pages from naciye babalık - tkp'nin sönümlenmesi-1

7/24/2019 Pages From Naciye Babalk - TKP'Nin Snmlenmesi-1

1/10

T.C.

ANKARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

YNETM VE SYASET ANABLM DALI

TRKYE KOMNST PARTSNN SNMLENMES

SZL TARH ARATIRMASI

CLT 3

Doktora Tezi

Naciye Babalk

Ankara 2003


2/10

T.C.

ANKARA NVERSTES




SZL TARH ARATIRMASI

CLT 3

Doktora Tezi

Naciye Babalk

Tez Dan

man

Prof.Dr. Sina Akin

Ankara 2003


3/10

T.C.

ANKARA NVERSTES




SZL TARH ARATIRMASI

CLT 3

Doktora Tezi

Tez Danman:

Tez Jrisi yeleri

Adve Soyad mzas

............................................................. ..................................

............................................................. ..................................

............................................................. ..................................

............................................................. ..................................

............................................................. ..................................

............................................................. ..................................

Tez SnavTarihi ...............................................


4/10


indekiler

NSZ

GR

DNYA ve TRKYE KOMNST HAREKETnin TARHSEL GELM 1

G.1. EKM DEVRMNDEN NCE KOMNST HAREKETN TARHSEL ve

DEOLOJK GELM 1

G.2. EKM DEVRMve DNYA KOMNST HAREKET 3

G.3. III.ENTERNASYONAL veya KOMNTERN 7

G.4. DNYA KOMNST HAREKET, EKM DEVRMve TRKYE 8

G.5. TRKYE KOMNST HAREKETve TKPnin YAPILANMASI 23

G.5.1. TRKYE FTSOSYALST FIRKASI 23

G.5.2. TRKYE HALK TRAKYUN FIRKASI 23

G.5.3. TRKYE KOMNST BOLEVK PARTSveya (GZL) TKP 24

G.5.4. YELORDU 24

G.6. TKPnin ALIMA LKELER, KOMNTERN, SOVYETLER BRL

ile LKLER 29

G.6.1. TRKYE KOMNST PARTSnin KURULMASI 30G.6.2. THFin CANLANDIRILMASI (THKP) 32

G.6.3. AYDINLIK EVRES, TRKYE FTSOSYALST FIRKASI 34

G.6.4. KOMNTERN KONGRELERve SOVYETLER BRLile LKLER 35

G.7. BRNCve KNCTPin YAPISI, FARKLILIKLARI ve TKP ile LKLER45

G.7.1. BRNCTP 47

G.7.2. TKPnin I.TPe YAKLAIMI 52

G.7.3. KNCTP 57

G.7.4. TRKYEde 12 EYLL HAREKETve TPin YURT DIINA IKMASI 62

1. BLM: TKPnin 1973 ATILIM DNEM 70

1.1. ATILIMn LK YILLARI ve YURT DII RGTLER 71

1.1.1. BATI ALMANYA 71

1.1.2. FRANSADA RGTLENME 74

1.1.3. NGLTEREde RGTLENME 75

1.1.4. TKPNN TRKYEde RGTLENME KARARI ve TEPKLER 79

1.2. LK YILLARIN RGTLENME YAKLAIMI ve SORUNLAR 85

i


5/10

1.2.1. NGLTERE 85

1.2.2. KADROLARDA DOKU UYUMAZLII ve SORUNLAR 86

1.2.3. TRKYEde LK RGTLENME ALIMALARI 89

1.2.4. TRKYEDE RGTLENME ALIMALARININ LK YILLARI 901.2.5. 1977 KONYA KONFERANSI 91

1.3. PARTZAN GRUBU ve TRKYE SOSYALST MCADELE BRL 96

1.3.1. PARTZAN GRUBU YURT DIINA IKIYOR 96

1.4. KADRONUN DEOLOJK ETMNDE PARTOKULU 98

1.5. ATILIM DNEMNDE TRKYEde RGTLENME ALIMALARI 99

1.5.1. ETM YOLU ile BAIMSIZ SENDKALARLA LKLER 99

1.5.2. BURSAda RGTLENME 100

1.5.3. DOGUDA RGTLENME 101

1.5.4. RGTLENME ve POLTKADA TIKANIKLIK 101

1.6. TKPde YOL AYRIMI: NN SES 105

1.6.1. N.AKSEYMEN MKden IKARTILIYOR 107

1.6.2. SAKANAT TASFYESGNDEMDE KEN SOL GDER 108

1.6.3. PARTZAN GRUBU KARI MUHALEFETRGTLYOR 109

2. BLM: 12 EYLL HAREKETve TKPnin YURT DIINA IKMASI 118

2.1. TRKYEde 12 EYLL HAREKETve TKP 118

2.1.1. TKP ve 12 EYLL YORUMU 119

2.1.2. 12 EYLL ve TKPnin GEREKLME HAREKET 125

2.1.3. 12 EYLL ve LK TKP OPERASYONU 128

2.1.4. TKP YNETMSTHBARATA KARIN NLEM ALMIYOR 130

2.1.5. TKPnin YURT DIINA IKMASI 130

2.2. TKP YNETM KADROSUNDA DEOLOJK ve KSEL DEMELER 133

2.2.1. PRAGda MK TOPLANTISI ve YNETM DEKL 133

2.2.2. 1981 PLENUMU SONRASI GELMELER 137

2.2.3. 1981 PLENUMU SONRASI TRKYEde RGTLENME 140

2.2.4. TUTUKLANMALAR ve YNETMN TUTUMU 143

2.3. TKPnin 5.KONGRESve N.YACInn GENEL SEKRETERL 149

2.3.1. N.YACInn GENEL SEKRETERLE GETRLME SREC 149

2.3.2. KONGREye HAZIRLIK ve 5.KONGRE 153

2.3.3. TKP MK PLENUM KARARLARI ve DEOLOJK DEMLER 155

2.3.4. TKP ULUSAL KONFERANS TEZLERne TSPin ELETRS 156

ii


6/10

3. BLM: TBKPnin KURULMASI 161

3.1. TP-TKP BRL 161

3.1.1. 1980 NCESTP-TKP ARASINDAKBRLK 162

3.1.2. 1980 NCESTKPnin TSPe YAKLAIMI 1643.1.3. 12 EYLL SONRASI TP-TKP BRLK GRMELER 166

3.1.4. 12 EYLL SONRASI TKPnin YURT NDEKRGTSEL VARLII 170

3.2. TP-TKP BRLnde HIZLI GELME 176

3.2.1. 1985 SONRASI TP-TKP BRL 176

3.2.2. TP ve TKPnin YURT DII YAAMI 184

3.3. GENEL SEKRETERLERN TRKYEYE DN 187

3.3.1. BRKSEL BASIN TOPLANTISI 187

3.3.2. B.BORANn LM ve TRKYEye GETRLMES 189

3.3.3. GENEL SEKRETERLER YASALLAMA N TRKYEye DNYOR 194

4. BLM: TBKPnin YAPILANMASI 204

4.1. HUKUKSAL GELM 204

4.1.1. H.KUTLU-N.SARGIN GZALTINDA 204

4.1.2. H.KUTLU-N.SARGIN TUTUKLANIYOR 208

4.1.3. H.KUTLU-N.SARGIN DAVASI BALIYOR 210

4.1.4. H.KUTLU-N.SARGINn SORGULAMASI BALIYOR 211

4.1.5. H.KUTLU-N.SARGIN LM ORUCUNDA 215

4.2. RGTSEL GELM 220

4.2.1. TP-TKP BRLve YNELMLER 221

4.2.2. KPARTNN FARKLI YAKLAIMI 224

4.2.3. TBKPnin BRLK KONGRESYURT DIINDA YAPILIYOR 231

4.2.4. ADIMLAR YAYINLANIYOR 235

4.2.5. KOMNST KMLK DEKLARASYONU ve YASALA IKI 241

4.2.6. SOL BRLK GRM, TBKPyi BLYOR 246

4.2.7. LM ORUCU SRECve TAHLYE SONRASI 248

4.3. YENLKLER 255

4.3.1. TKP-TBKP PROGRAMLARI ve YENLKLER 256

4.3.2. BASINda TBKP ve YENLENME 258

4.3.3. GLASNOST ve PERESTROYKA 262

4.3.4. TBKP ve YENPOLTK DNCE 270

iii


7/10

5. BLM: TBKPde DEOLOJK DEM VE LEGALE IKI 276

5.1. YASALLAMA 276

5.1.1. TBKPnin YASALLAMA SREC 278

5.1.2. TBKPde YASAL RGTLENME 2835.2. TBKPde YOL AYRIMI ve KONGRELER 289

5.2.1. TBKPde YOLLAR AYRILIYOR 289

5.2.2. TBKPde KONGRELER SREC 291

5.3. TBKPnin KONGRE TEZLER 297

5.3.1. KONGRE TEZLERni TARTIMA SREC 298

5.4. TBKPnin STANBUL KONGRES 299

5.4.1. KONGREdeki DER KONUMALAR 300

5.4.2. KONGRE SRECNDEERLENDRME 302

5.5. TBKP BYK KONGRES 306

5.5.1. REEL DURUMA TESLM OLMAK 306

5.5.2. TBKP GENEL KONGRESndeki KONUMALAR 308

6. BLM: SBPnin KURULMA SRECve TBKPnin TUTUMU 315

6.1. MARKSST SOLda BRLK GRMLER 315

6.1.1. MARKSST SOLDA HAREKETLGNLER 317

6.1.2. BRLK SRECNDE TBKP OLGUSU 323

6.1.3. SOSYALST BRLK PARTSnin KURULMA SREC 326

6.1.4. TBKP ETKSve SBPden KOPMALAR 327

6.2. SBPde DEOLOJK YAKLAIM 332

6.2.1. MARKSZM ve SBP ZERNE TARTIMA 332

6.3. YNETM DEKL 341

6.3.1. 30 KASIM 1991 GENLETLMRGT TOPLANTISI 341

6.3.2. STFALAR VE YNETM DEKL 345

6.4. ANAYASA MAHKEMESve TBKPnin KAPATILMASI 352

6.4.1. TBKPyi KAPATMA DAVASI 352

6.4.2. TBKPyi KAPATMA KARARI 355

6.4.3. TBKP DAVASI AVRUPA KONSEYNSAN HAKLARI KOMSYONUnda358

SONU 361

EKLER

ZGEMSLER

KAYNAKA

KRONOLOJ

iv


8/10


NSZ

Dnya komnist hareketinin tarihsel ve ideolojik geliim sreci iinde

Sovyetler Birliinin dalmas ile gelen likidasyon dalgas nc

Enternasyonal geleneini srdren partileri farkl biimde etkiledi. rgtsel

yaam Sovyetler Birliinin desteine bal ve illegal bir parti olarak yurt

dnda yaamak zorunda olan Trkiye Komnist Partisi ise derinden

etkilendi. Bu nedenle, TKPnin tarihsel geliimi ve Sovyetler Birlii ile ilikileri;

Trkiyede Ekim Devrimi ile gelien anti-komnist yaklam; Trkiye Komnist

hareketi iinde TPin tarihsel geliimi, TKP ile ilikileri, TP - TKP Birlii,

TBKP ve SBP sreci nem kazanmaktadr. TKPnin snmlenmesi srecinde

nemli rol oynayan Sovyetler Birlii Komnist Partisi ve onun son Genel

Sekreteri, Mihail Sergeyevi Gorbaov dneminin dnya komnist hareketine

getirdikleri ve gtrdklerini tarihsel geliim sreci iinde daha iyi

kavrayabilmek iin, tarihin derinliklerine uzanmak, tarihsel ereveyi izmek

gerekmektedir. Bu nedenle, dnsel hazrlk ve tezin btnl asndan,

komnist dnyadaki ideolojik gelimeleri ksaca ele almann yararl olaca

dnlmtr.

Tezin erevesini izerken, komnist partilerde organik bamlln,

ideolojik bamll getirdii; hereye ramen srdrlen Komintern

geleneinin ve Sovyetler Birliinin ideolojik hakimiyetinin, partilere iki trl

yansd varsaymndan hareket edilmitir. Eer parti, rgtsel olarak

bamlysa, ideolojisini de partiye empoze ediyor ve buna karkan olursa

safdediyordu. rgtsel olarak bamszsa, ideolojik bamllk sryordu.


9/10

Bulunduu lke koullarnda, legal veya illegal varolma olanaolan partiler

ideolojik alm ve tartmalarn bu erevede yapmak durumundayd.

Bunlardnya komnist hareketinin savam koullarnn getirdii bir dzey

olarak grmek gerekir. Kapitalist ve sosyalist sistemlerin var olduu, souk

sava koullarnn acmaszca srdrld dnyada Sovyetler Birlii,

emperyalizme kar dnya sosyalist hareketinin nnde bir kalkand.

Emperyalizmden koruyor olmasise temel gcyd.

Prof. Sadun Aren ile bu alma kapsamnda ve almann banda

yaplan bir syleide sayn S.Aren bu konuyu yle vurgulamtr: TKPnin

snmlenmesine bu iki erevede bakmak gerekir. Birincisi Sovyet ideolojisinin

mcadeledeki nemi ve tarihsel bamllk, bir de maddi bamllk. Bir tanesinin yok olmas

yetmiyor, diyelim ki maddi olanaklar ekildi; bu sarsar tabii partiyi, ama ideolojik olarakdayol

gsterici olmaktan knca, ideolojik bamllk iinde kendi kendilerine retkenlii olmaynca,

Sovyetler Birlii knce TKP de yok oldu. Yoksa, Sovyetler Birlii kt, bunlar da ayrca

ktler deil, beraber ktler aslnda. Nasl ve ne derece ktler bunu bulmak gerekiyor.

Tezin ana yntemi, TKP ve Trkiyede nc Enternasyonal

geleneini srdrmolan partilerde nemli grevler stlenmikiiler, militan

parti yeleri ile szl tarih erevesinde sorunu irdelemektir. Baz kiilerin

zgemileri, Sosyalizme geli sreci sorusu ile ilikilendirilerek verildii iin

uzun tutulmu, bazzgemiler ise syleinin btnl iinde yer almtr.

Bu kiilerle yaplan syleilerin kaset zmleri, kendilerine verilerek gzden

geirmeleri istenmitir. mer An, kendisiyle yaplan kaset zmnn

byk ksmn kendi kitabnda kulland iin, nemli bilgiler daha ok ek

olarak verilmitir. Ulvi Ouz, TSTAV Ynetim Kurulu Bakan Erden

Akbulutun yaymlama nerisini, Bu almaya o sreci hatrlamak ok acda verse

vi


10/10

bilimsel bir alma olduu iin katldm. Bunu anlarmbastrtmak iin deil, tarihe bir k

tutmak iin yaptm. Ayrca, bu Sayn Babalkn emek rndrdiyerek reddetmitir.

Sylei yapmay

kabul eden, katk

da bulunanlara; yak

n tarihimizinnemli bir kesidini siyasi tarih bilimine kazandrmak konusundaki abam

byk bir anlay ve titizlikle deerlendiren tez danmanm Prof. Dr. Sina

Akin ile dier danman yeler, Prof. Dr. Korkut Boratav, Prof. Dr. mr

Sezgin ve Jri yeleri Prof. Dr. Can Hamamc, Prof. Dr. Rait Kayaya

teekkr ederim.

I.SYLELERDE YER ALAN KLERN LSTES

(Tez iinde kiilerin yer alsrasna gre verilmitir.)

Adve Soyad. Ksaltma. Adve Soyad. Ksaltma.

1. Sadun Aren S.Aren 17. Veysi Sarszen V.Sarszen

2. Rasih Nuri leri R.N.leri 18. Bekir StkCokun S.okun

3. aatay Anadol .Anadol 19. Nabi Yac N.Yac

4. Nihat Sargn N.Sargn 20. Adil Demirci A.Demirci

5. Cemal Kral C.Kral 21. brahim Cihan enouz .C.enouz

6. Turgut Metin ztrkolu T.M.ztrkolu 22. mer An .An

7. Yavuz nal Y.nal 23. Umur Cokun U.okun

8. Necmiye Alpay N.Alpay 24. ahabettin Bakrsan .Bakrsan

9. Abdurrahman Atalay A.Atalay 25. Zafer Aydn Z.Aydn

10. Osman Sakalsz O.Sakalsz 26. Aziz elik A.elik

11. Ulvi Ouz U.Ouz 27. Tamer Binici T.Binici

12. Atilla Aut A. Aut 28. Zlf Dicleli Z.Dicleli

13. Haluk Yurtsever H.Yurtsever 29. Rasim z R.z14. Merih Akseymen M.Akseymen 30. Berdan Dere B.Dere

15. Oya Baydar O.Baydar 31. Hseyin Hasanebi H.Hasanebi

16. Gnl Diner G.Diner

II. METN NDE SMSIK GEEN KLERN LSTES.

(Tez iinde kiilerin yer alsrasna gre verilmitir.)

Adve Soyad. Ksaltma. Adve Soyad. Ksaltma.

1.Vladimir lyi Ulyanov Lenin 17. Nihat Akseymen N.Akseymen

2. Yosif Visaryonovi Stalin Stalin Veli Dursun (parti ad)

vii

pages from naciye babalık - tkp'nin sönümlenmesi-1

Documents