ortaÖĞretİm kurumlari problem tarama...
TRANSCRIPT
0 | S a y f a
KAYGISIZLAR PROJESİ
ORTAÖĞRETİM KURUMLARI
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ UYGULAMA SONUCU VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
1 | S a y f a
© Her hakkı mahfuzdur.
Kayseri/Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğünün izni olmadan dokümanların hiçbir
kısmı kopya, kayıt, basım veya herhangi bir şekilde diğer yöntemlerle basılı veya elektronik ortamda
çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
2 | S a y f a
İÇİNDEKİLER
BENİM İŞİM DEĞİL Kİ ……………………………………………………………………….3
GİRİŞ………………………………..…………………………………………………………5
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ NEDİR? ……………………………..…..................6
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ ANALİZ SONUÇLARI……………….……………..9
1) SAĞLIK PROBLEMLERİ………………………………………………………...…..9
2) KİŞİLİK BENLİK ALGISI PROBLEMLERİ……...………………………………….…12
3) OKUL İLE İLGİLİ PROBLEMLER……………………………………………………13
4) AİLE İLE İLGİLİ PROBLEMLER……………..……………………………..……….15
5) KİŞİLERARASI İLİŞKİLER İLE İLGİLİ PROBLEMLER………………………………17
6) GELECEK KAYGISI VE MESLEK SEÇİMİ…………………………………………20
EKLER………………………………………………………………………………………..24
1) ERGENLERDE BAŞ AĞRISI ……………………………………………………….24
2) SİVİLCE OLUŞUMU………………………..………………………………………26
3) UYKU DÜZENİ………………………………………………………………………28
4) ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ…………………………30
5) SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ…………………………………………….33
6) ADÖLESAN DÖNEMİ (14-18 YAŞ)……………………………………………. 37
7) VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ…………………………………………..40
8) SINAV KAYGISI GRUP OTURUMLARI……………………………………………44
9) KAYGISIZLAR PROJESİ…………………………………………...………………..54
10) SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISINA ETKİSİ……………………………56
11) ANNE-BABA TUTUMLARI…………………………………………………………61
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
3 | S a y f a
12) DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ………………………………………………63
13) SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE ÖRNEKLER…………………………………………......65
14) AKRAN ZORBALIĞI…………………………………………………………….....77
15) AKRAN ARABULUCULUĞU……………………………………………………...79
16) ATILGANLIK EĞİTİMİ………………………………………………………………81
17) MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA VADELİ AMAÇLAR…………………....103
18) MESLEKİ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ…………………………………………………..106
19) KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ………………………………………..110
20) HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ………………………………………129
21) PROBLEM TARAMA LİSTESİ (L TAKIMI)………………………..………………134
22) PROBLEM TARAMA LİSTESİ DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ (L TAKIMI)…..136
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………….…137
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
4 | S a y f a
BENİM İŞİM DEĞİL Kİ
Öykümüz HERKES, BİRİSİ, HERHANGİ BİRİ ve HİÇ KİMSE adlı dört kişi hakkında.
Yapılması gereken önemli bir iş vardı ve HERKES, BİRİSİ’nin bu işi yapacağından emindi.
Gerçi işi HERHANGİ BİRİ de yapabilirdi, ama HİÇ KİMSE yapmadı.
BİRİSİ buna çok kızdı, çünkü iş HERKES’in işiydi.
HERKES, HERHANGİ BİRİ’nin bu işi yapabileceğini düşünüyordu ama HİÇ KİMSE,
HERKES’in yapamayacağının farkında değildi.
Sonunda HERHANGİ BİRİ’nin yapabileceği bir işi HİÇ KİMSE yapmadığı için
HERKES, BİRİSİ’ni suçladı.
Problem Tarama Envanteri sonuçları HERKES’i ilgilendirmektedir. Sorunların çözümünde
BİRİSİ değil, HERKES görev almalı ki; problemler
kolayca çözüme kavuşabilsin.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
5 | S a y f a
GİRİŞ
Merkezimiz görev bölgesinde (Kocasinan, Akkışla, Bünyan, Felahiye, Hacılar, İncesu,
Özvatan, Pınarbaşı, Sarıoğlan ve Sarız ilçeleri) bulunan ortaöğretim kurumlarında
öğrenimlerini sürdürmekte olan öğrencilerimize sunulan rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetlerinin etkililiğini arttırmak ve bilinen problemlere tüm okul personelinin çözüm
odaklı yaklaşımını desteklemek üzere Problem Tarama Envanteri uygulanması
konusunda karar alınmıştır.
Uygulamada; Problem Tarama Envanteri L takımı kullanılmıştır.
Problem Tarama Envanteri kurumumuz tarafından Excell-Word formatında
hazırlanarak, sınıf ve okul bazında değerlendirme formlarıyla birlikte Kocasinan
Rehberlik Araştırma Merkezi Veri Tabanı Sistemi RAMVTS’de yayımlanmıştır. Okulların
uygulama sonuçlarını kurum bazında değerlendirerek, merkezimize elektronik
ortamda iletmeleri 51434963/160/696 sayılı 11/12/2015 tarihli resmi yazı ile istenmiştir.
Kocasinan RAM görev bölgesinde yapılan çalışmaya; 64 ortaöğretim kurumu
katılmıştır. Bu kurumlarda 5798 erkek öğrenci, 8024 kız öğrenci olmak üzere toplam
13822 öğrenciye Problem Tarama Envanteri uygulanmıştır.
Gerçekleştirilen çalışma kapsamında, ilçemizdeki öğrencilerin;
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
6 | S a y f a
ler
konu başlıkları altında, hazırlanmış envanterde belirttikleri üzere, ihtiyaç ve istekleri
tespit edilmeye çalışılmıştır.
Sonuçlarda, ilçeler arası anlamlı farklılık olmadığı görülmüş ve bu sebeple genel bir
değerlendirme tablosu oluşturulmuştur.
Yapılan çalışmaya destek olan okul yöneticilerine, sınıf/şube rehber öğretmenlerimize
ve hizmet bölgemizde görevli rehberlik öğretmenlerine teşekkür ediyoruz.
Çalışmanın yararlı olması dileğiyle…
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ NEDİR?
Öğrencilerin sağlık, okul, öğretmen, ders, aile, toplumsal ilişkiler, kız-erkek arkadaşlığı,
mesleki gelecek ve kişiliklerine ilişkin problemlerini kendi görüşleriyle ortaya çıkarmak
ve bu problemlerin giderilmesi için çözüm yollarını belirlemek amacıyla uygulanır.
Envanterin güvenilir olması için ilgililer tarafından içtenlikle yönergeye uyularak
doldurulması gerekmektedir.
Problem Tarama Envanteri Sonuçları Nerelerde Kullanılabilir?
Envanterin yönergelere uygun bir şekilde uygulanması ve öğrencilerin samimi
cevaplar vermesi ile güvenilir sonuçlar elde edilir ve sonuçlar birçok sorunun
çözümünde okul psikolojik danışmanları ile idareci ve öğretmenlerin
çalışmalarına katkı sağlar.
Öğrencilerin kendileri ve çevreleriyle ilgili problemleri tespit edilir, ihtiyaç duyan
öğrencilere psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti sunulur; öğrencilerin çözüm
üretmelerine yardımcı olunur.
Sene başında hazırlanan okul rehberlik planın hazırlanmasında ve
düzenlenmesinde yararlanılabilir.
Öğretmenlerin, öğrencilerini ve öğrencilerinin ilgi ve yeteneklerinin
tanımalarına olanak sağlar.
Öğretmenlerin, derslerini öğrencilerinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda
hazırlamalarına olanak sağlar.
Okulun ve yaşanılan çevrenin genel problemleri saptanabilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
7 | S a y f a
Problem Tarama Envanteri Sonuçları;
İlgili öğretmen, idareci, öğrenci, veli ve diğer kişi ya da kurumların bir araya gelerek
sonuçları yorumlaması, tartışması, değerlendirilmesi ve çözüm önermesi durumunda
değerli bir bilgi kaynağıdır.
Sonuçlar değerlendirilirken;
Mevcut problemlerin yoğunluğu ve oranını,
Mevcut problemin yaşanma sıklığını
içeren sayısal veriler dikkate alınmıştır.
Analizlerin İl Düzeyinde Kullanımı
İl Milli Eğitim Müdürlüğü yapılan analizlerini AR-GE çalışmaları, proje çalışmaları,
öğretmen eğitimi konularında referans sağlamak için kullanabilir. Yani bu çalışmalar, il
düzeyinde yapılmış bir ihtiyaç analizi gibi de değerlendirilebilir. Ayrıca bu sonuçların;
Özel Eğitim ve Rehberlik, Kültür, Hizmetiçi Eğitim, Sağlık, Teftiş-Eğitim Denetim ve
Rehberliği birimlerinin çalışmalarına da kaynak olacağı düşünülmektedir.
Yine bu sonuçların; kurul, komisyon, toplantı, çalıştay (İl Danışma Komisyonları, İl
Yürütme Kurullar, İl Müdürler Toplantısı, İl Zümre Toplantıları vb.) gibi faaliyetlerin
gündemine alınarak değerlendirilmesi, paylaşılması, tartışılarak çözüm önerilerinin
getirilmesi ilimizdeki eğitim ve öğretim kalitesinin artırılmasına katkı sağlayacaktır.
Analizlerin Okul Düzeyinde Kullanımı
Yapılan komisyon, kurul ve toplantılarda gündeme alınmalıdır. Paylaşılıp tartışılmalı,
değerlendirilmelidir. İlgili olabilecek kurum/kişilerle işbirliği kurulmalıdır. Okul düzeyinde
uygulanacak bir programın, etkinlik ya da eğitimin referans kaynağı olabilir.
Okullarda yürütülecek rehberlik programı ve etkinlikleri, kulüp çalışmaları, performans
ödevleri, öğrenci demokrasi kurulu, sosyal-kültürel-sanatsal-akademik-sportif
etkinliklerin planlanmasında referans alınabilir.
Okul-aile birliği ile sınıf- veli toplantılarında gündeme alınıp velilerle
değerlendirilmelidir.
Analizlerin Sınıf Düzeyinde Kullanımı
Öğrenciler ile sonuçlar paylaşılıp değerlendirilmeli, sınıf etkinlikleri, kulüp ve rehberlik
planı, serbest zaman etkinlikleri saatlerinin yapılandırması için analizler göz öününde
bulundurulmalıdır. Sınıf - veli toplantılarının gündemine alınması da katkı sunacaktır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
8 | S a y f a
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ
ANALİZ SONUÇLARI VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
9 | S a y f a
PROBLEM TARAMA ENVANTERİ ANALİZ SONUÇLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Gerçekleştirilen çalışma kapsamında, ilçemizdeki öğrencilerin;
Sağlık
Kişilik
Okul
Aile
Sosyal- Kişilerarası İlişkiler
Meslek-Gelecek Kaygısı
konu başlıkları altında, hazırlanmış envanterde belirttikleri üzere, ihtiyaç ve istekleri
tespit edilmeye çalışılmıştır.
Problem Tarama Envanteri sorun alanlarına genel olarak bakıldığında; öğrencilerin en
çok meslek ve gelecek kaygısı (%28) yaşadıkları görülmüştür. Bunu sırayla okul (%21),
kişilik (%16) ve sağlık (%16) alanlarındaki sorunlar takip etmektedir.
1.) SAĞLIK PROBLEMLERİ
Yeterince uyuyamıyorum.(%38,6)
İyi beslenemiyorum. (%11,1)
Yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım. (22,9)
Ara sıra burnum kanıyor. (%8,9)
Bazı bedensel rahatsızlıklarım var.(%6,6)
Sık sık grip ve nezle oluyorum.(%16,2)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
10 | S a y f a
Gözlerimden rahatsızım. (%16,6)
Tırnaklarımı yiyorum. (%14,7)
Sık sık başım ağrıyor. (%25,01)
Kulaklarım işitmiyor. (%3,1)
Sağlık kontrollerine gitmek istemiyorum. (%8,4)
Dış(fiziki) görünüşüm beni rahatsız ediyor. (12,4)
İştahsızlığım ve ya aşırı iştahlılığım beni rahatsız ediyor. (16,2)
Kişinin yaşamını sorunsuz bir şekilde devam etmesi için temel ihtiyaçlarının giderilmesi
gerekmektedir. Bunların başında da sağlık gelmektedir. Sağlık problemleri yaşayan bir
bireyin başarılı olması, sağlıklı bir bireye göre daha az ihtimal dâhilindedir. Yani,
okullarımızda başarılı bireyler veya öğrenciler yetiştirmek istiyorsak öncelikli olarak bu
bireylerin sağlık sorunu yaşayıp yaşamadıklarını tespit etmek gerekir.
Öğrencilerin erken yaşlarda sağlık sorunlarını fark etmeleri konusunda yetersizlikleri
bulunmaktadır. Bu nedenden dolayı; öğrencilerin sağlık sorunlarının ortadan
kaldırılması ve önlenmesi konusunda öğretmen, idareci ve velilere büyük
sorumluluklar düşmektedir.
Problem Tarama Envanterinin Sağlık Problemleri ile ilgili maddeleri incelendiğinde; en
çok belirtilen ifadeler; yeterince uyuyamıyorum (%38,6), sık sık başım ağrıyor
(%25,01), yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım (22,9) şeklindedir.
Bu veriler doğrultusunda;
Çocukların yaşam stillerinde, teknolojik gelişme ve toplumsal değişimlere paralel
ortaya çıkan değişikliklerin, baş ağrısı yakınmasını daha sık gündeme
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
11 | S a y f a
getirmektedir. Aşırı süre bilgisayar kullanımı ve televizyon izleme, giderek azalan
uyku süreleri, hareketsiz yaşam, sağlıksız beslenme, okul fobisi, fark edilmeyen göz
bozuklukları ve gözlük kullanmama gibi etkenler baş ağrısı sıklığını anlamlı şekilde
artırmıştır.
Baş ağrısı şikâyetinde öncelikle devam eden baş ağrılarının nedeni araştırılmalı ve
ortadan kaldırılması için çaba gösterilmelidir. Bknz: (EK-1: ERGENLERDE BAŞ
AĞRISI) Kronikleşen baş ağrılarında öğrencilerin sağlık kuruluşuna, veli
bilgilendirmesi ile, yönlendirilmesi gerekmektedir.
Birçok genç, ergenlik döneminde sivilceler yüzünden sıkıntı çekmekte hatta
psikolojik sorunlar yaşayacak kadar bu durumdan etkilenmektedir. Beslenme,
cinsiyet, hormonların etkisi ve cilt temizliğine verilen öneme bağlı olarak aknede
artış ya da azalma görülmektedir. Öğrencilere sivilce (akne) konusunda bilgi
vermek üzere; cilt uzmanı veya beslenme uzmanı okula davet edilebilir. (EK-2:
SİVİLCE OLUŞUMU)
Ergenlerin kendi sağlıkları ile ilgili söyledikleri şikayet, kaygı içeren her türlü söz ve
tavır ciddiye alınmalıdır. Aileler, “çocuğumuz ilgi beklediği için böyle davranıyor”
şeklinde düşünmeden harekete geçmeli ve çocuğun kaygısını gidermelidir.
Ergenler belirli aralıklarda şikâyetleri olamasa dahi sağlık kontrolünden
geçirilmelidir.
Ergenler yaş dönemlerinin düşünce yapısından dolayı mevsime uygun şekilde
beslenme ve giyim kurallarına dikkat etmeyebilirler. Bu dikkatsizlikler, ileriki
yaşlarda kalıcı sağlık problemlerine neden olabileceği onlara hatırlatılmalıdır.
Sağlık problemlerinin beslenme kaynaklı olmaması için, çok yaygın bir beslenme
şekli olan fast food ve asitli içecekle beslenme tarzından uzak durulması için
ergenler bilgilendirilmeliler. Okul kantinlerinde sağlığa uygun olmayan gıdaların
satılmaması için okul yönetimleri önlem almalıdır.
Ergenlik döneminde bilgisayar oyunları, sosyal medya ve sınavlardan kaynaklı
uykusuzluğun yaygın olduğundan bu konuda aileler evdeki uyku alışkanlığına
dikkat etmeliler. (EK-3: UYKU DÜZENİ)
Aşırı kilo kaybı ve alma durumlarında sağlık kuruluşlarından yardım alınmalıdır.
Bu dönemdeki sağlık problemlerinde stres kaynaklı nedenler olduğundan stresle
başa çıkma yolları ergenlere öğretilmeli ve okul rehberlik servislerinden
danışmanlık almaları konusunda teşvik edilmelidir.
Mevsim hastalıkları, göz rahatsızlıkları, beslenme konularında aileler/öğrenciler
uzman yardımı alması için yönlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.
Tırnak yeme alışkanlıkları da tıpkı uyku bozukluğu gibi sebep/sonuç ilişkisi içinde bir
uzman tarafından değerlendirilmelidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
12 | S a y f a
2.) KİŞİLİK BENLİK ALGISI PROBLEMLERİ
Çok kıskancım. (%26)
Utangaç ve sıkılganım. (%25,03)
Korkunç rüyalar görüyorum. (%11,12)
Tek başıma karar veremiyorum. (%14,81)
Zor durumda kalınca çocuk gibi ağlıyorum. (%12,54)
Sır tutamıyorum. (%4,7)
Benlik kavramı, insan kişiliğinin temelinde bulunan ve birey için çok önemli olan algı,
duygu ve düşüncelerin bütünü olarak tanımlanır. Benlik, insanın kendini algılayış ve
kavrayış biçimidir; kişinin kendisi hakkındaki düşündüklerini kapsar. Bir başka deyişle
kişinin fiziksel, ruhsal, sosyal ve duygusal özellikleri, istekleri ve başarıları hakkındaki
inançlarının toplamı benlik kavramını oluşturur. Çeşitli imajların, şemaların,
prototiplerin, anlayışların, teorilerin, amaçların, görevlerin bir bütünü ya da
koleksiyonu olarak nitelendirilir ve dinamik bir yapıdadır.
Benlik kavramının oluşmasında akademik, sosyal ve fiziksel benlikle ilgili geribildirimler
önemli görülmektedir. Benlik kavramı konusunda ilk araştırmacılardan biri olan ve bu
kavrama sosyolojik açıdan yaklaşan Cooley’e göre birey, içinde yaşadığı toplumsal
çevreden ayrı düşünülemez.
Bu nedenle benliğin gelişmesinde ve biçimlenmesinde ilk yaşantılar oldukça önemlidir
ve bireyin benlik kavramının gelişimi fiziki ve sosyal çevresi ile etkileşiminin bir ürünüdür.
Rogers, benlik bilincinin önemini vurgular. Bir kimsenin benlik bilinci, onun kendisiyle
ilgili düşüncelerini, algılamalarını ve kanaatlerini içerir; ancak her zaman gerçeği
yansıtmayabilir. Olumlu bir benlik geliştirebilmek için koşulsuz sevgi içinde yetişmek
gerekir. Koşulsuz sevgi, birey ne yaparsa yapsın onun sevgi ve saygıya layık olduğunu
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
13 | S a y f a
kabul eden anlayışın ürünüdür. Koşulsuz sevgi içinde büyüyen kişilerin benlik anlayışları
güçlü ve olumludur.
Bu veriler doğrultusunda;
Eğitim öğretim yılı içerisinde yapılacak olan öğrencilerin benlik kavramını
destekleyici çalışmaların planlamaları, sene başında yapılandırılmalıdır.
(EK-4:ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ)
Öfke kontrolü çalışmaları bir süreç dâhilinde ihtiyacı olan çocuklara, grup
çalışmaları kapsamında verilmelidir. (EK-5: SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ)
Öğrencilerle sadece okul başarısı odaklı bir iletişim kurulmamalı, ergenlerin
duygusal ve düşünsel dünyalarına da dikkat edilmelidir; bu konulardaki
paylaşımları değerli görülmelidir.
Öğrencilerin gelişimsel dönemleri göz önünde bulundurulmalıdır. (EK-6:
ADÖLASAN DÖNEMİ 14-18 YAŞ)
Ergenlikle birlikte çocukluktaki kurallar da değişmelidir. Kardeşlere uygulanan
kurallar ergenlere de uygulanırsa, ergenler ebeveynleri ile çatışırlar. Bu yüzden
kurallar, daha esnek ve yapıcı olmalıdır.
Ergenlerin tatil dönemlerinde arkadaş gruplarıyla sağlıklı ve verimli vakit
geçirmeleri için ortamlar oluşturulmalıdır.
Gençlerin özgüvenlerinin gelişmesi için okul ve aile ortamlarında sosyal
aktivitelere yer verilmeli ve özgüven sorunu yaşayan öğrencilerin bu
aktivitelerden yararlanması sağlanmalıdır.
Ergenlerin sorularına ve kaygılarına önem verilmeli ve soruları geçiştirilmemelidir.
Yasak ve engel koymak yerine, öğrenciler cesaretlendirilmelidir.
Velilere yönelik çalışmalar planlanarak, ergenlik dönemi ile ilgili dönem özellikleri
ve iletişim kurma hakkında seminer ve sunumlar yapılmalıdır. Ergenlerle iletişim
kurulurken ebeveynler ve yetişkinler eleştirel olmaktan kaçınmalıdır.
3.) OKUL İLE İLGİLİ PROBLEMLER
Öğrencilerin eğitim öğretim sürecine yönelik tutumları, onların okula devam etmeleri
ve okul başarıları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Özellikle iletişimin büyük rol
oynadığı ergenlik döneminde öğrencilerin okul yöneticileri ve öğretmenleri ile ilişkileri,
derslere yönelik tutumlar konusunda etkilidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
14 | S a y f a
Problem Tarama Envanterinin Okul- Ders ile ilgili maddeleri incelendiğinde en çok
belirtilen ifadeler aşağıda verilmiştir:
Okulda disiplini zayıf (%14)
Okulda disiplin fazla (%30)
Defter tutmayı ve ödev yapmayı sevmiyorum (%21)
Bazı öğretmenler kişiliğimizi eleştiriyor (%20)
Bazı öğretmenler bizi anlamıyor (%33)
Yazılılarda fazla heyecanlanıyorum (%36)
Okulda problemlerimizle fazla ilgilenilmiyor (%14)
Okulu sevmiyorum (%17)
Bu veriler doğrultusunda;
Öğrencilerin dersleri sevmemelerinin nedenleri araştırılmalıdır ve dersi zorlaştıran ya da
sıkıcı hale getiren yöntemlerden uzak durulmaya çalışılmalıdır. (EK-7: VERİMLİ DERS
ÇALIŞMA TEKNİKLERİ)
Katı okul kurallarının konulmasının ve öğrencinin sınırlandırılmasının yerine, kural
koyma gerekçeleri öğrencilere anlatılmalıdır; kuralların belirlenmesi sürecinde
öğrencilerin görüş ve ihtiyaçlarına gerekli önem verilmelidir.
Ölçme ve değerlendirmede farklı ve çeşitli yöntemlerin kullanılması yazılılardaki
heyecanı azaltabilir. Ders notu aracılığı veya baskısıyla ile yapılan öğrenme
anlayışından vazgeçilmelidir. Öğrenme süreci; sevilen ve haz duyulan bir hale
getirilerek işlevselleştirilmelidir.
Sınav her zaman kaygıyı besler. Sınav odaklı öğrenme ve eğitim anlayışından
vazgeçilmeli ya da faklı anlayışları da kapsayacak biçimde çeşitlendirilmelidir (öz
değerlendirme, araştırma, performansa dayalı, yetenek ve ilgi odaklı, akran
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
15 | S a y f a
odaklı vb.). Aksi takdirde bu sorunlar derinleşerek devam eder. (EK-8: SINAV
KAYGISI GRUP OTURUMLARI)
Bu kapsamda Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi hizmet bölgesinde
bulunan öğrencilere sınıf düzeylerine göre TEOG veya YGS-LYS sistemini
anlatarak, öğrencilerin sınav sistemi hakkında bilgi edinilmelerini sağlamak,
öğrencilerin sınav kaygısı düzeylerini en aza indirerek, sınavlarda gerçek
performanslarını ortaya koyabilmelerini sağlamak amacıyla grup oturumlarının
yapıldığı KAYGISIZLAR PROJESİ yürütülmektedir (EK-9: KAYGISIZLAR PROJESİ).
Okullarda etkili iletişim ve iletişim becerileri konusunda mutlaka herkes eğitim
almalıdır. İlimiz hizmetiçi eğitim kurslarında da yer alan Eğitimde Yaratıcı Drama
Teknikleri eğitimi örnek bir eğitim uygulaması olarak görülmektedir.
Oyun, spor, sanat etkinlikleri ile çocukların bedensel enerjilerini kullanmaları
sağlanmalıdır. Bunun için okul bahçesi ve etkinlik alanları, öğrenci sayıları dikkate
alınarak tasarlanmalıdır. Okul ve sınıflara öğrenci sayısı düşünülerek kapasitesinin
üzerinde öğrenci alınmamalıdır (EK-10: SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISI İLE
İLİŞKİSİ).
Öğrencinin dersi sevmemesi, derse karşı ilgisizliği; amaç ve hedef belirsizliği, o
dersi anlatan öğretmenin tutumu, motivasyon, günlük yaşam ile ilişkisi vb. gibi bir
sürü faktörden kaynaklanabilir. Bu konu öncelikle o dersten sorumlu öğretmenin
araştırma alanı olmalıdır. Burada yöntem, süreç, ihtiyaç vb. bütün konular
irdelenmelidir.
Okullarda, öğrenci merkezli, demokratik ve katılımcı bir yönetim anlayışı
geliştirmek istenmektedir. Bu sürece ilişkin genelgeler yayımlanmış, kurullar
oluşturulmuştur. Bu anket sonuçları dikkate alınarak düzenlemeler yapılması, ilgili
faaliyetlerde tutarlı davranmayı sağlayacaktır.
4.) AİLE İLE İLGİLİ PROBLEMLER
Çocuklarla anne babalar arasındaki ilişkileri, çocuğun içinde doğup büyüdüğü aile
ortamı, anne ve babaların kendi aralarındaki ilişkiler, çocuğun beklentilere uygun bir
çocuk olup olmaması, çocuk sayısı, çocuğun cinsiyeti ve karakteristik özellikleri,
ailenin sosyoekonomik durumu ve kültürel özellikler gibi pek çok etken belirler.
Öğrenciler, anne babaları başta olmak üzere çevrelerindeki bireylerin düşünce ve
davranışlarından büyük ölçüde etkilenirler. İlgiyle yaklaşılan, kabul gören bir ortamda
yetişen birey, ilgilerinin farkına varıp yeteneklerini geliştirebilir. Böylece, sosyalleşmiş, iş
birliğine hazır, duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir insan olur.
Problem Tarama Envanterinin Aile ile İlgili Problemler maddeleri incelendiğinde en
çok belirtilen ifadeler aşağıda verilmiştir:
Ailenin fazla baskısı beni sıkıyor. (%11,9)
Ailem hiçbir konuda fikrimi almıyor. (%8,39)
Ailem bana sorumluluk vermiyor. (%4,64)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
16 | S a y f a
Kardeşlerim ders çalışmama engel oluyor. (%5,83)
Annem ile babam sık sık kavga ediyorlar. (%4,28)
Evimiz çok küçük. Çalışmak için ayrı odam yok. (%7,56)
Geçim zorluğu evimizde huzursuzluk yaratıyor. (%6,01)
Babamla anlaşamıyorum. (%7,60)
Ailem beni anlamıyor. (%12,40)
Ailemin benden yapamayacağım beklentileri var. (%11,07)
Anne babalara, çocukları ile iletişimlerinde kullanabilecekleri “olumluyu görmek,
tost tekniği, ödülün kullanımı, cezanın kullanımı, sınır ve kural koyma, etkin
dinleme, empati, ben dilini kullanma, duygularını ifade etme, sorun çözme
becerisi, ihtiyaçların farkında olma, kazan kazan yöntemi” gibi yöntemler ve
tutumlar hakkında bilgilendirici eğitimler verilmesi iletişimdeki temel ihtiyaçların
karşılanmasına yönelik bir çalışma olacaktır.
Ergenlik döneminde gençler için arkadaşlık ilişkileri giderek ön plana çıkmakta
fakat anne baba ile olan ilişkiler önemini yitirmemektedir. Anne babaların
çocuklarına karşı tutum ve davranışları çocukların kendilik algısını
biçimlendirmektedir. Anne babası ile sağlıklı ve doyurucu ilişkileri olan ergenler
aile dışındaki çevre ve arkadaşları ile daha kolay istendik yönde ilişkiler
geliştirebilmektedirler. Bu nedenle anne babaların çocukları ile olan ilişkileri ve
onlara nasıl davrandığı önemlidir.
Özellikle anne babaların çocuklarına karşı uyguladıkları tutumlar çeşitli şekillerde
sınıflandırılmaktadır. Anne baba tutumları demokratik anne baba tutumu,
koruyucu/istekçi anne baba tutumu ve otoriter anne baba tutumu aile içi
iletişimde çocuklarla iletişimi en çok şekillendiren faktörlerdir (EK-11: ANNE-BABA
TUTUMLARI).
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
17 | S a y f a
Anne babaların çocukları ile ilişkilerinin iyileştirilmesi okullarda yapılabilecekler;
Aile eğitimi konusunda okul rehberlik öğretmeni, rehberlik ve araştırma merkezleri,
yaygın eğitim kurumları (halk eğitim merkezleri), il sağlık müdürlüğünün aile-toplum-
sağlık birimlerinden yardım alınabilir.
Aile eğitimi konusunda okul personelinin ve okul rehber öğretmenlerinin gerekli
eğitimleri almaları sağlanmalıdır. Bu eğitimler alındıktan sonra velilere yönelik
eğitimler verilebilir ya da okulda ilgili eğitimci yoksa okulun bağlı bulunduğu
Rehberlik ve Araştırma Merkezinden aile eğitim programı açılması için talepte
bulunulabilir (Merkezimizde 0-18 Yaş Aile Eğitim Programı Eğitimcisi olan 5
uzmanımız bulunmakta ve talepler doğrultusunda eğitimler vermektedir).
Aileler çocukların gelişim dönemleri, gelişim dönemlerine göre karşılaşılabilecek
problemler ve kritik dönemler ile ilgili bilgilendirilmelidir.
Aile ile iletişim içerisinde olunmalıdır ve aile eğitiminde özellikle, “çocuk psikolojisi ve
gelişimi, iletişim, çalışma alışkanlığı kazandırılması ve çalışma ortamının
düzenlenmesi, disiplin, sorumluluk geliştirme, anne baba tutumları” vb. konularında
çalışmalar yürütülmelidir.
Öğrencilerle aile sorunları konusunda bireysel psikolojik danışma yapılabileceği
gibi, öğrencilerin yaşadıkları aile sorunları ile ilgili grupla psikolojik danışma da
yapılabilir.
Öğrencilerinde kendi gelişim dönemi özellikleri ve iletişim becerileri ile ilgili
bilgilendirmeler yapılabilir.
Aileye düşen en önemli görevlerden biri de, öğrencinin çalışma ortamını
düzenlemektir. Çalışma odasının düzenlenmesi ders çalışmayı etkili ve verimli
kılacaktır. Öğrenci masasının başında oturduğunda ders çalışmaya motive
olabileceği bir odada olmalı, zihninin dağılmasına sebep olacak etkenlerden
arındırılmalıdır (EK-12: DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ).
5.) KİŞİLERARASI İLİŞKİLER İLE İLGİLİ PROBLEMLER
Okul arkadaşlarımla iyi geçinemiyorum %8,88
Bazı arkadaşlarımız olumsuz davranışlar sergiliyorlar %32,46
Konuşurken çok heyecanlanıyorum %17,17
Herkesin beni sevmesini istiyorum %11,88
Karşı cinsten bir arkadaş edinemedim %7,86
Kolayca arkadaş edinemiyorum % 9,30
Arkadaşlarım gibi giyinemediğim için üzüntü duyuyorum % 3,54
Kimse benimle arkadaş olmak istemiyor %2,59
Dert ortağı olacak bir yakınım yok %8,89
Karşı cinsten arkadaşlık etmekten çekiniyorum %8,99
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
18 | S a y f a
Ruh sağlığının önemli ölçütlerinden biri arkadaşlık kurmak ve sürdürebilmektir.
Arkadaşlık ilişkileri toplumsal ilişkilere öncülük eden, toplumsal becerilerin
kazanılmasında önemli rol oynan bir süreçtir. Arkadaş edinemeyen, arkadaşsızlıktan
yakınan ya da arkadaş aramayan bir ergende psikolojik bir sorundan söz edilebilir.
Bazı aileler çocuklarının evden çıkmayıp dersinden başka bir şey düşünmediğini, kötü
arkadaş ve alışkanlıklar edineceğine evde kendi kendine vakit geçirdiğini söylerler ve
bundan büyük mutluluk duyarlar. Ergenlik döneminde ailenin arkadaşların yerini
tutması, akran grubunun getireceği kazanımları vermesi mümkün değildir.
Sağlıklı bir arkadaş ilişkisi olmayan, akran gruplarında kaynaşma sağlayamayan ergen
sosyal ortamlarda bocalayacak, uyumsuzluk gösterecek, iş yaşamından evlilik
hayatına kadar tüm ilişkileri zarar görecektir.
Ergenlik döneminde bir akran grubuna kabul edilmek, arkadaşlarının kendisi hakkında
iyi şeyler düşündüğünü bilmek çok önemlidir. Bu amaçla tüm enerjilerini harcar,
grubun kural ve sınırlarına uyum gösterirler. Grup dışında kalmamak için giyinme tarzı,
konuşma tarzı, dinlenilen müzik, yapılan aktiviteler, gidilen yerler aynı olmak
durumundadır. Bu durum ebeveynler tarafından çoğu zaman hoş görülmese de bir
akran grubuna dâhil olmak, arkadaşları tarafından aranmak, arkadaşları tarafından
beğenilip, benimsenmek ergenin benlik saygısının oluşumunda şarttır.
Akran grubundaki arkadaşlık ilişkileri, cinsiyet model ve rollerini öğrenmeye de
yardımcı olacak, ergene örnekler sunacaktır. Bu dönemde yaşanılan üzüntü ve
sıkıntılar, duygusal krizler arkadaş ortamında daha kolay çözülebilmekte, birçok ergen
problemlerini ailesi yerine arkadaşlarına iletmeyi tercih etmektedir.
Arkadaşlık ilişkilerini yeterince geliştirmekte sorun yaşayan öğrencilerde temel olarak
görülen sorun kişilik gelişimi ve duyguların zamanında doğru şekilde
beslenmemesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
19 | S a y f a
Bu veriler doğrultusunda;
Gençlere paylaşmanın ve özverili olmanın öneminin anlatılması, arkadaşlık
ilişkilerinde karşılıklı güven duyma, sorumluluk alma, duygularını ifade edebilme ve
başkalarının duygularına değer verme konularında sınıf içi etkinlikler yapılabilir.
Öğrencilere emir verme, tehdit etme, yargılama, suçlama, ad takma, gülünç
duruma düşürme gibi iletişim engeli oluşturacak davranış kalıpları yerine iletişim
kurmada teşekkür etmek, özür dilemek gibi günlük ritüellerin kullanılması
önerilmelidir. Bunu gösterecek sınıf içi etkinliklerin yapılması ve anne-baba ve
öğretmenlerin iletişim kurmada örnek olması önerilir (EK-13: SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE
ÖRNEKLER).
Okul ve sınıf etkinliklerinde; oyun, drama, tartışma, beyin fırtınası gibi yöntemlerin
uygulama sıklığının arttırılması önerilir.
Okulda görülen davranış problemlerinin, zorba davranışların araştırılması ve
çözüm yollarının tartışılması önerilir. (EK-14: AKRAN ZORBALIĞI)
Akran dayanışmasına ve işbirliğine dayalı çalışma ve uygulamaların arttırılması
önerilir. (EK-15: AKRAN ARABULUCUĞU)
Rahat ilişki kuramadığını düşünen öğrencilere; bu davranışlarının altında yatan
neden araştırıldıktan sonra; çeşitli sorumluluklar ve kendilerini ifade edecek
görevler verilebilir. (EK-16: ATILGANLIK EĞİTİMİ)
Arkadaşlık ilişkileri konusunda sorun yaşayan öğrencilerle grupla psikolojik
danışma ve bireysel psikolojik danışma süreçlerinin başlatılması önerilir.
Anne babalara çocuğun arkadaş tercihleri konusunda doğrudan müdahale
edilmemesi, arkadaşları hakkında yıkıcı eleştirilerde bulunulmaması, kurduğu bir
arkadaşlığı men etmek, bununla arkadaş olamazsın şeklinde kesin kanaat
bildirmenin yapılacak büyük hatalardan olduğu, yapılacak bu müdahalenin
çocuğun yalan söylemesine ve arkadaşlık ilişkilerinde olumsuzluklara sebep
olabileceği arkadaşlık ilişkilerinin önemi açıklanırken hatırlatılması gerekir.
Grup psikolojisinin farklı olduğu, öğrenciden beklenilmeyecek davranışların grup
içinde sergilenebileceği öğretmenler ve anne-babalar tarafından göz önünde
bulundurulmalıdır. Yaşanan olayların gidişatı değerlendirilerek, hemen yargılamak
yerine anlamaya çalışarak, olaylar grup psikolojisi ile süzgeçten geçirilmelidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
20 | S a y f a
6.) GELECEK KAYGISI VE MESLEK SEÇİMİ
Çocukken hepimize büyüyünce ne olacaksın diye sorulmuştur. O zamanlar hazır
yanıtlarımız vardı. Ama lise öğrencisiyken işler oldukça karmaşık bir hal aldı. Çünkü
meslekleri, ne getirileri olduğunu, aldığınız eğitimi de düşünerek karar vermek
gerekliliği doğdu. Bu sebep ile öğrencilerin en çok sorun ettiği alan, gelecek kaygısı
ve meslek seçimi (%28) olmuştur.
Gelecekte hangi mesleği yapacağıma karar veremiyorum. (%29,07)
İstediğim üniversiteyi kazanama korkusu yaşıyorum. (%41,34)
Ailem Benim Bir Üst Öğrenime Devam Etmemi İstemiyor. (%3,66)
Kazanacağım okullar ve meslekler hakkında bilgi edinmek istiyorum. (55,23)
Meslek; kişilerin belli bir eğitimle edindikleri ve hayatlarını kazanmak için sürdürdükleri
düzenli ve kurallı faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir. Meslekler, gerektirdiği
nitelikler ve sağladıkları olanaklar yönünden çok çeşitlilik gösterirler. Meslek seçimi ise;
bir kimsenin, çeşitli meslekler arasından en iyi yapabileceğini düşündüğü faaliyetleri
içeren ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı bir mesleğe
yönelmesidir. Çağdaş bir toplumda kişinin en önemli gelişim görevlerinden biri
mesleğini seçmesidir. Bu seçimi yaparken önemli olan, bir kişinin sahip olduğu
özellikleri en iyi kullanabileceği ve beklentilerini en iyi biçimde karşılayacak olan
mesleği seçebilmesidir.
Meslekleri tanıma çok yönlü verilerle ve sizlerin yorumlamaları ile iyice irdelenmelidir.
Bunun için de şu sorular sorulabilir:
Mesleğin gerektirdiği özellikler nelerdir, meslek hangi yetenekleri, ilgileri, kişilik
özelliklerini, fiziksel özellikleri gerektirmektedir?
Meslekte yapılan işler nelerdir?
Mesleğin çalışma ortamı nasıldır?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
21 | S a y f a
Mesleğin kazanç durumu nedir?
Önümüzdeki on yıl içinde mesleğin ülkemizdeki durumu nasıl olacaktır?
Meslekte yükselme olanakları nasıldır?
Meslek, staj, zorunlu hizmet gibi çalışmaları gerektirmekte midir?
Her geçen gün gelişen ve değişen dünya içinde toplumların ve kişilerin de beklenti,
istek ve ihtiyaçları da değişmeler göstermektedir. Bu beklenti ve ihtiyaçlara çözüm
üretmek ve en üst seviyede karşılamayı sağlamak için, gelişen teknoloji ve hayata
uygun yeni meslek alanları doğmaktadır. Bu alanlar ve meslekler hakkında güncel
bilgiler verilmelidir.
Bu veriler doğrultusunda;
Meslek seçimi için kısa süreli ve uzun süreli amaçlar belirlenmelidir. (EK-17:
MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA SÜRELİ AMAÇLAR)
Meslekler hakkında broşür, afiş ve meslekleri tanıtan materyaller hazırlanmalıdır.
Üniversite gezileri düzenlenerek hedef belirlemede somutlaştırma çalışmaları
yapılmalıdır.
Okullarımıza meslek sahibi kişiler davet edilerek kendi meslekleri hakkında
bilgiler vermesi sağlanmalıdır.
Üniversite ve meslekler hakkında sunum ve seminer çalışmaları yapılmalıdır.
Okullarımızda meslek ve meslek tanıtım kulüpleri kurulmalıdır.
Meslek tanıtımları için okullarda meslek tanıtım köşeleri veya meslek panoları
hazırlanmalıdır.
Hangi mesleği seçeceği noktasında kararsız olan öğrencilere ilgili envanterler
uygulanmalıdır (EK-18 MESLEKİ OLGUNLUK TERSTİ; EK-19 KENDİNİ
DEĞERLENDİRME ENVANTERİ; EK-20 HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ).
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
22 | S a y f a
Okuyucular vardır, okudukları bir düzine kitapla yetinir,
Yine de gerçek okuyucular arasında yer alır.
Yine okuyucular vardır, ellerine ne geçerse yiyip yutar,
Hangi konu olsa söylenecek söz bulurlar.
Ama bütün çabaları boşunadır; çünkü eğitim eğitilecek
Bir nesneyi, yani bir karakteri, bir kişiliği gerektirir.
Bunun olmadığı özden yoksun bir eğitimin boşlukta sürdürüldüğü yerde,
Bilgi üretilebilir, ama sevgi ve yaşam HAYIR!
Sevgiden yoksun okumalar, saygıya yer vermeyen bilemeler,
Kalbi dışlayan eğitim akla karşı işlenebilecek
En korkunç cümlelerden biridir.
HERMANN HESSE
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
23 | S a y f a
EKLER
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
24 | S a y f a
EK-1
ERGENLERDE BAŞ AĞRISI
Ergenlik (puberta), yetişkinliğe ilk adımdır. Ergenlik bir hastalık dönemi değildir. Bir
yaşam dönemidir ve bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Kız
çocuklarında 10-12,erkek çocuklarda ise,12-14 yaşları arasında başlayan bir
dönemdir. Bu dönemde bedensel, zihinsel ve duygusal değişimler yaşanır. Bu
dönemle birlikte yetişkinliğe doğru gelişen çocuklar yetişkin davranışlarını ve beden
tepkilerini vermeye başlarlar.
Bu dönemde çok sık rastlanan ve pek de üzerine düşülmeyen rahatsızlıklardan biri de,
baş ağrısıdır. İlk ifade edildiğinde “Çocukların da başı mı ağrırmış?” tepkisi alırız.
Ancak ergenlik döneminde çocukların birçoğu bu durumu yaşıyor. Yapılan
araştırmalarda ergenlik çağındaki çocuklarda baş ağrısı sıklığı % 58,4 olarak
belirlenmiştir. Büyük şehirlerde baş ağrısı sıklığı, nüfus yoğunluğu düşük olan şehirlere
göre daha fazladır. İstanbul’da yapılan bir çalışmada baş ağrısı sıklığı 5-13 yaş arası
çocuklarda % 46,2 oranında bulunmuştur. Özellikle migren bu baş ağrısı çeşitleri
içinde yaşam kalitesini ve sosyal hayatı bozan en önemli tiptir. Migren sıklığı çocukluk
çağında %8’dir ve kızlarda erkeklerden daha sık görülmektedir.
Baş ağrısı her yaştan bireyde yaşanan bir rahatsızlık ve her yaşta ciddiye alınması
gereken bir durumdur. Bu yüzden ebeveynler çocuklarının baş ağrısı şikâyetlerini
dikkate almalılar. Ağrının sıklığına ve şiddetine göre bir nörologdan yardım alınması
rahatsızlığın nedenlerini anlamamızı sağlar.
Bu nedenler arasında beyinde bir kitle(tümör),basınç artışı, menenjit, beyin iltihabı,
yüksek ateş, orta kulak iltihabı, sinüzit ve diş apsesi gibi nedenler olabilir. Baş ağrısı ve
migren öldürücü, sakat bırakıcı bir ağrı değildir ancak, bazı baş ağrılarına dikkat
edilemezse ölümle sonuçlanabilir. Ayrıca psikolojik kökenli ağrılar da olabilir.
Çocuklarda psikolojik nedenli baş ağrılarının birçok nedeni vardır. Bu nedenler, anne
babanın aralarındaki sorunlar, aile içindeki mutsuzluk gibi etkenler, okula başlama
çağındaki çocuklarda okul korkusu, ders korkusu, servis minibüsünün tutması,
kalabalık ortama girmesi gibi nedenler baş ağrılarına neden olurken, bu duruma
mide bulantısı, kusma, uykuya eğilim gibi belirtiler eşlik edebilir. Bazı çocuklar, anne
veya babanın baş ağrısı olduğunda onları taklit edebilirler.
Bilgisayar oyunları, televizyon ve akıllı telefonlar ile çok fazla vakit geçirilmesi
çocukların yapması gereken işleri ertelemelerine, sosyal ilişkilerinin bozulmasına, okul
başarısızlığına neden olabiliyor. Bu durumda vücutta baş ağrısı ve yorgunluk olarak
kendini gösteriyor.
Teknoloji kullanımı sırasında Fiziksel yorgunlukla birlikte özellikle iskelet sisteminde
boyun ve baş bölgesinde ağrılar oluşmasına neden oluyor. Uzmanlar günde 4
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
25 | S a y f a
saatten fazla internet ve bilgisayar kullanımını teknoloji bağımlılığı olarak tanımlıyor. Bu
yüzden ergenlere sportif ve sosyal etkinlikler için imkân yaratılmalıdır.
Özetle, aileler çocuklarının baş ağrısı ile şikâyetlerini ciddiye almalılar. Çocukların
uyku, beslenme düzenine dikkat edilmelidir. Aile içinde çocuğun kendini ifade
edeceği bir ortam yaratılmalıdır. Ergenlik döneminde duygusallaşan çocuklar kendi
içlerine kapanmakta ve öfkelerini kendi içlerinde bırakmaktadırlar. Bu öfke duygusu
okul, aile ve arkadaş ilişkilerini olumsuz etkilemekte ve çocukları daha fazla
yalnızlaştırmaktadır. Öfke ve üzüntü hali çocukta baş ağrısı olarak da çıkabilmektedir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
26 | S a y f a
EK-2
SİVİLCE OLUŞUMU
Ergenlik döneminin en belirgin göstergelerinden birisi ise, ergenlerin ciltlerindeki
değişimdir. Cildi kontrol eden hormonlar özellikle yüz bölgesinde akne (sivilce)
oluşumuna neden olur. Akne, cildimizdeki gözeneklerden çıkan kırımızı kabarcıklardır.
Ergenlik döneminde, androjen hormonları sebum üretimini artırarak belirgin şekilde
aknenin artmasına neden olur. Sebum üretimi cildi yağlı ve parlak hale getirerek
gözeneklerin içinin siyah nokta (komedon) ile dolmasına neden olur. Bu komedonlar
büyür ve nodül de denilen enfekte olmuş ağrılı, iltihaplı sivilcelere dönebilir. Yağlanan
cildin gözenekleri kapanır ve kapanan gözeneklerde yuva yapan bakteriler ciltte
akne oluşumuna neden olur. En çok burun, çene, alın ve yanak bölgesinde oluşur.
Akne oluşan bölgelerde tüylenme de meydana gelir.
Ergenlerin % 85’inde olan akneler, ergenlerin özgüvenini etkilemekte özellikle kızlarda
ciddi şikâyetlere neden olmaktadır. Ergenlik dönemi, ergenin kendi fiziksel özelliklerine
odaklandığı bir dönemdir. Ergenler birbirlerinin farklı özelliklerine dikkat eder ve zaman
zaman da birbirleri ile dalga geçerler. Akne oluşmuş bir cilt dikkat çekicidir ve
ergenler uzun vakitler ayırarak aynanın önünde yüzlerini incelerler. Bu durumu kalıcı
bir durum olarak düşünen ergen, yüzündeki sivilcelerden dolayı psikolojisini iyice
bozmaktadır. Ergenler sivilceleri ile oynar, sıkar, kaşır. Bu yüzden sivilcelerin yüzde iz
bırakma olasılığı artar. Bu durumu önlemek için ergenlerin bu konuda
bilgilendirilmeleri kalıcı cilt sorunları yaşamaması açısından önemlidir. Uygun bakım ve
tedavi yapılmadığı zaman yetişkinlik döneminde de cilt problemleri devam edebilir.
Hava kirliliği, temizlik ve beslenme alışkanlıkları sivilce oluşumunu etkilemektedir. Bazı
araştırmalar stresin sivilce oluşumuna neden olduğunu göstermektedir. Ancak sivilce
oluşumunu tek bir nedene bağlayamayız. Sivilce oluşumunda en önemli etken cildin
yapısıdır. Cildin yağlı olması ve hormon düzeyinin yüksek olması sivilce oluşumunu
başlatır. Diğer etkenler ise, olumlu ya da olumsuz etkiler.
Akne, kozmetik bir sorundur. Tedavisi de uzman hekimler (dermotolog) tarafından
yapılmaktadır. Ebeveynler bu konuda ergenleri bilgilendirmeliler ve ciddi cilt
sorunlarında uzman hekimden yardım alınmalıdır.
Aşağıdaki noktalara dikkat etmek cilt sağlığı açısından önemlidir. Bunlar kısaca;
Düzenli uyku cildin kendini korumasını sağlar.
Egzersiz öncesinde nemlendirici kullanmak cildin ter ile bakterileri atmasını
engeller.
Nemli bir cilt için günlük 2 litre su tüketilmelidir.
Eller ve saçlar yüzden uzak tutulmalıdır.
Enfeksiyon kapmaması için sivilceler sıkılmamalıdır.
Yüz uygun ürünlerle her gün temizlenmelidir.
Yüzdeki gözenekleri tıkayıcı ürünler kullanılmamalıdır.
Yüz havluları her gün değiştirilmelidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
27 | S a y f a
Sivilceler sadece yüz bölgesinde değil vücudun birçok bölgesinde çıkabilmektedir. Bu
yüzden vücut temizliğinin her gün düzenli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Sadece
yüz temizliği değil, bütün vücut temizliğinin günlük yapılması sivilce oluşumunu ve
oluşan sivilcelerin iltihaplanmaması açısından önemlidir.
Ergenler, ergenlik döneminde cilt sağlığı konusunda aileleri ve öğretmenleri
tarafından bilgilendirilmelidir. Bu dönemde sivilce oluşumun ve vücutta oluşan diğer
değişimlerin normal olduğu konusunda ergenlere bilgi verilmelidir. Bu durum, ergenleri
okul başarısından, arkadaş ve aile ilişkilerine kadar birçok konuda etkilemekte ve
psikolojik sorunlar yaşamasına neden olmaktadır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
28 | S a y f a
EK-3
ERGENLERDE UYKU DÜZENİ
Uyku, insanın dinlenme hali ve yeniden yaşama hazırlanma, yenilenme halidir. Uyku
vazgeçilmez bir bedensel aktivitedir ve yaşam kalitesini doğrudan etkiyen bir
durumdur. Uykunun fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik boyutları vardır. Bireyin uykusunu
ertelemesi ve rahat bir uyku alamaması beraberinde birçok problemi getirir. Ergenlik
dönemi çocukluktan ergenliğe geçiş dönemidir. Ergenlik döneminde okul başarısı ve
zihnin aktif çalışması için ergenlerin yeterli şekilde dinlenmeleri gerekir. Ergenlik
döneminde uyku ihtiyacı 8,5-9,5 saat arasındadır. Uykusuzluk dikkatsizliğe, gündüz
uyuklamasına ve davranışsal problemlere neden olur. Fakat yapılan araştırmalar
ergenlerin 7,5 saat civarında uyuduğunu göstermiştir.
Bu konuda yapılan çalışmalarda çocukların %20 ile %30’unun aileleri tarafından
önemsenen uyku problemleri olduğunu ortaya koymaktadır (Lozoff ve ark. 1985). Bu
çocukların %27’sinin uykuya dalma güçlüğü çektiğini ve %25’inden daha fazlasının
gece sık uyanmaktan yakındığı belirtilmektedir (Salzarulo 1983).
Ergenlerde uyku probleminin olduğunu nereden anlayabiliriz?
Çok geç saatlere kadar televizyon, bilgisayar kullanarak ve ders çalışarak vakit
geçirme.
Sabah uyanamama hali, uykulu halin ileri saatlere kadar sürmesi
Okulda geldikten uyuma,
Derslerde ve teneffüs aralarında uyuma
Sabah yataktan kalkamama
Sabah uyanınca sinirli ve gergin hal
Kaliteli bir uyku için neler yapılmalıdır?
Uyku planı hazırlanmalı. Aynı saatlerde yatıp ve kalkmak uyku planının en
önemli kısmıdır.
Çok geç saatlere sarkmayacak şekilde ve yatma vaktine çok yakın
olmayacak şekilde egzersizler yapılmalı.
Cep telefonunu çok acil ve önemli bir durum yoksa kapatılmalıdır.
Uyarıcı etki yaratan kahve, kola, çay ve çikolata gibi kafeinli ve nikotinli
içecek ve yiyeceklerden uzak durulmalı.
Geç saatlere kadar süren yiyecek ve içecek tüketmek zihni uyardığından
yatmadan 3 saat öncesine kadar herhangi bir yiyecek ve içecek
kullanılmamalıdır.
Akşamüstü uykuları gece yatmayı zorlaştırdığı için bu uykular kısa tutulmalıdır.
Yatmadan önce dinlendirici aktiviteler yapılmalıdır.
Yatmadan önce duş alınması uykuya geçmede olumlu etki yapar.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
29 | S a y f a
Uyku için uygun ortam olmalı. Uykunuzu bozabilecek gürültü, ışık, rahatsız
yatak, televizyon, bilgisayar gibi her türlü şeyden uzak durun. Odanız serin
olursa daha rahat uyuyabilirsiniz.
Uyuyamadıysanız yataktan kalkın. 20 dakikadan uzun bir süredir yataktaysanız
ve hala uyuyamadıysanız yataktan kalkın ve uykunuz gelene kadar sizi
gevşetecek aktiviteler deneyin.
Uyumakta hala zorluk yaşıyorsanız doktora başvurun. Sürekli olarak kendinizi
yorgun ve dinlenmemiş hissediyorsanız bir uyku bozukluğunuz olabilir.
Uyku Hijyeni nedir?
Her sabah aynı saatte kalkmak
Gündüz düzenli egzersiz yapmak
Yatma zamanından önce sütlü bir içecek içmek
Aşırı gürültü, sıcak ve soğuktan kaçınmak
Loş ve sessiz bir odada uyumak
Gece kafeinli içeceklerden uzak durmak
Yatma zamanı alkol ve sigara kullanmamak
Bu bilgiler bağlamında, ergenlerin güçlü bir zihin ve beden yapı için bireyin gün
içinde kendini dinlendirmesi gerekir. Bu başarılı bir performansın da gereğidir.
Dinlenmiş bir birey dikkatini verebilir, inanları dinleyebilir, kitap okuyabilir, spor yapabilir
ve sosyal hayattaki birçok faaliyette olumlu bir katılım sağlayabilir. Ergenlerin okul
başarılarını da uyku problemlerini doğrudan etkilediğini düşünürsek uyku olmazsa
olmaz bir gereklilik oluyor.
Ergenlere düzenli uykunun önemi hatırlatılmalı ve sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmaları
için gerekli şartlar oluşturulmalı. İş, okul başarısı için, aile ve sosyal ilişkilerin sağlıklı bir
şekilde yürümesi için uyku düzeni şarttır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
30 | S a y f a
EK-4
ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ
Ergenlik, çocuklukla erişkinlik arasında yer alan, gelişme, ruhsal olgunlaşma ve
yaşama hazırlık dönemi olarak tanımlanmaktadır (Akboy, 2000).
Bu dönemde birey, biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan bir gelişme ve
olgunlaşma içine girmektedir. Ergenlik döneminde yaşanan en önemli unsur, kişinin
birey olarak kim olduğunu keşfetmeye başlamasıdır. Ergen kendine yönelerek kim
olduğunu ve kim olacağını, aynı zamanda başkalarına göre kim olduğunu
sorgulamaya başlamaktadır. Ergenlik evresinde kimlik edinmeye karşı kimlik
karmaşasına düşme bu dönemin psikososyal çatışmasını oluşturmaktadır (Atak, 2010;
Öztürk, 1998).
Freud benliği, kişiliğin gerçeklik ilkesine göre hareket eden, içsel dürtüler ile dış dünya
arasında denge kuran, mantıklı düşünen ve gerçekçi değerlendirme yapabilen
bölümü olarak tanımlamaktadır (Bacanlı, 2002)
Rosenberg (1965), benlik saygısını, hızlı bedensel değişimler sonucu bedensel
özelliklerini kabul etme, yaşıtlarıyla olgun ilişkiler kurma, bir mesleğe, evliliğe, aile
yaşamına hazırlanma, ben kimim sorusuna cevap bulma gibi gelişim görevleriyle karşı
karşıya kalındığı ergenlik döneminde anlam kazanan bir kavram olarak kabul
etmektedir.
Yukarıdaki bilgiler bağlamında çocukluktan ergenliğe, ergenlikten yetişkinliğe geçiş
dönemiyle bireyin benlik algısı oluşmaya devam eder. Ergenlik döneminde ergen
daha çok sosyal ilişki içerisinde bulur kendini. İnsanları ve ilişkileri yaşayarak öğrenen
birey kendi ile ilgili algılar oluşturur. Yüksek bir benlik algısına sahipse sosyal ilişkilerinde
başarılı olur ve sosyal çevresi tarafından olumlu algılanır. Düşük bir benlik algısına
sahipse ilişkilerinde başarısız olur. Sosyal doyum sağlayamayan birey çatışmaların
içinde bulur kendini. Birey bu çatışmalarında bir öğrenme süreci yaşar. İnsanları,
kendini ve ilişkilerini doğru da öğrenebilir yanlış da öğrenebilir. İşte bu öğrenme süreci
benlik algısının yerleşmesinde önemli rol oynar.
Ergenin her sosyal ve bireysel deneyimi bireyi var eder ya da toplum içinden kendini
çekip pasifleştirmesine neden olur. Ergen her şeyi bildiğini düşünür, yetişkinleri yanlış
bulur, eleştirir ve tek doğru kendisidir. Arkadaş çevresi, ergenin tüm dünyasıdır.
Ergenin zihin dünyasını ve davranış yapısını arkadaş çevresindeki ergenler oluşturur.
Sürekli çevresiyle mücadele içinde olan ergen, kendisine iletilen mesajları dinlemez ve
zihninde arkadaşları ile kurduğu dünyayı yaşar. Çatışma olmaması kaçınılmazdır.
Düşük ve yüksek benlik saygısına sahip bireylerin özellikleri su şekildedir:
Yüksek benlik saygısına sahip bireyler, kendilerini daha iyi ve olumlu tanımlarken,
düşük benlik saygısına sahip bireyler, kendilerini daha olumsuz tanımlama
eğilimindedirler.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
31 | S a y f a
Yüksek benlik saygısına sahip kişilerin kendilerine olan inançları ve güvenleri, düşük
benlik saygısına sahip kişilerden içsel olarak daha tutarlıdır.
Düşük benlik saygısına sahip kişiler, sosyal çevreye daha fazla bağımlıdırlar ve bu
bireylerin benlik şemaları, dışsal bilgiyle oldukça tutarlıdır (Yenidünya, 2005).
Yüksek benlik saygısına sahip bir birey, kendine saygı duymakta ve kendini
toplumda değerli bir kişilik olarak görmektedir. Düşük benlik saygısı ise, genel olarak
kalıcı ve sürekli bir şekilde kişinin kendisini olumsuz değerlendirmesi anlamına
gelmektedir (Hamarta ve diğerleri, 2009).
Benlik saygısı yüksek olan bireyler otorite figürlerine karşı rahattır, kendilerini kontrol
edebilirler ve eleştirildiklerinde savunmaya geçmezler. Benlik saygısı düşük olan
bireyler ise eleştiride savunmaya geçerler ve dıştan kontrol edilirler.
Yüksek benlik saygısına sahip ve başarılarını kendi emeği ve becerisi olarak gören
çocuk kendi duygularını kontrol eder ve başarısızlığa uğradığında daha iyisini
yapmak için motive olur. Bu içsel güdülenme başarının anahtarıdır ve çocuğu
harekete geçiren en önemli itici güçtür.
Düşük benlik saygısı olan çocuklar başarısızlık kaygısı ile görevden, oyundan,
ödevden kaçınır. Küçük bir hayal kırıklığında dahi yaptığı işten vazgeçer. Eleştirilere
açık değildir. Okuldaki notları düşer veya tüm etkinliklere karşı ilgisini kaybeder.
Yüksek benlik saygılı çocuklar: Kolayca arkadaşlık kurabilirler. Yeni aktivitelere ilgi
gösterirler. İşbirliği yapabilir ve yaşına uygun rolleri gerçekleştirebilirler.
Düşük benlik saygılı çocuklar ise: “Hiçbir şeyi iyi yapamam” “Biliyorum bunu
yapamam”, “Biliyorum başarısız olacağım” “Kendimi sevmiyorum, keşke farklı biri
olsaydım” gibi düşüncelere sahiptirler (Cevher ve Buluş, 2007).
Benlik Saygısını Yükseltmek Ve Desteklemek İçin Öneriler
Çocuklar kendileri için önemli olan yetişkinlerden saygı gördüklerinde muhtemelen
benlik saygıları beslenecektir: Çocuklar için saygı duymanın anlamı, onların görüş
ve düşüncelerini ciddiye almak ve gerçekçi ve anlamlı geribildirimler almaktır.
Çocuğun eşsizliğini vurgulayarak ve karşılıksız sevgi vererek, onun değerli, sevilebilir
olduğunu hissettirmek gerekir. Bu çocuğun her davranışını seveceğimiz ve
onaylayacağımız anlamına gelmez. Kişiliğe saygı ile yanlış davranışı kabullenmeyi
birbirinden ayırt etmek gerekir.
Açık, anlaşılır ve tutarlı kurallar koyarak, yumuşak bir disiplin kurmak gerekir. Bu
çocuğu sadece başarılı olduğunda değil; belli bir amaca ulaşmak için çaba
harcandığında, olumsuz bir davranışta bulunmadığında ve hoş hareketler
yaptığında onu pekiştirmek ve övmektir.
Okul ve diğer sosyal faaliyetlerde bulunan ergen, aile ile sınırlı olmayan daha geniş
bir sosyal çevreye girmekte ve yeni ilişkiler başlatıp sürdürmesi gereken farklı
ortamlara girmeye başlamaktadır. Ergen için farklı sosyal ortamlarda kendisini
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
32 | S a y f a
göstermek, karşı cinsle yakınlık kurmak, akademik başarı elde etmek, meslek
seçmek, mesleğe ve iş yaşamına hazırlanmak ve eş seçmek gibi konularda başarılı
olmak hem gelişimsel açıdan yerine getirilmesi gereken görevlerdir. (Eren Gümüş,
2006).
Benlik duygusu bebeklikten başlayarak gelişen bir algıdır. Ergenlik döneminde bu
duygu geliştirilir. Ergene ait olma duygusu verilmelidir. Bir gruba bir fikre sahip olan
ergen, kendi ile ilgili daha olumlu düşünür. Sorumluluklar verilmeli ve başarısızlıkta
sosyal destek çekilmemeli ve cezalandırılmamalı. Takdir edilen ergen daha olumlu
davranışlar sergiler.
Son söz olarak, ebeveynlerin ve yetişkinlerin ergenlerin hep yanında olarak onlara
zihinsel olarak destek vererek güven duygularını geliştirmelidirler. Böylelikle
güvenilen ergen, kendini daha iyi ifade eder. Kendini iyi ifade eden birey, toplum
tarafından olumlu ve olumsuz geribildirim alarak değişim yaratır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
33 | S a y f a
EK-5
SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ
D’ Zurilla ve Nezu (1990) sosyal problem çözmeyi, “gerçek yaşam durumlarında yer
alan bir süreç” ve “sosyal öğrenmeyle ilişkili olan bir takım bilişsel ve davranışsal
becerilerin yer aldığı bir süreç” olmak üzere iki bölüm şeklinde kategorize etmişlerdir.
Buna göre problem çözme süreci aslında temelde üç öğeyle bağlantılıdır. Bunlar
“problem”, “çözüm” ve “problem çözme” kavramlarıdır. Problem, kişinin uğraş
vermesine neden olan unsurdur. D’ Zurilla ve Nezu’ ya göre problem, “herhangi bir
yaşam durumu ya da başarılması gereken görev durumunda kişinin uyum sağlamak
için etkili bir tepkide bulunması gerektiği noktada bazı engellerin varlığına bağlı
olarak kişinin belirgin ya da açık şekilde etkili bir tepkide bulunamaması durumunda
ortaya çıkmaktadır (McGuire, 2001). Aslında problem, kişinin “etkili ve uygun olan
tepkiyi göstermede yaptığı hata” (D’ Zurilla ve Goldfried, 1971) ya da “şu anda
içinde bulunduğunuz durum ile olmak istediğiniz durum arasındaki farktır” ( Nezu,
Nezu ve D’ Zurilla, 2007). Çözüm ise problem çözme sürecindeki ikinci önemli
kavramdır. Çözüm, problem çözme sürecinde spesifik bir problem durumunda
başvurulan belirli bir durumla ilgili bilişsel ya da davranışsal özellikteki başaçıkma
biçimi ya da tepki örüntüsüdür (D’ Zurilla ve Nezu, 2001). Problem çözme ise, gündelik
hayatta karşılaşılan problemler karşısında etkili çözümü bulmak üzere kişinin
kendisince yürütülen bilişsel-davranışsal bir süreçtir. Problem çözme süreci, bilinçli
çabalardan oluşan, gerçekçi, çaba sarfetmeyi gerektiren amaçlı bir eylemdir.
Problem çözmede, kişi varolan durumu değiştirebilmeyi amaçladığı gibi
değiştirilemeyecek bir durum karşısında hissettiği duygusal rahatsızlığın derecesini
azaltmayı da gerçekleşebilmekte ya da aynı anda her ikisini ortaya koyabilmektedir
(D’ Zurilla ve Nezu, 2007).
D’ Zurilla ve Goldfried (1971)’ nin Sosyal Problem Çözme Envanteri (Social Problem
Solving Inventory; SPSI) isimli ölçme aracıyla sınadıkları Sosyal Problem Çözme Modeli,
gerçek hayatta karşılaşılan problem çözme süreci üzerine kurulmuş bir model olup
temelde iki boyuttan oluşmaktadır. Bunlar “Problem Yönelimi (Problem Orientation)”
ve “Problem Çözme Tarzları (Problem SolvingStyles)’ dır (D’ Zurilla, 1986; D’ Zurilla ve
Nezu, 1990).
Problem Yönelimi, yaşanılan durumla ilgili belirgin olan değişmez bilişsel/duygusal
şemaların olduğu motivasyonel bir süreçtir. Bu şemalar yapıcı olabildiği gibi yıkıcı da
olabilir. Problem yönelimindeki şemalar, kişinin kendi problem çözme becerisi kadar
problemi yaşarken genellikle nasıl düşünüyor ve hissediyor olduğunu ifade eden bir
süreçtir. Problem çözme tarzları ise, problem çözme becerilerinin ve tekniklerinin
uygulanmasında çözüme doğru gerçekçi bir araştırma yapmayı içermektedir.
Problem yönelimi, genel olarak kişinin bir problemle karşılaştığında ilk algısı ve
tutumunun süreci etkilediği savından hareketle işlevsel ve işlevsel olmayan diye ikiye
ayrılmaktadır. Probleme olumlu yönelim, işlevsel yani yapıcı iken probleme olumsuz
yönelim ise işlevsel olmayan yani yapıcı olmayan bir niteliğe sahiptir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
34 | S a y f a
Olumlu sorun yönelimi;
(a) Bir sorunu mücadele (yarar veya kazanç fırsatı) olarak değerlendirme,
(b) Sorunların çözülebilir olduğuna inanma (iyimserlik),
(c) Bir kişinin sorunları başarılı olarak çözebileceğine olan inanç (sorun çözmede kişisel
yetkinlik),
(d) Başarılı sorun çözmenin zaman aldığına ve çaba istediğine inanma,
(e) Sorunları çözmek için onlardan kaçmak yerine üzerine gitmeye adamışlık
şeklindeki tavrı yansıtan yapıcı sorun-çözme bilişsel yapısıdır.
Olumsuz sorun yönelimi;
(a) Bir sorunu iyilik haline (psikolojik, sosyal, ekonomik) manidar bir tehdit olarak
görme,
(b) Problemlerin çözülemez olduğuna ilişkin beklentileri yüksektir (kötümserlik).
(c)Sorunları başarılı olarak çözme konusunda kendi kişisel becerisinden şüphe duyma
(sorun çözmede düşük kendine-yetkinlik)
(c) Sorunlarla karşı karşıya geldiği zaman kolayca engellenmiş hissetme ve alt üst
olma (düşük engellenme hoşgörüsü) şeklindeki işlevsel olmayan veya bozucu bilişsel
duyuşsal yapıdır.
Problem çözme tarzları da yine problem yönelimi boyutları gibi işlevsel ve işlevsel
olmayan diye iki genel kategoriye ayrılmaktadır. Problem çözme tarzlarından
Rasyonel Problem Çözme işlevsel yani yapıcı nitelikteyken; Dikkatsiz/Dürtüsel Tarz ve
Kaçınan Tarz ise işlevsel olmayan yani yapıcı olmayan niteliktedir (D’ Zurilla, Nezu ve
Maydeu-Olivares, 2004).
D’ Zurilla (1986) problem çözme beceri eğitimlerinde danışanlara problem çözme
becerisini kazandırabilmek amacıyla oturumların genel hatlarıyla nasıl
yapılandırılabilineceğine ilişkin açıklamalarda bulunmuştur. Bu aşamalar ve her bir
aşamada genel hatlarıyla neler yapılması gerektiği aşağıda açıklanmıştır.
1. Müdahalenin temel mantığının açıklanması: Müdahalenin temel mantığının
açıklanmasına “başlangıcın yapılandırılması” da denilmektedir. Bu aşamada amaç,
müdahalenin temel mantığı ve eğitim programının genel formatı hakkında
danışanları bilgilendirmektir. Müdahalenin temel mantığının açıklanması aşamasında
ayrıca problem çözme sürecinde kendini-gözleme yöntemi kullanılarak sorunların
farkına varılması, sorunların isimlendirilmesi ve problem çözme sürecini engelleyici
nitelikteki bilişsel özellikler hakkında tartışılması gibi uygulamalara da yer verilmektedir.
2. Problem Yönelimi: Problem Yönelimi aşamasında danışanların problem çözme
sürecinde gösterdikleri başaçıkma tarzları belirlenerek danışanlar etkili ve etkisiz
başaçıkma becerileri hakkında eğitilirler. Bu amaçla danışanların problem çözmeyi
olumsuz etkileyen bilişsel ve duygusal engelleri saptanır ve özellikle bu bilişsel ve
duygusal engellerle nasıl başaçıkabileceklerine ilişkin uygulamalarda bulunulur. Bu
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
35 | S a y f a
aşamada sorunların avantajlı yönleri, zaman ve enerji gerektirmeleri ve çözüme
kavuşturmak üzere karara varılması gibi konular üzerinde de durulmaktadır.
3. Problemin tanımlanması ve formüle edilmesi: Sorunu anlaması için danışanların
sorunla ilgili bilgi edinmelerine yardımcı olunur. Karşı karşıya kalınan problem durumu,
problem-odaklı veya duygu-odaklı başaçıkma tarzları açısından değerlendirilir. Son
olarak problem-çözmede ulaşılmak istenen amaç ya da amaçlar somut bir biçimde
ortaya konur.
4. Alternatif Çözümlerin Oluşturulması: Amaca ulaşmada danışanların farklı yolları
düşünebilmesi için uygulamalarda bulunulur. Buna göre her bir amaç için farklı
seçenekler oluşturma, çözümlerin niteliği (özellikleri) ve varılan yargının ertelenmesi
gibi çalışmalar yapılır.
5. Karar verme: Danışanlar alternatif çözüm yollarını listelerler ve her bir amaç için
sunulan çözüm önerilerinin sonuçlarına dair değerlendirmelerde bulunurlar. Bu
değerlendirme seçeneklerin eleştirilmesi ve seçeneklerin karşılaştırılması şeklinde
gerçekleştirilir. Son olarak danışanlar bir çözüm planı oluşturmak üzere çözüm
seçeneklerinden birine karar verirler.
6. Çözümün uygulanması ve doğrulanması: Eş zamanlı olarak ortaya çıkan birçok
alternatif çözümü uygulaması için danışanlar cesaretlendirilir. Çözümleri uygulama
aşamasında, danışanların kendini-izleme (self-monitoring), değerlendirme ve
ödüllendirme prosedürlerini kullanmalarına yönelik teşvikte bulunulur. Eğer belirlenen
çözümler işe yaramadıysa danışanların problem çözme sürecine yeniden
başlamasına ve aksaklıkları saptayıp çözmelerine yardımcı olunur (Akt. Cormier ve
Nurius, 2003).
Problem çözme terapisi bilişsel, duygusal ve davranışsal olarak üç bileşeni kapsayan
ve aynı zamanda içinde yaşanılan kültürle de ilişkili bir başa çıkma stratejisidir. Asıl
olarak yeni davranış, düşünce ve duygu kalıplarını yerleştirmeye yönelik bir prosedür
olarak da ifade edilebilir (D’ Zurilla, 1988).
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
36 | S a y f a
SOSYAL PROBLEM ÇÖZME BASAMAKLARINDA KENDİNİ DEĞERLENDİRME FORMU
A. Problem Yönelimi
1. Olumlu mu- Olumsuz mu ?
2. Bilişsel ve duygusal engellerim nedir?
3. Düşünce Hataları ya da İrrasyonel Düşüncelere Karşı
Savaş Açma (Çürütme Yöntemi)
4. Yeni ve Sağlıklı Düşünceler: Rasyonel Düşünceler
Oluşturma
5. Yeni Duygular: Sağlıklı Olumsuz Duygular
B. Problemin Tanımlanması ve Formüle Edilmesi
1.Problemi “Gerçekçi” Olarak Tanımlama -Bilgi
Toplama Soruları: Ne, nerede, ne zaman, nasıl oldu,
neden böyle oldu, benim tepkim ne oldu? Uygulama:
Bir kamera gibi mi görebiliyorum yoksa gözlük takmış
gibi mi davranıyorum?
2. Problemin Doğası Üç Sorgulama: - Nedir? Durumu
tanımlama - Ne yapmalıyım? Eylem planı oluşturma -
Engellerim varsa neler? Uygulama: Problem odaklı mı
duygu odaklı mı başaçıkmam gerekiyor?
3. Amaç oluşturma Uygulama: Küçük adımlar
4. Eylem planını değerlendirme ve uygulama:
Uygulama: Kar-zarar analizi
C. Alternatif Çözümlerin Oluşturulması Uygulama:
Beyin Fırtınası Aklınıza gelen çözüm önerilerini sıralayınız
saçma olup olmaması önemli değildir. Ne kadar çok
sayıda fikir üretiyor olduğunuz önemlidir. Uygulama:
Altı Şapkalı Düşünme Tekniğine göre oluşturduğunuz
düşünceleri analiz ediniz. Bir sonraki oturumda
düşünce üretme yani alternatif çözümler listenizle
geliniz.
D. Karar Verme:
Alternatif çözümlerden birine karar veriniz.
E. Çözümün Uygulanması ve Değerlendirilmesi
Uygulama: Kararınızı uygulamaya koyun.
Uygulama: Çözümün sonuçlarını değerlendirin. Bunun
için kar-zarar analizinden yararlanabilirsiniz. -10, 0 ve +
10 şeklinde puanlamalar size yardımcı olacaktır.
Uygulama: Eğer uyguladığınız çözüm işe yaradıysa
kendinize bir ödül veriniz. Ve küçük çaplı da olsa
kendinizle gurur duyunuz.
(D’ Zurilla ve Nezu, 2007; Nezu, Nezu ve D’ Zurilla, 2007)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
37 | S a y f a
EK-6
ADÖLASAN DÖNEMİ 14-18 YAŞ
BİLİŞSEL GELİŞİM
Ergen bu dönemde karmaşık sorunlara mantıksal çözümler getirme becerisini kazanır.
Düşünce ile oynayabilir, mantık oyunlarından hoşlanır. Bu dönemde bilişsel gelişimin
büyük bir kısmı tamamlanmıştır fakat beyin hücrelerinin uzun süre kullanılmadığı
zaman işlevini kaybettiği de unutulmamalıdır. Bu yüzden bu dönemde bilişsel gelişime
de gereken önem verilmelidir.
AİLEYE ÖNERİLER
Aile çocuğun yazma ve etkinlikleri için desteklemelidir, örneğin; günlük
yazması kitap okuması için ona bu yönde armağanlar alarak
Boş zamanlarda ilgilenmesi için puzzle, kelime ve zekâ oyunları gibi materyaller
sağlayabilir. Ergenle beraber bu oyunları oynamak da onunla yakınlık
kurmanın bir yoludur.
PSİKO-MOTOR GELİŞİM
Çocukların bu alanda geçirdikleri değişiklikler düzene girmeye başlar.
Erkek çocuklarda genel olarak, vücuttaki kas dokusu artar, boy uzar, ses çatallaşır ve
kalınlaşır, üreme organları gelişir sperm üretimi başlar. Kız çocuklarda ise deri altı yağ
dokusu artar, beden hatları yeni biçimini alır, her ay yumurta hücresinin üretimi başlar
ve ilk menstrüasyon görülür, derideki yağlanma sebebiyle sivilce ve siyah noktalar
görülür. Boy uzamaları devam eder. Takım faaliyetlerine katılım artar. Spor aktiviteleri
daha büyük önem kazanır. Erkekler bu dönemde özellikle futbol, basketbol, uzak
doğu dövüş sporları ile daha yakından ilgilenir. Kızlar voleybol, basketbol, aerobik
türü sporlara ilgileri vardır.
AİLEYE ÖNERİLER
Aileler çocukların spor aktivitelerini desteklemeli, bu alanlara yeteneklerinin de
gelişimi açısından ve psiko-motor gelişimlerini desteklemek için onların bu tür
aktivitelere katılmasına fırsat tanımalı, kısıtlamamalıdır.
Bu dönemde beslenmelerine dikkat etmelidirler
PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM
Bu dönemde erkeklerde genital sistemlerin gelişimi daha yoğun yaşanır. Kızlar
genellikle bu sürece bir önceki dönemde başlarlar. Örneğin; kızlarda adet kanaması
erkeklerdeki ereksiyondan daha evvel yaşanır ve ergenlik çağında erkekler kızlara
kıyasla fiziksel yönden daha minyon, ufak tefek görünebilirler. Erkeklerde boşalma bu
dönemde başlar. Cinsel öğelere ilgi artar. Cinsel konularda sürekli bir şeyler öğrenme
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
38 | S a y f a
çabası içindedirler. Bu konuda çok fazla odaklanıp bazı amaçlar edinebilirler. Kızların
ise bu dönemde bir önceki dönemde başlayan bedensel gelişimleri devam ederken
psiko-seksüel gelişim açısından olgunluk kazanmaya başlarlar.
Bu dönemde ergenler vücutlarına daha çok özen göstermeye başlarlar. Kızlar
özellikle duygusal anlamda, erkekler ise hem duygusal hem de cinsel anlamda ilişki
kurma eğilimi içindedir. Çocuklarda, özellikle erkek çocuklarda mastürbasyon görülür.
AİLEYE ÖNERİLER
Ailelerin, çocukların bu dönemdeki merakını önce anlayışla karşılamalı, sonra
ona toplumun bu tür konulara bakış açısından bahsetmelidir. Ona cinselliğin
yemek yemek, su içmek gibi doğal bir ihtiyaç olduğunu ama belli bir yaştan
önce yaşanmasının ne gibi olumsuzluklar doğurabileceğinin anlatması gerekir.
Aile çocukların pornografik yayınlara olan ilgisini kızarak, olumsuz tepkiler
vererek karşı çıkmamalıdır, fakat bu yayınların ticari içerikli olduğundan ve
sağlıklı yayınlar olmadığından bahsetmelidir.
SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM
Bu dönemde çocuğun kimlik kazanımı tamamlanır ya da kimlik karmaşası yaşamaya
devam eder. Kimlik kazanımı tamamlanmazsa bocalama da devam eder. Kimlik
kazanımı tamamlanırsa güvenli bir genç olur.
Karşı cinse ilgi özellikle duygusal açıdan kız çocuklarda yoğundur. Bu dönem erkek
çocuklar için hormonal yönden yoğun bir dönem olduğu için erkek çocuklarda karşı
cinse karşı hem cinsel hem de duygusal ilgi devam eder.
Ergenin çevresinde iletişim kurduğu kişiler ya da iletişim kurma yoğunlukları değişir.
AİLEYE ÖNERİLER
Çocuğu sosyal faaliyetlere teşvik etmeliler.
Kız-erkek çocuk ayrımı ne aile için ne de dışarıdaki çocuklara karşı
yapılmamalıdır.
Aile sık sık çocukla konuşmalı, sorunlarını dinlemeli ve ona destek olmalıdır.
Çocuğun kimlik karmaşasını önlemek için, onu hoşlandığı şeylerle belirli ölçüde
baş başa bırakmalıdır. Örneğin; İpek 15 yaşında lise 1. sınıf öğrencisidir. Alış-
verişe annesiyle beraber çıkarlar. Sonra İpek alacağı kazağın nasıl olacağına
karar veremez annesi de bu kararı onun vermesini ister ve İpek “Aaa! Ayşe’nin
üzerinde geçen gün görmüştüm bu kazağı çok yakışmıştı ben onu alacağım!”
der. Evet belki o kazak İpeğe de yakışacaktır ama İpek böyle giderse hep bu
şekilde alış-veriş yaparken kararsız kalacaktır.
Bu dönem çocuklarına ailenin öğretmesi gereken en önemli şey onların kendi
beğenileri doğrultusunda ve kendisine yakışanı seçmesi için rehberlik etmesidir.
Bu durumda anne “İpek mademki karar veremedin o zaman gözüne takılan
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
39 | S a y f a
birkaç tanesini dene en çok hangisi sana yakışıyorsa onu alalım.”
diyebilmelidir.
AHLAK GELİŞİMİ
Çocuklarda bu dönemde ya kurallara uyma ama sorgulama ya da sıra dışı olma
eğilimi görülür. İntihara, suça, eğilim de görülebilir. Bunların sebebi kimlik kazanımı
tamamlanmadığı için yaşanan kimlik karmaşasıdır.
AİLEYE ÖNERİLER
Aile çocuğun yaptığı hatalara karşı anlayışlı olmalıdır.
Bu dönemde ergenin çok fazla üzerine gidilmemeli sorunlar konuşularak
çözülmeye çalışılmalıdır. Örneğin Akif 17 yaşında Lise 3. sınıf öğrencisidir. Babası
onu odasında sigara içerken bulur. Onunla oturup konuşup sigara içmesinin bu
yaşta onun gelişimine zarar vereceğini, sigaranın neden içilmemesi gereken bir
madde olduğunu anlatır.
Bu dönemde intihar, suç teşkil eden davranışlar gösteren madde bağımlılığı
olan çocuklar için psikolojik rehberliğe başvurulmalı, çocuğa psikolojik destek
sağlanmalı, danışman ile aile de görüşmeli ve danışmanın rehberliğine göre
hareket etmelidirler.
EĞİTİMCİYE ÖNERİLER
1. Eğitimci bu dönemde öğrencilerini gelişimlerine katkıda bulunacak etkinliklere
yönlendirmelidirler.
2. Onların meslek seçimi konusunda da onlara rehber olmalıdırlar. Örneğin; Bir gün
kararlaştırıp beraber sinemaya gitmeyi yahut ders arası uygun bir zamanda
çocuklardan çalgı aleti çalmalarını vb. yeteneklerini sınıfla paylaşmasını isteyebilir.
Bu dönem çocukları için tiyatro ve drama da çok önemlidir. Yine uygun olursa
eğitimci belli bir zaman dilimini bunun için ayırıp sınıf ile beraber bir oyun hazırlayıp
bunu sergilemelerini sağlayabilir.
Eğitimci öğrencilerinin sorunları ile birebir ilgilenebilirse ve onları dinleyerek
düşüncelerini paylaşıp rahatlamalarını sağlayabilirse yetişkin desteğini hissedip
kendilerini güvende hissetmelerini sağlamış olacaktır
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
40 | S a y f a
EK-7
VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ
Ders Çalışmayı Sıkıcı Hale Getirmemek İçin;
Sınavların yaklaştığı bu son dönemlerde sınavlara girecek adaylar hedefledikleri
sonuca ulaşmak için bir planlama yaptılar ve bu planlama ile çalışmalarına
başladılar. Fakat bu süreçte ders çalışmak bazı defansif faktörleri de öğrencilerin
karşısına çıkarmaktadır. Ders çalışırken en önemli bir mesele yoğunlaşma ve
verimliliktir. Ders çalışmak değil derse yoğunlaşmak zordur. Çünkü yoğunlaşma ve
program yapmayı kendine adet edinen bir öğrenci için ders çalışmak olabildiğince
basit bir olaydır.
Ders çalışırken yoğunlaşamamanın nedeni derse yoğunlaşılması konusunda kendimizi
ikna edemememizdir. İkna olamamamızın bir sürü nedeni olabilir; örneğin. Ders
çalışma nedir? Denildiğinde öğrenciler genelde sıkıcı buldukları ve yapamadıkları bir
faaliyet olarak tanımlıyorlar. Hatta ders çalışmamanın daha eğlenceli bir çalışma
olduğunu ifade ediyorlar. Ders çalışmayı bir gereklilik değil de zorunluluk olarak gören
bu öğrencilerin düşüncelerinin değişmesini beklemek son derece yanlıştır. Öncelikle
ders çalışmayı bir gereklilik olarak görüp her ne kadar zorlansak da alışkanlık ve
yoğunlaşma özelliği kazanan kadar kendimizi çalışmaya mecbur hissetmeliyiz. Peki
ders çalışırken yoğunlaşmayı sağlamak için neler dikkat etmeliyiz. Bizi
yoğunlaşmaktan alıkoyacak etkenler nelerdir bunları belirlemek gerekir. Kişiden kişiye
değişen faktörler vardır. Bazı insanlar teknolojik malzemeleri ve sosyal medya vb. gibi
ortamlarla, kimi insanlar ise planlamayı yaparken kurdukları hayallere dalarak
yoğunlaşamamaktadırlar.
Hayal ile Hedef Arasındaki Tek Fark Eylemdir;
Hayal etmek aslında birçok şeyin başlangıcıdır. Hayatımızı kolaylaştıran birçok araç
gereç birilerinin hayal etmesi ile bulunmuştur. Hedeflerimizi belirlerken bile hayal
ederek başlarız işe fakat hayal ile hedef arasında bir fark vardır o da; eyleme
geçmektir. Hedefimizi belirlerken kurduğumuz hayaller biz renkli dünyalara alıp
götürecek dalgınlıklara götürmekten ziyade hedefe ulaşmamız adına bizi
kamçılamalıdır.
Yoksa ders çalışırken hayal dünyasına yapılan geziler derse yoğunlaşmamızı
engelleyecek ve bizi hedefimizden uzaklaştıracaktır.
Teknolojinin Sınırları Bilinmelidir;
Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, sosyal medya ortamlarının hayatımızda edindiği yer
bizlerin ders çalışmasını etkileyen en önemli faktörlerden olmuştur. Şehirleşmenin bir
getirisi olan ve insanların sanal sosyalleşmesini doğuran sosyal medya siteleri aslında
sınav sürecindeki öğrencilerin en büyük sistem bozucusudur. Öğrenciler arkadaşları ile
imkân eksikliği nedeniyle kuramadıkları sosyal ortamları akıllı telefonlar, bilgisayarlar
veya tabletler sanal olarak kurmaktadırlar. Yaşı gereği arkadaşları ile vakit geçirmek
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
41 | S a y f a
isteyen genç yaştaki arkadaşlarımız vaktinin çoğunu bu mecralarda resim, video
paylaşarak, arkadaşını dürterek veya arkadaşının tweet’ini retweet’leyerek
geçirmektedir. Hatta öğrenciler ders çalışmak istemediklerinde durum değişikliği
terapisini yanlış uygulayarak ders çalışmayı bırakıp ortam değiştirerek bilgisayarının,
telefonun ya da tabletinin başına geçmektedir. Bu da yapıcı etkisi olması beklenen
terapinin bozucu olmasına neden olmaktadır.
Öğrencilerin teknolojiyi tamamen terk etmelerini beklemek de yanlış olabilir. Fakat
öğrencinin kendi alacağı bir karalar kesinlikle sınırlandırılmalıdır. Çünkü şehirlerdeki
ortam eksikliği nedeniyle genelde öğrenciler arkadaşlarıyla sosyal ortamlarda bir
araya gelebilmekte ve stres atmaktadırlar. Bu nedenle öğrencileri eğer illaki bu
ortamlarda stres atması gerekiyorsa buna izin verilmeli fakat kontrollü bir şekilde sınır
getirilmelidir. Hatta öğrencinin ders çalışmasına teşvik edici sınır düzenlemeleri ile bu
etken yapıcı bir etki haline de getirilebilir. Öğrenci teknolojik ortamlarla ilgili sınırını
bildiğinde ders çalışırken kolay yoğunlaşacak ve sınırlar içerisinde kaldığı sürece de
öğrencinin yoğunlaşmasının bozulması da zorlaşacaktır
Nerede ve Nasıl Çalışmalıyım?
Öğrencilerin yoğunlaşamamaları bazen kendileri ile ilgili nedenlerden değil de dış
etkenlerden de kaynaklanabilir. Bu etkenlerinde başında çalışma ortamı gelmektedir.
Öğrencinin çalışma odasından tutunda masadaki oturuşuna kadar birçok etken
yoğunlaşmayı etkilemektedir.
Öncelikle Veliler eğer imkânları varsa öğrenciye bir ayrı bir oda ayarlamalı ve ders
çalışması için öğrenciye vermelidir. Ders çalışırken bir koltuk üzerinde oturarak ya da
ayakları uzatarak değil yatağa ya da pencereden sokağa bakmayan bir masanın
başında ve çok fazla yatak ortamını hatırlatmayacak bir sandalyede oturarak ders
çalışmak lazımdır. Mümkünse odanın ışıklandırılması ya da duvarların boyası uykuya
götürecek şekilde seçilmemelidir. Havalandırılması ihmal edilmemelidir. Hatta
duvarlardaki tabloların dahi öğrenciye düşündürecekleri hesaba katılmalıdır.
Öğrencini dikkatini dağıtmayacak şekilde seçilmiş bir çalışma ortamı öğrencinin
yoğunlaşmasını kolaylaştıracaktır.
Çok Çabuk Sıkılıyorum Ve Dersi Bırakıyorum;
Öğrencilerin yoğunlaşamamanın yanında en çok şikâyet ettikleri konu ise
yoğunlaşmayı devam ettiremeyip sıkılmaları ve ders çalışmayı bırakmalarıdır. Bunu
sebebi ise öğrencini ideal ders çalışma süresinin bilmemesi ya da neye ne kadar
çalışması gerektiğini bilmemesidir.
Öncelikle çalışmamızın nerede tamamlanacağını belirlemek; bir sonraki aranın
nerede verileceği hedefinin çalışmanın başında konulması ve o hedef
tamamlanmadan bırakılmaması gerekir. Bitirilmesi gereken yere kadar çalışmayı
sürdürmek yani hedefe ulaşmak bir sonraki hedef için tetikleyici olacak ve başarıya
yaklaştıracaktır. Aksi bir durum ise bir sonraki çalışma periyodun ötelenmesine ya da
hiç olmamasına neden olabilecektir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
42 | S a y f a
Eğer zayıf yönlerimiz varsa bunlarla inatlaşmak bizim ders çalışırken sıkılmamıza,
muhtemel bir başarısızlıkta ise ders çalışma isteğimizin tamamen kaybolmasına neden
olabilecektir. Bu nedenle güçlendiremediğimiz zayıf yönlerimizi bir kenara bırakıp
güçlü yönlerimizi kusursuz hale getirmeye çalışmak gerekir.
Çalışma süresinin belirlenmesi kadar dinlenme süresinin belirlenmesi de çok önemlidir.
Çünkü ders aralarında verilen her mola bir sonraki dönem için enerji ve kafa dinginliği
sağlanan aralardır. Bu arları abartmadan ihtiyacımız kadar belirlemek gerekir.
Sınavlarda başarılı olmak yani hedeflerimize dolayısıyla hayallerimize ulaşmak bedel
isteyen bir süreçtir. Bu hedefin bedeli de hedefe ulaşıncaya kadar istense de
istenmese de gereken düzeyde ders çalışmaktır. Her zaman isteyerek ders çalışmayı
beklemekte hatadır. Tabi ki insanın ders çalışmak istemeyeceği zaman dilimleri de
olacaktır. Bu zaman dilimlerini az da olsa çalışarak geçirmek diğer zamanları verimli
geçirmeye neden olacaktır. Yani ders çalışmakta devamlılık esastır.
Hayattan istediklerimizi almak için, istemediğimiz şeyleri yapmak zorunda kalabiliriz.
İstemediğimiz şeyleri yaparken de sıkılır, bunalır, sinirlenir, stres yaşayabiliriz. Ancak tüm
bunlara dayanabilme gücü ve potansiyeli içimizde mevcuttur. Buna “irade gücü” (iç
disiplin) denir. Bu nedenle çalışmayı sürdürmek sadece bizim elimizde olan bir şeydir.
İrademizle yapacağımız çalışmalar bizi hedefimize ulaştıracaktır.
Ne yapsam da ders çalışamıyorum” diyenlere özel uyarılar:
Problemin bir parçası olmakta ısrar etmeyin; çözüm bulmaya yönelmeniz
birçok şeyi çözecektir.
Ders çalışmanızı engelleyen durumları objektif olarak tespit edin. Sizi ders
çalışmaktan alıkoyan durumların incir çekirdeğini bile doldurmadığını hayretle
göreceksiniz.
Her şeyden önce hayatınızda hiçbir değişiklik yapmadan bugünden sonra
hayallerinizdeki gibi ders çalışacağınızı sanmayın.
Başarılı olmak için; “ders çalışmasak da olur” veya “ders çalışma süresinin pek
önemi yoktur” vb. düşünceleri zihninizden tamamen kaldırın.
Her gün ders çalışmaktan sıkıldığınızı düşünüyorsanız haftanın belirli bir gününü
kendinize ayırın. Sizi zihnen dinlendirecek herhangi bir şeyle meşgul olun.
Gezmek sinemaya gitmek spor yapmak vs. olabilir.
Şöyle veya böyle sizi hedefinize yaklaştıracak düzeyde ders çalışabiliyorsanız
çalışmalarınızı engelleyecek önemli sağlık problemleriniz yok ise sizi sürekli ders
çalışmaktan alıkoyan bir arkadaşınız bulunmuyorsa televizyon veya internete
gerektiğinde uzak durabiliyorsanız siz başarılı olacaksınız demektir. Sadece
yapmanız gereken hedefinize bir kez daha kilitlenip sizi ondan alıkoyacak
durumları bir bir yok etmek.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
43 | S a y f a
Tarafsız bir gözle verimli ders çalışmak için düşüncelerinizi ve bu alanda uzman
bir kişinin önerilerini bir kağıda yazın bunları gerçekleştirmek için hemen bir
plan hazırlayın.
Üniversite kazanmayı veya ÖSS’yi hafife almayın. Sınava giren öğrencilerin
sadece % 10’un bir lisans programını kazanabildiğini aklınızdan çıkarmayın.
Artık kendi kararlarınızı kendinizin verdiğini fark etmeniz gerekir. “Çok istiyorum ama
bir türlü ders çalışamıyorum.” gibi bahanelerle sadece kendinizi kandırmaya
çalıştığınızı bilmelisiniz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
44 | S a y f a
EK-8
SINAV KAYGISI GRUP OTURUMLARI
SINAV KAYGISI İLE BAŞA ÇIKMA GRUP REHBERLİĞİ PROGRAMI-ORTAÖĞRETİM
1.OTURUM
(TANIŞMA)
HEDEFLER:
1. Grup sürecine ilişkin kuralları ve bu kuralların önemini kavrayabilme
2. Kaygı kavramının ne olduğu konusunda ortak bir anlayış geliştirebilme
3. Duygu ve düşüncelerini ifade edebilme
SÜREÇ:
1. Grup üyelerini karşılayın ve genel olarak grubun özel olarak da bu oturumun
hedeflerini açıklayın
2. Grup kuralları hakkında üyeleri bilgilendirin. Bizim burada söylediğimiz ve
yaptığımız her şey özeldir ve grup içinde kalır (gizlilik). Herkes birbirini
dinlemelidir. Herkes birbirine saygılı davranmalıdır. Gruba katılım devamlılığı
sağlanmalıdır.
3. Üyeleri ikişerli olarak eşleştirin. Her bir üyenin eş olduğu diğer üyeye kendini
tanıtmasını söyleyin ve bunun için 5 dk zaman verin. Zaman bitiminde her bir
üyenin eş olduğu diğer üyeyi gruba tanıtmasını söyleyin. Böylece üyeler
birbirlerini tanımış olurlar.
4. Grup lideri olarak üyelere kaygı kavramının onlara ne ifade ettiğini sorun. Her
bir grup üyesinin kaygı konusundaki düşüncelerini grupla paylaşmasını
sağlayın.
5. Grup üyelerinin duygu ve düşüncelerini içtenlikle ifade etmeleri konusunda
onları teşvik edin.
6. Oturum sona ermeden önce grup üyelerine nefes egzersizi yaptırarak
bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve bir sonraki oturumun zamanını
hatırlatarak oturumu bitirin.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
45 | S a y f a
2.OTURUM
(SINAV KAYGISINA İLİŞKİN FARKINDALIK KAZANDIRMA)
HEDEFLER:
1. Kaygıya neden olan bazı özelliklerini fark edebilme
2. Sınav sırasındaki duygu ve düşüncelerine ilişkin iç görü geliştirebilme
3. Sınav kaygısının yapısı , etkileri ve sonuçlarını kavrayabilme
MATERYAL:
1. Form 1, kurşun kalem
SÜREÇ:
1. Grup üyelerini önceki oturumdan bu yana neler yaşadıklarını paylaşmaya
davet edin. Bir önceki oturumun kısa bir özetini yapın veya üyelere yaptırın.
2. Oturumun hedeflerini kısaca açıklayın.
3. Grup üyelerine kendilerinde kaygı yaratan temel özellikleri keşfetmelerini
sağlamak amacıyla form dağıtın. Üyelerin bu formu doldurmaları için 5 dk
süre verin. Üyeler formu doldurmayı bitirdiklerinde , üyeleri forma yazdıkları
duygu ve düşünceleri paylaşma konusunda cesaretlendirin. Her bir üyenin
paylaşımda bulunmasını sağlayın.
4. Paylaşımlar sonucu, grup üyelerinin yaşantılarındaki benzer ve farklı yönlere
dikkat çekerek üyelere yalnız olmadıkları duygusunu hissettirin.
5. Grup üyelerinin sınav kaygısının yapısı, sonuçları hakkında bilgilendirin.
6. Oturum sona ermeden önce grup üyelerinden bu oturumda neler
öğrendiklerini ve neler hissettiklerini açıklamalarını isteyin. Daha sonra
üyelere nefes egzersizleri yaptırarak bedensel olarak gevşemelerini sağlayın
ve sonraki oturumun zamanını hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
46 | S a y f a
FORM-1
ADI:
SOYADI:
BEN NEDEN
KAYGILANIYORUM?................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
...........................
HANGİ DURUMDA EN ÇOK
KAYGILANIYORUM?................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
...........................
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
47 | S a y f a
3.OTURUM
( SINAV KAYGISININ BELİRTİLERİ )
HEDEFLER:
1. Sınav kaygısının vücutta meydana getirdiği fizyolojik değişiklikleri fark
edebilme
2. Bir sınav durumunda yaşanan kaygının özelliklerini kavrayabilme
3. Bir sınav durumunda yaşanan duygu ve düşünceleri ifade edebilme
MATERYAL:
1. Form-2, kurşun kalem
SÜREÇ:
1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına ilişkin bir
hatırlatma yapın.
2. Oturumun hedeflerini açıklayın.
3. Grup üyelerine kaygı yaşadıkları bir sınav durumunda bedenlerinde
gözlemledikleri değişimleri paylaşmalarını isteyin. Paylaşımlar
tamamlandıktan sonra üyelerin yaşadıkları benzer duygulara dikkat
çekin.
4. Grup üyelerinden yakın geçmişte kendilerini çok etkileyen bir sınav
durumunu zihinlerinde canlandırmalarını isteyin. Düşünmeleri için grup
üyelerine 5 dk verin. Süre bitiminde üyelere sınav durumunda yaşadıkları
duygu ve düşünceleri ifade etmelerine ilişkin bir form dağıtın ve bu
formu 5 dk içinde doldurmalarını isteyin. Üyeler forma yazdıkları duygu
ve düşünceleri grup içinde paylaşmalarını isteyin.
5. Oturum sona ermeden önce grup üyelerinden bu oturumda neler
yaşadıklarına dair duygu ve düşüncelerini paylaşmalarını isteyin. Her bir
üyeden paylaşımda bulunmalarını isteyin. Daha sonra üyelere nefes
egzersizleri yaptırarak bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki
oturumun zamanını hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
48 | S a y f a
FORM-2
ADI:
SOYADI:
GEÇMİŞTE BENİ EN ÇOK KAYGILANDIRAN SINAVI HAYAL ETTİĞİMDE
HİSSETTİKLERİM………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………..
GEÇMİŞTE BENİ EN ÇOK KAYGILANDIRAN SINAVI HAYAL ETTİĞİMDE AKLIMDAN
GEÇEN DÜŞÜNCELER…………………………………………………………………………
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
49 | S a y f a
4.OTURUM
( AKILCI OLMAYAN DÜŞÜNCELERİN TANIMLANMASI )
HEDEFLER:
1. Akılcı olmayan düşünce sisteminin özelliklerini kavrayabilme.
2. Bilişsel-davranışçı yöntem aracılığı ile akılcı olmayan düşünce sistemi
hakkında iç görü geliştirebilme
3. Bir sonraki oturumda paylaşılmak üzere verilen ev ödevi aracılığı ile
sorumluluk kazanabilme
MATERYALLER:
1. Form-3 , kurşun kalem
SÜREÇ:
1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına ilişkin bir hatırlatma
yapın.
2. Grup üyelerine sınav sırasında zihinlerinden geçen düşünceleri ifade
edebilmeleri için bir form dağıtın ve bu formu doldurmaları için 10 dk süre
verin. Üyeler formu doldurmayı bitirdikten sonra üyelerden forma yazdıkları
duygu ve düşüncelerini grup içinde paylaşmalarını isteyin. Paylaşımlar
tamamlandıktan sonra üyelerin yaşadıkları benzer ve farklı duygulara dikkat
çekin.
3. Grup üyelerine ‘ sınav sırasında aklınızdan hangi düşünceler geçerse
kaygılanmazsınız?’ sorusunu yöneltin ve her bir üyenin düşüncelerini
paylaşmasını isteyin. Paylaşımlardan sonra grup lideri , üyelerin akılcı
olmayan ve akılcı olan düşünce sistemi arasındaki farkı ortaya koyarak ,
akılcı düşünce sistemi hakkında farkındalık kazanmasını sağlayın.
4. Oturum sona ermeden önce grup üyelerine ev ödevi olarak girecekleri bir
sınavda bu oturumda öğrendikleri tekniği uygulayarak kendi davranışlarını
gözlemlemelerini isteyin. Daha sonra üyelere nefes egzersizleri yaptırarak
bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki oturumun zamanını
hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
50 | S a y f a
FORM-3
ADI-SOYADI:
SINAV SIRASINDAKİ
DÜŞÜNCELERİM……………………………………………………………………………
……………………………….
SINAV SIRASINDAKİ
DAVRANIŞLARIM…………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
SINAV SIRASINDA HANGİ DÜŞÜNCELER AKLIMDAN GEÇERSE
KAYGILANMAM…………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………..
SINAV SIRASINDA KAYGILI OLMAZSAM NASIL
DAVRANIRIM………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
51 | S a y f a
5.OTURUM
( AKILCI DÜŞÜNCELERİN YERLEŞMESİ)
HEDEFLER:
1. Akılcı düşüncelerin özelliklerini kavrayabilme ve zihnine yerleşmesine
sağlayabilme
2. Kaygı yaşanmayan bir sınav ortamında davranışlarına ilişkin farkındalık
kazanabilme
MATERYALLER:
1. Form-4, kurşun kalem
SÜREÇ:
1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına dair bir
hatırlatma yapın.
2. Grup üyelerine geçen oturum kendilerine ev ödevi olarak verilen ‘ sınav
sırasında hangi düşünceler zihninizden geçerse kaygılanmazsınız?’
sorusuna ilişkin duygu ve düşüncelerini yazmak üzere form dağıtın ve
üyelere formu doldurmaları için 10 dk süre tanıyın. Süre bitiminde duygu
ve düşüncelerini paylaşmalarını sağlayın. Duygu ve düşüncelerdeki
benzerlik ve farklılıklara dikkat çekin. Her üyenin paylaşımda bulunmasını
sağlayın.
3. Paylaşımlar tamamlandıktan sonra üyelerden yakın geçmişte kaygı
yaşamadıkları bir sınav durumunu zihinlerinde canlandırmalarını isteyin.
Düşünmeleri için gruba 5 dk süre verin. Süre bitiminde üyeleri ,
yaşadıkları duygu ve düşünceleri grup içinde paylaşmaları konusunda
teşvik edin ve her üyenin ifade etmesine olanak sağlayın.
4. Grup üyelerinden bu oturumda neler yaşadıklarına ilişkin duygu ve
düşüncelerini paylaşmalarını isteyin. Üyelere ‘ bu oturum size hangi
açılardan faydalı oldu’ sorusunu yönelterek paylaşımlarda
bulunmalarını sağlayın. Daha sonra üyelere nefes egzersizleri yaptırarak
bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki oturumun zamanını
hatırlatarak bu oturumu sonlandırın
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
52 | S a y f a
FORM-4
ADI-SOYADI:
SINAV SIRASINDA ZİHNİMDEN HANGİ DÜŞÜNCELER GEÇERSE
KAYGILANMIYORUM………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………..
KAYGILANMADIĞIM ZAMAN NASIL
DAVRANIYORUM……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………...
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
53 | S a y f a
6.OTURUM
( DEĞERLENDİRME VE KAPANIŞ )
HEDEFLER:
1. Geçen oturumlarda neler yaşandığını gözden geçirme ve engel bir
değerlendirme yapabilme.
2. Grup süreci ile ilgili düşüncelerini ve yaşantılarını değerlendirebilme
3. Bu programdan elde edilen kazanımlarını ifade edebilme.
4. Olumlu duygular ile gruptan ayrılabilme.
MATERYAL:
1. Okul ortamında isteğe bağlı olarak gruba katılanların olumlu duygularla
ayrılmalarını kolaylaştırmak için küçük bir kutlama için gerekli yiyecek ve
içecek malzemesi
SÜREÇ:
1. Grup üyelerine kendilerindeki ya da diğer insanlardaki sınav kaygısına ilişkin
davranışları tanıyıp tanımadıklarını sorun. Bu çeşit bir davranışı gözlemlerken
kendilerini nasıl hissettiler? Bununla baş etmek için grup üyeleri neler
yaptılar? Her bir üyenin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerini sağlayın.
2. Grup üyelerinden geçen grup oturumlarını değerlendirmelerini isteyin. Grup
oturumlarında neler öğrendiklerini ve neler yaşadıklarını sorun. Bu oturumlar
süresince kendileri için en faydalı olan konunun ne olduğu konusunda
yaşadıklarını paylaşmalarını isteyin.
3. Grup üyelerinin ilk oturumda belirledikleri amaçlara ve beklentilerine ne
derece ulaştıklarını söylemelerini isteyin. Geçen oturumlarda beklentileriniz
ne düzeyde karşılandı? Sorusunu sorun. İlk oturumdan bu yana kendinizde
ne gibi değişiklikler gördünüz?
4. Katılımları için teşekkür edin. Size istediğiniz zaman ulaşabileceğinizi belirtin.
Grup arkadaşlığının devam etmesini dileğinde bulunun. Çalışmayı
sonlandırın.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
54 | S a y f a
EK-9
KAYGISIZLAR PROJESİ
Projenin Amaçları
Pilot okullardan seçilen 12 öğrenciye ‘Sınav
Kaygısı Grup Rehberliği’ programını
uygulayarak öğrencilerin sınav kaygı düzeyini
en aza indirmek.
Öğrencilere sınıf düzeylerine göre TEOG veya
YGS-LYS sistemini anlatarak, öğrencilerin sınav
sistemi hakkında bilgi edinilmelerini sağlamak.
Çalışmalara başlamadan önce öğrencilere ‘Sınav Kaygısı Envanteri ‘
uygulayarak kaygı düzeylerini tespit etmek.
Öğrencilerin ailelerine , ‘Sınav Kaygısı’ ve ‘Aile İçi İletişim’ konularında seminer
vererek daha olumlu bir aile ortamı oluşturmak.
Öğrencilerin sınav kaygısı düzeylerini en aza indirerek, sınavlarda gerçek
performanslarını ortaya koyabilmelerini sağlamak.
Verimli Ders Çalışma Teknikleri ile öğrencilerin daha etkin şekilde sınavlara
hazırlanmalarını sağlamak.
Sınavlara ilişkin öğrencilerin motivasyonunu artırmak.
Projenin Uygulanma Alanı
Bu proje, Kocasinan Kaymakamlık Makamının oluruna bağlı olarak Kocasinan
ilçesinde pilot okul olarak seçilen 5 ortaokul, 5 lise ve 1 mezun grubunda ve her
gruptan 12 öğrenci olmak üzere toplam 132 öğrenciye uygulanmaktadır.
Projenin Uygulanması
Seçilen pilot okullardaki son sınıf öğrencilerine ‘Sınav Kaygısı Envanteri
‘uygulanacaktır.
Bu envanter sonucuna göre her okuldan 12 öğrenci seçilecek ve çalışmalar bu
12 öğrenci üzerinde uygulanacaktır.
Öğrencilere sorumlu oldukları sınav sistemi ( TEOG, YGS-LYS ) ayrıntılı bir şekilde
anlatılacak. Öğrencilerin sınav sistemine hakim olması sağlanacaktır.
Öğrencilere , verimli ders çalışma teknikleri anlatılacaktır.
Öğrencilere ilköğretim için 10 , ortaöğretim için 6 oturum dan oluşan ‘Sınav
Kaygısı İle Baş Etme Grup Rehberliği Programı ‘ uygulanacaktır.
Öğrencilerin süreç içerisinde okul içi akademik başarı durumu takip edilecektir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
55 | S a y f a
Öğrencilerin velilerine , ‘Sınav Sistemi, Sınav Kaygısı ve Aile İçi İletişim ‘ konularında
seminerler verilecektir.
Öğrencilere ‘Motivasyon ‘konulu seminerler verilecektir.
Süreç içerisinde ihtiyaç duyan öğrencilerle bireysel görüşmeler yapılacaktır.
Proje’nin son basamağı olarak öğrencilere projenin ilk basamağında uygulanan
‘Sınav Kaygısı Envanteri ‘ tekrar uygulanacaktır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
56 | S a y f a
EK-10
SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISI İLE İLİŞKİSİ
Sosyal Aktiviteler
Eğitimin en temel amacı, öğrencilere birey olma niteliklerini kazandırmak ve bu
bireyleri hayata hazırlamaktır.
Geleneksel eğitimci portresinin karakteristik özelliklerinden birisi ise, öğrenme ve
öğretme sürecinde müfredatı yetiştirme endişesidir. Bu endişeye kapı aralayan bakış
açısı, belki de öğretimden eğitime geçilemeyişin temel sebebidir.
Eğitimciler, ellerindeki müfredatı bir yol haritası olarak görmeli ve öğrencilerin
edindikleri bilgileri beceriye dönüştürebilmelerinin ortamlarını hazırlama amacı
taşımalıdırlar.
Sosyal Aktivitelerin İşlevi ve Etkileri
Bilgiye ulaşma ve elde edilen bilgilerin beceriye dönüştürülerek günlük yaşamda işe
yarayacak bir şekilde kullanılması için, eğitim sürecinde sosyal etkinliklere sık sık yer
verilmesi gerekmektedir. Sosyal aktivitelerle öğrencilere hayal bile edemediğimiz
nitelikler kazandırılabilir. Öğrencilerin müfredatta belirtilen kazanımların ötesinde nitelik
kazanmalarına ve beceri geliştirmelerine ortam hazırlar. Okullarda bu amaçla
yapılacak etkinlikler arasında belirli gün ve haftaların kutlama etkinlikleri (günün
anlam ve önemini belirten yazı yazma, yazdığı yazıyla ilgili topluluk karşısında
konuşma yapma, şiir okuma, skeç ya da parodide rol alma vb.), okul, sınıf gazete ve
dergilerinde görev üstlenme, piyeste rol alma, şiir dinletilerinde şiir okuma, değişik
konularda düzenlenen yarışmalara katılma, araştırma, gezi ve gözlem etkinliklerinde
bulunma vb. sayılabilir. Sosyal aktivitelerle öğrencilere kazandırılacak niteliklerden
bazıları şu şekilde sıralanabilir:
İletişim becerisi
Sosyal etkinlikte görev alan öğrenciler çevresindeki insanlarla sağlam bir iletişim
kurabilme yeteneğini kazanırlar. Yanlış anlamalardan doğan iletişim kazalarına
uğramazlar.
Öz güven duygusu ve sorumluluk alma bilinci
Öz güveni artan bireyler sorumluluk almaktan kaçınmazlar. Bu niteliği kazanan
bireylerin hayatta başarılı olma konusunda büyük avantajlar elde ettiği
unutulmamalıdır. Başarı başarıyı getirir. Öğrencilere değişik sosyal etkinliklerle öz
güven duygusu ve sorumluluk bilinci kazandıran eğitim kurumları, bireyleri hayata
hazırlama konusunda büyük bir işlevi yerine getirmiş sayılırlar.
Sosyal ve toplumsal bilinç
Farklı etkinliklerde görev alan öğrencilerin sosyal ve toplumsal olaylara karşı
duyarlılıkları artar. İyiyi kötüden, yararlıyı zararlıdan ayırarak tepki göstermekten ya da
takdir duygularını dile getirmekten geri durmaz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
57 | S a y f a
Birlikte uyum içinde çalışma ve iş yaşamında başarı
İş ve sosyal yaşamda başarılı olmanın en temel şartlarından birisi içinde bulunduğu
ortamda çevresindekilerle uyumlu olmaktır. Kaynaşma ve dayanışma ruhu içerisinde
hareket edebilmek, nerede ve nasıl konuşup, nasıl davranacağını bilebilmek önemli
özelliklerdendir. Bu özelliklerin kazanılmasında sosyal etkinliklerin önemi büyüktür.
Temel dil becerilerini geliştirebilme
Anlama ve anlatma alanları ve bu alanların üzerine inşa edildiği dört temel ayak
olan okuma ve dinleme (anlama), konuşma ve yazma (anlatım) becerilerinin
öğrenme ve öğretme süreci uygulamalarıyla geliştirileceği unutulmamalıdır. Sosyal
etkinlikler bu becerileri kazandırılıp geliştirilecek önemli uygulama alanı olarak
düşünülmelidir.
Çocuklarımıza bütün bu olumlu özellikleri kazandırmak için onları okulda sosyal
aktivitelerle buluşturmanın yanı sıra sosyal yaşamda da sanatla, sporla ve müzikle
buluşturmak için aile ve öğretmenlerine önemli görevler düşmektedir
Nasıl Yönlendirebilirim?
Anne-baba olarak yada öğretmeni olarak çocuklarımızın sanatla ilgilenmelerini
istiyorsak, önce bu soruların cevaplarını aramalıyız:
Çocuğumun neye ilgisi var?
Spor, Resim, Müzik veya Dans becerilerini gözlediğimde onu en çok ne yaparken
keyif aldığını görüyorum?
• Çocuğumun yaşı bu etkinliğe uygun mu? Sanatçılar ve sanat eğitmenlerinin bu
konudaki görüşleri ne?
• Çocuğumun duygusal, sosyal ve fiziksel gelişimi ile kişiliği nasıl bir yönlendirme
gerektiriyor? Bireysel etkinliklerden mi hoşlanıyor, yoksa bir grubun içinde mi kendini
daha iyi hissediyor?
• Acaba yönlendirdiğim sanat dalını ben kendi isteğime göre mi seçtim? Belki de
benim yapamadıklarımı o yapsın istiyorum...
• Çocuğumu spor,resim/müzik/dansa yönlendirirken ailesinin beklentisi ne? Bir
sanatçı mı yetiştirmek istiyoruz, yoksa hayatında sanatın var olduğu, estetik
duygusu gelişmiş bir kişi mi yetiştirmeyi diliyoruz?
Nasıl Yönlendirebilirim?
Eğer çocuğunuzun hayatında sanatın yer almasını istiyorsanız, bu soruları aklınızda
tutmanız yararlı olabilir, çünkü böylece çocuğunuzu kendi becerileri ve isteği
doğrultusunda yönlendirmiş olursunuz. Ayrıca, ilgisi olmayan bir alan için onu
zorlamamış ve böylelikle de kendine olan güvenini olumsuz etkilememiş olursunuz.
Beklentilerinizi baştan belirleyerek, hem çocuğunuzun hem de kendiniz için zaman
tanımış olursunuz. En önemlisi de sanatı çocuğunuzun hayatına zorla sokmamış,
karşılıklı istek ve heves doğrultunda özendirmiş olursunuz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
58 | S a y f a
Unutmayın ki, ister sanata çok yetenekli, ister sadece sanatı hayatında görmekten
keyif alan bir çocuğunuz olsun, iki durumda da en önemlisi çocuğunuzun kendi
becerileri ölçüsünde ve hevesi doğrultusunda yol almasıdır
Spora Resme ya da Müziğe Yönlendirmek
Çocuğumuzu iyi tanıyalım, öğretmenlerinden aldığımız bilgileri ve gözlemlerimizi ön
planda tutalım.
Çocuk müzik resim veya spor alanında bir etkinliğe katılacaksa mutlaka onun ilgisini
göz önünde bulunduralım.
Çocuğumuz bir etkinliği seçtikten sonra ise en az 1 ay “deneme” süresi koyalım,
böylece hem ebeveynler hem çocuk etkinliğin uygun olup olmadığına birlikte karar
verebiliriz.
Eğer bir kursa gidilecek veya ders alınacaksa bunun ne kadar süreceğini, onun
programını nasıl etkileyeceğini çocukla konuşmalıyız.
Anne baba olarak kendi yapamadıklarımızı çocuğumuzdan bekleyip beklemediğimiz
konusunda kendimizden emin olalım. Yüksek ve gerçekçi olmayan beklentiler
hepimiz için baş edilmesi zor süreçleri doğurabilir. Hangi etkinlik olursa olsun çok
yüksek beklentiler koymayalım. Önemli olan çocuğumuzun kendi becerileri dahilinde
bu etkinliklerden yararlanabilmesidir.
Spora Resme ya da Müziğe Yönlendirmek
Çocuğun sanat veya spor alanında katıldığı etkinliklerde onu asla diğer çocuklarla
kıyaslamayalım, yapabildiği gözlemlediğimiz gelişme ve güzel şeyleri vurgulayalım.
Çocukların özgüveni çevreden aldıkları geri bildirimlerle şekillenir. Olumlu geri
bildirim aldıkları sürece özgüvenleri yüksek olacaktır.
Mutlaka öğretmen, eğitici, koç, antrenör, vb. ustaların yorumlarına ve gözlemlerine
dikkat edelim.
Çocuğumuzu çok çeşitli etkinliklerle baş başa bırakmak bir süre sonra onun
sıkılmasına, yorulmasına, isteksizlik göstermesine neden olabilir. Bu da
çocuğumuzun kendisini beceriksiz ve başarısız hissetmesine sebep olabilir.Sanat
veya sporla ilgilenmek çocuğun okul başarısına da olumlu yansır. Kendini iyi ve
mutlu hisseden çocuk okulla ilgili süreçlerde de ilerleme gösterip, başarılı oluyor.
Çocuklarımız kişiliklerini oluştururken kendileri hakkında ipucu toplamaya ihtiyaç
duyarlar. Sanat veya sporla ilgilenen çocuklar kendilerini daha iyi tanır böylece
kişiliklerini daha sağlam olarak geliştirebilirler.
ÇOCUK VE SPOR
Çocukluk döneminde fiziksel aktivitelere katılımın olumlu etkileri
Büyüme ve gelişmenin daha iyi olması
Aktif yaşam biçimi kazandırılması
İleride oluşabilecek hastalık risklerini azaltma
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
59 | S a y f a
Vücut sağlığının olumlu etkilenmesi
Fiziksel uygunluk (fitnes) sağlanması
Aşırı kilo alımının önlenmesi
Kemik yoğunluğunun artırılması
Fiziksel yeteneklerin gelişimi
Vücudun hareket kabiliyetini anlama ve değerlendirme
Entelektüel gelişime katkı sağlama
Kişisel ve sosyal gelişime katkı sağlama
Çocukluk döneminde fiziksel aktivitelere katılımın olumlu etkileri
Kendine güveni geliştirme
Yaratıcı doğal yetenekleri geliştirme
Stresle baş edebilme yeteneğini kazanma
Ruhsal iyilik ve gelişme, kendini daha iyi hissetme,
Bir konuya yoğunlaşma (yoğunlaşma) yeteneğini kazanma
Hoşgörü, iyi iletişim, saygı duyma, kendini tanıma, sebat etme, hedef koymayı
öğrenme, zaman yönetimi becerisi kazanma, zorluklarla mücadele yeteneği
kazanma, takım çalışmasını öğrenme gibi birçok olumlu kişilik özellikleri kazanma;
Kötü alışkanlıkların edinilmesini önleme
Çocukluk dönemleri ve aktiviteler
2-4 yaş
Bu yaş çocukları koşma, yakalama, sıçrama gibi birçok temel becerileri yapabilirler.
Denge ile ilgili gelişim devam etmektedir. Hareketli nesneleri izlemede zorlanır,
dikkatleri kısa sürelidir. Kopya ederek öğrenirler. Planlanmış uzun süreli aktiviteler
uygun değildir. Değişik eğlenceli oyun aktiviteleri yaptırılabilir. Oyun alanlarında, kırda
koşma, yürüme, sallanma, yuvarlanmalar aktiviteleri, gözetim altında olmak koşulu ile
su oyunları, pedagojik olarak yetkin eğitmenlerce verilebilecek basit jimnastik ve dans
aktiviteleri önerilebilir.
Erken çocukluk dönemi (5-7 yaş)
Bu yaş döneminde bireysel aktivitelere ağırlık verilmelidir. Denge daha çok gelişmiştir,
hareketli nesneleri daha iyi izler, dikkat süresi biraz daha uzamıştır, ancak birçok
detayı hatırlamakta ve hızlı karar vermekte zorlanır. Fiziksel gelişim, büyüme ve motor
yetenek gelişimi için çeşitli aktiviteler önerilmektedir ancak bunlar uzun süreli
olmamalı ve sık dinlenmeler verilmelidir. Dans aktiviteleri, jimnastik çalışmaları, seksek
benzeri oyunlar, İp atlama, ağır olmayan toplarla oynama, atma, yakalama, üç
tekerlekli veya destekli bisiklete binme, tırmanma, gözetim altında yüzme, kendi
vücut ağırlığı ile veya hafif toplarla ağırlık çalışmaları önerilir. Altı yaştan sonra
çocukların motor yetenekleri ve güvenlik algılamaları artmaktadır. Takım sporlarına
uyum sağlama yetenekleri artar. Çocuklar motive etmek için hareketlerinden övgü
ile söz edilmelidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
60 | S a y f a
Orta çocukluk dönemi (8-9 yaş)
Daha karmaşık aktiviteleri yapabileceklerdir. Fiziksel gelişim, büyüme ve motor
yeteneklerin gelişimine yönelik olarak koşma, yüzme, tırmanma, dans aktivitelerine
denge, esneklik, çabukluk ve ritim çalışmaları eklenmeli. Yarışmamak kaydı ile
jimnastik, futbol, yüzme, tenis, bisiklet, dans, koşu, kayak, beysbol sporlarına daha
ciddi eğilebilirler. Bu dönemde disiplin, kurallara uyma, cezalandırma, takım olarak
hareket edebilme gibi kavramlar yerleşir. Bu dönemde özellikle kızların erken gelişim
gösterebileceği göz ardı edilmemelidir. Ağırlık çalışmaları için kendi vücut ağırlığı yanı
sıra gözlem altında olmak koşulu ile hafif ağırlıklarla basit teknik çalışmalar önerilebilir
Geç çocukluk dönemi (10-12 yaş)
Fiziksel gelişim, büyüme ve motor yeteneklerin gelişimi için kuvvet, sürat, dayanıklılık
gibi temel biyomotor özelliklerin artırılmasına yönelik aktiviteler daha sistemli ve planlı
yapılmaya başlanır. Kızların bir kısmının ergenlik dönemleri içinde olabilecekleri
dikkate alınmalıdır. İlgi alanlarındaki spora yönelmeleri söz konusudur. Daha karmaşık
aktiviteler ve beceriler çalışılmaya başlanır. Ağırlık çalışmaları teknik çalışmalar olarak
yaş grubuna ve yönlendiği spor disiplinine uygun olarak ağır yüklenmeler olmaksızın
kontrol altında olmak kaydı ile yapılabilir. Koordinatif özelliklerin gelişimine yönelik
çalışmalar yapılır. Spor dalına özgü tekrarlar yapılır. Bireysel veya takım olarak yarışma
tarzı organizasyonlara katılım başlar. Oyun kuralları, taktik ve teknik çalışmalar daha
rahat algılanarak yapılır. Sosyal açıdan liderlik, grup içi iletişim, arkadaşlık, takım ruhu,
centilmenlik, gibi özelliklerin yerleştiği dönemdir. Pratik yeteneklerin kullanımı gelişir,
Atletizm, kayak, tenis, yüzme ya da futbol, basketbol, voleybol, gibi takım sporları
daha ciddi düzeyde yapılmaya başlanabilir.
Erken ergenlik dönemi 13-15 yaş
Bu dönemde hızlı bir büyüme söz konusudur, ancak vücut daha az esnektir artık.
Dikkatleri çok iyidir, oyun taktiklerini ve stratejileri uygularlar. Bu dönemde kuvvet
gelişimi önemlidir ve ağırlık çalışmalarına başlaması önerilir. Gelişimini tamamlamış
olanlar için atletizmin dalları, basketbol gibi takım oyunları yanı sıra kayak ve jimnastik
gibi branşlar yaptırılabilir
Geç ergenlik (16-18 yaş)
Yetişkin düzeyinde gelişime ve yetişkinlerin düzeyine yakın becerilere sahiptir. Dikkat
ve algılama çok iyidir ve tamdır, kuvvet kazanma üzerinde çalışmalar yapılabilir. İlgiye
bağlı olarak tüm sporlar önerilebilir. Yarışma düzeyinde halter ve karate, tekvando
gibi savunma sporlarına, ancak bu dönemden sonra izin verilebilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
61 | S a y f a
EK-11
ANNE-BABA TUTUMLARI
Aşırı Koruyucu/ istekçi anne baba tutumunda, anne babalar çocukları aşırı korur ve
denetlerler. Çocukların yapabileceği pek çok şey anne baba tarafından yapılır ve
böylece çocukların yaşayarak öğrenmelerinin önüne geçilmiş olunur. Her konuda
gereğinden fazla müdahale edilerek, çocukların kendilerine yeter hale gelmelerine
ve kendilerine güvenmeyi öğrenmelerine engel olunur. Böylece kendi başına karar
veremeyen, bağımlı çocuklar yetiştirilir.
Otoriter anne baba tutumunda, anne babalar çocuğun gelişim düzeyini, kişilik
özelliklerini ve isteklerini dikkate almadan, çocuktan kendilerinin uygun gördüğü gibi
davranmalarını isterler. Çocuklar çok sık cezalandırılır. Böyle bir ortamda büyüyen
çocuklar öfke ve kızgınlık gibi duygu ve düşüncelerini açıkça belirtemezler. Otoriter
tutumun çocuklarda bağımsız kişilik gelişimini engellediği, özellikle erkek çocuklarda
saldırganlık düzeyini arttırdığı ve benlik saygısı düzeyini düşürdüğü görülmektedir
Demokratik anne baba tutumu, çocukların kişilik gelişimi için en uygun olan tutumdur.
Bu tutumu uygulayan anne babalar çocuklarına koşulsuz saygı ve sevgi gösterirler.
Çocuklarını hem denetler hem de onların ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak tanırlar.
Anne babaların davranışları birbiriyle tutarlı, kararlı ve güven vericidir. Belli sınırlar
içinde çocukların bazı davranışları yapmalarına izin verilir ve böylece onların
sorumluluk duygusunun gelişmesine uygun ortam hazırlanmış olunur. Anne babalar
her çocuğun kendine özgü bir gelişim kapasitesi olduğunu bilir, bu nedenle
çocukların özgürce gelişmesi, yeteneklerini ortaya çıkarması ve kendini
gerçekleştirmesine izin verilir.
Tutarsız anne baba tutumunda, aileler, aşırı hoşgörülü davranış ile otoriter tutum arasında
gidip gelirler.
Çocuğun yaşadığı toplum içinde onaylanan ve onaylanmayan davranışları
öğrenmesi gerekir. Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde onaylanan davranışın ne
olduğu çocuk tarafından anlaşılmadığı için sorun yaşanır.
Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde aynı çocuk için ebeveynlerden birinin
doğru bulduğu davranışı diğeri yanlış olarak değerlendirmektedir.
Bu tutuma sahip ailelerde yetişen çocuklar:
• Karar vermekte zorlanan,
• Diğer insanlara güven duyamayan,
• Dengesiz, tutarsız, aşırı isyankâr ya da boyun eğici bireyler olarak yetişebilirler.
İlgisiz anne baba tutumunda; anne-babalar çocuğun isteklerine karşı herhangi bir
sınırlama getirmezler ve onun istek ve gereksinimlerine karşı kayıtsız davranırlar.
Çocuklarını önemsemezler ve onların ihtiyaçlarını görmezden gelirler.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
62 | S a y f a
Bu ailelerde yetişen çocuklar:
• Zamanla olumsuz davranışlar göstermeye başlarlar.
• Dikkat çekmeye ve çevreye varlığını ispatlamaya çalışırlar.
• Saldırgan, iletişim sorunları yaşayan ve özgüveni düşük bireyler olabilirler.
Aşırı izin verici anne baba tutumunda; anne babalar çocuklarının isteklerini mantıklı
olmasa bile yerine getirirler ve anne babaların isteklerinden çok çocuğun istekleri ön
plana çıkar.
Çocuğa herhangi bir sınır konulmaz ve sınırsız özgür olabilecekleri bir ortam
yaratılır.
Çocuğun hatalı davranışları hoşgörü ile karşılanır ve kabul görür.
Çocuk, ailede söz sahibi kişi konumundadır.
İzin verici tutumu benimseyen ailelerde nadiren disiplin uygulanır.
Bu tutumla yetişen çocuklar:
• Daha bağımlı bireyler olurlar.
• Sosyal açıdan daha az sorumluluk alma eğilimi gösterirler.
• Sosyal gelişim ve özdenetim konusunda daha fazla sorun yaşarlar.
• Doğruyu yanlışı ayırt etmede sorun yaşayan bireyler olabilirler.
Mükemmelliyetçi anne baba tutumunda; anne babalar, yaşantıları boyunca
ulaşamadıkları amaçlara kendi çocuklarının potansiyellerine bakmadan ulaşmalarını
beklerler.
Çocuklarından beklentileri yüksektir ve çocuklarının hata yapmalarını
kabullenemezler. Bu ailelerde yetişen çocuklar:
• Ağır beklentiler altında ezilerek, sağlıklı bir kişilik geliştiremeyebilirler.
• Hep başarıya yönelik çabalarlar ve istedikleri seviyeye ulaşamadıklarında
hayal kırıklığı yaşarlar.
• Çoğu zaman beceriksiz hissederler.
• Kendilerinin değersiz ve başarısız olduğunu düşünürler.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
63 | S a y f a
EK-12
DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ
Dünya plan, program ve bir düzen içinde işlemektedir. Nasıl ki dünya bir düzen
içinde işliyorsa hayatımızın her anında ve her aşamasında da bir plan ve düzen
olmalı. Bir öğrenci için okulda işlenen dersler bir plana göre işleniyorsa öğrencinin
kendi başına ders çalışırken de bir planı olmalı. Bu plan içinde öğrencinin ders
çalışacağı ortamın da bazı özellikleri olmalı. Çünkü öğrenmeyi etkileyen faktörler
içerisinde öğrenmenin yapıldığı ortamda öğrenmeyi etkileyen en önemli faktörlerden
bir tanesidir. Çalışma odasının düzenlenmesi ders çalışmayı etkili ve verimli kılacaktır.
Öğrenci masasının başında oturduğunda ders çalışmaya motive olabileceği bir
odada olmalı, zihninin dağılmasına sebep olacak etkenlerden arındırılmalıdır. Herkes
için mükemmel ve ortak bir çalışma modeli koymak zor olsa da konsantrasyonu en
yüksek düzeyde tutmaya yönelik bazı temel kurallar söylenebilir.
Bu kurallar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Çalışma odasında bir çalışma masası ve sandalye mutlaka olmalı ve
mümkünse kitaplık bulunmalıdır,
Çalışma masası çoğunun rahatça kullanabileceği bir yükseklikte olmalıdır.
Sandalye çok sert veya yumuşak olmalıdır. Sandalye ve masa genel
uyarılmışlık halimizi olumsuz etkilememelidir.
Kütüphane çoğunun ders çalıştığı esnada yerinden kalkmadan kitaplarına
ulaşabileceği bir yerde olmalı, mümkünse ders çalışma masasına bitişik
olmalıdır.
Çalışma masası pencerenin hemen yanında olmamalıdır. Böylece yazın
sıcaktan kışın soğuktan korunacaktır. Ayrıca öğrencinin aklına sokağa çıkma
isteği daha az gelecektir.
Çalışma masasında bir masa bir masa lambası olması tercih edilir ama bu
lamba çok loş veya parlak olmamalıdır. Lamba çalışırken öğrencinin
gölgesinin masaya düşmeyeceği şekilde yerleştirilmelidir.
Çocuğun ders çalıştığı oda aynı zamanda yatağının bulunduğu oda
olamamalıdır. Eğer bunun aksine imkan yoksa ders çalışma masası yatağını
görmeyeceği şekilde yerleştirilmelidir. Çünkü uykusu olmayan bir insanın bile
yatağı görmesi insanı uykuya şartlandırabilir.
Öğrencinin ders çalıştığı masa ders çalışmak için kullanılmalıdır. Aynı zamanda
yemek yeme vs. için kullanılmamalıdır. Eğer bu mümkün değilse en azından
yemek yerken farklı bir örtü kullanılmalıdır ki öğrenci masaya baktığında
sadece derse şartlanmalıdır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
64 | S a y f a
Sessizlik ders çalışma ortamı için şarttır. Bazı öğrenciler müzikle ders çalıştıkları
zaman daha başarılı olduklarını düşünüyorlar fakat beynin aynı oranda iki
uyarıcıya şartlanması zordur. Ya ders çalışıyordur ya müzik dinliyordur. Bu
nedenle ders çalışırken müzik dinlenmemelidir. Öğrenci ille de ben müzik
dinleyerek ders daha iyi anlıyorum diyorsa dikkati dağıtmayan bir müzik kısık
sesle dinlenmelidir.
Çocuğun odasında KESİNLİKLE televizyon, bilgisayar, kasetçalar gibi dikkat
dağıtıcı aletler (açık ya da kapalı) olmamalıdır. Eğer bunların yerinin
değiştirilmesi mümkün değilse üzerine bir örtü örtülmelidir.
Odada KESİNLİKLE poster, afiş gibi dikkati dağıtıcı herhangi bir şey olmamalıdır.
Çocuğun ders çalıştığı odaya telefon bağlanmamalı aynı zamanda cep
telefonu çalışma odasında bulundurulmamalıdır.
Çalışma odası belli aralıklarla havalandırılmalıdır.
Çalışma odası fazla basık, nemli, aşırı sıcak vb. biçimde olmamalıdır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
65 | S a y f a
EK-13
SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE ÖRNEKLER
Duyguları İfade Edebilme Amaçlı Bir Yaratıcı Drama Etkinlik Örneği
Aşağıda hedefleri belirtilen bir drama ders planı verilmiştir. Hazırlanmış olan bu plan 45
dakikalık ve bir oturumluk drama dersi için oluşturulmuştur.
DERS:Yaratıcı Drama
SÜRE: 45 dakika
GRUP: 14 yaş üstü, 25 kişi
KONU: Duygular
Amacı: Üzüntü,korku,heyecan, mutluluk vb. olumlu veya olumsuz duyguların bedeni
uyumlu bir şekilde kullanarak anlatabilme, hissettiklerini sözel olarak ifade edebilme.
Kullanılacak araç-gereç:
10 farklı renkte, her renkten 30 adet, toplam 300 Balon,
30 adet kalem
İŞLENİŞ:
Etkinliği uygulamaya başlamadan önce öğrencilere yapacağımız etkinlik hakkında
kısaca bilgi verilir ve duyguların öneminden bahsederek onların ilgisi duygular üzerine
çekilir. Öğrencilerin kullanabilmesi için öğretmen masasına 30 adet kalem bırakılır.
Daha sonra öğrencilere son günlerde kendilerinde en fazla etki bırakan bir olayı
düşünmeleri ve bu olaya bağlı olarak olumlu veya olumsuz bir duygu belirlemeleri
istenir. Daha sonra öğrencilerden son günlerde en yoğun olarak yaşamış olduğu
duyguya ilişkin bir renk belirlemeleri ve o renkteki balondan 1 adet almaları istenir.
Almış oldukları balonun üstüne belirlemiş oldukları duyguyu yazmaları ve balonu
şişirmeleri istenir. ( Etkinliği açıklama kısmı ( 2 dakika) , olayın düşünülmesi ve duygu
belirlemesi, renk seçimi (3 dakika) için toplam 5 dakika zaman verilir.)
Daha sonra gönüllü öğrencilerden oluşmak üzere 5 kişi belirlenir. Öğrenciler sırası ile
sınıfın önüne gelmeleri istenir. ( 1 öğrenci tamamen bitirdikten sonra diğeri gelecektir).
Gönüllü öğrencilerden isterse sadece yüz ifadesi ile isterse hareketli olarak belirlemiş
olduğu duygu bedeni ile ifade etmesi istenir. Daha sonra bedeni ile ifade etmeye
çalıştığı duyguyu sözel olarak ifade etmeye çalışır. Öğrenciye paylaşım kısmını da
oluşturacak olan “Duygunu bedenin ile ifade etmeye çalışırken neler hissettin?,
Duygularını sözel olarak ifade etmeye çalışırken neler yaşadın?, Bedenin ile mi sözel
olarak ifade etmek mi daha kolaydı?, Duyguya ilişkin rengi seçerken aklından neler
geçti,neler düşündün?, Balonu şişirme derecen ile duygunun yoğunluğu arasında bir
ilişki var mı?” ( Öğrenci belki de hiç alakası olmadan, rastgele büyüklükte şişirmiş
olabilir ama duygu yoğunluğuna bağlı olarak da şişirmiş olabilir, bu sorgulanabilir)
soruları sorulur. Geriye kalan 4 gönüllü öğrenciye de aynı süreç uygulanır. Her
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
66 | S a y f a
öğrenciye kendilerini ifade etmelerine yetecek süre olan 5’er dakika, toplamda 25
dakika verilir.
Daha sonra diğer öğrencilerin her birine “Duyguyu belirlemede zorlandınız mı? Siz de
arkadaşlarınızla benzer şeyler yaşıyor musunuz?, Duyguya ilişkin rengi seçerken
aklınızdan neler geçti,neler düşündünüz?”soruları sorulur ve paylaşmaları istenir.Bu
süreçte de öğrencilere toplam 15 dakika verilerek etkinlik tamamlanır.
Paylaşım (neleri paylaşmaları için neler soracaksınız?)
Sınıfın önüne çıkıp hem bedeni hem de sözel olarak duygusunu ifade etmeye çalışan
öğrencilere paylaşmaları amacı ile;
Duygunu bedenin ile ifade etmeye çalışırken neler hissettin?
Duygularını sözel olarak ifade etmeye çalışırken neler yaşadın?
Bedenin ile mi sözel olarak ifade etmek mi daha kolaydı?
Duyguya ilişkin rengi seçerken aklından neler geçti,neler düşündün?
Balonu şişirme derecen ile duygunun yoğunluğu arasında bir ilişki var mı?”
soruları sorulur.
Diğer öğrencilere de yine paylaşımda bulunmaları amacı ile ;
Duyguyu belirlemede zorlandınız mı?
Siz de arkadaşlarınızla benzer şeyler yaşıyor musunuz?
Duyguya ilişkin rengi seçerken aklınızdan neler geçti,neler düşündünüz?
soruları sorulur.
Değerlendirme (Lider olarak neleri gözlemleyeceksiniz?)
Lider olarak öğrencilerde kendilerini ifade ederken neler yaşadıklarını, beden, jest ve
mimikler ile sözel ifadelerin uyumunu, kendilerini ne kadar ifade edebildiklerini,
paylaşım kısmında sorulan sorulara verilen cevapları ve yaratıcı düşünme becerilerini
gözlemlerim.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
67 | S a y f a
BİR TABAK DUYGU
Amaç: Öğrencilerin duygularının farkındalık düzeylerini artırmalarına ve başkalarının
duygularına saygı konusunda anlayış geliştirmelerine yardımcı olmak.
Düzey: 14 yaş üstü
Materyal: Yüz ifadesi bulunan çalışma sayfası
Süre: 40 dak.
Uygulama:
1. Kağıt tabakları öğrencilere dağıtın ve tabaklardan birine mutlu, birine üzgün,
birine öfkeli be birine de şaşkın birer insan yüzü çizmelerinin isteyin (üst sınıflarda
duygular çeşitlendirilebilir.)
2. Aşağıdakilere benzer çeşitli durumlar vererek öğrencilerden böyle bir durumda
yaşayacağı duyguyu gösteren tabağı havaya kaldırmalarını isteyin.
a) Bayramda memlekete anneannenizi ziyarete gideceksiniz.
b) Anneniz size banyo yaptırmak istiyor.
c) Öğretmeniniz ev ödevini yapmadığınız için size kızmış.
d) Kardeşiniz hastalanmış.
e) Televizyonunuz bozulmuş.
f) Babanız sizi Pazar günü hayvanat bahçesine götürecek.
g) Arkadaşınız teneffüste ayağınıza bastı.
3. Sınıfa aşağıdaki soruları yönelterek grup etkileşimini başlatın.
• Değişik durumlarda arkadaşlarınızla aynı tabağı kaldırdınız mı? Niçin?
• Değişik durumlarda arkadaşlarınızdan farklı tabaklar kaldırdınız mı? Niçin?
• Aynı durum karşısında başkalarından farklı duygular yaşamanız normal midir?
Evet ise aynı durum karşısında başkalarının da bizden faklı duygular yaşamasını
karşılamamız gerekir? (Erkan, 2004, syf 4)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
68 | S a y f a
DUYGUYU YANSIT
Amaç: Karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlama ve buna uygun (empati ile)
davranma.
Düzey: 14 yaş üstü
Materyal: Örnek olaylar formu (Her öğrenci için)
Süre: 40 dk
Uygulama:
Öğretmen örnek olaylar formunu öğrencilere dağıtır ve etkinliği öğrencilere açıklar.
Öğrencilerden hikâyeleri okumaları ve altında yazan soruları cevaplamaları istenir.
Öğrenciler yazmayı bitirdikten sonra gönüllü olan öğrencilerin cevapları sınıfla
paylaşmaları istenir. Öğrencilerin cevaplarından empatiyle ilgili olanlardan iki tanesini
öğrencilerin drama yaparak canlandırmaları istenir. Öğretmen empati yapmanın
karşımızdaki insanların da tepkilerini etkileyeceğini açıklar. Drama etkinliği bittikten
sonra tartışma sorularıyla devam edilir. Ev ödevi de verilerek etkinlik bitirilir.
Tartışma Soruları:
1. İnsanları dinlerken onların duygularını da anlamaya çalışıyor musunuz?
2. Karşınızdaki insanın duygularınızı anlamaması sizi nasıl etkiliyor?
3. Sizce karşımızdaki insanı anlamak için nasıl davranmamız gerekiyor vb. sorularla
tartışma ortamı yaratılır.
4. Etkinliği yaparken en çok nerede zorlandınız.
Ev Ödevi:
Etkinliğin sonunda kendilerinin de incindiği veya kendilerinin de incittiği bir davranışı
kompozisyon olarak yazmalarını isteyin ya da ev ödevi olarak verin.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
69 | S a y f a
DUYGUYU YANSIT (HİKÂYELER)
Ali ile Ayşe iki arkadaştılar. İkisi de okula yeni başlamışlardı. Bir gün Ayşe elindeki bir
kitaba dikkatle bakıyor ve okumaya çalışıyordu. Ali geldi "Ona ben bakacağım"
diyerek kitabı Ayşe'nin elinden çekti, aldı. Ayşe kalakaldı. (Akkök, 1996, syf 10)
Sizce Ayşe ne hissetmiştir?............Çünkü...........
Siz olsanız Ayşe'ye ne söylersiniz?.........................................................................................
Ali Ayşe'ye ne söylemeli?......................................................................................................
Leyla bu sene okula başladı. Sınıfını ve arkadaşlarını seviyor. Bir gün okula geldiğinde
öğretmenine "günaydın" dedi ve sınıfa gitti. Erken gelen arkadaşları kendi aralarında
konuşuyorlardı, kimse onun geldiğini görmedi. Öğle teneffüsünde arkadaşları
bahçede yine kendi aralarında ip atlıyorlardı. Kimse ona "gel , sen de oyna" demedi.
Ayşe bahçenin kenarında biraz bekledi, oyuna katılmayı çok istiyordu, ama hala onu
kimse çağırmamıştı. (Akkök, 1996, syf 11)
Siz Leyla'nın yerinde olsaydınız ne hissederdiniz?..................................................................
Sizce Leyla ne
düşünmüştür?.....................................................................................................
Şimdi arkadaşlarının ne yapması
gerekir?....................................................................................
Hasan uzun boylu zayıf bir çocuktu. Bir gün güzel bir çanta ile geldi. Cem bakmak için
çantayı Hasan'ın elinden çekip aldı. Hasan Cem'e kızdı ve "çantamı geri ver" dedi.
Cem "Al çantanı leylek" diyerek çantayı yere attı. Bu olaydan sonra bazı çocuklar
Hasan'a leylek demeye başladılar. (Akkök, 1996, syf 13)
Sizce Hasan ne hissetmiştir?....................................................................................................
Birine lakap takıldığında o ne düşünür?.................................................................................
Siz Hasan'ın arkadaşı olsaydınız bu olaydan sonra onu anlamak için ne
derdiniz?.....................................................................................................................................
İnci çok güzel defter tutan bir öğrenciydi. Arkadaşı Cenk ondan defterini bir süre için
istedi ve bir gün sonra getireceğini söyledi. Ancak bir gün sonra Cenk gelip defterin
üzerine yanlışlıkla meyve suyu döküldüğünü ve yırtıldığını söyledi. (Akkök, 1996, syf
22)
İnci ne hissetmiştir?................................................Çünkü.......................................................
İnci ne cevap vermiştir?...........................................................................................................
Cenk ne hissetti?.............................................Çünkü...............................................................
Cenk ne cevap vermiştir?........................................................................................................
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
70 | S a y f a
Babası Selim'e karne hediyesi olarak yeni bir bisiklet almıştı. Selim çok büyük bir
sevinçle evlerinin olduğu sokakta bisikletine binmeye başlamıştı. Bir gün mahalleden
arkadaşı Mert kendi bisikletiyle dışarı çıktı. Selim'in bisikletini gördü ve "çok güzelmiş"
dedi. Bir süre sonra Mert yanlışlıkla Selim'e çarptı. Selim yere düştü. Selim'in dizi
kanıyordu. Bisikletinin üzerinde de çizikler oluşmuştu.
Selim ne hissetmiştir?.................................................................................................................
Selim ne düşünmüş olabilir?.....................................................................................................
Mert ne hissetmiştir?............Çünkü..............
Mert Selim'e ne demiştir?.........................................................................................................
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
71 | S a y f a
DUYGULARI TANIMA ÜNİTESİ ETKİNLİKLERİ
Temel Duygularımız Etkinliği
Amaç: Öğrencilerin temel duyguları tanımaları ve duygu sözcüğü dağarcıklarını
artırmalarınayardımcı olma.
Etkinliğin Uygulanabileceği Sınıf Düzeyleri: 6. sınıf ve sonrası.
Yararlanılan Etkinlik Kaynağı: Akgün ve Araz(2010, s.39-42) ve Erkan (2006, 48-50, 166-
168).
Uygulama Süresi: Bir ders saati. Uygulama Formatı: Grup ya da sınıf rehberliği
Materyal: Kurallar Posteri (EK-1), Parmak Boya, Tahta Kalemi, Tahta, Duygu İfadeleri
Olan Çocuk Fotoğrafları, Yüz İfadeleri, Karikatürize Çizimler, Kağıt-Kalem, Duygu
Günlüğü Formu.
Süreç:
Çocuklarla belirlenen kurallar poster (EK-1) olarak sınıfa getirilir. Kuralların altına
öğrencilerin isimleri yazılır. Kuralları öğrencilere okunduktan sonra sınıf kurallarının
altına 6. ve 7. sınıflarda parmak boyalarla parmak basılarak, 9.10. ve 11. sınıflarda
ise renkli kalemlerle imza atılarak verilen söz yazılı hale getirildi ve sınıf panosuna
asıldı.
Temel duyguları açıklanarak tahtaya yazıldı. (Mutluluk, üzüntü, kızgınlık, korku,
utanma, şaşkınlık). Daha önceden hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz
ifadeleri öğrencilere gösterildi. Yüz ifadelerinin hangi duyguyu yansıttığını tahmin
etmeleri istendi.
Günlük hayattan çeşitli olay ve durum örnekleri verilerek ve bu durumlarda neler
hissedecekleri sorulur (Akgünve Araz, 2010; Erkan, 2006).Daha önceden
hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz ifadeleribir sıranın üzerine konulur.
Öğrencilerden gönüllü olanlar tahtaya çıkarılarak örnek durumlar okunur.
Önlerinde bulunan sıradaki yüz ifadelerinden o duruma uygun olan kaldırılarak
sınıfa gösterilir.
Örnek durumlar:
Sıra arkadaşınız size bir hediye verdi.
Yolda giderken bir köpek size havladı
Sınıfa öğretmeniniz erine bir palyaço girdi.
Bir arkadaşınız sizi itip düşürdü.
Burnunu karıştıran bir adam gördünüz.
Hasta oldunuz ve okula gelemediniz.
Bir sınavdan düşük not aldın
Annen sana söz verdiği yemeği pişirmedi.
Çok istediğin bir oyuncağa hiç sahip olamayacağını öğrendin.
En iyi arkadaşının bir başka şehre taşınacağını öğrendin.
Arkadaşların oyun oynarken, seni oyuna almadılar.
Arkadaşının anlamadığı bir konuyu ona sen anlattın ve öğrettin.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
72 | S a y f a
Arkadaşına söz verdiğin halde, onun sırrını tutamadın ve başka bir arkadaşına
söyledin.
Arkadaşını ittin, düşürdün ve dizi acıdı.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
73 | S a y f a
SORUMLULUKLARIM VAR
Öğrencilerden kendilerine düşen sorumluluklar hakkında bir süre düşünmeleri
istenir.
Ek-1’deki çalışma kâğıdı dağıtılarak birinci örnek okunur ve sonucu hakkında
konuşulur.
Diğer bölümleri öğrencilerin doldurmalarını istenir.
Çalışma sonunda öğrencilerin yaptıkları işlerin ne kadar önemli olduğuna ve
herkesin farklı sorumlulukları olduğuna dikkat çekilerek ders sonlandırılır.
Sorumluluklarım Sorumluluklarımı yerine
getirmezsem Kim nasıl etkilenir?
Odamı toplamak
Odam kirlenir Annem daha çok
yorulur.
Çöpü dökmek
Akşam bulaşığına
yardım etmek
Ödevlerimi yapmak
Derslerimi çalışmak
Doğru sözlü olmak
Kardeşimle ilgilenmek
Sofraya yardım etmek
Alış verişe yardım etmek
Bahçeyi temizlemek
Sıramı temiz tutmak
Elbiselerimi temiz
tutmak
Kavga etmemek
Harçlığımı düzgün
kullanmak
Yemeklerimi bitirmek
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
74 | S a y f a
DOST DOST OLDUKÇA GELİŞİYORUM
AMAÇ: Arkadaşlık ilişkilerinin nasıl değerlendirileceğini ve arkadaşlık kurabilmek için
sahip olunması gereken istendik kişilik özelliklerinin neler olduğunu kavrar.
MATERYAL: Etkinlik kâğıdı (Ek 1) , kalem
İÇERİK ÖZETİ
Arkadaşlığın önemi vurgulanır.
Canlandırmada dört arkadaş yaşanan bir sorunun ardından arkadaşlık
ilişkilerinin nasıl başladığını, nasıl geliştiğini paylaşırlar.
Arkadaşlık ilişkilerinin, başlamasında nelerin etkili olduğundan, ilişkilerin
başlatılmasında yaşanan sorunların nasıl aşılabileceğinden söz edilir.
Kimlerle arkadaşlık ilişkisi başlattığımız verilen örneklerle irdelenir.
Arkadaşlık ilişkisinin sürdürülmesi için; sahip olduğumuz özelliklerin, karşımızdaki
kişinin sahip olduğu özelliklerin ve içinde bulunulan durumun neden önemli
olduğundan ve ''benlik saygısının" arkadaşlık ilişkisinin geliştirilmesindeki
öneminden söz edilir.
Canlandırmanın ikinci bölümünde arkadaşlık ilişkisinin sürdürülebilmesi için
nelerin yapılabileceği vurgulanır.
UYGULAMA
Kaç arkadaşa sahip olduklarını düşünmelerinin isteyiniz. Akıllarına birden çok arkadaş
gelip gelmediğini sorunuz. Eğer birden çok arkadaş düşündülerse, kimi arkadaş olarak
saymakta zorluk yaşadıklarını sorunuz. Farklı yakınlıkta arkadaşlıklarımız olduğunu
söyleyiniz. Bu yakınlığın; o arkadaşla birlikte olmaktan ne kadar hoşlandıkları, hangi
sıklıkta birlikte zaman geçirdikleri ve nasıl geçindikleri ile ilgili olduğunu söyleyiniz.
Etkinlik kâğıtlarını dağıtınız. Etkinlik kâğıdındaki çizimin arkadaşlarını ve onlara olan
yakınlıklarını belirlemelerine yardımcı olacağını söyleyiniz. Gönüllü bir öğrencinin
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
75 | S a y f a
tahtaya çıkarak bu çizimi doldurması diğerleri için örnek olacaktır. Grup üyelerinin
bunu daha iyi anlayabilmesi için siz de birkaç örnek verebilirsiniz.
Grup üyelerine etkinlik kağıdını doldurmaları için yardımcı olunuz. Çizimdeki
bölümlerden birini doldurmak için akıllarına uygun bir arkadaş gelmiyorsa boş
bırakabileceklerini belirtiniz.
Etkinlik kağıdı doldurulduktan sonra grup üyeleri “daha çok arkadaş edinmek ve çok
daha iyi bir arkadaş olmak istiyorum” sonucuna varıyorsa, bunu başarmak için hangi
kişilik özelliklerini geliştirmeleri gerektiği konusunda tartışmalarını sağlayınız. Örneğin;
dürüst, güvenilir, nazik, anlayışlı, iyi bir dinleyici, esprili gibi.
Son olarak da bir arkadaşın onları mutlu etmek için yaptığı bir davranışı ya da
söylediği bir tümceyi anımsayarak canlandırmalarını isteyiniz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
76 | S a y f a
EK 1:
CAN ARKADAŞLAR
"Ben"in çevresindeki kalplerin içerisine sayfanın altındaki tanımlamalara uygun olarak
doldurunuz. Kalplerin içindeki semboller tanımların önündeki sembollere uygundur.
Kalpleri içini doldurduğunuzda şu andaki arkadaşlıklarınızı gözden geçirme olanağı
bulacaksınız.
** En iyi arkadaşım
--- En iyi arkadaşım değil, ama bazen okul dışında bir şeyler yapıp çok eğleniyoruz.
++ Eski bir arkadaşım; ama pek fazla birlikte olamıyoruz. Güzel anılarımız var; ama
hepsi bu. + Uzakta yaşıyor. Arada bir görüşüyoruz; ama aramız iyi. Sık sık yazışıyoruz.
## Onunla aramız pek iyi değil. Arkadaşlığımızı yitirmek istemiyorum ama eskiden
olduğu gibi yakın değiliz.
***Ona hayranlık duyuyorum ve daha iyi arkadaş olmak istiyorum.
+++Okulda onunla beraberken çok eğleniyorum. Onunla okul dışında da bir şeyler
yapmak istiyorum. Bunu daha büyük bir arkadaşlığa dönüştürmek istiyorum.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
77 | S a y f a
EK-14
AKRAN ZORBALIĞI
Akran zorbalığı, okullarda öğrenciler arasında sıkça görülebilen şiddet davranışları
arasında yer alır. Akran zorbalığı ile ilgili 1970’li yıllarda Olweus’un İskandinavya
ülkelerinde yaptığı araştırmalar 1980’li yılların ortalarından itibaren pek çok ülkede
araştırma konusu olmuştur (Yurtal ve Cenkseven, 2007).
Akran zorbalığının önemli nedenleri arasında; arkadaşlarına baskı yapan öğrencilerin
bu şekilde kendilerini arkadaşları arasında üstün görmeleri, şiddetin çözüm yolu olarak
tercih edilmesi ve kurbanın maruz kaldığı baskıyı hak ettiği düşüncesi yer almaktadır
(Genç, 2007). Akran zorbalığının ne olduğu ve zorba davranış tiplerinin belirlenmesi
bu tür davranışların nedenlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.
Akran zorbalığı ile ilgili tanımlar incelendiğinde,
Akran gruplarının birbirlerini olumsuz yönde etkileyerek, birbirlerine karşı sözel,
fiziksel veya sosyal saldırganlık içine girecek şekilde (isim takma, tehdit etme,
usandırma, vurma vb.) farklı zaman dilimleri içinde tekrarlı olarak kaba güç
kullanılması (Tani ve ark., 2003),
Bir grubun bir bireye ya da gruba sürekli olarak uyguladığı gücün sistematik
olarak kötüye kullanılmasını içeren zarar verici davranışlar (Güvenir, 2004),
Bireyin kendini savunamadığı, birden çok bireyin doğrudan veya dolaylı olarak
yaptığı saldırgan davranışlar (Schuster, 1999),
Bir birey veya grup tarafından kendini koruyamayacak durumda olan kişiye
karşı yapılan ve süreklilik gösteren bir şiddet türü (Roland, 2002),
Gücü elinde bulunduran bireylerin kendi kazanç ve çıkarları için karşı koyacak
gücü olmayanlara karşı fiziksel, psikolojik veya sözel olarak kişiyi olumsuz
etkileyen ve tekrarlanma özelliği gösteren saldırılar (Besag, 1989),
Son olarak ise gücün sistematik olarak kötüye kullanılması (Smith ve Sharp,
1994) gibi farklı tanımlar olduğu görülmektedir.
Bu tanımlar doğrultusunda zorba davranışlarda bulunan ve bu davranışlara maruz
kalanlar arasında güç dengesizliğinin olduğu, zorba davranışın bilinçli ve sürekli
yapıldığı, bu davranışların yıldırma ve zarar vermek amacını taşıması genel ölçütler
olarak kabul edilebilir.
Zorba davranışlar farklı nedenlerden kaynaklanabildiği için farklı biçimlerde
görülebilmektedir. Zorba davranışlar akranlar arasında üç farklı şekilde görülmektedir
(Griffin ve Alan, 2004):
Fiziksel zorba davranışlar; vurmak, tokat atmak, yumruklamak, tekmelemek,
tırmalamak, çelmelemek, tükürmek, itmek, saç çekmek, eşyasını zorla almak,
korkutmak yer alırken,
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
78 | S a y f a
Sözel zorba davranışlar; isim takmak, alay etmek, onurunu zedelemek, küçük
düşürmek, hakaret etmek, dedikodu çıkarmak, tehdit etmek ve küfür etmek,
Duygusal zorba davranışlar arasında ise; dışlamak, ağır işler vermek, faaliyetlere dahil
etmemek, konuşmamak, yardım etmemek, yalnız bırakmak yer almaktadır.
Zorba davranışların hem davranışı yapan hem de kurban üzerinde olumsuz etkileri
olmaktadır. Örneğin; zorba davranışlara maruz kalan birçok öğrenci için bu durum bir
stres nedenidir, öğrencilerin okul başarılarında sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu tür
öğrencilerin diğer öğrencilerle karşılaştırıldıklarında daha fazla rahatsızlık belirtileri
gösterdikleri, kendilerine olan güvenlerinin düşük olduğu, sosyal ilişkilerinin bozulduğu,
okul başarılarının düşük olduğu görülmektedir (Çınkır, 2006). Zorbalığın neden olduğu
olumsuzluklardan biri de okul fobisidir (Pişkin, 2002). Zorbalığa maruz kalan öğrenciler,
dikkatlerini sürekli olarak derslerinden çok, zorbaların hedefi olmaktan nasıl
kurtulacakları konusuna yönelttiklerinden okuldaki başarıları düşüş göstermektedir
(Whitted ve Dupper, 2005). Ayrıca zorbalığa maruz kalmanın etkisiyle öğrencilerin
okula devamsızlık yaptığı görülebilmektedir (Furniss, 2000). Bu tür mevcut problemler
bağlamında ülkemiz okullarında zorba davranış türlerinin tespitinin yapılması,
öğrencilerin düşük akademik başarıları ve düşük motivasyonlarına ilişkin alınabilecek
önlemler açısından önem teşkil etmektedir. Okullardaki zorba davranışlar bölgeler,
şehirler ve hatta aynı şehir içindeki yerleşim alanlarına göre farklılık gösterebildiğinden
her okul için zorba davranışların haritasının belirlenmesi zorba davranışların
azaltılabilmesi için daha gerçekçi önlemlerin alınmasını kolaylaştıracaktır.
Bu konuda şu öneriler ve çalışmalar yapılabilir:
Okul yöneticileri rehber öğretmenler işbirliği ile öğrencilerin karşılaştıkları zorba
davranışları tespit etmek amacıyla periyodik aralıklarla anketler yaparak okulun
zorba davranış haritasını belirleyebilir.
Okul yöneticileri, rehberlik araştırma merkezleri ile işbirliği ile sürekli zorba
davranışlara maruz kalan öğrencilerin bu merkezlerden destek alabilmeleri için
öğrenci aileleri ile işbirliği yapabilirler.
Okullarda sürekli zorba davranışlara maruz kalan öğrencilere (özellikle zorbalığın
daha yaygın olduğu erkek öğrencilere) rehber uzman desteğinde “atılganlık
eğitimi” verilerek bu tip öğrencilere sosyal destek verilebilir.
Sınıf öğretmenleri işbirliksel öğrenmeye önem vererek zorbalığa eğilimli öğrencileri
grup çalışmalarına ve sosyal faaliyetlere yönlendirebilirler.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
79 | S a y f a
EK-15
AKRAN ARABULUCUĞU
Bu yöntem ile okullarda yaşanan anlaşmazlıkların yapıcı ve barışçı bir yolla çözülmesi
amaçlanmıştır. Akran arabuluculuğu programını uygulamaya başlamadan önce
dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır;
Okulun anlaşmazlık konusunda temel sorunları tespit edilmelidir. Çatışma çıkan
durumların en fazla hangi konular üzerinde yoğunlaştığı tespit edilmelidir.
Süreç başından sonuna kadar okul idarecileri kesinlikle sürece dahil edilmelidir.
Süreç içerisinde okulun diğer personeline bilgilendirme yapılmalı ve sürece
dahil edilmelidir.
Program uygulamaya başlanmadan önce komisyon kurulmalıdır. Komisyonda
, okul idarecilerinden 1 kişi , psikolojik danışman ve en az 3 branş öğretmeni
olması gerekmektedir.
Süreç esnasında sabırlı olunmalıdır. Bu uygulamanın okulda oturması uzun
zaman alabilir. Çok aceleci olunmamalıdır.
Eğitim öğretim başlamadan önce tüm öğretmenlere ve velilere programla ilgili
toplantılar yapılmalı , bilgilenmeleri sağlanmalıdır.
Arabulucu öğrencilerin seçiminde akran görüşleri dikkate alınmalıdır.
Her sınıftan kız erkek sayısı eşit olması dikkate alınarak 10 öğrenci seçilebilir. Bu
öğrenciler 2 şer hafta 2 şerli olarak ( 1 kız 1 erkek) arabuluculuk rozetini takarak
arabuluculuk yapmalıdırlar. O hafta arabuluculuk yapacak öğrenciler
haftanın başında 2 saat tekrar eğitimi verilmelidir.
Tüm sınıflarda arabulucu olan kişilerin isimleri ve nöbet takvimi asılmalıdır.
UYGULAMA PLANI
Öğrencilere eğitim verecek Psikolojik Danışmanlar ve Öğretmenler tespit
edilmelidir.
Arabulucu adaylarına 2 gün boyunca 24 kişilik gruplarda eğitim verilecek.
İsimler seçilirken her sınıftan akran görüşü dikkate alınmalıdır. Bu seçim
işleminde sosyometri tekniği uygulanabilir. Her sınıftan kız ve erkek öğrenci
sayılarının eşit olması dikkate alınarak 10 kişi veya sınıf sayısının 1/3 ü seçilebilir.
24 kişiden oluşan arabulucu sınıflarına toplam 30 ders saatinden oluşan
‘Anlaşmazlık Çözümü , Müzakere ve Akran Arabuluculuğu’ Eğitimi verilmelidir.
Arabulucu öğrencilere ‘ arabuluculuk öğrenci ders kitabı ‘ , öğretmenlere ‘
öğretmen uygulama kitabı’ sağlanmalıdır.
Her bir arabulucu öğrenci için ‘arabuluculuk rozeti’ hazırlanılmalıdır. Ve
öğrenciler görevli oldukları haftalarda bu rozetleri takmalıdırlar.
Okulda arabuluculuk odası hazırlanmalıdır.
Arabuluculuk anlaşma formları, arabulucu öğrenciler tarafından dosyalanır,
Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uzmanı formların arşivlenmesini sağlar.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
80 | S a y f a
En çok barış yapan, belirli sayıda arabulucuya tüm öğrencilerin katılımıyla çeşitli
ödüller verilmelidir. Böylece hem arabulucu öğrenciler akran arabuluculuk yapmaya
teşvik edilmeli, hem de arabuluculuğun bir değer olarak okulda uygulanması
sağlanmalıdır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
81 | S a y f a
EK-16
ATILGANLIK EĞİTİMİ
Atılgan olmak, saldırgan olmak değildir. Bu ikisi tümüyle birbirinden farklı şeylerdir.
'Atılganlık' sözcüğünün sizin için bir çok çağrışımı olabilir. Ancak atılganlığın bilimsel
dilde belirli bazı anlamları vardır.
*Bireylerin kendilerini oldukları gibi anlatabilme, olumlu ve olumsuz duygularını
iletebilme, kendilerine ters gelen isteklere karşı koyabilme, karşısındakinden istekte
bulunabilme gibi davranış özellikleri,
*Bir iletişim biçimi olarak kabul edilen atılganlık; “başkalarının haklarını küçük
görmeden ve zedelemeden kişinin kendi haklarını koruması, düşünce, duygu ve
inanışlarını doğrudan, dürüst ve uygun yollarla ifade etmesi” olarak tanımlanmaktadır
(Jakubowski ve Lange, 1978; Voltan, 1978b; Çulha ve Dereli, 1987). Bu ilişki biçimi
olumsuz iki uç olan “saldırganlık” ve çekingenlik”e karşılık, olumlu bir davranış tarzı
olarak kabul edilir.
*Kendini ifade edebilmek, kişisel duyguların ve hakların toplumca hoş karşılanabilir
biçimde anlatılması,
*Kişinin düşünce, inanç ve isteklerini karşısındakilerin haklarını çiğnemeden ifade
edebilmesidir. Birey duygu ve düşüncelerini karşısındakine direk ve dürüst bir şekilde
ifade eder.
Temel Atılganlık
Atılganlığın bu biçimi, inançlarınızın, duygularınızın ve düşüncelerinizin, basit ve net bir
biçimde dile getirilmesidir. Genellikle, basitçe "Ben ....... istiyorum." ya da "Ben ........
hissediyorum." şeklinde cümleler kurmaktır.
Empatik Atılganlık
(Kendini bir başkasının yerine koyabilme, dünyaya onun gözüyle bakabilme)
Atılganlığın bu biçimi, etkileşimde olduğunuz kişiye karşı duyarlı olmaktır. Genellikle iki
aşaması vardır: Birincisi, karşıdakinin içinde bulunduğu durumu ve duygularını
anlamak; ikincisi ise, kendi hakkınızı da kollayan bir biçimde, bu anlayışı dile
getirmektir. Örneğin şöyle diyebilirsiniz:
"Gerçekten çok meşgul olduğunu biliyorum. Ama ilişkimizin senin için de önemli
olduğunu hissetmek istiyorum. Bu nedenle, senden bana, yalnızca ikimizin beraber
olabileceği bir zamanı ayırmanı istiyorum."
Daha Önceki Atılgan Davranışları Basamak Olarak Kullanma
Karşınızdaki kişi sizin temel atılganlık davranışınıza tepki vermediği ve haklarınızı
çiğnemeye devam ettiği zaman uygulanır. Atılgan davranışınızın dozunu artırırsınız ve
hatta biraz resmileşirsiniz. Duygularınızı ve isteklerinizi birkaç kez, basit ve net bir
biçimde dile getirdikten sonra, son sözünüzü söyleyebilirsiniz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
82 | S a y f a
Örneğin: "Eğer arabamı yarın saat 17:00'ye kadar onarmazsanız, kendime daha iyi bir
tamirci arayacağım." gibi.
'Ben-Dili'ni Kullanarak Atılgan Davranma
Söze 'ben' diye başlayarak duygularınızın, düşüncelerinizin ve isteklerinizin size ait
olduğunu vurgularsınız. Kuracağınız cümleler genellikle dört bölümden oluşur:
1. Karşıdakinin belli bir davranışına işaret etmek.
2. O davranışın sizin üzerinizde yarattığı etkiyi, size neler hissettirdiğini belirtmek.
3. O davranışı nasıl yorumladığınızı söylemek.
4. Nasıl bir davranışı tercih edeceğinizi aktarmak.
Örneğin: "...... yaptığında ....... (hissediyorum) çünkü bu davranışını (şöyle)
yorumluyorum. Oysa (şu şekilde) davransan (şöyle) etkilenirdim" gibi.
Böylece, cümlenin gerçekten "ben hissediyorum", "ben istiyorum" kısmını vurgulamış
olursunuz. Örneğin: "Konuşurken yüzüme bakmadığın zamanlar, söyleyeceklerimi
karıştırıyorum. Kendimi çok kötü hissediyorum. Çünkü bana yeterince önem
vermiyormuşsun gibi geliyor. Oysa beni dinlerken yüzüme bakman daha hoşuma
gidecek". Bu tür bir ifade tarzıyla, hem kendi olumsuz duygularınızı içinize atmamış
olursunuz, hem de karşınızdaki insanın savunmaya geçip, size saldırmasını
engellersiniz. Ancak, örnekteki cümleleri olduğu gibi alıp söyleme hevesine
kapılmayın. Önemli olan, karşıdaki kişinin davranışlarının sizi nasıl etkilediğini, neler
hissettiğinizi ve sizi etkileyen bu davranışın ne yönde değişmesini istediğinizi, kendinize
en uygun ve karşınızdakini savunmaya itmeyecek bir tarz ile ifade edebilmektir.
Atılganlık kişiye neler kazandırır?
İletişim becerilerini geliştirir
Kendine güveni artırır
Kişisel memnuniyet kazandırır
Başkalarının size saygı duymasını sağlar
Karar verme becerinizi geliştirir
Bireylere atılganlık envanteri uygulanarak düşük puan alanlar eğitime alınır. 9 haftalık
çalışmanın sonunda tekrar atılganlık envanteri uygulaması yapılarak eğitimin etkilileri,
bireylerin ne kadar mesafe kat ettikleri tespit edilir.
Atılganlık eğitimi grup uygulama planı , davranışçı yaklaşım ilkeleri göz önüne
alınarak hazırlanmıştır. Bu ilkeler şöyle özetlenebilir.
1. Davranış öğrenilir.
2. Bu öğrenme pekiştiren, güdülendiren ya da cezalandıran kişilerle etkileşim sonucu
olur.
3. Eğer istenmeyen bir davranış öğrenilmişse pekiştireçler düzeniyle bu davranış
söndürülür ve yerine yeni davranışlar geliştirilebilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
83 | S a y f a
ATILGANLIK EĞİTİMİ GRUP OTURUMLARI
Programın Amacı: Bu programın amacı; kendini ifade etmekten kaçınan, topluluk
önünde belirmek istemeyen, rezil olabilirim düşüncesiyle konuşmayan, çevresine göre
aşırı çekingen veya kendisini saldırgan olarak gören bireylerin “Atılganlık Eğitimi”
sayesinde hedeflenen atılganlık-girişkenlik davranışlarının kişiye kazandırılmasıdır.
Programın Çerçevesi: Atılganlık Eğitimi Rathus Atılganlık Envanteri (EK-1) uygulanan
ve düzeyi +10 ile -90 arasındaki öğrencilere yapılacaktır.
Programa Kimler Katılmalı: (Atılgan olmadığını düşünen ve atılgan olmak isteyen)
Programın Süresi: 10 Hafta (Haftada 2 şer saat)
Programın İçeriği: Program farkındalık düzeyini arttırıcı seminer çalışmaları ve
atılganlık egzersizleri ile desteklenecektir.
BİRİNCİ OTURUM:
1. Tanışma: Her üye kendini tanıtıp, beğendiği yönlerini açıklar.
2. Grup Kurallarının Açıklanması:
Konuşulanlar grupta kalmalı, özellikle gruba katılmayanlara
aktarılmamalıdır.
Grupta her üye eşit haklara sahiptir.
Herkes birbirini dinlemelidir.
Herkes birbirine yardımcı olmaya çalışmalıdır. Eğer bir üyenin
davranışı, özellikle atılgan olarak nitelendirilen bir davranış
gözlenirse, bunu kendisine açıkça iletmelidir.
Atılgan davranışlar geliştirmeniz için size ev ödevleri verilecektir.
Bu ödevleri yapmaya özellikle dikkat edilmelidir.
9 Hafta haftalık iki saatlik süre için toplanılacaktır.
3. Yeniden Anlıksal Yapılama:
Atılgan ve atılgan olmayan davranışın tanımı yapılır ve
atılganlığın çekingenlikten, saldırganlıktan farkları üzerinde
durulur. (Ek-2)
Atılgan davranmanın yararları tartışılır.
Atılgan olmayan davranış öğrenildiği gibi, atılgan davranışında,
bir model gözlenerek ve modeldeki davranışların benimsenerek
kazanılabileceği vurgulanır.
Atılgan bireyin özelliklerini belirten ses tonu, akıcı bir dil, gözle
iletişim, jest ve mimiklerin v.b. gibi noktalar üzerinde durulur. (Ek-3)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
84 | S a y f a
İKİNCİ OTURUM:
1. Davranışın önceden denenmesi:
Alıştırma: Bireylerin ikişer kişilik gruplara ayrılmaları ve karşısındakiyle ikişer
dakikalık konuşma yapmaları, ses tonlarına, yüz ifadelerine ve o andaki duygularına
dikkat etmeleri istenildi ve sonra bunun üzerinde tartışılır.
2. Modelden Öğrenme: Her alıştırma sırasında grup lideri canlı model
konumunda olup, duruma alıştırma işini de yüklenmektedir.
3. Alıştırmalar:
Herkes yanındakinden bir istekte bulunur. İstekte bulunulan kişi de Hayır
tepkisi verir. Sonra hayır tepkisi veren kişi grupça alkışlanır. Bu alıştırmanın
önemi ve amacının Hayır demeyi öğrenme ve alkışa alışma olduğu
liderce gruba aktarılır.
El Aynası: İkişer kişilik gruplar halinde yapıldı, bireyler birbirleri karşısında
ellerini açıp hareket ettirerek birbirlerini izlemeye çalışmaları sağlanır.
Burada da alıştırmanın kimin liderlik özelliklerine sahip, kimin daha
çekingen, kimin zaman zaman izleyen, kimin zaman zaman izlenen
durumuna düştüğünü gözlemek ve bunun grup üyelerinde de bilinç
oluşturmak olduğu açıklanacak.
(Bu alıştırmayı grup lideri RAE, ön-test puanı düşük olan bir öğrenciye yapıyordu.
Bu üyenin devamlı grup liderinin ellerini izlediği gözlenince bu konu grup üyesine
soruldu. O da özellikle kendinden büyük, konuyu bilen bir kişi olursa hep ardından
gittiğini belirtti.)
Aşağı Bastırma: İkişer kişilik gruplara ayrılıp iki kişi de ayakta durur.
Üyelerden biri karşısındakinin omzuna kollarını uzatarak karşısındakinin
omuzlarından aşağıya iyice bastırmaya çalışır.
Burada üyelerin, alıştırmanın amacını kendileri gözleyerek çıkarabilirler veya lider
açıklama yapar. Bir kimse razı olmazsa, eğilmezse karşısındaki onu ezemez, eğemez
fikrini edinmeleri sağlanmaya çalışılır.
4. Ev Ödevleri:
İki ayrı dükkana gidip , bir şey almadan 10 YTL bozdurmaları
İki dükkana gidip, alacakmış gibi bazı giysileri giyip çıkarmaları ve
almamaları,
İki üç kişiyi durdurup yol sormaları istenildi.
ÜÇÜNCÜ OTURUM:
1) Ev ödevleri hakkında konuşulur. (Ek-4)
2) Davranışın önceden denenmesi:
Küçük kartlarda yazılı bazı durumları rol yaparak canlandırmaya çalışmaları
sağlanır. (Ek-6).
Üyeler rol yaparken biraz çekingen ve başarısız olabilirler. Bunun nedeni olarak
bizim kültürümüzde ve eğitim sistemimizde insanların temsili (simülated) durumlara
uzak ve yabancı olma olasılığı düşünülebilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
85 | S a y f a
DÖRDÜNCÜ OTURUM:
1) Grup üyelerinin birbirleri hakkında neler düşündüklerini söylemeleri istenir.
Burada önemli olan üyelerin; olumlu veya olumsuz duygularını açıkça
iletebilme becerilerini kazanmaları ve kendilerine yönelik başkalarının
olumlu ve olumsuz duygularını hoşgörü ile karşılamayı öğrenmeleri idi.
2) Bu oturumda üyelerin birbirleri hakkında olumlu ve olumsuz duygularını dile
getirmeleri duygusal yoğunluğu arttırabilir.
Ev Ödevleri:
Olumlu duygularını büyüklerine arkadaşlarına; küçüklerine
söylemeleri
Olumsuz duygularını büyüklerine, arkadaşlarına, küçüklerine
söylemeleri
Çevrelerinde tanımadıkları ancak çoğu zaman gördükleri kişilere
günaydın , iyi günler, kolay gelsin vb. gibi demeyi denemeleri
Bir arkadaşlarından borç istemeleri
Ödünç verdikleri bir şeyi geri istemeleri, gürültü yapan arkadaşlarını
susmalarını söylemeleri istenilebilir.
BEŞİNCİ OTURUM:
1) Bir önceki oturumda verilen ev ödevleri hakkında konuşulur.
2) Yeniden anlıksal yapılama:
Ben dili ve sen dili hakkında bilgi verilir.(Ek-7)
3) Davranışın önceden denenmesi:
Kartlarda yazılı olan durumlara ben dili ve sen Dili ile tepkide bulunup
aradaki fark ve kişiler üzerindeki bıraktıkları etkiler üzerinde konuşulur.(Ek-8)
4) Ev Ödevi:
Herkesin üçer dakikalık bir konuşma hazırlaması
ALTINCI OTURUM:
1) Her üye üçer dakikalık konuşmasını sunarken dinleyiciler de konuşmacıyı izleyip
atılganlık yönünde ne denli başarılı olup olmadıklarını izlerler.
2) Bu oturumda bir üyece sözü edilen, atılganlık saldırganlık çekingenlik
konusunun ele alınmasının sağlanması diğer öğrencileri pekiştirmesi açısından
yararlı olabilir.
YEDİNCİ OTURUM:
Davranışın Önceden Denenmesi:
Üyelerin o anda yapmak istedikleri ancak cesaret edemedikleri bir şey; örneğin
okul müdürüyle konuşmak, birinden verdiği parayı geri istemek , hastanedeki doktorla
konuşmak gibi, rol oynayarak önceden denenir.
Bunu yaparken üyelerin ilk başta çok sıkıntıya düştükleri görülebilir sonradan
daha rahat oldukları söylenebilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
86 | S a y f a
SEKİZİNCİ OTURUM:
Alıştırma: Herkes 5 dakika birbiri hakkında olumlu neler söyleyebileceklerini
düşündükten sonra, üye ortaya gelir, diğer üyeye düşüncelerini söyler. Daha sonra
arkadaşlarının tepkilerini dinler. Arkadaşlarını onun hakkındaki fikirlerini söyler.
Duygu ve sevgi alışverişinde bulunan bireylerin birbirlerine daha yakın oldukları
gözlenebilir.
DOKUZUNCU OTURUM:
Gruba iki kez RAE verilir. Birincisinde envanteri değerlendirirken geneli toplum içinde
nasıl davrandıklarını düşünerek yanıtlamaları istenilir , ikincisinde de atılganlık eğitim
grubunu yada bu grup arkadaşlarıyla beraber oldukları bir ortamı düşünerek
envanteri yanıtlamaları, ayrıca grubun değerlendirilmesinin yapılması üyelere
söylenerek, öğrencilerden verilen envanterin arkasına öneri ve eleştirilerinin yazmaları
istenilir.
Envanter sonuçları beraberce paylaşılabilir. Oturumlar boyunca akıllarında kalan
önemli anlar üzerinde konuşulabilir. Bu çalışmadan neler kazandıkları sorulabilir.
Bu paylaşımlardan sonra, sevgi bombardımanı etkinliği ile çalışma sonlandırılır.( Üyeler
sırayla ortaya gelirler ve gruba sırtını dönerler. Grup üyeleri ortaya gelen üyeye,
içlerinden geldiği gibi sadece olumlu ifadeler içeren cümleler yöneltirler. Sen
mükemmel bir insansın, yakışıklısın , samimisin vb.)
Üyelerin Gruba Devamı:
Gruplara devam her hafta yapılan yoklama tutanaklarına kaydedilmelidir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
87 | S a y f a
EK-1
RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİ
AÇIKLAMA: Aşağıda size 30 maddelik bir envanter verilmiştir. Her maddeyi
dikkatlice okuyup, size uygunluk derecesine göre CEVAP KAĞIDINDAKİ ilgili
parantezin içini KARALAYARAK cevaplandırınız.
ÖRNEK : İnsanlarla kavga etmekten hoşlanırım.
Eğer bu madde size çok iyi uyuyor, sizi çok iyi anlatıyorsa ÇOK İYİ UYUYOR;
oldukça iyi anlatıyor, uyuyorsa OLDUKÇA UYUYOR; biraz uyuyor, size biraz
anlatıyorsa BİRAZ UYUYOR; cevabını işaretleyiniz. Eğer madde size pek uymuyor,
pek anlatamıyorsa PEK UYMUYOR; oldukça uymuyor, oldukça anlatmıyorsa FAZLA
UYMUYOR; size hiç uymuyorsa, sizi hiç anlatamıyorsa HİÇ UYMUYOR cevabını
işaretleyiniz.
1. Bence insanların çoğu benden daha atılgan ve saldırgandır.
2. Sıkılganlığım yüzünden karşıt cinse herhangi bir önerimde bulunamıyor ya da
onların önerilerini kabul edemiyorum.
3. Bir lokantada isteğime göre hazırlanmamış bir yemek gelince garsona şikayette
bulunurum.
4. Başkalarının beni kırdıklarını fark ettiğim halde onları incitmemeğe dikkat ederim.
5. İstemediğim bir malı almam için ısrar edilirse “hayır” demekte zorluk çekerim.
6. Benden bir şey yapmam istendiğinde nedenini öğrenmekte ısrar ederim.
7. İnsanı geliştirici ve sert tartışmalara katılmak istediğim zamanlar olur.
8. Senin durumundaki herkes gibi ben de yükselmek için çabalarım.
9. Doğrusunu isterseniz insanlar beni kullanır.
10. Yeni tanıştığım insanlarla ya da yabancılarla rahatlıkla konuşurum.
11. Karşıt cinsten çekici birine ne söyleyeceğimi çoğu kez bilmem.
12. Resmi telefon konuşmaları yapmaktan çekinirim.
13. Bir işe mektup yazarak başvurmayı yüz yüze görüşmeğe tercih ederim.
14. Satın aldığım şeyleri geri vermekten sıkılırım.
15. Beni rahatsız eden saygıdeğer bir yakınıma, rahatsızlığımı ifade etmek yerine
duygularımı ondan saklamayı yeğlerim.
16. Aptalca görünürüm korkusuyla soru sormaktan kaçarım.
17. Bir tartışma sırasında kızdığım, hırslandığım belli olacak diye korkarım.
18. Tanınmış ve saygı duyulan bir kimsenin yanlış bir şey söylediğini duyduğumda,
dinleyenlere kendi görüşümü de duyurmaya çalışırım.
19. Önem ve değerli bir iş yaptığımda başkalarının bunu öğrenmesinde sakınca
görmem.
20. Önem ve değerli iş yaptığımda başkalarının bunu öğrenmesinde sakınca
görmem.
21. Duygularımı ifade ederken açık ve samimiyimdir.
22. Biri benim hakkımda yanlış ve kötü şeyler söylerse, hemen o kişiyle konuşurum.
23. Çoğunlukla hayır demekte güçlük çekerim.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
88 | S a y f a
24. Duygularımı anında açığa çıkarmaktansa biriktirmeyi yeğlerim.
25. Kötü bir hizmetten şikayetçi olurum.
26. Övüldüğümde bazen ne diyeceğimi bilemem.
27. Tiyatro, konferans gibi topluluklarda iki kişi yüksek sesle konuşursa, onlara
susmalarını ya da konuşmalarına başka yerde devam etmelerini söylerim.
28. Kuyrukta öne geçen birine yaptığının yanlış olduğunu söylerim.
29. Fikrimi ifade etmekte zorluk çekerim.
30. Hiçbir şey söyleyemediğimiz zamanlar olur.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
89 | S a y f a
RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİNİN CEVAP KAĞIDI
1. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
3. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
4. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
5. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
6. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
7. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
8. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
9. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
10. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
11. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
12. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
13. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
14. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
15. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
16. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
17. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
18. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
19. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
20. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
21. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
22. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
23. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
24. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
25. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
26. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
27. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
28. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
29. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
30. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
Ço
k iy
i Uy
uyo
r
Old
uk
ça U
yu
yor
Bir
az U
yu
yor
Pek
Uy
mu
yor
Faz
la U
ym
uyo
r
Hiç
Uy
mu
yor
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
90 | S a y f a
RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİNİN DEĞERLENDİRMESİ
Atılganlık: Kişiler arası ilişkilerde atılganlığın ölçülmesi amacıyla Rathus
Assertiveness Schedüle (Rathus, 1973) kullanılmıştır. Bu envanter farklı kültürlere
uygulanması, kısa oluşu, değerlendirmesinin kolay oluşu gibi avantajlar taşımaktadır.
Voltan (1980) tarafından Türkçe’ye uyarlandı.
R. A. E. 30 maddeden oluşmaktadır. Olumlu ve olumsuz ifadeler bulunmaktadır.
Bunların puanlanması da farklıdır. Olumlu ifadelerin toplamı ile olumsuz ifadelerin
toplamlarını, toplayacağız. Çekingenliğe doğru uzanan uç 30 puan, atılganlığa
uzanan uç puan ise 180 dir.
Güvenirliği: Test tekrar yöntemi ile 78, testin iki yarıya bölünmesi yöntemi ile de 77,
bulunmuştur. Voltan ise Türkçe’ye çevirisinde ise test tekrarı yöntemi ile 92, testin
yarıya bölünmesi yöntemi ile de 63 ve 77 güvenirliğini bulmuştur.
Olumlu ifadeler: 3, 6, 7, 8, 10, 18, 20, 21, 22, 25, 27, 28, 29 (13 madde)
bulunmaktadır. Bu sorularda verilecek puanlarda şöyledir.
Çok iyi uyuyor : 6 puan Pek uymuyor : 3 Puan
Oldukça uyuyor : 5 puan Fazla uymuyor : 2 Puan
Biraz uyuyor : 4 Puan Hiç uymuyor : 1 Puan
Olumsuz ifadeler: 1, 2, 4, 5, 9, 11, 12, 13, 14,15, 16, 17, 19, 23, 24, 26, 30 (17 madde)
bulunmaktadır. Bu sorulara verilecek puanlar şöyledir.
Çok iyi uyuyor : 1 puan Pek uymuyor : 4 Puan
Oldukça uyuyor : 2 puan Fazla uymuyor : 5 Puan
Biraz uyuyor : 3 Puan Hiç uymuyor : 6 Puan verilecek.
Düşük yani çekingenlik Ortalama Atılganlık yüksek
30....................................105.....................................180
30......80 Çekingenlik
80.....130 Orta
130...180 Atılganlık
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
91 | S a y f a
EK-2
Atılgan, Atılgan Olmayan ve Saldırgan davranışın karşılaştırması:
Atılgan Olmayan Atılgan Saldırgan
Kendini inkar eder Duygularını Tanır Başkalarını kırarak hiçe
sayarak kendini geliştirmeye
çalışır
Duygularına karşı dürüst
değildir
Dürüsttür, expresiftir Duygularını tanımaz
İstediği amaçlara ulaşamaz İstediği amaca ulaşır İstediği amaçlara başkalarını
kırarak ulaşır
Başkalarının kendisi adına
seçim yapmasına izin verir
Kendi adına seçim yapar Başaları adına seçim yapar
Öfke duyar kaygılıdır. Kendine güvenir Kendini haklı ve üstün görür
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
92 | S a y f a
EK -3
Atılgan Bireyin Özellikleri:
1) Konuşurken karşısındakiyle göz göze gelmekten kaçınmaz.
2) Kendinden emin ve dik durur.
3) Konuştuğu kişiden fazla uzakta durmaz.
4) Yüz ifadesine dikkat eder.
5) Ses tonuna dikkat eder ne çok kısık ne çok bağırarak konuşur.
6) Konuşması akıcıdır.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
93 | S a y f a
OTURUMLAR ARASI UYGULAMA RAPORU
Adı Soyadı : Tarih:
Sınıf/Şube :
Atılgan olduğunuz durumları yazınız.
Ne yaptığınızı yada ne hissettiğinizi yazın.
Karşınızdaki kişi atılgan davranışınıza nasıl tepkide bulunur anlatınız.
Etkileşim sırasında neler hissettiniz yazınız.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
94 | S a y f a
EK-4
YAŞANMIŞ ÖRNEK OLAYLAR
Örnek Olay 1:
Hiç yapmadığım bir şey , sınıfta hoca hata yapınca bunu ona söyledim.
“Hocam , tahtaya yazdığınız o kelimenin sonunda e harfi var galiba dedim”
“Aaa iyi ki söyledin” dedi hoca
Bana kızar diye korkuyordum. Beni kabul etmesi bana cesaret verdi.
Örnek Olay 2:
Yengem hafta sonunda çocuğunu getirip bakmamı istedi.
Yengemi severim, çocuğa bakmayı da isterim,” Bir hafta önce arkadaşlarımla
sinemaya gitmek için sözleşmiştik dedim
Yengem bunu benden bunu beklemiyordu, bozuldu, çünkü , o ana dek hiç
böyle bir şey yapmamıştım.
Çok heyecanlandım bir an sinemaya gitmesem diye düşündüm ama sonra
yengemin bana daha önceden haber vermemekle haksızlık yaptığını düşündüm.
Örnek Olay 3:
Bir arkadaşım benden borç almıştı, ödemi yordu grupta yaptığımız
denemelerden sonra paramı istemeyi karar verdim.
“Ayşe sana iki ay önce 10 TL vermiştim, şimdi ihtiyacım var verirsen sevinirim
dedim.”
“İyi ki söyledin unutmuştum hafta başında ödeyebilirim dedi” İstersem
arkadaşlarımla aram açılır diye düşünüyordum ama öyle olmadı.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
95 | S a y f a
Örnek Olay 4:
Dükkana gittim, eteklere bakacağım dedim birkaç tane denedim almadan
dükkandan çıktım.
Denediklerim bana uymadı almıyorum dedim.
Satıcı ters ters baktı söylenmeye başladı.
Ben de çok bozuldum, ağlamaklı oldum, ama sonradan öğrendiklerim aklıma
gelince boş verdim, beğenmediğim bir şeyi almak bana huzursuzluk verecekti.
Örnek Olay 5:
Babam her zamanki gibi bağırıyordu.”Sen sus konuşma diye”
“Babacığım sinirleniyorsun böyle bağırma dedim.
Kızdı bağırmaya devam etti, ama sus sen demedi.
Babamdan korkarım ama cesaretlenip düşüncelerimi söyleyebilmeme çok
sevindim.
Örnek Olay 6:
Sinemaya gittiğimde önde iki kişi konuşuyordu, onlardan susmalarını rica ettim.
Eğilerek susar mısınız filmi duyamıyorum dedim.
Benden beklemiyorlardı herhalde. İrkildiler sonra da yavaş konuştular, sonra da
konuşmalar kesildi.
Başta söylemeyecektim, ama buradakiler aklıma gelince uyarmaya karar
verdim.
(Siz de kendiniz örnek olaylar yazabilirsiniz.)
EK-6
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
96 | S a y f a
Grupta rol oynamak için grup üyelerine verilen olaylar. ( Her olay ayrı kartlara
yazılmış ve üyelerce bu kartlar çekilir. Bu roller etki tepki şeklinde olmuştur).
1. Bir erkek arkadaşınızdan sizi konsere götürmesini istiyorsunuz. Atılgan, saldırgan
ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?
Oyuncular
Siz
Erkek arkadaşınız
2. Arkadaşınız, sınav öncesi sizden defterinizi almış istiyorsanız. Atılgan, saldırgan ve
çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?
Oyuncular
Siz
Arkadaşınız
3. Para ödemek için sıraya girdiniz sizden sonra gelen sıranızı aldı. Atılgan saldırgan
ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?
Oyuncular
Siz
Sıraya girmek istemeyen kişi
4. Berber saçınızı istediğiniz şekilde yapmadı. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak
nasıl tepkide bulunursunuz?
Oyuncular
Siz
Berber
5.Hastanede beraber çalıştığınız kişilerin size saygılı davranmasını istiyorsunuz. Atılgan
saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
97 | S a y f a
Hemşire hasta bakıcı vb.
6. Arkadaşınız siz ders çalışırken sizi konuşmaya tutuyor. Atılgan saldırgan ve çekingen
olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Arkadaşınız
7. Bir toplantıda tanımadığınız biriyle nasıl konuşursunuz. Atılgan saldırgan ve
çekingen tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Bir yabancı
8. Satın aldığınız bir şeyi geri götürdünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak
tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Satıcı
9. Otobüse bindiniz uzun yolculuk yapacaksınız kibrite gereksiniminiz var
yanınızdakinden nasıl istersiniz?
Oyuncular
Siz
Yanınızda oturan kişi
10. Hastanede sizin sorumluluğunuz olmayan bir şeyi size yüklemek istediler. Atılgan
saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
98 | S a y f a
Doktor, hemşire vb.
11. Sinemaya gittiniz yanınızdaki konuşup sizi rahatsız ediyor. Atılgan saldırgan ve
çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Yanınızdaki kişi
12. Fazla zaman ayırmak istemediğiniz bir akrabanız telefon ederek üç haftalığına
misafir geleceğini söylüyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Akrabanız
13. Lokantadasınız yemeğiniz bitmediği halde garson tabağınızı önünüzden alıyor.
Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Garson
14. Para bozdurduğunuzda eksik verdiğini gördünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen
olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Siz
Parayı bozan kişi
15. Öğretmeniniz yanlış bir şey söyledi bunu ifade etmek istiyorsunuz. Atılgan saldırgan
ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?
Oyuncular
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
99 | S a y f a
Siz
Öğretmen
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
100 | S a y f a
EK-7
Grupta Ben Dili ve Sen Dili Hakkında Verilen Bilgiler:
Sen Dili:
Kızgınlık içinde hareket eden insanlar genellikle ne hissettiğini söylemeden
hemen karşısındakini suçlamaya yönelirler karşıdaki suçlandığını hissedince bir
savunma mekanizması geliştirecek ve sizi dinlemeyecek, aklı sizi nasıl kırabileceği ile
meşgul olacaktır. Sen dili “Sen ne kadar kabasın aptalsın sen de hiç terbiye yok mu”
gibi ifadelerle karşımızdakini hemen suçlamaya değerlendirmeye yönelik bir dildir.
Ben Dili:
Karşımızdakinde suçlandığı izlenimi yaratmamak için ifademizi ben dili içinde
oluşturmalıyız. Ben dili kişinin kendini rahatsız eden davranışın kendisinde nasıl bir
duygu uyandırdığını ifade eden söyleyiş biçimine verilen addır.
Ben Dili ile Sen Dili arasında önemli fark şudur:
Ben dili konuşan kişi kendi iç dünyasındaki duyguları ifade eder ve duyguların
ötesinde herhangi bir suçlama ve yargılamaya gitmez ben dili atılganca bir tepkidir.
Sen dilinde suçlama yargılama ağır basar saldırganca bir tutumdur.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
101 | S a y f a
EK-8
Uygulamada sen dili ve sen dili ile ilgili olarak ve deneklerin uygulaması için
verilen kartlar:
1. Sen Dili- Çok kötüsün annenle konuşurken araya giriyorsun.
(Durakla)
Ben Dili- Ben annenle konuşurken kendini yalnız hissediyorsun ve bizim konuşmalarımızı
kesiyorsun.
2- Sen Dili – Sakar her şeyi kırıyorsun
(Durakla)
Ben Dili – Aynamı kırdığın için çok üzüldüm
3- Sen Dili- Geri zekalı aptal şey hep matematikten zayıf alıyorsun
(Durakla)
Ben Dili- Matematikten Kırık alman beni üzüyor.
4- Sen Dili Pasaklı saçlarını hiç toplamazmısın
(Durakla)
Ben Dili- Saçların açık dolaşman beni rahatsız ediyor.
5- Ben Dili- Hayatımda senin kadar şimarık birini görmedim
(Durakla)
Ben Dili – Her gördüğünü istemen beni rahatsız ediyor
6- Sen Dili- Ne kadar tembelsin her şeyi benden bekliyorsun
(Durakla)
Ben Dili – Çok öfkelendim bu sabah sana düşen işleri yapmadın bana kaldı.
7-Sen Dili_- Tembel hep benden yararlanıyorsun.
(Durakla)
Ben Dili- Benim ödevlerimi alıp kullanmana bozuluyorum
8- Sen Dili- Saygısız hocayla bçyle konuşulmaz.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
102 | S a y f a
(Durakla)
Ben Dili- Konuşma biçimin beni üzdü hatta öfkelendirdi.
9- Sen Dili – Pis pasaklı
(Durakla)
Ben Dili – Çoraplarını yatağımın üstüne koymana sinirleniyorum.
10- Sen Dili- Şimarık Sen herkesi sözünü keser misin
(Durakla)
Ben Dili- Sözümü Kesmen beni kızdırıyor.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
103 | S a y f a
EK-17
MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA SÜRELİ AMAÇLAR
Ergenlik dönemde birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu
algılara dayanarak, bilgileri değerlendirerek eşleştirmeye, birbirine uydurmaya ve
geleceğine ilişkin idealler oluşturmaya başlar. Bu ideal ve düşünceler başlangıçta
geçici olabilir ancak giderek daha açık ve temel bir plan yapmaya başlar ve genç
mesleki kararını oluşturur.
İşe Yerleşme: Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir.
Bu dönemde birey kazandığı bilgi ve becerileri uygulama alanına koyar. Mesleği icra
ederken bir yandan da mesleki gelişimi sürdürür.
Bireyin gelecekteki yaşam tarzını belirlemesinde dönüm noktası olan mesleki
tercihini yaparken doğru ve isabetli karar verebilmesi için izleyeceği basamaklar
şöyle sıralanabilir:
1) Bireyin Yeteneklerinin Belirlenmesi: Yetenek, belli bir eğitimden yararlanma
gücüdür. Bireyin hangi eğitim programında başarılı olabileceğini gösterir. Yetenek
meslekteki başarıyı etkileyen faktörlerden biridir ve temel gerekliliktir. Seçtiği mesleğin
gerektirdiği azami yetenek düzeyine sahip olmayan bireyin o meslekte başarılı olması
olası değildir. Bunun yanında sahip olduğu yeteneklerinin kapasitesinin altında bir
yetenek düzeyi gerektiren mesleğe yönelen bireyin de meslekte doyum sağlaması
mümkün olmayacaktır.
2) İlgi Alanlarının Belirlenmesi: Yetenekler bireyin hangi eğitim programında
daha başarılı olabileceğini gösterirken; ilgiler, bireyin hangi alanlarda hangi
faaliyetlerle uğraşmaktan zevk duyacağını belirler. İlgiler, yetenekle ilişkilidir. İlgi
duyduğumuz alanlar, çoğunlukla yetenekli olduğumuz alanlardır.
Seçilecek olan mesleğin, insanlarla diyalogu, onları yönetmeyi, yönlendirmeyi,
onlara hitap etmeyi, yardım etmeyi mi yoksa insanlarla değil de objelerle uğraşmayı
gerektiren faaliyetleri mi gerektiriyor sorularına yanıt aranması ve edebiyata, müziğe,
güzel sanatlara karşı olan ilgilerin de belirlenmesi gerekir.
Birey ilgi duyduğu, hoşlandığı şeyleri severek yapar. Bireyin ilgi duymadığı bir
faaliyete yönelmesi hem mesleki doyumunu, hem de başarısını olumsuz olarak
etkileyecektir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
104 | S a y f a
3) İş Değerlerinin Belirlenmesi: Yetenek ve ilgilerin belirlenmesinin ardından
bireyin meslekteki beklentilerini tanımlaması gerekir. İş değerleri, bireyin meslekte
nelere önem verdiğini, meslekteki faaliyetin sonunda elde etmek istediği olanakları
gösterir. Kazanç, yaratıcılığı kullanma, liderlik, yeteneğini kullanma, işbirliği, ün sahibi
olma, sosyal statü, düzenli yaşam, değişikli gibi iş değerleri vardır. Birey bu
değerlerden kendisi için önemli olanları belirlemelidir. Kendisine belirlediği bu
değerleri sağlayacak mesleğe yönelmelidir. Ancak ilgi ve yeteneklerinin de göz ardı
edilmemesi gerekir.
4) Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi: Bireyin meslek seçiminde isabetli olabilmesi,
kişilik özelliklerini çok iyi tanıyıp bu özellikleri gerektiren mesleklere yönelmesine
bağlıdır.
Bireylerin çok farklı kişilik özellikleri vardır: Atak, girişken, çekingen, uysal, hırslı,
idealist, hayal gücü zengin, realist, mantıklı, sinirli, kendi başına buyruk, alçak gönüllü,
düzenli, kurallara bağlı… vb. Bireyin sayılan bu özelliklerden hangisine sahip olduğunu
belirlemesi, seçimini bu doğrultuda yapması gerekir.
5) İlgi Duyulan Mesleklerin İncelenmesi: Bireyin kendini tanımasının ardından
ilgi duyduğu meslekleri de tanıması gerekir. Bilgi toplamak için, meslekleri tanıtan
yayınlardan, rehber kitapçıklardan, mesleki tanıtım seminerlerinden, Rehberlik ve
Araştırma Merkezleri’ nden, okullardaki – dershanelerdeki rehberlik servislerinden, o
mesleğin mensuplarından yararlanılabilir.
6) Meslek Seçimi Nasıl Yapılmalı: Meslek seçimi isteklerle olanakları uzlaştırma
işidir. Bu işlemi iyi bir biçimde yapabilmenin ön koşulu kişinin beklentilerini ve
yeteneklerini önem sırasına koyabilmektir. Bu da kişinin kendini gerçekçi bir tutumla
değerlendirmesi ile gerçekleşir. Kişinin kendini sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmesi
için etrafa olduğundan farklı görünme kaygısından uzak, yakınlarının isteklerini
karşılama zorunluluğunu duymadan, kendini dinlemesi gerekir. Böylece gerçekte kim
ve ne olduğunun; yaşamını nasıl geçirmesinin onun için iyi olacağının farkına varabilir.
Günümüzde gerçekleşen teknolojik gelişmeler mesleklerin niteliklerinde hızlı
değişmelere yol açmaktadır. Mesleklerin en çabuk değişen yönleri; iş bulma
olanakları, kazanç ve buna bağlı olan toplumsal saygınlıktır. Ancak işsizliğin en yaygın
ve dolayısıyla kazancın düşük olduğu bir meslekte bile, mesleğinde başarılı olanlar iyi
ücretle sürekli bir iş bulabilmektedirler. Meslekte başarılı olmak ise, mesleğin
gerektirdiği niteliklere sahip olmakla ve mesleği sevmekle mümkün olabilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
105 | S a y f a
Meslek tercihi yapacak olan genç, kendini ve seçenekleri tarafsız bir tutumla
etraflıca inceleyip değerlendirdikten sonra kararını kesinleştirmelidir.
Meslek seçimi ve gelecek planlaması demek, sizin şimdiki durumunuzda ve
sahip olduğunuzu yetkinlikleriniz ile ulaşmak istediğiniz hedefe, yani geleceğe nasıl
gideceğimizin planlanması demektir. Kariyer planlamanın şimdiki zaman boyutu sizin
sahip olduğunuz avantajlarınız ve dezavantajların, yetkinliklerinizin ortaya çıkarıldığı
boyuttur. Unutulmaması gerekir ki; yapılacak meslek tercihi sizin güçlü ya da zayıf
yönlerinizden birisi olacak. Gelecek zaman boyutu ise, sizin bireysel olarak gelecekte
nerede olmak istediğiniz sorusuna cevap verdiğiniz boyuttur. Strateji oluşturmak ise,
sizin şu anki durum ile geleceğe nasıl gideceğiniz sorusunun cevabını arama
gayretidir.
Bu süreçte aşağıdaki sorulara mutlaka cevap bulunması gerekmektedir.
• Sahip olduğunuz yetkinliklere ve kişilik özelliklerinize dayanarak
- 1 yıl sonra nerede olmak istersiniz.
- 5 yıl sonra nerede olmak istersiniz.
• Hedefe ulaşmak için ne gibi eksikliklerim var?
- 1 yıl sonra hedefime ulaşmak için şimdi ne yapmalıyım?
- 5 yıl sonraki hedeflerime ulaşmak için şimdiden ne yapmalıyım?
• Kişisel olarak belirlediğim misyonum ve vizyonum nedir?
Bu soruların cevapları doğrultusunda birey geleceği hakkında planlama
yaparsa daha öznel sonuçlar elde edebilir.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
106 | S a y f a
EK-18
MESLEKİ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ
Prof. Dr. Yıldız KUZGUN
Dr. Feride BACANLI
AÇIKLAMA:
Ölçekte meslek seçimiyle ilgili tulum ve davranışları ölçen bazı ifadeler
verilmiştir.
1. Sizdeki istenen, ifadeleri dikkatle okuyup bu ifadelerin size ne kadar uygun
olduğunu, sizin durumunuzu ne ölçüde yansıttığını belirtmenizdir.
2. Cevap kağıdında: A "Bana Hiç Uygun Değil", B "Bana Pek Uygun Değil" C
"Bana Biraz Uygun", D "Bana Uygun'', E "Bana Çok Uygun" karşılığındadır.
3. Şimdi bir örnekle cevaplamanın nasıl yapılacağını görelim:
Örnek :
- Çok erken yaşlardan beri, bir meslek seçmem gerektiğini düşünüyorum.
Eğer sizin yukarıdaki ifadeye uygunluk dereceniz "Bani Biraz Uygun" ise
aşağıda gösterildiği gibi cevap kağıdında "C" seçeneğinin altındaki aralığı
işaretlemeniz gerekecektir.
Bana Hiç Uygun Değil Bana Pek Uygun Değil Bana Biraz Uygun Bana Uygun Bana Çok Uygun ;
A B C D E
4. Cevap kağıdında her ifadeye ilişkin beş seçenekten yalnız birini
işaretleyeceğinizi ve cevapsız ifade bırakmamanız gerektiğini lütfen unutmayınız.
5. Ölçekte bulunan 40 ifadeyi 30 dakika içinde cevaplamaya çalışınız.
Başarılar diler, katkılarınız için teşekkür ederiz.
1. Hangi mesleğin bana uygun olduğunu büyüklerimin daha iyi bilecekleri
düşüncesindeyim.
2. İnsan mesleğini tesadüfen seçer.
3. İstediğim mesleği seçemeyeceksem "bu konuyu düşünmenin ne gereği var"
diyorum.
4. İnsan hangi mesleği seçmesi gerektiği konusunda ailesinin tavsiyelerini dikkate
alırsa hata yapmaz.
5. Meslekleri daha iyi tanımak için, bu konuda yazılmış kaynak kitaplar olup
olmadığını araştırırım.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
107 | S a y f a
6. Girmek istediğim meslekler hakkında bilinmesi gereken her şeyi biliyorum.
7. Öğretmenlerime, öğrettikleri konu alanlarıyla ilgili üniversite programlarının
neler olduğu hakkında sorular sorar, onlardan bu | konularda beni
aydınlatmalarını rica ederim.
8. Gelecekteki mesleğimi ben belirleyeceğime göre, bu konuda gerekli bilgiyi
edinmek için benim harekete geçmem gerektiği düşüncesindeyim.
9. Hangi mesleğe gireceğime ailemin karar vermesi iyi olacak. Böylece sonuçta
bir hata olursa ben sorumlu olmam.
10. Öğrencilik hayatımda daima hangi derslerin ya da ders dışı faaliyetlerin bana ne
yönden yararlı olabileceğini, hangi hedefe erişmek için katkısı olabileceğini
düşünürüm.
11. Üniversitede program tercihimi belirlemeden önce, hangi alanlarda ne derece
güçlü, hangi alanlarda ne derece zayıf olduğumu değerlendireceğim.
12. Meslek tercihlerimde sık sık değişiklik yapıyorum.
13. Bir meslek seçiminde dikkate alınacak o kadar çok faktör var ki, en iyisi işi
olunma bırakmak diye düşünüyorum.
14. Şimdiden meslek tercihleri üzerinde düşünmeyi gereksiz buluyorum.
15. Ailemin seçtiği mesleğe girersem onların daha çok yardım ve desteğini
sağlayabilirim diye düşünüyorum.
16. İstediğim bir mesleğe giremeyeceksem meslek seçimi üzerinde düşünmenin ne
yararı var diye düşünüyorum.
17. Ne zaman meslek seçme konusu açılsa içimi bir sıkıntı kaplar.
18. Hiç kimsenin beni benden iyi tanıyamayacağını ve mesleğimi seçme
sorumluluğunun bana ait olduğunu düşünürüm.
19. Bana uygun hiçbir meslek bulamıyorum.
20. Kendimi bildim bileli hangi mesleğe girmek istediğimi düşünürüm.
21. Bazı insanların hangi mesleği seçmek istedikleri konusunda nasıl da emin ve kararlı
olabildiklerine şaşıyorum.
22. Ne olmak, hangi mesleği seçmek istediğim konusunda zaman zaman hayallere
dalarım, ama aslında henüz tercihlerimi belirlemiş değilim.
23. Çok erken yaşlardan beri meslek yaşamımdan neler beklediğimi, ne gibi
yeteneklere ve kişilik özelliklerine sahip olduğumu düşünürüm.
24. Üniversite sınavında hangi alanla ilgili test alacağımı belirledim, ama o alanda
hangi programlara girmek istediğime karar veremedim.
25. Benim için önemli olan sınava hazırlanmaktır. Meslek tercihimi zamanı gelince
belirlerim.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
108 | S a y f a
26. Şu ana kadar hangi programlan tercih edeceğimi belirleyemedim. çünkü her gün
başka bir seçenek bana çekici geliyor.
27. Şu anda belli bir meslek alam belirledim, ama kararımdan memnun değilim.
28. Televizyonda bir mesleğin özelliklerini ve ülke ekonomisindeki yerini tanıtan
programlan ilgi ile izlerim.
29. Yeteneğime uygun olduğunu düşündüğüm meslekleri inceliyorum.
30. Meslekleri tanıtan kaynak kitapları okurum.
31. İlgilendiğim bir meslekteki insanların neleri yaptıklarını, hangi koşullarda
çalıştıklarım öğrenmek için işyerlerine giderim.
32. Meslek tercihlerimi belirlemeden önce, sadece ilgi duyduğum meslekleri değil,
mümkün olduğu kadar başka birçok mesleği de incelemeye çalışıyorum.
33. Meslek seçerken pek çok kişiden bilgi ve görüş almaya niyetlendim, ama sonuçta
kargaşaya ve kararsızlığa düşünce bu işi oluruna bıraktım.
34. Yeni bir meslek adı duyduğumda hemen o mesleği incelemek için harekete
geçerim.
35. Benden önce liseyi bitirip yüksek öğretime devam eden arkadaşlarıma, bölümleri
hakkında sorular sorarım.
36. Birçok mesleğe heves ediyorum ve ilgi duyuyorum, ama hepsinin bir kusuru var. Bir
türlü birine karar veremiyorum.
37. Herhangi bir işim için bir iş yerine örneğin; banka, hastane, fabrika ve benzeri
yerlere gitsem orada çalışanların yaptıklarını gözler, "Ben bu işleri yapabilir miyim,
bunları yapmaktan zevk alır mıyım?" diye düşünürüm.
38. Yeteneklerimi tanımam gerekiyor, ama bunu nasıl yapacağımı bilmiyorum.
39. Tercih ettiğim meslekleri tanıtıcı toplantılara katılırım.
40. Benimle ilgili yönergeleri, açıklamaları dikkatle okurum (Seçmeli dersler listesi. ÖSS
ve ÖYS Kılavuzu gibi).
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
109 | S a y f a
MESLEKÎ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ CEVAP KAĞIDI
Adı Soyadı : ............................................................. Cinsiyeti : K ( ) E ( )
Doğum Tarihi : .. / .. / 19... Sınıfı : ..................
Ham Puan ( T ) = .................... Yüzdelik Puanı = .....................
A : Bana hiç uygun değil C : Bana biraz uygun E : Bana çok uygun
B : Bana pek uygun değil D : Bana uygun
A B C D E A B C D E
1. 21.
2. 22.
3. 23.
4. 24.
5. 25.
6. 26.
7. 27.
8. 28.
9. 29.
10. 30.
11. 31.
12. 32.
13. 33.
14. 34.
15. 35.
16. 36.
17. 37.
18. 38.
19. 39.
20. 40.
1. ► = X =
2. ► = X =
Z = 126 – Y
T = Z + X
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
110 | S a y f a
EK-19
KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ
Yıldız
Kuzgun
Açıklama
Yetenek, ilgi ve değerlerinizi tanımanız için hazırlanmış bulunan bu envanter,
yetenek, ilgi ve değerlerle ilgili durumları yansıtan sorulardan oluşmuştur. Her soruda
sizin bir faaliyeti ne kadar sıklıkla yaptığınız veya bir şeye ne kadar önem verdiğiniz
sorulmaktadır. Sizden istenen, soruları dikkatle okuyup cevabınızı, cevap kâğıdına
işaretlemenizdir.
Cevap kâğıdında A "Hiçbir zaman", B "Arasıra", C "Sık sık" ve D "Her zaman"
anlamına gelmektedir. Bazen de A "Hiç önemli değil", B "Pek önemli değil", C "Önemli"
D ise "Çok önemli" karşılığındadır. Kısaca, A bir tutumun, bir ilginin hiç olmadığına ya
da en az düzeyde olduğuna, D ise en yoğun olduğuna işaret etmektedir. O halde siz
bir faaliyeti hiç yapmıyor ya da ona hiç ilgi duymuyorsanız A harfinin, her zaman
yapıyor ya da çok ilgi duyuyorsanız D harfinin, biraz ilgi duyuyorsanız B, oldukça ilgi
duyuyorsanız C harfinin altındaki aralığı karalayacaksınız.
1. Bir açının kaç derece olduğunu doğru bir biçimde tahmin edebiliyor musunuz?
2. Bir yazıyı hızlı ve doğru okuyabiliyor musunuz?
3. Kelimeleri düzgün bir biçimde söyleyebiliyor musunuz?
4. Sıfır, eşitlik, sonsuz gibi matematik kavramları kolaylıkla öğrenebildiniz mi?
5. Birbirine çok benzeyen karmaşık iki şekil arasındaki küçük farkı görebiliyor
musunuz?
6. Bir problemin çözüm yolunu öğrendikten sonra benzer problemleri çözebiliyor
musunuz?
7. Bir parçayı bir kere okuduktan sonra hemen özetleyebiliyor musunuz?
8. Sizin düzeyinizde bir matematik kitabından bir problemin çözüm yolunu kolaylıkla
bulabiliyor musunuz?
9. Karmaşık bir geometrik şeklin sağa, sola, yukarıya ve aşağıya kaydırılması ile
alacağı durumu göz önünde canlandırabilir misiniz?
10. Açınımı verilmiş bir geometrik cismin kapalı halini göz önünde canlandırabilir
misiniz?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
111 | S a y f a
11. Kelime bilginiz, sözcük dağarcığınız zengin midir?
12. Bir problemin çözümünü veren denklemi hemen kurabilir misiniz?
13. Öğrendiğiniz matematik kural ve ilkeleri fizik ve kimya dersinde karşılaştığınız
problemlere uygulayabiliyor musunuz?
14. Matematik dersinde öğrendiğiniz ilkeleri ilk karşılaştığınız bir probleme uygulayıp
çözümünü bulabiliyor musunuz?
15. Sık rastlanmayan türden bir geometrik cismin açınımını çizebilir misiniz?
16. Logaritma, sinüs gibi sembollerle yazılmış yazıları kolaylıkla okuyabiliyor musunuz?
17. Okuduğunuz bir parçada belirtilen fikirler arasında ilişki kurabiliyor musunuz?
18. Matematik bulmacaları çözer misiniz?
19. Karmaşık bir geometrik şeklin küçük bir parçasını bütünden soyutlayarak
algılayabiliyor musunuz?
20. Bir problemin, size öğretilen çözüm yolundan farklı çözüm yollarını bulabiliyor
musunuz?
21. Bir konuda edindiğiniz bilgileri, kendi sözcüklerinizle başkalarına aktarabiliyor
musunuz?
22. Bir evin planına baktığınızda, evin yapılmış halini göz önünde canlandırabiliyor
musunuz?
23. Bildiğiniz sembollerle yazılmış, ama daha önce hiç görmediğiniz bir matematik
kitabını rahatlıkla okuyabiliyor musunuz?
24. Bir konuyu söz ve yazı ile anlatırken fikirleri doğru bir sıra ile verebiliyor musunuz?
25. Yabancısı olduğunuz kapalı bir mekanda yönünüzü kolaylıkla bulabilir misiniz?
26. Bir yazıdaki fikir ve ifade hatalarını kolaylıkla görebiliyor musunuz?
27. Gelişigüzel parçalara ayrılmış bir sekli yeniden ve çabucak oluşturabiliyor
musunuz?
28. Akıcı bir üslupla güzel yazı yazabiliyor musunuz?
29. Bir makinenin şemasına bakarak makineyi kurabilir misiniz?
30. Bir yazının ana ve yardımcı fikirlerini kolaylıkla bulabiliyor musunuz?
31. Başkalarına, kişisel sorunlarının çözümünde yardımcı olabiliyor musunuz?
32. El sanalları ya da resim kursuna gitmek ister misiniz?
33. inanç ve düşüncelerinizi başkalarına kolaylıkla aktarabilir misiniz?
34. Televizyondaki reklâmları eleştirir, daha iyi nasıl yapılabileceğini düşünür müsünüz?
35. Çeşitli kültürlerde çocuk yetiştirme yöntemleri konulu bir konferansı dinlemek ister
misiniz?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
112 | S a y f a
36. Ünlü yazarların hayatını inceler misiniz?
37. Her işinizi günü gününe yapar mısınız?
38. Mekanik bulmacalar çözer misiniz?
39. Evcil hayvanların hangi koşul ve ortamlarda daha iyi geliştiklerini inceler misiniz?
40. Gelecekte kendinizi bir laboratuarda araştırmacı olarak düşlediğiniz olur mu?
41. Müzik aletleri sergisini gezer misiniz?
42. Pazarlama ve satış yöntemlerini öğreten bir kursa devam etmek ister misiniz?
43. Ünlü sanatçıların, ressamların hayatını inceler misiniz?
44. Mektupları zamanında cevaplandırır mısınız?
45. Söz ve davranışlarımın başkaları üzerindeki etkisini öğrenmeye çalışır mısınız?
46. Yaşlılar yurdunda eğlence günleri düzenlemek ister misiniz?
47. Edebiyat ödüllerini izler, ödül alan eserleri okur musunuz?
48. Ufak tefek besteler yapar mısınız?
49. Elektrikli oyuncakların nasıl işlediğini inceler misiniz?
50. Ailenin tarih boyunca değişimi konulu bir makaleyi okumaktan hoşlanır mısınız?
51. Tropikal çiçeklerin evlerde nasıl yetiştirileceği konulu bir konferansı dinlemeye
gider misiniz?
52. Satranç oynar mısınız?
53. Evleri dolaşıp, bir ürünün tanıtımını yapmaktan hoşlanır mısınız?
54. Daktilo edilmiş bir yazının hatalarını düzeltmekten hoşlanır mısınız?
55. Şiir yazmayı hiç denediniz mi?
56. İnsan hakları konulu bir kompozisyon yazmak ister misiniz?
57. Her türlü araç ve gereç sağlansa bir radyo yapmayı dener misiniz?
58. Fizik, kimya ya da matematik alanında bir sorunla ilgili inceleme ya da proje
yapar mısınız?
59. Bir çiftliğin yöneticisi olmayı düşünür müsünüz?
60. Çeşitli ülkelerin halk şarkılarını tanıtan bir programı izler misiniz?
61. Konserleri, müzik programlarını izler misiniz?
62. Boş vakitlerinizde yoksul çocuklara parasız ders verir misiniz?
63. Sanat sohbetlerine katılır mısınız?
64. Tahta ve metalden ev eşyaları yapar mısınız?
65. Gazeteler için ilginç haberler derlemek ister misiniz?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
113 | S a y f a
66. Hikaye, deneme, anı yazmayı denediniz mi?
67. Bir işin ince ayrıntıları ile uğraşır mısınız?
68. Tartışmalarda güçlü kanıtlar bularak görüşünüzü karşınızdakilere kabul ettirebilir
misiniz?
69. Yaz aylarında bir dükkân ya da ticarethanede kendi isteğinizle çalıştınız mı?
70. Bir hastanede gönüllü olarak çalışmak ister misiniz?
71. Mimarlık ya da genel olarak sanat tarihi ile ilgili bir kitabı zevk duyarak okur
musunuz?
72. Bir müzik aleti çalar mısınız?
73. Bahçede kaliteli meyve yetiştirmek ister misiniz?
74. Çeşitli hayvan ve bitkilerin yaşayışını inceler misiniz?
75. Çocukluğunuzda arkadaşlarınıza çiklet, çikolata, bilye gibi şeyler sattınız mı?
76. Okulda münazaralara katılır mısınız?
77. Bir evi veya salonu süslemekten hoşlanır mısınız?
78. Başkalarına dinletecek düzeyde bir müzik aleti çalabiliyor musunuz?
79. Felakete uğrayan insanlar için yardım kampanyalarına katılır mısınız?
80. Bir kamp veya pikniğe gittiğinizde, çevredeki hayvan ve bitkileri inceler misiniz?
81. Okul gazetesine yazı yazar mısınız?
82. Gittiğiniz bir kentte insanların adetlerini inceler misiniz?
83. Model uçak yapmaya çalışır mısınız?
84. Fizik ve kimya problemleri çözmekten zevk alır mısınız?
85. Çeşitli yazarların üslûp özelliklerini inceler misiniz?
86. Resim ya da elişleri yarışmalarına katılır mısınız?
87. Konuşurken çevrenizdeki insanların ilgisini çekebilir ve görüşlerinizi onlara kabul
ettirebilir misiniz?
88. Müzik yarışmalarına katılır mısınız?
89. Ödevlerinizi zamanında, düzgün ve temiz bir biçimde yapar mısınız?
90. Okul kantinini ya da kooperatifini yönetmek ister misiniz?
91. Sakatlara beceri kazandırma kursunda gönüllü olarak çalışmak ister misiniz?
92. İşçilerin verimini arttırıcı yöntemler konulu bir makaleyi okur musunuz?
93. Evde bozulan aletleri onarır mısınız?
94. Deniz dibindeki hayatı gösteren bir filmi ilgi ve dikkatle izler misiniz?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
114 | S a y f a
95. Yeni çiçek türleri yetiştirmeyi dener misiniz?
96. Bir makinenin (örneğin, elektrik motoru) evrimini gösteren bir sergiyi gezmek ister
misiniz?
97. Türkiye'nin nüfus özelliklerini inceleyen bir araştırma ekibinde çalışmak ister misini/?
98. Yaptığınız herhangi bir işin temiz ve düzenli olması için özen gösterir misiniz?
99. Gazetelerde edebiyat ve tiyatro eleştirilerini okur musunuz?
100. Sizin gibi düşünmeyen insanları ikna etmek için uzun tartışmalara girer misiniz?
101. Altın, hisse senedi ve tahvil satışları ile ilgili konuşmalara katılır mısınız?
102. Köy kadınlarına çocuk bakım yöntemlerini anlatmak ister misiniz?
103. Müzik akımlarını izler misiniz?
104. Boş vakitlerinizde çiçek, nakış, resim, heykel, karikatür vb. yapar mısınız?
105. Vahşi hayvanların hayvanat bahçesine uyumu konulu bir makaleyi okur
musunuz?
106. Ünlü bilim adamlarının hayatını inceler misiniz?
107. Bir makinenin işlevini geliştirici yöntemler düşünür müsünüz?
108. Çevrenizdeki çeşitli makine ve cihazların bakımını yapar, onları bozmadan, iyi bir
biçimde kullanır mısınız?
109. Mektupları, makbuzları, eski okul karnelerini vb. kâğıtları saklar mısınız?
110. Gazetelerde kârlı yatırım alanları ile ilgili haberleri izler misiniz?
111. Suçlu çocukları topluma kazandırma programında çalışmak ister misiniz?
112. Müzik dersleri alır mısınız ya da müzik dersini seçer misiniz?
113. Uzay araçlarının, roketlerin evrimini gösteren bir sergiyi gezmek ister misiniz?
114. Evde bir hayvan (kuş, balık, kedi vb,) besler, bakımını yapar mısınız?
115. Çatışmaları yatıştırmada arabuluculuk yapar mısınız?
116. Edebiyatçılarla yapılmış röportajları izler misiniz?
117. En son bilimsel buluşlarla ilgili bir makaleyi okur musunuz?
118. Çevrenizdeki insanların davranışlarının nedenlerini araştırır mısınız?
119. Edebiyat tartışmalarına katılır mısınız?
120. Sanat eserlerini inceler, özelliklerini anlamaya çalışır mısınız?
121. Yoksullara yardım derneklerinden birinde çalışmak ister misiniz?
122. İnsanların satın alma eğilimlerini inceler misiniz?
123. Çevrenimde hazırcevap bir insan olarak tanınır mısınız?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
115 | S a y f a
124. Saksıda çiçek yetiştirir misiniz?
125. Aldığınız her şeyin ya da yaptığınız her işin düzenli bir biçimde kaydını tutar
mısınız?
126. Roman, hikâye, şiir okur musunuz?
127. Televizyonda ekonomi ile ilgili haberleri ve açık oturumları izler misiniz?
128. Güzel konuşma ve başkalarını ikna edebilme gücünü geliştirici kurslara katılır
mısınız?
129. Bilimsel proje sergilerini gezer misiniz?
130. Havuzlarda balık üretme yöntemlerini gösteren bir filmi ilgi ile izler misiniz?
131. Meydana getirilen herhangi bir el işine estetik bir yön, bir güzellik vermeye
çalışır mısınız?
132. Gözleri görmeyen bir kimseye kitap okur musunuz?
133. Yazılarınızı, notlarınızı konularına göre sınıflar ve dosyalar mısınız?
134. İnsanların duygularını ve eğilimlerini inceler misiniz?
135. Resim sergilerini, sanat galerilerini gezer misiniz?
136. Ünlü bestecilerin hayatını inceler mısınız?
137. Kamuoyu araştırmaları yapan bir kurumda araştırmacı olarak çalışmak ister
misiniz?
138. Alet ve makine desenleri çizebilir misiniz?
139. Gelir ve harcamalarınızın ayrıntılı olarak hesabını tutar mısınız?
140. Kendinizi genellikle mutlu ve rahat hisseder misiniz?
141. Ünlü düşünürlerin ve toplum liderlerinin hayatlarını inceler misiniz?
142. Grup halinde yapılan işleri bireysel işlere tercih eder misiniz?
143. Bir işi yaparken ya da bir geziye çıktığınızda, önceden yaptığınız planın dışına
çıkmak durumunda kalmak sizi rahatsız eder mi?
144. Alanınızda üstün başarı göstererek adınızı herkese duyurmak sizce önemli
midir?
145. "İnsan gönlü neyi çekerse onu yapmalıdır. Zevki erteleyerek kendini çalışmaya
veren insan yaşamayı unutabilir" diye düşünür müsünüz?
146. Bir salona girdiğinizde bütün başların size çevrilmesi ve sizden bahsedilmesi
hoşunuza gider mi?
147. Başkaları ile işbirliği halinde çalışmakla daha iyi bir iş ortaya koyma imkânı
bulacağınıza inanır mısınız?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
116 | S a y f a
148. Bir işin her yönünü kendiniz yaparak ya da yapılmasını planlayarak işin tümüne
hakim olmaktan hoşlanır mısınız?
149. Kendinizi yetenekli gördüğünüz herhangi bir alanda yarışmalara katılır mısınız?
150. Öğrendiğiniz bir şeyi uygulamaya kalktığınızda, kendinizden bazı yenilikler katar
mısınız?
151. Bir konuda başkalarının ne düşündüğünü veya bir işi nasıl yaptığını bilmeye
önem verir misiniz?
152. Bir işe girince on ya da yirmi yıl sonra nereye geleceğinizi şimdiden bilmeye
önem verir misiniz?
153. Yemeklerinizi hep belli saatlerde ve alıştığınız şekilde yemekten hoşlanır mısınız?
154. Bir işe başlamadan önce bütün ayrıntıları önceden planlar ve planlanan işleri
aynen uygular mısınız?
155. Mesleğinizin yenilikler yapmaya olanak verecek bir meslek olması sizce önemli
midir?
156. Hayal gücünüz zengin midir?
157. Mutlaka yüksek puanla öğrenci alan bir kurumda yükseköğrenim görmeniz
gerektiğine inanıyor musunuz?
158. Kendi başınıza karar vermekte güçlük çeker misiniz?
159. Çevrenizde gördüğünüz sorunlara kimsenin bulamadığı değişik ve geçerli
çözüm yolları arar mısınız?
160. Sırf kendinizi göstermek için toplantılarda söz alır mısınız?
161. Okulu ya da işe belli saatlerde gitmekten ve yine belli saatlerde eve
dönmekten hoşlanır mısınız?
162. Yeni şeyleri merak eder ve onları denemeye girişir misiniz?
163. Kazancı az da olsa işsiz kalma tehlikesi olmayan bir mesleği tercih eder misiniz?
164. Grup çalışmalarında ya da oyunlarında başkalarının görüş ve kararlarına
güvenir misiniz?
165. Bir tartışmada çok değişik ve ilginç fikirler ileri sürer misiniz?
166. "Azıcık aşım kaygısı başım" özdeyişini ilke olarak benimser misiniz?
167. Yetenekli insanların bir yer edinmek için yarıştığı bir ortamda çalışmak ister
misiniz?
168. Yükselebilmeniz ve adınızı duyurabilmeniz için öncelikle iyi bir kazanç elde
etmeniz gerektiğini düşünür müsünüz?
169. Tanınmış bir kimse olmak sizin için çok önemli midir?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
117 | S a y f a
170. Daima kendinizi aşmak, yaptığınız bir işi bir öncekinden daha iyi yapmak için
çaba harcar mısınız?
171. Sizden daha büyük ve tecrübeli insanların görüşlerini almaya önem verir
misiniz?
172. Toplumda iyi bir yer edinebilmek için her fırsattan yararlanmaya çalışır mısınız?
173. Hep aynı şekilde yapılan işler sizi sıkar mı?
174. Bir insanın bütün isteklerini para ile elde edebileceğine inanır mısınız?
175. Gruplara önderlik, toplantılara başkanlık eder misiniz?
176. Başkaları kadar iyi yapamadığınız bir işi bırakıp başka işlere yönelmektense, onun
üzerine düşüp başarıncaya kadar uğraşır mısınız?
177. Girdiğiniz ilk işte emekli oluncaya kadar çalışmayı düşünür müsünüz?
178. Yarışmaların insanlarda yaratıcı güçleri harekete geçireceğine inanır mısınız?
179. Kazanç ve başarının, tehlikeyi göze alabilen insanların hakkı olduğuna inanır
mısınız?
180. Bir girişimde bulunmadan önce sonucun iyi olacağı yolunda kesin güvence
arar mısınız?
181. Gireceğiniz mesleğin, adınızı duyurmanıza olanak verecek bir meslek olmasına
çok önem verir misiniz?
182. Bir kimsenin çevresinde saygınlık kazanmasında kazancının önemli bir faktör
olduğuna inanır mısınız?
183. Bulunduğunuz sosyal ve ekonomik durumdan daha iyi bir duruma geçmek sizin
için önemli midir?
184. Bir iş yaparken çevrenizde danışabileceğiniz ve yardım alabileceğiniz insanlar
olmasını ister misiniz?
185. Zeki, bilgili ve üstün nitelikli kimselerle arkadaşlık ederek gelişeceğinize inanır
mısınız?
186. İhtiyaçlarınızı sınırlı tutarak kendinize yetecek düzeyde bir gelirle mutlu
olabileceğinize inanır mısınız?
187. Seçtiğiniz meslekte gelişmek ve ilerlemek sizce önemli midir?
188. Günlerinizin birbirine benzemesi sizi rahatsız eder mi?
189. Her işi ciddiye alır mısınız?
190. Seçeceğiniz mesleğin iyi gelir sağlayan bir meslek olması sizce önemli midir?
191. Belli bir amacı gerçekleştirmek için insanları bir araya getirebilir misiniz?
192. İnsanların görev ve sorumluluklarını belirleyip çalışmalarını denetleyebilir misiniz?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
118 | S a y f a
193. Yaptığınız işleri başkalarınınki ile karşılaştırır, eksiklerinizi gidererek herkesten daha
iyi işler yapmaya çalışır mısınız?
194. Grup içinde en son kararı veren kişi olabiliyor musunuz?
195. Kazancı yüksek mesleklerin aynı zamanda itibarlı meslekler olduklarını düşünür
müsünüz?
196. Çok para kazanmak, zengin olmak sizin için hayatta önemli bir hedef midir?
197. Değişik yerlerde yemek, daha önce hiç yemediğiniz yemekleri denemek ister
misiniz?
198. Gelişmenizin ve ilerlemenizin, yeteneklerinize uygun bir mesleğe girmekle
mümkün olabileceği görüşünde misiniz?
199. Önemli sorumluluklar gerektiren görevleri istekle üstlenir misiniz?
200. Grup çalışmalarında ya da oyunlarında sizin görüş ve kararlarınızın uygulanması
sizce önemli midir?
201. Yeni şeyleri denemekle gelişeceğinize inanır mısınız?
202. Bir iş yerinde karar veren ve sorumluluk taşıyan bir kişi olmak ister misiniz?
203. Nükte, espri yapar mısınız?
204. Hangi alanlarda yetenekli olduğunuzu düşünür müsünüz?
205. Yeni insanlar tanımaktan hoşlanır mısınız?
206. Konuşurken çevrenizdeki insanların ilgisini çekebilir, görüşlerinizi ve kararlarınızı
onlara kabul ettirebilir misiniz?
207. Yaşama biçiminizde zaman zaman değişiklik yapabilme olanakları arar mısınız?
208. Daha çok gelir elde etme umudu ile sık sık iş değiştirmeyi göze alır mısınız?
209. Mesleğinizin ilginç ve hareketli bir yaşam sağlayan bir meslek olması sizce çok
önemli midir?
210. Her zaman belli isleri yapmak, belli yerlere gitmek sizi sıkar mı?
211. Olur olmaz şeyler için kaygılanır ve üzülür müsünüz?
212. Çevrenizde daima yenilikler getiren yaratıcı bir kişi olarak tanınır mısınız?
213. Hangi alanlarda daha çok kazanç elde edebileceğinizi araştırır mısınız?
214. Bir yarışmayı kaybedince sorumluluğu üzerinize alır, nerede hata yaptığınızı,
hangi yönlerden eksik olduğunuzu araştırır mısınız?
215. Mesleğinizde ilerlemek, varabileceğiniz en son noktaya erişmek için bütün
gücünüzle çalışmayı plânlıyor musunuz?
216. Daima başka insanlardan daha iyi olmak için çalışıyor musunuz?
217. Üzerinize aldığınız bir işi dikkatle ve titizlikle yapmaya çalışır mısınız?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
119 | S a y f a
218. Planlı ve düzenli bir yaşam sürmekle mutlu olabileceğinize inanır mısınız?
219. Bir yarışmayı kaybedince, kendinizi geliştirip yeni bir yarışmaya girer misiniz?
220. Toplumda adınızı duyurmak ve itibarlı bir yer edinmek için her fırsattan
yararlanmaya çalışır mısınız?
221. Bir mesleği incelerken öncelikle kazanç durumu hakkında bilgi edinmeye önem
verir misiniz?
222. Hayatta her öğrenilen becerinin, hemen değilse bile, günün birinde kişinin
meslek başarısını arttıracağına inanır mısınız?
223. Yüksek mevki sahibi kimselerin yaşama biçimlerini ve değerlerini benimsemeye
çalışır mısınız?
224. Vaktinizi boş geçirmemeye, yeteneklerinizi geliştirici her türlü öğrenme fırsatını
değerlendirmeye çalışır mısınız?
225. Toplumsal düzeyi ne olursa olsun, yaptığınız işte usta bir kişi olmak sizin için önemli
midir?
226. Çalışırken sorumluluğu iş arkadaşları ile paylaşmak size rahatlık verir mi?
227. Toplumda itibar görebilmeniz için itibarlı bir meslek sahibi olmanız gerektiğine
inanır mısınız?
228. Piyangodan yüklü bir para çıksa yine de bir meslek edinmek için uğraşır mısınız?
229. Yetenekli olduğunuz bir alanda, işleri başkalarının söylediği biçimde ya da
alışıldığı gibi yapmak zorunda olmak sizi sıkar mı?
230. Size göre meslek, yetenekleri kullanma yolu mudur?
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
120 | S a y f a
KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ CEVAP FORMU
Cevap kağıdında A "Hiçbir zaman" , B "Arasıra" , C "Sık Sık" , D "Her zaman" anlamına
gelmektedir. Bazen de A "Hiç önemli değil" , B "Pek önemli değil" , C "Önemli" , D ise "Çok
önemli" karşılığındadır. Kısaca , A bir tutumun ,bir ilginin hiç olmadığına ya da en az düzeyde
olduğuna , D ise en yoğun olduğuna işaret etmektedir.
1 (A) (B) (C) (D) 59 (A) (B) (C) (D)
2 (A) (B) (C) (D) 60 (A) (B) (C) (D)
3 (A) (B) (C) (D) 61 (A) (B) (C) (D)
4 (A) (B) (C) (D) 62 (A) (B) (C) (D)
5 (A) (B) (C) (D) 63 (A) (B) (C) (D)
6 (A) (B) (C) (D) 64 (A) (B) (C) (D)
7 (A) (B) (C) (D) 65 (A) (B) (C) (D)
8 (A) (B) (C) (D) 66 (A) (B) (C) (D)
9 (A) (B) (C) (D) 67 (A) (B) (C) (D)
10 (A) (B) (C) (D) 68 (A) (B) (C) (D)
11 (A) (B) (C) (D) 69 (A) (B) (C) (D)
12 (A) (B) (C) (D) 70 (A) (B) (C) (D)
13 (A) (B) (C) (D) 71 (A) (B) (C) (D)
14 (A) (B) (C) (D) 72 (A) (B) (C) (D)
15 (A) (B) (C) (D) 73 (A) (B) (C) (D)
16 (A) (B) (C) (D) 74 (A) (B) (C) (D)
17 (A) (B) (C) (D) 75 (A) (B) (C) (D)
18 (A) (B) (C) (D) 76 (A) (B) (C) (D)
19 (A) (B) (C) (D) 77 (A) (B) (C) (D)
20 (A) (B) (C) (D) 78 (A) (B) (C) (D)
21 (A) (B) (C) (D) 79 (A) (B) (C) (D)
22 (A) (B) (C) (D) 80 (A) (B) (C) (D)
23 (A) (B) (C) (D) 81 (A) (B) (C) (D)
24 (A) (B) (C) (D) 82 (A) (B) (C) (D)
25 (A) (B) (C) (D) 83 (A) (B) (C) (D)
26 (A) (B) (C) (D) 84 (A) (B) (C) (D)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
121 | S a y f a
27 (A) (B) (C) (D) 85 (A) (B) (C) (D)
28 (A) (B) (C) (D) 86 (A) (B) (C) (D)
29 (A) (B) (C) (D) 87 (A) (B) (C) (D)
30 (A) (B) (C) (D) 88 (A) (B) (C) (D)
31 (A) (B) (C) (D) 89 (A) (B) (C) (D)
32 (A) (B) (C) (D) 90 (A) (B) (C) (D)
33 (A) (B) (C) (D) 91 (A) (B) (C) (D)
34 (A) (B) (C) (D) 92 (A) (B) (C) (D)
35 (A) (B) (C) (D) 93 (A) (B) (C) (D)
36 (A) (B) (C) (D) 94 (A) (B) (C) (D)
37 (A) (B) (C) (D) 95 (A) (B) (C) (D)
38 (A) (B) (C) (D) 96 (A) (B) (C) (D)
39 (A) (B) (C) (D) 97 (A) (B) (C) (D)
40 (A) (B) (C) (D) 98 (A) (B) (C) (D)
41 (A) (B) (C) (D) 99 (A) (B) (C) (D)
42 (A) (B) (C) (D) 100 (A) (B) (C) (D)
43 (A) (B) (C) (D) 101 (A) (B) (C) (D)
44 (A) (B) (C) (D) 102 (A) (B) (C) (D)
45 (A) (B) (C) (D) 103 (A) (B) (C) (D)
46 (A) (B) (C) (D) 104 (A) (B) (C) (D)
47 (A) (B) (C) (D) 105 (A) (B) (C) (D)
48 (A) (B) (C) (D) 106 (A) (B) (C) (D)
49 (A) (B) (C) (D) 107 (A) (B) (C) (D)
50 (A) (B) (C) (D) 108 (A) (B) (C) (D)
51 (A) (B) (C) (D) 109 (A) (B) (C) (D)
52 (A) (B) (C) (D) 110 (A) (B) (C) (D)
53 (A) (B) (C) (D) 111 (A) (B) (C) (D)
54 (A) (B) (C) (D) 112 (A) (B) (C) (D)
55 (A) (B) (C) (D) 113 (A) (B) (C) (D)
56 (A) (B) (C) (D) 114 (A) (B) (C) (D)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
122 | S a y f a
57 (A) (B) (C) (D) 115 (A) (B) (C) (D)
58 (A) (B) (C) (D) 116 (A) (B) (C) (D)
117 (A) (B) (C) (D) 175 (A) (B) (C) (D)
118 (A) (B) (C) (D) 176 (A) (B) (C) (D)
119 (A) (B) (C) (D) 177 (A) (B) (C) (D)
120 (A) (B) (C) (D) 178 (A) (B) (C) (D)
121 (A) (B) (C) (D) 179 (A) (B) (C) (D)
122 (A) (B) (C) (D) 180 (A) (B) (C) (D)
123 (A) (B) (C) (D) 181 (A) (B) (C) (D)
124 (A) (B) (C) (D) 182 (A) (B) (C) (D)
125 (A) (B) (C) (D) 183 (A) (B) (C) (D)
126 (A) (B) (C) (D) 184 (A) (B) (C) (D)
127 (A) (B) (C) (D) 185 (A) (B) (C) (D)
128 (A) (B) (C) (D) 186 (A) (B) (C) (D)
129 (A) (B) (C) (D) 187 (A) (B) (C) (D)
130 (A) (B) (C) (D) 188 (A) (B) (C) (D)
131 (A) (B) (C) (D) 189 (A) (B) (C) (D)
132 (A) (B) (C) (D) 190 (A) (B) (C) (D)
133 (A) (B) (C) (D) 191 (A) (B) (C) (D)
134 (A) (B) (C) (D) 192 (A) (B) (C) (D)
135 (A) (B) (C) (D) 193 (A) (B) (C) (D)
136 (A) (B) (C) (D) 194 (A) (B) (C) (D)
137 (A) (B) (C) (D) 195 (A) (B) (C) (D)
138 (A) (B) (C) (D) 196 (A) (B) (C) (D)
139 (A) (B) (C) (D) 197 (A) (B) (C) (D)
140 (A) (B) (C) (D) 198 (A) (B) (C) (D)
141 (A) (B) (C) (D) 199 (A) (B) (C) (D)
142 (A) (B) (C) (D) 200 (A) (B) (C) (D)
143 (A) (B) (C) (D) 201 (A) (B) (C) (D)
144 (A) (B) (C) (D) 202 (A) (B) (C) (D)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
123 | S a y f a
145 (A) (B) (C) (D) 203 (A) (B) (C) (D)
146 (A) (B) (C) (D) 204 (A) (B) (C) (D)
147 (A) (B) (C) (D) 205 (A) (B) (C) (D)
148 (A) (B) (C) (D) 206 (A) (B) (C) (D)
149 (A) (B) (C) (D) 207 (A) (B) (C) (D)
150 (A) (B) (C) (D) 208 (A) (B) (C) (D)
151 (A) (B) (C) (D) 209 (A) (B) (C) (D)
152 (A) (B) (C) (D) 210 (A) (B) (C) (D)
153 (A) (B) (C) (D) 211 (A) (B) (C) (D)
154 (A) (B) (C) (D) 212 (A) (B) (C) (D)
155 (A) (B) (C) (D) 213 (A) (B) (C) (D)
156 (A) (B) (C) (D) 214 (A) (B) (C) (D)
157 (A) (B) (C) (D) 215 (A) (B) (C) (D)
158 (A) (B) (C) (D) 216 (A) (B) (C) (D)
159 (A) (B) (C) (D) 217 (A) (B) (C) (D)
160 (A) (B) (C) (D) 218 (A) (B) (C) (D)
161 (A) (B) (C) (D) 219 (A) (B) (C) (D)
162 (A) (B) (C) (D) 220 (A) (B) (C) (D)
163 (A) (B) (C) (D) 221 (A) (B) (C) (D)
164 (A) (B) (C) (D) 222 (A) (B) (C) (D)
165 (A) (B) (C) (D) 223 (A) (B) (C) (D)
166 (A) (B) (C) (D) 224 (A) (B) (C) (D)
167 (A) (B) (C) (D) 225 (A) (B) (C) (D)
168 (A) (B) (C) (D) 226 (A) (B) (C) (D)
169 (A) (B) (C) (D) 227 (A) (B) (C) (D)
170 (A) (B) (C) (D) 228 (A) (B) (C) (D)
171 (A) (B) (C) (D) 229 (A) (B) (C) (D)
172 (A) (B) (C) (D) 230 (A) (B) (C) (D)
173 (A) (B) (C) (D)
174 (A) (B) (C) (D)
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
124 | S a y f a
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
125 | S a y f a
KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ TABLOSU (KIZ)
HAM
PUAN
YETENEKLER İLGİLER DEĞERLER
HAM PUAN
SÖ
ZE
L
SA
YIS
AL
ŞE
KİL
UZ
AY
TE
ME
L B
İLİM
SO
SY
AL
BİL
İM
CA
NL
I V
AR
LIK
ME
KA
NİK
İKN
A
TİC
AR
ET
İŞ A
YR
INT
ILA
RI
ED
EB
İYA
T
GÜ
ZE
L S
AN
AT
LA
R
MÜ
ZİK
SO
SY
AL
YA
RD
IM
YE
TE
NE
Ğİ
KU
LL
AN
MA
YA
RA
TIC
ILIK
YA
RIŞ
MA
İŞB
İRLİĞ
İ
DE
ĞİŞ
İKL
İK
DÜ
ZE
NL
İ Y
AŞ
AM
A
LİD
ER
LİK
KA
ZA
NÇ
ÜN
SA
HİB
İ O
LM
A
10 1,2 0,5 0,2 0,5 0,1 0,1 0,1 10
11 0,4 0,2 3,6 0,2 1,7 0,6 0,2 0,2 1,0 0,2 0,1 0,5 11
12 0,6 0,3 6,6 0,4 3,0 1,8 0,6 0,6 2,7 0,1 0,2 0,1 0,2 0,1 1,2 12
13 1,0 0,3 11,2 0,1 0,6 7,1 3,8 0,2 1,7 1,3 5,8 0,2 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2 2,2 13
14 2,3 0,7 17,4 0,3 1,3 10,8 7,3 0,3 3,5 2,6 8,1 0,1 0,4 0,3 0,3 0,6 0,4 0,7 3,6 14
15 3,5 1,2 22,6 0,5 2,4 16,8 0,5 12,4 0,4 6,7 4,2 12,4 0,2 0,1 0,5 0,4 0,3 0,8 0,4 3,0 5,6 15
16 5,1 3,2 29,8 1,0 3,9 24,1 1,2 19,3 1,1 9,3 6,6 17,6 0,4 0,2 0,5 1,0 0,4 1,6 0,9 6,7 8,6 16
17 0,1 7,7 5,2 38,4 1,6 6,6 32,4 2,4 25,0 1,8 13,5 10,7 24,2 0,8 0,3 0,9 2,0 0,8 3,1 1,2 12,6 12,6 17
18 0,4 11,3 9,1 46,5 2,0 10,2 39,8 3,7 32,8 3,3 17,8 14,8 31,6 1,3 0,6 1,6 3,3 1,4 0,1 5,1 2,5 21,2 16,7 18
19 0,7 15,2 13,0 54,0 3,3 14,4 46,1 6,8 39,3 5,4 23,6 18,3 39,3 2,2 1,2 3,4 5,0 2,7 0,3 9,0 3,5 30,5 22,7 19
20 1,9 20,5 19,2 60,8 4,7 19,1 52,7 11,0 47,0 8,7 30,9 24,5 46,9 2,8 1,7 6,1 7,8 5,2 1,1 12,5 6,7 41,0 29,1 20
21 2,6 27,0 27,3 67,9 7,0 24,1 58,8 15,5 55,4 11,7 38,2 32,2 54,1 3,5 3,0 10,9 11,0 8,5 2,3 17,8 8,7 51,1 34,5 21
22 4,4 33,8 36,9 73,1 10,6 30,4 67,2 20,0 62,3 15,8 46,5 38,6 60,5 4,7 4,6 15,9 14,8 12,8 3,6 24,3 12,3 58,7 40,4 22
23 6,1 41,7 44,8 78,2 14,0 37,9 72,3 25,1 69,8 19,3 53,6 45,1 67,2 5,9 7,1 22,8 19,0 20,5 6,4 31,8 17,0 65,9 48,1 23
24 9,3 49,8 53,5 83,2 19,8 44,2 77,3 32,3 76,4 25,4 61,9 52,3 72,6 7,8 9,5 31,9 25,8 28,1 10,3 41,5 23,0 72,4 55,1 24
25 14,9 55,0 60,7 86,8 25,7 51,6 83,2 40,4 82,2 32,9 66,9 58,9 76,7 10,0 13,7 40,8 32,9 37,2 15,9 51,4 29,0 78,2 62,3 25
26 21,2 61,5 68,8 89,8 32,1 57,7 87,7 47,6 86,6 39,8 71,7 65,6 80,4 13,0 17,7 53,2 40,5 46,3 21,4 60,3 36,9 83,7 69,2 26
27 27,2 68,9 76,3 92,4 40,0 63,0 90,1 54,8 89,8 48,7 76,2 72,0 84,0 15,9 23,4 63,5 49,2 55,6 29,1 69,6 46,7 88,5 75,6 27
28 34,2 75,9 81,9 94,7 46,8 69,1 92,2 62,1 92,3 55,8 80,7 77,8 86,6 19,0 30,1 73,3 57,0 66,0 37,8 77,7 53,9 91,7 81,3 28
29 41,9 81,3 87,1 96,5 52,9 74,3 94,2 69,3 94,9 64,9 84,0 81,8 89,7 23,9 39,3 80,8 65,3 75,4 46,9 85,0 62,0 94,6 85,5 29
30 50,6 85,7 91,2 97,6 61,2 78,5 96,0 76,3 96,3 71,8 88,2 85,6 91,8 28,6 49,0 86,9 71,9 84,1 55,9 89,8 68,9 96,3 88,4 30
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
126 | S a y f a
31 59,1 89,5 94,3 98,2 67,8 83,2 97,1 80,5 97,1 77,9 91,0 88,7 94,6 34,3 56,9 92,3 79,6 90,3 64,8 93,6 74,5 97,4 91,6 31
32 66,5 92,8 95,8 99,0 74,4 87,3 97,7 86,5 98,5 83,1 92,8 91,5 96,1 40,2 66,9 95,3 86,5 93,6 72,3 95,9 80,5 98,3 94,3 32
33 75,9 95,2 96,9 99,6 80,8 90,5 98,6 90,5 99,3 88,3 95,4 93,9 96,6 48,0 75,6 97,5 90,9 96,2 79,9 97,6 85,3 99,0 96,1 33
34 82,8 96,6 98,2 99,9 86,7 92,6 99,1 93,1 99,6 92,7 96,8 95,7 97,6 55,5 81,4 99,1 94,5 98,1 85,8 98,8 90,7 99,4 97,4 34
35 88,3 97,6 99,2 100,0 91,1 95,3 99,6 95,2 99,9 95,5 98,4 96,6 98,4 63,0 87,9 99,7 97,0 99,0 91,4 99,8 94,2 99,9 98,5 35
36 92,8 98,6 99,7 100,0 94,9 97,3 99,6 97,4 100,0 96,8 98,9 97,7 99,1 71,7 93,0 99,9 98,6 99,7 94,4 99,9 96,2 99,9 99,0 36
37 95,2 98,9 99,8 100,0 97,1 98,6 99,8 98,2 100,0 98,7 99,4 98,4 99,6 78,8 96,1
100,0 99,3 99,8 97,5 100,0 98,3 99,9 99,4 37
38 97,7 99,4 99,9 100,0 98,9 99,5 99,9 99,0 100,0 99,7 99,8 99,2 99,8 86,9 98,6
100,0 99,8
100,0 98,8 100,0 99,1
100,0 99,9 38
39 99,4 99,9 99,9 100,0 99,8 99,9 99,9 99,7 100,0 99,9
100,0 99,6 99,8 92,9 99,4
100,0 99,9
100,0 99,7 100,0
100,0
100,0 100,0 39
40 100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0 100,0 40
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
127 | S a y f a
KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ TABLOSU (ERKEK)
HAM PUAN
yetenek ilgi değer
HAM PUA
N S
ÖZ
EL
SA
YIS
AL
ŞE
KİL
UZ
AY
TE
ME
L B
İLİM
SO
SY
AL
BİL
İM
CA
NL
I V
AR
LIK
ME
KA
NİK
İKN
A
TİC
AR
ET
İŞ A
YR
INT
ILA
RI
ED
EB
İYA
T
GÜ
ZE
L S
AN
AT
LA
R
MÜ
ZİK
SO
SY
AL
YA
RD
IM
YE
TE
NE
Ğİ
KU
LL
AN
MA
YA
RA
TIC
ILIK
YA
RIŞ
MA
İŞB
İRLİĞ
İ
DE
ĞİŞ
İKL
İK
DÜ
ZE
NL
İ Y
AŞ
AM
A
LİD
ER
LİK
KA
ZA
NÇ
ÜN
SA
HİB
İ O
LM
A
10 0,4 0,1 0,1 0,1 0,4 1,0 1,7 0,2 0,1 0,1 10
11 0,0 0,8 0,1 0,4 0,2 0,4 0,1 1,5 2,9 4,2 0,1 0,1 0,4 0,2 0,2 11
12 0,2 1,5 0,4 0,5 0,4 0,1 0,7 0,2 3,6 5,8 6,3 0,4 0,2 0,5 0,1 0,2 0,6 12
13 0,2 0,1 2,4 0,8 1,2 1,0 0,2 1,8 0,2 6,6 9,7 9,9 0,7 0,4 0,8 0,4 0,4 0,7 13
14 0,7 0,2 4,3 1,3 2,1 1,7 0,2 2,9 0,6 10,7 13,8 14,4 1,1 0,7 0,5 1,0 0,1 1,0 0,4 0,6 2,3 14
15 1,8 0,4 7,4 3,0 3,2 3,2 0,8 4,5 1,5 16,8 19,0 19,5 2,6 0,2 0,7 0,5 1,3 0,4 0,2 0,5 1,1 3,2 15
16 0,1 2,7 0,8 10,6 4,4 5,2 5,1 2,1 7,6 2,6 20,3 25,7 24,7 3,5 0,4 1,0 0,6 1,8 0,6 3,1 0,7 3,0 6,1 16
17 0,4 3,6 1,8 14,7 6,9 7,6 7,3 3,5 11,3 3,6 26,6 32,1 31,5 4,8 0,6 1,3 1,0 2,9 1,1 4,4 1,1 7,2 7,7 17
18 0,5 5,2 3,7 18,2 10,3 10,4 9,8 5,5 17,0 5,2 33,5 39,6 37,8 6,3 1,1 2,0 1,5 5,1 1,9 7,0 2,4 11,3 10,6 18
19 1,3 7,6 5,7 23,4 12,3 13,9 13,7 9,4 21,8 8,0 41,6 46,0 44,2 8,5 1,8 3,3 2,3 6,9 3,2 11,2 3,5 16,2 13,6 19
20 2,5 9,4 9,2 29,9 14,8 18,5 17,6 14,3 27,3 10,7 49,2 53,0 51,0 11,6 2,6 5,1 3,7 9,9 5,0 14,9 5,8 22,8 17,8 20
21 5,0 15,1 13,9 37,3 19,4 23,2 20,4 19,7 33,4 15,3 56,9 60,4 56,7 15,3 3,2 8,1 6,2 13,0 9,2 20,6 9,8 29,6 22,5 21
22 7,2 18,5 17,9 43,7 25,1 29,6 26,0 25,9 40,8 20,9 62,9 66,9 61,5 19,5 5,1 13,6 8,7 19,8 16,3 27,3 12,4 37,1 28,1 22
23 11,1 26,5 24,1 49,8 31,8 35,0 31,0 32,7 49,0 27,2 70,3 72,0 66,9 25,5 7,3 20,4 12,4 25,9 21,9 36,4 16,7 44,9 35,0 23
24 14,5 34,4 31,6 57,3 37,2 43,7 38,4 39,3 55,8 35,3 74,7 77,0 71,5 30,0 10,6 28,2 19,3 32,8 28,8 43,7 22,2 52,9 42,6 24
25 20,0 43,5 39,1 66,5 41,6 48,6 44,3 44,7 65,3 42,2 80,2 82,4 75,4 35,8 16,0 39,0 25,9 42,4 37,5 54,2 29,9 61,1 49,3 25
26 28,2 48,5 47,7 74,5 48,6 54,2 50,9 53,0 71,0 49,5 83,2 84,9 78,7 40,2 20,7 49,7 32,4 53,6 48,0 63,1 37,2 67,2 55,8 26
27 35,6 57,2 54,8 80,5 55,9 59,8 57,3 60,7 75,9 57,4 86,8 88,9 82,6 46,2 26,5 59,7 39,0 61,1 55,7 69,2 44,1 75,3 62,6 27
28 44,2 65,6 62,1 84,6 61,4 66,5 63,1 67,6 80,5 64,4 89,5 90,6 85,9 51,3 34,6 68,9 46,8 70,1 63,4 76,3 52,2 81,2 68,9 28
29 53,9 71,3 69,2 88,1 66,7 73,8 69,5 73,5 84,0 71,0 92,0 92,3 88,4 57,7 42,0 76,8 54,2 76,8 72,0 83,3 59,4 86,3 74,4 29
30 62,1 75,9 76,0 92,3 71,9 77,8 73,8 79,7 87,6 77,1 94,0 93,8 90,8 63,3 49,7 84,5 61,7 82,7 80,2 89,0 65,0 89,6 79,4 30
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
128 | S a y f a
31 69,6 81,9 81,5 94,9 78,4 82,7 79,3 83,6 90,5 82,4 95,8 95,5 92,6 67,9 56,5 90,0 69,0 88,4 87,5 93,1 72,1 92,8 85,1 31
32 76,4 86,7 85,5 96,1 84,6 87,5 84,4 88,9 93,3 86,5 96,4 96,7 94,6 73,8 63,4 94,5 74,5 93,0 91,7 95,1 77,5 95,5 88,6 32
33 82,1 92,1 90,7 97,9 89,5 89,5 88,3 91,4 95,6 90,5 97,4 97,4 95,8 79,4 70,9 96,8 80,0 96,2 95,1 97,0 83,3 97,3 92,1 33
34 87,2 94,5 93,7 98,9 93,4 93,0 92,4 94,4 97,3 92,8 97,9 98,2 96,7 84,7 78,1 98,2 85,8 97,9 96,5 98,0 88,2 98,7 95,1 34
35 91,4 96,7 95,1 100,0 96,1 95,5 95,1 95,9 98,9 95,7 98,9 98,8 98,2 89,0 85,5 99,4 91,4 98,7 98,3 98,7 91,4 99,4 96,8 35
36 95,2 98,0 98,0 100,0 97,4 96,7 96,7 97,6 99,3 97,6 99,3 99,4 98,7 92,0 91,7 99,8 94,4 99,2 99,4 99,3 95,6 99,8 98,3 36
37 97,0 99,0 99,4 100,0 98,1 97,7 98,1 98,9 99,8 99,3 99,5 99,6 99,3 95,5 95,8 99,9 96,7 99,9 100,
0 99,9 97,4 100,
0 98,9 37
38 98,3 99,5 99,6 100,0 99,3 98,2 99,3 99,2 100,0 99,6 99,8 99,8 99,6 97,0 98,5
100,0 98,7
100,0
100,0
100,0 98,8
100,0 99,8 38
39 99,0 99,9 99,9 100,0 99,9 99,2 99,9 99,6 100,0
100,0 99,9
100,0 99,9 99,3 99,5
100,0 99,6
100,0
100,0
100,0
99,.8
100,0 99,8 39
40 100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0 40
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
129 | S a y f a
EK-2
HOLLAND’IN 6 KİŞİLİK TİPİ
KİŞİLİK TİPİ BELİRGİN ÖZELLİKLERİ BASKIN TALEPLER/ETKİNLİKLER TİPİK MESLEKLER
GERÇEKÇİ
Sabırlı ve hoşgörülü,
pratik, maddeci,
erkeksi, antisosyal,
uyumlu, içten, doğal,
sabırlı, iç görüleri ve
başarma güdüleri
fazla
*Kas etkinliği, motor
koordinasyonu gerektiren işler
*Açık havadaki işler, mekanik,
sistematik çalışmalar
*Nesneler, eşyalar, makineler ve
hayvanlarla ilgili etkinlikler
Otomobil tamircisi-her
çeşit araç teknisyeni ,
elektrikçi, mühendis, ziraat
ile ilgili meslekler, beden
eğitimi öğretmeni
ARAŞTIRICI
Entelektüel, analitik
düşünce yapısına
sahip, rasyonel,
eleştirel, titiz, sabırlı,
yöntemci, bağımsız,
popüler olmaktan
hoşlanmayan
*Analitik gözlem yapma
*Sistematik deneysel çalışma
*Fiziksel, biyolojik ve kültürel
olguları araştırma
Biyolog, genetikçi,
matematikçi, kimyager,
fizikçi, astronot,
antropolog, tıp teknisyeni
ARTİSTİK
Heyecan ve coşkuları
dengesiz, hayalci,
fevri, karmaşık,
sezgileri güçlü,
bağımsız, duygusal,
uyumlu olmayan,
duyarlı ve etkileyici
*Estetik faaliyetler yapar
*Tutkulu, bağımsız, sistematik
olmayan aktiviteler
*Sanatsal etkinlik ve ürünler
yaratma
*Bağımsız yaratıcı çalışmalar
Yazar, ressam, aktör,
tiyatro sanatçısı, müzisyen,
kompozitör, dekoratör ve
mimar
SOSYAL
Yardımsever,
sorumluluk sahibi,
sosyal işbirliğine
yatkın,
empatik,arkadaş
canlısı, içten, sabırlı,
nazik, anlayışlı
*İnsanlarla birlikteliği saptayan
aktiviteler
*Başkalarını eğiterek geliştirmek,
yardım etmek
*Başkalarını ikna etme,
yönlendirme
Sosyal hizmet uzmanı,
rehabilitasyon danışmanı,
psikolog, psikolojik
danışman, halkla ilişkiler
uzmanı, üniversite öğretim
üyesi, öğretmen
GİRİŞİMCİ
Dışa dönük, enerjik,
kendine güvenli,
atılgan, fevri, ikna
yeteneği yüksek,
sabırsız, meraklı,
maceracı, iyimser,
sosyal, konuşkan
*Başkalarını ikna etmeye yönelik
faaliyetler
*Sosyal eğlendirici etkinlikler
*Organize edilmiş çalışmalar
Satıcı,
pazarlamacı,komisyoncu,
menejer, politikacı, avukat
GELENEKSEL
Dikkatli, titiz, itaatkar,
tutarlı, esnek
olmayan, düzenli,
sabırlı, vicdanlı,
özdenetimli, hayal
gücünden yoksun,
dengeli
*Sistemli kurallara bağlı aktiviteler
*Nesnelerle ilgili sistematik
çalışmalar
*Kayıt tutma, hesaplama, kontrol
işlemleri, veri işleme makineleri
kullanma
Banka veznedarı,
kütüphaneci, daktilograf,
postacı, muhasebeci,
kitapçı, finans elemanı
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
130 | S a y f a
HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ
Adı-soyadı: Uygulama Tarihi: Sınıfı ve Numarası:
AÇIKLAMA: Her maddeyi okuyun ve size uygun yanıtı ( x)biçiminde işaretleyin.
NO MADDELER
HO
ŞLA
NIR
IM
FA
RK
ETM
EZ
HO
ŞLA
NM
AM
1. Kuşların nasıl göç ettiğini öğrenmek ( ) ( ) ( )
2. İnsanlara yeni bir hobi öğretmek ( ) ( ) ( )
3. Hava durumu tahmini için kişisel gözlemleri kullanmak ( ) ( ) ( )
4. Bitki hastalıklarını incelemek ( ) ( ) ( )
5. Bankaya yatırılan paranın faizini hesaplamak ( ) ( ) ( )
6. Resimler tasarlamak ve çizmek ( ) ( ) ( )
7. Bir iş yaptırmak için parayla adam tutmak ( ) ( ) ( )
8. Bir bilim müzesini incelemek ( ) ( ) ( )
9. Gözlük için mercekleri parlatmak ( ) ( ) ( )
10. Modern yazarların yazı stillerini araştırmak ( ) ( ) ( )
11. Mikroskop gibi laboratuar aletlerini kullanmak ( ) ( ) ( )
12. Bir dükkanda envanter tutmak ( ) ( ) ( )
13. Bir kuş yemliği tasarlamak ( ) ( ) ( )
14. Bir oyun için takım oluşturma ( ) ( ) ( )
15. Yeni bir satış kampanyası düzenlemek ( ) ( ) ( )
16. Bir toplantıyı yönetmek ( ) ( ) ( )
17. Vitaminlerin hayvanlar üzerindeki etkisini araştırmak ( ) ( ) ( )
18. Küçük bir işletmeyi idare etmek ( ) ( ) ( )
19. Bir makinenin nasıl kullanılacağı konusunda talimatlar yazmak ( ) ( ) ( )
20. Diğer insanlar için iş planlamak ( ) ( ) ( )
21. Küçük grup tartışmalarına katılmak ( ) ( ) ( )
22. Yeni bir cerrahi işlem hakkında yazılar okumak ( ) ( ) ( )
23. Mali bir hesaptaki hataları bulmak ( ) ( ) ( )
24. Bir rapor taslağındaki hataları bulmak incelemek ( ) ( ) ( )
25. Planlar ve grafikler yapmak ( ) ( ) ( )
26. Fırtınadan sonra zarar görmüş bir ağacı onarmak ( ) ( ) ( )
27. Kusurları bulmak için mamulleri incelemek ( ) ( ) ( )
28. Telefonla iş idare etmek ( ) ( ) ( )
29. Acil durumlarda insanlara tardım etmek ( ) ( ) ( )
30. Bir kuruluşun parayla ilgili bütün işlerini idare etmek ( ) ( ) ( )
31. Müzik eseri bestelemek veya düzenlemek ( ) ( ) ( )
32. Filmler için konu müziği bestelemek ( ) ( ) ( )
33. Yeni kurallar veya politikalar geliştirmek ( ) ( ) ( )
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
131 | S a y f a
34. Biyoloji çalışmak ( ) ( ) ( )
35. Bir politik kurum için kampanyaya katılmak ( ) ( ) ( )
36. Maddeleri ayırmak, biriktirmek ve saklamak ( ) ( ) ( )
37. Bir toplum geliştirme projesinde çalışmak ( ) ( ) ( )
38. Bir daktilonun nasıl tamir edileceğini öğrenmek ( ) ( ) ( )
39. Dünyanın merkezi, güneş ve yıldızlar hakkında kitaplar okumak ( ) ( ) ( )
40. Tam doğru zaman tutmak için bir saati ayarlamak ( ) ( ) ( )
41. Beynin nasıl çalıştığını öğrenmek ( ) ( ) ( )
42. Yaratıcı fotoğraflar çekmek ( ) ( ) ( )
43. Masraflara ait hesap kayıtları tutmak ( ) ( ) ( )
44. Bir bandoda çalmak ( ) ( ) ( )
45. Bir orkestrada caz müziği çalmak ( ) ( ) ( )
46. Bir grup veya klüp için bütçe hazırlamak ( ) ( ) ( )
47. Depremin nedenlerini araştırmak ( ) ( ) ( )
48. Ünlü bir bilim adamının dersine katılmak ( ) ( ) ( )
49. Bir proje üzerinde başkaları ile beraber çalışmak ( ) ( ) ( )
50. Bir sinema filmi senaryosu yazmak ( ) ( ) ( )
51. Şirket hakkındaki şikayetleri konusunda işçilerle röportaj yapmak ( ) ( ) ( )
52. Mobilya yapmak ( ) ( ) ( )
53. Değerli taşları kesmeyi ve parlatmayı öğrenmek ( ) ( ) ( )
54. Yaralı bir insana ilkyardım yapmak ( ) ( ) ( )
55. Yerel bir radyo istasyonunda çalınması için müzik parçaları seçmek ( ) ( ) ( )
56. İl genel meclisinde çalışmak ( ) ( ) ( )
57. Mali raporları hazırlamak ve yorumlamak ( ) ( ) ( )
58. Tehlikedeki bir insana yardım etmeye çalışmak ( ) ( ) ( )
59. Elektronik alet çalıştırmak ( ) ( ) ( )
60. Çocuklara nasıl oyun oynanacağını veya spor yapılacağını göstermek ( ) ( ) ( )
61. Bir ustayı televizyon tamir ederken seyretmek ( ) ( ) ( )
62. Bir magazin hikayesini anlatan çizimler yapmak ( ) ( ) ( )
63. Ziyaretçilere yol göstermek ( ) ( ) ( )
64. Diğer insanların bir problemin çözülebileceğine nasıl inandıklarını
öğrenmek
( ) ( ) ( )
65. Bir sergiye gezi düzenlemek ( ) ( ) ( )
66. Uyuşturucu kullanan insanlara danışmanlık yapmak ( ) ( ) ( )
67. İş gazeteleri veya dergileri okumak ( ) ( ) ( )
68. Yıldızların oluşumunu öğrenmek ( ) ( ) ( )
69. Taksit ödemelerini tahsil etmek ( ) ( ) ( )
70. Bir slayt veya film projektörünü çalıştırmak ( ) ( ) ( )
71. Kelebekleri gözlemlemek ve sınıflandırmak ( ) ( ) ( )
72. Metal bir heykel tasarlamak ( ) ( ) ( )
73. İnsanlara kanuni doğruları açıklamak ( ) ( ) ( )
74. Kısa hikayeler yazmak ( ) ( ) ( )
75. İnsanların mali kararlar vermelerine yardımcı olmak ( ) ( ) ( )
76. Gelir vergisi kazancını düzenlemek ( ) ( ) ( )
77. Sertifika, plaket veya taktir belgesi kazanmak ( ) ( ) ( )
78. Tiyatro oyunu, müzikaller gibi sanatsal etkinliklerin eleştirilerini yazmak ( ) ( ) ( )
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
132 | S a y f a
79. Aylık bütçe planı yapmak ( ) ( ) ( )
80. Bir havuz veya gölde yabani hayatı araştırmak ( ) ( ) ( )
81. Bir tiyatro oyununda rol almak ( ) ( ) ( )
82. Bir resim çerçevesi yapmak ( ) ( ) ( )
83. İş gezilerine çıkmak ( ) ( ) ( )
84. Orman yangınları için gözetleme yapmak ( ) ( ) ( )
85. Yeni alışveriş merkezinin tanıtımını yapmak ( ) ( ) ( )
86. Bir muhasebecilik sistemi kurmak ( ) ( ) ( )
87. Arkadaşlar arasındaki bir tartışmayı yatıştırmak ( ) ( ) ( )
88. Birine önemli bir karar vermesinde yardım etmek ( ) ( ) ( )
89. Taşıma için nakil maliyetlerini hesaplamak ( ) ( ) ( )
90. Fıkralar ve hikayeler anlatarak insanları eğlendirmek ( ) ( ) ( )
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
133 | S a y f a
HOLLAND MESLEK TERCİHİ PUANLAMA CETVELİ
AÇIKLAMA: Her kategorinin kapsamına giren sorulara (numaraları aşağıda işaretleyin) çetele
tutunuz ve her kategoride toplam puanları altına yazınız. En yüksek “Hoşlanırım” yanıtı ise bu
gencin ait olduğu kişilik tipini gösterir. En yüksek “Hoşlanmam” yanıtı ise ise gencin uzak olduğu
kişilik tipini gösterir. Yüksek puanlar daha çok “Farketmez”de yoğunlaşmışsa gencin kişilik tipi
hala belirginleşmemiştir.
HOŞLANIRIM FARKETMEZ HOŞLANMAM
ARAŞTIRICI
1,3,4,8,11,17,22,34
39,41,47,48,68,71,80
TOPLAM
ARAŞTIRICI
6,10,14,31,32,42,44,45
50,62,7274,77,78,81
TOPLAM
SOSYAL
2,21,29,37,49,55,58,60
64,65,66,73,87,88,90
TOPLAM
GİRİŞİMCİ
7,15,16,18,20,28,33,35
51,56,63,67,75,83,85
TOPLAM
GELENEKSEL
5,12,23,24,27,30,36,43
46,57,69,76,86,89
TOPLAM
GERÇEKÇİ
9,13,19,25,26,38,40,52
53,54,59,61,70,82,84
TOPLAM
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
134 | S a y f a
EK-21
PROBLEM TARAMA LİSTESİ (L TAKIMI)
Adı Soyadı:.............................................................Sınıfı/ No :.................................Tarih: ...../...../..........
Sevgili öğrenciler,Bu problem tarama listesi siz öğrencilerin belli başlı üzüntülerini,
ihtiyaçlarını ve her türlü problemlerini öğrenip sizlere yardım etmek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu listenin okul idaresi ile hiçbir ilişkisi yoktur. Bu bir sınav değildir. Cevaplarınız gizli
tutulacaktır. Listeyi doldururken samimi olunuz, dikkatle okuyunuz, okuduğunuz cümlede
yazılan husus sizi rahatsız eden bir problem ise cümlenin başındaki rakamı cevap kağıdında
bulunuz. Bu rakamın sağındaki kutunun içine (X) bir çarpı koyunuz. Cümlede yazılan husus sizin
için problem değilse hiçbir işaret koymadan diğer cümleye geçiniz.
( ) 1. Yeterince uyuyamıyorum.
( ) 2 . İyi beslenemiyorum.
( ) 3. Yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım.
( ) 4. Ara sıra burnum kanıyor.
( ) 5. Bazı bedensel rahatsızlıklarım var
( ) 6. Sık sık grip ve nezle oluyorum.
( ) 7. Gözlerimden rahatsızım.
( ) 8. Tırnaklarımı yiyorum
( ) 9. Sık sık başım ağrıyor.
( ) 10. Kulaklarım işitmiyor.
( ) 11. Sağlık kontrollerine gitmek istemiyorum.
( ) 12. Dış(fiziki) görünüşüm beni rahatsız ediyor.
( ) 13. İştahsızlığım ve ya aşırı iştahlılığım beni rahatsız ediyor.
( ) 14. Çok kıskancım
( ) 15. Utangaç ve sıkılganım.
( ) 16. Korkunç rüyalar görüyorum.
( ) 17. Kendime hiç güvenim yok.
( ) 18. Tek başıma karar veremiyorum.
( ) 19. Zor durumda kalınca çocuk gibi ağlıyorum.
( ) 20. Sır tutamıyorum.
( ) 21. Okulda disiplin zayıf.
( ) 22. Okulda disiplin fazla.
( ) 23. Ders kitaplarını yetersiz buluyorum.
( ) 24. Okulumuzda cinsel ve bedensel gelişimle ilgili yeterli bilgi verilmiyor.
( ) 25. Defter tutmayı ve ödev yapmayı sevmiyorum.
( ) 26. Bazı öğretmenler kişiliğimizi eleştiriyor.
( ) 27. Bazı öğretmenler bizi anlamıyor.
( ) 28. Yazılılarda fazla heyecanlanıyorum.
( ) 29. Okulda problemlerimizle fazla ilgilenilmiyor.
( ) 30. Okulu sevmiyorum.
( ) 31. Ailenin fazla baskısı beni sıkıyor.
( ) 32. Ailem hiçbir konuda fikrimi almıyor.
( ) 33. Ailem bana sorumluluk vermiyor.
( ) 34. Kardeşlerim ders çalışmama engel oluyor.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
135 | S a y f a
( ) 35. Annem ile babam sık sık kavga ediyorlar.
( ) 36. Evimiz çok küçük. Çalışmak için ayrı odam yok.
( ) 37. Geçim zorluğu evimizde huzursuzluk yaratıyor.
( ) 38. Babamla anlaşamıyorum.
( ) 39. Ailem beni anlamıyor.
( ) 40. Ailemin benden yapamayacağım beklentileri var.
( ) 41. Okul arkadaşlarımla iyi geçinemiyorum.
( ) 42. Bazı arkadaşlarımız olumsuz davranışlar sergiliyorlar.
( ) 43. Konuşurken çok heyecanlanıyorum.
( ) 44. Herkesin beni sevmesini istiyorum.
( ) 45. Karşı cinsten bir arkadaş edinemedim.
( ) 46. Kolayca arkadaş edinemiyorum.
( ) 47. Arkadaşlarım gibi giyinemediğim için üzüntü duyuyorum.
( ) 48. Kimse benimle arkadaş olmak istemiyor.
( ) 49. Dert ortağı olacak bir yakınım yok.
( )50. Karşı cinsten arkadaşlık etmekten çekiniyorum.
( ) 51. Gelecekte hangi mesleği yapacağıma karar veremiyorum.
( ) 52. İstediğim üniversiteyi kazanama korkusu yaşıyorum.
( ) 53.Ailem Benim Bir Üst Öğrenime Devam Etmemi İstemiyor.
( ) 54.Kazanacağım okullar ve meslekler hakkında bilgi edinmek istiyorum.
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
136 | S a y f a
K-22
PROBLEM TARAMA LİSTESİ DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ (L TAKIMI)
OKUL : SINIF UYGULAYAN ÖĞRETMEN TARİH:
SAĞLIK
BEDEN
KİŞİLİK OKUL – ÖĞRETMEN
DERS
EV
AİLE
TOPLUMSAL
İLİŞKİLER
MESLEK
GELECEK
TO
PL
AM
AZ
BİR
AZ
OR
TA
ÇO
K
ÇO
K F
AZ
LA
SN ADI SOYADI 1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 0
1 1
1 2
1 3
1 4
1 5
1 6
1 7
1 8
1 9
2 0
2 1
2 2
2 3
2 4
2 5
2 6
2 7
2 8
2 9
3 0
3 1
3 2
3 3
3 4
3 5
3 6
3 7
3 8
3 9
4 0
4 1
4 2
4 3
4 4
4 5
4 6
4 7
4 8
4 9
5 0
5 1
5 2
5 3
5 4 0- 1 0
1 1- 2 1
2 2- 3 2
3 3- 4 3
4 4- 5 4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
TOPM
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
137 | S a y f a
KAYNAKÇA
1. Güngörmüs O. Baba-çocuk ilişkisi, ana-baba okulu. İstanbul: İstanbul Kitabevi;
1997.
2. Kağıtçıbaşı Ç. Aile içi etkileşim ve çocuk gelişimi. Türkiye’de çocuğun durumu.
1990’ların Çocuk Politikası Kongre Kitabı. Ankara: 1989.
3. Onur B, (editör). Benlik gelişimine ilişkin kuramlar, ergenlik psikolojisi. Ankara:
Hacettepe Taş Kitapçılık; 1987.
4. Ersanlı K. Benliğin gelişimi ve görevleri. Samsun: Eser Ofset; 1996.
5. Cüceloğlu D. İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi; 1992.
6. Kuzucu, Y. Küçükler İçin Büyüklere.Ankara:Pegem Akademi;2014.
7. Owen, Fidan Korkut-Dean; Karaırmak, Özlem. Okul Psikolojik Danışmanları İçin El
Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık;2013
8. Salk, Lee. Çocuğun Duygusal Sorunları. İstanbul: Remzi Kitabevi;2002
9. Duyan, V. ve Gelbal, S. (2008); Sosyal Sorun Çözme Envanteri’nin Türkçeye
Uyarlama Çalışması, Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 19, Sayı 1, Nisan 2008.
10. Çekici, F. (2009); Problem Çözme Terapisine Dayalı Beceri Geliştirme Grubunun
Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Problem Çözme Becerileri, Öfkeyle İlişkili Davranış ve
Düşünceler ile Sürekli Kaygı Düzeylerine Etkisi, Türkiye Cumhuriyeti Çukurova
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
11. Çankaya, İbrahim. (2011). İlköğretimde Akran Zorbalığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi 24 (1), , 81-92
12. Yeşilyaprak, Binnur (2001), “Eğitimde Rehberlik Hizmetleri”, Ankara
13. Çil , Abdulrezzak. ‘Meslek Seçimi ve Kariyer Planlama’,
14. Deniz, M. E. (1997). Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyet ve Kültürel Farklara Dayalı
Atılganlık Üzerine Bir Atılganlık Eğitimi Denemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
15. Bozkurt,Erdoğan. Bireylerin İletişim Sorunları Ve İletişim Becerilerinin Geliştirilmesi.
Milli Eğitim Dergisi, Ankara: Sayı 142, ss. 58-60.
16. http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/AnnebabaTutumları.pdf. Erişim Tarihi:
17. Erkan,Serdar. Kaya,Alim. Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik
Proğramları.Ankara:Pegem Yayıncılık;Şubat 2005.
18. Erkan,Serdar. Kaya,Alim. Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Proğramları
2.Ankara:Pegem Yayıncılık;Ekim 2005. 19.02.2016
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
138 | S a y f a
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
139 | S a y f a
Ortaöğretim Kurumları
Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri
140 | S a y f a
Fatih Mah. Fevzi Fevzioğlu Cad. Açık Sk. No:22 PK.38010
Kocasinan / Kayseri
Telefon: +90 (352) 231 68 07
Belgegeçer: +90 (352) 231 76 96
İnternet Adresi: www.kocasinanram.meb.k12.tr
e-posta: [email protected]