðýnýn da ormancýlýkhizmetlerinde kullanýlmasýna elbette karþýdeðiliz. Ancak zor þartlarda hizmet üretenmeslektaþlarýmýzýn hizmet binalarý ve sosyaltesislerinin yer aldýðý merkezler, temelormancýlýk iþlevlerinin yürütüldüðü fidanlýkalanlarý ve araþtýrma merkezleri, ormancýlarýnkimliðiyle özdeþleþmiþ tarihi Bakanlýk TaþBinasý, bir yerlerin zorlamasýyla elden çýkarýlý-yorsa, Türk Ormancýsý kiþiliksiz ve sahipsizkalýr ve karþýlýðýnda saygý da görmez.

Bilindiði gibi odamýzýn üç yýldýr çýkardýðý veüyelerimizce de beðenildiði sýkça ifade edilenduvar takvimimizde meslektaþlarýmýzýn çek-miþ olduðu fotoðraflar kullanýlmaktaydý.Meslektaþlarýmýzýn fotoðraf çekme kabiliyet-lerinin ortaya çýkartýlmasý amacýyla odamýzca,"I. Doða" konulu fotoðraf yarýþmasý düzen-lenerek sonuçlarý web sayfamýzda yayýnlan-mýþtýr. Yarýþmaya 33 meslektaþýmýz 164 adetfotoðrafla katýlmýþ olup, birbirinden güzelfotoðraflar arasýndan seçim yapmakta jüriüyelerimiz bir hayli zorlanmýþlardýr. Sonuçtabirincilik, ikincilik ve üçüncülük ile dört adetmansiyon ödülü kazanan fotoðraflar belirlen-miþtir. 30 adet fotoðraf da yeni binamýzýnaçýlýþýnda sergilenmeye hak kazanmýþtýr.Ayrýca 2009 yýlý takvimimizi derece alanfotoðraflar süslemiþtir. Yarýþmaya katýlan tüm

4

meslektaþlarýmýza ve jüri üyelerimize odaolarak teþekkür eder, geleneksel halegetirmeyi düþündüðümüz fotoðraf yarýþmasý-na ilginin giderek artacaðýný temenni etmek-teyiz.

Dergimizin 2008 yýlý 4-5-6. sayýlarýnýnbaþyazýsýnda; Orman Genel Müdürlüðü'nünlojmanlarý havuzda toplanarak bakanlýðýn tümpersoneline daðýtýlýrken, DSÝ lojmanlarýnýnhavuz dýþýnda tutulmasý ve havuzdan DSÝ per-soneline de lojman tahsis edilmesinin büyükhaksýzlýk olduðu belirtilmiþti. Bu durum SayýnMüsteþara iletilmiþ ve Sayýn Bakanýn dasoruna çözüm getirmesi temenni edilmiþti.Haksýzlýðýn düzeltileceði tarafýmýza belirtilmiþolmasýna raðmen hala çözüm getirilmemiþtir.Küçük gibi görünen bu sorunlar kurumiçerisinde çalýþma barýþý ve motivasyonunubozmaktadýr. Sorunu ilgili makamlara bir kezdaha duyuruyor ve en kýsa sürede çözümbekliyoruz.

Oda Yönetim Kurulu olarak 19-20-21Kasým 2008 tarihlerinde Doðu AkdenizÞubemiz dahilinde kalan Mersin, Adana,Hatay ve Kahramanmaraþ illerini kapsayanbir dizi ziyaretler gerçekleþtirilmiþtir. Ziyaretleri-mizde; Orman Bölge Müdürlükleri, Ýl Çevre veOrman Müdürlükleri ile Merkez Ýþletme Müdür-

lüklerinin yanýnda Pozantý, Kozan, Kadirli,Dörtyol, Hatay ve Göksun Orman ÝþletmeMüdürlükleri, KSÜ Orman Fakültesi ve MersinEmekli Ormancýlar Lokalinde meslektaþlarý-mýzla sohbet toplantýlarý yapýlmýþtýr. ÖzellikleMersin ve Adana'da Þube Müdürleri, ÝþletmeMüdürleri ve Ýþletme Þefleri ile BölgeMüdürlüðü teknik elemanlarýndan oluþangeniþ katýlýmlý toplantýlar gerçekleþtirilmiþtir.Toplantýlarda, Genel Merkez olarak düzenle-nen 24.08.2008 tarihli Serik-Taþaðýl YangýnRaporu ile mesleðimizin, camiamýzýn daha iyiyerlere gelebilmesi için özeleþtirinin yapýlmasýgerektiði, ülkemizin en büyük yangýný olarakistatistiklere geçen bu yangýn ile mevzuatýmýz-da eksik olan hususlarýn tekrar düzenlenmesigerektiði, bunun içinde bazý önerilerde bulu-nulduðu, orman yangýnlarý ile canýný ortayakoyarak mücadele eden meslektaþlarýmýzaminnettar olduðumuzu, bizim sadece, yangýn-la mücadelede meslektaþlarýmýzý da sýkýntýyasokan merkezi yönetimin kendisini yenilemesigerektiðinin amaçlandýðý, Yetki Yasamýzýnözellikle Orman Bölge Müdürlüklerimizceuygulamasýnýn artan bir ivme ile devam etti-rilmesi gerektiði gibi konular ön plana çýkmýþtýr.

Saygýlarýmýzla,

Yönetim Kurulu

ÝSTANBUL'UN ORMANLIK ALANLARINDA REHABÝLÝTASYON VE AÐAÇLANDIRMAYI BEKLEYEN

BÝNLERCE HEKTAR ESKÝ MADEN SAHALARI (CEVHERÝ ALINMIÞ)

"TOPRAK DÖKÜM" RANTINA KURBAN EDÝLÝYOR…Ýstanbul Ýli'nin ormanlýk alanlarýnda yaklaþýk 50-60 yýl

öncesinden baþlayan madencilik faaliyetleri sonucunda

takriben on bin hektarlýk saha tamamen tahrip edilmiþtir.

Tahrip edilen sahalarýn önemli bir kýsmý devasa çukurlar ve

derin göletler oluþturmuþtur. Anayasamýzýn 169. maddesi ile

6831 Sayýlý Orman Kanunun 16. maddesi gereði madencilik

faaliyetleriyle bozulan bu sahalarýn rehabilite edilerek eski

haline getirilmesi zorunluluðu vardýr. Bu zorunluluðu yerine

getirmede yetki ve sorumluluk tamamen mülkün sahibi olan

Orman Genel Müdürlüðü'ne aittir.

Bozulan bu sahalarýn rehabilitasyonu genellikle toprak

döküm yöntemi ile yapýlmaktadýr. Ýstanbul þartlarýnda özellik-

le de inþaat sektörünün geliþtiði yýllarda hafriyat topraklarýna

döküm yeri bulunmasý önemli bir sorun oluþturmuþ, bu soru-

nun çözümü de beraberinde ciddi bir kaynaða dönüþmüþtür.

Orman Genel Müdürlüðü bu sahalarýn toprak döküm yön-

temiyle rehabilitasyonunu 1996 yýlýndan beri ihale sistemi ile

yaptýrarak hem bozulan sahalarýn rehabilitasyonunu gerçek-

leþtirmiþ, hem de toprak döküm sorununa çözüm getirmiþtir.

Diðer yandan Anayasal görevi bozuk orman alanlarýný reha-

bilite etmek, yeni ormanlar kurmak olan ""öözzeell bbüüttççeellii"" bu

kuruluþ bütçesine trilyonlarca gelir saðlamaktaydý.

OGM'nin maden sahalarýnýn rehabilitasyonu için yaptýðý

""ttoopprraakk ddöökküümm iihhaalleessiinnddeenn"" elde ettiði gelir; 2005 yýlý 8.2 tri-

lyon, 2006 yýlý 6.0 trilyon, 2007 yýlý Eylül ayýna kadar 12.5

trilyondur.

Önceleri bu çalýþmalar hiç kimsenin ilgisini çekmezken

son yýllarda toprak döküm olayýnýn büyük bir ranta dönüþme-

siyle birlikte birçok kurum, kuruluþ ve kiþilerin ilgi alanýna gir-

miþtir.

Özellikle belediyeler; ""HHaaffrriiyyaatt TToopprraaððýý,, ÝÝnnþþaaaatt vvee YYýýkkýýnnttýý

AAttýýkkllaarrýý KKoonnttrrooll YYöönneettmmeelliiððii""ndeki belediyelerin görevleri ile

ilgili bölümlerin orman sayýlan yerleri de kapsadýðýný zanned-

erek, Orman Ýdaresince Rehabilitasyon ve Aðaçlandýrma

amacýyla metruk maden ocaklarýna dönük ihalelere müdahale

etmekte ve bu ihaleleri alan firma veya þahýslara ""HHaaffrriiyyaatt

TToopprraaððýý vvee ÝÝnnþþaaaatt YYýýkkýýnnttýý AAttýýkkllaarrýý DDeeppoollaammaa GGeerrii KKaazzaannýýmm

TTeessiissii ÝÝzziinn BBeellggeessii"" adý altýnda hiçbir yasal dayanaðý olmayan

belgeler düzenlemektedir. Bu þekilde kendilerine haksýz

kazanç saðlamakta, Orman Ýdaresince yapýlan bu tür ihaleleri

engellemek için ihaleyi alan þahýs ve firmalara belge vermey-

erek yetkisi olmadýðý konularda baský uygulamaktadýr.

Orman Ýdaresini temsil eden meslektaþlarýmýza bu konu-

da uygulanan baskýlar ve bunun sonucunda yaþanmýþ ve

yaþanacak maðduriyetler maalesef rutin hale gelmiþtir.

Belediyeler, hafriyatýn taþýnma güzergahýna, þekline,

zamanýna, gürültü ve toz emisyonu gibi konularda müda-

halelerde bulunabilirler ancak, hukuken orman statüsünde

olan bu yerlerde, Orman Genel Müdürlüðü'nün yaptýðý toprak

döküm ihalelerine kýsýtlayýcý uygulama yapamazlar. Bu alanlar

su toplama ve koruma havzalarýnda olursa, inþaat ve yýkýntý

atýklarý, evsel atýklar, hastane ve fabrika atýklarý, kimyasal

atýklar konusunda çok daha fazla hassasiyet gösterme zorun-

luluðu vardýr.

Ýhale edilen toprak döküm sahalarýnda temel amaç reha-

bilitasyonla Ýstanbul'a yeni ormanlar kazandýrmaktýr. Bunu

yaparken projenin kaynaðýnýn da kendi içerisinden saðlan-

masý ayrýca takdire þayandýr.

Ancak, Orman Yasasý ile çeliþen yukarýda zikrettiðimiz

yönetmelikle Orman Ýdaresinin otoritesi zayýflatýlmýþ ve

belediyelerin kurduðu baskýlarla ranta dönüþtürülmüþtür.

Rehabilitasyon amacýyla, Orman Ýdaresince Ýstanbul da ihale

edilen eski maden sahalarý; biri Avrupa, diðeri Anadolu

yakasýnda olmak üzere þimdilik iki ayrý yerde sembolik

bedellerle Ýstanbul Büyükþehir Belediyesine tahsis edilmiþtir.

Ýstanbul'da 2007 yýlý Eylül ayýndan buyana eski maden

sahalarýnda Rehabilitasyon ve Aðaçlandýrma çalýþmalarý

neredeyse durma noktasýna gelmiþtir. Özel Bütçeli Kuruluþ

olan Orman Genel Müdürlüðü bu sahalardaki toprak döküm

ihalesi hakkýný sembolik bedelle Büyükþehir Belediyesine

devretmekle rehabilitasyon çalýþmalarýný finanse edebileceði

trilyonlarca gelirden vazgeçmiþtir. Yani trilyonlarca kamu

zararý!... Baskýlarla maðdur edilen meslektaþlarýmýzýn duru-

mu da iþin cabasý.

Diðer yandan, Büyükþehir Belediyesine sembolik bedelle

verilerek ortaya çýkan yüksek rantýn yanýnda, depolama geri

kazaným tesisine getirilen her türlü zararlý atýk ve bu zararlý

atýklarýn orman topraðý ve özellikle yeraltý su kaynaklarý ile

toprak üstündeki bitki formasyonuna ve en önemlisi de 12

milyonluk Ýstanbul halkýnýn saðlýðýný tehdit eden çok yönlü

menfi etkileri de meselenin bir baþka boyutudur.

Bu nedenle, belediyelere özellikle ""ÝÝnnþþaaaatt YYýýkkýýnnttýý AAttýýkkllaarrýý

DDeeppoollaammaa vvee GGeerrii KKaazzaannýýmm TTeessiissii"" kurmak amacýyla orman

sayýlan alanlardan metruk maden sahasý bile olsa yer tahsisi

yapýlmamalýdýr. Bu iþ için, orman sayýlmayan alanlar ve su

toplama havzalarýna uzak olan yerler tercih edilmelidir. Ayrýca

bu alanlarýn kontrol ve denetiminde mutlaka yeterli sayýda

uzman bulundurulmalýdýr.

Konunun yeniden deðerlendirilerek, özellikle Ýstanbul'da

eski maden sahalarýnda, rehabilitasyon ve aðaçlandýrma

çalýþmalarýnýn yeniden canlandýrýlmasýný, rehabilitasyon için

ihtiyaç duyulan toprak malzemeyi ve mali kaynaðý saðlamak

için toprak döküm ihalelerinin önceden olduðu gibi Orman

Genel Müdürlüðünce yürütülmesini bekliyoruz.

Saygýlarýmýzla…

OOrrmmaann MMüühheennddiisslleerrii OOddaassýý

YYöönneettiimm KKuurruulluu

5

2008 YILININ SON EÐÝTÝMÝ MARMARÝS’TE GERÇEKLEÞTÝRÝLDÝ.

Odamýzýn 2005 yýlýndan beri her yýl gerçek-

leþtirmekte olduðu Mesleki Teknik Geliþtirme

Eðitimlerinden birisini daha 2008 yýlýnýn son gün-

lerinde 16-28 Aralýk 2008 tarihleri arasýnda

Marmaris'te tamamlamýþ bulunmaktayýz. 2008 yýlý

içerisinde birincisi 09-22 Nisan 2008 tarihleri arasýn-

da Marmaris'te gerçekleþtirilmiþti. O seminere çok

istedikleri halde Kamu Personeli sýnavlarýna hazýr-

landýklarý için katýlamayan meslektaþlarýmýzýn talep-

leri üzerine bu yýl içerisinde ikinci defa olarak ;

11--AAððaaççllaannddýýrrmmaa,, EErroozzyyoonn KKoonnttrroollüü,, TToohhuumm vvee

FFiiddaann üürreettiimmii,, RReehhaabbiilliittaassyyoonn,, MMeerraa IIssllaahhýý,, EEttüütt--

PPrroojjee,, DDeenneettiimm vvee KKoonnttrrooll HHiizzmmeettlleerrii,,

22--OOrrmmaann YYoollllaarrýý EEttüütt--PPrroojjee,, AApplliikkaassyyoonn iillee ÝÝzziinn

ÝÝrrttiiffaakk,, MMaaddeenn ÝÝþþlleerrii RReehhaabbiilliittaassyyoonn PPrroojjeelleerrii DDoossyyaa

HHaazzýýrrllaammaa iillee

33--AAmmeennaajjmmaann vvee SSiillvviikküüllttüürr konularýndaki prog-

ramý tekrarlamak durumunda kaldýk.

6

Muðla Orman Bölge Müdürü Ýbrahim AYDIN açýlýþta, her zaman

olduðu gibi yine aramýzdaydý.

Yönetim Kurulu üyelerimiz Muhammet SAÇMA ve Zeki KAMACI

eðitim boyunca meslektaþýmýzla birlikteydi.

7

Katýlým sayýsýnda doðal olarak geçmiþ yýllara göre

azalmalar olsa da, katýlýmcý meslektaþlarýmýzýn

mesleki konulara ilgisi, serbest orman mühendis-

liðine karþý istekleri, piyasaya girme, iþ arama, bulma

ve iþ takibi konularýndaki gayret, bilgi birikimi ve pay-

laþýmýnýn oldukça ilerlemiþ olduðu ümit verici bir

geliþme olarak tespit edilmiþtir.

Gerçekleþtirilen bu seminerlerden sonra 3 yýl

öncesine göre bir çok þey deðiþmiþtir. Ýlk baþladý-

ðýmýz 2005 yýlýnda 2500 civarýndaki kamuda iþ bula-

mamýþ orman mühendisleri ümitsiz ve karamsar bir

haldeyken, odamýzýn çalýþmalarý gayretleri ve yeni

açýlýmlarý sayesinde bu gün serbest ormancýlýk

alanýnda sertifikalý orman mühendisleri artýk iþ bula-

bilmektedirler. Özellikle aðaçlandýrma ihalelerine

giren firmalar ve þirketler orman mühendisi bulmak-

ta zorluk çekmektedirler. Hem gençlerden ve hem de

emekli orman mühendisi meslektaþlarýmýzdan bir

çoðu ormancýlýk bürolarýný kurmuþlardýr ve amenaj-

man, orman yollarý planlama aplikasyon, aðaçlandýr-

ma ihalelerine katýlmakta veya fidanlýk projeleri

ormanlýk alanlardan verilen izinler, maden iþletme

alanlarýndaki rehabilitasyon projeleri konularýnda

çalýþmalar yapmaktadýrlar.

Maalesef, Danýþtay tarafýndan yürütmesi durduru-

lan yönetmeliklerimiz, yeni mezun birçok meslek-

taþýmýzý maðdur etmiþtir. Odamýzýn bu konudaki

çalýþmalarý devam etmekte, söz konusu yönetmelik-

lerin yeniden yürürlüðe girmesi için her türlü yasal

iþlemler bir an önce tamamlanmaya gayret edilmek-

tedir. Yürütmenin durdurulmasý gibi engeller

olmasaydý bu gün serbest ormancýlýk çalýþmalarý

daha da rayýna oturmuþ bir durumda olacaktý. Ancak

meslek ve meslektaþa yönelik çalýþmalarýmýz her

türlü zorluða ve engellemeye karþý devam edecektir.

Geçmiþ yýllarda dile getirdiðimiz bir hususu tekrar

etmekte yarar görmekteyiz; bilindiði gibi ülkemizde

ormanlarýn yüzde 98 i devletin hüküm ve tasarrufu

altýnda olup, iþletilmesi de devlet tarafýndan yapýl-

maktadýr. Devlet ormancýlýk alanýnda tekel duru-

mundadýr. Orman mühendislerinin çalýþma alaný

devletin tekelindedir. Son 20 - 25 yýldan beri devlet

orman mühendisi istihdamýný oldukça azaltmýþtýr.

Yine bu devlet bu son 20-25 yýl içerisinde çeþitli

nedenlerle yeni yeni orman fakülteleri açmýþ, orman

fakültesi sayýsýný ikiden dokuza çýkarmýþtýr. Bu dokuz

orman fakültesinden mezun olan orman mühendisi

sayýsý geçmiþ yýllara göre üçe dörde katlanmýþtýr. Bu

gün Orman Genel Müdürlüðünün, Aðaçlandýrma

Genel Müdürlüðünün, Milli Parklar Genel Müdür-

lüðünün taþra birimlerinde teknik elaman ihtiyacý

vardýr. Burada durup düþünülmesi gereken bir çeliþ-

ki var. Bu çeliþki bizden baþka mesleklerde yok.

Çünkü baþka sektörlerde %98 lik devlet tekeli artýk

yoktur. Ama ormancýlýk sektöründe bu devam etmek-

tedir. Bunu deðiþmesi de mümkün görünmemekte-

dir. O halde ormancýlýðýmýzýn teknik elaman açýðýný

hizmetlerin özelleþtirilmesi yoluyla çözebiliriz.

Hizmet alýmlarýnda özelleþtirme uygulamalarýna

baþlayalý yýllar oluyor, ama ne yazýk ki bu konuda iste-

nen seviyeye yaklaþýlmýþ deðildir. Bu konuda kamuda

görevli olan meslektaþlarýmýza büyük görev ve

sorumluluk düþmektedir. Ýþlerin yoðunluðu ve zaman

darlýðý nedeniyle yetiþmekte zorlandýklarý yüzlerce

konu var. Avrupa standartlarýyla karþýlaþtýrýldýðýnda

bizim meslektaþlarýmýz onlarýn en az 5-6 katý daha

büyük alanlarda çalýþmaktalar. Ýyi niyetle bir araya

gelinip, çözümler aranýrsa, hem genç meslek-

taþlarýmýz iþsiz kalmayacaklar, hem de yüzlerce çeþit

iþin maddi manevi sorumluluðu altýnda ezilen, zor-

lanan kamuda görevli meslektaþlarýmýz ormancýlýk

faaliyetlerini daha nitelikli, daha verimli, bilimsel ve

teknik olarak gerçekleþtirmiþ olacaklardýr.

Ýþte odamýz bunun gerçekleþtirilmesi için gayret

göstermekte, Genel Müdürlüklerle görüþmeler yap-

makta, protokoller ve buna dayalý olarak da seminer-

ler düzenlemektedir.

2009 yýlý içerisinde bu güne kadar yapamadýðýmýz

baþta olmak üzere; OOrrmmaann KKoorruummaa,, YYaannggýýnn vvee

ZZaarraarrllýýllaarrllaa MMüüccaaddeellee,, Kadastro-Mülkiyet, izin-irtifak,

Maden Ýzinleri ve rehabilitasyon projeleri,

AAmmeennaajjmmaann,, hhaarriittaa ffoottooggrraammeettrrii,, NNeettCCaatt vvee bbeennzzeerrii

pprrooggrraammllaarrýýnn kkuullllaannýýllmmaassýý,, Damga, Standardizasyon,

Ölçme-boylama gibi tüm Üretim konularý, OOrrmmaann

YYoollllaarrýý eettüütt--pprroojjee,, AApplliikkaassyyoonn konularýnda olmak

üzere üyelerimizden gelecek talep doðrultusunda

daha baþka konularda da, düzenli, sistematik ve kap-

samlý olmak üzere yeni seminer programlarýmýz ola-

caktýr.

Odamýzýn adeta kadrolu eðiticileri durumunda

olan ve her seferinde nerde olursa olsun uzak yakýn

demeden kendi imkanlarýný zorlayarak gelip derslere

katýlan ve uzun yýllarýn birikim ve deneyimlerini genç

meslektaþlarýna aktaran konunun uzmanlarý, Rasim

ÇETÝNER, Haluk Y. GÜLPINAR, Rasim DÝRLÝK,

Hüseyin AKGÖZ, Ýbrahim ACAR, Hakan OLGUN,

Hasan Þenol AKYÜZ, Mithat Koç, Tamer ERTÜRK,

Rasim DÝRLÝK, Doðan TOSYALI, Yusuf Taner

ADANUROÐLU, Yüksel OKULU ve diðer tüm eðitici

meslektaþlarýmýza,

Marmaris'te düzenlediðimiz eðitim programlarýnýn

açýlýþýnda bizleri yalnýz býrakmayan, seminer

süresince yardým ve desteklerini esirgemeyen, Muðla

Orman Bölge Müdürü Ýbrahim AYDIN, Muðla Ýl Çevre

ve Orman Müdürü Mehmet ÞAHÝN, özellikle Orman

Ýþletme Müdürü Enver DEMÝRCÝ, arazideki uygula-

malarda yanýmýzda bulunan orman iþletme þefleri,

Murat ÇAKIR, Yusuf KARARTI ile konaklama, iaþe-

ibate yerel basýnla irtibat konularýnda destek olan

Ýþletme Müdürlüðünün Basýn ve Halkla Ýliþkiler

sorumlusu Ýlhan AYTEKÝN ve emeði geçen tüm

meslektaþlara teþekkür ediyoruz. Mesleðimize ve

meslektaþlarýmýza karýnca kararýnca bir hizmetimiz

olduysa bu mutluluk bize yeter.

8

30.10.2008 günü Bolu Orman Bölge Müdürlüðü, Bolu

Ýl Çevre ve Orman Müdürlüðü, Batý Karadeniz Ormancýlýk

Araþtýrma Müdürlüðü, Bolu ve Aladað Ýþletme Müdürlükleri,

Düzce Ýþletme Müdürlüðü, Düzce Ýl Çevre ve Orman

Müdürlüðü ziyaret edilerek meslektaþlarýmýzla görüþmeler

yapýldý.

31.10.200 günü Adapazarý Orman Bölge Müdürlüðü,

Sakarya Ýl Çevre ve Orman Müdürlüðü, Adapazarý Orman

Ýþletme Müdürlüðü ziyaretlerinde meslektaþlarýmýzla çeþitli

konularda görüþmeler yapýldý. Bu görüþmelerde; Adapazarý

Orman Bölge Müdürlüðü idare binalarý ve sosyal tesislerinin

içinde, ikiþer katlý 69 adet lojmana ait yaklaþýk dört hektar-

lýk alana 400 yataklý araþtýrma hastanesi yapýlmasý amacýyla

Saðlýk Bakanlýðý'na devredilmesi için TOKÝ, Saðlýk Bakanlýðý

ve Orman Genel Müdürlüðü arasýnda 17.04.2007 tarihinde

üçlü protokol imzalanmasýný müteakip söz konusu pro-

tokolün iptali ve yürütmenin durdurulmasý istemiyle

Odamýzýn Sakarya 1. Ýdare Mahkemesi'ne açtýðý dava, yürüt-

menin durdurulmasýyla neticelenen yargý sürecide yer aldý.

Yönetim Kurulu olarak yeni kurulan Sakarya Þubemizi

ziyaretimizde, dava konusu sahada yapmýþ olduðumuz

incelemede; yürütmenin durdurulmasý kararýna raðmen,

Sakarya Valiliði'nin üst mahkemenin kararýný etkileyebilecek

yönde uygulamalarda bulunduðu (Lojmanlarýn boþaltýlarak

içindekilerin þehre 20 km. uzaklýktaki TOKÝ deprem konut-

larýna taþýnmasý, binalardaki kalorifer tesisatlarýnýn sökülme-

si vb.) gözlemlenmiþtir. Bu nedenle Orman Mühendisleri

Odasý olarak bu ve benzeri konulardaki genel düþüncemizi

meslektaþlarýmýz ve kamuoyuyla paylaþma gereðini

arkadaþlarýmýza aktardýk.

9

Odamýz Genel Baþkaný Ali KÜÇÜKAYDIN, Yazman Cemal SUNAR, yönetim kurulu üyeleri Osman

TURUNÇ ve Ýsmail Hakký BARI 30.10.2008 - 01.11.2008 tarihlerinde Bolu, Düzce, Sakarya Kocaeli ve

Ýstanbul illerini kapsayan bir gezi gerçekleþtirdiler.

YÖNETÝM KURULUMUZBOLU, DÜZCE, SAKARYA, KOCAELÝ VE ÝSTANBUL’DA

ZÝYARETLERDE BULUNDU

10

Adapazarý Orman Bölge Müdürlüðü idare binalarý ve loj-

manlarýnýn yer aldýðý alan, geçmiþte þehir dýþýnda bataklýk ve

sazlýk bir saha iken, meslektaþlarýmýzýn özverili çalýþmalarý

sonucunda bir yerleþim yeri ve yeþil alan haline getirilmiþtir.

Þu anda ise tam merkezde kalmýþ olup þehrin akciðeri ko-

numundadýr. Bu alanýn zemininin çürük olduðu Yýldýz Teknik

Üniversitesi tarafýndan hazýrlanan raporda belirtilmiþtir.

17 Aðustos depreminden sonra Adapazarý'nda þehrin

hemen dýþýnda 2 adet 250 þer yataklý hastane yapýlmýþtýr.

Elbette ihtiyaç varsa mutlaka yenileri de yapýlmalýdýr. Bunun

için teþkilatýmýzca alternatif alanlar da gösterilmiþtir. Ancak

þehir merkezinin rantýndan ayrýlamayan bazý meslek gurup-

larý ve çýkar çevreleri, zeminin hastane yapýmýna uygun

olmamasýna raðmen, siyasileri, yerel basýný ve halký tahrik ve

hastane gibi hassas bir konuyu istismar ederek meslek-

taþlarýmýzýn üzerine gelmektedirler. Hatta bir meslek

odasýnýn Sakarya þubesi yetkilileri, Orman Ýdaresinin

Adapazarý'ndaki varlýðýnýn sorgulanmasý gerektiðini beyan

etme densizliðini bile gösterebilmiþlerdir. Meslektaþlarýmýz

son derece sýkýntýlý ve kendilerini dýþlanmýþ hissetmekte-

dirler.

Þehrin merkezinde kalan, þehre nefes aldýran orman-

cýlarýn hizmet binalarý ve lojmanlarýnýn yer aldýðý alanlar

zamanla kýymetleniyor ve rant alanlarý haline geliyor.

Ormancýlarýn özverili çalýþmalarla oluþturduklarý bu alanlara

kýsmen yada tamamen bazý kurum ve kuruluþlar gayet rahat

talip olabiliyorlar. Çünkü onlarýn ülkeye hizmetleri çok önem-

li ve öncelikli! Ormancýlarýn þehir merkezinde ne iþleri var!

Zaten ne iþ yaparlar! Ýstanbul'un içme suyunun yarýsýný

karþýlayan Terkos Gölünün sigortasý Terkos Kumul

Aðaçlandýrmasýný yapan, Belek Kumullarýný ýslah ederek

Antalya'da ülkenin en önemli turizm merkezini yaratan,

Çukurova'yý selden koruyan Çakýt Projesi gibi daha onlarca

projeyi gerçekleþtiren bu adsýz kahramanlarý tanýmak

istemiyorlar, saygý duymuyorlar. Türk Ormancýlarý olarak

kendimize ve yaptýðýmýz iþe saygýmýzý her kademede artýk

sorgulama zamanýný galiba geçiriyoruz.

Orman Mühendisleri Odasý olarak, Orman Ýdaresine ait

gerçekten atýl vaziyetteki tapulu taþýnmazlarýn satýlarak ülke

ekonomisine kazandýrýlmasýna, kaynaðýnýn da ormancýlýk

hizmetlerinde kullanýlmasýna elbette karþý deðiliz. Ancak zor

þartlarda hizmet üreten meslektaþlarýmýzýn hizmet binalarý

ve sosyal tesislerinin yer aldýðý merkezler, temel ormancýlýk

iþlevlerinin yürütüldüðü fidanlýk alanlarý ve araþtýrma merke-

zleri, ormancýlarýn kimliðiyle özdeþleþmiþ tarihi Bakanlýk Taþ

Binasý, bir yerlerin zorlamasýyla elden çýkarýlýyorsa, Türk

Ormancýsý kiþiliksiz ve sahipsiz kalýr ve karþýlýðýnda saygý da

görmez.

Sakarya Þubemizi ziyaretimizin devamýnda Ýzmit

Kavakçýlýk ve Hýzlý Geliþen Türlere Ait Araþtýrma Enstitüsü ile

Ýzmit Ýþletme Müdürlüðü de ziyaret edildi. Ýzmit'in

merkezinde kalan ve araþtýrma amacý dýþýnda kullanýlmama

þartýyla Orman Teþkilatýnca satýn alýnan enstitüye ait bu

büyük merkezin bir kýsmý yakýn bir geçmiþte Tarým Bakanlýðý

ile DSÝ' ye devredilmiþti. Hâlihazýrdaki Orman Ýdaresine ait

kýsýtlý sayýdaki lojmanlardan bile yararlanmak için DSÝ ve

Meteoroloji Müdürlüðü elemanlarý dava açarak meslek-

taþlarýmýzý maðdur duruma düþürmeye çalýþmaktadýrlar. Bu

nedenlerle enstitü araþtýrma çalýþmalarý aðýr aksak, meslek-

taþlarýmýz ise tedirgin. Ýzmit Ýþletme Müdürlüðü idari ve

sosyal alaný ise Ýzmit Büyükþehir Belediyesi'nin yaptýðý yol ile

iki parçaya ayrýlmýþ. Ayrýca yeni yapýlan ve son derece mo-

dern iþletme müdürlüðü binasýna da sanki ormancýlara

münasip deðilmiþçesine bazý kurumlar talip olmaktadýr.

Ayný gün öðleden sonra Ýstanbul'a hareket edilerek

Ýstanbul Orman Bölge Müdürü ziyaret edildi. Ýstanbul

Orman Bölge Müdürlüðünde, Ýstanbul Ýl Çevre ve Orman

Müdürlüðünde görev yapan meslektaþlar ile emekli ve

serbest çalýþan meslektaþlarla görüþmeler yapýldý.

YÖNETÝM KURULU ÜYELERÝMÝZMERSÝN, ADANA, HATAY, OSMANÝYE VE

KAHRAMANMARAÞ’DA ZÝYARETLERDE BULUNDU

Yönetim Kurulumuzun Mersin ve Adana'da yap-

mýþ olduklarý ziyaretlere Doðu Akdeniz Þubesi

Baþkaný Selami TECE, II. Baþkan Alaattin SÝNAN,

Yazman Ayhan KÜYÜK ve Yönetim Kurulu üyesi

Murat TUTAR da katýlmýþtýr.Mersin Orman Bölge

Müdürlüðünde yapýlan toplantý, Orman Bölge Müdür

Yardýmcýsý Salim KARABULUT, Þube Müdürleri,

Ýþletme Müdürleri ve Ýþletme Þefleri ile Bölge

Müdürlüðü teknik elemanlarýndan oluþan geniþ bir

katýlýmla yoðun bir ilgiyle gerçekleþtirilmiþtir.

Genel Baþkan Ali KÜÇÜKAYDIN burada yapmýþ

olduðu konuþmada özetle; "Meslek Yetki Yasamýzýn

özellikle Orman Bölge Müdürlüklerimizce, uygula-

masýnýn artan bir ivme ile devam ettirilmesi gerek-

11

Odamýz Genel Baþkaný Ali KÜÇÜKAYDIN, Genel Yazmaný Cemal SUNAR, Genel Saymaný Ergün ÇETÝN

ve Yönetim Kurulu Üyemiz Ýsmail Hakký BARI'dan oluþan heyet 19,20 ve 21 Kasým 2008 tarihlerinde

Mersin, Adana ve Kahramanmaraþ Orman Bölge Müdürlükleri ile Ýl Çevre ve Orman Müdürlüklerini

ziyaret ettiler.

12

tiðini, Genel Merkez olarak düzenlenen 24.08.2008

tarihli Serik-Taþaðýl Yangýn Raporu ile meslek, camia-

mýzýn daha iyi yerlere gelebilmesi için öz eleþtirinin

yapýlmasý gerektiðini, ülkemizin en büyük yangýný

olarak istatistiklere geçen bu yangýn ile mev-

zuatýmýzda eksik olan hususlarýn tekrar düzenlen-

mesi gereðini, bunun içinde bazý önerilerde bulunul-

duðunu, orman yangýnlarý ile canýný ortaya koyarak

mücadele eden meslektaþlarýmýza minnettar olduðu-

muzu, bu rapor ile, meslektaþlarýmýzý yangýnla

mücadelede sýkýntýya sokan merkezi yönetimin ken-

disini yenilemesi gerektiðini" belirtmiþtir.

Odamýz Yönetim Kurulundan oluþan heyet daha

sonra Mersin Emekli Ormancýlar Lokaline giderek

emekli meslektaþlarýmýzý ziyaret etmiþtir. Emekli

meslektaþýmýz Mesut ÇUKUROVA'nýn organizas-

yonuyla tertiplenen toplantýda; ormancýlýk bürosu

sahibi olan meslektaþlarýmýz ihalelerde karþýlaþtýklarý

zorluklarý anlatarak, çözüm önerileri üzerinde

karþýlýklý fikir alýþveriþinde bulunulmuþ, daha sonra-

da 2/B konusunda görüþ ve temenniler alýnmýþtýr.

Mersin'de en son olarak Ýl Müdürlüðündeki

meslektaþlarýmýz ile, Ýl Çevre ve Orman Müdürü

Hasan SADAY'ýnda katýldýðý bir sohbet toplantýsý

yapýlmýþtýr.

Daha sonra Adana'ya geçilerek Adana Orman

Bölge Müdürü Seyfettin YILMAZ ve Bölge Müdür

Yardýmcýsý Cumali AKIN makamýnda ziyaret edilmiþ

ve Adana Orman Bölge Müdürlüðü ve Adana Ýþletme

Müdürlüðündeki meslektaþlarýmýzýn katýlýmý ile bir

toplantý yapýlmýþtýr. Genel Baþkan Ali KÜÇÜKAYDIN

burada da yapmýþ olduðu konuþmada, Meslek

Yasamýzýn uygulanmasýnýn artan bir ivmeyle devam

ettirilmesi gerektiðini vurgulamýþtýr. Ayrýca, heyeti-

miz tarafýndan Adana Orman Bölge Müdürlüðü'ne

baðlý Pozantý, Kozan ve Kadirli Orman Ýþletme

Müdürlükleri de ziyaret edilmiþtir.

Adana'da en son olarak Ýl Çevre ve Orman

Müdürlüðü ziyaret edilerek meslektaþlarýmýz ile soh-

bet toplantýsý gerçekleþtirilmiþ ve buradan Hatay'a

geçilmiþtir. Hatay'da Ýl Çevre ve Orman Müdürlüðü

ile Antakya ve Dörtyol Orman Ýþletme Müdürlükleri

ziyaret edilerek meslektaþlarýmýz ile sohbet toplan-

týsý yapýlmýþ, Meslek Yetki Yasamýzýn uygulanmasý ve

odamýz faaliyetleri ile ilgili olarak fikir alýþ veriþinde

bulunulmuþtur.

Heyetimiz Hatay'dan Kahramanmaraþ'a geçerek

KSÜ Orman Fakültesi Dekaný Prof. Dr. Orhan

ERDAÞ'ý ziyaret etmiþtir. Ziyarette, Orman

Fakültelerinin müfredatýnýn orman mühendisinin

kamuda çalýþacak þekilde düzenlenmiþ olduðu,

öðrencilerin bu psikolojiyle eðitim ve öðretimlerini

tamamladýklarý, bu durumun biran evvel deðiþtiri-

lerek müfredatýn serbest piyasaya da uygun olarak

orman mühendisi yetiþtirecek þekilde yeniden

düzenlenmesi ve bu hususta odamýz ile orman fakül-

telerinin iþbirliði içerisinde olmasý gerektiði belirti-

lerek özellikle Orman Mühendislerinin ne gibi hak-

larýnýn olduðu ile ilgili olarak öðrencilere Meslek

Yetki Yasasýnýn anlatýlmasý hususunda fikir birliðine

varýlmýþtýr.

Heyetimiz daha sonra Kahramanmaraþ Orman

Bölge Müdürü Halil COÞKUN'u, Bölge Müdür

Yardýmcýsý Remzi BÝLAL'i, Þube Müdürlerini, Bölge

Müdürlüðü teknik elemanlarý ile Kahramanmaraþ

Ýþletme Müdürü, Müdür Yardýmcýsý ve Ýþletme

Þeflerini makamlarýnda ziyaret etmiþtir. Ayrýca Ýl

Çevre ve Orman Müdürlüðündeki meslektaþlarýmýz

ile sohbet toplantýsýnda bulunulmuþtur. Kahraman-

maraþ'da ki ziyaret ve görüþmelere Ýl Temsilcilerimiz

Kahramnmaraþ Aðaçlandýrma Þube Müdürü

Mahmut TEMÝZ ve Kahraman Ýsmail KILIÇ'da

katýlmýþlardýr. Kahramanmaraþ Orman Bölge

Müdürlüðü'ne ait Göksun Orman Ýþletme

Müdürlüðü'de ziyaret edilmiþ meslektaþlarýmýz ile

ormancýlýk politikalarý üzerinde görüþ alýþ veriþinde

bulunulmuþtur.

Oda Yönetim Kurulu olarak Mersin, Adana, Hatay

ve Kahramanmaraþ ziyaretlerinde sýcaklýklarýný ve

samimiyetlerini bizlerden esirgemeyen, misafirper-

verliðin en güzel örneklerini gösteren tüm meslek-

taþlarýmýza, Doðu Akdeniz Þubemiz Yönetim

Kuruluna ve temsilcilerimize teþekkür ederiz.

13

BÝR MESLEÐÝN SORUN VE BEKLENTÝLERÝ:ORMAN MÜHENDÝSLÝÐÝ ÖRNEÐÝ

Yrd.Doç.Dr.Ayla AKBAÞ*

GGÝÝRRÝÝÞÞ

Günümüzde hýzlý geliþen sanayi ve teknoloji artýk fark-

lý yeni mesleklerin oluþumunu da gündeme getirmiþtir.

Ancak toplumun doðal kaynaklarýný en iyi þekilde kulla-

nabilmesi için teorik ve uygulamaya dönük meslekler

geliþerek devam edegelmektedirler. Bireylerine hizmet

saðlayan her meslek toplumlarda varlýðýný sürdürmekte-

dir. Ýnsanlýðýn varoluþundan bu yana uðraþý alaný olan iþler

uygarlýk tarihi boyunca bilimsel nitelik kazanarak bir

meslek alaný olarak günümüze deðin süregelmiþlerdir.

Bazý meslek kollarý da artýk toplumun bireylerinin ihtiyaç

duymamasý sonucu meslek olmaktan çýkmýþ bulunmak-

tadýr. Saðlýk, ekonomi, hukuk, siyaset, insan iliþkileri,

iletiþim, eðitim ve mühendislik alanlarýnýn çeþitli kollarý bi-

limsel ve teknolojik boyutta geliþmeye devam etmekte-

dirler.

Orman Mühendisliði, ormanlýk ve kýrsal alanlardan çok

yönlü mal ve hizmet elde etmek üzere sistem ve kolaylýk

tasarýmý yapan bir mühendislik alanýdýr (Geray, 1989).

Orman Mühendisliði, ülkemizde mühendislik dallarý

arasýnda örgüt yapýsý ve personel istihdamý açýsýndan bili-

nen en köklü mesleklerden biridir. Orman Mühendisi ise,

yetiþme ortamýndaki ekoloji, toprak, sýcaklýk, yaðýþ, tür-

lerin biyolojisi gibi her türlü faktörü deðerlendirerek, doðal

olarak orman kurma tekniklerini bilen ve uygulayan teknik

elemandýr (www.ogm.gov.tr, 2002). Ancak toplumda

halen orman mühendisliði mesleði ve orman mühendis-

lerinin teknik (silvikültür, koruma, yangýn, araþtýrma, plan-

lama ve koordinasyon, milli parklar, av ve yaban hayatý,

orman zararlýlarýyla mücadele, kaçakçýlýk, hukuk, çevre

koruma, rekreasyon, inþaat ve ikmal, makine ve teçhizat,

kadastro, aðaçlandýrma, orman köyleri, orman ürünleri,

iþletmecilik, plan ve proje, orman ekonomisi, vb.) ve idari

görevleri (sevk ve idare, yönetim, organizasyon v.b.) ile

sorunlarý hakkýnda yaygýn bir anlayýþ gözlenmemektedir.

Orman mühendisinin uygulama alaný ormandýr. Orman

ise, geniþ bir alanda kendine özgü iklim yaratabilen, belir-

li yükseklik, yapý ve sýklýktaki aðaçlarýn, aðaççýk, çalý, otsu

bitkilerin, yosun, eðrelti ve mantarlarýn, toprak altýnda ve

üstünde yaþayan mikroorganizmalarýn, çeþitli böcek ve

hayvanlarýn, orman topraðýnýn tümüyle oluþturduðu bir

yaþam birliðidir (Ayanoðlu, 1992). Günümüzde orman-

cýlýk, toplumun orman ürünlerine ve hizmetlerine olan

gereksinimini sürekli karþýlamak için teknik, biyolojik,

ekonomik, sosyal ve kültürel çalýþmalarýn tümünü kap-

sayan çok yönlü sürekli bir etkinliktir. Diðer bir deyiþle,

ormancýlýk kavramýndan toplumun yaþam kaynaðý olan

ormandan mal ve hizmet taleplerini uygun koþullarda ve

sürekli olarak karþýlayabilmek için orman alanlarýnda

deðiþime yönelik program, planlama, uygulama ve dene-

tim anlaþýlmaktadýr (Orman Bakanlýðý, 1994). Orman

mühendisinin teorik ve pratik çalýþma koþullarýnýn yarat-

týðý mesleki sorunlarýnýn yaný sýra kiþisel nitelikli sorunlarý

da bulunmaktadýr. Bu amaçla orman mühendisliði

mesleðinin gerektirdiði sorunlarla birlikte mesleðin

üyelerinin sorunlarýnýn da bilinmesi gerekmektedir.

Bireyin yaþamýnda meslek seçimi önemli bir rol oyna-

maktadýr. Çünkü meslek, toplumdaki sosyal, ekonomik ve

teknolojik yapýnýn gerektirdiði bir iþ bölümü sonucu

ortaya çýkan, bireyin ilgi ve yetenekleri ile sosyal etkinlik-

lere katýlma gereksinimi ve toplumun bireyden sosyal ve

ekonomik yaþamda sorumluluk yüklenmesi talebi sonucu

ortaya çýkmýþ olan bir yaþamsal etkinlik olgusudur (Erden,

1998). Buna göre bireyin meslek doyumunu yaþamasý

ruh saðlýðý ve kendini gerçekleþtirmesi açýsýndan önemli

bir unsurdur. Diðer bir deyiþle, organizmanýn varoluþu için

tüm içgüdülerinin amacý gereksinimini karþýlamaktýr. Yani,

uyumlu olmaya ve kapasitelerini geliþtirerek kendini

14

*Psikolojik Danýþman / Kocaeli Üniversitesi

ÖÖZZEETT:: Bu araþtýrmada orman mühendisliði mesleðinin ve mesleðin üyelerinin mesleðe iliþkin sorun ve bek-

lentilerinin ortaya çýkarýlmasý amaçlanmýþtýr. Bunun için orman mühendislerinin özlük nitelikleri ile mesleki sorun

alanlarýný (kiþisel, duygusal, sosyal, mesleki, aile, gelecek ve diðer problemler) oluþturan sorun tarama listesi ile

kiþisel bilgi formundan elde edilen verinin istatistiksel çözümlemeleri detaylý sunulmuþtur. Sonuçta, bulgular

ýþýðýnda önerilere yer verilmiþtir.

AAnnaahhttaarr SSöözzccüükklleerr:: Meslek, Orman Mühendisliði, Orman Mühendisi

AABBSSTTRRAACCTT:: In this investigate was introduced problems and expectations related to foresty engineering and

staff members of forestr engineering. Because of this, it was formed the list of problem combing and perso-

nel knowledge form between matters pertaining to personel with fields of problems occupational (personel, emo-

tional, social, vocational, family, future and etc. problems) that it was presented detailly which statistical ana-

lyzing of datum. Finally, it was included the proposals in respect of findings.

KKeeyy WWoorrddss:: Occupation, Forestry Engineering, Forestry Engineer.

15

gerçekleþtirmeye yönelmedir. Bireyin geliþimine yönelik

yeterli koþullar varolduðunda kendini gerçekleþtirir

(Akbaþ, 2002). Ancak mesleki sorunlarýn kiþisel sorunlar-

la birlikte bireyin ruh saðlýðýný, mesleki baþarýsýný, verimli-

liðini, geliþimini (psikolojik, sosyal, duygusal ve biliþsel

boyutta), yaratýcýlýðýný olumsuz yönde etkilemesi olasýdýr.

Bu çalýþmada, seçilen orman mühendisliði mesleðinin

ve orman mühendislerinin sorunlarý ve beklentileri ortaya

konulmaya çalýþýlmýþtýr. Orman mühendislerinin sorun

alanlarý ise; kiþisel, sosyal, duygusal, mesleki, aile, gelecek

ve diðer sorunlar olarak belirlenmiþtir. Bulgular ýþýðýnda

sunulan önerilerin meslek ve üyelerinin sorunlarýnýn

çözümünde bir katký saðlayabilmesi umulmaktadýr.

AARRAAÞÞTTIIRRMMAA MMOODDEELLÝÝ

Araþtýrmada, orman mühendislerinin özlük nitelikleri

ile problem alanlarý arasýndaki iliþki incelenmiþtir.

EEvvrreenn

Araþtýrmanýn evrenini, Orman Bakanlýðý'na baðlý

Ankara, Ýstanbul, Kocaeli ve Adapazarý il merkezindeki

kurumlarda görevli 580 orman mühendisi oluþturmuþtur.

Evreni oluþturan orman mühendislerinin illere, görevli

olduðu birim ve unvanlara göre daðýlýmý Tablo Ek.1.'de

gösterilmiþtir.

ÖÖrrnneekklleemm

Araþtýrmaya random yoluyla 203 orman mühendisi

katýlmýþtýr. Orman mühendislerinin çalýþtýðý birimler ise,

Orman Bakanlýðý Merkez, Orman Genel Müdürlüðü

(OGM), Orman ve Köy Ýliþkileri Genel Müdürlüðü

(ORKÖY), Aðaçlandýrma ve Erozyon Kontrolü Genel

Müdürlüðü (AGM), Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatý Genel

Müdürlüðü (MPG)'dür.

VVeerrii TTooppllaammaa AArraaççllaarrýý

Araþtýrmacý tarafýndan hazýrlanan 'Problem Tarama

Checklist'i ile Kiþisel Bilgi Formu (Akbaþ ve Uzun,

2003) örneklem grubuna uygulanmýþtýr. Problem

Tarama Checklisti; (1) Kiþisel-Kiþilik Alaný, (2)

Duygusal Alan, (3) Sosyal (Arkadaþlýk, Ýliþkiler v.b.)

Alan, (4) Mesleki Alan, (5) Aile Ýle Ýlgili Alan, (6) Saðlýk

Ýle Ýlgili Alan, (7) Gelecek ve Beklentilerle Ýlgili Alan, (8)

Diðer Problemler olmak üzere sekiz farklý alandaki

problemleri belirlemektedir. Kiþisel Bilgi Formu ile

örneklem grubunun özlük nitelikleri (yaþ, cinsiyet,

medeni durum, hizmet yýlý, sýnýfý, görev, birim, öðre-

nim düzeyi v.b.) ile ilgili bilgiler elde edilmiþtir.

VVeerrii AAnnaalliizz YYöönntteemmlleerrii

Verilerin istatistiksel analizi, SPSS 11.5 For Windows

paket programý (Statistical Packages For Social Sciences)

ile çözümlenmiþtir. Buna göre araþtýrmada orman

mühendislerinin Problem Tarama Cheklist'inden toplanan

verinin frekans ve yüzdelik tablolarý çýkarýlmýþtýr. Ayný þek-

ilde, özlük nitelikleri ile ilgili frekans ve yüzdelik tablolarý

oluþturulmuþtur Böylece problem alanlarýnýn özlük nitelik-

leriyle iliþkisi frekans ve yüzdelik analizi uygulanarak

deðerlendirilmiþtir.

BBUULLGGUULLAARR VVEE YYOORRUUMMLLAARR

II.. OOrrmmaann MMüühheennddiisslleerriinniinn ÖÖzzllüükk NNiitteelliikklleerriiyyllee ÝÝllggiillii

BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Araþtýrmada Orman Genel Müdürlüðü OGM, Orman ve

Köy Ýliþkileri Genel Müdürlüðü ORKÖY, Aðaçlandýrma ve

Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüðü AGM, Milli Parklar Av-

Yaban Hayatý Genel Müdürlüðü MPG kýsaltmalarýyla ifade

edilmiþtir. Kýsaltmalar Genel Müdürlüklere baðlý tüm bi-

rimler ve Bakanlýk (merkez) için kullanýlmýþtýr. Orman

mühendisi unvaný da or. müh. olarak kýsaltýlmýþtýr.

Bakanlýk tanýmý ise araþtýrmanýn yapýldýðý dönemdeki adý

ile Orman Bakanlýðýný ifade etmektedir.

aa)) CCiinnssiiyyeett vvee YYaaþþ

Araþtýrmaya katýlan orman mühendislerinin %85.7'i

(N=174) erkek, %13.8 (N=28)'i ise kadýndýr (Tablo.1).

Buna göre orman mühendisi unvanýna sahip kadýn per-

sonel azdýr. Diðer bir deyiþle, orman mühendisliði mesleði

daha çok erkekler tarafýndan tercih edilen bir mühendislik

dalý olarak algýlandýðý sonucu çýkarýlabilinir.

TTaabblloo:: 11.. OOrr.. MMüühh..lleerriinniinn CCiinnssiiyyeettee GGöörree FFrreekkaannss VVee YYüüzzddeelliikklleerrii ((%%))

Geçerli Cumulative

Cinsiyet Frekans Yüzdelik Yüzdelik Yüzdelik

Geçerli Erkek 174 85,7 86,1 86,1

Kadýn 28 13,8 13,9 100,0

Toplam 202 99,5 100,0

Geçersiz Anket 1 ,5

Toplam 203 100,0

Orman mühendislerinin %13.3 (N=27)'i 30 yaþ ve

bu yaþýn daha altýndadýr. %29.1 (N=59)'i 31 ile 40 yaþ

arasýdýr. %31.0 (N=63)'i 41-50 yaþ grubundadýr.

%23.2 (N=47)'i 51-60 yaþ grubundadýr. %2.5 (N=5)'i

61-65 yaþ grubundadýr. Buna göre orman mühendis-

lerinin % 31 (N=63) 'lik oraný 41-50 yaþ arasýndadýr

(Tablo.2). Bireyin ve mesleðinin verimlilik, üretkenlik,

yaratýcýlýk, geliþme ve olgunlaþma dönemini yansýtan bu

yaþ grubu orman mühendisleri için de geçerlidir. Örnek-

lem grubu içinde mesleki dinamizm, kariyer, yetki ve

sorumluluk, sevk ve idare, baþarý, mesleki doyum

bakýmýndan ele alýndýðýnda bu yaþ grubunun mesleki ve

kiþisel açýdan daha avantajlý olduðu söylenebilinir.

Genelleme yapýlýrsa bakanlýk teþkilatýnýn tüm birim-

lerinde mesleki olgunluk düzeyinde orman mühendis-

lerinin çalýþmakta olduðu söylenebilir.

TTaabblloo:: 22.. OOrr..MMüühh..lleerriinniinn YYaaþþaa GGöörree FFrreekkaannss vvee YYüüzzddeelliikklleerrii ((%%))

Geçerli Cumulative

Yaþ Frekans Yüzdelik Yüzdelik Yüzdelik

Geçerli 30-aþaðý 27 13,3 13,4 13,4

31-40 59 29,1 29,4 42,8

41-50 63 31,0 31,3 74,1

51-60 47 23,2 23,4 97,5

61-65 5 2,5 2,5 100,0

Toplam 201 99,0 100,0

Geçersiz Anket 2 1,0

Toplam 203 100,0

16

bb)) MMeeddeennii DDuurruumm

Orman mühendislerinin medeni durumlarý ise; evli

olanlar %83.3 (N=169); bekar olanlar %14.8 (N=30);

dul olanlar %1.5 (N=3)'dir. Bir anket geçersizdir. Orman

mühendislerinin çoðunluðu evlidir. Aile yaþamý mesleki

baþarý için önemli bir unsurdur. Mesleðin karakteristiði

daha çok arazi, orman sahasýnda uygulama, çalýþma,

denetim, sevk ve idare hizmetlerini kapsadýðýndan, yurt

genelinde geniþ taþra teþkilatýna sahip bakanlýðýn tüm

genel müdürlüklerinde taþra birimlerinde çalýþma geleneði

ve zorunluluðundan, idare binalarýnýn yaný sýra genellikle

lojman binalarýnýn varlýðý, orman sitesi içerisinde aile iliþ-

kilerinin ve sosyal yapýnýn gerekliliði, mesleðin zor

koþullarda sürdürülebilmesinde psikolojik, duygusal,

sosyal ve kiþisel nedenlerle evlilik ve aile yaþamý önemli

hale gelmektedir. Bu faktörler göz önünde bulundurul-

duðunda orman mühendisleri evlilik ve aile yaþamýný

çoðunlukla tercih etmektedirler.

cc)) HHiizzmmeett SSýýnnýýffýý

Orman mühendislerinin hizmet sýnýfý ise, Genel Ýdari

Hizmetler sýnýfý (Müsteþar, Müsteþar Yardýmcýsý, Müþavir,

Kurul Baþkaný, Müfettiþ, Genel Müdür, Genel Müdür

Yardýmcýsý, Daire Baþkaný, Daire Baþkan Yardýmcýsý, Bölge

Müdürü, Bölge Müdür Yardýmcýsý, Araþtýrma Enstitüsü

Müdürü, Araþtýrma Enstitü Müdür Yardýmcýsý, Toprak

Tahlil Laboratuarý Müdürü, Toprak Tahlil Laboratuarý

Müdür Yardýmcýsý, Orman Harita ve Fotogrametri

Müdürü, Orman Harita ve Fotogrametri Müdür

Yardýmcýsý, memur v.b.)'dýr. Teknik kadroya geçememiþ

bulunan orman mühendisleri memur kadrosunda da

çalýþabilmektedirler. Teknik hizmetler sýnýfý baþmühendis

ve mühendis kadrolarýný oluþturmaktadýr. Orman

mühendisleri önceleri 'orman mühendisi' kadrosuna

atanýrken geliþmekte olan bakanlýk bünyesinde diðer

mühendislik branþlarýnda çalýþan personel de dikkate alý-

narak bu kadro unvaný sadece 'mühendis' kadrosuna

dönüþmüþ bulunmaktadýr. Ýþçi kadrosunda ise, daimi ya

da geçici olarak orman mühendisleri de çalýþmaktadýrlar.

Bu araþtýrmada genel idari hizmetler sýnýfýnda çalýþan

orman mühendisleri %28.6 (N=58), teknik hizmetler

sýnýfýnda çalýþan orman mühendisleri ise %66.0 (N=134)

ve iþçi sýnýfýnda çalýþanlar ise %4.9 (N=10)'dur. Bir anket

geçersizdir. Buna göre orman mühendislerinin çoðunluðu

kendi kadrolarýnda yani teknik hizmetler sýnýfý mühendis

kadrosunda çalýþmaktadýrlar. Genel Ýdari Hizmetler sýnýfýn-

daki orman mühendisleri genellikle üst düzey yönetici ve

yönetici pozisyonunda bulunmaktadýrlar. Ýþçi sýnýfýnda

çalýþan orman mühendisleri mesleðe yeni baþlayan ya da

bu kadroyu farklý nedenlerle tercih edenlerden oluþmak-

tadýr. Orman Bakanlýðýnda çalýþan orman mühendislerinin

büyük bir çoðunluðu mühendis kadrosuna atanmaktadýr.

dd)) GGöörreevv

Orman mühendislerinin görevleri ise kadro unvanlarýy-

la belirlenmektedir. Buna göre üst düzey yönetici unvan-

larý (müsteþar, müþavir, kurul baþkaný, müfettiþ, genel

müdür, genel müdür yardýmcýsý, daire baþkaný, bölge

müdürü, bölge müdür yardýmcýsý, araþtýrma enstitüsü

müdürü, araþtýrma enstitüsü müdür yardýmcýsý, toprak

tahlil laboratuarý müdür ve yardýmcýsý, orman harita

müdür ve yardýmcýsý v.b.)'dýr. Yönetici olanlar þube

müdürü, baþmühendis, iþletme müdürü ve yardýmcýsý,

fidanlýk müdürü ve yardýmcýsý, diðer müdür ve yardýmcýlarý

gibi kadro unvanlarýnýn gerektirdiði görevleri yaparlar.

Mühendis kadrosundaki orman mühendisi mesleðinin

gereklerini yerine getirir. Memur ve iþçi sýnýfýnda olan

orman mühendisleri sadece uhdesinde bulunduklarý kadro

unvanýna sahip olmakla birlikte orman mühendisi olarak

çalýþmaktadýrlar. Bu araþtýrmada üst düzey yönetici olan

orman mühendisleri %8.4 (N=17), yönetici olanlar

%30.5 (N=62), mühendis kadrosundakiler %59.1

(N=120), memur kadrosundakiler %0.5 (N=1), ve iþçi

kadrosunda çalýþanlar %1.0 (N=2)'dir. Bir anket geçer-

sizdir. Görüldüðü gibi orman mühendisleri %59.1 oranla

kendi mesleki kadrolarýnda orman mühendisi olarak çalýþ-

maktadýrlar. Meslekteki hizmet yýllarý ilerledikçe %30.5

yönetici kadrolarýna geçmekte ve meslekteki olgun-

laþmýþlýk düzeyi, baþarý, performans, kariyer gibi faktör-

lerle üst düzey yönetici kadrolarýna atanabilmektedirler.

Mesleðin geliþim sürecine paralel olarak bireysel geliþim

de göz önünde bulundurulursa orman mühendislerinin

mesleklerinde geliþme ve ilerleme avantajlarý diðer

mesleklere kýyasla daha iyi durumda olduðu söylenebilir.

TTaabblloo:: 33.. OOrr..MMüühh..lleerriinniinn GGöörreevv BBiirriimmlleerriinnee GGöörree FFrreekkaannss vvee YYüüzzddeelliikklleerr

Geçerli Cumulative

Görev Birimi Frekans Yüzdelik Yüzdelik Yüzdelik

Geçerli Bakanlýk

(merkez) 43 21,2 21,3 21,3

OGM 110 54,2 54,5 75,7

ORKÖY 15 7,4 7,4 83,2

AGM 25 12,3 12,4 95,5

MPG 9 4,4 4,5 100,0

Toplam 202 99,5 100,0

Geçersiz Anket 1 ,5

Toplam 203 100,0

ee)) GGöörreevvllii OOlluunnaann BBiirriimm

Orman mühendislerinin görevli olduklarý birimler;

Orman Bakanlýðý merkezinde, Orman Genel Müdürlüðü,

Aðaçlandýrma Genel Müdürlüðü, Orman ve Köy Ýliþkileri

Genel Müdürlüðü, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatý Genel

Müdürlüðü taþra teþkilatýnýn ilgili birimleridir. Araþtýrmada

Bakanlýk merkezde çalýþanlar %21.2 (N=43), OGM'de

çalýþanlar %54.2 (N=110), ORKÖY'de çalýþanlar%7.4

(N=15), AGM'de çalýþanlar %12.3 (N=25) ve MPG'de

çalýþanlar %4.4 (N=9) olarak bulunmuþtur. Buna göre

orman mühendislerinin çoðunluðu (%54.2) Orman Genel

Müdürlüðünde çalýþmaktadýrlar (Tablo.3).

ff)) ÖÖððrreenniimm DDüüzzeeyyii

Orman mühendislerinin öðrenim düzeyleri ise; lisans

%77.3 (N=157), yüksek lisans %17.2 (N=35) ve dok-

tora %3.0 (N=6) 'dür. Buna göre lisans mezunu orman

mühendisleri (%77,3) hemen meslek yaþamlarýna

baþlamýþ bulunmaktadýrlar. Mesleki yaþam sürecinde de

lisansüstü eðitimle kiþisel ve mesleki nedenlerle ilgilen-

medikleri sonucu çýkarýlabilinir. Lisansüstü eðitim alan

orman mühendislerinin toplam oraný da %20.2

(N=41)'dir. Bir anket geçersizdir. Bu bulgu orrnan

mühendislerinin mesleklerinde akademik kariyere önem

verdikleri ve kendilerini geliþtirme sürecinde olduklarýný

göstermektedir. Orman mühendisliðinin teknik bir meslek

olduðu düþünülürse mesleki bilgi ve becerilerin geliþti-

rilmesinde akademik geliþmenin önemi ortaya çýkmak-

tadýr. Orman mühendisliðinin teorik ve uygulama boyu-

tuyla sürekli geliþmeyi zorunlu kýlan bir mühendislik alaný

olmasý nedeniyle orman mühendislerinin kendilerini

geliþtirmekte olduklarý söylenebilinir. Ancak bulgulara

göre lisans mezunu orman mühendisleri büyük bir çoðun-

luktadýr.

gg)) MMeesslleekkttee GGeeççeenn HHiizzmmeett SSüürreessii

Orman mühendislerinin meslekte geçen hizmet

süreleri incelendiðinde; 10 yýl ve aþaðýsý hizmet süresine

sahip orman mühendisleri %26.1 (N=53), 11-20 yýl arasý

hizmet süresine sahip olanlar %28.6 (N=58), 21-30 yýl

arasý hizmeti olanlar %29.6 (N=60), 31 yýl ve yukarýsý

hizmeti bulunanlar ise %14.8 (N=30)'dir. Ýki anket geçer-

sizdir. Orman mühendislerinin çoðunluðu 21-30 yýl arasý

hizmet süresine sahiptir. 11 ila 30 yýl arasý hizmeti bulu-

nanlarýn toplam oraný %58.2 (N=118)'dir. Bu oran

orman mühendislerinin meslekte hizmet sürelerinin 11

yýldan 30 yýla kadar devamedegeldiðini göstermektedir.

Bulgular 21 yýldan fazla hizmet süresine sahip olan orman

mühendislerinin çoðunlukta olduðunu göstermektedir.

hh)) MMeesslleeððiinn DDooyyuumm SSaaððllaayyaann ÖÖzzeelllliiððii

Orman mühendislerinin bir 'orman mühendisi' olarak

mesleðin doyum saðlayýcý özelliðini belirtmeleri

istendiðinde; %7.4 (N=15) 'ü maaþ ve sosyal güvence,

%0.5 (N=1) sosyal statü, %6.9 (N=14) olanaklar (loj-

man, kamp, ormaniçi dinlenme yerleri v.b.), %17.2

(N=35) çalýþma koþullarý (arazide ve büroda), %7.4

(N=15) görev anlayýþý, %14.3 (N=29) mesleki ilgi ve

yetenek, %2.0 (N=4) ormancý kimliði, %23.6 (N=48)

orman sevgisi olduðu ortaya çýkmýþtýr. Kýrkiki anket geçer-

sizdir. Bu bulgulara göre orman mühendisleri orman

sevgisi sebebiyle orman mühendisliði mesleðini

seçmiþlerdir. Orman mühendisleri mesleklerini sevmekte-

dirler. Meslek sevgisi de mesleki doyumu beraberinde

getirmektedir. Yine çalýþma koþullarý (%17.2) ve mesleki

ilgi ve yetenek (%14,3) de orman sevgisini desteklemek-

tedir. Mesleðin olanaklarý, statüsü, maaþ ve sosyal

güvencesi, görev anlayýþý, ormancý kimliði gibi faktörler

orman sevgisinin üstünde algýlanmamýþtýr. Böylece orman

mühendisi orman sevgisinden gücünü alarak çalýþmakta

ve mesleki doyuma ulaþmaktadýr.

ýý)) MMeesslleeððiinn ÜÜzzüüccüü FFaakkttöörrlleerrii

Orman mühendisleri meslekte kendilerini en çok üzen

faktörler olarak; %7.4 (N=15) önyargýlý davranýþ, %32.5

(N=66) kayýrmacý davranýþ, %6.9 (N=14) bilgisizce

davranýþ, %15.8 (N=32) iletiþim ve koordinasyon eksik-

liði, %10.3 (N=21) deðerlendirilmeme, %4.4 (N=9)

ödüllendirilmeme, %3.0 (N=6) güvenilmemeyi belirt-

miþlerdir. Kýrk anket geçersizdir. Buna göre orman

mühendisleri için kayýrmacý davranýþ (%32.5) en çok

üzüldükleri konudur. Bunu iletiþim ve koordinasyon eksik-

liði takip etmektedir. Deðerlendirilmeme de üçüncü

düzeyde üzüntü veren bir faktördür. Bu bulgulara göre

orman mühendislerinin mesleki yaþamlarýnda politik,

mesleki, kiþisel ve duygusal nedenlerle kayýrmacý tutum ve

davranýþlarla karþýlaþmalarý, deðerlendirilmemeleri

(eðitim, yükselme, yetki ve sorumluluk verilme, mesleki

baþarýnýn ödüllendirilmemesi, mesleki teþvik ve destek,

motivasyon gibi v.b.) mesleki üzüntü kaynaðý olmaktadýr.

Mesleki doyuma ket vuran kayýrmacý davranýþ orman

mühendislerinin verimlilik, üretkenlik, yaratýcýlýk, geliþim

ve ruh saðlýðý üzerinde de olumsuz etkilere neden ola-

bilmektedir. Ayný þekilde iletiþim ve koordinasyon eksikliði

ve zayýflýðý da orman mühendislerinin mesleklerinde etkin

olmalarýný (yetki ve sorumluluklarýn yeterince kullanýlama-

masý, bilgi ve becerilerinin ortaya konulamamasý, iletiþim

kazasý, aþýrý denetim ya da denetimsizlik, güvensizlik,

baðýmsýz çalýþma alýþkanlýðýnýn kazandýrýlamamasý v.b.)

engelleyebilmektedir.

jj)) ÝÝll MMeerrkkeezzlleerriinnee GGöörree FFrreekkaannss ((ff)) vvee YYüüzzddeelliikklleerr ((%%))

Orman mühendislerinin çalýþýlan il merkezine göre

frekans ve yüzdelikleri ise; örnekleme (N=203) katýlan

orman mühendislerinin %58.1 (N=118)'i Ankara Ýl

merkezi, %14.8 (N=30)'i Ýstanbul, %17.2 (N=35)'i

Kocaeli, %9.4 (N=19)'ü Adapazarý il merkezinde bulun-

maktadýr. Bir anket ise geçersizdir.

IIII.. OOrrmmaann MMüühheennddiisslleerriinniinn PPrroobblleemm AAllaannllaarrýýyyllaa ÝÝllggiillii

BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Araþtýrmada, orman mühendislerinin problem alanlarý

ile ilgili Problem Tarama Checklist'inden elde edilen veri

sekiz problem alanýnda toplanmýþtýr.

11)) KKiiþþiisseell--KKiiþþiilliikk AAllaannýý ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Orman mühendislerinin kiþisel-kiþilik problem alaný

içinde alt problem daðýlým ve frekanslarý çýkarýlmýþtýr. Bu

amaçla da; (1) içedönüklük, (2) dýþadönüklük, (3) uyum-

luluk, (4) uyumsuzluk, (5) hakkaniyete inanmak, (6)

hakkaniyete inanmamak, (7) kendini ifade edebilmek, (8)

kendini ifade edememek, (9) kendine güvenmek, (10)

kendine güvenmemek þeklinde temel gruplandýrma

yapýlmýþtýr. Buna göre; (1) içedönük, (2) dýþadönük, (3)

uyumlu, (4) uyumsuz, (5) sýkýlgan, (6) saldýrgan, (7)

aþaðýlýk kompleksi, (8) üstünlük kompleksi, (9) sakin,

(10) sinirli, (11) depresyonda, (12) savunucu, (13) ben-

cil, (14) baðýmlý, (15) hümanist, (16) sadist, (17)

mazoþist, (18) hakkaniyete inanan, (19) hakkaniyete

inanmayan, (20) kendini ifade eden, (21) kendini ifade

17

18

edemeyen, (22) sorumlu, (23) sorumsuz, (24) ruh

saðlýðý iyi, (25) ruh saðlýðý kötü, (26) kendine saygýlý, (27)

kendine saygýsýz, (28) kendine güvenli, (29) kendine

güvensiz olmak üzere 29 baðýmsýz alt problem gruplarý

oluþturulmuþtur. Bu gruplar da temel gruplandýrmalar

içinde frekans ve yüzdelik analizleriyle deðerlendirilmiþtir.

aa)) ÝÝççeeddöönnüükkllüükk

Orman mühendislerinin %20.2 (N=41)'i kendilerini

içedönük kiþilik özelliðine sahip bireyler olarak taným-

lamýþlardýr. %8.4 (N=17)'ü sinirli, %8.4 (N=17)'ü kendi-

ni ifade edemediklerini belirtmiþlerdir. Buna göre orman

mühendislerinin %16.8 oranýnda kendini ifade edemeyen

ve bu yüzden sinirli bir tutuma sahip olarak içedönük kiþi-

lik özelliði gösterdikleri sonucuna ulaþýlabilinir (Tablo 4).

Kendini dýþadönük kabul edenlerin oraný ise %7.4

(N=15)'dür.

bb)) DDýýþþaaddöönnüükkllüükk

Orman mühendislerinin %15.3 (N=31)'ü kendini

ifade edemeyen, %12.3 (N=25)'ü içedönük, %5.9

(N=12)'u kendine güvensiz, %4.9 (N=10)'u savunucu,

%4.9 (N=10) hakkaniyete inanan bireyler olduklarýný

ifade etmiþlerdir. Bu bulgu orman mühendislerinin kendi-

lerini ifade edemediklerini, kendine güvensiz, savunucu ve

içedönük kiþilik özelliði gösterdiklerini ama hakkaniyete

de inandýklarýný göstermektedir.

cc)) UUyyuummlluulluukk

Orman mühendislerinin %11.3 (N=23)'ü kendini

ifade edemeyen, %6.9 (N=14)'u savunucu, %4.9

(N=10)'u sýkýlgan, %4.4 (N=9)'ü içedönük, %4.4

(N=9)'ü kendine güvensiz, %3.0 (N=6)'ü ruh saðlýðý

kötü, %3.0 (N=6)'ü saldýrgan, %3.0 (N=6)'ü baðýmlý

bireyler olduklarýný ifade etmiþlerdir. Diðer bir deyiþle,

%8.8 (N(=18)'i içedönük ve kendine güvensiz kiþilik özel-

liðine sahip olduklarýný, %9.0 (N=18)'u saldýrgan, baðým-

lý ve ruh saðlýðýný kötü olarak ifade etmiþlerdir. Bu bulgu-

lar orman mühendislerinin uyumluluk kavramý içinde ken-

dini ifade edemeyen, sýkýlgan, içedönük, kendine güvensiz,

baðýmlý kiþilik özellikleri gösterdiklerini buna karþýlýk

savunucu ve saldýrgan tutuma da sahip olduklarý sonu-

cunu ortaya koymaktadýr. Orman mühendisliði mesleðinin

büro ve arazideki zorluklarý, ast-üst iliþkileri, iletiþim ve

koordinasyon eksikliði, kayýrmacý tutum ve davranýþlar,

liyakate önem verilmediði durumlar ve bürokratik sistem-

den kaynaklanan her türlü soruna karþýn bulgularla ifade

edilen özellikleri göstermeleri olasýdýr.

dd)) UUyyuummssuuzzlluukk

Orman mühendislerinin %5.4 (N=11)'ü kendini ifade

edemeyen, %3.9 (N=8)'u içedönük, %3.9 (N=8)'u

uyumsuz,%3.4 (N=7)'ü sýkýlgan, %3.4 (N=7)'ü kendine

güvensiz olduðunu belirtmiþtir. %6.8'i sýkýlgan ve kendine

güvensiz olduðundan içedönük kiþilik yapýsý içsel ve dýþsal

uyarýcýlara karþý tepkilerinde uyumsuzluk göstermektedir.

Duygu, düþünce ve davranýþlarýný dile getirememe de

uyumsuzluk kaynaðý olabilmektedir.

TTaabblloo..44 OOrr..MMüühh..nniinn KKiiþþiilliikk--KKiiþþiisseell PPrr..lleerriinniinn ffrreekkaannss ((ff)) vvee yyüüzzddeelliikklleerrii

((%%))

Geçerli Toplam

Frekans Yüzdelik Yüzdelik Yüzdelik

Geçerli ,00 19 9,4 9,4 9,4

1,00 41 20,2 20,2 29,6

2,00 15 7,4 7,4 36,9

3,00 8 3,9 3,9 40,9

4,00 7 3,4 3,4 44,3

5,00 6 3,0 3,0 47,3

6,00 3 1,5 1,5 48,8

7,00 2 1,0 1,0 49,8

8,00 4 2,0 2,0 51,7

9,00 2 1,0 1,0 52,7

10,00 17 8,4 8,4 61,1

12,00 5 2,5 2,5 63,5

13,00 2 1,0 1,0 64,5

14,00 2 1,0 1,0 65,5

15,00 8 3,9 3,9 69,5

18,00 12 5,9 5,9 75,4

21,00 17 8,4 8,4 83,7

22,00 5 2,5 2,5 86,2

23,00 4 2,0 2,0 88,2

25,00 8 3,9 3,9 92,1

26,00 3 1,5 1,5 93,6

27,00 2 1,0 1,0 94,6

28,00 6 3,0 3,0 97,5

29,00 5 2,5 2,5 100,0

Toplam 203 100,0 100,0

ee)) HHaakkkkaanniiyyeettee ÝÝnnaannmmaakk

Orman mühendislerinin %3.9 (N=8)'u kendini ifade

edemeyen, %2.5 (N=5)'i sýkýlgan, %2.0 (N=4)'i uyum-

ludur. %2.0 (N=4)'i ise hümanisttir. %4.0'ý insancýl yak-

laþýmla hareket eden ve uyum saðlayan bireylerdir.

Mesleki koþullar ve kiþilik yapýsýndan kaynaklanan sorun-

larý hakkaniyete inanarak çözebilme becerisi göstermekte-

dirler.

ff)) HHaakkkkaanniiyyeettee ÝÝnnaannmmaammaakk

Orman mühendislerinin %4.0 (N=8)'ü kendilerini

uyumsuz ve bencil olarak tanýmlamýþlardýr. Mesleki ve

kiþisel haklarýn verilmesinde, kullanýlmasýnda, arz ve

talebinde hakkaniyete inanmadýklarýndan duygusal tepki-

lerin uyumsuz ve bencil olarak deðerlendirilmesi

sözkonusu olabilir.

gg)) KKeennddiinnii ÝÝffaaddee EEddeebbiillmmeekk vvee KKeennddiinnii ÝÝffaaddee eeddee--

mmeemmeekk

Orman mühendislerinin %3.0 (N=6)'ü kendilerini

sadist ve ruh saðlýðý kötü olarak tanýmlamýþlardýr.

Orman mühendisliði mesleðinin bürokratik, politik,

teknik ve sosyal boyutlarýnýn yanýsýra bir orman mühen-

disinin kendi mühendislik alanýnýn dýþýnda orman

köylüsü ile iliþkiler, makine ve ikmal, inþaat, yöneticilik,

teknik destek ve donaným, teknolojiyi bilme ve kullanma

gibi mesleki bilgi ve becerisiyle özdeþleþmiþ niteliklere

sahip olma zorunluluðundan kaynaklanan olumsuz

uyarýcýlarla baþaçýkabilme becerisi geliþtirememe

durumlarýnda ruh saðlýðý olumsuz yönde etkilenmekte-

dir. Bu nedenle mesleki süreç kiþisel ve mesleki boyut-

ta kendini ifade etme düzeyini düþürmektedir.

ii)) KKeennddiinnee GGüüvveennmmeekk vvee KKeennddiinnee GGüüvveennmmeemmeekk

Bununla ilgili elde edilen veri istatistiksel olarak önem-

li bulunmamýþtýr.

IIII)) DDuuyygguussaall AAllaann ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Duygusal alan ile ilgili olarak belirlenen alt problemler;

mutlu, mutsuz, duygusal, duygusal deðil, duygusal kont-

rollü, duygusal kontrolsüz, alýngan ve hassas, duygusal

bozukluk, iyimser, karamsar þeklindedir. Orman

mühendislerinin %32.5 (N=66)'i duygusal bireyler olarak

tanýmlanmýþtýr. %13.8 (N=28)'i ise duygusal olmadýk-

larýný belirtmiþlerdir. %14.8 (N=30)'u alýngan ve hassas,

%12.8 (N=26)'i karamsar, %17.2 (N=35)'i ise duygusal

yönden kontrolsüz olduklarýný ifade etmiþlerdir. %9.8

(N=20)'i de duygusal bozukluktan yakýnmýþtýr. Orman

mühendislerinin %6.9 (N=14)'u iyimser olduklarýný

belirtmiþlerdir. Orman mühendislerinin duygusal olmalarý

mesleki zorlanma ve engellenme durumlarýnda kendilerini

ruh saðlýðý açýsýndan iyi hissedememelerine neden olmak-

tadýr. Bunun sonucunda alýnganlýk, hassasiyet, karamsar-

lýk, duygusal bozukluk ve duygularý kontrol edememe gibi

tutum ve davranýþlar duygusal olumsuz yaþantýlara dayan-

maktadýr. Duygusal olumsuz yaþantýlarýn temelini ise;

mesleðin sürekli bir yaþam biçimine dönüþmesi, orman

mühendislerinin 24 saat sürekli göreve hazýr halde bulun-

masý ve yukarýda açýklanan diðer mesleki sorunlar oluþ-

turmaktadýr.

III) Sosyal Alan Ýle Ýlgili Bulgular ve Yorumlar

Sosyal alan ile ilgili olarak belirlenen alt problemler;

kýsýtlý sosyal ortam, sosyal tesislerden yararlanamama, iyi

arkadaþlýk iliþkisi kurma, iyi arkadaþlýk iliþkisi kuramama,

sosyal aktivitelere katýlma, sosyal aktivitelere katýlamama,

kültürel boþluk, sosyal yalýtýlmýþlýk, site yaþamýnda mesle-

ki statünün sosyal iliþkileri engellemesi, arkadaþlýk iliþki-

lerinde statü engeli, arkadaþlýk iliþkilerinde ekonomik ve

kültürel engeller, karþý cinsle iliþkileri bozuk, mesleki çýkar-

larýn arkadaþlýk iliþkilerini engellemesi olarak grup-

landýrýlmýþtýr. Orman mühendislerinin iyi arkadaþlýk iliþkisi

kurma %32.0 (N=65), iyi arkadaþlýk iliþkisi kuramama

yüzdesi ise %20.2 (N=41)'dir. %32.0 (N=65)'i sosyal

yalýtýlmýþlýktan, %29.5 (N=60)'i kýsýtlý sosyal ortamdan,

%5.4 (N=11)'ü arkadaþlýk iliþkilerinde ekonomik ve

kültürel engellerden, %4.9 (N=10)'u mesleki çýkarlarýn

arkadaþlýk iliþkilerini engellemesinden yakýnmýþlardýr.

Sosyal aktivitelere katýlma %9.4 (N=19), sosyal

aktivitelere katýlamama ise %13.3 (N=27)'dür. Bu bulgu-

lara göre orman mühendislerinin arkadaþlýk iliþkileri iyi

düzeydedir. Mesleðin gerektirdiði kýsýtlý sosyal ortamdan

(taþrada küçük yerleþim biriminde bulunma, sýnýrlý sayýda

meslektaþ ve meslektaþ iliþkisi içinde olma, sosyal tesisler.

lojman, orman sitesi, lokal gibi ortamlar) dolayý sosyal

yalýtýlmýþlýk duygusunu yaþamalarý kaçýnýlmaz olmaktadýr.

Bu nedenle sosyal aktivitelere de sýklýkla katýlamamak-

tadýrlar.

IIVV)) MMeesslleekkii AAllaann ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Mesleki alan ile ilgili olarak belirlenen alt problemler;

ödüllendirilmeme, deðerlendirilmeme, kayýrmacý davranýþ,

güvenilmeme, iletiþim ve koordinasyon eksikliði, mesleki

etiðin olmayýþý, rekabet ortamýnýn olmayýþý, menfaat çatýþ-

masý, önyargýlý olma, politik baský, otokratik yönetim

anlayýþý, yetersiz yönetici, yetersiz ücret, mesleki zorluk,

kýrsal kesimde çalýþma zorluðu, arazide çalýþma zorluðu,

büroda çalýþma zorluðu, köylü ile çalýþma zorluðu, yetki

yok sorumluluk çok, yetki karmaþasý, çalýþan/çalýþmayan

ayrýmsýzlýðý, siyasetle makam alma, mesleði sevme,

mesleði sevmeme, orman sevgisi, mesai kavramýnýn

olmayýþý, fiziksel koþullar yetersiz, mesleki koþullar yeter-

siz, teknoloji yetersiz, eleman yetersiz, teknolojiden yarar-

lanamama, hizmetiçi eðitim yetersiz, cinsiyet ayrýmý,

yöneticinin kendi haklarýný korumasý, orman fakültesi çok,

orman fakültesi yetersiz, yanlýþ meslek seçimi, mesleki

bezginlik, araþtýrmalar yetersiz, ormancý-siyasetçi iliþkisi,

yönetmelik yetersiz, örgütsel reorganizasyon, mesleki

tanýtým yetersizliði, mesleðe ilgisizlik, uzmanlaþma yok,

tecrübe paylaþýmý yok baþlýklarý altýnda toplanmýþtýr.

Orman mühendislerinin mesleki sorunlarý; %28.5

(N=58) yetersiz ücret, %22.6 (N=46) kayýrmacý

davranýþ, %19.3 (N=39) siyasetle makam alma, %18.7

(N=38) deðerlendirilmeme %11.3 (N=23) otokratik

yönetim anlayýþý, %10.8 (N=22) mesleði sevme, %9.3

(N=19) ormancý-siyasetçi iliþkisi, %6.4 (N=13) mesleki

koþullar yetersiz, %5.9 (N=12) hizmetiçi eðitim yetersiz,

%3.9 (N=8) iletiþim ve koordinasyon eksikliði, %3.4

(N=7) mesleki zorluk olarak belirlenmiþtir. Bulgulara göre

orman mühendislerinin ücretleri yetersizdir. Meslekte

kayýrmacý davranýþ ve siyasetle makam alma ön plana çýk-

mýþ bulunmaktadýr. Yine orman mühendislerinin deðer-

lendirilmemesi, otokratik yönetim anlayýþýyla çalýþmalarý,

ormancý-siyasetçi iliþkisi mesleki sorunlarýnýn temel kay-

naðýný oluþturmaktadýr. Mesleklerinde geliþmek için

hizmetiçi eðitimden yararlanamadýklarý ve mesleki zorluk

içinde iletiþim ve koordinasyon eksikliði mesleklerinde

mutlu olmalarýný engelleyebilmektedir ancak orman

mühendisleri mesleklerini sevmektedirler.

VV.. AAiillee ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Orman mühendislerinin aileleriyle ilgi sorunlarý alt

problem baþlýklarýnda toplanmýþtýr. Bunlar; aileye yeterli

zaman ayýramama, aile içi iletiþim bozukluðu, ebeveyn

iliþkisi yetersiz, kuþak çatýþmasý, geçim sýkýntýsý, eþle

geçimsizlik, mutlu aile, eþin eðitim düzeyi, mesleki

yaþamýn aile içi iliþkileri zedelemesi, ailede saðlýk problem-

leri, mahrumiyet bölgesinde çalýþmanýn aile yaþamýna

olumsuz etkisidir. Orman mühendislerinin %34.5

(N=70)'i mutlu aile, %20.7 (N=42)'i geçim sýkýntýsý,

%17.2 (N=35)'i aileye yeterli zaman ayýramama, % 9.8

(N=20)'i aile içi iletiþim bozukluðu, % 8.9 (N=18)'u

mesleki yaþamýn aile içi iliþkileri zedelemesi, % 3.5

(N=7)'i mahrumiyet bölgesinde çalýþmanýn aile yaþamýna

19

20

olumsuz etkisini belirtmiþtir. Buna göre orman mühendis-

leri aile yaþamýnda mutludur. Kendilerini mutlu ailenin

bireyi olarak hissetmektedirler. Buna karþýn geçim sýkýn-

týsý çekmektedirler. Meslek yaþamý ailelerine yeterli zaman

ayýramamalarýna ve aile içi iliþkilerini zedelemeye neden

olmaktadýr. Bu durum aile içi iletiþim bozukluðu yarat-

maktadýr. Orman mühendislerinin çoðu taþrada genellikle

mahrumiyet bölgelerinde çalýþtýklarýndan aile yaþamlarý

çoðu kez olumsuz yönde etkilenmiþ bulunmaktadýr. Ancak

meslek sevgisinin aile bireylerinin tümüyle yaþanmasý

mutlu aileyi ortaya çýkarmaktadýr.

VVII.. SSaaððllýýkk ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Orman mühendislerinin saðlýk alaný ile ilgili sorun-

larý; saðlýðý ile ilgili, saðlýðý ile ilgisiz, saðlýk hizmetleri

yetersiz, özel saðlýk hizmeti istemi, ilaç alým adedi ve

fark ödeme oranýndan yakýnma, dengesiz beslenme,

spor yapamama, meslek hastalýðý (yaralanma, kýrýk,

ormanda düþme, yabani hayvan saldýrý tehlikesi, alerji,

polen, enfeksiyon, enfaktrüst, aðrýlar-eklem, sýrt, bel,

bacak, baþ-, stres, yorgunluk, bel fýtýðý, psikolojik

tedavi ihtiyacý, depresyon, yanýk ), diðer hastalýklar

(gastrit, kolit, saç dökülmesi, sindirim bozukluklarý,

gebelik, sigara alýþkanlýðý, alkol baðýmlýlýðý, romatizma,

varis, böbrek, mide, göz, diþ rahatsýzlýklarý, sinüzit,

kolesterol, tansiyon ve þeker) olarak belirlenmiþtir.

Orman mühendislerinin %33.5 ((N=68)'i saðlýðý ile

ilgili, %19.7 (N=40)'i meslek hastalýðý, %16.2

(N=33)'i saðlýk hizmetleri yetersiz, %13.3 (N=27)'ü

diðer hastalýklar, %9.9 (N=20)'u özel saðlýk hizmeti

istemi, %8.4 (N=16)'ü saðlýðý ile ilgisiz bulunmuþtur.

Buna göre orman mühendisleri saðlýklarý ile yakýndan

ilgilenmektedirler. Ancak mesleðin kendine özgü

hastalýklarý, rahatsýzlýklarý sebebiyle mevcut saðlýk

hizmetlerinden yeterince yararlanamamaktadýrlar.

Teþkilat bünyesinde bulunan poliklinikler de bu ihtiya-

ca yeterince cevap verememektedir. Bu nedenle orman

mühendisleri özel saðlýk hizmetlerinden yararlanmak

istemektedirler. Meslek, arazide daha yoðun çalýþmayý

gerektirdiðinden orman mühendislerinin meslek

hastalýðý ve diðer bireysel rahatsýzlýklara yakalanma

riski daha çok artmaktadýr. Mesleðin bu yýpratýcý boyu-

tu dikkate alýndýðýnda orman mühendislerinin bireysel

olarak saðlýklarýyla ilgilenmelerinin ötesinde kurumsal

olarak da ilgi beklemektedirler. Saðlýklarýyla ilgilenmeyi

öncelikli bulmayan orman mühendislerinin oraný da

%8.4'dür. Diðer bir deyiþle orman mühendisleri saðlýk-

larýyla mesleki koþullar ve hizmet önceliði nedeniyle

ilgilenememektedirler.

VVIIII.. GGeelleecceekk vvee BBeekklleennttiilleerr ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee

YYoorruummllaarr

Orman mühendislerinin gelecekten beklentilerine

iliþkin alt problem gruplarý; ümitli, ümitsiz, emeklilik

beklentisi, zenginlik umudu, evin olmamasý, emeklilik-

te iþ bulamama, çocuk kaygýsý, siyasete girme, mesle-

ki saygýnlýk, mutlu olma isteði, ormanlar çöl olmasýn,

ormancýlýk reformu, meslekten siyasetin kalkmasý, aile

kurma, çocuk sahibi olma, ilde oturma isteði, kadroya

geçme, yükselme isteði, kendini geliþtirme, tayin olma

isteði, iþ kurma isteði, seyahat etme isteði, sosyo-

ekonomik kaygý, eþit iþ eþit ücret, kiþisel hukuka saygý,

mesleki beklentim yok þeklinde kiþisel, mesleki, sosyal,

þimdi ve emeklilik sonrasý olmak üzere beklenti, plan

ve isteklere dayanmaktadýr. Orman mühendislerinin

%24.2 (N=49)'i sosyo-ekonomik kaygý, %21.2

(N=43)'i ümitsiz, %18.7 N=(38)'i mesleki beklentim

yok, %12.8 (N=26)'i eþit iþ eþit ücret, %11.4

(N=23)'ü çocuk kaygýsý, %9.4 (N=19)'ü kendini

geliþtirme, %4.4 (N=9)'ü ümitli, %3.9 (N=8)'u yük-

selme isteði, %3.0 (N=6)'ü mutlu olma isteði, %3.0

(N=6)'ü siyasetin meslekten kalkmasý yönündeki

yakýnmalarý istatistiksel olarak anlamlýdýr. Buna göre

orman mühendisleri þimdi ve gelecekte sosyo-ekono-

mik kaygý içerisindedir. Bu nedenle gelecekten ümitsiz

ve mesleki bir beklenti içerisinde deðillerdir. Orman

mühendisleri eþit iþlerde ve görevlerde çalýþmalarýna

raðmen iþçi sýnýfý kadrosu, üst görev kadrosu, diðer

sosyal haklar ve ücretlendirme nedeniyle haksýzlýða

uðradýklarýný hissetmektedirler. Bu nedenle eþit iþe

göre eþit ücret alamadýklarý için mesleki doyum düzey-

leri azalmaktadýr. Ekonomik sýkýntý aile ve çocuklarýn

geleceði konusunda da kaygý kaynaðý olmaktadýr.

Mesleki istek ve beklentileri içerisinde kendini geliþ-

tirme, üst görev ve pozisyonlara yükselme siyasetin

meslekte varolmasý nedeniyle gerçekleþmesinin zor

olacaðý kanýsýný taþýmaktadýrlar. Bu nedenle orman

mühendisliði mesleðinin teknik ve bilimsel bir temeli

olduðundan siyaset yerine liyakatin önemli olduðu

anlaþýlmaktadýr. Mesleki motivasyonun siyasetin

adaletsizliði sebebiyle düþük düzeyde olduðu gözlen-

mektedir. Orman mühendisleri kiþisel istek ve beklen-

tilerinin mesleki geliþimle gerçekleþmemesi nedeniyle

mutlu olmayý istemektedirler. Bu yüzden geleceðe

yönelik beklentilerinde yine de ümitli olanlar azýnlýkta

kalmaktadýr. Orman mühendislerinin gelecekten bek-

lentileri genelde olumsuz bulunmaktadýr.

VVIIIIII.. DDiiððeerr PPrroobblleemmlleerr ÝÝllee ÝÝllggiillii BBuullgguullaarr vvee YYoorruummllaarr

Orman mühendislerinin diðer problemleri ise

psikolojik danýþma gereksinimi, ülke sorunlarý, dünya

sorunlarý ve meslek sorunlarýdýr. Alt gruplandýrmadaki

bu sorunlarýn frekans ve yüzdelik analizlerinde; %19.7

(N=40) meslek sorunlarý, %16.7 (N=34) ülke sorun-

larý %2.5 (N=5) psikolojik danýþma gereksinimi %1.0

(N=2) dünya sorunlarý þeklindedir. Bulgular orman

mühendislerinin öncelikle meslek sorunlarýyla yakýndan

ilgili olduklarýný göstermektedir. Daha sonra da ülke

sorunlarýyla ilgilenmektedirler. Mesleki sorunlar yaþam

sürecini olumlu/olumsuz boyutta etkilediðinden önce-

likle çözümlenmesi gerekmektedir. Yukarýda bahsi

geçen siyasetin mesleki sorunlarýn temelini oluþtur-

duðu dikkate alýnýrsa ülke sorunlarýyla birlikte mesleki

sorunlarýn bir bütün olarak orman mühendislerini etk-

ilediðinden bahsedilebilinir.

SSOONNUUÇÇLLAARR

Araþtýrmada, orman mühendisliði mesleði ve orman

mühendislerinin sorunlarý ve beklentileri konusunda

elde edilen sonuçlar incelendiðinde mesleðin genellikle

erkekler tarafýndan tercih edildiði anlaþýlmýþtýr. Orman

mühendislerinin çoðu 41-50 yaþ arasýnda bulunmak-

tadýr. Aile yaþamýna baðlý ve çoðunluðu evlidir. Orman

mühendisleri teknik kadroda mühendis olarak çalýþ-

maktadýrlar. Üst görevlere atandýklarýnda genel idari

hizmetler sýnýfýna geçmek durumundadýrlar. Orman

mühendislerinin çoðunluðu Orman Genel Müdür-

lüðünde çalýþmaktadýr. Lisans düzeyinde eðitim

almýþlardýr. Orman mühendisi olmalarýnýn baþlýca sebe-

bi orman sevgisidir. Meslekteki hizmet süreleri 21 yýlý

aþmýþ bulunmaktadýr. Kayýrmacý davranýþ, iletiþim ve

koordinasyon eksikliði, deðerlendirilmeme en fazla

mesleki üzüntü kaynaðýný oluþturmaktadýr. Orman

mühendislerinin büyük bir bölümü Ankara Ýl merkezin-

den araþtýrmaya katýlmýþtýr. Problem alanlarý ince-

lendiðinde ise, orman mühendislerinin içedönük kiþilik

yapýsýna sahip olduklarý anlaþýlmýþtýr. Duygusal sorun-

larý incelendiðinde duygusal olduklarý ortaya çýkmýþtýr.

Bu durum ruh saðlýðýný da olumsuz yönde etkilemek-

tedir. Orman mühendisleri iyi arkadaþlýk iliþkisi kurma

ve geliþtirme becerisine sahiptirler. Orman mühendis-

lerinin ücretleri yetersizdir. Mesleðin siyasi erkle birlik-

te yürütülmesinin yarattýðý kayýrmacý tutum ve

davranýþ, otokratik yönetim, haksýzlýk mesleki moti-

vasyonu olumsuz düzeyde etkilemektedir. Orman

mühendisleri aile yaþamlarýnda mutludur. Saðlýklarýyla

yakýndan ilgilenmekte ve mesleðe özgü rahatsýzlýklar

için daha fazla kurumsal destek istemektedirler.

Geleceðe yönelik mesleki bir beklenti içinde olmayýp

þimdi ve gelecekte sosyo-ekonomik kaygý içerisinde-

dirler. Mesleki sorunlar ve ülke sorunlarýný yakýndan

takip etmektedirler.

ÖÖNNEERRÝÝLLEERR

1. Orman mühendisliði mesleði her iki cins tarafýn-

dan tercih edilen bir meslek olmalýdýr. Bunun için okul

rehberlik servislerinde, dershanelerde, yazýlý ve görsel

basýnda mesleðin tanýtýmý yapýlmalý ve bireylerin

meslek seçiminde orman mühendisliðinin tercih

edilmesinde katký saðlanmalýdýr.

2. Orman mühendislerinin meslekte kendilerini

geliþtirmek için hizmetiçi eðitimden yararlanmalarýna

özen gösterilmelidir. Ayrýca lisansüstü eðitime devam

etmek isteyenlere bu konuda fýrsat tanýnmalýdýr.

3. Mesleðin sorunlarýnýn kurum içinde çözümlen-

mesi gereklidir. Yöneticilerin sorunlara duyarlý olmalarý

ve çözüme katkýda bulunmalarý gerekmektedir.

4. Yönetici tutum ve davranýþýnda demokratiklik,

sorumluluk, yaratýcýlýk, deðerlendirme, güven, olumlu

duygusallýk, saygý, güçlü ve sürekli iletiþim gibi

unsurlarý dikkate alarak ast-üst iliþkilerinin yeniden

deðerlendirilerek çaðdaþ, modern yönetim anlayýþýnýn

benimsenmesi ve yaygýnlaþtýrýlmasýnda yarar görül-

mektedir.

5. Siyasetin mesleki geliþim, pozisyon, görev ve

sorumluluk gibi doðal mesleki geliþim sürecini etkile-

mesine fýrsat ve izin verilmemelidir. Siyasetle yük-

selme, makam alma, üst yönetici olma, kayýrýlma gibi

hususlarda kriter ve belirleyici olmaktan çýkarýlýp

eðitim, kiþilik özellikleri, mesleki bilgi ve beceri, kari-

yer, hizmet yýlý, yetenek, ilgi, liyakat gibi meslek ve

mesleki kimlik kriterleri esas alýnmalýdýr.

6. Orman mühendislerinin kendilerini ifade etmeler-

ine olanak saðlanmalýdýr. Meslekten kaynaklanan

rahatsýzlýklar ile ruh saðlýðýný iyileþtirme, kendini

gerçekleþtirme, mesleki doyum, motivasyon gibi

hususlar üzerinde durulmalý ve gerekli önlemler alýn-

malýdýr. Bununla ilgili olarak psikolojik danýþma ve

rehberlik, mesleki danýþmanlýk, evlilik danýþmanlýðý gibi

hizmetlerden yararlanmalýdýr. Sosyal aktivite ve spora

önem verilerek mevcut hizmetlerin iyileþtirilmesi

gerekmektedir.

7. Orman mühendislerinin ekonomik durumlarýnýn

iyileþtirilebilmesi için eþit iþe eþit ücret anlayýþýyla

kadro, özlük haklar, ilave ödenekler vb. konularda

hakkaniyet ilkesiyle hareket edilmesi gereklidir. Sosyal

olanaklardan eþit düzeyde yararlandýrýlmalarý gerek-

mektedir.

8. Mesleki ve kiþisel sorunlarýn bireyden, kurum-

dan, sistemden, meslekten ve çevreden kaynaklanmasý

durumunda sorunlarýn uzlaþmacý, yapýcý ve demokratik

bir anlayýþla çözümlemesi, orman mühendislerinin

mesleðe daha fazla baðlanmalarý, geleceðe umutla bak-

malarý, mesleki doyum ve motivasyonu yüksek

düzeyde tutularak meslekte mutlu olmalarý saðlan-

malýdýr.

KKAAYYNNAAKKÇÇAAAkbaþ, A. (2002). 'Bedensel Cezanýn Üç Yaklaþým Açýsýndan

Ýncelenmesi: Önerilmiþ Bir BCD-Bedensel Ceza Psikolojik Danýþma

Modeli'. XI. Eðitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. Yakýndoðu Üniver-

sitesi, Lefkoþa. KKTC.

Akbaþ, A. ve H. Uzun. (2003). 'Self-actualization and Job

Satisfaction Levels of Forestry Engineers'. International Conference

on Innovation in Higher Education,, 16-19 May 2003. Nizhyn State

Pedagogical University. Kiev, Ukraine

Ayanoðlu, S. (1992). Ormanlarýn Kamu Mallarý Arasýndaki Yeri,

Orman Tanýmý ve Kapsamý. Ý.Ü. Orman Fakültesi Dergisi.No.1-2.

Cilt.42. s.70-80.

Erden, M. (1998). Öðretmenlik Mesleðine Giriþ. Ýstanbul: Alkým

Yayýnlarý.

Geray, U. (1989). Ormancýlýðýn Çaðdaþ Çerçevesi. Ý.Ü. Orman

Fakültesi Dergisi. No.4 Cilt. 39. s.10-30.

Orman Bakanlýðý. (1994). 1.Ormancýlýk Þurasý Kararlarý. Ankara:

Orman Genel Müdürlüðü Basýmý.

www.ogm.gov.tr. (2002).

21

EGE BÖLGESÝ ORMAN MÜHENDÝSLERÝNÝN PROFÝLÝÝsmail ÞAFAK*

GGÝÝRRÝÝÞÞ

Türkiye'de orman mühendisliði mesleði 150 yýllýk

bir geçmiþe sahip olup, ormancýlýk eðitim ve öðreti-

mi 1857 yýlýnda Ýstanbul'da kurulan orman okuluyla

baþlamýþtýr. Günümüzde orman mühendisliði, orman

endüstri mühendisliði ve peyzaj mimarlýðý lisans

programlarýyla, ormancýlýk eðitim ve öðretimi veren

dokuz orman fakültesi bulunmaktadýr. Orman fakül-

telerinin orman mühendisliði bölümünden lisans

eðitimiyle mezun olmuþ kiþilere orman mühendisi

denilmektedir.

Ormancýlýk, doða koþullarýnýn etkisi altýnda

gerçekleþen ayný zamanda da sosyal yönü olan bir

uðraþtýr. Bu uðraþý gerçekleþtiren orman mühendis-

leri, ormancýlýk örgütüne yüklenmiþ geniþ sorumlu-

luk alanlarýnda görev yapmaktadýr. Çalýþma koþullarý,

farklý disiplinlerde bilgi birikimine ve becerilere sahip

olmayý gerektirmekte, sorumluluklarý ise toplumun

geliþen ve deðiþen taleplerini her zaman karþýlamak

durumundadýr (Alkan, 2008, s234).

2873 sayýlý Milli Parklar Kanunu, 4122 sayýlý Milli

Aðaçlandýrma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik

Kanunu, 4342 sayýlý Mer'a Kanunu ve 4915 sayýlý

Kara Avcýlýðý Kanunu'nun orman idaresine ve aðýrlýk-

lý olarak orman mühendislerine yüklediði görev ve

sorumluluklar düþünüldüðünde; hem ormancýlýk

mesleðinin içinde kalan yetki ve sorumluluklarýn çok

büyük bir çeþitlenme gösterdiði, hem de orman

mühendislerinin görev alanýnýn hemen hemen

ülkenin tamamýný kapsadýðý görülmektedir.

Türkiye'nin taraf olduðu, çevrenin ve doðal kay-

naklarýn, özellikle flora ve faunanýn korunmasýna ve

ticaretine iliþkin uluslararasý sözleþmeler de orman

mühendislerinin görevlerini çoðaltmakta ve sorum-

luluk alanlarýný geniþletmektedir (Anonim, 2006).

Ülkemizde ormancýlýk mesleði birçok alt mesleði

olan ve bunlardan birinde uzmanlaþýlmasý gereken,

bir bileþik alaný temsil etmektedir (Anonim, 2006).

Bu kapsamda, 2006 yýlýnda çýkartýlan "5531 Sayýlý

Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði

ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda

Kanun" ile ormancýlýkta yetki ve sorumluluk alanlarý

belirtilmiþtir. Bu kanunun 4. maddesinde orman

mühendislerinin faaliyet konularý 19 maddede

tanýmlanmýþtýr.

5531 sayýlý yetki yasasýnda tanýmlanan faaliyet-

lerin yerine getirilmesinde ormancý teknik eleman-

larýn yani orman mühendislerinin önemli bir yeri

bulunmaktadýr. Orman mühendisleri ülkemizde

büyük ölçüde Çevre ve Orman Bakanlýðý bünyesinde-

ki Orman Genel Müdürlüðü (OGM)'nde istihdam

edilmektedirler. OGM taþra teþkilatýnda 27 adet

Orman Bölge Müdürlüðü, 217 adet Orman Ýþletme

Müdürlüðü, 1308 adet Orman Ýþletme Þefliði ve 94

adet Diðer Þeflik bulunmaktadýr.

Kasým 2007 verilerine göre, OGM'de 3060

Orman Mühendisi istihdam edilmektedir (Tezcan,

2008). Bu orman mühendislerinin % 12'si (369'u)

orman mühendisi, kadastro þefi, orman iþletme þefi,

orman iþletme müdür yardýmcýsý, orman iþletme

müdürü, þube müdürü, orman bölge müdür yardým-

cýsý, orman bölge müdürü olarak Denizli, Ýzmir ve

Muðla Orman Bölge Müdürlüklerinde istihdam

edilmektedir.

22

*Orman Yüksek Mühendisi

ÖÖZZEETT:: 5531 sayýlý yetki yasasýnda belirtilen faaliyetlerin yerine getirilmesinde ormancý teknik elemanlarýn yani

orman mühendislerinin önemli bir yeri bulunmaktadýr. Orman mühendisleri ülkemizde büyük ölçüde Çevre ve

Orman Bakanlýðý bünyesindeki Orman Genel Müdürlüðü'nde istihdam edilmektedirler. Bu kapsamda orman

mühendisleri Orman Genel Müdürlüðü taþra teþkilatý bünyesinde mühendis, orman iþletme þefi, kadastro þefi,

orman iþletme müdür yardýmcýsý, orman iþletme müdürü, þube müdürü, orman bölge müdür yardýmcýsý, orman

bölge müdürü görevlerinde bulunabilmektedirler.

Bu çalýþmada, Ege Bölgesindeki orman mühendislerinin profili iki baþlýkta incelenmiþtir. Bu kapsamda 85

orman mühendisine, iki bölüm ve 21 sorudan oluþan anket uygulanmýþtýr. Anketin birinci bölümünde orman

mühendislerinin kiþisel bilgileri, meslekteki deneyim ve uzmanlaþma düzeyi ele alýnmýþtýr. Ýkinci bölümde orman

mühendislerinin sorunlarýna ve Orman Genel Müdürlüðü'nün istihdam politikasýna yönelik düþüncelere yer veril-

miþtir.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Orman Mühendisi Profili, Ege Bölgesi,

23

OGM'nin Ege Bölgesindeki orman bölge müdür-

lüklerinde veya orman iþletme müdürlüklerinde

görevli orman mühendislerinin profili bu çalýþmada

iki baþlýk altýnda deðerlendirilmiþtir. Birinci baþlýkta

orman mühendislerinin kiþisel bilgileri, mesleki

deneyim, çalýþma koþullarý ikinci baþlýkta ise orman

mühendislerinin sorunlarý ve OGM'nin istihdam poli-

tikasýna yönelik düþünceleri ele alýnmýþtýr.

22.. YYÖÖNNTTEEMM

Çalýþma Denizli, Ýzmir ve Muðla Orman Bölge

Müdürlüklerini ve bu bölge müdürlüklerine baðlý

olarak çalýþan orman iþletme müdürlüklerini kap-

samaktadýr. Aþaðýda sunulan oransal örnek hacmi

formülüyle görüþülecek teknik personelsayýsý 76,21

olarak hesaplanmýþtýr (Öztürk, 2002, s.93; Günden

2005, s. 20).

Z2 x N x p x q

n = --------------------------------------------------------

N x D2 + Z2 x p x q

Burada:

n= Örnek büyüklüðü,

Z= Güven katsayýsý (% 95'lik güven için

Z=1.96),

N= Ana kütle büyüklüðü (teknik personel sayýsý:

369),

p= Ölçülmek istenen büyüklüðün ana kütlede

bulunma oraný (% 50),

q= 1-p (0.5),

D= Kabul edilen örnekleme hatasý (% 10)'dýr.

Veriler, Þubat-Nisan (2008) aylarýnda 2 bölümde

toplam 21 soru içeren anket formu aracýlýðýyla

toplanmýþtýr. Kiþisel bilgiler ve mesleki deneyimin

yer aldýðý birinci bölümde 13; sorunlarýn ve OGM'nin

istihdam politikasýna yönelik düþüncelerin açýk-

landýðý ikinci bölümde 8 soru bulunmaktadýr. Anket

formunun hazýrlanmasýnda, Güller ve Korkmaz

(2006) tarafýndan hazýrlanan "Ýþ Yaþamýnda Bayan

Orman Mühendisleri" adlý çalýþmada kullanýlan bazý

sorulardan yararlanýlmýþtýr.

33.. BBUULLGGUULLAARR

33..11 TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn KKiiþþiisseell BBiillggiilleerrii vvee

MMeesslleekktteekkii DDeenneeyyiimmii

Çalýþmaya 4 orman mühendisi, 46 orman iþletme

þefi, 9 orman iþletme müdür yardýmcýsý, 15 orman

iþletme müdürü, 9 þube müdürü, 2 orman bölge

müdür yardýmcýsý olmak üzere, 85 teknik personel

katýlmýþtýr. Teknik personelin 13'ü orman bölge

müdürlüklerinde, 72'si orman iþletme müdürlük-

lerinde görevlidir.

Teknik personelin yaþ gruplarýna daðýlýmý Þekil

1'de verilmiþtir. Teknik personelin en küçüðü 25, en

büyüðü 57 yaþýnda olup, ortalama yaþ 39'dur.

ÞÞeekkiill 11.. OOrrmmaann MMüühheennddiisslleerriinniinn YYaaþþ GGrruuppllaarrýýnnaa

DDaaððýýllýýmmýý

Teknik personelin % 92'si evlidir. Eþlerin %

24,4'ü çalýþmamaktadýr. Eþlerin % 45,5'i Öðretmen;

% 18,2'si Hemþire-Ebe; % 12,7'si Orman Mühendisi

ve % 10,9'u Ýþçi-Memur; %12,7'si ise diðer

görevlerde çalýþmaktadýr. Bankacý, Diþ Hekimi, Gýda

Mühendisi, Maliyeci, Teknisyen ve Emekliler diðer

grubunu oluþmaktadýr.

Teknik personelin ortalama 1,6 çocuðu bulun-

maktadýr. Tek çocuðu olanlarýn oraný % 25, iki

çocuðu olanlar % 48, üç çocuðu olanlar % 12 ve

çocuðu olmayanlarýn oraný % 15'dir.

Teknik personelin meslekteki ortalama çalýþma

süresi 14,6 yýldýr. Çizelge 1'de meslekteki çalýþma

süresinin daðýlýmý verilmiþtir. Meslekteki çalýþma

süresi, deneyim açýsýndan deðerlendirildiðinde %

27'lik bir kesiminin az deneyimli (1-10), % 53'ünün

deneyimli (11-20) ve % 20'sinin ise çok deneyimli

(21 yýldan fazla) olduðu görülmektedir.

ÇÇiizzeellggee 11.. MMeesslleekktteekkii ÇÇaallýýþþmmaa SSüürreessiinniinn DDaaððýýllýýmmýý

Teknik personelin % 57,8'i ayný görev yerinde

1-3 yýl arasýnda çalýþmaktadýr. Teknik personelin

ayný görev yerinde ortalama çalýþma süresi ise 4,5

ÇÇaallýýþþmmaa SSüürreessii FFrreekkaannss YYüüzzddee

1-5 Yýl 10 11,8

6-10 Yýl 13 15,3

11-15 Yýl 16 18,8

16-20 Yýl 29 34,1

21-25 Yýl 16 18,8

25 Yýldan fazla 1 1,2

24

yýldýr. Buna göre, Ege Bölgesinde orman mühendisi

devir hýzý yüksektir.

Teknik personelin ünvanlarda bulunduðu ortala-

ma çalýþma süreleri, orman mühendisi olarak 3 yýl,

orman iþletme þefi olarak 10 yýl, orman iþletme

müdür yardýmcýsý olarak 3 yýl ve orman iþletme

müdürü olarak 5 yýldýr.

Teknik personelin tamamý orman fakültesi

mezunu olup, ikinci bir lisans derecesi bulunma-

maktadýr. Teknik personelin ancak % 9,4'ü (8 per-

sonel) yüksek lisans derecesine sahiptir. Yüksek

lisans derecesine sahip 8 mühendisin 4'ü orman

iþletme þefi, 3'ü iþletme müdürü, 1'i þube müdürü

olarak görev yapmaktadýr. Bu baðlamda OGM'nin

personel politikasý içinde eðitimin (yüksek lisans

derecesinin) ünvanlar üzerinde etkisinin bulun-

madýðý görülmektedir. Bu durumda, OGM teknik

personelinin yüksek lisans veya doktora eðitimi

alarak uzmanlaþmasýný desteklenmemektedir.

Hizmet Ýçi Eðitim Programlarýna, teknik perso-

nelin % 11,8'i bir kez, % 55,5'ü 2-4 kez, %30,6'sý

beþten çok, % 2,4'ü hiç katýlmamýþtýr. Teknik per-

sonelin katýldýðý hizmet içi eðitim konularýnýn

daðýlýmý Çizelge 2'de verilmiþtir.

ÇÇiizzeellggee 22.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn KKaattýýllddýýððýý HHiizzmmeett ÝÝççii

EEððiittiimmlleerriinn DDaaððýýllýýmmýý

Teknik personel, hizmet içi eðitim programlarýna

katýlacak olan personelin amir tarafýndan belirlen-

mesinden, iþ yoðunluðu fazla olan personelin hizmet

içi eðitimlere daha az gönderilmesinden ve teknik

personele eðitim konularýný seçme hakký verilmeme-

sinden þikâyetçidir.

Teknik personelin % 16,5'i ormancýlýk mesleðinin

toplumda itibar görmediði ni düþünmektedir. Buna

karþýlýk % 54,1'i kýsmen, % 14,1'i çoðunlukla, %

9,4'ü de kesin olarak ormancýlýk mesleðinin toplum-

da itibar gördüðüne inanmaktadýr. Bu konuda fikri

olmayanlarýn oraný % 5,9'dur.

33..22.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn SSoorruunnllaarrýý vvee PPeerrffoorrmmaannss

DDeeððeerrlleennddiirrmmee

Teknik personelin % 43,5'i görevini layýkýyla yap-

týðýný kesin olarak düþünmektedir. Bu kapsamda %

31,8'i çoðunlukla, % 20'si kýsmen görevini layýkýyla

yaptýðýna inanmaktadýr. Teknik personelin % 3,5'i

görevini kesin olarak layýkýyla yapmadýðýný, % 1,2'si

ise fikri olmadýðýný belirtmiþtir.

Çizelge 3'de teknik personelin görevini yerine

getirmesine engel olan hususlar belirtilmiþtir. Buna

göre idari, politik sorunlar ve engellemeler % 64,7

oranýyla teknik personelin görevini layýkýyla yerine

getirmesini engelleyen en önemli husustur. Diðer

hususlar baþlýðý altýnda, idari personel eksikliði,

sorumluluk alanýnýn geniþ olmasý, iþ yoðunluðunun

fazla olmasý, iþ çeþitliðinin fazla olmasý verilmiþtir.

Çizelge 3'e benzer olarak, farklý bir soruda teknik

personelin verimini olumsuz etkileyen veya azaltan

çalýþma ortamý þartlarý sorgulanmýþtýr (Çizelge 4).

Çizelge 4'e göre, teknik personelin verimini etkileyen

en önemli husus % 70,6 oranýyla özlük haklarýnýn

yetersizliði ve buna yeterince önem verilmemesidir.

Diðer hususlar baþlýðý altýnda, birim yöneticisinin

yersiz davranýþlarý, çok fazla cetvel doldurulmasý,

sorumluluk alanýnýn geniþ olmasý verilmiþtir.

ÇÇiizzeellggee 33.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn GGöörreevviinnii LLaayyýýkkýýyyllaa

YYaappmmaassýýnnaa EEnnggeell OOllaann HHuussuussllaarr

Hususlar Frekans Yüzde2

Ýdari, politik sorunlar veya engellemeler 55 64,7

Maddi sorunlar 30 35,3

Çalýþma ortamýnýn fiziksel olumsuzluklarý (araç gereçeksikliði, ýsýnma gibi)

23 27,1

Görevin gerektirdiði eðitimle ilgili niteliklerin eksikolmasý

8 9,4

Kiþiliðin görevin gerektirdiði kiþisel niteliklere uygunolmamasý

5 5,9

Ailevi sorunlar (eþ, çocuk, hastalýk vb) 4 4,7

Çalýþma arkadaþlarý ile uyuþmazlýk yaþama 1 1,2

Amir ile uyuþmazlýk yaþama 1 1,2

Diðer hususlar 9 10,6

Toplam 136 160,0

Meslek Ýçi Eðitim Konularý Frekans Yüzde1

Ýþletme, Pazarlama, Tapulu Kesim, Üretim (odun,ODOÜ)

45 52,9

Orman Yangýnlarý ile Mücadele 36 42,4

Kadastro-Mülkiyet 30 35,3

Silvikültür, Fidanlýk Tekniði, Fidan Yetiþtirme 31 36,5

Orman Koruma ve Orman Zararlýlarý ile Mücadele 26 30,6

Proje Planlama, Bilgi Ýþlem Teknolojisi ve BilgisayarProgramlarý

10 11,8

Ýnsan Kaynaklarý Yönetimi, Yöneticilik, Ýletiþim, ZamanYönetimi, Beden Dili, Verimlilik, Toplam Kalite Yönetimi

8 9,4

Makine Ýkmal (Orman Yollarý, Þebeke Planlarý, Ýnþaat,Tescil vb.)

7 8,2

Mevzuat (Ýhale Kanunu) 4 4,7

Toplam 197 231,8

Teknik personelin % 18,8'i farklý bir meslek

grubunda kesin olarak çalýþmak istememektedir.

Fýrsat bulduðunda kesinlikle farklý bir meslek

grubunda çalýþmak isteyenlerin oraný % 23,5'tir. Bu

konuda fikri olmayanlarýn oraný % 3,5; kýsmen fark-

lý bir meslek grubunda çalýþmak isteyenlerin oraný

% 23,5 ve çoðunlukla çalýþmak istemeyenlerin oraný

% 11,8'dir.

Teknik personelin Çevre ve Orman Bakanlýðý

bünyesinde çalýþmayý tercih ettiði birimler Çizelge 5'de

verilmiþtir. Buna göre teknik personelin % 30,6'sý

bulunduðu birimden memnun olup, farklý bir birimde

çalýþmak istememektedir. Personelin % 36,5'i OGM

içinde daha yüksek derecedeki ünvanlarda bulunmayý,

% 33'ü OGM dýþýnda farklý bir Genel Müdürlükte çalýþ-

mayý arzulamaktadýr. OGM teknik personelinin en az

çalýþmak istediði birim ise ORKÖY'dür.

ÇÇiizzeellggee 44.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn VVeerriimmiinnii OOlluummssuuzz

EEttkkiilleeyyeenn vveeyyaa AAzzaallttaann ÇÇaallýýþþmmaa OOrrttaammýý ÞÞaarrttllaarrýý

Teknik personelin % 34,1'i Çevre ve Orman

Bakanlýðýnýn istihdam politikasýný uygun bulmamak-

tadýr. Buna karþýlýk % 50,6'sý Çevre ve Orman

Bakanlýðýnýn istihdam politikasýný kýsmen, % 11,8'i

ise çoðunlukla uygun bulmaktadýr. Bu konuda fikri

olmayanlarýn oraný %3,5'dir.

Teknik personelin % 42,3'ü Çevre ve Orman

Bakanlýðýnýn atama, terfi ve performans deðer-

lendirme politikasýný kesinlikle uygun bulmamakta,

% 5,9'u ise kesinlikle uygun bulmaktadýr. Kýsmen

uygun bulanlarýn oraný % 35,5; çoðunlukla uygun

bulanlarýn oraný % 10,6 ve bu konuda fikri olmayan-

larýn oraný % 5,9'dur.

ÇÇiizzeellggee 55.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn ÇÇeevvrree vvee OOrrmmaann

BBaakkaannllýýððýý BBüünnyyeessiinnddee ÇÇaallýýþþmmaakk ÝÝsstteeddiiððii BBiirriimmlleerr

Çizelge 6'da teknik personelin performans deðer-

lendirme sürecine yönelik düþüncelerine yer veril-

miþtir. Bu kapsamda teknik personel daha çok konu

uzmanlarý (þube müdürleri) tarafýndan, konu bazýn-

da hazýrlanmýþ standart kriterlere göre, perfor-

manslarýnýn deðerlendirilmesini istemektedir. Diðer

baþlýðý altýnda performansýn ilgi ve çýkar gruplarý

tarafýndan veya yýl sonu üretim miktarýna göre belir-

lenebileceði belirtilmiþtir.

ÇÇiizzeellggee 66.. TTeekknniikk PPeerrssoonneelliinn PPeerrffoorrmmaannss

DDeeððeerrlleennddiirrmmee SSüürreecciinnee YYöönneelliikk DDüüþþüünncceelleerrii

44.. SSOONNUUÇÇLLAARR

Bu çalýþmada, ele alýnan konular orman

mühendislerinin kiþisel bilgileri, mesleki deneyimi,

uzmanlaþma düzeyi, sorunlarý ve istihdam politikasý-

na yönelik düþüncelerinden oluþmaktadýr. Anketlerin

deðerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar aþaðýda

sýralanmýþtýr.

Ege Bölgesinde istihdam edilen orman

mühendislerinin büyük çoðunluðu genç olup, 10 yýl-

dan fazla bir mesleki deneyime sahiptir. Buna

karþýlýk bölgedeki teknik personel devir hýzý yüksek-

tir.

Teknik personelin katýldýðý hizmet içi eðitim prog-

Performans Deðerlendirmesi Frekans YüzdeKonunun uzmaný kiþilerin (þube müdürlerinin) standartkriterlere göre hazýrlanan formlarý doldurarak deðer-lendirmesi

33 38,8

Birim yöneticisinin standart kriterlere göre hazýrlananformlarý doldurarak deðerlendirmesi

24 28,2

Birim yöneticisinin gözlemlerine göre deðerlendirmesi 17 20,0

Birimdeki en üst düzeydeki yöneticinin birim amir-lerinin görüþleri ve kendi gözlemleri doðrultusundadeðerlendirmesi

8 9,4

Diðer 3 3,5

Birim Frekans Yüzde

Farklý bir kurum veya birimde çalýþmak istemiyorum. 26 30,6

Orman Bölge Müdürlüðü (Þube Mühendisi, ÞubeMüdürü vb.)

17 20,0

Orman Ýþletme Müdürlüðü (Orman Ýþl. Þefi, MüdürYrd., Ýþletme Müdürü)

14 16,5

Doða Koruma ve Milli Parklar (Mühendis, Þube Müdürüvb.)

13 15,3

Ormancýlýk Araþtýrma Müdürlükleri 12 14,1

AGM (Mühendis, Þube Müdürü vb.) 2 2,4

ORKÖY (Mühendis, Þube Müdürü vb.) 1 1,2

Hususlar Frekans Yüzde3

Özlük haklarýnýn yetersizliði ve buna yeterince önemverilmemesi,

60 70,6

Atama ve görevde yükseltmelerde politik tercihlerinetken olmasý,

33 38,8

Personel eksikliði, 32 37,7

Farklý meslek gruplarýna yönelik iþlerden sorumluolunmasý,

31 36,5

Görev ve sorumluluk tanýmlarýnýn açýk olmamasý, 18 21,2

Görevde yükselme kriterlerinin açýkça belirlenmemiþolmasý veya bunlara uyulmamasý,

13 15,3

Görev bölgesinde sinema, tiyatro, restoran gibi ortam-larýn bulunmamasý ve þehir merkezine olan uzaklýk,

11 12,9

Lojman ve lokal gibi olanaklarýn yetersiz oluþu veyastandartlarýnýn düþük olmasý,

10 11,8

Diðer 3 3,5

Toplam 211 248,2

25

26

ramlarý konu itibariyle ormancýlýðýn teknik yönüne

aðýrlýk vermiþ, uygulamada karþýlaþýlan sorunlara

odaklaþmýþtýr. Ancak, bu süreçte ormancýlýðýn küre-

sel, sosyal, kültürel, ekonomik ve politik boyutuna

yönelik konularýn hizmet içi eðitimlerde önemsen-

mediði görülmektedir.

Yýlmaz ve Þenyaz (2008, s.252)'de belirtildiði

gibi, ormancýlýk sektöründe eðitim ve öðretim,

toplam ürün ve hizmet üretimi ile kýrsal kalkýnma

için en önemli girdilerdendir. Ancak bu bilinirken

OGM orman mühendislerini ikinci bir lisans, yüksek

lisans veya doktora eðitimi konusunda teþvik

etmemektedir. Diðer bir ifadeyle, OGM, uzmanlýk

gerektiren baþta þube müdürlüðü olmak üzere

çeþitli kademelerdeki görevler için personelinin

üniversite destekli çaðdaþ eðitim alarak uzmanlaþ-

masýna destek vermemekte, personelini kendi

imkânlarýyla (hizmet içi eðitim programlarý, TODAÝ

programlarý vb) yetiþtirmeye çalýþmaktadýr.

Hizmet içi eðitim programlarýnda eðitimin amacý,

eðitimin hedef kitlesi, eðitimin uygulanacaðý yer,

mekân ve zaman bilgilerinin önceden belirlenmesi

katýlýmcýlarýn motivasyonunun arttýrýlmasý bakýmýn-

dan önemlidir. Ancak bunun kadar önemli bir husus,

programlarýn yönetici odaklý olmasýndan ziyade

katýlýmcý odaklý olmasýdýr. Diðer bir ifadeyle, katýlým-

cýlar eðitim programlarýný kendi istekleri ile seçe-

bilmelidir. Bu durum, eðitim programýnýn baþarýsýný

artacaðý gibi, personelin bilgi eksikliði hissettiði ve

merak duyduðu konulara yönelmesini saðlayacak ve

motivasyonu arttýracaktýr.

Orman mühendislerinin görevini yerine getirme-

sini engelleyen, verimini azaltan, mesleðinin toplum-

da itibar görmediðini düþündüren motivasyon

azaltýcý hususlar bulunmaktadýr. Ýdari, politik sorun-

lar ve engellemeler; mali ve özlük haklarýndan kay-

naklanan sorunlar, atama ve görevde yükseltme

kriterlerinin rasyonel olmamasý, personel eksikliði,

iþ sayýsýnýn çokluðu, çalýþma ortamýndan kay-

naklanan olumsuzluklar orman mühendislerinin

görevlerini layýkýyla yapmasýna engel olmakta ve ve-

rimini azaltmaktadýr. Bu yetersizlik ve eksiklikler

orman mühendislerini farklý bir meslek veya farklý

bir ormancýlýk dalýnda çalýþmaya yöneltmekte veya

düþündürmektedir. Nitekim çalýþtýðý birim veya

bulunduðu konumdan memnun olmayan orman

mühendislerinin oraný % 70'dir.

Ormancýlýkta performans deðerlendirme kar-

maþýk bir yapýya sahiptir. Bu karmaþýk yapý

içerisinde personelin çoðunlukla onayladýðý bir per-

formans deðerlendirme ve ölçme sistemi geliþti-

rilmemiþtir. Ancak orman mühendislerinin genel

olarak kabul ettiði performans deðerlendirme biçimi

"standart kriterler ile konu uzmanlarýnýn (þube

müdürlerinin) ve birim yöneticilerinin (iþletme

müdürlerinin) performans deðerlendirmesini bir-

birinden ayrý olarak yapmalarý ve bu deðerlendir-

melerin daha sonra birleþtirilmesi" þeklindedir.

KKAAYYNNAAKKLLAARRAlkan, S. 2008, Orman Mühendislerinin Hizmet Ýçi Eðitim

Programlarýný Deðerlendirmeleri. 3. Ulusal Ormancýlýk

Kongresi, 150. Yýlýnda Türkiye'de Ormancýlýk Eðitimi. Ankara,

s:227-235.

Anonim, 2006, Orman Mühendisliði, Orman Endüstri

Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýndaki

Kanun'a Ýliþkin Orman Fakültesi Dekanlarýnýn Görüþü, 6s.

Güller, B., Korkmaz, S. 2007, Ýþ Yaþamýnda Bayan Orman

Mühendisleri (Performanslarý, Sorunlarý, Mesleki Memnuni-

yetleri ve Beklentileri). Orman Mühendisliði Dergisi, Ankara,

Sayý:1-2-3, s:13-18.

Günden, C. 2005, Bireysel Ýþletme, Grup ve Bölge

Bazýnda Uygulamaya Elveriþli Esnek Üretim Planlarýnýn

Bulanýk Çok Amaçlý Doðrusal Programlama Yöntemiyle Elde

Edilmesi Üzerine Bir Araþtýrma: Ýzmir Ýli Torbalý Ýlçesi Örneði.

Ege Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. Ýzmir,

435s.

Öztürk, A. 2003, Devlet Orman Ýþletme Amaç ve

Stratejilerinin Belirlenmesi (Doðu Karadeniz Bölgesi Örneði).

KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayýnlanmamýþ Doktora Tezi),

Trabzon, 239s.

Tezcan, Ý., 2008, Ýnsan Kaynaklarý. Orman ve Av Dergisi,

Türkiye Ormancýlar Derneði, Yýl:2008, Sayý:1, s.37-40.

Türker, M., F., Durusoy, Ý. 2008, Ormancýlýk Eðitiminde

Müfredat yapýsýnýn Orman Kaynaklarý Yönetimi ve Ýþletmeci-

liði Aþýsýndan Deðerlendirilmesi:KTÜ Orman Mühendisliði

Bölümü Örneði. 3. Ulusal Ormancýlýk Kongresi, 150. Yýlýnda

Türkiye'de Ormancýlýk Eðitimi. Ankara, s:131-143.

Yýlmaz, E., Þenyaz, A. 2008, Doktora Eðitiminde Öðren-

ci Baþarýsýný Etkileyen Faktörler ve Ormancýlýkta Durum. 3.

Ulusal Ormancýlýk Kongresi, 150. Yýlýnda Türkiye'de

Ormancýlýk Eðitimi. Ankara, s:247-252.

DDÝÝPPNNOOTT1- Teknik Personel kavramý ile orman mühendisleri ve

orman yüksek mühendisleri ifade edilmektedir.

2- Teknik personele en çok katýldýðý 3 Meslek Ýçi Eðitim

konusunu belirtmesi istenmiþtir. Bu kapsamda da 197 konu

yerine 85 teknik personele göre yüzde daðýlým verilmiþtir. Bu

yüzden % daðýlýmýn toplamý % 100'ü geçmektedir.

3- Teknik personel görevini layýkýyla yapmasýna engel

olan 3 husus belirtmiþtir. Bu kapsamda da 136 husus yerine

85 teknik personele göre yüzde daðýlým verilmiþtir. Bu yüz-

den % daðýlýmýn toplamý % 100'ü geçmektedir.

27

*Orman Yüksek Mühendisi

SOSYO-EKONOMÝK AÇIDAN TOPRAK EROZYONUDoç. Dr. Devlet Toksoy*, Yrd. Doç. Dr. Sezgin Hacýsalihoðlu*

11.. GGiirriiþþ

Yenilenebilir kaynaklarýn temel özelliði, belirli bir

zaman aralýðýnda yararlý ürünlere yeniden dönüþtü-

rülebilme kapasitesine sahip olmalarýdýr. Biyolojik

hayatýn birçok formunu yenileme kapasitesine karþýn,

toprak yenilenemez (sabit kaynak) bir kaynak olarak

tanýmlanýr. Biyolojik hayat için vazgeçilmez bir öneme

sahip olan topraðýn dünyadaki en önemli bozulma

nedeninin de toprak erozyonu olduðu fikri genel kabul

görmektedir. Bununla birlikte toprak erozyonunun

tam bir tanýmýný yapmak zordur. Ancak anlamlý bir

açýklama; toprak materyalinin su ve rüzgâr tarafýndan

aþýrý ölçüde taþýnmasý olarak yapýlmaktadýr

(Jayasuriya, 2003). Erozyonun Türkiye'de ve dünya-

da özellikle geçtiðimiz yüzyýlýn ortalarýndan itibaren ve

hemen herkes tarafýndan doðal dengenin bozulmasýy-

la ortaya çýktýðý ve beraberinde ekonomik ve sosyal

olumsuzluklarý da getirdiði konusunda fikir birliði

vardýr (Hacýsalihoðlu, 2006).

Toprak erozyonu konusu; baþta coðrafya, jeoloji,

tarým ve orman mühendisliði alanlarýnda olmak üzere

pek çok bilim dalýndaki bilim adamlarýnýn üzerinde

uzun süreden beri çalýþtýklarý bir alandýr. Modern

teknolojiye geçiþle birlikte çoðu bilim adamý yaptýklarý

çalýþmalara bilgisayar teknolojisini de katmýþlardýr. Bu

teknoloji sayesinde erozyonun miktarýný ve süreçlerini

benzetim modellerini de kullanýlarak tahmin etmek

kolaylaþmýþtýr.

Bununla birlikte fiziksel süreç üzerinde odaklan-

manýn, çevrenin bozulmasýndaki nedenleri bütünüyle

açýklayamadýðý, sadece belli bir bölümünün gün ýþýðý-

na çýkmasýna yardýmcý olduðu da uzun süreden beri

bilinen bir gerçektir. Bu nedenle geniþletilen çalýþ-

malar sonucunda erozyonun ve çevrenin bozul-

masýnýn kaynaðýnda sadece fiziksel olgular olmadýðý

bunlarýn yaný sýra toprak sahipleri ve tarým üreticileri

gibi sosyo-ekonomik faktörlerin bulunduðu ortaya

çýkmýþtýr (Boardman vd. 2003) .

Toprak erozyonunun maliyeti deðerlendirilirken

sadece fiziksel toprak kaybýnýn deðerlendirilmemesi

ayný zamanda, erozyonun direkt (onsite) ve endirekt

(offsite) etkileri ile birlikte deðerlendirilmesi daha

doðru maliyet hesaplamasýný da beraberinde getire-

cektir (Knut vd. 1996).

Fiziksel olgular ile sosyo-ekonomik faktörler eroz-

yonu ayný anda harekete geçiren unsurlardýr. Daha

genel bir ifade ile erozyon sorunu; topraðý, hayvaný,

bitkiyi ve insaný bir bütün halinde ve insaný temel fak-

tör kabul etmek suretiyle incelenmelidir. Bu yüzden

bu alanda ortak çalýþan iki disiplinin (Fiziksel olgularý

inceleyen alan ile sosyo-ekonomik yapýyý inceleyen

alan) birlikte çalýþmasý gerekmektedir.

Bu çalýþmada; toprak erozyonu üzerinde etkili olan

sosyo-ekonomik faktörler, toprak erozyonun maliyeti

ve etkileri ile erozyonun sonuçlarý incelenmiþtir.

22.. TToopprraakk EErroozzyyoonnuunnuunn MMaalliiyyeettlleerrii vvee EEttkkiilleerrii

Toprak erozyonunun nedenlerini, canlý ve cansýz

süreçlerle ilgisine göre abiyotik (cansýz) ve biyotik

(canlý) olarak iki kýsma ayýrmak olanaklýdýr. Herhangi

bir durumda bunlardan birisi veya her ikisi birden,

fakat ayný anda belirlenmesi zorunlu olmaksýzýn oluþa-

bilir. Su ve rüzgâr abiyotik nedenlerin temel unsur-

larýndandýr. Ýnsan faaliyetleri ise biyotik nedenlerde

baskýndýr (Jayasuriya, 2003).

Aþýnmýþ toprak taþýndýðýnda birçok zarara neden

olabilir. Topraðýn %60 veya daha fazlasý akarsuya

veya diðer sulara eriþmeden akar gider. Aþýnmýþ bu

topraðýn akýbeti hakkýnda çok az þey bilinir ve

sonuçlar her zaman olumsuz deðildir. Örneðin geldiði

yerde yeni taþýndýðý bölgeye kýyasla daha az verimli

olabilir. Bu durumda verimlilik yerleþtiði yeni alanda

daha yüksek olur. Ancak yine de bu konudaki kon-

sensüs yerleþmiþ topraðýn genel etkisinin olumsuz

olduðu yönündedir (Jayasuriya, 2003).

Toprak erozyonunun sosyal maliyetleri direkt ve

endirekt olmak üzere iki gruba ayrýlabilir. Toprak

erozyonunu direkt etkileri (tarýmsal verimlilikte)

yoðun israf, toprak ve besin maddeleri kaybý, topraðýn

su tutma kapasitesindeki deðiþimden kaynaklanan

agro-ekonomik sistemin gelir azalýþýndan oluþur.

Geliþmiþ toprak yönetimi ve koruma teknikleri kullan-

mak suretiyle çiftçiler direkt etkileri azaltabilir.

Endirekt etkiler ise; nehirlerde sulama kanallarýnda

vb. suyollarýnda artan tortulaþma, alt yapýnýn, yer-

leþim merkezlerinin, tarýmsal ürünlerin su basmasý

sonucu kaybý, özellikle kurak dönemlerde sanayi ve

içme suyunda kýtlýk, balýkçýlýk faaliyetlerinin zarar

görmesi ve su taþýmacýlýðýnýn engellenmesi vb. içerir.

Endirekt maliyetler önemlidir, bazen direkt etkiler-

den daha fazladýr. Çeþitli çalýþmalarda da vurgulandýðý

gibi toprak erozyonunu en olumsuz etkisi tarýmsal

alanlara olan zararlarý deðil daha sonrasýnda maliyetli

olan drenaj sistemlerini týkamasýdýr. Birçok hidroelek-

trik santrali ve sulama projeleri toprak erozyonu

olgusu sonucu kullanýlamaz hale gelmiþtir (Barrow,

1987). Jayasuriya, (1998) Sirilankada çay yetiþtirici-

28

liðindeki toprak bozulmasýna iliþkin direkt ve endirekt

etkileri tartýþarak, uygunsuz arazi yönetiminin sadece

yüksek arazilerde toprak kalitesini azaltmakla

kalmadýðýný ayný zamanda önemli çevre fonksiyonlarýný

da kötüleþtirdiðini belirtmektedir. Sonuç, bir yandan

daha sürdürülebilir tarým, yüksek alanlarda daha az

gelir, diðer taraftan çeþitli ekonomik faaliyetler ve

toplumsal refah açýsýndan çevresel kali-tede oluþan

azalmadýr. Yüksek alanlardaki bozulma sürdükçe,

tarýmsal-ekonomik sistemler istikrarsýz duruma gele-

cek sonuçta sürdürülemez olacaktýr. Bu durum tarým-

dan geçim saðlamada baþarýsýzlýðý yol açacaktýr. Ayný

zamanda, su baskýnlarýnýn sýklýðý, kuraklýk vb. diðer

endirekt etkenler ekonomik faaliyetleri bozacaktýr.

Genel olarak yüksek arazilerdeki birikmiþ maliyetler

çok yüksek olacaktýr (Jayasuriya, 2003).

33.. TToopprraakk EErroozzyyoonnuunnuunn SSoossyyoo--EEkkoonnoommiikk

FFaakkttöörrlleerrii

Stocking ve Murnaghan (2001), arazi sahipleri ve

toprak bozulmasýný deðerlendirdikleri makalelerinde,

tartýþtýklarý faktörlerin daha çok geliþmekte olan

ülkeleri ilgilendirdiðini ancak bu faktörlerden bir kýs-

mýnýn geliþmiþ ülkelerde de geçerli olduðunu belirt-

mektedirler. Bu çalýþmada toprak bozulmasýný ve arazi

sahiplerini etkileyen faktörler, arazi mülkiyeti, fakirlik,

arazi üzerindeki baskýlar, iþgücü temin imkânlarý,

ekonomik teþvikler, yerli teknik bilgi, tanýtýlan

teknolojilerin uygulanmasý ekonomik ve finansal geri

dönüþüm, direkt ve endirekt masraflar, güç ve sosyal

statü olarak verilmiþtir (Stocking ve Murnaghan,

2001).

Belirtilen faktörlerle ilgili sosyo-ekonomik deðiþim

ve geliþmelere, geliþmiþ ülkelerdeki çiftçilerin

geliþmekte olan ülkelerdeki çiftçilere göre çok daha

hýzlý ve yoðun tepki verdikleri görülmektedir. Bu ülkel-

erdeki çiftçiler; fiyat deðiþmelerine, pazardaki dal-

galanmalara ve topoðrafik, toprak ve iklimsel vb. zor-

luklara karþý oldukça hýzlý tepki vererek (ürün

deðiþimine gitmek vb.) bu olumsuz koþullardan en az

etkilenmeyi baþarabilmektedirler. Çünkü geliþmiþ

ülkelerin toprak sahipleri ülkelerini erozyon poli-

tikalarý doðrultusunda her yýl topraða farklý bitkiler

dikilmesi, topraðýn dinlendirilmesi vb. konularda

eðitimlidirler ve bunu sonucunda erozyona sebebiyet

verecek sosyo-ekonomik faktörleri en az indirgemek-

tedirler. Ayrýca bu toprak sahiplerinin yapýlan araþtýr-

malarda erozyonu önlemek amacýyla yapýlan her türlü

çalýþmaya, teknolojik geliþmeye de çok kolay ve hýzlý

bir þekilde ayak uydurabildikleri saptanmýþtýr.

Geliþmekte olan ülkelerdeki tepki ise yeterince hýzlý

olamamaktadýr (Boardman vd. 2003).

Arazi sahipleri için, arazi kullaným politikalarýnýn en

önemli sosyo-ekonomik etkileri; sübvansiyonlar, fiyat

istikrarýný saðlayýcý önlemler ve garanti edilen fiyatlar

(taban fiyatlar) olarak kendini göstermektedir.

Genellikle hükümetler toprak kullaným politikasýna

göre erozyonu en az seviyeye indirmek için arazi

sahiplerine her yýl deðiþik türde ürün ekmelerini teklif

ederler. Ancak arazi sahipleri hayatlarýný ve geçimleri-

ni topraktan kazandýklarý için en kýsa sürede en çok

kar getirecek ekimi yapmak isterler. Ýþte bu süreç

çoðu zaman göz ardý edilen erozyon ve çevresel bozul-

maya neden olmaktadýr. Meyers ve Kent (1998), in

"kötü huylu sübvansiyonlar" adýný verdiði pek çok

örneðe Avrupa'da rastlanmaktadýr. Avrupa'daki arazi

kullanýmýnýn erozyon ve yüzeysel akýþ üzerindeki etk-

isi ile ilgili bazý örnekler þunlardýr: Eðimli yamaçlarda

badem tarýmý olan Ýspanya'da sonuç toprak kaybý; kýþ

hububatlarý olan güney Ýngiltere'de sonuç toprak

kaybý ve çamur akmasý; Mýsýr tarýmýnýn yapýldýðý

Belçika, kuzey Fransa ve Ýngiltere'de sonuç, çamur

akýþý ve su kaynaklarý kirliliði; zeytinyaðý üretimi

amaçlý tarýmsal faaliyetlerin yapýldýðý Ýspanya' sonuç,

erozyon; aþýrý otlatmanýn yapýldýðý Ýzlanda, kuzey

Ýngiltere'de sonuç erozyon; su kaynaklarý kirliliði

ekolojik açýdan önemli ve deðerli yerlerin tahribi;

toplulaþtýrmalarýn yapýldýðý Slovakya'da ise yine eroz-

yon ve çamur akýþý þeklindedir (Boardman, vd.

2003).

Benzer araþtýrmalar göstermektedir ki erozyonu

etkileyen sadece arazi kullaným þekli yani sadece tarým

ürününün türü deðil ayný zamanda ürünün tesis edi-

liþ biçimi ve zamaný da önemlidir.

Devletin uyguladýðý tarým politikalarýnýn arazi kul-

lanýmý ve toprak bozulmasýna neden olabileceðini

gösteren çarpýcý bir örneði Meadows (2003), Talbot

(1947)'un çalýþmasýndan alýntý yaparak þu þekilde

belirtmektedir: Ýngiltere 1930 yýlýnda buðday ihra-

catýný sýnýrlandýrmak amacýyla buðday fiyatlarýný

mümkün olan en yüksek seviyede sabitlemiþ ve belli

ülkelerden ithalat yapmaya karar vermiþtir. Bu yüksek

fiyatlar, özellikle Güney Afrika çiftçilerini mümkün olan

her yerde (yamaç þevleri ve dik eðimli araziler vb.)

tarýmsal faaliyet yapmaya yönlendirmiþtir. Bu durum

ileriki yýllarda Güney Afrika'da çok yoðun oluk ya da

parmak erozyonunu oluþmasýna sebep olmuþtur.

Türkiye dýþýndaki bu uygulamalarý bir tarafa

býrakýp ülkemizle ilgili deðerlendirmelere baktýðýmýzda

görülür ki meralara, ormanlara ve kýsaca doðal kay-

naklara iliþkin deðerlerimiz, dolayýsýyla tutum ve ter-

cihlerimiz "kýsa dönemli çýkar" ve "doðrudan çýkar"

saðlamak üzerine kurulmuþtur. Uzun dönemli ve

dolaylý çýkarlar pek dikkate alýnmamaktadýr. Özellikle

mera ve ormancýlýk politikalarýmýz incelendiðinde ve

29

bunlarýn uygulamalarýna bakýldýðýnda doðrudan ve

kýsa dönemde çýkar saðlama amacýnýn temel alýndýðý

görülebilmektedir (Geray, 1998).

Yine Geray (1998)'e göre ülkemizdeki çevre sorun-

larýnýn temelinde yatan baþlýca faktörler:

- Aþýrý nüfus artýþý,

- Kýrsal yoksulluk,

- Aþýrý göç ve kentleþme,

- Tarým ve hayvancýlýk politikalarýnda yanýlgýlar,

- Ekonomik büyüme hýzýndaki yetersizlik,

- Mera ve erozyon konusundaki otorite boþluðu,

olarak sýralanmýþtýr. Elbette bu faktörlere ekleme-

ler yapýlabilir. Üstelik bu faktörlerin hangisinin "sonuç"

hangisinin "neden" olduðu da tartýþýlabilir. Bu faktör-

lerden bir bölümü dünya ölçeðinde de doða tahribinin

ve bu anlamda erozyonun, çölleþmenin nedeni olarak

görülmektedir.

Dünya ölçeðinde, erozyonun temelinde insanlýðýn

sahip olduðu deðer yargýlarý bulunmaktadýr. Bu deðer

yargýlarýnýn iflas ettiði, alarm verdiði temel nokta

"paylaþma" dýr. Sürekli olarak ve hiç vazgeçmeksizin

çýkar peþinde koþan ve paylaþmaya yanaþmayan bir

insan modeli olaðanüstü ölçülerde hakimiyet kurmak-

tadýr. Tüketerek mutlu olan ve çýkarcý olan bu insan

tipi, bugün dünya ölçeðinde daha da yaygýnlaþtýrýlmak

istenmektedir.

Bu koþullar altýnda erozyon;

- Kötü beslenme ve gýda güvenliðinin ortadan kalk-

masý,

- Kaybedilen topraklarla birlikte mineral besin

maddelerinin kaybedilmesi,

- Toprak kaynaklarýnýn daralmasý,

- Toprak kaynaklarýnýn veriminin azalmasý,

- Arz-talep dengesinin bozulmasý,

- Enflasyonist baskýnýn artmasý,

- Dýþ ödemeler dengesinin bozulmasý,

- Biyolojik çeþitliliðin ve av-yaban hayatýnýn tehli-

keye girmesi,

- Ýç ve dýþ turizmin tehlikeye girmesi,

- Bir takým tesislerin kaybedilmesi veya ömür-

lerinin kýsalmasý,

- Hýzlý göç, hýzlý kentleþme ve kentlerin olumlu

niteliklerinin kaybedilmesi,

- Toplumun moral ve ahlaki yönden çöküntüye

uðramasý…

gibi, gerçekten korku verici bir takým sonuçlar

doðuran bir tehlike olarak ele alýnmak zorundadýr

(Geray, 1998).

44.. SSoonnuuçç

Toprak erozyonuna iliþkin olarak toplumda önemli

bir ilgi olmasýna karþýn, bu erozyonun topluma yük-

lediði maliyet hakkýnda bilgi açýðý vardýr. Sosyo-

ekonomik faktörlerin erozyonun meydana gelmesinde

ve çevrenin bozulmasýnda etkin bir rol oynadýðý daha

doðru bir ifadeyle erozyon ve çevre tahribinin kay-

naðýnda fiziksel olgular yanýnda sosyo-ekonomik fak-

törlerinde bulunduðu ve bu iki disiplinin birlikte çalýþ-

masý gerektiði ortaya çýkmýþtýr.

Avrupa'da tarýmsal alanlarýn çeþitlendirilmesi önce-

likli bir konudur. Hükümetler hem toprak sahiplerinin

gelirlerini artýrabilmek hem de topraðýn ve doðanýn

korunabilmesi için toprak sahiplerine hükümetin

tarým politikalarý ve kullaným teknolojileri hakkýnda

bilgi vermektedirler. Toprak sahipleri bu bilgilen-

dirmeler ýþýðýnda deðiþik, karlý fakat erozyona ve

çevrenin bozulmasýna neden olmayan ürünleri üretme

fýrsatý yakalamaktadýrlar. Ayrýca þehir merkezlerine

yakýn yerlerde ki tarým alanlarý da ulusal parklara

dönüþtürülerek bu tür alanlarýn o bölgede yaþayan

insanlarýn olumsuz etkilerinden korunmasý amaçlan-

maktadýr (Boardman vd. 2003).

Sonuçta erozyon kötü beslenmeden, toprak kay-

naklarýnýn daralmasýna ve veriminin azalmasýna, arz-

talep dengesinin bozulmasýna, iç ve dýþ turizmin

tehlikeye girmesine, hýzlý göç artýþýna, kentlerin doðal

dokularýnýn bozulmasýna kadar pek çok ürkütücü

sonuçlara sebep olabilmektedir.

Dünya ve ülkemiz ekonomisi için üretimlerin

artýrýlabilmesi konusunda çabalar ve ilerlemeler

saðlanmýþsa da, artýk baþta tarým politikalarý olmak

üzere, oluþturulacak politikalar üretimden çok

doðanýn ve topraðýn korunmasýna öncelik vermeyi

zorunlu kýlmaktadýr.

55.. KKaayynnaakkllaarrBarrow, C.J., 1987. Water resources and Agricultural development

in the Tropics, Logman, London.

Boardman, J., Poesen, J. and Evans, R., 2003. Socio-economics

factors in soil erosion and conservation", Environmental Science &

Policy, 6, 1-6.

Geray, U., 1998. Erozyonun sosyo ekonomik nedenleri ve

sonuçlarý, Çevre ve Ýnsan, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayýnlarý No. 1017,

Eskiþehir.

Hacýsalihoðlu, S., 2006. Quantitative Determination of Soil Loss

and Runoff in Different Land use types and slope classes in a semi-arid

area in Turkey, Fresenius Environmental Bulletin, 15 (10), 1299-

1306.

Jayasuriya, R.T., 2003. Measurement of the scarcity of soil in agri-

culture, Resources Policy, 29, 119-129.

Knut, H.A., Mario, A.F., Solveig, G. and Torgeir, J., 1996. The cost

of soil erosion in Nicaragua, Ecological Economics, 16 (2), 129-145.

Meadows, M.E., 2003. Soil erosion in the Swartland, Western

Cape Province, South Africa: implications of the past and present pol-

icy and practice, environmental Science & Policy, 6, 17-28.

Myers, N. and J. Kent, 2001. Perverse Subsidies: How Tax Dollars

Can Undercut the Enviroment and the Economy. Washington, DC,

Island Press.

Stocking, M.A. and Murnaghan, N. 2001. Handbook for the field

assessment of land degradation, London.

30

Tohum 1000 tane aðýrlýðý (gr) TohumBitki türü ekim de-

En az En çok Ortalama rinliði(mm)

Acacia cyanophylla 13 16 15 5-10Actinidia deliciosa 2.5 3.0 2.6 0-2Aesculus hippocastanum 11 000 20 000 15 000 40-50Aesculus pavia 7 000 8 000 7 500 30-40Ailanthus altissima 24 40 30 10-15Alnus orientalis 2.0 2.3 2.7 3-5Alnus glutinasa 1.0 1.6 1.3 3-5Albizia julibrissin 35 45 41 5-10Betula alba 0.40 0.75 0.57 2-3Betula nigra 0.50gr 1.0 gr 0.70 2-3Betula pubescens 0.30 0.4 0 0.35 2-3Betula pumila 0.20 0.30 0.25 2-3Campsis radicans 3 5 4 4-6

Tohum 1000 tane aðýrlýðý (gr) TohumBitki türü ekim de-

En az En çok Ortalama rinliði(mm)

Carpinus orientalis 14 20 16 4-6Castanea sativa 4000 12 000 6 000 20-30Carya illionensis 3 000 9 000 5 000 10-20Carya tomentosa 3 000 6 000 4 000 20-30Casuarina equisetifolia 1.1 1.5 1.3 3-5Catalpa bignonioides 23 33 26 2-3Clematis orientalis 15 22 20 5-6Clematis flammula 15 22 18 5-6Clematis viticella 14 19 16 5-6Chamaerops humilis 500 600 550 10Cistus laurifolus 1.9 2.1 2.0 0-1Cornus kausa 55 66 62 5-10Cornus florida 76 110 64 5-10

IIII.. BBUULLGGUULLAARR

GGÝÝRRÝÝÞÞ

Fidan üretiminin ilk ayaðýný tohuma iliþkin özellik-

ler oluþturmaktadýr. Ülkemizde birçok türün tohum

özellikleri konusunda yeterli düzeyde Türkçe kaynaða

ulaþmak ya çok güç yada olanaksýzdýr. Elbette bu

konularda zamanla geniþ çalýþmalar yapýlacaktýr.

Ancak bunlar yapýlýncaya kadar da mevcut bilgilerin

paylaþýlmasýnda yarar vardýr. 23 yýllýk meslek

yaþamýmda üretim çalýþmalarý, koleksiyon oluþturma

ve araþtýrma çalýþmalarýnda elde edilen veriler düzen-

li olarak kayýt altýna alýnmýþ durumda. Bu bilgilerin

uygulamacýlarla paylaþýlmasýnda yarar olduðunu

düþünüyorum. Bunu yanýnda tohuma iliþkin veriler

son 7 yýldýr süren çalýþmanýn yanýnda, geçmiþte üre-

tim amaçlý kullanýlan tohumlara ait verileri de kap-

samaktadýr. Bu çalýþma bilimsel bir çalýþmadan daha

çok uygulamacýlarýn iþlerini kolaylaþtýrmayý, bilgiye

kýsa yoldan ulaþmalarýný amaçlamaktadýr. Elde edilen

verilerin tür tür ayrýntýlý yayýn haline getirilmesi,

baþka hiçbir iþ yapýlmasa dahi 10 yýldan daha fazla

süreyi alacaðýndan bu yola baþvurulmuþtur.

11.. MMAATTEERRYYAALL VVEE YYÖÖNNTTEEMM

Çalýþmaya konu tohumlar, 2003-2008 yollarý

arasýnda Karaca Arboretumu, Atatürk Arboretumu,

Yalova Termal Tesisleri bahçesi, Orman Bakanlýðý

bahçesi, diðer park ve bahçeler ile doðal ortamlardan

7 yýl boyunca toplanan en az 20 adet farklý bireyden

elde edilen tohumlarýn ayrý ayrý tartýlmasý ile elde

edilmiþtir. Tohuma iliþkin veriler ISTA kurallarýna

uygun olarak 8 x 100 örnek tartýlarak bulunmuþtur.

*Orman Yüksek Mühendisi

Hazin Cemal GÜLTEKÝN*

BAZI YAPRAKLI AÐAÇ VE ÇALILARIN TOHUM ÖZELLÝKLERÝ

31

Cotoneaster salicifolius 8 10 9 4-6Cotoneaster microphllus 15 18 16 4-6Cotoneaster horizantalis 7 11 10 4-6Crataegus microphylla 50 100 70 10-15Crataegus oxyacantha 60 120 80 10-15Daphne mezereum 60 85 77 10-15Eriobortia japonica 1 000 1 700 1 400 15-20Erythrina indica 160 180 170 15-20Erythrina suberosa 160 170 165 15-20Eupharbia dendroides 5 7 6 3-5Euonymus alata 25 30 26 5-10Euonymus verrucosus 18 27 24 5-10Euonymus japonicus 26 36 32 5-10Fagus sylvatica 170 270 210 10-15Ficuc carica 2 3 2.5 0-1Fontanesia phyllyreoides 12 15 13 5-10Flueggea anatolica 6 8 7 3-5Fraxinus angustifolia 60 90 83 10-15Fraxinus americana 30 65 40 5-10Fraxnus excelsior 60 100 70 10-15Genista sp 3 6 4 3-5Grevillea robusta 10 15 13 5-10Gleditsia triacanthus 150 250 180 10-15Hamamelis virginiana 40 50 45 10-15Hibiscus syriacus 15 20 16 3-5Hypericum ssp - - 1 0-2Ilex aquifolium 25 50 40 5-10Ilex colchica 25 45 40 5-10Juglans nigra 5 000 17 000 9 000 20-30Jakaranda mimosifolia 10 16 12 5-10Koelreuteria paniculata 125 180 150 5-10Lagestromia indica 1 2 1.8 2-3Lavandula stoechas 1 2 1.7 2-3Lavandula angustifolia - - 1 2-3Lantana camara 8 10 9 3-5Ligustrum vulgaris 16 30 23 5-10Ligustrum japonicum 14 22 17 5-10Ligustrum lucidum 30 35 32 5-10Liquidambar sytraciflua 5 6 5.5 2-3Liriodendron tulipifera 35 100 76 5-10Magnolia grandiflora 70 140 105 5-10Magnolia soulangiana 25 40 35 5-10Mahonia aquifolium 9 15 11 3-5Maclura pomifera 30 60 37 5-10Melia azedarach 150 320 280 10-20Mespulus germanica 200 280 250 5-10Nandina domestica 20 25 22 5-10Nerium oleander 4 5 4.5 4-6Nyssa sylvatica 140 170 160 5-10Olea europaea 250 500 360 10-15Opuntia ficus-indica 19 15 20 5-10

Ostriya carpinifolia 5 11 7 3-5Parthenocissus quinquefolia 22 33 27 5-10Paulownia tomentosa - - 0.2 0-1Platanus occidentalis 2.5 4.0 3.5 4-6Platanus orientalis 3 5 4 4-6Pyracantha coccinea 2 3 2.4 2-3Pyrus ussuriensis 45 55 50 5-10Quercus hartwissiana 7 000 12 000 10 000 10-20Quercus frainetto 3 000 6 000 5 000 10-20Quercus Ýlex 2 000 4 000 2 500 10-15Quercus libani 5 000 15 000 11 000 10-20Quercus palustris 1 000 1 500 1 400 5-10Quercus petrea 2 000 12 000 3 500 10-20Quercus pontica 3 000 5 000 3 500 10-20Quercus pubescens 2 500 5 000 3 000 10-20Quercus robur 2 000 5 000 3 500 10-20Quercus rubra 2 000 6 000 3 500 10-20Quercus suber 4 000 9 000 6 000 10-20Rhus thyhina 6 9 8 5-10Rhus triobata 17 25 20 5-10Rosa rugosa 8 10 9 5-10Rosmarinus officinalis - - 1 0-2Ruscus aculatus 120 150 130 5-10Sambucus racemosa 2 3 2.7 2-3Schnus molle 16 40 28 5-10Similax aspera 40 60 48 5-10Sophora japonica 90 170 130 10-15Symphoricarpus albus 4 8 6 3-5Symphoricarpus orbiculatus 3 4 3.5 3-5Styrax officinalis 300 500 400 10-20Syringa vulgaris 5 10 7 3-5Syringa persica 5 8 6 3-5Tamarix gallica - - 1 0-2Tilia americana 70 140 110 3-5Tilia argentea 80 120 100 3-5Tilia cordota 30 40 35 3-5Tilia platyphyllos 90 110 98 3-5Tilia platyphyllos 130 150 140 3-5Ulex europaeus 4 7 6 3-5Ulmus canpestris 6 10 7 0-4Ulmus montana 8 15 11 0-4Ulmus leavis 6 9 7 0-4Ulmus pumila 6 15 9 0-4Vaccinium arctostaphylos 18 22 20 3-5Vaccinium myrtillus 19 24 21 3-5Viburnum lantana 32 47 43 5-10Washingtonia filifera 70 90 83 5-10Washingtonia robusta 75 90 81 5-10Wisteria sinensis 400 500 450 10-15Yucca elata 18 22 20 5-10Yucca glauca 19 24 20 5-10

Tohum 1000 tane aðýrlýðý (gr) TohumBitki türü ekim de-

En az En çok Ortalama rinliði(mm)

Tohum 1000 tane aðýrlýðý (gr) TohumBitki türü ekim de-

En az En çok Ortalama rinliði(mm)

32

*Orman Yüksek Mühendisi

STRATEJÝK PLANLAMA MEVCUT DURUM ANALÝZÝMustafa KIZMAZ* Sevda ERGÝZ*

Deðerli meslektaþlarýmýz; stratejik planlamanýn;

kamu yönetimi alanýnda uygulanmaya baþlanmasý

ve giderek önem kazanmasý dolayýsýyla, geçen

yazýmýzda bahsettiðimiz üzere; yeni bir stratejik

planlama yazýsý ile karþýnýzdayýz. Geçen yazýmýzda;

genel anlamýyla stratejik planlama tanýmlarý

üzerinde durduk, bu yazýmýzda da stratejik planla-

ma aþamalarýndan biri olan durum analizi konusunu

paylaþmaya çalýþacaðýz.

Stratejik planlama sürecinin ilk adýmý olan

durum analizi, kuruluþun "neredeyiz?" sorusuna

cevap verir. Durum analizinde kuruluþun yasal

yükümlülükleri çerçevesinde yürüttüðü faaliyetler

ve sunduðu hizmetler ortaya konulur. Kuruluþun,

kalkýnma planlarý, sektörel ve bölgesel plan ve prog-

ramlar ile kuruluþ kanunundan kaynaklanan yetki,

görev ve sorumluluklarý ifade edilir. Kuruluþ tarafýn-

dan sunulan hizmetlerin genel hedef ve politikalara

uygunluðu, hizmet sunum süreçleri ve hizmet

kalitesi, bu alanda benimsenen genel stratejiler,

kuruluþun hangi kurum ve kuruluþlarla koordinas-

yon içinde çalýþtýðý/çalýþmasý gerektiði gibi hususlar

deðerlendirilir. Kuruluþun faaliyet gösterdiði alan-

larda ülkemizde ve dünyadaki genel eðilimler

tartýþýlýr.

Durum analizi kapsamýnda aþaðýdaki konularla

ilgili deðerlendirmeler yapýlýr.

• Tarihi geliþim

• Kuruluþun yasal yükümlülükleri ve mevzuat

analizi

• Kuruluþun faaliyet alanlarý ile ürün ve hizmet-

lerinin belirlenmesi

• Paydaþ analizi

• Kuruluþ içi analiz

• Çevre analizi

11-- TTAARRÝÝHHÝÝ GGEELLÝÝÞÞÝÝMM

Kuruluþun hangi tarihte hangi amaçlara hizmet

etmek için kurulduðu, bugüne kadar geçirdiði

önemli aþamalar, önemli yapýsal dönüþümler anali-

tik bir bakýþ açýsýyla deðerlendirilir.

22-- YYAASSAALL YYÜÜKKÜÜMMLLÜÜLLÜÜKKLLEERR VVEE MMEEVVZZUUAATT

AANNAALLÝÝZZÝÝ

Kuruluþun mevzuattan(kanunlar, tüzük ve

yönetmelikler) kaynaklanan yükümlülüklerinin

tespiti yapýlýr. Kuruluþa görev ve sorumluluklar

yükleyen, kuruluþun faaliyet alanýný düzenleyen

mevzuat ile bu faaliyetlerin yapýlmasý esnasýnda

baþvurulan mevzuat gözden geçirilerek yasal

yükümlülükler belirlenir. Yasal yükümlülükler ve

mevzuat analizi kuruluþun faaliyet alanlarýnýn belir-

lenmesine ve kuruluþun misyonunun oluþturul-

masýna katký saðlar.

YYaassaall YYüükküümmllüüllüükklleerr vvee MMeevvzzuuaatt AAnnaalliizzii

AAþþaammaassýýnnddaa CCeevvaappllaannddýýrrýýllmmaassýý GGeerreekkeenn TTeemmeell

SSoorruullaarr;;

• Yasal yükümlülükler açýsýndan bakýldýðýnda

kuruluþ tarafýndan üretilen mal ve hizmetlerin kap-

samý nedir? Bunlardan faydalananlar kimlerdir?

• Kuruluþ tarafýndan sunulan hizmetlerin nitelik

ve niceliðine iliþkin ne gibi hükümler vardýr?

• Kuruluþun organizasyonuna, çalýþma usulle-

rine ve iþ süreçlerine iliþkin hangi düzenlemeler

bulunmaktadýr?

• Kuruluþun diðer kamu ve özel sektör kuru-

luþlarý ile iliþkilerini düzenleyen hükümler nelerdir?

• Kuruluþun (varsa) mevcut misyonu yasal

yükümlülüklerini içermekte midir? Yasal yüküm-

lülükler ile kuruluþun yürütmekte olduðu program

ve faaliyetler arasýndaki baðlantý nedir? (Tüm

yükümlülüklere karþýlýk gelen program-faaliyet

bulunmakta mýdýr? Yürütülen tüm program-

faaliyetlerin yükümlülükler listesinde bir karþýlýðý

var mýdýr?)

33-- FFAAAALLÝÝYYEETT AALLAANNLLAARRII ÝÝLLEE ÜÜRRÜÜNN VVEE

HHÝÝZZMMEETTLLEERRÝÝNN BBEELLÝÝRRLLEENNMMEESSÝÝ

Yasal yükümlülükler ve mevzuat analizi gerçek-

leþtirildikten sonra, bu analizin çýktýlarýndan da

yararlanýlarak kuruluþun ürettiði temel ürün ve

hizmetler belirlenir. Belirlenen ürün ve hizmetler

belirli faaliyet alanlarý altýnda toplanýr, belirlenen

faaliyet alanlarý, stratejik planlama sürecinin daha

sonraki aþamalarýnda dikkate alýnýr. Paydaþlarýn

görüþ ve önerileri alýnýrken de, belirlenen faaliyet

alanlarý bazýnda çalýþmalar yürütülebilir.

44-- PPAAYYDDAAÞÞ AANNAALLÝÝZZÝÝ

Katýlýmcýlýk stratejik planlamanýn temel

unsurlarýndan biridir. Paydaþlar, kuruluþun ürün ve

hizmetleri ile ilgisi olan, kuruluþtan doðrudan veya

33

dolaylý, olumlu ya da olumsuz yönde etkilenen veya

kuruluþu etkileyen kiþi, grup veya kurumlardýr.

Paydaþlar, iç ve dýþ paydaþlar ile dýþ paydaþlarýn alt

kümesi olan yararlanýcýlar /müþteriler olarak

sýnýflandýrýlabilir. Paydaþ analizi ile paydaþlarýn

kurum veya kuruluþtan beklentilerinin tespit

edilmesi, kuruluþun güçlü ve zayýf yönleri hakkýnda

fikirlerinin alýnmasý ve bu hususlarýn plana dâhil

edilmesiyle planýn bu kesimlerce sahiplenilmesi ve

uygulama þansýnýn artmasý amaçlanýr. Paydaþ ana-

lizi; tüm paydaþlarýn kurumu, kurumun ürün ve

hizmetlerini nasýl deðerlendirdiklerine dair bilimsel

veriler elde edilmek için yapýlýr.

Ýç paydaþlar; kuruluþtan etkilenen veya kuruluþu

etkileyen kuruluþ içindeki kiþi, grup veya varsa ilgili

/ baðlý diðer kuruluþlardýr. Dýþ paydaþlar; kuruluþ-

tan etkilenen veya kuruluþu etkileyen kuruluþ dýþýn-

daki kiþi, grup veya kurumlardýr. Kuruluþ faaliyetleri

ile iliþkisi olan diðer kamu ve özel sektör kuru-

luþlarý, kuruluþa girdi saðlayanlar, sendikalar, ilgili

sektör birlikleri dýþ paydaþlara örnek olarak veri-

lebilir. Yararlanýcýlar /müþteriler; kuruluþun ürettiði

ürün ve hizmetleri alan, kullanan veya bunlardan

yararlanan kiþi, grup veya kurumlardýr. Paydaþ grup-

larýnýn farklý olmasý nedeniyle hazýrlanacak soru-

larýnda farklý nitelikte hazýrlanmasý gerekmektedir.

ÝÝçç ppaayyddaaþþllaarrýýnn ggöörrüüþþ vvee öönneerriilleerriinniinn aallýýnnmmaassýý;;

Ýç paydaþlarýn kuruluþun merkez ve taþra birim-

lerinin kendi çalýþanlarý ve yöneticilerinin kuruma

iliþkin görüþ, deðerlendirme ve önerilerini tespit

etmek için yapýlýr.

• Kurumun, çalýþanlara yönelik verilen destek

hizmetleri (çalýþma ortamýnýn uygun olup olmadýðý,

kurumun, personele yönelik özlük haklarý ile ilgili

çalýþmalarý, kurumun personeline sunduðu idari ve

sosyal hizmetleri, personelini çaðýn geliþen teknolo-

jisini kullanmasý için verilen eðitim hizmetleri,

teknolojik olarak donatýmý ve sunduðu bilgi iþlem

hizmetleri),

• Kurum içi iliþkiler (sunulan hizmetlerde ve

yürütülen çalýþmalarda birimler arasý koordinasyon

düzeyi, bilgi alýþ veriþi, idare içi yatay ve dikey

iletiþim, idare birimleri arasýnda uyumlu çalýþma

eðilimi ve koordinasyon),

• Kurum dýþý iliþkiler konusundaki (kurumun

kendini tanýtmadaki baþarýsý, ilgili taraflara sun-

duðu hizmetlerin yeterliliði, uluslararasý geliþmeleri

takibindeki) algýlanmalar,

• Kurumda çalýþan personelin nitelik ve nicelik

açýsýndan yeterliliði,

• Kurum çalýþaný olarak memnuniyet düzeyi (alý-

nan ücretin yeterli olup olmadýðý, görevdeki mem-

nuniyet düzeyi, kurumun sunduðu uzmanlýk ve iler-

leme, görevde yükselme imkânlarý, amirlerle olan

iletiþim düzeyi, personelin kurumu sahiplenmesi

derecesi) konularý ile buna benzer konularda, görüþ

ve önerilerinin alýnmasýna yönelik sorular sorula-

bilir.

DDýýþþ ppaayyddaaþþllaarrýýnn ggöörrüüþþ vvee öönneerriilleerriinniinn aallýýnnmmaassýý;;

Dýþ paydaþlarýn; kuruluþun sunduðu ürün ve

hizmetleri algýlama düzeyini ve beklentilerini tespit

etmek için yapýlýr. Bu gruba; kurumun sunduðu

ürün ve hizmetler hakkýndaki bilgi düzeyi, kurumun

ürettiði ürün ve hizmetlerden hangisinden etki-

lendikleri, kurumla olan iþbirliði ve ortak çalýþ-

malarýnýn olup olmadýðý ve etkileri, kuruma baþvu-

ru halinde cevap alma hýzý ve yeterliliði, kurumun

ürettiði ürün ve hizmetlerdeki baþarý düzeyi, kuru-

mun vizyonu olup olmadýðý, kurum çalýþanlarýnýn

görevini yerine getirmedeki bilgi, tecrübe ve beceri-

lerinin yeterli olup olmadýðý, kurumun faaliyet-

lerinden etkilenme düzeyi, faaliyetlerinin kurum

faaliyetlerini etkileme derecesi, kurumun ilgili hedef

kitlenin beklentilerini bilip bilmeði ve yerine getirme

derecesi, þikâyet ve önerilerinin dikkate alýnýp alýn-

madýðýný ortaya çýkarmaya yönelik sorular sorula-

bilir.

YYaarraarrllaannýýccýýllaarr // mmüüþþtteerriilleerr ggöörrüüþþ vvee öönneerriilleerriinniinn

aallýýnnmmaassýý;;

Hedef kitlenin; kuruluþun sunduðu ürün ve

hizmetleri algýlama düzeyini ve beklentilerini tespit

etmek için yapýlýr. Bu gruba; kurumun sunduðu

ürün ve hizmetler hakkýnda bilgi düzeyi, kurumun

ürettiði ürün ve hizmetleri yerine getirmedeki

baþarý düzeyi ile kurumun ürettiði ürün ve

hizmetlerden hangisini aldýklarý, faydalandýklarýný

ve bunlardan memnuniyet düzeyi, kurumun teþkilat

yapýsýnýn yeterliliði, þikâyet ve önerilerin dikkate

alýnýp alýnmadýðý, kurumun vizyonu olup olmadýðýný

ve kurum çalýþanlarýnýn görevini yerine getirmedeki

bilgi, tecrübe ve becerileri konusundaki görüþ ve

önerilerini almaya yönelik sorular sorulabilir.

44 -- KKUURRUULLUUÞÞ ÝÝÇÇÝÝ AANNAALLÝÝZZ VVEE ÇÇEEVVRREE AANNAALLÝÝZZÝÝ

KKuurruulluuþþ ÝÝççii AAnnaalliizz

Kuruluþ içi analiz, kuruluþun mevcut durumunu

ve geleceðini etkileyebilecek, iç ortamdan kaynak-

lanan ve kuruluþun kontrol edebildiði koþullarýn

incelenerek güçlü ve zayýf yönlerin belirlenmesi ve

deðerlendirilmesidir. Güçlü yönler kuruluþun

amaçlarýna ulaþmasý için yararlanýlabileceði olumlu

hususlar, zayýf yönler ise kuruluþun baþarýlý olmasý-

na engel teþkil edebilecek eksikliklerdir.

Belirlenecek güçlü yönler kuruluþun hedeflerine,

zayýf yönler ise kuruluþun alacaðý tedbirlere ýþýk

tutacaktýr. Güçlü ve zayýf yönler belirlenirken

dikkate alýnabilecek bazý hususlar aþaðýda verilmiþ-

tir.

11-- KKuurruulluuþþuunn YYaappýýssýý

• Kuruluþun örgüt yapýsý

• Ayný ya da benzer görevi yapan birimler ve

yetki çakýþmalarý

• Son dönemde kuruluþ yapýsýnda ve görev

alanýnda yapýlan önemli deðiþiklikler

• Kuruluþun yapýsýnda ve görev alanýnda yapýl-

masý gündemde olan önemli deðiþiklikler

• Ýzleme ve deðerlendirme sistemi

22 -- BBeeþþeerrii KKaayynnaakkllaarr

• Kuruluþ personelinin sayýsý ve daðýlýmý

• Personelin eðitim düzeyi, yetkinliði ve deneyi-

mi

33 -- KKuurruumm KKüüllttüürrüü

• Ýletiþim süreçleri

• Karar alma süreçleri

• Gelenekler ve deðerler

44 -- TTeekknnoolloojjii

• Kuruluþun teknolojik alt yapýsý

• Teknolojiyi kullanma düzeyi

55 -- MMaallii DDuurruumm

• Mali kaynaklar

• Bütçe büyüklüðü

• Kuruluþun araç, bina envanteri ve diðer varlýk-

larý

ÇÇeevvrree AAnnaalliizzii

Çevre analizi, kuruluþun kontrolü dýþýndaki

koþullarýn ve eðilimlerin incelenerek, kuruluþ için

kritik olan fýrsat ve tehditlerin belirlenmesidir.

Fýrsatlar, kuruluþun kontrolü dýþýnda gerçekleþen

ve kuruluþa avantaj saðlamasý muhtemel olan

etkenler ya da durumlardýr. Tehditler ise, kuruluþun

kontrolü dýþýnda gerçekleþen, olumsuz etkilerinin

engellenmesi veya sýnýrlandýrýlmasý gereken

unsurlardýr. Çevre analizinde; ülkedeki ve dünyada-

ki politik, ekonomik, sosyal ve teknolojik geliþme-

ler kuruluþu etkileyen boyutlarýyla izlenir. Geleceðe

yönelik öngörüler ortaya konur. Dünyada benzer

görevleri yürüten kuruluþlarýn çalýþmalarý analiz

edilir. Analiz kapsamýnda, ekonomik, sosyal,

demografik, kültürel, politik, çevresel, teknolojik ve

rekabete yönelik etkenlerin belirlenmesi gerekir.

ÇÇeevvrree AAnnaalliizziinnddee TTeemmeell EEttkkeennlleerr

• Kuruluþun faaliyet alanýnda dünyadaki durum

ve geliþmeler

• Kuruluþun faaliyet alanýnda ülkemizdeki

durum ve geliþmeler

• Dünyada ve ülkemizdeki temel eðilimler ve

sorunlar arasýnda kuruluþu yakýndan ilgilendiren

kritik konular ve bu konularýn kuruluþu nasýl ve ne

yönde etkileyeceði

• Kuruluþun faaliyetleri ve alanýyla ilgili kalkýnma

planý, sektörel ve bölgesel plan ve programlarda yer

alan amaç, ilke ve politikalar ve bunlar arasýndaki

uyum

• Kuruluþun karþýlaþabileceði riskler ve belirsiz-

likler

• GZFT analizi, güçlü yönler, zayýf yönler, fýrsat-

lar ve tehditler arasýnda iliþki kurulmasý ve strateji-

lerin geliþtirilmesine temel teþkil eder.

SSOONNUUÇÇ::

Kuruluþun geleceðe yönelik amaç, hedef ve

stratejiler geliþtirebilmesi için öncelikle, mevcut

durumda hangi kaynaklara sahip olduðunu, hangi

yönlerinin eksik olduðunu, kuruluþun kontrolü

dýþýndaki olumlu ya da olumsuz geliþmeleri deðer-

lendirmesi gerekir. Dolayýsýyla durum analizi, kuru-

luþun kendisini ve çevresini daha iyi tanýmasýna

yardýmcý olacak, stratejik plan hazýrlamasýnýn son-

raki aþamalarýnda daha saðlýklý sonuçlar elde

etmesini saðlayacaktýr.

KKAAYYNNAAKKÇÇAA::1- DPT. 2006: Kamu Kuruluþlarý Ýçin Stratejik Planlama

Kýlavuzu Ýkinci Sürümü

2- BUMKO. 2004:Performans Esaslý Bütçeleme Rehberi

(Taslak)

3- DPT. 2006: Kamu Ýdarelerinde Stratejik Planlamaya Ýliþkin

Usul ve Esaslar Hakkýnda

Yönetmelik

4- AKTAN. C.C. 2006: Kamu Mali Yönetiminde Stratejik

Planlama ve Performans Esaslý

Bütçeleme. Seçkin Yayýnlarý -Ankara

5- DPT 2003: Kamu Kuruluþlarý Ýçin Stratejik Planlama

Kýlavuzu Nihai Taslak

6- ERKAN V.Dr. 2008: Kamu Kuruluþlarýnda Stratejik

Planlama DPT yayýnlarý Ankara

7- OGM 2008.Orman Genel Müdürlüðü Paydaþ Analizi

Raporu

34

35

* Biyolog **Orman Yüksek Mühendisi

Picea orientalis ORMANLARDA ZARAR YAPANPristiphora abietina (Christ) (Hymenoptera:

Tenthredinidae)'nin BÝYOLOJÝSÝ, MORFOLOJÝSÝ VEMÜCADELE ÜZERÝNE YAPILAN ARAÞTIRMA

Yaþar AKSU* Berna ÇELÝK GÖKTÜRK**

11--ÖÖZZEETT

Artvin Orman Bölge Müdürlüðü ladin ormanlarýna

1970’li yýllarda giriþ yapan Dendroctonus micans yýl-

larca ladin ormanlarýmýzda önemli ölçüde zararlar

yaparak, ladin aðaçlarýmýzýn zayýf düþmesine neden

olmuþtur. Zayýf düþen ladin ormanlarýmýz her türlü

yaprak ve kabuk böceklerinin zarar yapabileceði ideal

ortamlar haline gelmiþtir. Dendroctonus micans ile

yapýlan Biyolojik ve Mekanik mücadele çalýþmalarý

sonucunda, ladin ormanlarýmýzýn tamamýnda doðal

denge saðlanmýþtýr. D.micans’ýn zayýf düþürdüðü ladin

ormanlarýmýz, 1980’lý yýllarda Gürcistan ladin orman-

larýndan giriþ yapan Ips typographus adlý kabuk

böceðinin istilasýna uðramýþtýr. Bu kabuk böceðine

karþý 1998 yýlýndan itibaren sürdürülen Biyoteknik,

Mekanik ve Biyolojik mücadele çalýþmalarý sonucunda,

böceðin zararý sahalarýmýzýn genelinde doðal denge

sýnýrýna indirildi. Ancak bu zayýf düþen ladin orman-

larýmýz, bu sefer Pristiphora abietina (Chrýst) adlý

küçük ladin yaprak arýsýnýn zararýna maruz kalmýþtýr.

P.abietina Artvin Orman Bölge Müdürlüðü Þavþat

Ýþletme Müdürlüðü Þavþat ve Veliköy Ýþletme Þefliði

ladin ormanlarýnýn 1.000 hektarlýk bölümünde popu-

lasyon artýþý yaparak ladin aðaçlarýnýn tepe ve yan dal-

larýndaki yeni sürgünlerde zarar yaparak, aðaçlarda

þekil bozukluklarýna ve artým kayýplarýna neden

olmaya baþlamýþtýr. Mayýs 2008 de týrtýlýn zarar yap-

týðý sahanýn 15 hektarlýk bir bölümünde deneme

mahiyetinde Mikrobiyal mücadele yapýldý. Sahaya

Bacillus thuringiensis variety kurstaki içeren ilaç su ile

karýþtýrýlarak sýrt pompalarý ile atýldý. Ayrýca sahada

zararlý durumda olan bu türün morfolojisi, biyolojisi,

beslenme özellikleri ve mücadele yöntemleri üzerine

araþtýrma yapýldý.

22--MMAATTEERRYYAALL vvee YYÖÖNNTTEEMM

Bu çalýþma Artvin Orman Bölge Müdürlüðü, Þavþat

Orman Ýþletme Müdürlüðü Þavþat ve Veliköy Orman

Ýþletme Þefliði ladin ormanlarýnda yaptýðý zarar ile

sahalardaki yayýlma enerjisi ve bu yaprak arýsýna karþý

yapýlacak mücadele çalýþmalarý konularý üzerinde, labo-

ratuar ve arazi çalýþmalarý yapýldý. Böceðin sahada ne

kadar alana yayýldýðý ve mücadele çalýþmalarý

konusunda Þavþat Ýþletme þefi Levent MORKAN ve

biyolojik mücadele

Laboratuarýnda çalýþan Erol SUBAÞI ve Halis

ÖZTÜRK mikrobiyal mücadele çalýþmalarýna katýl-

mýþlardýr. Laboratuarda çalýþan iþçiler tarafýndan

sahalardan toplanan týrtýllar laboratuara getirilerek

biyolojisi ve morfolojisi üzerine çalýþmalar yapýldý.

(Þekil-11) Pristiphora abietina’ya karþý 15 hektarlýk

alanda deneme amaçlý Bacillus thuringiensis adlý bak-

teriyal ilaç kullanýlarak Mikrobiyal mücadele yapýldý.

(Þekil-12)

Pristiphora abietina ile deneme mahiyetinde

yapýlan mücadele çalýþmalarýnda, yaprak arýsýnýn 2-

3’üncü gömlekte zarar yaptýðý sahalarda, 5 adet dene-

Þekil-1: P. abietina’nýn pupalarý Þekil-2: P. abietina’nýn larvasý

36

me alaný alýnarak týrtýlýn yoðun olarak bulunduðu dal-

lar, Bacillus thuringiensis adlý bakteriyal ilaçla ilaçla-

narak tülbent içine alýndý, bir hafta sonra yapýlan kont-

rollerde, 5 deneme alanýndaki tülbent içine alýnan lar-

valarýn ilaçlama sonucunda, toplam 233 larvanýn

%84’ü ölü, %16’sinin sað olduðu, ancak; sað olan-

larýnda saðlýklarýnýn bozulduðu tespit edildi.(Þekil-13,

Þekil-14)

33--AARRAAÞÞTTIIRRMMAA SSOONNUUÇÇLLAARRII VVEE TTAARRTTIIÞÞMMAA

Zararlýnýn deðiþik dönemlerinin morfolojik özellik-

leri, biyolojisi, beslenme özelliklerinin belirlenmesi için

sahalardan laboratuara getirilen týrtýllar plastik, cam

ve tel kafeslerde son gömleðe kadar beslenerek, yap-

týðý zarar araþtýrýlmýþ ve zarar seviyesinin altýna

indirilmesi için deneme amaçlý mikrobiyal mücadele

yapýldý.

33--11.. MMoorrffoolloojjiikk öözzeelllliikklleerrii

Erginler 4,5-6 mm boyundadýr. Larvalar (Þekil-2)

açýk yeþil renkte olup baþlarý açýk kahverengindedir.

Larvalarýn boylarý ortalama 10,5 mm olarak ölçüldü.

Genç larvalar 9 mm, olgun larvalar ise 15 mm dýr.

Larvalar’ýn birinci segmentinde baþ 2,3,4’üncü seg-

mentinde birer çift yürüme ayaðý vardýr. 5,6,7,8,

9,10’uncu segmentlerde birer çift yalancý ayak ve son

segmentte ise bir çift tutunma ayaðý ve anüs vardýr.

Pupa; týrtýl son gömleðe geldiðinde aðaçtan aþaðýya

inerek (Þekil-6) toprak ve ölü örtü altýnda etraflarýnda

yumuþak elastiki kül renginde koza örerek, koza

içinde pupa safhasýna yatmaktadýr. Pupanýn boylarý

ortalama 5,1 mm ve enleri ise ortalama 2,2 mm

olarak ölçüldü. (Þekil-1)

33--22.. ZZaarraarrýý vvee BBiiyyoolloojjiissii

Pristiphora abietina adlý yaprak arýsýnýn uçma

zamaný iklim þartlarýna baðlý olmak üzere, Nisan

ayýnýn son 10 günlük periyodu ile Mayýs ayýnýn ilk 10

günlük periyodunda gerçekleþmektedir. Uçmanýn

baþlangýcý ile bitiþi iklim koþullarýna göre deðiþmekte-

dir. Erginlerin yumurta koyma zamanlarý ile ladinlerin

tomurcuklarýnýn patlamalarý arasýnda doðrudan iliþki

vardýr. Erginlerin yumurta koyma zamaný ladinlerin

tomurcuklarýnýn patlamasýndan sonra baþlamaktadýr.

Ergin yaprak arýlarý çiftleþtikten sonra yumurtalarýný

bir hafta içinde tomurcuklara koymaktadýrlar.

Uçma zamaný ve larvalarýn geliþimi aþýrý nemlilik ve

düþük sýcaklýklardan etkilenmektedirler. Yumurta

býrakma dönemi iklim þartlarýna baðlý olarak Nisan

ayýnýn son haftasýnda baþlamakta ve Mayýs ayýnýn

ortalarýna kadar devam etmektedir. En yoðun yumurt-

lama Mayýs ayýnýn ikinci haftasýnda gerçekleþmekte-

dir. Yumurtalar bir hafta içinde açýlarak birinci gömlek

larvalar çýkmaktadýr. Yumurtadan çýkan larvalar yeni

oluþan sürgünlerdeki taze ladin yapraklarýný yemekte

(Þekil-3, Þekil-4, Þekil-5) ancak bir yýl önceki ibrelere

dokunmamaktadýrlar. Larvalar genellikle yan sürgün

uçlarýnda zarar yapmaktadýrlar. Aðaçlarýn tepe

sürgünlerinde zarar yapmalarý sonucu, aðaçlarda

artým kaybýna neden olmaktadýr. Taze sürgünleri

yenen aðaçlarda þekil bozukluklarý meydana gelmekte

ve çok yoðun olmasý halinde tepe sürgünlerinde kuru-

malara neden olmaktadýr. Sahada yapýlan inceleme-

lerde bir taze sürgünde 2-12 adet larvanýn yiyim yap-

týðý tespit edildi. Larvalar taze sürgünlerin renginde

(yeþil) olduklarý için ilk bakýþta fark edilmeleri oldukça

zordur, bu durum larvalarýn kendilerini düþmanlarýn-

dan korumalarýna yardýmcý olmaktadýr.

Larvalarýn birinci ve ikinci safha geliþimleri çok kýsa

olmakta ve Mayýs ayýnýn ilk haftasýnda gerçekleþmekte-

dir. Üçüncü larva dönemi ise Mayýs ayýnýn 15’inden

sonra ve son gömlek larvalar ise Mayýs ayýnýn son haf-

tasý ile Haziran ayýnýn ilk haftasýnda olduðu gözlemlen-

di. Son gömleðe gelen olgun týrtýllar yiyim yaptýklarý dal-

larý terk ederek gövdeye doðru yönelmekte ve pupa

safhasýna yatmak için gövdeden aþaðý inerek toprak

altýnda veya ölü örtü altýnda pupa safhasýna yatmak-

tadýrlar. Laboratuara getirilen olgun týrtýllar bir müddet

beslenme yaptýktan sonra 10.06.2008 tarihinden

itibaren, etraflarýnda yumuþak elastiki kül renginde bir

koza örerek pupa safhasýna yatmaktadýrlar.

Þekil-3: P. abietina’nýn larvasý Þekil-4: Larvalarýn sürgündeki zararý

37

Yapýlan arazi tespitlerine göre Pristiphora abietina

adlý yaprak arýsý Þavþat ve Veliköy Orman Ýþletme

Þeflikleri ladin ormanlarýnýn 1000 hektarlýk bir

bölümünde yoðun olmak üzere yaklaþýk 16.582 hek-

tarda münferit olarak zarar yapmaktadýr. Yaprak arýsý

yaklaþýk 1.000 hektarda yýl içinde çýkan tepe ve yan

dallarýn taze sürgünlerini yemeleri sonucu (Þekil-10,

Þekil-13), ormana uzaktan bakýldýðýnda kahverengim-

si bir hal aldýðý görülür.(Þekil-7) Pristiphora abietina

giderek ladin sahalarýnýn tamamýna yayýlma eðiliminde

olduðu tespit edildi.

33--33.. MMüüccaaddeelleessii

Pristiphora abietina adlý yaprak arýsý sahalarýmýz

için yeni bir zararlý tür olmasý nedeniyle, kapsamlý bir

araþtýrma yapýlmasý gerektiðinden, bu böceðin biyolo-

jisi dikkatli bir þekilde incelenerek, bu týrtýlla beslenen

doðal düþmanlarý, predatorler, kuþlar, formica sp tür-

leri ve parazitoitleri tespit edilerek en uygun mücadele

yöntemi tespit edilmeye çalýþýldý.

33--33--11.. BBiiyyoolloojjiikk MMüüccaaddeellee

Pristiphora abietina’nin yoðun olarak zarar yaptýðý

sahadan son gömleðe yaklaþmýþ 254 adet larva topla-

narak 01.06.2008 günü laboratuara getirildi, larvalar

laboratuarda önceden hazýrlanmýþ plastik ve tül

kafeslere konuldu. Larvalar pupa safhasýna geçinceye

kadar taze ladin sürgünleri ile beslendiler. Son göm-

leðe gelen larvalar 05-15.06.2008 tarihleri arasýnda

pupa safhasýna yattýlar. Koza içinde pupa safhasýna

yatmak için diapoz safhasýnda bekleyen larvalardan,

04-09.07.2008 tarihleri arasýnda ergin parazitler

çýktý. Ergin parazit diþileri çiftleþtikten sonra her lar-

vaya yumurtlama borusu yardýmý ile birer adet yumur-

ta koymaktadýr. Larva içinde yumurtadan çýkan paraz-

it larvasý Pristiphora abietina’nýn larvasý ile beslenerek

koza içinde pupa safhasýna yatmaktadýr. Parazit larva

nedeniyle Pristiphora abietina’nýn larvasý, pupa

safhasýna geçemeden ölmektedir. Parazit larvasý pupa

safhasýndan sonra koza içinde erginleþerek, kozanýn

bir tarafýný elips þeklinde keserek dýþ ortama çýkmak-

tadýr. Deneme amaçlý laboratuara getirilen 254 lar-

vadan 04-09.07.2008 günü 27 adet (%11)

Ichneumonýdae familyasýna ait bir türün ergini çýktý,

geriye kalan 227 adet pupadan ise 21-25.09.2008

tarihleri arasýnda 34 adet (% 15) Ichneumonýdae

familyasýna ait baþka bir tür ergin parazit çýktý,

sahadaki parazit oranýnýn %24 yoðunlukta olduðu

tespit edildi (toplam 254 adet kozadan 61 (%24)

parazit çýktý). (Þekil-8)

Þekil-5: P. abietina’nýn sürgündeki zararý Þekil-6: P. abietina’nýn larvalarý

Þekil-7: P. abietina’nýn zararý Þekil-8: P. abietina’nýn larva parazitleri

38

Avrupa’da bu yaprak arýsý üzerine yapýlan çalýþ-

malarda, kozalarýn 2003 yýlýnda %29.5 oranýnda,

2004 yýlýnda %35.2 oranýnda ve 2005 yýlýnda ise

%23 oranýnda parazitlendiði tespit edilmiþ. 2004

yýlýnda toplanan kozalarýn %2 si Tritneptis sp.

Zararlýsýnýn, %21’i Ýchneumonids zararlýlarýnýn etki-

sine maruz kaldýklarý tespit edilmiþ. Adacanta ladin

ormanlarýnda Formica sp.(Þekil-9) Türlerinin %50

oranýnda larva tükettiði (Hektarda 5 karýnca yuvasýnýn

bulunduðu alan) tespit edilmiþ (Oliniic ve Olinici,

2005; Burudea, ve Pei, 2006).

Pupa safhasýna yatmak için aðaçtan topraða inen

larvalar önemli ölçüde mantar zararýna maruz kaldýk-

larý tespit edildi. Bu konuda Avrupa da yapýlan çalýþ-

malarda, P.abietina’nin olgun larvalarý pupa safhasýna

yatmak için ölü örtü tabakasýna düþmeden önce, man-

tar sporlarýnýn kullanýlmasýnýn populasyonu önemli

ölçüde etkileyeceði belirtilmektedir. (Holusa, J.,

Drápela, K., 2002,), (Führer et al. 2001, Pschoorn-

Walcher, 1982). 10 ay boyunca ölü örtü içinde kala-

bilen kozalar yýrtýcýlar tarafýndan zarar gördükleri

tespit edilmiþ (Larsson et al. 1993).

Sahada yapýlan gözlemlerde Formica sp türü bir

karýncanýn P.abietina’nin larvalarýný topladýðýný tespit

ettik. Bu gözlemlerimizin ýþýðý altýnda P.abietina’nin

yoðun olarak zarar yaptýðý sahalara 2009 yýlýnda de-

neme amaçlý Formica rufa (Kýrmýzý Orman Karýncasý)

nakledilecektir.

33--33--22.. MMiikkrroobbiiyyaall MMüüccaaddeellee

Pristiphora abietina’nin yoðun olarak zarar yaptýðý

sahalarda 5 ayrý noktada 5 adet yan dal denemeye tabi

tutuldu, denemeye tabi tutulan yan dal sürgünlerinde

toplam 233 adet larvanýn beslenme yiyimi yaptýðý tespit

edildi. Deneme alanýndaki yan dallar 12.05.2008

Tarihinde Bacillus thuringiensis variety kurstaki bazýn-

da hazýrlanmýþ bakteriyal ilaçla ilaçlandý, ilaçlanan dallar

beyaz þeffaf tülbent ile kapatýldý, 19.05.2008 tarihinde

yapýlan kontrolde 233 larvanýn 196 adedinin

%84’ünün öldüðü 37 adedinin %16’ünün sað olduðu

ancak bu larvalarýn saðlýklarýnýn bozulduðu tespit edil-

di. B.thuringiensis ile yapýlan mikrobiyal ilaçlamadan

%84 oranýnda baþarý elde edildi. 1000 hektarlýk bir

alana yayýlan P.abietina ile 2009 yýlýnda B. thuringien-

sis ile mikrobiyal mücadele yapýlacaktýr. Bu ilaç larvalarý

mide yolu ile öldürmektedir. Ölümün gerçeklenmesi için

ilaçlý kýsmýn böcek tarafýndan yenmesi gerekmektedir.

B.thuringiensis larvalara 1-2’inci gömlekte atýlmasý

gereklidir.

Þekil-9: Formica sp yuvasý Þekil-10: P. abietina’nýn sürgündeki zararý

Þekil-12: Mikrobiyal mücadele Þekil-11: Larvalarýn toplanmasý

39

Yaðmurlu havalarda ilaçlama yapýlmamalý,

B.thuringiensis aðýz yolu ile alýndýðýnda içindeki bak-

teri ilk yarým saat içinde larvayý felç etmekte ve lar-

vanýn beslenmesini durdurmaktadýr. Ýlaç birkaç saat

içinde sindirim sistemini parçalayarak Delta

Endotoxin adýndaki zehir oluþmakta ve sonunda larva

ölmektedir.

Ýlaç faydalý böcekler ile zararlý böcekler arasýndaki

doðal dengeyi bozmadýðý için bozulan doðal dengenin

yeniden tesis edilmesine katký saðlamaktadýr. Ýlaç

Arýlara, Kuþlara,

Balýklara, evcil hayvanlara ve faydalý böceklere

zararlý olmadýðý için güvenle kullanýlabilir.

33--33--33.. MMeekkaanniikk MMüüccaaddeellee

Pristiphora abietina’nýn yoðun olarak yaptýðý

sahlarda mekanik mücadele yapýlmasý ekonomik

deðildir, ancak larvalarýn az olduðu veya münferit

olarak zarar yaptýðý sahalarda, larvalar deneyimli iþçi-

ler tarafýndan toplanarak, tel kafeslere konularak son

gömleðe kadar laboratuar ortamýnda beslemek

suretiyle pupa safhasýna yatmalarý saðlanýr, pupa

içinde geliþimini sürdüren parazitler pupayý terk etme

aþamasýnda, yaprak arýsýnýn zarar yaptýðý sahalara

býrakýlmak suretiyle, sahalardaki parazit oranýnýn

artýþý saðlanmýþ olur. Mekanik mücadele ile parazit

oraný artarken yaprak arýsýnýn populasyon oraný da

düþer. (Þekil-8).

44--SSOONNUUÇÇ

Doðu Karadeniz ladin ormanlarý 1970’li yýllardan

itibaren Dendroctonus micans’in, 1980’lý yýllardan

itibaren ise Ips typographus’un yoðun olarak zararýna

uðrayarak zayýf düþmüþtür. Bu zayýf düþen ladin

ormanlarýmýz her türlü kabuk ve yaprak böceðinin

kolayca üreyebileceði ideal ortamlar haline gelmiþtir.

D.micans ve Ips typographus ile yapýlan mekanik, bi-

yoteknik ve biyolojik mücadele çalýþmalarý sonucunda

doðal denge saðlanmýþtýr. Ancak bu zayýf düþen ladin

ormanlarýmýz Pristiphora abietina adlý yaprak arýsýnýn

zararýna maruz kalmýþtýr. Bu yaprak arýsý populasyon

artýþý yaparak sahalarýn tamamýna yayýlma eðilimi

içine girdiði tespit edildi. Bu zararlý tür ile

B.thuringiensis adlý bakteriyal ilaç ile deneme amaçlý

mikrobiyal mücadele yapýldý.

Deneme mahiyetinde yapýlan mücadele sonucunda

%84 oranýnda baþarý saðlandý. Bu çalýþmada yaprak

arýsýnýn morfolojisi ve biyolojisi de tespit edilmeye

çalýþýldý. Saha 2009 yýlýnda B.thuringiensis adlý bak-

teriyal ilaç ile ilaçlanacaktýr.

55--KKAAYYNNAAKKLLAARR

Holusa, J., Holusa, O., 2002. Monitoring of sawfly

(Hymenoptera: Tenthredinidae) infestation on spruce.

Journal of Forest Science, 48: 219-224.

Olenici, N., Olenici, V., 2005. Pristiphora abietina (Christ)

(Hymenoptera, Tenthredinidae)- un daunator important al

molidului din afara arealului natural de vegetatie. Revista

padurilor, 120(1): 3-13.

Burudea, V., Pei, G., 2006, Bioecology and Control

Researches Concerning the Little Spruce Savfly Pristiphora

abietina (Christ.) (Hymenoptera: Tenthredinidae), Analele

Þtiintifice ale Universitatii “AL. I. CUZA” Laþi, s. Biologie

Animala, Tom LII, 131-136.

Larsson S., Björkann, C. and Kidd, N.A. 1993. Outbreak

in diprionid sawflies: why some species and not others ? pp.

453-484. In: Wagner M.R. & Raffa K.F. (eds.): Sawfly Life

History Adaptations to Woody Plants. Academic Press Inc.,

San Diego, London, 581 pp.

Führer E., Rosner A., Schmied A. and Wegensteiner R.

2001. Studies on the significance of pathogenic fungi in the

population dynamics of the Lesser Spruce Sawfly, Pristiphora

aðabeyetina Christ. (Hym., Tenthredinidae). J. Appl. Ent.

125: 235-242.

Pschorn-Walcher, H. 1982. Unterordnung Symphyta,

Pflanzenwespen. In: Schwenke W. (ed.): Die Forstschädlinge

Europas 4. Haufflügler und Zweiflügler. Parey, Hamburg,

Berlin, 4-234 pp.

Holusa, J., Drápela, K., 2002, Integrated Management of

Little Spruce Sawfly (Pristiphora abietina): Design Pattern,

Proceedings: Ecology, Survey and Management of Forest

Insects GTR-NE-31, 16-24.

Þekil-13: P. abietina’nýn daldaki zararý Þekil-14: Tülbent içine alýnmýþ dal

40

11.. GGÝÝRRÝÝÞÞ

Antropojen ve doðal olaylar ve etmenler, toprak

özellikleri üzerinde sürekli deðiþimler oluþturmak-

tadýr. Özellikle tarýmsal kullanýmlar toprak yüzeyinde

belirgin deðiþimler meydana getirmektedir. Bu

durum ekolojik toprak etmenlerini artan bir sýklýkla

modifikasyonlara uðratmaktadýr. Toprak parçacýk-

larýnýn aþýnýmý, sadece oluþtuðu alandaki toprak

etmenlerini ve kullanýmýný etkilememekte (dahili (on-

site) etkiler), ayný zamanda taþýnarak biriktiði ya da

depolandýðý alanlardaki ekosistemler üzerinde de et-

kiler ve deðiþimler oluþturmaktadýr (harici (off-site)

etkiler).

Yaðýþlar sonucunda meydana gelen toprak aþýnýmý

olayý, birçok hidrolojik ve mekanik süreçlerden oluþ-

maktadýr. Model formülasyonlarý yapýlýrken bu süreç-

lerin tamamýnýn dikkate alýnmasý büyük önem arz

etmektedir. Üzerinde önemle durulmasý gereken

süreçlerden belli baþlýlarý kýsaca þu þekilde açýkla-

nabilir: açýk alanda oluþan yaðýþýn yoðunluðu ve

alansal daðýlýmý, intersepsiyon, meþcere altýndaki

yaðýþ miktarý ve daðýlýmý ile gövdeden akýþ oraný,

toprak strüktürü ve tekstürü ile yüzeysel taþlýlýk,

toprak kesiti ile makroporlar içerisinde düþey yönde-

ki su iletimi (infiltrasyon, perkolasyon, permeabilite

vb.), su ile doygun olmayan toprak koþullarýnda mey-

dana gelen lateral (yanal) su akýþý, yüzeysel pürüz-

lülük, yüzeysel akýþ karakteristikleri, aþýným biçimleri

(yüzey, oluk, oyuntu aþýnýmý vb.), yaðmur damlasýnýn

parçalayýcý ve daðýtýcý etkisi, dere akýmý ile sürükle-

nen ve taþýnan toprak parçacýklarýnýn dere yataðý

boyunca depolanma þekilleri vb. (Meyer ve

Wischmeier 1969; Kirkby 1980).

Toprak aþýnýmý kaynaklý olaylarýn önlenmesini ve

önceden tahmin edilebilmesini amaçlayan araþtýr-

malar, özellikle geçen yüzyýlýn baþlarýndan itibaren

baþlamýþ ve günümüze kadar yukarýda kýsaca belir-

tilen süreçlerin de dikkate alýndýðý birçok deðiþik

matematiksel benzetim modelleri geliþtirilmiþtir.

Uzun yýllar ortalamalarýný içeren ve kantitatif

toprak aþýnýmý benzetimi yapan ilk model;

Wischmeier ve Smith tarafýndan USLE (Universal Soil

Loss Equation = Genel Toprak Kaybý Eþitliði) adýyla

ABD'de geliþtirilmiþtir. Bu model, yaðýþ, toprak, arazi

yüzü þekli, arazi kullanýmý ve toprak koruma önlem-

leri gibi öðeleri nispeten basit bir biçimde ele almýþtýr.

Daha sonraki dönemde bu model geliþtirilerek

günümüze kadar gelmiþtir ve halen en çok kullanýlan

modellerin baþýnda bulunmaktadýr. Bu model zaman

içerisinde birçok deðiþikliklere uðramýþ, bir takým

ekler ve geliþtirmeler yapýlmýþ ve son olarak RUSLE

(Revised USLE = Yenilenmiþ USLE) adýyla yayýnlan-

mýþtýr.

1990 lý yýllarýn sonlarýna doðru Amerika Birleþik

Devletleri'nde (ABD), WEPP (Water Erosion

Prediction Project = Su Aþýnýmý Tahmini Projesi)

adýyla yeni bir model geliþtirilmiþtir. Bu modelin

uygulanmasý için oldukça fazla veriye ihtiyaç duyul-

duðundan model GIS (Geographic Information

System=Coðrafi Bilgi Sistemi) ile desteklenmiþtir.

Basit tahmin modellerinin yaný sýra, yine ABD'de

daha karmaþýk model sistemleri de geliþtirilmiþtir. Bu

sistemler, suyun toprak içindeki ve üzerindeki

hareket biçimleri, toprak taneciklerinin depolanma

biçimleri, toprak yüzeyindeki bitki besin maddeleri ile

zararlý maddelerin detaylý olarak belirlenmesi ve

*Bu Makale, "Su Havzalarýnda Toprak ve Su Kaynaklarýnýn Korunmasý, Geliþtirilmesi ve Yönetimi Sempozyumu" nda sunulan bildirinin geniþletil-

erek deðiþtirilmiþ ve güncelleþtirilmiþ halidir. **Orman Yüksek Mühendisi

Yrd.Doç.Dr. Sezgin HACISALÝHOÐLU** Hasan Zeki KALAY** Ercan OKTAN**

TOPRAK AÞINIMI (EROZYON) BENZETÝM(SÝMULASYON) MODELLERÝ*

ÖÖZZEETT

Toprak aþýnýmý (erozyonu) ve ona baðlý olarak geliþen süreçler; ekonomik, sosyal ve kültürel etkileri

ile birçok olumsuzluðu da beraberinde getirmektedir. Toprak materyalinin aþýným olayý sonucunda yer

deðiþtirmesi, baþta tarýmsal alanlarda olmak üzere, birçok arazi kullaným biçiminde (orman, otlak vb.)

olumsuz etkiler oluþturmaktadýr. Bu olumsuz etkilerin boyutlarýnýn, benzetim (simülasyon) modelleri

yardýmýyla önceden tahmin edilmesi büyük önem taþýmaktadýr. Böylece, geç kalmadan gerekli önlemlerin

alýnabilmesi imkaný doðmaktadýr. Bu çalýþma, Türkiye'de büyük bir öneme sahip aþýným olayýnýn boyutlarý

hakkýnda önceden bilgi edinilmesini saðlayan baþlýca benzetim modellerinin tanýtýlmasýný ve bu modellerin

deðerlendirilmesini amaçlamaktadýr. Elde edilecek ön bilgiler sonucunda gerekli ekonomik, sosyal ve

teknik tedbirlerin alýnmasý imkâný doðabilecek ve birçok olumsuzluðun önüne oluþmadan geçilebilecektir.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Toprak Aþýnýmý (Erozyonu), Benzetim (Simülasyon) Modelleri.

41

daðýlýmýný gibi birçok detayý içermektedir.

Deterministik (belirlemeye dayalý) - Analitik mo-

dellerle birlikte ((CREAMS (Chemicals, Runoff and

Erosion from Agricultural Management Systems =

Tarýmsal Ýdari Sistemlerinde Kimyasallar, Yüzeysel

Akýþ ve Aþýným)) toprak yüzeyi ve aþýným model-

lemelerinde infiltrasyon, yüzeysel akýþ ve bitki besin

maddesi dinamikleri de deðerlendirilmeye baþlan-

mýþtýr. CREAMS ýn geliþtirilmiþ hali olan OPUS'ta ise,

olaya toprak içi ve yüzeyindeki su akýþ þekilleri de

dahil edilmiþtir. Yine ABD'de geliþtirilen EPIC

(Erosion Productivity Impact Calculator = Aþýným

Verimlilik Etkisi Hesaplayýcýsý) adlý model ise; su

aþýnýmýndan hareketle, basit ampirik (deneye dayalý)

eþitliklerle rüzgar aþýnýmýný ve aþýnýma dayalý

ekonomik kayýplarý hesaplamaktadýr.

Yukarýda kýsaca açýklanan ve toprak aþýnýmýna

sebep olan olaylarýn tek tek ele alýndýðý modellerin

yanýnda, havza bazýnda uygulanan modeller de

geliþtirilmiþtir. ANSWERS (Areal Nonpoint Source

Watershed Environment Response Simulation =

Geniþ Alansal Kaynaklarýn Havza Çevresi Boyutunda

Benzetimi) ve AGNPS (Agricultural Nonpoint Source

Pollution Model = Tarýmsal Geniþ Alan Kaynaklarýnýn

Kirliliði Modeli) modellerinde olduðu gibi.

22.. TTOOPPRRAAKK AAÞÞIINNIIMMIINNII BBEELLÝÝRRLLEEYYEENN BBAAÞÞLLIICCAA

BBEENNZZEETTÝÝMM MMOODDEELLLLEERRÝÝ

Toprak aþýnýmýnýn boyutlarý ve onu etkileyen

etmenler konusundaki bilimsel araþtýrmalar geçen

yüzyýlýn baþlarýndan itibaren ABD ve Avrupa da yapýl-

maya baþlanmýþtýr. Bu araþtýrmalar sonucunda oluþ-

turulan modellerin yapýsý, temel eþitlikleri, uygulama

alanlarý ve diðer bazý modeller hakkýnda aþaðýda

detaylý bilgiler verilmiþtir.

22..11.. UUSSLLEE ((GGeenneell TToopprraakk KKaayybbýý EEþþiittlliiððii))

Uygulama kolaylýðý nedeniyle halen en çok kul-

lanýlan benzetim modellerinin baþýnda gelen bu eþit-

lik, doðrudan ya da dolaylý olarak toprak aþýnýmýný

etkileyen altý adet etmenin sayýsal deðerlerinin

çarpýmý ile sonuç vermektedir (Wischmeier ve Smith,

1978). Bu etmenler sýrasýyla þunlardýr:

(A): Potansiyel Toprak Aþýnýmý Miktarý

(ton/ha/yýl).

(R): Yaðýþýn Etkisi → Erosiv etki oluþturabilecek

kadar kinetik enerjiye sahip yaðýþ.

(K): Toprak Erodibilitesinin Etkisi → Topraðýn

aþýnýma karþý duyarlýlýðýný ifade eder.

(L): Yamaç Uzunluðunun Etkisi

(S): Yamaç Eðiminin Etkisi

(C): Toprak Ýþleme ve Toprak Örtüsünün Etkisi

(P): Aþýným Önleyici Tedbirlerin Etkisi

AA == RR**KK**LL**SS**CC**PP

Yukarýdaki etmenlerin çarpýmý sonucunda; ortala-

ma potansiyel toprak aþýnýmý deðeri (ton/ha/yýl

olarak) elde edilmektedir. Bu eþitlikteki etmenlerin

anlamlarý ve hesaplanýþ biçimleri þöyledir:

R etmeni, bir yaðýþýn aþýným oluþturabilme etkisi-

ni ifade eder. Yani yaðýþýn, toprak yüzeyindeki

parçacýklarý, çarpma etkisi ya da yüzeysel akýþa geçen

suyun sürükleme etkisi ile parçalayarak taþýyabilme

kabiliyetini ifade eder. Uzun yýllar yapýlan aþýným

ölçümleri sonucunda bu etkiyi en iyi temsil edebile-

cek olayýn, kurak bir dönemden sonra ilk yarým saat

içerisinde yaðan yaðýþýn kinetik enerjisi Ekin

(Joule/m2) ile oluþturduðu etki olduðu sonucuna

varýlmýþtýr. Kinetik enerjinin tahmin edilebilmesi

amacýyla yazýcýlý yaðmur ölçer aletinden mümkün

olduðunca çok sayýda (n) ve teker teker elde edilen

yaðýþlar parçalara ayrýlmakta (i), birbirine yakýn

yoðunluktaki yaðýþlar gruplar (Ii) halinde belirlen-

mekte ve her bir grubun yaðýþ miktarý (Ni) belirlen-

mektedir. Daha sonra aþaðýdaki eþitlik yardýmýyla Ekin

hesaplanmaktadýr.

n

Ekin= Σ(11,89 + 8,73 . log Ii ) . Ni . 10-3 [kj/m2]

i=1

Diðer bir aþamada ise; aþýným oluþturabilecek her

bir tekil yaðýþýn EI30 deðerleri hesaplanmaktadýr. Bu

deðer; EI30 = Ekin . Imax30 þeklinde ifade edilir. Burada

Imax30 = 30 dakikalýk en fazla yaðýþ (cm/h) yoðunluk-

larýný ifade etmektedir.

365

R =Σ EI30

n=1

Böylece bir yýllýk sürede aþýným oluþturma özel-

liðine sahip yaðýþlarýn EI30 deðerlerinin toplanmasý

sonucunda R etmeni hesaplanýr (Dikau, 1986).

K deðeri ise, yaðýþýn etkisiyle toprak parçacýk-

larýnýn çözünme ve parçalanmaya karþý direncinin

ifadesidir. Toprak tekstürü (kum, ince kum, toz ve

kil), organik madde miktarý, agregat sýnýflarý ve geçir-

genlik sýnýflarýnýn belirlenmesiyle hesaplanýr.

Wischmeier ve Smith K deðerinin hesaplanmasý için

þu regresyon denklemini teklif etmektedirler

(Schwertmann, 1987).

K = 2,77 . 10-6 . M1.14 . (12-OS) + 0,043 . (A-2)

+ 0,0033 . (4-D)

Bu denklem ABD de gerçekleþtirilen ölçümlerle

oluþturulmuþ ve zaman içerisinde çok az deðiþen

toprak özelliklerini temel almýþtýr.

Denklemdeki; M = 0,002 mm ≤ d ≤ 0,1 mm (yani

"toz + ince kum" boyutlarýndaki toprak tanecikleri).x(100 - < 0,002 mm boyutundaki toprak tanecikleri

42

(yani "kil"), çarpýmýný % olarak ifade etmektedir.

OS = Organik madde miktarýnýn % olarak ifade-

sidir. Þayet organik madde miktarý % 4'ten büyük ise

denklemde % 4 olarak kullanýlmalýdýr.

A = Agregat boyutlarý sýnýfýný ifade eder

D = Geçirgenlik (permeabilite) sýnýfýnýn ifadesidir.

L,S deðerleri topoðrafik etmenler olarak

adlandýrýlýrlar, eðim ve yamaç uzunluðunun toprak

aþýnýmý üzerindeki etkisini ifade ederler. Ayný zaman-

da dolaylý da olsa yüzeysel akýþa geçen yaðýþ sularýnýn

arazi eðimine paralel olarak artan hýzlarýnýn olumsuz

etkisini de yansýtýr. Þu denklem ile hesaplanýr:

LS = (I / 22)m . (65,41 . Sin2 α + 4,56 . Sin .

0,065) ya da

LS = (I / 22)m . √⎯⎯⎯s/9 . (s/9)

Bu denklemlerde; I = Yamaç Uzunluðunu (m

olarak), α = Yamaç Eðimini (° olarak) ve s = Yamaç

Eðimini (% olarak) ifade eder. Her iki eþitlikte de kul-

lanýlan m deðeri ise yamaç eðimine baðlý olarak he-

saplanmaktadýr

C etmeni ise, bitki örtüsü türlerinin ve toprak

iþleme þekillerinin, standart parsellerdeki

(Wischmeier parselleri2) ölçülen deðerlere göre duru-

munu ifade eder. Toprak aþýnýmýný engelleyici görev

yapan toprak yüzeyi örtüleri dikkate alýnarak hesa-

planýr.

P etmeni ise, toprak korumaya yönelik önlemlerin

(teraslama, þerit ve hat þeklindeki toprak iþlemeleri

vb.) alýnýp alýnmadýðýnýn bir ifadesidir (Wischmeier ve

Smith, 1978).

Bu eþitliðin yayýnlamasýndan günümüze kadar

olan sürede, ABD ve Avrupa'da birçok deðiþiklik ve

iyileþtirme, adaptasyon araþtýrmalarý gerçekleþtiril-

miþ ve yayýnlanmýþtýr. Bu araþtýrmalar daha çok R ve

K etmenleri üzerinde yoðunlaþmaktadýr. Almanya’daki

araþtýrmalar sonucunda, eþitlik geliþtirilerek metrik

sisteme dönüþtürülmüþ ve ABAG (Allgemeine Boden

Abtrags Gleichung = Genel Toprak Kaybý Eþitliði)

adýný almýþtýr (Schwertmann vd., 1987). Bu eþitliðin

geliþtirilmiþ ve düzenlenmiþ bir çok versiyonu

MUSLE75 (Williams, 1975), MUSLE77

(Hrissanthou, 1987), MUSLE87 (Schwertmann vd.,

1987), dUSLE (Auerswald vd., 1988 ) bulunmakla

birlikte en son yapýlan deðiþikliklerden sonra RUSLE

(Revised USLE) (Renard vd., 1991) olarak adlandýrýl-

mýþtýr.

Tüm bu deðiþikliklere raðmen, özellikle bölgesel

bazda farklý iklim, toprak ve topoðrafik koþullar altýn-

da yapýlacak bilimsel uygulama ve araþtýrmalar sonu-

cunda eþitliðin geliþtirilmesi gereði ortadadýr.

(Hacýsalihoðlu, 2005).

22..22.. RRuussllee

Genel Toprak Kaybý Eþitliði'nin geliþtirilmiþ hali

olan RUSLE (Renard ve ark. 1991a, Renard 1993)

1980 li yýllarýn ortalarýnda, Amerikan Tarýmsal

Araþtýrmalar Servisi (USDA) önderliðindeki kurum-

larca desteklenen bilimsel araþtýrmalarýn sonucunda

oluþturulmuþtur. Temel formül olan USLE yi mey-

dana getiren çarpanlarýn her biri, farklý bölge ve

zamanlarda alansal ve deneysel araþtýrmalara tabi

tutularak geliþtirilmiþtir.

USLE yi oluþturan çarpanlardan olan R etmeni;

farklý iklim bölgelerindeki ölçümler sonucunda

geliþtirilmiþ, kar erimesi ve donmuþ toprak

koþullarýndaki yaðýþ etkisi de bu etmene dâhil

edilmiþtir. K etmeni üzerinde yapýlan en önemli

geliþtirme ise; bu etmenin yýl içerisindeki deðiþim-

lerinin ve yüzeysel taþlýlýðýn etkisinin hesaplamalar-

da dikkate alýnmasýdýr. LS etmeninin hesaplamasýn-

da, Foster ve Meyer (1975) ile Moore ve Burch

(1986a,b) nin araþtýrma sonuçlarý (özellikle yamaç

uzunluklarý ve aþýným biçimlerinin etkileri) dikkate

alýnmýþtýr. C etmeni ise; 4 parça etmenin (arazi kul-

lanýmý, ölü örtü tabakasý, toprak yüzeyinin örtülme

derecesi ve yüzey üstü tabakanýn yoðunluðu ve

nemliliði) etkilerini yansýtacak biçimde düzenlen-

miþtir. P etmeni üzerinde ise kayda deðer bir

deðiþiklik yapýlmamýþtýr.

22..33.. AAnnsswweerrss

1970'li yýllarýn baþýnda Amerika Çevre Koruma

Ajansý (USEPA) ve Purdue Üniversitesinin birlikte

gerçekleþtirdikleri bir proje (Black Creek Watershed

Project) kapsamýnda geliþtirilmiþtir (Beasley ve

Huggins, 1982). Temel kullaným alaný yoðun olarak

tarýmsal faaliyetlerin yapýldýðý havzalardýr. Yaðýþ

simülasyonlarý ve bunlarýn etkileri aðýrlýklý olarak ele

alýnmýþtýr. Temel model olarak USLE kullanýlmýþ ve

bu model, bazý eklemelerle geniþ alanlara havza

boyutunda (Max. 100 km2) uygulanmaya çalýþýl-

mýþtýr. Hesaplamalar için gerekli etmenleri homojen

olarak elde edebilmek için havza, homojen parçalara

ayrýlmakta ve bu parçalar içerisinde belirlenen 1 - 4

ha büyüklüðündeki alanlarda gerekli veriler toplan-

maktadýr (Beasley ve Huggins, 1982). ANSWERS,

aþýným tehlikesinin alansal farklýlýklara göre fiziksel

bazlý algoritmalarla basitçe belirlenebildiði ilk mo-

deldir. CBS (Coðrafi Bilgi Sistemi) ile destek-

lenebilmesi önemli bir özelliðidir. Bu model üzerinde

daha sonra yapýlan bazý geliþtirme çalýþmalarý ile

1990'lý yýllarýn baþýnda LISEM adý verilen bir model

geliþtirilmiþtir (De Roo vd., 1994).

43

22..44.. AAggnnppss

Bu Deterministik-Analitik model, 1980'lerin orta-

larýnda ABD'de; Tarýmsal Araþtýrmalar Servisi (ARS),

Tarým Bakanlýðýna baðlý Toprak Koruma Servisi (SCS)

ve Minnesota Kirlilik Kontrol Ajansý iþbirliði ile

geliþtirilmiþtir. Temel kullaným amacý: Dere akýmý

oluþum simülasyonlarý yapmak ve büyük, daha

ziyade tarýmsal amaçlý kullanýlan yaðýþ havzalarýndaki

(Max. Büyüklüðü 200 km2 olan) dere akýmlarý

üzerinde, toprak aþýnýmýnýn etkisini belirlemek

olmuþtur (Young vd., 1989). Oluþturulmak istenen

bir yaðýþ havzasý içerisinde CBS destekli, uzaktan

algýlamaya dayalý verilerin kullanýlabildiði, ANSWERS

modelinde olduðu gibi sabit deðiþkenlerden oluþan,

50 - 400 m aralýklarla aþýným tespiti yapabilen bir

modeldir. 1994 yýlýndan bu yana Minnesota Üniver-

sitesinde ANNAGNPS (Baker vd., 1995) adý altýnda

modelin geliþtirilmesine çalýþýlmaktadýr.

22..55.. CCrreeaammss,, GGlleeaammss,, OOppuuss,, EEppiicc

ANSWERS ve AGNPS modellerinde giriþ para-

metrelerinin alansal daðýlýmý deðiþik yoðunlukta ve

homojen alanlarda yapýlan ölçümler ile belirlenmek-

teydi. Bu modellerde ise; bölümlendirme iþlemine

geçmeden, öncelikle homojen yamaçlar, oyuntular

vb. belirlenmekte yüzey özelliklerine (toprak yüzeyi

durumu, relief, akýþ uzunluðu vb.) göre yüzeysel akýþ

iliþkileri tespit edilerek bölümlendirme yapýlmakta ve

model parametreleri bulunmaktadýr (Beven, 1989).

Bu modellerin en olumlu tarafý kompleks bir havza

yapýsýnda bile nispeten az sayýda model parametre-

sine ihtiyaç duyulmasýdýr.

Deterministik-Analitik bir model olan CREAMS,

1970'li yýllarýn sonuna doðru ABD'de geliþtirilmiþtir.

Amaç tarýmsal faaliyet alanlarýndaki ve oyuntu alan-

larýndaki aþýným miktarýný belirlemektir. Modelin

temel kullaným amaçlarýnýn baþýnda, 0.4 - 4 km2

büyüklüðündeki tarýmsal kullaným alanlarýnda akýþ ve

madde taþýnýmý ile bitki besin maddesi ve pestisid

kayýplarýný belirlemek de gelmektedir. Model 3 kýsým-

dan oluþmaktadýr: hidrolojik kýsým, aþýným kýsmý ve

kimyasal kýsým. Her bir kýsým verileri ayrý ayrý giri-

lerek sonuçta model tarafýndan birleþtirilmektedir.

CREAMS modeli, infiltrasyon ve akýþ oluþumunu,

toprak parçacýklarýnýn yaðmur damlasýnýn etkisiyle

parçalanmasý olayýný ve alanlardaki yüzeysel akýþ

olayýný; kimyasal özellik ve deðiþimleri de açýklamak

suretiyle tahmin eder. GLEAMS (Reyes vd., 1995)

ise bu modelin daha sonra bazý eklemelerle geliþti-

rilmiþ halidir.

OPUS modeli ise, CREAMS2 (Smith ve Kinsel,

1985) olarak tasarlanan ve daha sonra OPUS olarak

adlandýrýlan CREAMS modelinin devamý niteliðindeki

bir modeldir.

Deterministik-Analitik bir model olan EPIC

(Sharpley ve Williams, 1990), 1980'li yýllarýn baþýn-

da, Amerikan Tarýmsal Araþtýrmalar Servisince

geliþtirilmiþtir. Aþýným olayýnýn meydana getirdiði

ekonomik kayýplarýn hesaplanmasýný amaçlayan bir

modeldir. Ayný zamanda aþýným önleyici tedbirleri

içererek böylece ekonomik kayýplarýn asgariye

indirilmesini amaçlayan bir modeldir. Bu model

toplam olarak 9 adet bileþenden oluþmaktadýr.

Bunlar sýrasýyla; hidroloji, iklim, su ve rüzgar aþýnýmý,

bitki besin maddeleri, bitki geliþimi, toprak sýcaklýðý,

toprak iþleme þekli, diðer toprak iþleme ve kullaným

þekilleri, ekonomi (Williams vd., 1984) dir. CREAMS,

AGNPS, EPIC gibi modellerden faydalanýlarak geliþtir-

ilmiþtir

22..66.. WWeepppp

1980'li yýllarýn ortalarýndan itibaren ABD'de

geliþtirilmeye baþlanan ve 1990'lý yýllarýn sonlarýna

doðru USLE nin yerini almasý için geliþtirilen bir mo-

deldir. Bu model, tarýmsal alanlardaki toprak kay-

býnýn belirlenmesinin yaný sýra, ormanlýk alanlar ve yol

yapým çalýþmalarý esnasýnda oluþan toprak aþýnýmý

vb. toprak kayýplarýnýn belirlenebilmesini de amaçla-

maktadýr. Bu model çalýþmasý, kendisinden önceki

modellerin (CREAMS, EPIC, ANSWER vb.) olumlu ve

olumsuz taraflarýný da dikkate almak suretiyle alansal

deneyler, yaðýþ simülatörleri ile model deðiþken-

lerinin test edilmesi gibi araþtýrma çalýþmalarýndan

oluþmaktadýr. Bu konuda 1990 dan beri NSERL

(Ulusal Toprak Aþýnýmý Araþtýrmalarý Laboratuarý) ve

Purdue Üniversitesince yapýlan bir çok araþtýrma

sonuçlarý yayýnlanmýþtýr (Lane ve Nearing, 1989).

Ancak yaygýn bir kullaným alaný bulabilmesi için

gerekli araþtýrma ve geliþtirme çalýþmalarý günümüze

deðin henüz tam anlamýyla gerçekleþtirilememiþtir.

Bu modelin temel kullaným alaný USLE de olduðu

gibi toprak iþleme biçimlerini de dikkate almak

suretiyle uzun dönemli toprak aþýnýmý deðerlerinin

belirlenmesi ve tahmin edilmesidir. Bu model, iklim,

toprak sýcaklýðý, kar hareketi ve erime özellikleri,

topraðýn su ekonomisi ve sulama, infiltrasyon ve

perkolasyon, yüzeysel akýþ, bitki geliþimi, toprak

iþleme yöntemleri, kompaktlaþma gibi parametreleri

kapsamaktadýr (Flanagan ve Nearing, 1995). Bu

parametrelerin karþýlýklý iliþkilerini dikkate almakta ve

karmaþýk olan bu iliþkiler yumaðýný basitleþtirici denk-

lemlerle ortaya koymaktadýr. Model, bölgesel deðiþik-

likleri, toprak iþleme þekillerini ve bitkisel özellikleri

yansýtabilmeyi de amaçlamaktadýr. Diðer bir çok

44

modelin aksine, grafiksel kullaným ortamý ve

menülerle desteklendiðinden kolay kullaným imkaný

saðlar. Sonuçlar metrik sistemde alýnabilmektedir.

22..77.. EEuurroosseemm

Avrupa Toprak Aþýnýmý Modeli olarak adlandýrýla-

bilecek (Morgan vd., 1993) olan bu model, 1990'lý

yýllarýn baþýnda geliþtirilmiþtir. Modelin geliþtirilmesi

Avrupa Birliðinin isteði ve desteði ile olmuþtur.

Aðýrlýklý olarak, Ýngiliz, Belçikalý ve Ýtalyan bilim

adamlarýnca geliþtirilmiþtir. Modelin hidrolojik

bileþenlerinin tespiti Amerika'da geliþtirilen KINEROS

adlý modelden (Woolhiser vd., 1990) esinlenerek

oluþturulmuþtur. Modelin temel kullaným alaný;

tarýmsal alanlarda ya da küçük havzalardaki (ya da

havza bölümlerindeki) hidrolojik olaylarý ve toprak

aþýnýmý deðerlerini yaðýþ özelliklerine baðlý olarak

açýklamak ve tahmin etmektir. Maksimum uygulama

alaný büyüklüðü WEPP modelinde olduðu gibi 2.5

km2 civarýndadýr. Alansal daðýlým OPUS (Ferreira ve

Smith, 1992) modelinde olduðu gibidir. EUROSEM

modelinde dikkate alýnan parametrelerin (Rickson,

1994) baþlýcalarý þunlardýr: Doðrudan toprak

yüzeyine ulaþan yaðýþ, intersepsiyonla tutulan yaðýþ,

infiltrasyon, aþýným türleri, toprak materyalinin taþýn-

masý ve depolanmasý þekilleri, oyuntu aþýnýmý

geometrisindeki yaðýþa baðlý olarak oluþan deðiþim

vb…

22..88.. DDiiððeerr MMooddeelllleerr

Yukarýda açýklana modellerin yanýnda geliþtirilmiþ

baþka bir çok model de mevcuttur. Bu modellerden

bazýlarý þunlardýr: KYERMO (Kentucky Aþýným

Modeli) (Hirschi ve Barfield, 1988), KINEROS

(Kinematik Aþýným Ve Yüzeysel Akýþ Modeli)

(Woolhiser vd., 1990), SWRRB (Havza Bazlý

Simülasyona Dayalý Toprak ve Su Kaynaklarý Yönetimi

Modeli) (Arnold vd., 1990 ), SWMM (Sel Sularý

Yönetimi Modeli) (Huber, 1987), HSPF (Fortran

Bazlý Hidrolojik Benzetim Modeli) (Johanson, 1984)

vb…

Günümüze kadar geliþtirilen bazý benzetim mo-

delleri, modellerin temel model deðiþkenleri, etmen-

leri, bunlarý geliþtiren bilim adamlarýnýn isimleri vb.

bilgiler aþaðýda bir çizelge halinde verilmiþtir (Çizelge

1).

33.. SSOONNUUÇÇ VVEE ÖÖNNEERRÝÝLLEERR

Geçen yüzyýlda yukarýda bir kýsmý açýklanan,

toprak aþýnýmýný ve onu etkileyen ya da onun etkile-

diði etmenleri irdeleyen birçok araþtýrma ve model

denemeleri yapýlmýþtýr. Ancak henüz hiçbir ampirik,

analitik, nümerik vb. model üzerinde tartýþmasýz fikir

birliði edilebilmiþ deðildir. Bu konuda araþtýrma ve

uygulamaya dayalý ve özellikle bölgesel bazlý veri

eksikliði bulunmaktadýr. Modellerin bölgesel uygula-

malardaki güvenilirlik düzeyinin artýrýlmasý gerek-

mektedir. Bu ise ancak, disiplinler arasý ve bütünleþik

çalýþma gruplarýnýn oluþturularak bilimsel araþtýr-

malarýn yapýlmasýyla mümkün olabilecektir. Özellikle

Türkiye'de, bu konudaki gereksinim daha da fazladýr.

Çünkü Türkiye, aþýným olayýnýn dünya üzerinde en

yoðun olarak yaþandýðý ülkelerin baþýnda gelmekte-

dir.

ÇÇiizzeellggee 11.. ddeekkii KKýýssaallttmmaallaarrýýnn AAnnllaammllaarrýý::

YYaazzaarrllaarr::

11.. Wischmeier ve Smith (1978), 22.. Schwertmann

ve diðerleri (1990), 33.. Hensel (1991), 44.. Flacke ve

diðerleri (1990), 55.. Renard ve diðerleri (1991,

1993), 66.. Beasley ve diðerleri (1980), 77.. Davis ve

diðerleri (1990), 88.. Young ve diðerleri (1987,

1994), 99.. Knisel (1980), 1100.. Ferreira ve Smith

(1992), Smith (1992), 1111.. Sharpley ve Williams

(1990), 1122.. Flanagan ve Nearing (1995), Flanagan

ve Livingston (1995), 1133.. Morgan ve diðerleri

(1992, 1993), 1144.. Shmidt (1994), 1155.. von Werner

(1995).

MMooddeell TTiipplleerrii::

AA:: Analitik, DD:: Deterministik, EE:: Ampirik, MM::

Matematik, NN:: Nümerik, ll:: parçalý model, 1-, 2-, 3-d:

Boyut sayýlarý:

BBööllüümmlleerr::

BBSS:: Toprak Ýþlemesi ve Koruma Önlemleri, BBWW::

Sulama, DDPP:: Depolama, IINN:: Ýnfiltrasyon, NNAA:: Bitki

Besin Maddesi Ekleme, PPAA:: Pestisid Kullanýmý, PPWW::

Bitki Büyüme Durumu, SSBB:: Kar ve Topraðýn Donma

Durumu, WWAA:: Su Aþýnýmý, WWII:: Rüzgâr Aþýnýmý, WWGG::

Hava Durumu, WWHH:: Su Ekonomisi, ZZAA:: Drenaj

Durumu.

44.. KKAAYYNNAAKKLLAARRArnold, J.G., Williams, J.R., Nicks, A.D., Sammons, N.B., SWRRB:a

basin scale simulation model for soil and water resources manage-

ment, Texas A&M University pres, Austen. 1990.

Auerswald, K., Flacke, W., Neufang, L., Raeumlich differenzierende

Berechnung grossmassstaeblicher Erosionsprognosekarten -

Modelgrundlagen der DABAG, Zeitschrift für Pflanzenernaehrung und

Bodenkunde, Sayý 151, 1988.

Baker, K.D., Theurer, F.D., Witte, J., AGNPS verification: science

(Version 5.00), University of Minnesota, FTP-Text, 1995.

Beasley, D.B., Huggins, L.F., ANSWERS - user manual, US

Environmental Protection Agency, Chicago, 1982.

Bork, H.R., Schröder, A., Handbuch für Bodenkunde, VI.4.5.

Quantifizierung des Bodenabtrags anhand von Modellen, Germany,

1996.Beven, K., Changing ideas in hydrology- the case of physically-

based models, Journal of Hydrology, Sayý 105, 1989.

De Roo, A.P.J., Wesseling, C.G., Cremers, N.H.D.T., Offermans, J.E.,

Ritsema, C.J., van Oostindie, K., LISEM: a new physically-based hydro-

logical and soil erosion model in a GIS-environment, theory and imple-

mentation, International Association of Hydrological Sciences

Publication, Wallingford, 1994.

Dikau, R., Experimentelle Untersuchungen zu Oberflaechenabfluss

und Bodenabtrag von Messparzellen und Landwirtschaftlichen

Nutzungsflaechen. Heidelberger Geographische Arbeiten, 81-195,

Universitaet Heidelberg, Heidelberg, 1986.

Ferreira, W.A., Smith, R.E., OPUS-an integrated simulation model

for transport of non-point source pollutants at the field scale II: user

manuel, US Department of Agriculture-Agricultural Research Service,

Washington, 1992.

Flanagan, D.C., Nearing, M.A., US Department of Agriculture -

Water Erosion Prediction Project (WEPP): hillslope profile and water-

shed model documentation (Version 95.7), National Soil Erosion

Research Laboratry Report, West Lafayette, 1995.

Foster, G.R., Meyer, L.D., Mathematical simulation of upland ero-

sion by fundemental soil erosion mechanics, Agricultural Research

Service, 40 S., US Department of Agriculture-Agricultural Research

Service, Oxford, 1975.

Hacýsalihoðlu, S., Doðu Karadeniz Ardý Gümüþhane Yöresinde

Farklý Kullaným ve Eðimdeki Arazilerin Toprak Aþýnýmýnýn Nicel ve Nitel

Olarak Belirlenmesi Ýle "USLE" Benzetim (Simülasyon) Modeli

Sonuçlarýnýn Karþýlaþtýrýlmasý Üzerine Araþtýrmalar, KTÜ Fen Bilimleri

Enstitüsü, Yayýnlanmamýþ Doktora Tezi, Trabzon, 2004.

Hirschi, M.C., Barfield, B.J., KYERMO-a physically based research

erosion model, part 1: model development, Transactions of the

American Society of Agricultural Engineers, 1988.

Hrissanthou, V., Simulationsmodelle zur Berechnung der taeglich

Feststofflieferung eines Einzugsgebietes, Mitteilungen des Instituts für

Hydrologie und Wasserwirtschaft 31, Technische Hochschule,

Karlsruhe, 1987.

Huber, W.C., Storm Water Managenet Model (SWMM), User's

manual (Version III), US Enwironmental Protection Agency,

Washington, 1987.

Johanson, R.C., User's manual for hydrological simulation prog-

ram-fortran (HSPF), US Enwironmental Protection Agency,

Washington, 1984.

Kirkby, M.L., 1980. Modelling water erosion processes, 183-216,

Wiley, Chichester.

Lane, L.J., Nearing, M.A., US Department of Agriculture - Water

Erosion Prediction Project (WEPP): hillslope profile version model doc-

umentation (Version 89), National Soil Erosion Research Report, US

Department of Agriculture-Agriculture Research Service, West

Lafayette, 1989.

Meyer, L.D., ve Wischmeier, W.H., Mathematical simulation of the

processes of soil erosion by water - Transactions of the American

Society of Agricultural Engineers, 12, 754-758, Washington D.C.,

1969.

Morgan, R.P.C., Quinton, J.N., Rickson, R.J., EUROSEM documen-

tation manuel (Version 2), Silsoe College, Siosoe, 1993.

Moore, I.D., Burch, G.J., Modelling erosion and deposition: topo-

graphic effects, Transactions of the American Society of Agricultural

Engineers, 29, 1624-1630, 1986a.

Moore, I.D., Burch, G.J., Physical basis of the length-slope factor

of the Universal Soil Loss equation, Soil Science Society of Americam

Journal, 50, 1294-1298., 1986b.

Renard, K.G., Foster, G.R., Weesies, G.A., Porter, J.P., RUSLE -

Revised Universal Soil Loss Equation, Journal of Soil and Water

Conservation, Sayý 46, 1991.

Renard, K.G., Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE),

User's guide (Version 1.02), 167 S., US Soil and Water Conservation

Society, Ankey, 1993.

Reyes, M.R., Bengtson, R.L., Fouss, J.L., Carter, C.E., Comparison

of erosion predicting with CLEASEM, GLEASEM-WT and CLEASEM-

SWAT models for alluvial soils, Transaction of the American Society of

Agricultural Engineering, Sayý 38, 1995.

Rickson, R.J., Potential applications of the EUROSEM for evaluet-

ing soil conservation measueres, Conserving Soil Resources:Europien

perspectives, CAB, Wallingford, 1994.

Schwertmann, U., Vogl, W., Kainz, M., Bodenerosion durch

Wasser: Vorhersage des Abtrags und Bewertung von

Gegenmasnahmen, Ulmer Yayýnevi, Stutgart 1987.

Shapley, A.N., Williams, J.R., EPIC: Erosion/Productivity Impact

Calculator, US Department of Agriculture-Agriculture Research Service,

Washington, 1990.

Smith, R.E., Kinsel, W.G., Summary of Metodology in the

CREAMS2 model, Proceedings of the Natural Resources Modeling

Symposium, Washington, 1985.

Williams, J.R., Jones, C.A., Dyke, P.T., A modeling approach to

determining the relationship between erosion and soil productivity,

Transactions of the American Society of Agricultural Engineerings, Sayý

27, 1984.

Williams, J.R., Sediment routing for agricultural watersheds,

Water Resources Bulletin, Sayý 11, 1975.

Wischmeier, W.H., Smith, D.D., Predicting Rainfall Erosion Losses

- a guide to conservation planing, Agriculture Handbook 282, US

Department of Agriculture/Science and Education Administirstion,

Washington 1978.

Woolhiser, D.A., Smith, R.E., Goodrich, D.C., KINEROS-a kinemat-

ic runoff and erosion model. Documentation and user manuel, US

Department of Agriculture-Agricultural Research Service, Washington,

1990.

Young, R.A., Onstad, C.A., Bosch, D.D., Anderson, W.P., AGNPS,

Agricultural Non-point source Pollution Model, Journal of Soil and

Water Conservation, 1989.

DDÝÝPPNNOOTT

1- Bu Makale, "Su Havzalarýnda Toprak ve Su Kaynaklarýnýn Korunmasý,

Geliþtirilmesi ve Yönetimi Sempozyumu" nda sunulan bildirinin

geniþletilerek deðiþtirilmiþ ve güncelleþtirilmiþ halidir.

2- Uzunluðu 22,1 m olan ve % 9 eðime sahip parseller olup, toprak-

taki organik madde miktarý % 4 ten fazla, toplam toz ve ince kum oraný

% 70 i geçmeyen nadasa býrakýlmýþ alanlardýr.

45

46

*Orman Yüksek Mühendisi

DOÐU KARADENÝZ ORMANCILIÐININ LOKOMOTÝFÝ"KIZILAÐAÇ" TÜRÜ

Mehmet Sadýk AYAN*

Kýzýlaðaç: Her yýl tohum verir, 2-3 yýlda bir, çok

bol tohum verir; Buna raðmen kendi meþçeresi

altýnda gençlikler meydana getiremez; Tohumlarý su

ile taþýnma özelliðine sahiptir. Çok uzak mesafe-

lerdeki mineral topraðý taþkýnlar ve yüzeysel eroz-

yonla açýða çýkmýþ yeterli rutubete sahip alanlarda,

homojen gençliklerle meþçereler kurmasýndaki

tohum ulaþtýrma özellikleri dikkate þayan araþtýrma

konusudur. Olaðan üstü yayýlma özelliði gösteren

çok bol tohumlarý ile; ziraat alanlarýný istila eder,

dere yataklarýný mil üzerinde kurduðu sýk ve doðal

gençliklerinin aðaç olmasý ile sýkýþtýrýr, doðal tahkim

bentleri kurarak rusubatý tutar. Sularýn olaðan üstü

kabarmasý sonucu koparýlan kalýn çaplý aðaçlar men-

fezleri ve köprüleri týkatýr, baraj olup patlayarak

doðal afetlere yol açabilir. Bu yüzden ana dere

mecrasýnda büyüyüp geliþen boylu aðaçlarýn

kesilerek temizlenmesi gerekir. Hýzlý geliþir bol ürün

verir: Odun ürünlerinin çok çeþitli kullaným özellikleri

ve alanlarý vardýr. Çay ve fýndýða alternatif olabilir.

Bölgede sosyal hayatýn kaçýnýlmazý olduðundan,

ekonomik ürün olarak deðerlendirmeye alýnmasý çok

önemli güncel bir konudur. Nitekim üretim ve tüke-

timi serbest kaldýðý takdirde, Pavlonya gibi yabancý

hýzlý yetiþen türlerin denenmesine gerek kalmaz. En

önemlisi, sanayide büyük ölçüde istihdam alanlarý

meydana getirebilir.

Kýzýlaðaç odunu beþikten mezara kadar her yerde

insanlýðýn hizmetinde olmuþtur. Çok çeþitli kullaným

özellikleri ve alanlarý vardýr. Odununun kesimden

hemen sonra havadaki oksijenle oksitlenmesinden

kaynaklanan ""ppaarrllaakk ssaarrýýmmssýý kkýýrrmmýýzzýý"" rreennkklleennmmeessiinn--

ddeenn dolayý kýzýlaðaç adýný almýþtýr. Rutubetli hava ile

direkt temasa geçmez ise, toprak derinliklerinde çok

uzun yýllar dayanýr. Su içerisinde siyahlaþarak

taþlaþýr ve çelikleþir. Bu özelliði ile de pataklýk zemin-

lerin sertleþtirilmesinde yýllarca kullanýlmýþtýr.

Rutubetle temasa geçmediði, havadaki nemin çok

düþük olduðu yüksek rakýmlý yerlerde (yaylalarda)

çok uzun yýllar odun yapýsýný muhafaza etmekte,

asla ardaklanýp çürümemektedir. Odunu yumuþak

kolay iþlenen ve soyulabilen, yeknesak bir tekstüre

sahiptir. Hafiftir, çalýþmasý çok az, direnç özellikleri

orta derecededir. Planyalama, frezeleme, tornalama,

delme ve zýmparalama iþlemlerinin kolaylýkla yapýla-

bildiði; iyi boyanma ve cilalanma özelliðini gösterdiði

bilinmektedir.

Baþlýca kullaným alanlarýný sýralayacak olursak;

kibrit sanayinde, kurþun kalemi yapýmýnda, kâðýt

hamuru yapýmýnda, emprenye edildiði takdirde tel

direði ve çit kazýðý yapýmýnda, lif ve yonga levha

yapýmýnda, soyma ve kaplama levha üretiminde,

kontrplak sanayinde, model yapýmýnda, dökümcü

modellerinde, þapka kalýbý, ayakkabý kalýbý ve

ökçelerinde, ambalaj sanayinde, sebze ve meyve

kasalarýnda, mobilya üretiminde, yemek odasý, yatak

odasý, masif olarak mutfak takýmlarýnda, çeyiz

sandýðý yapýmýnda, yayýk ve döver tahtasý yapýmýn-

da, hamur ve çamaþýr teknesi, kaþýk kepçe ve iplik

makarasý yapýmýnda, ahýr ve samanlýk, sera ve sun-

durma yapýmýnda, çadýr direklerinde, inþaat kereste-

si ve inþaat direði olarak, bataklýk zeminlerin

47

sertleþtirilmesinde kazýk olarak, maden direði

yapýmýnda, toprak altý inþaatlarý ve drenaj iþlerinde,

su bendi inþaatlarýnda, odun kömürü olarak barut

sanayinde, aðaç kabuklarý boya imalatýnda, halkalý

beþik yapýmýnda, tabut ve mezar perdesi yapýmýn-

da…

Doðukaradenizde (Trabzon da, Rize de,

Gümüþhane de) 22000 Ha. Sosyal baskýlý, 3000 Ha.

Sosyal baskýsýz olmak üzere toplam 25000 Ha. Saf

kýzýlaðaç koru ormanlarý vardýr.

Ayrýca 63000 Ha. Sahada sosyal baskýlý, 26000

Ha. Sahada sosyal baskýsýz olmak üzere toplam

89000 Ha. Sahada kýzýlaðaç karýþýk meþçerelerý

bulunmaktadýr. Anlaþýlýyor ki kýzýlaðaç türünün

hâkim olduðu yerler, genelde ziraat alanlarý ve yer-

leþim yerleri ile iç içe olan sahalardýr. Bu nedenle

çoðunlukla üretime konu edilememektedirler.

Hâlbuki bölgenin bu önemli türünün idare müddeti

25-30 yýldýr. Artýmdan durmuþ, çürümeye ya da

usulsüz faydalanmaya adeta terk edilmek zorunda

kalýnan bu hýzlý ve çok kolay yetiþen, asaletli nadide

tür olduðu bir türlü kavranamayan kýzýlaðaç;

Bölgenin insanlarýna doðal bir lütuf olduðunu

göstermek için biyolojik mücadelesini baþarý ile

sürdürmeye devam etmektedir.

Okuyucunun affýna maðrur en; Aydýn insanýmýz

ve hele de akademik çevrelerimiz bu kadar nankör

olmamalýdýr. (Konunun ehemmiyetini vurgulamak

için kelime bulmak zordur.) Kadastro çalýþmalarýnýn

tamamlanmasý ile de, kýzýlaðaç türünün biyolojik

kabiliyeti nedeni ile býrakýlan tarým alanlarýný istila

etmesi sonucu oluþan genç meþçereler dâhil olmak

üzere, devlet iktisabý netleþen bölgenin kýzýlaðaç

ormanlarýný planlý üretime sokabilmek için; siyasi,

idari, bürokratik ve bilim çevrelerinin kayda deðer

bir mücadele vermemesi önemli bir sorumluluktur.

Aksi halde; arazi hâkimiyeti nedeni ile üretimi ve

tüketimi sorular ve sorunlar içeren kýzýlaðaç, daha

uzun yýllar odun ham maddesi olarak israf edilmeye

devam edilecektir.

Ve bölgede kurulmuþ çaðdaþ normlarda sunta

üretimi yapabilen fabrikalar, ham madde temininde-

ki zorluklar nedeni ile kapanma durumu ile karþý

karþýyadýr. Ýstihdamýn bu kadar önemli olduðu

günümüzde, tuzu kuru olan etkili ve yetkilileri bir

þeyler yapmak üzere göreve çaðýrmak istiyorum.

Sözün özünde rahatlýkla söylenebilir ki; "Biyolojik

özellikleri nedeni ile, tohumdan ve sürgünden çok

kolay üreme kabiliyeti, yöre topografyasý ve hýzlý

yetiþen doðal tür olmasý nedenlerinden ötürü;

kýzýlaðaç üretimini serbest býraksanýz bile, toplam

serveti katlanarak artacaktýr."

Kýzýlaðaç yöremiz topografyasýnda; erozyon

nedeni ile mineral topraðý açýða çýkmýþ alanlara,

açýlan yollarýn dolgularý ile þevlerine, dere yatak-

larýnýn rutubetli milli alanlarýna, tarým alanlarýnýn

yüzeysel erozyona uðramýþ çok meyilli kýsýmlarýna,

hatta hiçbir türün barýnamadýðý orman içi bataklýk-

larýna öncü aðaç olarak hemen gelmektedir; Kesif ve

homojen gençlikler kurmaktadýr. Bu yönü ile yöre

doðasýný güzelleþtirmede aktif ve doðal rolü vardýr.

Sürgünden ve tohumdan çok kolay yatýþmasý, hýzlý

büyümesi ve yerleþim yerleri ile tarým alanlarýna

sokulmasý; halkýn yaþamsallýðýnda zati ihtiyaçlarýný

büyük ölçüde gidermesi yönleri ile de, diðer türler

ormanlarýnýn usulsüz kesimlerden korunmasýný

saðlamaktadýr. Üretiminde öncü rolünü veciz bir

þekilde sergileyen ve estetiðini sunan kýzýlaðacýn,

odun hammaddesi tüketimindeki kapsam ve kapa-

sitesinin önü, maalesef anayasal ve yasal orman

mevzuatlarý nedeni ile son derecede kilitlenmiþtir.

Türe has üretim ve tüketim sorunlarýnýn

çözülebilmesi durumunda; DDooððuukkaarraaddeenniizz oorrmmaann--

ccýýllýýððýýnnýýnn llookkoommoottiiffii ""KKIIZZIILLAAÐÐAAÇÇ"" ttüürrüü oollaaccaakkttýýrr..

48

*Orman Yüksek Mühendisi

GÜZEL YAZI YAZAMIYORUMSami Y. ÖLÇER

Oysa hey iyi niyetle otururum yazýmýn baþýna.

Þöyle pespembe bir yazý yazayým, insanlar mutlu

olsunlar diye.

Yok, olmuyor, hamurumda yok demek ki!

Suç rahmetli babamýn aslýnda.

Ýlkokulda Ali ÖZENÇ diye bir öðretmenimiz var.

Dersin baþýnda dört civciv alýr, onlarý büyütür ve

hemen yumurtalarýný satardý. Sonunda tavuk olduk-

larýnda da elden çýkarýp sattýðýnda ortaya müthiþ

bir kâr çýkardý. Ben hemen eve gelir babama

“pazardan civciv alýp besleyelim” diye baþlar ve Ali

Bey’in hesabýný yapardým. Babam “Ali Bey kümes

parasýyla, yem parasýný hesapladý mý” diye sorar ve

“bu kadar kârlýysa kendisi yapsýn” derdi.

Demek ki bu huy “kim, nerede ve nasýl yapacak”

sorularýný sormak bende genetik bir miras.

Son Dergide çýkan yazýmý okuyunca düþündüm

bunlarý. Sevgili hemþehrim, kardeþim Abdurrahman

SAÐKAYA yedi kiþilik bir üst kurul kurdu ve

ormancýlýðý politik etkilerden kurtardý. Okuyunca

çok mutlu olmanýz ve “çok þükür kurtuluyoruz

demek ki” dememiz gerekmez mi: Ama nerede

bende o güzel duygular? “Yedi kiþiden dördünü

hükümet atarsa bu iþ nasýl olur, özellikle arazi tah-

sislerini bu kurulmu yapacak, kuruldu neden

bakanlýktan kimse yok” gibi nerede muzýr sorular

var, hepsi kafama üþüþüyor. “Sana ne be kardeþim,

keyfimize neden limon sýkýyorsun” diyenler haksýz

mý?

HHUUYYLLUU HHUUYYUUNNDDAANN VVAAZZGGEEÇÇMMEEZZ

Bunlarý neden yazýyorum.

Bu sayý için eðlenceli bir konu bulmuþtum, onu

yazacaktým. Ama heyhat. Son sayýda benim yazým-

dan sonraki yazý “Musalla Taþýndaki 2/B Alanlarý”

baþlýklý Sayýn Kamil ÞAHÝN imzalý yazýyý defalarca

okudum. Ve uzun uzun kendimle mücadele ettim.

“Sana ne, Sayýn ÞAHÝN kangren olmuþ bir problemi

üç sayfada çözmüþ iþte” dedim.

Ama gel bunu bana anlat. Emeklilik öncesi üç yýl

bu konu ile uðraþtým. Gelde karýþma þimdi. Bu

kadar kolaydý da nasýl biz bunu akledemedik demez

misiniz?

TTAAÞÞRRAA -- MMEERRKKEEZZ FFAARRKKII

Öncelikle þunu belirtmeliyim. Burada yapýlan

fikir tartýþmasýdýr. Sayýn Kamil ÞAHÝN kardeþimi hiç

tanýmam. Adým kadar emin olduðum tek þey, ken-

disinin çok iyi niyetli olduðudur. Sayýn ÞAHÝN “25

yýlýmý iþletmecilikte geçirdim” dediðine göre

Ankara’da görev yapmadýðýný tahmin ediyorum.

Bunun en önemli delili, yazýsýnýn beþ yerinde,

problemin çözümü için anayasa deðiþikliði isteme-

si.

Türkiye’de yapýlacak en zor iþlerden birisi

anayasa deðiþikliðidir. Bir baþka ifadeyle bir konu

için anayasa deðiþikliði gerekiyorsa, neredeyse hiç

ümit yok demektir. Hikaye meþhurdur. Napolyon

neden maðlup olduðunuz diye sorduðunu komu-

tanýn, pek çok sebep vardý bir kere barut bitmiþti

demesi üzerine, gerisini saymanýza gerek yok der

ya. Bende diyorum ki bu iþ için anayasa deðiþikliði

gerekir diyorsanýz, gerisini yazmayýn derim.

BBÝÝRR MMEECCLLÝÝSS HHÝÝKKAAYYEESSÝÝ

Gelelim yasa deðiþikliklerine.

Benim 36 yýlda öðrenebildiðim þeylerin baþýnda

“ne yaparsanýz yapýn aman orman kanununu

Meclis”e götürmeyin kuralý gelir.

Gayet iyi niyetlerle yasanýn filan ve filan mad-

delerindeki iki fýkranýn deðiþtirilmesi için bir teklif

hazýrladýnýz. Bu önce komisyona girer. Orada inanýl-

maz sorular ve tekliflerle karþýlaþýrsýnýz. Bir komis-

yon toplantýsýnda bir milletvekili, konumuz çevre

iken bana “siz neden ormanda yaþayan halka zulüm

yapýyorsunuz” diye sormuþtu. “Biz bu Fakülteye

girerken hastaneden sadizme meyillidir diye rapor

almamýz istenir sayýn milletvekilim” dedim ve

herkes güldü, öylece geçiþtirdim. Yani sinirlerinizin

çelikten olmasý þarttýr. Olmaz ya, farzedelimki tek-

lifinizi aynen geçirdiniz komisyondan. Asýl macera

genel kurulda olur. Orada bürokratýn konuþma

hakký da yoktur.

Özel kalem müdürlüðüm sýrasýnda Meclis’te bir

oturuma katýldým, zamanýn Bakanýyla beraber.

Gecenin ilerleyen bir saati ve Meclis’te tamamý

tamamýna oniki milletvekili kalmýþ. Kadastro

komisyonlarýnýn kimler oluþacaðý konuþuluyor. Bir

milletvekili oturduðu yerden “ormancýlar kuzu

yemeði severler, komisyonlara birer kasap üye

konulsun” diye baðýrdý. Baþkan herhalde tüm gün

süren oturumlardan yorgun düþmüþ olacak ki,

hemen hiç düþünmeden “bir sayýn üyemizin

komisyonlara birer kasap üye konulmasý

yönünde...” diye baþlayýnca, milletvekili baktý ki

49

durum kötüye gidiyor, “þaka yaptým, þaka” diyerek

baþkaný susturdu. Bunlar Meclis zabýtlarýnda var.

Yani Yasa Meclis’ten öyle bir çýkar ki, tanýya-

mazsýnýz, götürdüðünüze piþman olursunuz.

Ýþte bunlar taþradan pek net görünmez. Belki de

akýllarýna þu yasayý deðiþtirseler bu problemler

çözülür, bunlar niye böyle yapmýyorlar fikri bile

gelebilir. Onlar iyi niyetli yazdýklarý maddelerin

alkýþlarla aynen geçeceðini zannederler. Ancak

kazýn ayaðý hiçte öyle deðildir.

NNEEDDEENN GGEERRÇÇEEKKÇÇÝÝ OOLLAAMMIIYYOORRUUZZ??

Sevgili ÞAHÝN Kardeþim yazýsýnda bir orman alt

sýnýrý çiziyor ve bana göre en tehlikeli cümlesini

kuruyor, “bu sýnýrlar arasýnda kalan alanlarda 100

yýllýk fýndýk bahçesi, meskün mahal olsa dahi, ne

þartlarda olursa olsun tasfiye edilerek...” diye

devam ediyor. Devamýný korkumdan yazamýyorum.

Çünkü devamý TCK’nun cinayeti teþvik bölümüne

aynen uyuyor. Bilmiyorum Sayýn Þahin kardeþimin

memleketi neresi? ama kesinkes Karadenizli deðil.

Siz adamýn yüz yýllýk fýndýk bahçesini ve evini ala-

caksýnýz ve hayatta kalmayý ümit edeceksiniz. Bu

teþkilat Karadenize býrakýn kadastro komisyonunu

amenajman heyeti gönderemedi. Can emniyeti yok

diye, amenajman kelimesinin manasýný anlatmaya

ömrünüz yetmeyebilir diye. Nerede yaþýyorsunuz?

Neden gerçekçi deðilsiniz?

NNEELLEERR YYAAPPIILLDDII??

Sayýn ÞAHÝN’ÝN çözümlerinin birinci maddesi

arazi sýnýflandýrmasý yapýlmasý olarak gözüküyor.

Ben Fakülteye girdem 1964, sene olmuþ 2008,

hala ayný laf. Ýkinci çözüm maddesi olarak ülke

kadastrosu bitirilmelidir diye yazýlmýþ. Yani bu fikrin

neresi yeni? Ýlk kanun çýkmýþ 1937, “kadastro on

yýl içinde bitirilecektir” diye yazmýþlar. Sene 2008

hala bitmemiþ. Bitirilenleri de Tapu Kadastro Genel

Müdürlüðü kabul etmiyor zaten. Þimdi iþe böyle

baþlarsanýz olmayacak duaya amin demiþ olmaz

mýsýnýz?

En önemli çözüm olarakta (madde 4) 2/B alan-

larýnýn satýþýný yapmak olarak zikrediliyor. Ben

þimdi tam burada soruyorum ”nasýl satacaksýnýz?”

Biliyormusunuz ki bu mesleðin fedakar mensup-

larý “fiat tesbit komisyonlarý” kurarak binlerce 2/B

arazisini sattý. Ta ki imzasýz bir ihbar mektubuna

kadar. Bir yerin fiatýnýn düþük tesbit edildiði, hazi-

nenin zarara uðratýldýðý iddiasýyla Antalya’daki fiat

tesbit komisyonumuzun elemanlarý bir gece saat

03.00’da evlerinden apar topar alýndý. Ayný saatte

Bölge Müdürlüðündeki dolaplarý da adliyeye

taþýndý. Bu arkadaþlarýmýza bir ay süreyle.

Sorgusuz - sualsiz ýslak battaniyeler üzerinde

yatýrýlarak iþkence yapýldý, hiç kimseyle

görüþtürülmedi. Ankara’dan yaptýðýmýz temaslarýn-

da etkisiyle ilk duruþmada serbest kaldýlar ama

hepsi hastalandýlar. Bu hikayenin sonu daha trajik-

tir aslýnda. Adý geçen arazi üzerine kooperatif

kurarak ev yaptýranlar bir daha daha açtýlar.

Konusumu “bize satýlan bu arazinin fiatý fazladýr.”

Evet yanlýþ okumadýnýz, düþük fiattan iþkence

görenler bu sefer fazla fiat için mahkemeye

çýkarýldýlar. Mahkeme fiatýn fazla tesbit edildiðine

karar verdi ve fazladan alýndýðý iddia edilen para bu

kooperatife geri ödendi ve hepsinin evleri bedavaya

geldi. O kooperatif kimlerin diye mi merak ediyor-

sunuz? Benden de bu kadar kabadayýlýk bekle-

meyin, onu da siz tahmin edin.

Satýþlar sonradan Maliye Bakanlýðýna verildi. Her

ilde fiat tesbit komisyonlarý kuruldu. Defterdar

baþkanlýðýnda, tüm kamu kuruluþlarý, meslek

odalarý, emlakçýlar vs. yirmiye yakýn üye. Hiçbir ilde

bu kurul tam olarak toplanamadý. Merkezin dayat-

masý ile güç bela fiat tespitleri yaptýrýldý. Her

komisyon korkusundan normalin üç katý fiatý tespit

etti ve sonuçta Maliye tek metre kare yer satamadý.

Görüyormusunuz gene ne varsa ormancýlarda var.

2/B arazileri satýlmalýdýr diye yazmak kolay.

Bunu yazanlar lütfen bunun nasýlýný da yazarlarsa

memnun oluruz.

NNEERREEDDEE YYAAÞÞAADDIIÐÐIINNIIZZAA BBAAKKIINN

Bir yazý yazarken, bir öneride bulunurken lütfen

“ben nerede yaþýyorum” diye sorun kendi kendi-

nize.

Eðer Türkiye’de yaþýyorsanýz ve çözümünüz

anayasa deðiþikliði ile her Meclis’e gidiþinde orman

tarifinden birþeyler kaybeden birinci ve ikinci mad-

deye, çýkarýlan cümlelerin yeniden yazdýrýlmasý,

eklenmesi þartlarýný içeriyorsa bunlar olmaz. Ben

mevcut yazýlýmý muhafaza edebilirsek bunu baþarý

sayarým.

GGÖÖRRDDÜÜNNÜÜZZ MMÜÜ??

Gördüðünüz gibi gene bir güzel yazý yazamadým.

Halbuki deðerli meslektaþým Kamil ÞAHÝN, ne güzel

anayasayý ve yasalarý deðiþtirerek problemi

çözmüþtü. Pespembe bir yazýydý.

Ama siz bana bakmayýn. GIRGIR’da rahmetli

Oðuz ARAL kendine bir isim takmýþ ve sütununda

bu sýfatý kullanýrdý: “Huysuz Ýhtiyar”. Bende belki

yazýlarýmda böyle bir baþlýk koymalýyým.

Beni de öylesine okuyun iþte.

50

HABERLER

OOddaammýýzzccaa ddüüzzeennlleenneenn 11.. DDooððaa KKoonnuulluu FFoottooððrraaff YYaarrýýþþmmaassýýnnaa kkaattýýllaann ffoottooððrraaffllaarr,, sseeççiiccii kkuurruull ttaarraaffýýnnddaann ddeeððeerrlleennddiirriillmmiiþþ vvee ddeerreecceeyyee

ggiirreenn ffoottooððrraaffllaarr bbeelliirrlleennmmiiþþttiirr..

OORRMMAANN MMÜÜHHEENNDDÝÝSSLLEERRÝÝ OODDAASSIINNCCAA DDÜÜZZEENNLLEENNEENN 11..DDOOÐÐAA KKOONNUULLUU FFOOTTOOÐÐRRAAFF YYAARRIIÞÞMMAASSIINNDDAA DDEERREECCEEYYEE GGÝÝRREENNLLEERR

Birincilik Rüknettin Tekdemir / Kastamonu

Ýkincilik Tamer Yýlmaz / Burdur

Üçüncülük Rüknettin Tekdemir / Kastamonu

Mansiyon Tamer Yýlmaz / Burdur

Mansiyon Özcan Kukkuk / Karaman

Mansiyon Süleyman ALKAN / Trabzon

Mansiyon Atakan Baykal / Burdur

Sergilemeler Atakan Baykal / Burdur

Sergilemeler Atakan Baykal / Burdur

Sergilemeler Atakan Baykal / Burdur

Sergilemeler Atakan Baykal / Burdur

Sergilemeler Cumhur Ertekin / Ankara

Sergilemeler Emin Güzenge / Antalya

Sergilemeler Emin Güzenge / Antalya

Sergilemeler Emrah Ersoy / Eskiþehir

Sergilemeler Güzide Devrim Özlem Baykal / Burdur

Sergilemeler Güzide Devrim Özlem Baykal / Burdur

Sergilemeler Güzide Devrim Özlem Baykal / Burdur

Sergilemeler Hüseyin Fakir / Isparta

Sergilemeler Hüseyin Fakir / Isparta

Sergilemeler Mehmet Önal / Erzurum

Sergilemeler Muammer Zeki Güven / Ankara

Sergilemeler Muammer Zeki Güven / Ankara

Sergilemeler Rasim Çetiner / Denizli

Sergilemeler Rasim Çetiner / Denizli

Sergilemeler Rasim Çetiner / Denizli

Sergilemeler Rasim Çetiner / Denizli

Sergilemeler Rüknettin Tekdemir / Kastamonu

Sergilemeler Rüknettin Tekdemir / Kastamonu

Sergilemeler Süleyman Alkan / Trabzon

Sergilemeler Süleyman Alkan / Trabzon

Sergilemeler Süleyman Alkan / Trabzon

Sergilemeler Talip Kavlak / Konya

Sergilemeler Turgay Dindaroðlu / Erzurum

Sergilemeler Turgut Balýk / Ankara

Sergilemeler Turgut Balýk / Ankara

Sergilemeler Ulaþ Ahatoðlu / ÇanakkaleSeçilen bu fotoðraflar 2009 yýlý takvimimizde deðerlendirilmiþtir.

1. DOÐA KONULU FOTOÐRAF YARIÞMASI SONUÇLARI

SSaaiimm YYaaþþaarr KKAAYYAA 0033..1100..22000088,, RRaaiiff EErrggüünn DDÖÖNNMMEEZZ 0077..1100,,22000088,, EErrttuuððrruull GGOORRÇÇEELLÝÝOOÐÐLLUU 2244..1100..22000088,,

YYaakkuupp SSAAGGLLIICCAA 2288..1100..22000088,, DDuurrmmuuþþ ÖÖZZDDEEMMÝÝRR 2211..1122..22000088 vefat etmiþlerdir. Kendilerine rahmet, ailelerine

ve meslektaþlarýmýza baþ saðlýðý dileriz.

TMMOB Orman Mühendisleri Odasý Yönetim Kurulu

V E F A T

51

HABERLER

ODAMIZ YENÝ BÝNASI21 MART DÜNYA ORMANCILIK GÜNÜNDE AÇILIYOR

Orman Mühendisleri Odasý Doðu Akdeniz Þubesi Yönetim

Kurulu Türk Silahlý Kuvvetleri Mehmetçik Vakfý Adana Temsilcisi

Emekli Alb. Çoþkun Eken’i makamýnda ziyaret ederek vakfýn çalýþ-

malarýndan dolayý bütün orman mühendisleri adýna þükranlarýný

sundular. Orman Mühendisleri Odasý Doðu Akdeniz Þube Baþkaný

Selami Tece "Milletimiz Mehmetçiðe, Mehmetçik Milletimize

Emanettir" dedi. Vatan için en deðerli varlýðý olan canýný seve seve

veren þehitlerimizin geride kalanlarýna, gazi ve ailelerine yapýlan

yardýmlarýn önemine deðinen TECE, "Türk Milleti olarak

Mehmetçik Vakfý'na minnet borcumuz vardýr" dedi.

TSK Mehmetçik Vakfý Adana temsilcisi Emekli Alb.Çoþkun

Eken’de, Mehmetçik Vakfý Adana temsilciliðinin yaptýðý çalýþ-

malarý hakkýnda bilgiler verdi. Eken sivil toplum örgütleri, meslek

odalarý ve halkýmýzýn Mehmetçik Vakfý'na göstermiþ olduðu ilgi-

den çok memnun olduklarýný belirterek bu yýlda kurban

baðýþlarýnýn ekonomik krize raðmen yoðun þekilde devam ettiðini

vurguladý. Orman Mühendisleri Odasý Doðu Akdeniz Þube

Baþkaný Selami Tece ziyaretin sonunda, yönetim kurulu olarak

kendi aralarýnda topladýklarý kurban baðýþlarýný TSK Mehmetçik

Vakfý Adana temsilcisi Emekli Alb. Çoþkun Eken’e takdim etti.

TSK Mehmetçik Vakfý Adana temsilcisi Emekli Alb. Çoþkun

Eken’de Tece’ye Sivil toplum kuruluþu olarak bu duyarlýlýklarýndan

dolayý teþekkür etti ve yönetim kurulu üyelerine tek tek.

Mehmetçik Vakfý broþürü, kitapçýðý ve Mehmetçik dergisini

takdim etti.

DOÐU AKDENÝZ ÞUBESÝ

ORMAN MÜHENDÝSLERÝNDENMEHMETÇÝK VAKFINA ZÝYARET

52

HABERLER

3 Kasým 2008 tarihlerinde Ýstanbul'-

da baþlayan Birleþmiþ Milletler Çölleþme

ile Mücadele Sözleþmesi'nin 7. Gözden

Geçirme ve Bilim ve Teknoloji Komite

toplantýlarýna sözleþmeye taraf olan 193

ülke, Uluslar arasý kuruluþlar ve sivil

toplum örgütlerinin temsilcileri katýldý.

Toplantýlar esnasýnda, Türkiye,

Yunanistan, Kýbrýs, Bosna-Hersek,

Hýrvatistan, Slovenya, Arnavutluk, Malta,

Ýtalya, Portekiz, Ýspanya'nýn yer aldýðý

Kuzey Akdeniz Ülkeleri dönem baþkan-

lýðýna Odamýz üyelerinden sözleþmenin

Türkiye Odak Noktasý Erdoðan

ÖZEVREN, baþkan yardýmcýlýðýna da

Portekiz delegesi seçildi. Merkezi

Slovenya da olan Güney-Doðu Avrupa

Kuraklýk Yönetim Merkezinin Baþkan

Yardýmcýlýðýný da yürütmekte olan Sayýn

ÖZEVREN dönem baþkanlýðý görevini bir

yýl boyunca yürütecektir.

Toplantýlarda alýnan kararlarýn

kamuoyuyla paylaþýlmasý maksadýyla BM

Çölleþmeyle Mücadele Sözleþmesi Genel

Sekreteri Luc Gnacadja ve Sayýn Erdoðan

Özevren ortaklaþa basýn toplantýsý düzen-

lediler. Basýn toplantýsýnda Sayýn

Gnacadja, Ýstanbul'da baþarýlý toplantýlar

gerçekleþtirildiðini, tartýþmalarýn çok ver-

imli geçtiðini söyledi. Gnacadja, Ýstanbul'-

daki toplantýnýn kendilerine bir çerçeve

çizeceðine ve gelecekteki toplantýlara ýþýk

tutacaðýna inandýðýný da belirtti.

Tabiatta her þeyin birbiriyle ilin-

tilendirilmesi gerektiðini ifade eden

Gnacadja, þunlarý kaydetti: "Geçmiþte su

yönetimiyle ilgili politikalar genellikle

sadece su baðlamýnda ele alýndý.

Sürdürülebilir arazi yönetimine fazla

deðinilmedi. Ýstanbul'da tüm bu faktörleri

ele aldýk. Bu çerçevede su ve arazi yöne-

timi birlikte ele alýnacaktýr. Suyu araziden

baðýmsýz olarak yönetmek mümkün

deðildir. Ýnsanlar kutup ayýlarýna göster-

miþ olduðu hassasiyeti üzerinde yaþamýþ

olduklarý topraða göstermediðini belirtti."

Sözleþmenin Türkiye Ulusal Odak

Noktasý Erdoðan Özveren ise Türkiye'nin

çölleþmeden etkilenen bölgeler arasýnda

yer aldýðýný belirterek, bu bölgelerde

Türkiye, Yunanistan, Kýbrýs, Bosna-

Hersek, Hýrvatistan, Slovenya,

Arnavutluk, Malta, Ýtalya, Portekiz,

Ýspanya'nýn da bulunduðunu ifade etti.

Sözleþmenin uygulanmasýnda, Ýstanbul'-

da düzenlenen toplantýnýn çok önemli bir

kilometre taþý olduðunu dile getiren Özv-

eren, bu toplantýda önemli yol alýndýðýný

ve çölleþmenin dünyanýn sesiz felaketi

olduðunu belirtti.

Birleþmiþ Milletler Çölleþme ile

Mücadele Sözleþmesi'nin 7. Gözden

Geçirme ve Bilim ve Teknoloji Komite

toplantýlarý, yapýlan çeþitli sosyal etkinlik-

lerin ardýndan 14 Kasým 2008 günü sona

erdi.

TÜRKÝYE KUZEY AKDENÝZ ÜLKELERÝ DÖNEM BAÞKANLIÐINA SEÇÝLDÝ