page1_����� 1-5.indd 1 20/9/59 15:28

ราคา 299 บาท

Lecture สรปเขมชวะ ม.ปลายผเขยน ภทรมน วงศสงข, ผลยศภา พรมแสง

สงวนลขสทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ ISBN 978-616-8068-09-0

ภาพประกอบ ภทรมน วงศสงข

จดจำ�หน�ยทวประเทศโดย

บรษท อมรนทร บค เซนเตอร จำากด

108 หมท 2 ถนนบางกรวย-จงถนอม

ตำาบลมหาสวสด อำาเภอบางกรวย

จงหวดนนทบร 11130

โทรศพท 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9561-3

เวบไซต www.naiin.com

จดพมพโดย

บรษท คารเปเดยมเมอร จำากด

285/33 ถนนจรญสนทวงศ แขวงบางขนศร

เขตบางกอกนอย กรงเทพฯ 10700

โทรศพท 0-2840-4851

อเมล editor@ganbattehouse.com

เวบไซต www.ganbattehouse.com

ขอมลท�งบรรณ�นกรมของสำ�นกหอสมดแหงช�ตNational Library of Thailand Cataloging in Publication Data ภทรมน วงศสงข. Lecture สรปเขมชวะ ม.ปลาย.-- กรงเทพฯ : คารเปเดยมเมอร, 2559. 392 หนา. -- (Lecture).

1. ชววทยา-- การศกษาและการสอน (มธยมศกษา). I. ผลยศภา พรมแสง , ผแตงรวม. I. ชอเรอง.570.076ISBN 978-616-8068-09-0

พมพครงท 1 ตลาคม 2559

page1_����� 1-5.indd 2 20/9/59 15:28

จดจำ�หน�ยทวประเทศโดย

บรษท อมรนทร บค เซนเตอร จำากด

108 หมท 2 ถนนบางกรวย-จงถนอม

ตำาบลมหาสวสด อำาเภอบางกรวย

จงหวดนนทบร 11130

โทรศพท 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9561-3

เวบไซต www.naiin.com

คำ�นำ�

� ชววทยา�เปนการศกษาในทกแงมมของสงมชวตเพอตอบขอสงสยตางๆ�ของมนษย�ทงโครงสราง�องคประกอบ�การดำ�รงชวต�การเจรญเตบโต�ววฒนาการ�รวมถงความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม�แมกระทงความสมพนธระหวางสงมชวตแตละกลม�อกทงยงครอบคลมไปถงการศกษาสงมชวตในระดบโมเลกลและอะตอมทเปนองคประกอบทางเคมของเซลล� สำ�หรบหนงสอ�Lecture�สรปเขมชวะ�ม.ปลาย�เลมน�พมกและพฟว�เจาของเพจ�Lecture�de�book�เพจดานการศกษาชอดง�ซงมยอดผตดตามกวา�200,000�คน�ตงใจเขยนขนมาบนพนฐานการเขาใจตอความตองการของนองๆ��โดยนำ�เสนอเนอหาทเปนวทยาศาสตรมาผสานรวมกบพนฐานทางศลปะ�เพอใหเปนหนงสอทนาอาน�และเขาใจงาย�ซงพๆ�ทงสองคนเชอวา�ภาพเพยงหนงภาพ�จะสามารถแทนความหมายไดนบพนคำ��� หวงวาหนงสอเลมน�นอกจากจะชวยใหนองๆ�อานเพลน�และไดความรแลว�ยงสามารถนำ�ไปใชกบการสอบทงในโรงเรยนและทกสนามสอบไดดวยนะคะ�พๆ�ขอเปนกำ�ลงใจใหนองทกคนคะ

กมบตเตะ!กองบรรณาธการ

page1_����� 1-5.indd 3 20/9/59 15:28

7

17

24

36

41

46

59

76

82

95

104

125

132

สารบญ

บทนำ�ชววทยา

การหายใจระดบเซลล

ระบบยอยอาหาร

สารเคมพนฐานของสงมชวต

เซลล�

ระบบหมนเวยนเลอด

กลองจลทรรศน

การสงเคราะหดวยแสง

ระบบหายใจ

การจดการพลงงานในสงมชวต

การแบงเซลล

ระบบนำ�เหลองและระบบภมคมกน

ระบบขบถายและการรกษาสมดลภายในรางกาย

บทท�2

บทท�3

บทท�4

บทท�5

บทท�7

บทท�6

บทท�8

บทท�9

บทท�12

บทท�10

บทท�13

บทท�11

บทท�1

page1_����� 1-5.indd 4 20/9/59 15:28

147

177

194

209

227

239

250

286

293

319

350

370

ระบบประสาทและอวยวะรบความรสก

การเจรญเตบโตของสตว

พนธศาสตร

ระบบตอมไรทอ

โครงสรางและการสบพนธ ของพช�

นเวศวทยา�

ระบบการเคลอนท�

พฤตกรรมของสตว

อนกรมวธาน

ระบบสบพนธ

กระบวนการทำ�งานของพช�

ววฒนาการ

บทท�14

บทท�18

บทท�22

บทท�25

บทท�16

บทท�20

บทท�23

บทท�15

บทท�19

บทท�17

บทท�21

บทท�24

page1_����� 1-5.indd 5 20/9/59 15:28

page1_����� 1-5.indd 6 20/9/59 15:28

7

มาจากภาษาละตน�‘Scientia’�แปลวา�ความรเปนความรเกยวกบเรองจรงทเกดในธรรมชาตเปนสงทเราอยากรเกยวกบสงทเกดขนและใชวธการทางวทยาศาสตร(Scientific�Method)�ชวยในการศกษา

สำ�หรบสงมชวตทกชนดบนโลกใบน�จะมลำ�ดบโครงสรางทเปนระบบ�โดยเรมจาก

เปนหนวยทตองใชพลงงานในการดำ�รงชวต�โดยพลงงานนนเกดจากปฏกรยาเคมภายในเซลล

เปนสาขาหนงของวทยาศาสตรธรรมชาต

1.วทยาศาสตร

ภาพรวม

ชววทยา�(Biology)

สงมชวต

มาจากภาษากรก�‘Bios’�แปลวา�ชวต�และ�‘Logos’�แปลวา�การมเหตผลศกษาทกๆ�เรองของสงมชวตอยางมเหตผล�เชน�การทำ�งาน�การเจรญเตบโต�และววฒนาการใช�‘วธการทางวทยาศาสตร�(Scientific�Method)’�ในการศกษาคนควาอยางมเหตผลใชเทคโนโลยทางวทยาศาสตรชวยในการศกษาชววทยา�เชน�กลองจลทรรศน�

2. สมบตของสงมชวต

มการจดอนดบโครงสรางและหนาทอยางเปนระบบ (Specific�Organization)

อะตอม�(Atom)โมเลกล�(Molecule)�ในทางชววทยาเรยกวา�‘ชวโมเลกล’�เชนคารโบไฮเดรต�ไขมน�โปรตน�ดเอนเอ�อารเอนเอ�วตามน�เกลอเเร�และนำ�เซลล�(Cell)�เปนหนวยยอยทสดทแสดงสมบตของสงมชวต�และสามารถสบพนธ�ได�โดย��สงมชวตอาจประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยวหรอหลายเซลล�กได�เชน�สงมชวตเซลลเดยว�เซลลกลามเนอ�เซลลพชเนอเยอ�(Tissue)�เกดจากเซลลหลายเซลลมารวมกนกลายเปนเนอเยอเพอทำ�หนาทตางๆ

บทท�1บทนำ�ชววทยา

‘ชววทยา’�คอ�วชาทศกษาทกๆ�อยางเกยวกบสงมชวตในบทนจะบอกวา�สงมชวตคออะไร�ชววทยาคออะไร�รวมถงวธการทนกวทยาศาสตรใชศกษาชววทยา

บทท�1

page1_����� 1-5.indd 7 20/9/59 15:28

8

อวยวะ�(Organ)�เกดจากเนอเยอหลายเนอเยอมารวมกนเพอทำ�หนาทตางๆระบบอวยวะ�(Organ�System)�ประกอบดวยอวยวะหลายอวยวะมาทำ�งานรวมกนอยางเปนระบบ�เชน�ระบบขบถาย�ระบบยอยอาหาร

สงมชวตหลายเซลล(Multicellular�Organism)�ประกอบดวยเซลลหลายชนดซงประกอบ�กนขนเปนเนอเยอ�เปนอวยวะ�และเปนระบบอวยวะตางๆประชากร�(Population)�คอกลมของสงมชวตชนดเดยวกน�อาศยอยบรเวณเดยวกน�ณ�ชวงเวลาใดเวลาหนงกลมสงมชวต�(Community)�คอ�ประชากรของสงมชวตหลายๆ�ชนดทอาศยอยในพนทหนงๆระบบนเวศ�(Ecosystem)�คอ�กลมของสงมชวตทมปฏสมพนธกบสงแวดลอม�โดยทงคมการแลกเปลยนพลงงานและ�สสารซงกนและกนชวภาค�หรอ�ชวมณฑล�(Biosphere)�รวมทกระบบนเวศบนโลก

มการจดการพลงงาน (Metabolism)โดยใชกระบวนการ�Metabolism�ซงเปนกระบวนการทเกยวกบการสรางและใชพลงงาน�แบงออกเปน

แอนาบอลซม�(Anabolism)�คอ�การสรางสารโมเลกลขนาดเลกเปนสารโมเลกลขนาดใหญ�เกดการเกบสะสมพลงงาน�คาแทบอลซม�(Catabolism)�คอ�การสลายสารโมเลกลขนาดใหญเปนสารโมเลกลขนาดเลก�เกดการปลดปลอยพลงงาน

page1_����� 1-5.indd 8 20/9/59 15:28

9

มการรกษาสมดลภายในรางกาย

มการสบพนธและมพนธกรรม

(Homeostasis)

(Reproduction�and�Heredity)

เพอใหรางกายอยในภาวะทปลอดภย�มระดบของคาตางๆ�ทไมเปนอนตรายตอรางกาย���เชนระดบความรอน-ความเยนในรางกาย�ความเปนกรด-ดาง�ระดบออกซเจน�และฮอรโมนตางๆ

เพอใหสามารถมลกหลานตอไปได�ไมสญพนธ�แบงออกเปน

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ�(Asexual�Reproduction)�ทำ�ใหเพมจำ�นวนขนอยางรวดเรว�แตไมมความหลากหลายทางพนธกรรม�เชน�การแตกหนอ�การงอกใหมการสบพนธแบบอาศยเพศ�(Sexual�Repro-duction)�ตองอาศยเซลลสบพนธของทงเพศผและเพศเมย�มความหลากหลายทางพนธกรรม�เชน�การปฏสนธของมนษย

บทท�1

page1_����� 1-5.indd 9 20/9/59 15:28

10

มการเจรญเตบโตและมพฒนาการ

มการตอบสนองตอสงเรา�

(Growth�and�Development)

(Response)

หากเปนสงมชวตเซลลเดยว�จะเรมจาก�เซลลลกขนาดเลกไดรบสารอาหาร�ทำ�ใหรปรางเจรญเตบโตใหญขน�กลายเปนเซลลทสามารถสบพนธไดแตในสงมชวตหลายเซลลจะมกระบวนการทซบซอนกวา�นนคอ

สงมชวตจะมความสามารถในการรบรตอสงเราทมากระทบ�ทำ�ใหเกดการตอบสนองตอสงเรานนๆเพอความอยรอดและปองกนตวเองจากสงทอาจเปนอนตราย�เชน�เวลาเราตกใจแลววงหนเมอเกดเสยงดง�หรอพชตอบสนองตอแสง�อณหภม�และความชน

มกระบวนการทเรยกวา�‘การเปลยนแปลงรปรางของเซลล�(Cell�Differentiation)’�เพอความเหมาะสมในการทำ�หนาทเฉพาะอยาง�การเพมจำ�นวนเซลล�(Cell�Multiplication)�เพอขยายขนาดและพนทผวของเซลลการขยายขนาดตามความยาว�(Cell�Elongation)�ในพช

page1_����� 1-5.indd 10 20/9/59 15:28

11

มปฏสมพนธกบสงแวดลอม

มการปรบตว

(Interaction)

(Adaptation)

สงแวดลอมเปนสงสำ�คญตอการมชวตอยของสงมชวตสงมชวตจงมการปฏสมพนธกบสงแวดลอมตลอดเวลาเปน�‘ปฏสมพนธระบบเปด�(Open�System)’�เชนเมอสงมชวตรบพลงงานจากสงแวดลอมเขาสรางกายกจะมการถายเทของเสยกลบคนสสงแวดลอมรวมถงปฏสมพนธระหวางสงมชวตกบสงมชวตดวยกนเชน�ปฏสมพนธแบบผลาและเหยอ

สงมชวตจะพยายามปรบตวเพอใหสามารถอยในสงแวดลอมทอาศยได�เพอการอยรอดและการดำ�รงเผาพนธของตวเองไว�เชน�เปลยนแปลงรปรางบางอยางเพอใหใชชวตไดงายขน�หรอเปลยนสผวหนงเพอพรางตว

3. การศกษาชววทยา

การทเราเหนสงตางๆ�จากธรรมชาตแลวนำ�มารวบรวมเปนขอเทจจรง�เปนสงทเกดขนจรง�และไมไดใสความคดเหนหรออคตของตวเองลงไป

แบงออกเปน�2�สวน�คอ‘กระบวนการ�(Process)’�ทจะนำ�ไปส‘ความร�(Knowledge)’

กระบวนการ (Process)

การสงเกต�(Observation)

บทท�1

page1_����� 1-5.indd 11 20/9/59 15:28

12

เมอไดรบรขอเทจจรงแลว�บางครงกทำ�ใหเกดคำ�ถามหรอขอสงสยเกยวกบขอเทจจรงเหลานน�เชน�การทเราสงเกตเหนอะไรบางอยาง�แตมนดนไมเหมอนกบสงทเราเคยรบรมากอนจงเกดคำ�ถามขนมาใหม�โดยตองเปนคำ�ถามทเปนวทยาศาสตรและสามารถพสจนได

สามารถทำ�ไดหลายวธ�เชนa.�รวบรวมขอมล�ขอเทจจรง�ทสามารถสงเกตไดจากธรรมชาตทวไปb.�คนควาจากเอกสารงานวจยหรอบนทกผลทางสถตทเคยมการศกษาหรอรวบรวม�� เอาไวกอนแลวc.�การทดลอง�(Experiment)�นยมใชกน�เพราะสามารถวางแผนและควบคม�� ปจจยตางๆ�ได�ดงนตวแปร�(Variable)�ไดแก� 1)�ตวแปรตน�หรอ�ตวแปรอสระ�(Independent�Variable)� � •�คอ�สงทเปนตนเหตทำ�ใหเกดผลการทดลองตางๆ� � •�เราสามารถจดตวแปรตนใหแตกตางกนไดในการทดลอง� 2)�ตวแปรตาม�(Dependent�Variable)�� � •�คอ�สงทเปนผลมาจากตวแปรตน�หรอตวแปรอสระ� � •�เปนสงทเราตองการทราบจากตวแปรตน�หรอตวแปรอสระทเราจดไว� 3)�ตวแปรควบคม�(Controlled�Variable)�� � •�สงทเราควบคมใหเหมอนกนในแตละกลมทดลอง� � •�เปนสงทอาจทำ�ใหผลการทดลองคลาดเคลอนหากไมไดควบคมไว

เปนการเดาคำ�ตอบไวลวงหนา�โดยตองใชเหตผลมาประกอบอาจถกหรอผดกได�แตตองมความสมพนธกบปญหาทเราตงไวสวนมากมกขนตนดวยคำ�วา�‘ถา....�ดงนน....’�(แตไมจำ�เปนเสมอไป)

การกำ�หนดปญหา�(Problem)

การตงสมมตฐาน�(Hypothesis)

การตรวจสอบสมมตฐาน�(Testing�the�Hypothesis)

page1_����� 1-5.indd 12 20/9/59 15:28