osmanli mİras hukuku - İstanbul...

51
GENEL HUKUK VE TÜRK HUKUK TARİHİ DERSİ OSMANLI MİRAS HUKUKU (SLAYTLAR) Not: 2. Sınıf çift numaralı öğrencilerin yararlanması için paylaşılmıştır. Ticari amaçlarla kopyalanamaz, çoğaltılamaz ve satılamaz. Slaytlarla ilgili görüş, öneri ve sorularınız için kalipci@istanbul .edu.tr adresine e-posta atabilir ya da Hukuk Tarihi Anabilim Dalına müracaat edebilirsiniz.

Upload: others

Post on 23-Jul-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

GENEL HUKUK VE

TÜRK HUKUK TARİHİ DERSİ

OSMANLI MİRAS HUKUKU

(SLAYTLAR)

Not: 2. Sınıf çift numaralı öğrencilerin yararlanması için paylaşılmıştır. Ticari amaçlarla kopyalanamaz, çoğaltılamaz ve satılamaz.

Slaytlarla ilgili görüş, öneri ve sorularınız için [email protected] e-posta atabilir ya da Hukuk Tarihi Anabilim Dalına müracaatedebilirsiniz.

Page 2: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Konu Başlıkları

• Giriş

• Osmanlı Miras Hukuku

o Şer‘î Miras Hukuku

o Örfî Miras Hukuku

Page 3: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Osmanlı Miras Hukukunun Önemi

• Mirasçılık ve mirasın geçişi, mirasbırakanın ölüm

tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir

(4722 Sayılı Kanun/17).

Page 4: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

OSMANLI MİRAS HUKUKU

•Şer‘î Miras Hukuku

(Feraiz)

•Menkul her türlü mal ve

mülk gayrimenkullerde

•Şer‘î İntikal

•Örfî Miras Hukuku

•Mirî arazi ile vakıf

akarlar bakımından

•Adi intikal

Page 5: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Şer‘î Miras Hukuku (Feraiz)

• İslam hukukunun teşekkülünü en erken tamamlamış

alanı

• Kur’an-ı Kerim’in en ayrıntılı bir biçimde düzenlediği

hukuk dalı

• Uyguladığı sistem: Ferdî Sistemin ön planda olduğu

karma yapılı bir sistem

Page 6: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Başlıca Miras Sistemleri

• Sınıf Sistemi

• Zümre Sistemi

• Ferdî Sistem

• Karma Sistem

Page 7: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Zümre Sistemi

• Kan hısımlarının mirasbırakana yakınlıkları esas alınmak

suretiyle belirli zümreler halinde gruplandırıldığı sistem.

• Türk, Alman, Avusturya, İsviçre hukukları

Page 8: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Türk Hukukunda üç zümre kanuni mirasçı olarak düzenlenmiştir:

➢ 1. Zümre

Ç1Ç2

T1

M

T2

Page 9: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ 2. Zümre

M

BA

K1K2

Y2

Y1

Page 10: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ 3. Zümre

M

BA

bb bbba ba

Hala

Amca DayıTeyze

Page 11: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Sınıf Sistemi

• Kan hısımları, önce mirasbırakana olan hısımlık

bağının kuvvetine göre çeşitli sınıflara ayrılmış,

daha sonra bu sınıflar arasında bir sıra tertip

edilmiştir.

Page 12: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Ferdî Usul

• Hısımların ölüye yakınlığının teker teker

incelendiği sistemdir.

• Şer‘î miras hukukunda ferdî usul ön plandadır.

Page 13: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Karma Sistem

• Ashâbü’l-ferâiz → Ferdî usul

• Asabe mirasçılar → Sınıf usulü

• Zevi’l-erhâm → Zümre usulü

Page 14: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Mirasın Unsurları

• Mirasbırakan (Muris)

• Mirasçı (Vâris)

• Tereke (Mevrûs)

Page 15: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Mirasçılık Sebepleri

• Nesep

o Çocuklar ile anne ve baba her halükarda mirasçıdır.

Bunlar yoksa miras daha uzakta bulunan akrabalara

intikal eder.

• Nikah

• Velâ

o Azatlı Köleye Mirasçı Olma

o Mirasçılık Anlaşması

Page 16: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Mirasın Şartları

• Mirasbırakanın Ölümü

o Gerçek Ölüm (biyolojik)

o Hükmî Ölüm (Mefkud )

o Takdiri Ölüm (Cenin)

• Mirasçıların Sağ Olması

• Miras Engelinin Bulunmaması

o Mirasçının mirasbırakanı öldürmesi

o Kölelik

o Din farkı (müslüman-gayrimüslim arası)

o Ülke farkı (gayrimüslimler arası)

Page 17: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Soru: Osmanlı Devleti tebaasından mühtedi Bay

A vefat etmiştir. Geride gayrimüslim tebaadan

oğlu Bay B kalmıştır. Bay B babasına mirasçı

olabilmek için müslüman olmayı düşünür.

Durumu feraiz esaslarına göre değerlendiriniz?

➢ Soru: Osmanlı Devleti tebaası bir müslüman,

Rusya tebaası bir müslümana mirasçı olabilir

mi?

Page 18: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Tereke

• Terekeye dahil olan mirasbırakanın mallarıdır. Kural

olarak menfaatler ve haklar terekeye dahil değildir.

➢ Tereke Üzerindeki Haklar şu sırayla dağıtılır:

I. Teçhiz ve Tekfin Masrafları

II. Borçlar

o Külli halefiyet söz konusu değil

III. Vasiyet (1/3 sınır ve mirasçılar lehine yapılmayacak)

IV. Mirasçıların Hakları

o Mirasçılıktan çıkarma söz konusu değil

o Mirasın reddi söz konusu değil

Page 19: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

MİRASÇILAR

1.Ashâbü’l-Feraiz:

• Belirli Pay Sahipleri

•Mirasçılık Payları her duruma

göre tek tek belirlenmiş

mirasçılardır.

•11 tanedir:1. Koca 2. Karı 3.

Kız 4. Baba 5. Anne 6. Oğlun

Kızı veya Oğlun Oğlunun Kızı

7. Ana-baba bir kız kardeş 8.

Baba bir kız kardeş 9. Anne

bir kız kardeş 10. Sahih Ced

11. Nine

2. Asabe:

I. Araya kadın girmemiş erkek akrabalar (asabe bi

nefsihi)

II. Erkek kardeşleri nedeni ile asabe olan kız kardeşler

(kızlar erkeğin yarısı hisse alır) (asabe bi gayrihî)

•Ashabü’l-Feraiz hisselerini aldıktan sonra kalanı, bunlar

yoksa terekenin tamamını alırlar.

• 4 sınıf: 1. Altsoy (oğul, oğlun oğlu…) 2. üstsoy (baba,

babanın babası…), 3. babanın alt soyu (anne- baba bir

kardeş, bunların oğulları), 4. dedenin alt soyu (amca, amca

oğlu)

3. Zevi’l-Erham

İlk iki sırada mirasçı bulunmadığı zaman devreye girerler. Ashabü’l-Feraiz ve asabe dışında

murisle kadın tarafından akrabalar. 4 Zümre: 1. Murisin ashabü’l-feraiz ve asabe olmayan alt

soyu (kızlarının çocukları, kızlarının çocuklarının çocukları…), 2. Murisin ashabü’l-feraiz ve

asabe olmayan üst soyu (annenin babası, annenin babasının annesi …), 3. Baba ve annenin

ashabü’l-feraiz arasında yer almayan alt soyu (kız kardeş çocukları ana-baba bir erkek

kardeşlerin oğullarının kızları veya bunların çocukları, ana bir erkek kardeşin çocukları ve

torunları), 4. Dede ve ninenin asabe ve ashabü’l-feraiz arasında yer almayan alt soyu ( halalar,

anne bir amcalar, dayılar, teyzeler, dayı ve teyze çocukları)

Not: Bir de asabe maal-gayr vardır ki bunlar ölenin kızı,

oğlunun kızı ile birlikte asabe maal-gayr olarak mirasçı olan

ana-baba bir kız kardeş ile baba bir kız kardeşlerdir.

Page 20: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar

1. İlk önce ashabü’l-feraizin payları dağıtılır.

2. İkinci sırada asabenin payları dağıtılır.

❑Asabe, ashabü’l-feraiz gurubu ile birlikte mirasçı olabilir.

❑Asabeye pay dağıtılırken şunlar geçerlidir:

o Üst sınıftaki, alt sınıftakini mirastan mahrum eder. (Bu

durum alt sınıftakinin asabe olmasına engeldir; ama

ashabü’l-feraiz olabilmesine engel değildir=Örnek: Baba-

oğul varsa, baba artık asabe olmaz, ashabü’l-feraiz olur.

o Aynı sınıf içerisinde mirasbırakana daha yakın olan, uzak

olanı mirastan mahrum eder. Örnek: Oğul varken, oğlun

oğlu asabe olamaz).

o Çift taraftan akraba olanlar tek taraftan akraba olanların

asabe olmasını engeller. Örnek: Ana-baba bir erkek kardeş,

baba bir erkek kardeşin asabe olmasını engeller.

Page 21: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

3. Ashabü’l-feraiz ve asabeden mirasçı olmazsa miras zevi’l-

erhama geçer.

❑Zevi’l-erham’ın payları şu esaslara göre dağıtılır:

o Sadece eşler varsa bunların redde payları

artırılamayacağından kalan zevi’l-erhama gider.

o Zevi’l-erham mirasçı bir kişi ise tüm miras onundur. Aynı

zümrede, aynı sıradaki zevi’l-erham mirasçılar erkek 2,

kadın 1 pay olmak üzere paylaşırlar.

o Üst zümredeki, alt zümredekini mirastan mahrum eder.

o Aynı zümre içerisinde mirasbırakana daha yakın olan,

uzak olanı mirastan mahrum eder.

Page 22: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

4. Mirasçıların paylarının başka mirasçıların mevcut olması

nedeniyle mirastan tamamen mahrum olması (tam hacb) ya

da payının azalması (kısmen hacb). Hacb olana mahcûb

denir.

Şu altı kişi asla tam hacb ile mahcûb olmaz:

a. Baba

b. Oğul

c. Anne

d. Kız

e. Koca

f. Karı

Page 23: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ A. Kocanın (Zevcin) iki durumu vardır:

1. Ölenin çocuğu ya da oğlunun… çocuğu varsa 1/4

2. Bunlar yoksa 1/2

1. Eş (koca), oğul 2. Eş (koca), baba

[1/4 - asabe] [ 1/2 - asabe]

NOT: 1. Miras taksimini gösterir şemalar kural olarak teferruatlı biçimde gösterilir. Biz pratik olması

nedeniyle çalışmamızdaki örneklerde mirasbırakanın sadece geride bıraktıklarını göstermekle yetindik.

2. Pay sahiplerinin yanındaki üç nokta … «ilâ nihaye» yani «sona kadar, böylece devam edecek» anlamında kullanılmıştır. Örneğin

oğlun…çocuğu: Oğlun çocuğu veya oğlun oğlunun çocucuğu veya oğlun oğlunun oğlunun çocuğu… şeklinde anlaşılmalıdır.

M

O

3/4

E

1/4

M

B

1/2

E

1/2

Page 24: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ B. Karının (Zevcenin) iki durumu vardır:

1. Ölenin çocuğu ya da oğlunun… çocuğu varsa 1/8

2. Bunlar yoksa 1/4

* Çok eşliliğin görüldüğü bir durumda paylar nasıl üleşilir?

1. Eş (karı) , oğul , kız 2. Eş(karı), baba

[1/8 – asabe – asabe] [1/4 - asabe]

O

14/24

M

B3/4

M

E

3/24

K

7/24

E

1/4

Page 25: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ C. Babanın Üç Durumu Vardır:

1. Ölenin oğlu ya da oğlunun… oğlu ile mirasçı ise 1/6

2. Ölenin kızı, oğlunun kızı, oğlunun oğlunun… kızı ile birlikte

bulunursa 1/6 ile birlikte belirli paylar dağıtıldıktan sonra asabe

olarak kalanı alır.

3. Bunlardan kimse yoksa asabe olur. Eğer ashabü’l-feraizden

kimse yoksa terekenin tamamını alır.

1. Baba, oğul

[1/6 - asabe]M

B

1/6

O

5/6

Page 26: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. Eş(koca), kız, baba

[1/4 - 1/2 - 1/6 + asabe olarak kalan]

3. Eş (koca), baba

[ 1/2 - asabe]

M

E

3/12K

6/12

B2/12+1/12

E

1/2

B

1/2

M

Page 27: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ D. Dedenin (Babanın babası…) dört durumu var:

1. İlk üç durum babanın durumları gibi.

(Yani a. 1/6 – b. 1/6+kalanı asabe olarak- c. asabe)

(bkz. babanın üç haline ilişkin örnekler)

2. Baba ile birlikteyse mirastan pay almaz.

Örnek: Eş, baba, dede

[1/2 - asabe - pay yok]

M

E

1/2

B1/2

D

0

Page 28: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ E. Kızın 3 durumu vardır:

1. Sadece bir kız varsa 1/2

2. Sadece birden fazla kız varsa, kızlar toplam 2/3

3. Oğul ile birlikte ise kız 1, erkek 2 hisse olarak mirası

paylaşırlar

1. Eş(karı), kız, Oğlun oğlu

[1/8 - 1/2 - asabe]

Oo

3/8

M

E

1/8

K

4/8

Page 29: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. Eş(koca), 2 kız, amca

[1/4 - 2/3 - asabe]

3. Eş(koca), iki kız, oğul

[1/4 - asabe- asabe]

A

1/12

2 K

8/12

E

3/12

O

6/16

K1

3/16 E

4/16

K1

3/16

M

M

Page 30: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ F. Oğul Kızının 6 durumu vardır:

A. Ölenin kızı yok:

1. 1 tane oğul kızı varsa (ölenin kızı gibi) 1/2

2. + 1 oğul kızı varsa (ölenin kızları gibi) müştereken 2/3

(bkz. Kızın durumuna ilişkin örnekler)

B. Ölenin kızı var:

3. 1 kız varsa, oğul kızı/kızları asabe olmuyorlarsa 1/6 (toplamda)

4. + 1 kız varsa, oğul kızı mirastan pay almaz.

C. Ölenin oğlu ile:

5. Oğul ya da derecede mirasbırakana yakın erkek çocuk ile birlikte olursa mirastan pay alamaz.

D. Ölenin oğlunun oğlu … ile:

6. Oğlun kızı derecede kendisine eşit ya da daha aşağıda olan oğlun oğlu, oğlun oğlunun oğlu ile birlikte olursa asabe mirasçılar grubuna geçer kalanı erkek asabe ile ikili birli paylaşır.

Page 31: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

Örnekler (B, C, D başlıklarına ilişkin)

1. Kız, 2 oğul kızı, erkek kardeş

[1/2-1/6 (müştereken)-asabe]

2. Örnekte birden fazla

kız olsaydı oğul kızı

pay alır mıydı?

3. Eş(koca), oğlun oğlu, oğlun kızı

[1/4 - asabe - asabe]

4. Örnekte oğlun oğlu yerine oğul

olsaydı oğul kızı pay alır mıydı?

2 Ok

1/6

Ek

2/6

K

3/6

M

M

Oo

2/4 Ok

1/4

E

1/4

Page 32: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ G. Anne-Baba Bir(ab) Kız Kardeşin beş durumu var

A. Ölenin çocuğu, babası ve dedesi yok:

1. Ab kız kardeş 1 tane ise (ölenin kızı gibi) 1/2

2. Ab kız kardeş +1 ise (ölenin kızı gibi) 2/3 (müştereken)

(bkz. Kızın durumuna ilişkin örnekler)

3. Ab bir erkek kardeşleri ile birlikte asabe

B. Ölenin kızı var:

4. Ölenin kızı veya oğlunun kızı, oğlunun oğlunun… kızı ile

asabe maal-gayr.(Kaynak H.Ş.: «Ölenin kız kardeşlerini kızlarla

birlikte asabe yapınız»).

C. Oğul …, baba, dede var:

5. Ölenin oğlu, oğlunun oğlu …, baba ve dede ile birlikte

mirastan pay alamazlar.

Page 33: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Örnekler (A3-B–C başlıklarına ilişkin)

1. Eş(karı), (ab) kız kardeş, (ab) erkek kardeş

[1/4 - asabe - asabe ]

2. Eş(koca), kız, ab kız kardeş

[ 1/4 - 1/2 - asabe maal-gayr]

3. Geride Baba, 2 oğul, ab kız

kardeşler kalsaydı ab kız kardeşler

pay alır mıydı?

Ek

2/4

M

E

1/4

Kk

1/4

E

1/4

M

K

2/4

Kk

1/4

Page 34: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ H. Baba bir (b) kız kardeşler 7 durumları vardır.

A. Ölenin çocuğu, babası, dedesi, ab kardeşi yok ise:

1. b kız kardeş 1 tane ise (ölenin kızı gibi) ½

2. b kız kardeş +1 ise (ölenin kızı gibi) 2/3 (müştereken)

(bkz. Kızın durumuna ilişkin örnekler)

B. Ab kız kardeş var:

3. 1 ab kız kardeş ile mirasçı olurlarsa 1/6 (toplamda)

4. +1 ab kız kardeş ile mirasçı olurlarsa mirastan pay alamazlar.

(bkz. oğlun kızının - kız ile benzer durumuna ilişkin örnekler).

C. Baba bir erkek kardeş varsa:

5. Baba bir erkek kardeş varsa onunla asabe olurlar.

D. Asabe maal-gayr olduğu durum:

6. Ölenin kızı veya oğlunun kızı ile birlikte asabe maal-gayr olurlar.

E. 7. Ölenin oğlu, oğlunun … oğlu, babası, dedesi, ab erkek kardeşi,

asabe maal-gayr olarak ab kız kardeşleri bulunursa b kız kardeş

mirastan pay alamaz.

Page 35: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Örnekler (C-D-E ye ilişkin örnekler)

1. Eş(koca), b kız kardeş, b erkek kardeş

[ 1/2 - asabe - asabe]

2. Eş(karı), oğlun kızı, b kız kardeş

[ 1/8 - 1/2 - asabe maal-gayr ]

3. Son örnekte oğlun kızı yerine

oğul olsa idi b kız kardeş pay alır mıydı?

M

bEk

2/6E

3/6bKk

1/6

E

1/8

Ok

4/8

M

bKk

3/8

Page 36: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ I. Ana bir (a) Kardeşin erkek olsun kız olsun üç durumu vardır.

1. 1 tane ise 1/6

2. +1 ise toplamda 1/3 (kız erkek ayrımı olmaksızın eşit paylaşırlar)

3. Ölenin babası, dedesi, oğlu, kızı, oğlunun oğlu… veya kızı ile

birlikte mirastan pay alamaz.

Örnekler:

1. Eş(karı), a Kardeş, erkek kardeş

[1/4 - 1/6 - asabe]

E

3/12

Ek

7/12a K

2/12

M

Page 37: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. Eş(karı), a kız kardeş, a erkek kardeş, erkek kardeş

[ 1/4 - 2/12 - 2/12 - asabe]

3. İki oğul, bir a kardeş

[ asabe - pay almaz ]

E

3/12

Ek

5/12aKk

2/12

aEk

2/12

O1

1/2

O2

1/2aK

0

M

M

Page 38: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ İ. Annenin üç durumu vardır:

1. Ölenin çocuğu, oğlunun… çocuğu, birden fazla kardeşi ile

birlikte 1/6

2. Bunlar yoksa 1/3

3. Ölenin babası, eşlerden birisi ile mirasçı olursa karı ya da koca

hisselerini aldıktan sonra anne kalanın 1/3’ünü alır. Baba asabe

olarak kalanı alır.

1. Eş(koca), kız, anne, erkek kardeş

[1/4 - 1/2 - 1/6 - asabe]

M

Ek

1/12

K

6/12

E

3/12A

2/12

Page 39: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. kız kardeş, anne, amca

[1/2 - 1/3 - asabe]

*Kız kardeş birden fazla olsaydı

Paylarda değişiklik olur muydu?

3. Eş (koca), anne, baba

[1/2-Kalandan 1/3-asabe]

Kk

3/6Amca

1/6

A

2/6

M

B

2/6

E

3/6A

1/6

M

Page 40: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ J. Ninenin iki durumu vardır. Gerek anne-gerek baba tarafından

olabilir.

1. Mirasçı olduğu durumda 1/6 alır. (Aynı derecedeki nineler

toplamda 1/6 alır).

2. Anne sağ ise tüm nineler; baba ve dede hayatta ise baba

tarafından nineler; derecede yakın olan nine uzak olanı

mirasçılıktan düşürür.

Örnekler:

1. Eş(koca), nine, amca

[1/2 - 1/6 - asabe]M

Amca

2/6

E

3/6N

1/6

Page 41: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. Eş(koca), kız, anne, nine, erkek kardeş

[1/4 - 1/2 - 1/6 - 0 - asabe]

3. Eş(karı), baba tarafından nine, baba

[1/4 - 0 - asabe]

M

Ek

1/12K

6/12

E

3/12A

2/12

N

0

E

1/4

bN

0

B

3/4

M

Page 42: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

4. Eş(koca), nine, büyük nine, amca

[1/2 - 1/6 - 0 - asabe] M

Amca

2/6

bN

0

E

3/6N

1/6

Page 43: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Reddiye

• Payların toplamı paydadan büyük çıkması durumudur.

• Artan eş hariç ashabü’l-feraize tekrar dağıtılır.

• Toplam pay payda olarak yazılarak red yapılır.

Örnekler:

1. Anne, kız

[1/6 - 1/2]

1/6 + 3/6 = 4/6 (Toplam pay olan 4 payda olarak yazılır)

2. Anne, kız, oğlun kızı

[1/6 - 1/2 - 1/6]

1/6 + 3/6 + 1/6 = 5/6

K

3/4

A

1/4

K

3/5

A

1/5

Ok

1/5

M

M

Page 44: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Avliye terekenin ashabü’l-feraizin paylarına yetmemesi

durumudur. Reddiyedeki gibi payların toplamı payda olarak

yazılır.

Örnekler:

1. Kız kardeş, anne, baba bir kız kardeş, 2 ana bir erkek kardeş

[1/2 - 1/6 - 1/6 - 1/3]

3/6 + 1/6 + 1/6 + 2/6 = 7/6

(Toplam pay olan 7 payda olarak yazılır)

Kk

3/7

A

1/7

bkK

1/7

2

aeK

2/7

M

Page 45: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

Soru: (O1)’nin bir oğlu (T1) ve bir babası (D) vardır.

(O1) 1920’de vefat etmiştir. 1923’te de D vefat

etmiştir. (D)’nin (O1)’nin haricinde bir oğlu (O2)

ve eşi (E) hayattadır. (D)’nin mirasından kimler

hangi oranda pay alır?

Page 46: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

Eş 1/8, O2 asabe

T1 mirastan pay alamaz.

• Bu meselede T1’in durumu

halk arasında «dede yetimliği» denilen haldir.

Bu duruma karşı dedenin torunu için vasiyette

bulunma yolu açıktır. Bazı İslam hukukçuları bunu

vacip sayarak fiilen böyle bir vasiyet yapılmış olmasa bile, vasiyetin

yapılmış sayılmasını öngörürler. Günümüzde İslam hukukunun

uygulandığı bazı ülkelerde dede yetimleri için -vasiyet yapılmamışsa

da- mirasçı olmalarını öngören bazı hükümler kanunlaştırılmıştır.

DEş

O2

T1

O1

Page 47: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Örfi Miras Hukuku

• Adi İntikal

• Miri arazi ile vakıf akarlarda

• Hukuki Dayanak: Hanefîlere göre tasarruf hakkının terekeye

dahil olmaması

• Mirasçı olabilecekler feraize nispeten daha dar bir sınıf.

• Nesep ve nikah başlıca intikal sebebidir.

Page 48: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

1. Dönem (Kuruluş-1567)

Mutasarrıf ölünce arazi tapu bedeli karşılığında bir başka kimsenin

tasarrufuna verilir. Ölenin mirasçıları

tercih edilir.

2. Dönem (1567-1847)

Mutasarrıf ölünce erkek çocuklarına karşılıksız

olarak, erkek çocuk yoksa kız çocuklarına rayiç bir

tapu bedeli ile intikal eder.

3. Dönem (1847-1858)

Mutasarrıf ölünce erkek-kız ayrımı

olmaksızın bedelsiz ve eşit intikal söz

konusu

5. Dönem (1867 Tevsi-i İntikal

Nizamnamesi-1913)

1. Çocuklar 2. Torunlar 3. Baba-

Anne 4. Erkek Kardeşler 5. Kız

Kardeşler 6. Anabirerkek kardeş 7.

Anabir kız kardeş 8. Eş

6. Dönem (1913 Tevsi-i İntikal Kanunu) Zümre Usulü:

1. Altsoy

2. Anne-Baba (alt soyla 1/6)

3. Dede-Nine (dede-nine yoksa altsoya geçmez eşe geçer)

Eş (birlikte mirasçı: 1. zümre ile 1/4-2. ve 3. zümre ile 1/2)

Aynı zümre içindeki mirasçılar cinsiyete bakılmaksızın eşit pay alır.

Bu kanun vakıf akarlar için de zümre usulünü getirmiştir.

4. Dönem (1858 Arazi Kanunnamesi-

1867)

1. Çocuklar 2. Baba 3. Anne(Önceki sıradaki

sağ iken sonrakine geçmez)

MİRİ ARAZİDE ÖRFİ İNTİKAL

Page 49: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

Örnekler (1913 T.İ.K.):

1. Eş, anne, oğul, ölen kızdan iki torun

¼, 1/6, Kalanın ½’si, kalanın ½’si

E

6/24

M

A

4/24

KO

7/24

T1

(7/24)

/ 2

T2

(7/24)

/ 2

Page 50: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

2. Eş, kardeş, ölen kardeşin 2 çocuğu

M

BA

K1

1/4K2

Y2

¼

/ 2

Y1

¼

/ 2

E

2/4

Page 51: OSMANLI MİRAS HUKUKU - İstanbul Üniversitesicdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=genel-hukuk-ve... · Miras Haklarının Dağıtımında Ana Kurallar 1. İlk önce ashabü’l-feraizin

➢ Kaynakça

1. Avcı, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi, Konya, 2012.

2. Aydın, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, 2012.

3. Berki, Ali Himmet, Miras ve Tatbikat, İstanbul, 1947.

4. Cin, Halil; Akgündüz Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul,

2011.

5. El-Mavsılî, el-İhtiyâr, Çev. C. Yeniçeri, İstanbul, 2011.

6. Hüseyin Hatemi, İslam Hukuku Dersleri, İstanbul, 2012.

7. Seydişehrî, Mahmud Esad, Delilleriyle İslam Miras Hukuku,

Çev. İ. H. Uca, İstanbul, 1994.

8. Üçok Coşkun, Mumcu Ahmet, Bozkurt Gülnihal, Türk Hukuk

Tarihi, Ankara, 2010.