panel 36 philosophy and religionproceedings of 13th international conference on humanities &...

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017) 2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

IC-HUSO 2017

1. Belief of Saṁsāravaṭṭa in Theravada Buddhist Philosophy: 1967

A case study in Cūḷa Kamma-vibhaṅga Sutta

Pra Ackraded Sansang, Khanika kamdee

2. The Parenthood of Children Born under Assisted Reproductive 1979

Technology in the Buddhist Perspective

Rattana Panyapa

3. The Criteria of the Savant (Pundit) in Dhammapadatthakatha 1989

Vinai Suriyatama, Khanika kamdee

4. Administrative Role of Dhammayutta Sangha 2001

in Nongbualamphu Province

Aphichit Mueathaisong

Panel 36 : Philosophy and Religion


1967

IC-HUSO 2017

Belief of Saṁsāravaṭṭa in Theravada Buddhist Philosophy:

A case study in Cūḷa Kamma-vibhaṅga Sutta

Pra Ackraded Sansang1, Khanika kamdee2

1,2 Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen Univesity, Thailand 2E-mail: [email protected]

Abstract

This Qualitative research has aims to study the belief of Saṁsāravatta in Theravada

Buddhist Philosophy and analyze the belief of transmigration in Cūḷa Kamma-vibhaṅga Sutta, This

research made by descriptive analysisby studying the Thai scriptures of

Mahachulalongkornrajavidyalaya University’ s Tripitaka and related documents, and present by

descriptive analysis.

The result shows Saṁsāravatta was the circular transmigration endlessly, be both of human

and non-human, the person who believe in Saṁsāravatta must have the four faiths, that is the faith

in karma, the faith in result of karma, everyone has their own karma, and the enlightment of

Buddha. Cūḷa Kamma-vibhaṅga Sutta was the sutta that Buddha shown to Supamanop Toteyaputta,

describe about former deeds of living people in the past, and they shall receive when reborn. The

sutta has show 7 examples, that is; have a short- life because of ravaging other’ s life and have a

long-living by act the oppose, have a sickness because of harming others and be healthy by act the

oppose, have an ill skin because of being anger and have a well skin by act the oppose, being

unpower because of jealousy and being empower by act the oppose, being poor because of not

doing the donate or help other people and being rich by act the oppose, born in lower caste because

of lack in manner and born in higher caste by act the oppose, being foolish because of not willing

in educated and being wise by act the oppose.

About the transmigration inCūḷa Kamma- vibhaṅga Sutta, it’ s in Theravada Buddhist’ s

doctrine said that all the living has to reborn endlessly until they has become the nibbana, according

to Buddha’s Cūḷa Kamma-vibhaṅga Sutta, that describes about the rebirth of all living by their own

karma, more or less by the sense of Karma 12, and result in being of 31 realms.

Keywords: Belief, Saṁsāravatta, Culkammwiphangkhsutr

1968 Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017)

2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

IC-HUSO 2017

ความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท กรณศกษาจฬกมมวภงคสตร

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท ศกษาจฬกมมวภงคสตร และเพอวเคราะหความเชอเรองสงสารวฏในจฬกมมวภงคสตร เปนงานวจยเชงคณภาพ(Qualitative Research) โดยการศกษาขอมลจากพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (Documentary research) และเอกสารทเกยวของเรยบเรยงเนอหาและวเคราะห และเสนอขอมลโดยวธพรรณนาวเคราะห (Descriptive analysis)

ผลการวจยพบวา สงสารวฏเปนการวนเวยนวายตายเกดเปนรปแบบวงกลม อยางไมมทสนสด เวยนเกดเวยนตายเปนไดทงมนษยหรอสตว โดยบคคลทจะมความเชอในเรองสงสารวฏจ าเปนอยางยงทจะตองใชหลกการทางพทธศาสนาทจะสอนใหเชอ โดยอาศยหลกศรทธา 4ประการคอ กมมสทธาคอเชอเรองกรรม วปากสทธา คอ เชอเรองผลของกรรม กมมสสกตาสทธา คอเชอวาสตวทงหลายมกรรมเปนของตน และตถาคตโพธสทธา คอเชอในการตรสรของพระพทธเจา เมออาศยหลกศรทธา 4 ประการน จะสงผลใหเชอในสงสารวฏตามไปดวย จฬกมมวภงคสตรเปนสตรทพระสมมาสมพทธเจาไดแสดงแกสภมานพ โตเทยบตร ซงเปนการบอกถงบพกรรมของบคคล ทไดกระท ากรรมเอาไวเมอตอนยงมชวตอยและเมอไดตายจากโลกนไปโลกหนา กจะไดรบผลกรรมทตนไดท าเอาไว โดยจฬกมมวภงคสตรไดอธบายโดยการใหตวอยางเอาไว 7 ค ไดแก เหตทท าใหอายสน เพราะฆาสตว เหตทท าใหอายยน เพราะไมฆาสตวเหตทท าใหมโรคมาก เพราะเบยดเบยนสตว เหตทท าใหมโรคนอย เพราะไมเบยดเบยนสตวเหตทท าใหมผวพรรณทราม เพราะเปนผมกโกรธ เหตทท าใหผวพรรณผองใส เพราะเปนผไมโกรธเหตทท าใหมอ านาจนอย เพราะมใจรษยา เหตทท าใหมอ านาจมาก เพราะมใจไมรษยาเหตทท าใหเปนคนยากจน เพราะเปนคนตระหน ไมเคยบรจาค เหตใหเปนคนร ารวย เพราะเปนคนมน าใจ รจกชวยเหลอผอนเหตทท าใหเกดในตระกลต า เพราะเปนคนไมมสมมาคารวะ เหตทท าใหเกดในตระกลสง เพราะเปนคนมสมมาคารวะออนนอมถอมตน เหตทท าใหเกดเปนคนโงเขลา เพราะเปนคนไมใฝศกษา เหตทท าใหเกดเปนคนมปญญา เพราะเปนคนใฝหาความร สนใจเรองบาปบญ

ส าหรบความเชอเรองสงสารวฏในจฬกรรมมวภงคสตร เปนความเชอของพระพทธศาสนาเถรวาททจะเชอในการ การตายและการเกดใหมของมนษยและสตว วาจะตองวนเวยนไปอยางไมจบสนจนบคคลผนนไดมรรคผลนพานพนทกแลวเทานนจงไมตองมาเวยนวายตายเกดอก ซงสอดคลองกบการทพระพทธเจาไดแสดงจฬกรรมมวภงคสตร โดยบอกถงการทบคคลไดไปเกดตามภพภมตางๆ กดวยกรรมทกระท าเอาไว หนกบางเบาบางตามนยของกรรม 12 และสงผลใหสตวโลกเวยนวายตายเกดในภพภมตางๆทง 31 ภพภม

ค าส าคญ: ความเชอ,สงสารวฏ, จฬกมมวภงคสตร,พทธปรชญาเถรวาท


1969

IC-HUSO 2017

บทน า ความเชอเปนธรรมชาตของมนษยตงแตสมยโบราณความเชอเกดจากการเกดขนและการเปลยนแปลงของธรรมชาตทมนษยเชอวาเปนการบนดาลใหเกดขนจากอ านาจของเทวดา เทพเจา พระเจา หรอภตผปศาจ ดงนนเมอมการเกดขนปรากฏการณตางๆ เชน ฝนตก ฟารอง ฟาผา แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด อทกภย และวาตภย ฯลฯ ลวนเปนสงทมอทธพลตอการด ารงชวตและความเปนอยของมนษย ซงยากทจะปองกนหรอแกไขไดดวยตวเอง บางอยางบางเหตการณทอ านวยประโยชน แตบางเหตการณกเปนอนตรายตอชวตและความเปนอยของมนษย มนษยจงพยายามทจะคดทจะเหตผลและวธการทจะกอใหเกดผลในทางทดเกดความสขใหกบตนเอง เพอทจะบางสงบางอยางตอสงทมนษยอธบายไมไดและมอ านาจเกนความเขาใจเหลานน ท าใหเกดเปนแนวทางปฏบตบางสงบางอยางทเปนการตอบสนองสงทอธบายไมไดเหลานนขน เรยกวา พธกรรม หรอศาสนา

ศาสนาเปนผลอยางหนงของความพยายามของมนษยทจะแกไขปญหาชวตบางอยางของตน แกไขปญหาสงคมทมนษยอยรวมกนใหเกดมความปกตสขความสมพนธระหวางมนษยกบศาสนาเปนความสมพนธเชงโครงสรางหนาท ประกอบกนเปนโครงสรางทางสงคมทตองท าหนาทตามปกตวสยและในภาวะทตองยดหยนหรอปรบตวใหสอดคลองกบสภาพความเปลยนแปลงทเกดขนทงภายในและภายนอกโครงสรางสงคมเพอรกษาสงคมไทยสวนรวมใหคงอย (พระราชวรมน, 2517 : 1)

ความเชอทางศาสนาในดานตางๆนนมใหเราเหนอยเสมอนบตงแตชมชนเลกๆไปสงคมประเทศและระดบโลก เราสงเกตเหนไดวาในทกชมชนลวนแลวแตมความเชอทางศาสนาเขามาเกยวของ เชน เมอกลาวถงพมาเรากจะเหนเปนเมองพทธเพราะคนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ ประเทศมาเลเซยหรอประเทศอนโดนเซยเปนเมองแห งอสลาม ประเทศอนเดยเปนชาวฮนด สกข และอสลาม ถามองระดบทวป เชน ทวปยโรปชมชนสวนใหญเปนชาวครสต เปนตน แมวาในประเทศจนหรอรสเซยทมการปกครองเปนแบบสงคมนยมหรอคอมมวนสต แตดเหมอนวา คนสวนใหญจะไมมศาสนาแตความเปนจรงไมเปนเชนนน เพราะชมชนในประเทศดงกลาว ยงมการนบถอศาสนาตางๆ แตอาจจะมรปแบบของศาสนาทไมเปนทางการเทานนเอง จงอาจกลาวไดวาภมภาคตางๆ ชองโลกลวนแตมความเชอทางศาสนาแทบทกแหง (ฉตรสมาลย กบลสงหและคณะ, 2536: 6)

ส าหรบในทางพระพทธศาสนาเองกมความเชอส าคญนนกคอ ความเชอเกยวกบเรองของ “สงสารวฏ” หรอเชอเรองการเวยนวายตายเกดทสงผลกอใหเกด “ภพชาต” เมอเกดแลวตาย ตายแลวเกดอยางน จตหรอวญญาณของสตวโลก(รวมทงมนษยและสตว)ทงหลายกเหมอนกบการเดนทาง นบตงแตปฏสนธในครรภของมารดาจนกระทงออกมาสโลกภายนอก มชวตจนกระทงสนอายไขสดทายชวตกจะผานจากภพนไปสภพอน จากภพอนไปสภพตอๆไปไมมทสนสด ดงพทธองคไดตรสไววา ดกอนภกษทงหลาย สงสารนก าหนดทสดเบองตนเบองปลายไมได เมอเหลาสตวผมอวชชาเปนเครองขวางกน ตณหาเปนเครองประกอบไว ทองเทยวไปมาเบองตนยอมไมปรากฏ ฯลฯ



IC-HUSO 2017

ดกอนภกษทงหลาย ทอนไมทบคคลโยนขนบนอากาศ บางคราวกลงทางโคน บางคราวกลงทางขวาง บางคราวกลงทางปลาย แมนฉนใด สตวทงหลายผมอวชชาเปนเครองขวางกน มตณหาเปนเครองประกอบไว ทองเทยวไปมาอยกม ฉะนนแล บางคราวกจากโลกไปสปรโลก บางคราวกจากปรโลกมาสโลกน ขอนนเปนเพราะเหตไร เพราะวาสงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายมได (ส .นทาน. 16/438/39) ดกอนภกษทงหลาย สงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายไมได เมอบคคลทองเทยวไปตลอดหนงกป พงมโครงกระดก รางกระดก กองกระดกใหญเทาภเขาเวปลละ ถากองกระดกนนเปนของพงขนมารวมกนได และกองกระดกนนกองไวไมพงกระจดกระจายไป ขอนนเพราะเหตไรเพราะวาสงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายมได(ส . นทาน. 16/440/41)

จากพทธพจนทไดยกมาแสดงใหเหนแนวความคดเรอง สงสารวฏและภพชาตในพระพทธศาสนาไดเปนอยางด การทบคคลเวยนวายตายเกดน ไมใชเฉพาะมนษยอยางเดยว แตหมายรวมไปถงสตวเดรจฉานดวยแรงเเหงกรรมทไดท าเอาไวในชาตนจะสงผลในการเวยนเกดเวยนตายเปนมนษยหรอสตวเดรจฉานกขนอยกบกรรมหรอการกระท าทไดกระท าไว พระพทธองคไดทรงอปมาไววา แมแตกองกระดกทเราเวยนวายตายเกดอยในสงสารวฏนหาเบองตนเบองปลายมได กองกระดกของเราถาเอามารวมกนแลวกจะใหญโตเทาภเขาเวปลละซ งเปน 1ใน5ภเขาของกรงราชคฤห ประเทศอนเดย

หลกค าสอนของพระพทธศาสนาสอดคลองกบเหตผล และสอดคลองกบกฎทางศลธรรมทเปนสากล ค าสอนของพระพทธเจาเตมไปดวยเหตผลทงหมด เรองกรรมและการใหผลของกรรมเปนเรองทยากทจะเขาใจได จะตองใชปญญาอนสขมรอบครอบเปนเครองพจารณา ชวตของสตวทงปวงตกอยภายใตกฎแหงกรรม ตงแตเกดจนตาย ชวตของสรรพสตวอยภายใตกรรมลขตของตนเอง กลาวคอท าเชนไรยอมไดผลเชนนน เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนจงตองศกษาจฬกมมวภงคสตร ซงเปนพระสตรหนงในจ านวนสบสตรของวภงควรรค ในมชฌมนกาย

ดงนนผศกษาวจยจงไดมงประเดนของการศกษาวจย เพอใหเขาใจความเชอเรองสงสารวฏใหชดเจนตามแนวทางของพทธปรชญาเถรวาทและใหเปนไปตามหลกการทางพระพทธศาสนา โดยการวเคราะหจากจฬกมมวภงคสตร เพอทจะเปนแนวทางใหกบพทธศาสนกชนใหเขาใจในกระบวนการท างานของสงสารวฏ,กรรม,และผลของกรรม ตามแนวทางของพระพทธศาสนา และจะเปนประโยชนแกพระสงฆทจะน าความรทไดจากงานวทยานพนธนไปใชอธบายและ เพอใหไดประโยชนในการน าไปเผยแผและประยกตใชตอไป วตถประสงคของการวจย

1.เพอศกษาความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท 2.เพอศกษาจฬกมมวภงคสตร 3.เพอวเคราะหความเชอเรองสงสารวฏในจฬกมมวภงคสตร


1971

IC-HUSO 2017

ขอบเขตของการวจย การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพโดยเนนการศกษาเรองศกษาความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท กรณศกษาจฬกมมวภงคสตร โดยอาศย

1. ดานเอกสารปฐมภม จะเนนการศกษาความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาทจากหนงสอพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พระธรรมปทฏฐกถาแปล ฉบบมหามกฏราชวทยาลยและหนงสอพทธปรชญาจากพระไตรปฎก

2. ดานเนอหาโดยอางหลกการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในจฬกมมวภงคสตร มหากรรมวภงคสตร และกรรม 12 ในวสทธมรรค กฎแหงกรรม นทานธรรมบท โดยน ามาวเคราะหผานความเชอเรองสงสารวฏในพทธศาสนาเถรวาท โดยอาศยหลกศรทธา 4 วธการด าเนนการวจย

การด าเนนการวจยครงนใชวธวจยเชงเอกสาร (Documentary research) ในการเกบขอมล และเรยบเรยงโดยวธพรรณนาวเคราะห (Descriptive analysis) ซงด าเนนตามขนตอน ดงน

1.ศกษาขอมลจากเอกสารปฐมภม ในหนงสอพทธปรชญาจากประไตรปฎก ในประเดนเรอง ปฏจจสมปบาทความเชอเรองสงสารวฏ กรรมกบการเกดใหมใน กามวจรสคตภมมกามาวจรทคตภมและในรปภพและอรปภพและหนงสอพระไตรปฎก ฉบบมหาจฬาฯ ในประเดนเรองการเวยนวายตายเกดในจฬกมมวภงคสตรมหากรรมวภงคสตร ในประเดนเรองกฎแหงกรรม รวมทงเอกสารทตยภมทเกยวของอนๆ

2.จ าแนกและตรวจสอบขอมล 3.วเคราะหขอมลทได 4.สรปผลการวจยและน าเสนอตอไป

ผลการวจย ความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท การเวยนวายตายเกดหรอสงสารวฏ หมายถง องคประกอบทหมนเวยนตอเนองกน แบงเปน 3 ประการ คอ กเลส กรรม และวบาก ทท าใหคนและสตวยงคงเวยนวายตายเกดไมรจกจบสนเกดแลวตาย ตายแลวเกด จฬกมมวภงคสตรหมายถงพระสตรหนงในจ านวนสบสตรของวภงควรรค ในมชฌมนกาย พระสตตนตปฎก พระสตรนวาดวยคนท ากรรมแลวไดรบผลตาง ๆ ทมาของพระสตรน พระพทธเจาทรงแสดงแกสภมานพโตเทยบตร ขณะประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ โดยทพระพทธเจาทรงแสดงการกระท าของบคคลไวจ านวน 7 ค14 จ าพวก ทงกรรมทใหเกดในสคต และทคต

ความเชอเรองสงสารวฏในจฬกมมวภงคสตร บคคลมความจ าเปนอยางยงทจะตองใชหลกศรทธา 4 ประการ เปนพนฐานของความคด โดยเฉพาะอยางยงความเชอในความตรสรของพระพทธเจาวาเปนผรแจงเหนจรงซงสอดคลองกบสงสารวฏทสตวโลกเวยนวายตายเกดอย ไปตามอ านาจของการกระท าของตน หนกบางเบาบางตามนยของกรรม 12 และสงผลใหสตวโลงเวยนวายตายเกดในภพภมตางๆทง 31 ภพภม โดยจฬกมมวภงคสตรได



IC-HUSO 2017

อธบายโดยการใหตวอยางเอาไว 7 ค ไดแก เหตทท าใหอายสน เพราะฆาสตว เหตทท าใหอายยน เพราะไมฆา สตวเหตทท าใหมโรคมาก เพราะเบยดเบยนสตว เหตทท าใหมโรคนอย เพราะไมเบยดเบยนสตวเหตทท าใหมผวพรรณทราม เพราะเปนผมกโกรธ เหตทท าใหผวพรรณผองใส เพราะเปนผไมโกรธเหตทท าใหมอ านาจนอย เพราะมใจรษยา เหตทท าใหมอ านาจมาก เพราะมใจไมรษยาเหตทท าใหเปนคนยากจน เพราะเปนคนตระหน ไมเคยบรจาค เหตใหเปนคนร ารวย เพราะเปนคนมน าใจ รจกชวยเหลอผอนเหตทท าใหเกดในตระกลต า เพราะเปนคนไมมสมมาคารวะ เหตทท าใหเกดในตระกลสง เพราะเปนคนมสมมาคารวะออนนอมถอมตนเหตทท าให เกดเปนคนโงเขลา เพราะเปนคนไมใฝศกษา เหตทท าใหเกดเปนคนมปญญา เพราะเปนคนใฝหาความร สนใจเรองบาปบญ

จฬกมมวภงคสตรแมเปนพระสตรขนาดสน แตกแสดงใหเหนถงความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาทไดอยางเดนชด โดยเฉพาะเรองกรรมและผลของกรรม ซงพทธศาสนกชนคนนบถอพระพทธศาสนากมความเชอเรองนอยแลว และการด าเนนชวตความเปนไปของชวตทงดและชวนน มเหตปจจยคอกรรม กรรมเปนระบบทเทยงธรรมยตธรรมและมความซบซอน ยากทจะเขาใจไดละเอยดลกซง เวนไวแตพระพทธเจาผเปนส พพญญพระองคเดยวเทานน ฉะนน ความเชอเรองสงสารวฏในจฬกมมวภงคสตรจงมความจ าเปนอยางยงทจะตองใชหลกศรทธา 4

ประการ เปนพนฐานของความคด โดยเฉพาะ ความเชอในความตรสรของพระพทธเจาวาเปนผรแจงเหนจรง ซงสามารอธบายจฬกมมวภงคสตรในหลกการของศรทธา 4 ไดดงน 1. กมมสทธาหมายถง เชอกรรม, เชอกฎแหงกรรม, เชอวากรรมมอยจรง คอ เชอวาเมอท าอะไรโดยมเจตนา คอ จงใจท าทงร ยอมเปนกรรม คอ เปนความชวความดมขนในตน เปนเหตปจจยกอใหเกดผลดผลรายสบเนองตอไป การกระท าไมวางเปลาและเชอวาผลทตองการจะส าเรจไดดวยการกระท า มใชดวยออนวอนหร อนอนคอยโชค เปนตน ถาหากวเคราะห กมมสทธาในจฬกมมวภงคสตรจะเหนวา หลกการในจฬกมมวภงคสตรเปนหลกการทอธบายและยกตวอยางการกระท าของบคคลทกระท าเมอตอนยงมชวตอย วากระท ากรรมอนใดไวและไดรบผลอยางไร การทจะเชอในจฬกมมวภงคสตร บคคลตองมความเชอในกมมสทธาเสยกอน กลาวคอ เชอในกรรม เชอในกระบวนการท างานของกรรมวามอยจรง และเปนการท างานทมเหตผลแนนอนยตธรรม ถาหากบคลมความเชอในสวนนแลว กจะเหนซงคณและโทษของขอความในในจฬกมมวภงคสตร 2. วปากสทธา หมายถง เชอวบาก, เชอผลของกรรม, เชอวาผลของกรรมมจรง คอ เชอวากรรมทท าแลวตองมผล และผลตองมเหต ผลดเกดจากกรรมด ผลชวเกดจากกรรมชว ถาหากวเคราะหวปากสทธาในจฬกมมวภงคสตรจะเหนวาเมอเชอในกมมสทธาจะสงผลใหเชอในวปากศทธา กลาวคอเมอเชอเรองกฎแหงกรรมกจะเชอเรองผลของกรรมวาการทบคคลเวยนวายตายเกดในภพถมตางนกดวยวบากกรรมทไดกระท าเอาไว ท าดกไดด ท าชวกไดชว ตามการกระท าแหงตนยอมไดรบผลของการกระท านนๆตามไปดวย ซงสอดคลองกบขอความทปรากฏในจฬกมมวภงคสตร ทง 7 ค 14 จ าพวก


1973

IC-HUSO 2017

3. กมมสสกตาสทธาหมายถง เชอความทสตวมกรรมเปนของตน , เชอวาแตละคนเปนเจาของ จะตองรบผดชอบเสวยวบากเปนไปตามกรรมของตน ถาหากวเคราะหกมมสสกตาสทธาในจฬกมมวภงคสตรจะเหนวา การกระท าใดๆกตามทสตวไดกระท าลงไปแลวกตองรบผดชอบในผลของการกระท านน ไมวาดหรอชวอยางไรยอมไดรบผลของกรรมนน ซงเปนสงสวนบคคล เจาตวตองไดรบผลของการกระท านน ซงในจฬกมมวภงคสตร ไดบรรยายเอาไวเชน บคคลใดชอบใหทาน เกดมาใหมกจะมทรพยมาก แตถาเชน บคคลใดไมชอบใหทาน เกดมาใหมกจะยากจน เปนตน 4. ตถาคตโพธสทธา หมายถง เชอความตรสรของพระพทธเจา, มนใจในองคพระตถาคต วาทรงเปนพระสมมาสมพทธะ ทรงพระคณทง 9 ประการ ตรสธรรม บญญตวนยไวดวยด ทรงเปนผน าทางทแสดงใหเหนวา มนษยคอเราทกคนน หากฝกตนดวยด กสามารถเขาถงภมธรรมสงสด บรสทธหลดพนได ดงทพระองคไดทรงบ าเพญไวเปนแบบอยาง ถาหากวเคราะหตถาคตโพธสทธาในจฬกมมวภงคสตรจะเหนวา ความเชอทง 3 ขอกอนหนาน จะนาเชอถอกตอเมอบคคลเชอในเชอความตรสรของพระพทธเจา มนใจในองควาสงทพระพทธองคสอนนนเปนความจรง และเชอถอไดอยางไมสงสย แตไมขาดปญญาทจะวเคราะหดวยตวของเราเองวาสงเหลานนสมเหตสมผลมากนอยเพยงใด เชนเดยวกนกบความเชอในจฬกมมวภงคสตร ซงเปนพระสตรทพระพทธเจาทรงแสดงไว เพอเปนแนวทางใหสาธชน เลอกทจะกระท าดวยตวของเขาเอง ถาหากบคคลเชอในพระพทธเจาแลวหลกการในจฬกมมวภงคสตรกจะเปนทนาเชอถอ

นอกจากหลกการของศรทธา 4 ทสามารถน ามาอธบายจฬกมมวภงคสตร ซงเปนผลในสตวเวยนวายตายเกดในวฏสงสารนแลว ยงมกเลสหรออกศลมล ทเปนเหตใหสตวทงหลายวนเวยนเกดตายในวฏสงสาร และเปนไปตามหลกการของจฬกมมวภงคสตร ทเรยกวา อปกเลส 16ดงน

1. อภชฌมวสมโลภะ คอความละโมภ อยากได อยากม อยากเปนอยางไมรจกพอ เหนแกไดจนลมตว 2. พยาบาท คอความคดราย มงจะท ารายเขา ใครพดไมถกใจกคดต าหนเขา คดจะท ารายฆาเขากม

บางครงท ารายผอนไมได กหนมาต าหนตวเอง ท ารายตวเอง จนฆาตวตายกมซงเปนเพราะอ านาจพยาบาท เปนอาการอยางหนงของโทสะ

3. โกธะ คอความโกรธ มอะไรมากระทบกโกรธ เปนลกษณะโกรธงาย แตเมอหายแลวกเหมอนกบไมมอะไรเกดขน คอไมผกใจเจบ ไมพยาบาท เปนอาการอยางหนงของโทสะ

4. อปนาหะ คอการผกโกรธ ใครพดอะไร ท าอะไรใหเกดความโกรธแลวจะผกใจเจบ เกบไว ไมปลอย ไมลม เปนทกขอยอยางนน กระทบอารมณเมอไร กเอาเรองเกามาคดรวมกนคดทวนเรองในอดตวาเขาเคยท าไมดกบเราขนาดไหน เปนอาการอยางหนงของโทสะ

5. มกขะ คอการลบหลคณทาน ปดบงความดของผอน ลบหลความดของผอน เชน เขาใหของแกเรา แทนทจะขอบคณกลบนกต าหนเขาวา เอาของไมดมาให หรอเมอมใครพดถงความดของเขา เราทนไมได เราไมชอบ จงยกเรองทไมดของเขามาพด เพอปฏเสธวาเขาไมใชคนดถงขนาดนน เปนตน



IC-HUSO 2017

6. ปลาสะ คอการตเสมอ ยกตวเทยมทาน ไมยอมยกใหใครดกวาตน แตชอบยกตวเองดกวาเขา มกแสดงใหเขาเหนวาเราคดเกงกวา รดกวา ถาใหเราท า เราจะท าใหดกวาเขาได

7. อสสา คอความรษยา เหนเขาไดด ทนไมได เมอเหนเขาไดดมากกวาเรา เขาไดรบความรกความเอาใจใสมากกวาเรา เรารสกนอยใจ อยากจะไดเหมอนอยางเขา ความจรงเราอาจจะมมากกวาเขาอยแลว หรอเรากบเขาตางกไดรบเทากน แตเรากยงเกดความรสกนอยใจ ทนไมไดกม

8. มจฉรยะ คอความตระหน ขเหนยว เสยดายของ ยดในสงของทเราครอบครองอยอยางเหนยวแนน อยากแตจะเกบเอาไว ไมอยากใหใคร

9. มายา คอเจาเลหหลอกลวง ไมจรงใจ พยายามแสดงบทบาทตวเองเกนความจรง หรอจรงๆ แลวเรามนอยแตพยายามแสดงออกใหคนอนเขาใจวามงม เชน ดวยการแตงตว กนอยอยางหรหรา หรอบางกรณ ใจเราคดต าหนตเตยนเขา แตกลบแสดงออกดวยการพดชนชมอยางมาก หรอบางทเราไมไดมความรมาก แตของคยแสดงวารมาก เปนตน

10. สาเถยยะ คอการโออวด หลอกลวงเขา ชอบอวดวาดกวาเขา เกงกวาเขา พยายามแสดงใหเขาเหน เพอใหเขาเกดอจฉาเรา เมอไดโออวดแลวมความสข

11. ถมภะ คอความดอ ความกระดาง ยดมนถอมนในตวเอง ใครแนะน าอะไรใหกไมยอมรบฟง 12. สารมภะ คอการแขงด มงแตจะเองชนะเขาอยตลอด จะพดจะท าอะไรตองเหนอกวาเขาตลอด เช น

เมอพดเถยงกนกอางเหตผลตาง ๆ นานา เพอเอาชนะใหได ถงแมความจรงแลวตวเองผด กไมยอมแพ 13. มานะ คอความถอตว ทะนงตน 14. อตมานะ คอการดหมนทาน ความถอตววาเราดยงกวาเขา ท าใหดถกดหมนคนอน 15. มทะ คอความวเมา หลงวายงเปนหนมเปนสาว ยงไมแก ยงไมตาย หลงในอ านาจ หลงในต าแหนง คด

วาเราจะเปนอยางนตลอดไปแลวท าอะไรเกนเหต 16. ปมาทะ คอความประมาท เลนเลอ ไมคดใหรอบคอบ อาการทขาดสต ขาดปญญา

เหลานเปนเหตอยางหนงทท าใหสตวเวยนวายตายเกด และเปนไปตามจฬกมมวภงคสตรทพระพทธเจาไดแสดงไวใน พระไตรปฎก เลมท ๑๔ พระสตตนตปฎก เลมท ๖ มชฌมนกาย อปรปณณาสก สามารถวเคาะหและอธบายไดดงน 1.พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าให ตกอบาย ทคต วนบาต นรกหากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายสน นนคอ ประกอบอกศลกรรมท าชวตสตวใหตกลวงไป มกเลสคอความพยาบาทเบยดเบยนซงมโทสะเปนมล แลวกระท ากรรมอนชวชาสงผลใหไดรบวบากคอผลของกรรม นนคอ เขาถง อบาย ทคต วนบาต นรกหากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายสน


1975

IC-HUSO 2017

2. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายยน นนคอ ประกอบกศลกรรมเปนผมความละอายเกรงกลวตอบาปไมท าสตวมชวตใหตกลวงไป สงผลใหไดรบวบากคอเขาถงสคตโลกสวรรค หากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายยน

3. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโรคมาก นนคอ ประกอบอกศลกรรมกระท าความเบยดเบยนสตวแมไมถงแกชวต จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโรคมาก 4. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโรคนอย นนคอ ประกอบกศลกรรมไมท าความเบยดเบยนสตว จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาสคตโลกสวรรคหากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโรคนอย

5. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมผวพรรณทราม นนคอ ประกอบอกศลกรรมกระท าใจโกรธเคอง พยาบาทมาดรายบคคลอน เปนผมกโกรธ จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมผวพรรณทราม

6. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนนาเลอมใส นนคอ ประกอบกศลกรรมกระท าใจไมโกรธเคอง พยาบาทมาดรายบคคลอน เปนผไมมกโกรธ ไมมากดวยความแคนเคอง จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงสคตโลกสวรรค หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนนาเลอมใส

7. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมศกดานอย นนคอ ประกอบอกศลกรรมมใจรษยา มงรายในลาภสกการะ ความเคารพนบถอของบคคลอน จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก หากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมศกดานอย



IC-HUSO 2017

8. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรคหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมศกดามาก นนคอ ประกอบกศลกรรมไมมใจรษยา ไมมงรายในลาภสกการะ ความเคารพนบถอของบคคลอน จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงสคตโลกสวรรคหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมศกดามาก

9. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก และหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนทมโภคะนอย นนคอ ประกอบอกศลกรรมมความตระหนถเหนยวไมใหทานแกสมณพราหมณ จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก และหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนทมโภคะนอย

10. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค และหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนทมโภคะมาก นนคอ ประกอบกศลกรรมไมตระหนถเหนยวใหทานแกสมณพราหมณ จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถง สคตโลกสวรรคและหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนทมโภคะมาก

11. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก และหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนเกดในสกลต า นนคอ ประกอบกศลกรรมกระดาง เยอหยง ยอมไมกราบไหวคนทควรกราบไหว ไมลกรบคนทควรลกรบ ไมใหอาสนะแกคนทสมควรแกอาสนะ ไมใหทางแกคนทสมควรแกทาง ไมสกการะคนทควรสกการะ ไมเคารพคนทควรเคารพ ไมนบถอคนทควรนบถอไมบชาคนทควรบชา จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรกและหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนเกดในสกลต า

12. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค และหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนเกดในสกลสง นนคอ ประกอบกศลกรรมไมกระดาง ไมเยอหยง ยอมกราบไหวคนทควรกราบไหว ลกรบคนทควรลกรบ ใหอาสนะแกคนทสมควรแกอาสนะ ใหทางแกคนทสมควรแกทางสกการะคนทควรสกการะ เคารพคนทควรเคารพ นบถอคนทควรนบถอ บชาคนทควรบชา จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถง สคตโลกสวรรคและหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนเกดในสกลสง

13. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก และหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนมปญญาทรามนนคอ ประกอบกศลกรรมไมเปนผเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลวสอบถามวา อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ เปนตน จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรกและหากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก มาเกดเปนมนษยจะเปนคนมปญญาทราม


1977

IC-HUSO 2017

14. พระพทธองคทรงชใหเหนเหตทท าใหสตวเขาถงสคตโลกสวรรค และหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนมปญญามาก นนคอ ประกอบกศลกรรมเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลวสอบถามวา อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ จงท าใหไดรบวบากกรรมคอเขาถง สคตโลกสวรรคและหากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค มาเกดเปนมนษยจะเปนคนมปญญามาก 2. อภปราย ในการวเคราะหความเชอเรองสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาท กรณศกษาจฬกมมวภงคสตรพบวาค าสอนของพระพทธเจาเตมไปดวยเหตผลทงหมดเรองกรรมและการใหผลของกรรมสอดคลองกบพระมหาพเชษฐ ธรว โส ไดวจยเรองการศกษาเชงวเคราะหเรองกรรมและสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาททมผลกระทบตอการด าเนนชวตของพทธศาสนกชนไทยในปจจบนพบวา หลกค าสอนของพระพทธศาสนาสอดคลองกบเหตผล และสอดคลองกบกฎทางศลธรรมทเปนสากล เปนเรองทเลนลบสบสนยากทจะเขาใจได จะตองใชปญญาอนสขมรอบครอบเปนเครองพจารณา ชวตของสตวทงปวงตกอยภายใตกฎแหงกรรม ตงแตเกดจนตาย ชวตของสรรพสตวอยภายใตกรรมลขตของตนเอง กลาวคอท าเชนไรยอมไดผลเชนนน กรรมเปนของเฉพาะตน พระพทธศาสนาจงถกขนานนามวาเปนกรรมวาท ดงพทธพจนทวา “สตวทงหลายมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนก าเนด มกรรมเปนเผาพนธมกรรมเปนทพงอาศยกรรมยอมจ าแนกสตวใหเลวและประณตได” นอกจากนยงสอดคลองกบสนทร ณ รงส ทไดกลาวถง “การเวยนวายตายเกด” คอการทองเทยวเปนวงกลมของสงมชวต กลาวคอเกดแลวตาย ตายแลวเกดใหม แลวตายอก แลวกเกดใหมอก วนเวยนอยอยางนไมมวนจบสน การทองเทยวเปนวงกลมนในทางพระพทธศาสนาเรยกอกอยางหนงวา “สงสารวฏ” เมอเกดแลวตาย ตายแลวเกด อยางน จตหรอวญญาณของสตวทงหลายกเหมอนกบการเดนทาง นบตงแตปฏสนธในครรภของมารดาจนกระทงออกมาสโลกภายนอก มชวตจนกระทงสนอายไขสดทายชวตกจะผานจากภพนไปสภพอน จากภพอนและไปสภพตอๆไปไมมทสนสดจนเมอก าจดอวชชาท าลายกเลสลงไดจนกระทงเขาสนพพาน ภพชาตหรอการเวยนวายตายเกดกจะยตลงคอ ไมมการเกดอกเรยนสภาวะนวา “นพพาน” ซงเปนจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนาและสอดคลองกบฟน ดอกบวทไดศกษาแนวความคดเกยวกบสงสารวฏ การเวยนวายตายเกดในพระพทธศาสนาโดยมวตถประสงคเพอหาค าตอบมาสนองความอยากรอยากเหนของมนษยทกยคสมย ซงมความสงสยวา ตายแลวเปนอยางไร ยงคงมอยหรอสญสน ถาไมสญจะเกดอกหรอไม ถาเกดอก จะเกดเปนคนหรออยางอน นรก-สวรรคมจรงหรอไมเหลานซงเมอน ามาวเคราะหและสงเคราะหแลว ท าใหไดขอสรปวา ในทางพทธศาสนาถอวามสงสารวฏอยางแนนอน และเมอหนไปวเคราะหจากศาสนาและปรชญาตางๆ ตลอดทงวทยาการสมยใหม รวมทงตวอยางคนระลกชาตได กพอสรปไดวาเปนไปในทางสนบสนนพทธศาสนา

ความเชอเรองสงสารวฏในพระพทธศาสนาไมสอดคลองกบ ศาสนาอสลาม และศาสนาครสต ซงไมเชอเรองสงสารวฏ ไมมกเลส ไมมกรรม ไมมวบาก ทกสงเปนเรองของพระเจา และพระพรหมลขต แตความเชอเรองสงสารวฏของพระพทธศาสนาเมอน ามาเทยบเคยงกบศาสนา ศาสนาพราหมณ -ฮนด จะเหนวามความสอดคลองกนคอมการเวยนวายตายเกด แตมขอแตกตางในแงจดหมายสงสดคอจดหมายสงสดของพทธศาสนาคอนพพาน แตจดหมายสงสดของศาสนาพราหมณคอพรหมนซงยงมอตตาอย



IC-HUSO 2017

3. ขอเสนอแนะในการวจย ขอมลทไดจากการวจยในครงน ผวจยจะขอเสนอเพอเปนแนวทางในการพฒนาโดยมประเดนดงน 1.ควรน าความรทไดศกษาจากงานวจยไปอบรมใหความรความเขาใจแกพระสงฆเพอน าเผยแผหลกธรรม

และการอธบายเรองสงสารวฏไดอยางถกตองและเปนระบบ 2. ควรน าความรทไดศกษาจากงานวจยไปเผยแผในสถานศกษาและสาธารณะ 3. ควรน าความรทไดศกษาจากงานวจยแปลเปนภาษาตางๆ เพอใหชาวตางชาต ตางศาสนาไดศกษาอยางกวางขวางมาก

ขน 4.ควรน าความรทไดศกษาจากงานวจยท าสอเผยแผใหเหมาะสมและทนสมย

4. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรศกษาความเชอเรองสงสารวฏในชาดก เอกสารอางอง คณ โทขนธ.(2537).ศาสนากบชวตประจ าวน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. จารณ เดชวงศลป.(2531).ปรชกรก.เอกสารประกอบการเรยน. คณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม. เดอน ค าด.(2532).ศาสนาเบองตน. กรงเทพฯ : มหามงกฏราชวทยาลย. ธน แกวโอภาส.(ม.ป.ป.).ศาสนาโลก ยคบรรพการ ยคกอนประวตศาสตร ยคปจจบน. กรงเทพฯ :ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธวช ปณโณฑก.(2528).วฒนธรรมพนบาน:คตความเชอ. กรงเทพฯ :ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. บรรจง บรรเจดศลป. “มมมองมมคด” มตชนสดสปดาห ,(24 กรกฎาคม 2535). ปรชา ชางขวญยน.(2524). การใชเหตผล.กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปย แสงฉาย.(2510). พทธปรชญา. กรงเทพฯ :โรงพมพลก ส.ธรรมภกด. พระเทพเทว.(2525). พทธธรรม.กรงเทพ ฯ :มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระเทพวสธกว.(2537). จตวทยาในอภธรรม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย. พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช). ป.ธ. ๙. (2548). พจนานกรมเพอการศกษาพทธศาสน ชด ค าวด. กรงเทพฯ. พระธรรมปฎก.(2545).นรก-สวรรค ในพระไตรปฎก. กรงเทพฯ :โรงพมพพมพสวย. พระธรรมปฎก.(2538). พจนนกรมพทธศาสตร.พมพครงท 8. กรงเทพ ฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระธรรมปฎก.(2542). วธคดตามพทธธรรม.กรงเทพฯ: ส านกพมพสยาม. พระปราโมทย ปาโมชโช.(2550). อรยสจ.กรงเทพฯ:โรงพมพเมดทราย. พระพทธโฆษาจารย.(2511). วสทธมคค.กรงเทพ ฯ :โรงพมพชวนพมพ. พระมหาพเชษฐ ธรว โส.(2534).การศกษาเชงวเคราะหเรองกรรมและสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาททม

ผลกระทบตอการด าเนนชวตของพทธศาสนกชนไทยในปจจบน.กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สนทร ณ รงส.(2543).พทธปรชญาจากพระไตรปฎก.กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.


1979

IC-HUSO 2017

The Parenthood of Children Born under Assisted Reproductive

Technology in the Buddhist Perspective

Rattana Panyapa

Program of Philosophy and Religions, Faculty of Humanities and Social Sciences

Ubon Ratchathani Rajabhat University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

This qualitative research is aimed at analyzing the actual motherhood of children

born under assisted reproductive technology by documentary research method. The data were

collected by researching from Buddhist scriptures and texts, analyzed by content analysis method.

The research found that a woman owns the ovum or gives her ovum for fertilization is the real

mother of a child. According to the meaning in the Mangaladdhadhipani scriptures, the mothers is

Janani, Janayanti, Janetti or Janaka ( the person who gives birth) is real mother of the child,

because she gives the ovum that makes the beginning of birth. The ovum donor is the true mother

of a baby born of a pregnancy. The concept is consistent with medical methods because it is

genetically engineered (DNA) to prove the parenthood of a child. The surrogate woman is the only

place of the embryo to thrive, not the real mother of the baby born under assisted reproductive

technology.

Keywords: Parenthood, Children, Assisted Reproductive Technology, Buddhism



IC-HUSO 2017

บทคดยอ

งานวจยเชงคณภาพชนนมวตถประสงคเพอวเคราะหสถานะความเปนบดามารดาทแทจรงของเดกทเกด

โดยใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ใชวธการวจยเชงเอกสาร เกบขอมลดวยการคนควาขอมลจากคมภรและงาน

นพนธทางพระพทธศาสนา วเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหเนอหา ผลการวจยพบวา หญงผใหเซลลไขหรอเปน

เจาของไขเทานนคอมารดาทแทจรงของเดก ตามความหมายในมงคลตถทปนทวา มารดาเปนชนน หรอ ชนยนต

ชเนตต หรอชนกา หมายถงผก าเนดบตร ซงจดเรมตนของการใหก าเนดนน คอ เซลลไข ดวยเหตนจงถอวา หญง

ผใหเซลลไข คอ ผใหก าเนดและเปนมารดาทแทจรงของทารกทเกดจากการตงครรภแทน แนวคดดงกลาวสอดคลอง

กบวธการทางการแพทยเพราะมการพสจนสารพนธกรรม ( DNA( ดวยเทคโนโลยพนธกรรมเพอพสจนความเปนบดา

มารดาของเดกได สวนหญงผตงครรภแทนเปนเพยงทพกอาศยของตวออนใหเจรญเตบโตเทานน มารดาทแทจรง

ของทารกทเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ

(


1981

IC-HUSO 2017

1.บทน ำ แมในยคปจจบน เทคโนโลยชวยการเจรญพนทางการแพทยจะชวยแกปญหาการมบตรยากหรอการไมสามารถมบตรไดของคสมรสเปนจ านวนมากกตาม แตเนองจากความกาวหนาของเทคโนโลยทางการแพทยดงกลาวกท าใหเกดปญหาทางจรยธรรมซบซอนมากขน ตดสนยากขน โดยเฉพาะกรณการตดสนสถานะของบดามารดาของเดกทเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ เกดปรากฏการณความสบสนในการเปนบดามารดาของเดกทเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนทางการแพทย แมแตประเดนการตงครรภแทนหรอการอมบญ กมประเดนทส าคญ คอ สถานะทางกฎหมายของเดกทเกดมาโดยวธการอมบญนนจะเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของฝายใดรวมทงจะบนทกชอใครในฐานะบดา มารดาของเดกในสตบตร และถากรณทผวาจางละเลยความรบผดชอบไมยอมรบผดชอบทารกในครรภ หญงผรบตงครรภมสทธทจะท าแทงทารกไดหรอไม กอใหเกดปญหาความขดแยงทางจรยธรรมในอกหลายมต สวนการใชเทคโนโลยการเจรญพนธอน ๆ เปนปญหาในเรองสถานะความเปนบดามารดาทชอบดวยกฎหมายของเดกทเกดโดยอาศยเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทยไมสอดคลองกบความสมพนธในทางพนธกรรม เปนปญหากฎหมายและจรยธรรมเกยวกบการคมครองชวตอนเกดจากเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย แมในปจจบนพระราชบญญตคมครองเดกทเกดโดยอาศยเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย พ.ศ. 2558 จะระบวา ระหวางหญงทรบตงครรภแทนกบสามภรยาทตองการมบตร ใหทารกในครรภของหญงทรบตงครรภแทนเปนบตรของสามภรยาทขอใหมการอมบญ (มาตรา3( (ชชวสส เศรษฐลกษณ, 2558( ซงหมายความวา ทารกเปนบตรของสามภรรยาผเปนใหเชออยางชดเจน ในอดตทผานมาพบวา มผการศกษาวจยเกยวกบผลกระทบจากการใชเทคโนโลยการเจรญพนธหลกๆ ในสองดาน คอ ดานกฎหมายและการคมครองสทธ เชน การศกษาของ กมลา เทพวงค (2556(, สชาดา ทวสทธ (2557(, นชนาฏ หวนนางกลาง และคณะ (ม.ป.ป.(, นกล สญฐตเสร (2555(, มะลวลย หาญกลาง (ม.ป.ป.( ซงในแตการศกษาจะมงศกษาในแงของการปกปองสทธตามกฎหมายของเดกทเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ และประเดนอนๆ ทเกยวของ นอกจากนในเชงปรชญาศาสนาจะพบการศกษาของเกยรตศกด ดวงจนทร (2557( ทศกษาพระพทธศาสนากบการตงครรภแทนสวน Hughes (2007(, Vayena, Rowe และ Griffin (2002(, Clemmit (2009( จะศกษาวเคราะหการใชเทคโนโลยการเจรญพนธในเชงจรยศาสตรภาพรวม และทศกษาเปนเฉพาะประเดนไปกม เชน การอมบญ (Constantinidis and Cook, 2011( นอกจากนน เปนการศกษาการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธในเชงจรยศาสตร (Reproductive Ethics( ในบทความน ผวจยมงน าเสนอประเดนเดยวคอ สถานะความเปนบดามารดาของเดกท เกดจากการใช เทคโนโลยชวยการเจรญพนธตามหลกพระพทธศาสนา 2.วตถประสงค เพอวเคราะหสถานะความเปนบดามารดาของเดกทเกดโดยใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทยตามหลกพระพทธศาสนา



IC-HUSO 2017

3.วธด ำเนนกำรวจย การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research( ใชกระบวนการวจยเชงเอกสารเปนหลกในการศกษาและรวบรวมขอมล โดยมขอบเขตเนอหาคอการวเคราะหสถานะความเปนบดามารดาของเดกทเกดโดยเทคโนโลยชวยการเจรญพนธตามแนวคดพระพทธศาสนา โดยเกบขอมลเชงคณภาพจากงานวจย บทความวจย บทความวชาการ พระไตรปฎก ภาษาบาลและภาษาไทย ฉบบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย คมภรอรรถกถา ตลอดทงงานนพนธดานพระพทธศาสนาอน ๆ ทเกยวของ และวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis( 4.ผลกำรวจย จากการวเคราะหเนอหาจากแหลงขอมลเอกสารทงระดบปฐมภมและทตยภม สามารถสรปผลการวจยได 3 ประเดน คอ

4.1 ปญหำสถำนะควำมเปนบดำมำรดำของเดกทเกดดวยเทคโนโลยชวยกำรเจรญพนธ ความกาวหนาในดานการปฏสนธนอกรางกายและเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ท าใหเกดปญหาทางจรยธรรมทไมเคยมมากอน เชน การใช donor ส าหรบ sperm และ ovum ตลอดจนการใช surrogate mother ซงท าใหมปญหาการฟองรองเพอใหไดสทธพอแมเดก ปญหาสทธของทายาทตวออนทถกแชแขงไว ถาสามภรรยาทเปนพอแมเสยชวต ตวออนนนจะมสทธเปนทายาทรบมรดกไดหรอไม หรอปญหาการท าธรกจเกยวกบเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ซงเปนธรกจทท ารายไดมหาศาล อาจมนกธรกจด าเนนการคดเลอกนกศกษามหาวทยาลยทมรปรางหนาตาดไวเพอท าหนาทเปน donor ของ sperm หรอ ovum ตาม order ของลกคาได (พนารตน สรคณาลย, 2011( โดยเฉพาะอยางยงสถานะความเปนบดามารดาของเดกทเกดมา ในกรณการผสมเทยมนอกรางกายแลวเอาตวออนเขาไปบรรจในมดลกของบคคลทเปนแมเองโดยสายเลอด เชน การท ากฟท จะไมพบปญหาน เพราะผเปนมารดาเปนทงเจาของเชอและเปนมารดาโดยสายโลหตอยแลว แตถาน าไปฝงในมดลกหญงทรบตงครรภแทน ในกรณคสมรสทฝายหญงไมสามารถตงครรภเองไดหรอครกรวมเพศทตองการมบตรซงบางประเทศอนญาตใหแตงงานกนและมบตรโดยการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทยได มตวอยางเกยวกบประเดนนอยหลายกรณ เชน กรณของนางครสตนา คาลเรต ทไมสามารถตงครรภได เพราะไดผาตดน ามดลกออกแลว แตเธอและสามมความประสงคจะมบตร แพทยแนะน าใหใชเทคโนโลยการเจรญพนธโดยการใหปฏสนธในหลอดแกว โดยน าอสจของสามและไขของภรรยามาผสมภายนอกแลวน าเขาไปใสในโพรงมดลกของหญงทตงครรภแทน (In Vitro Fertilization and Embryo Transfer = IVF, ET( สามภรรยาจงไดใหพยาบาลชอแอนนามาท าหนาทตงครรภแทน แตเมอตงครรภได 7 เดอน แอนนากลบอยากครอบครองทารกในครรภ (วฑรย/องประพนธ, 2533( ปญหาจรยธรรมจงเกดขนตามมาเกยวกบสถานะของบดามารดาวา ใครคอผทมสถานะเปนมารดาทแทจรงของทารกในครรภ หญงผตงครรภแทนหรอหญงผเปนเจาของไข อยางไรกตาม ถาพจารณากรณการตงครรภแทนจากวตถประสงคของการตงครรภแทน สามารถแบงไดเปน 2 ประเภทคอ การตงครรภแทนเพอประโยชนเชงพาณชย (Commercial Surrogacy( กลาวคอการวาจางใหหญงคนใดคนหนงตงครรภแทน ดวยการท าสญญาวาจาง และ การรบตงครรภแทนเพอประโยชนของบคคลอน (Altruistic Surrogacy( เปนการตงครรภแทนเพยงเพอชวยเหลอใหบคคลทเปนทรก ญาตพนองหรอเพอนฝงมบตรได โดยไมหวงผลประโยชนใด ๆ (นกล สญฐตเสร, 2555( จากการตงครรภแทนทงสองประเภทอาจพบปญหาเชง


1983

IC-HUSO 2017

จรยธรรม คอ สถานะความเปนมารดาทแทจรงของทารกในครรภ ถาพจารณาตามกฎหมายของบางประเทศจะพบวา ใหสทธหญงทคลอดบตรออกมานนคอมารดาตามกฎหมาย แตถาตรวจ DNA ผเปนเจาของเชอและไขเทานน คอบดามารดาทแทจรง เพราะ DNA ตรงกน และหญงทรบตงครรภนน ไมมสวนเกยวของแตประการใด (สมบรณ คณาธคม, 2552( แมความกาวหนาทางการแพทยดงกลาวจะท าใหคสมรสทไมมบตรท าสญญาวาจางหญงอนตงครรภแทน หรอกระท าโดยวธการทางเทคโนโลยชวยการเจรญพนธอน ๆ เมอคลอดเดกออกมาแลวมกจะมปญหาเรองการแยงกนเปนมารดาของบตร ผดสญญาไมสงมอบเดก (ช านาญวทย เตรตน, 2551( ความชดเจนทจะใชถอเปนแนวปฏบตทงในทางกฎหมายและศาสนา จงเปนเรองส าคญเพอเปนแนวปฏบตเมอเกดกรณเชนนขน

4.2 กระบวนกำรกำรเกดเปนมนษยตำมหลกพระพทธศำสนำ

เกยวกบปญหาวา มนษยเรมเกดมขนในโลกตงแตเมอไรนน พระพทธศาสนามทรรศนะวาไมอาจสาวไปหาทสดเบองตนแหงการเกดขนในโลกของมนษยได แมในอคคญญสตร ทกลาววามนษยกลมแรกของโลกจตมาจากอาภสสรพรหมกมไดหมายความวานนเปนการเรมเกดมขนในโลกเปนครงแรกของมนษยเพราะขอความในพระสตรดงกลาวกบงชดอยวา มนษยจตมาจากอาภสสรพรหมไมไดหมายความวาจ ๆ มนษยกเรมเกดมขนมาจากความวางเปลา ถาสาวตอไปวาอาภสสรพรหมมาจากไหน กอาจไดค าตอบวาอาภสสรพรหมทกลบกลายมาเปนมนษยกลมแรกในโลกยคนนกมาจากพรหมประเภทอน หรอมาจากมนษยอกตอหนง แมสาวไปไกลอยางไรกหาจดเรมตนทแทจรงไมได ดวยเหตนพระพทธศาสนาจงถอวา มนษยเปนสงทมทสดเบองตนอนไมอาจสาวไปหาพบได

ในก าเนด 4 ทกลาวในพระพทธศาสนา มนษยเปนสตวโลกประเภทชลาพชะ คอกอก าเนดขนในมดลกของมารดาเชนเดยวกบสตวชนสงทเลยงลกดวยนมอยางวว ควาย ชาง มา ฯลฯ มนษย มพระพทธพจนอธบายเกยวกบการเกดเปนมนษยปรากฏอยในมชฌมนกายแหงพระไตรปฎกวา ดกรภกษทงหลาย เพราะความประชมพรอมแหงปจจย 3 ประการ ความเกด

แหงทารกกม ในสตวโลกน มารดาบดาอยรวมกน แตมารดายงไมมระด และทารกทจะมาเกดยงไมปรากฏ ความเกดแหงทารก กยงไมมกอน ในสตวโลกน มารดาบดาอยรวมกน มารดามระด แตทารกทจะมาเกดยงไมปรากฏ ความเกดแหงทารก กยงไมมกอน

ดกรภกษทงหลาย เมอใดมารดาบดาอยรวมกนดวย มารดามระดดวย ทารกทจะมาเกดกปรากฏดวย เพราะความ ประชมพรอมแหงปจจย 3 ประการอยางน ความเกดแหงทารกจงม

ดกรภกษทงหลาย มารดา ยอมรกษาทารกนนดวยทองเกาเดอนบาง สบเดอนบาง เมอลวงไปเกาเดอน หรอสบเดอนมารดากคลอดทารกผเปนภาระหนกนน ดวยความเสยงชวตมาก และเลยงทารกผเปนภาระหนก นนซงเกดแลว ดวยโลหตของตนดวยความเสยงชวตมาก

(ม.ม. (ไทย( 12/452/342( ในพระพทธพจนดงกลาวน เมอกลาวโดยสรปแลว การตงครรภของสตรจะเกดขนได ตองประกอบ

พรอมดวยองค 3 ประการ คอ 1( บดามารดาอยรวมกน (มเพศสมพนธ ( 2 ( มารดามประจ าเดอน (คออยในวยทมประจ าเดอนและมประจ าเดอนปกต( และ 3( มสตวมาเกด (ค าวา สตว ไดแกสงมชวตทมจต ( ในองคประกอบทง 3 ประการดงกลาวน ถาขาดองคใดองคหนงไป การตงครรภของสตรกเกดขนไมได กรณของสตรผเปนมารดา การยง



IC-HUSO 2017

อยในวยทยงไมมประจ าเดอนกด อยในวยทประจ าเดอนหมดไปแลวกด หรอประจ าเดอนไมเปนปกตอนไมเอออ านวยตอการตงครรภกด จดวาขาดองคประกอบขอท 2

เกยวกบพฒนาการทางชววทยาของมนษยทปฏสนธขนในครรภของมารดา มพระพทธพจนในสงยตตนกายอธบายไววา รปนเปนกลละกอนจากกลละเปนอพพทะ จากอพพทะเกดเปนเปส จากเปส

เกดเปนฆนะจากฆนะเกดเปน 5 ปม (ปญจสาขา) ตอจากนน มผมขนและเลบ (เปนตน) เกดขน มารดาของสตวในครรภบรโภคขาวนาโภชนาหารอยางใด สตวผอยในครรภ

(ส .ส. (ไทย( 15/811/248( มารดา กยงอตภาพใหเปนไปดวยอาหารอยางนนในครรภนนพระพทธพจนนแสดงวา มนษยทเกดขน

ในครรภของมารดาเรมตนเปนกลละกอนแลวพฒนาเปนอพพทะ เปนเปส เปนฆนะ และเปนปญจสาขา ตามล าดบ ตอจากนนเมอพฒนาตอไปกเปนผม ขน เลบ เปนตน เกดขน ส าหรบความหมายของกลละ อพพทะ เปล ฆนะ และปญจสาขา มค าอธบายอยในคมภรสารตถปกาสน อรรถกถาสงยตตนกาย ซงกลาวโดยสาระส าคญไดดงน

. 1 ขนทเปน กลละ นน มลกษณะเปนหยดโลหตขนาดเลกผอนใสบรสทธทไมอาจมองเหนดวยตาเปลา แตเพอใหจนตนาการเหนไดวาเลกอยางไร ทานจงอปมาจดทเรยกวา กลละ นวา เหมอนเอาขนแกะจมลงในน ามนงาแลวยกขนสลด น ามนงาทตดอยทปลายขนแกะซงมปรมาณนอยนดนนแหละเปนปรมาณแหงขนาดของกลละ ภาวะกลละนคอยๆพฒนาไปประมาณ 7 วน ถงวนท 8 กเขาสขนอพพทะ

ถาจะเทยบกบหลกชวทยาสมยใหมเกยวกบการตงครรภ จดทเรมตนเปนกลละกคอจดทตวเชอของบดาเขาผสมกบไขของมารดา ซงกลาวไดวาชวตของมนษยในครรภของมารดาเรมตรงจดนแลวจงคอยพฒนาไปตามล าดบ

. 2 ขนเปน อพพทะ ทานกลาววามลกษณะเปนโลหตขนมสเหมอนน าลางเนอขนนจะคอยๆพฒนาไป 7 วน ถงวนท 8 กจะเขาสขนทเรยกวาเปส

. 3 ขนทเปน เปส ขนนมลกษณะเปนชนเนอ แตมสภาพเหลวอยเหมอนกอนดบกเหลว มสแดงเรอ ขนเปสพฒนาอย 7 วน ถงวนท 8 กจะกาวสขนทเรยกวา ฆนะ

. 4 ขนทเปน ฆนะ ขนนมลกษณะเปนกอนเนอ เปนแทงทบและมสแดงจด มขนาดเทาไขไก ขนนจะพฒนาอย 7 วนถงวนท 8 กจะกาวเขาสขนปญจสาขา

. 5 ขนทเปน ปญจสำขำ ขนนเปนขนทกอนเนอในครรภของมารดาเรมปรากฏเปน 5 ปม ทง 5 ปมนเมอพฒนาตอไป ปมหนงจะเปนศรษะ 2ปมถดมาจะเปนแขน 2 ขาง และ 2 ปมสดทายจะเปนขา 2 ขาง

ถานบเปนสปดาหจากเวลาทเรมตนเปนกลละจนถงขนเปนปญจสาขาในสปดาหท 5 สตรผเปนมารดากไดตงครรภมาแลวเดอนเศษ ตอจากนนรางกายของทารกกจะพฒนาไปตามล าดบจนกระทงมออวยวะตาง ๆ ครบบรบรณ ทารกจะอยในครรภประมาณ 42 สปดาห ซงเทากบ 9 เดอน 24 วน แลวจงคลอดออกมาสโลกภายนอก การอยในครรภของทารกจะเรวหรอชากวานบาง ยอมขนอยกบเหตปจจยอนๆ ดวย ตลอดเวลาทอยในครรภผเปนมารดาบรโภคอาหารชนดใด ทารกทอยในครรภยอมยงชพของตนใหด ารงอยไดดวยอาหารอยางนน การเกดขนของมนษยในครรภของมารดาทพระพทธเจาตรสไวเมอกวา 005,2 ปมาแลว และทพระอรรถกถาจารยไดอธบายขยายความใหเขาใจไดชดเจนขนถอวาสอดคลองกบหลกวชาการสมยใหมเกยวกบการตงครรภเปนอยางยง


1985

IC-HUSO 2017

จากระบวนการเกดเปนมนษยดงกลาว จะพบวาใชปรากฏการณเชงประจกษและองคประกอบทางกายภาพเปนตวชวดความเปนบดามารดา อนไดแกการรวมเพศและเชอชวตจากทงสองฝาย แตเมอเทคโนโลยการเจรญพนธทนสมยมากขนเชนในปจจบน จ าเปนตองมาพจารณาดอกวา ใครคอผมสถานะบดามารดาทแทจรงตามแนวคดพระพทธศาสนา 4.3 สถำนะควำมเปนบดำมำรดำของเดกท เกดดวยกำรใชเทคโนโลยชวยกำรเจรญพนธทำงกำรแพทยตำมหลกพระพทธศำสนำ ความเปนบดามารดาทแทจรงนน อยในกฎทเรยกวา พชนยาม (Biological Laws( คอการสบทอดเผาพนธ เหมอนพชพนธในโลกน ในมชฌมนกาย มลปณณาสก (ม.ม. (ไทย( 12/443-444( ระบวา การเกดเปนมนษยตองมองคประกอบครบ 3 ประการ คอ 1( หญงชายมเพศสมพนธกน 2( อยในชวงทหญงมระดคอใสสก (นยมเรยกวา ตกไข( และ 3( มวญญาณมาปฏสนธ ตามหลกการนจงถอไดวา ผใหก าเนดคอหญงชายผเปนเจาของเชออสจ (Sperm( และไข (Ovum( หลกการเกดดงกลาวน จะเหนไดวาสงทเนอหาในพระไตรปฎกอธบายไมถงคอขนตอนการผสมกนระหวางเชออสจและไข ซงระบเพยงกระบวนการทางธรรมชาตกสามารถท าใหอสจและไขมาบรรจบกน และปฏสนธกลายเปนจดเรมตนของชวตมนษยได ซงหนงในวธการทางวทยาศาสตรนน คอ การน าอสจของฝายชายและเซลลไขของฝายหญง มาผสมภายนอกแลวน าเขาไปในโพรงมดลกของหญงทรบตงครรภแทน เรยกโดยทวไปวา การตงครรภแทนหรอ surrogacy หรอทนยมเรยกวา “อมบญ” ภาษาวทยาศาสตรเรยกวา (In Vitro Fertilization and Embryo Transfer = IVF( กลาวตามนยยะน เมอปจจย 3 ประการมาบรรจบกน นนถอวาชวตไดเรมขนแลว พระพทธศาสนาเรยกกระบานการของการก าเนดชวตและการสบตอของชวตมนษยทมกฎเกณฑ มความเปนระเบยบแบบแผนของธรรมชาตของสงมชวตทมความสมพนธเกยวเนองซงกนและกนระหวางสงมชวต ในแงของสงหนงเปนเหตและสงหนงเปนผล จากทกลาวขางตน การน าตวอสจของเพศชายและเซลลไขของเพศหญงมาผสมกนเปนเหต สวนการปฏสนธวญญาณทเกดจากการผสมกนระหวางตวอสจของเพศชายกบเซลลไขของเพศหญง แลวเจรญเตบโตอยางมทศทางเปนผล พระพทธศาสนาเรยกวาเปนพชนยาม (Biological Laws( หลงจากนนตวออนจะไปฝงตวในโพลงมดลกของหญงอนทมารบการตงครรภแทน หรอเทคโนโลยทางดานการเจรญพนธโดยการน าตวออนไปพกอาศยในสงทมลกษณะรปรางคลายโพรงมดลกทมอณหภมและสงอนๆ เหมอนกบโพรงมดลกทกประการเพอใหตวออนพฒนาเจรญเตบโตเปนมนษยตอไป พระพทธศาสนาเรยกกระบวนการทเปนปจจยเสรมหรอปจจยสนบสนนทมกฎเกณฑมความเปนระเบยบแบบแผนของสงไมมชวต หรอสงท เกยวกบวตถทมความสมพนธซงกนและกนระหวางสงทเปนวตถ ในแงของสงหนงเปนเหตและอกสงหนงเปนผล จากทกลาวขางตน การทตวออนเขาไปฝงตวในโพรงมดลกของหญงอนทมารบการตงครรภแทน ทมอณหภมพอเหมาะกบตวออน เพอใหตวออนนนมชวตอยเปนเหต สวนการพฒนาการของตวออนในการเจรญเตบโตมศกยภาพเปนมนษยมอวยวะครบถวนสมบรณเปนผลพระพทธศาสนาเรยกวา เปนอตนยาม (Physical Laws( (เกยรตศกด ดวงจนทร, 2557( ดงนน ปจจยส าคญในการก าเนดคอ เซลลไขของฝายหญงกบตวอสจของฝายชาย อนเปนตวก าหนดใหเกดชวตตามพชนยาม เรองดงกลาวนน าไปสประเดนจรยธรรมทวา ใครคอมารดาทแทจรงของทารก หญงผตงครรภแทนหรอหญงผเปนเจาของไข



IC-HUSO 2017

ตามหลกการดงกลาวจากมชฌมนกาย มลปณณาสก อาจสรปไดวา หญงผใหเซลลไขคอมารดาทแทจรงของทารก ตามความหมายของมารดาทกลาวไวในมงคลตถทปนทวา มารดาเปนชนน หรอ ชนยนต ชเนตต หรอชนกา หมายถงผก าเนดบตร (พระสรมงคลาจารย, 2535( ซงจดเรมตนของการใหก าเนดนน คอ เซลลไข ผใหเซลลไขจงถอวาเปนผใหก าเนด ดงมเรองราวเปรยบเทยบในอภธมมกตถสงคหฎกาวา ถาบตรเกดจากหญงโสเภณโดยไมทราบวาชายผทท าใหมารดาตงครรภเปนใหก าเนดมาเปนคนนนคอใคร ตอมาบตรไดฆาชายผเปนเจาของเชอทใหก าเนดตนนนโดยไมรวาเปนบดาผใหก าเนด การกระท านนกถอวาเปนอนนตรยกรรม (พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ, 2525( ถาเปรยบเทยบกบกรณของหญงผเปนเจาของเซลลไขทใหก าเนดกไดขอสรปโดยนยเดยวกน ถอวาเปนมารดาทแทจรงของทารกทเกดจากครรภของหญงผรบตงครรภแทน จะเหนไดวา หลกการของพระพทธศาสนาและจรยศาสตรการแพทยมความสอดคลองกนโดยเฉพาะอยางยงเมอมการพสจนสารพนธกรรมทเรยกวา Seoxyribanucleic Acid หรอ DNA ซงเปนรหสพนธกรรมซงวเคราะหโดยเทคโนโลยพนธกรรม (Genetic Technology( ถาสารพนธกรรมตรงกนกสามารถพสจนไดวา เปนมารดาบดาทแทจรงได เทคโนโลยน เปนสงยนยนวา มารดาผเปนเจาของเซลลไขนนคอมารดาทแทจรงของทารกทเกดจากหญงตงครรภแทน เปนมารดาตามหลกพชนยาม สวนหญงผตงครรภแทนเปนเพยงทพกอาศยของตวออนอนเปนกระบวนการตามหลกอตนยามเทานน การใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทยไมวาประเภทใด หากเปนไปในลกษณะของเชงพาณชย กระท าเพอผลประโยชนเปนตวตงลวนแลวแตถอวาเปนการคามนษย ซงการคานนอาจหมายถงคาเดกหรอมนษยทท าใหเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย เพอเลยงใหเตบโตแลวใชเปนมนษยเถอนใชแรงงานหรอเปนทาส หรอเครองมอเพอความรนแรงทกประเภท หรอการวาจาง บงคบขเขญใหหญงตงครรภเพอใหไดเดกทารกตามสญญา เหลานลวนแลวแตกอใหเกดปญหาการคามนษย การโคลนมนษยถอวาเปนการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนทางการแพทยทมความเสยงสงทสด สงผลกระทบดานการคามนษยทคอนขางอนตรายและดานมตทางสงคมและสขภาพ อกมาก ทรองลงมาคอ การตงครรภแทนซงมปรากฏการณทชดเจนดานการคามนษยโดยมบรษทหรอกลมการคาทชดเจนและประกอบการในระดบโลก ในทางกฎหมาย แมหลายประเทศจะมกฎหมายรองรบและมรายละเอยดทแตกตางกน แตถามองในมตดานการคามนษยในมมมองพระพทธศาสนากยงถอวาเปนสงทไมถกตอง นอกจากนยงพบประเดนซบซอนอกมากโดยเฉพาะประเดนสถานะบดามารดาและระบบครอบครว เชน ถากรณครกรวมเพศอยากมบตรดวยการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธดงกลาวซงในหลายประเทศอนญาตใหท าได จะพบวา กฎหมายใหสทธเตมทแกครกรวมเพศทตองการมบตร แตกลบไมได พจารณาประเดนปญหาทจะตามมาคอ สถานะความเปนบดามารดา การหลอหลอมตนแบบทางเพศทถกตองดงาม รวมทงระบบครอบครวซงจะววฒนาการไปถงขนไมตองค านงถงความเปนครอบครว “พอแมลก” แตจะเปน พอพอลก หรอแมแมลก หรออาจจะเรยนผชายคนแรกวาพอ เรยกผชายอกคนวาแม กเปนได หากพจารณาถงปรากฏการณลกษณะนทก าลงจะเกดขนในโลกยงเปนสงทนากงวลวา การประกอบสรางความเปนพอแมลก หรอระบบครอบครวในอนาคตนนคงจะซบซอนมากขน และเปนเบาหลอมผลตคนออกสสงคมในรปแบบวธคดทหลากหลายมากขนอยางแนนอน


1987

IC-HUSO 2017

5.ขอเสนอแนะ การวจยนมขอจ ากดอยางมากเพราะเปนการวจยเชงเอกสาร ผลการวจยทน าเสนอเกยวกบประเดนสถานะความเปนบดามารดาของเดกทเกดโดยใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธจงมเพยงมตเดยวคอมตเอกสาร อยางไรกตาม ผลการวจยนกสอดคลองกบพระราชบญญตคมครองเดกทเกดโดยอาศยเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย พ.ศ. 2558 ทใหสทธผเปนเจาของเชอ สมพนธทงในแงของพระพทธศาสนาและกฎหมายไทย อยางไรกตามยงพบประเดนอน ๆ ทสามารถท าวจยตอยอดได เชนกรณตอไปน

1. รปแบบการด ารงสถานะบดามารดาของคสมรสรกรวมเพศทมบตรเกดจากการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย

2. การปรบตวรบความหลากหลายของระบบครอบครวทเกดจากปรากฏการณการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธทางการแพทย 6.กตตกรรมประกำศ ผวจยขอขอบพระคณมหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน โดยสถาบนวจยและพฒนา ทใหทนสนบสนนการวจยเรองพทธจรยศาสตรกบการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ซงบทความนเปนสวนหนงของการคนพบจากงานวจยดงกลาว 7.เอกสำรอำงอง กมลา เทพวงค ( .2556 .( กำรคมครองเดกทเกดโดยอำศยเทคโนโลยชวยกำรเจรญพนทำงกำรแพทย (อมบญ( .

เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกสตร ผพพากษาผบรหารในศาลชนตน รนท 11 สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรมส านกงานศาลยตธรรม พ.ศ.2556 .

เกยรตศกด ดวงจนทร ( .2557.( พระพทธศาสนากบการตงครรภแทน .วำรสำรมนษยศำสตรและสงคมศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏสรำษฎรธำน . 6 (1( : 185 -198.

ชชวสส เศรษฐลกษณ. (2558(. อมบญอยางไรไมผดกฎหมาย? ใน “กฎหมายนาร”. นตยสำรบนทกคณแม. 23(269(, 116-118.

นกล สญฐตเสร ( .2555 .(การพจารณากฎหมายวาดวยคมครองเดกทเกดโดยอาศยเทคโนโลยชวยการเจรญพนทางการแพทยหรอการตงครรภแทน (กฎหมายอมบญ .( . รฐสภำสำร. 60(4(, 77-108.

นชนาฏ หวนนางกลาง และคณะ. (2555(. กำรศกษำกำรเขำถงขอมลและบรกำรดำนอนำมยกำรเจรญพนธในวยรน : กรณศกษำจงหวดอบลรำชธำน. ศนยเฝาระวงปญหาสขภาพและสาธารณสข วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2539(. พระไตรปฎกภำษำไทย ฉบบมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

มหามกฏราชวทยาลย . (2526.( วสทธมรรคแปล ภำค 1. พระนคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. _______ . (2526 .( วสทธมรรคแปล ภำค 3. พระนคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย.



IC-HUSO 2017

มะลวลย หาญกาง. (ม .ป.ป(. อมบญกบควำมเปนมดำมำรดำของเดก. ม .ป.ท. : ส านกงานเลขาธกาวฒสภา. วฑรย องประพนธ ( .2533 .(การผสมเทยมกบกฎหมาย . บทบณฑตย .44 (2( ,54 - 67. สทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ ,พระ( .2525 .( ปรมตถโชตกำ : มหำอภธมมตถสงคหฎกำ ปรเฉทท 5 เลม 20 .

กรงเทพฯ: โรงพมพสทธสารการพมพ . สรมงคลาจารย ,พระ( .2535 .( มงคลตถทปน.กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. สชาดา ทวสทธ. ขอถกเถยงของนกสตรนยมตอกรณ “การอมบญ” ตอนท 1. ประชำกรและกำรพฒนำ. 35 (1( :

4. Corabian, Paula. (1997). In vitro fertilization and embryo transfer as a treatment for

infertility. Edmonton: Alberta Heritage Foundation for Medical Research

Dierickx, Kris. (2014). Ethics of Reproductive Technologies. Leuven: Center for Biomedical Ethics

and Law. Hughes, J. (2007). Buddhist Bioethics. California: John Wiley & Sons, Ltd. Raju, P.T.. (1971). The Philosophical Traditions of India. London: George Allen & Unwin Ltd.. Sharma, C. ( 1987) . A Critical Survey of Indian Philosophy. Delhi: Motilal Banarsidass

Publishers. Sharma, I.C.. (1965). Ethical Philosophy of India. N.Y.: Harper Torchbooks.


1989

IC-HUSO 2017

The Criteria of the Savant (Pundit) in Dhammapadatthakatha

Vinai Suriyatama1, Khanika kamdee2

1,2 Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen Univesity, Thailand 2 E-mail: [email protected]

Abstract

This article aims for study the criteria of pandita (the wise, one who living by wisdom)

being in Dhammapadatthakatha. This article is Qualitative Research by Documentary Research.

The result show that 1.Pandita is docile, as shown on the 38 principles of well-beingthat

said pandita is the submissive one, not the anger. 2. Pandita don’t suggest people to trouble, suggest

anyone with merciness. 3. suggests the helpful thing, prohibit the vice. 4. Replete with great one’s

virtue, that is don’t think, speak, act, consider without merciness. 5. have the right attitude 6. do

not implicate with rascal 7. pleased for donation, sacrifice. 8. Pleased for leaving the amusement,

enjoy the dharma. 9. Has the determinant of prosperity, including living in good place, implicate

with virtue one, behave the virtue, prepare oneself with good background. 11.Not vacillate with

the mundane 12. Full of wisdom, consider thoroughlyand become unsully. 13. Understanding the

vice of amusement, leaving the wrong deeds. 14. Do not act the vice, behave the virtue that is

belong the pureness of act, speak, and though. 15. Disciple oneself. 16. Always pleased for listening

the dharma.

Keywords: criteria, Pandita, Dhammapadatthakatha



IC-HUSO 2017

เกณฑการตดสนความเปนบณฑต : กรณศกษาในพระธมมปทฏฐกถาแปล

บทคดยอ

บทความวจยนมวตถประสงคเพอศกษาเกณฑการตดสนความเปนในพระธมมปทฏฐกถาแปล เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยการศกษาขอมลเชงเอกสาร (Documentary Research) จากการศกษาพบวา 1. บณฑตยอมรบฟงเปนผวางาย ตรงกบมงคลชวต 38 ประการทวา เปนผวางายสอนงาย ทงไมถอโกรธ 2.บณฑตยอมไมชแนะแนวทางทจะท าใหเดอดรอน กลาวแนะน าดวยจตทประกอบดวยเมตตา 3. สงสอนสงทเปนประโยชน หามปรามการกระท าทเปนบาป 4.เปนผถงพรอมดวยธรรมของสตบรษ กลาวคอ ไมคด ไมพด ไมท า ไมปรกษา การใด ๆ ดวยความขาดเมตตา 5. มความคดเปนสมมาทฏฐ 6. บณฑตไมคบคาเสวนากบพาลชน การคบกบพาลยอมไมเปนสงมงคล 7.ความยนดในการใหทาน ความเสยสละ8.ความยนดในการออกจากกาม ยนดในธรรมทพระอรยะเจาทงหลายแสดงแลว 9. เปนผม จกร 4 คอ ธรรมน าชวตไปสความเจรญรงเรอง อนประกอบดวย 1. ปฏรปเทสวาสะ อยในถนทด มสงแวดลอมเหมาะสม 2. สปปรสปสสยะ สมาคมกบสตบรษ 3. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ 4. ปพเพกตปญญตา 10. ความเปนผไดท าความดไวกอนแลว และมปญญา 11. เปนผมจตใจตงมนไมหวนไหวในโลกธรรม หมายถง ธรรมดาของโลก เรองของโลก ธรรมชาตของโลกทครอบง าสตวโลกและสตวโลกตองเปนไปตามธรรมดาอนมนนทาสรรเสรญ 12. เปนผมปญญา เมอฟงธรรมและใครครวญอยางแยบความดวยสตปญญาอนพรอมแลว ยอมถงความสนไปของกเลสตณหาทงปวง 13. บณฑตยอมเหนโทษของกาม ไมยนดในสขอนนอยนดอนเกดแตกาม เพราะความอมในกามไมม ละเวนจากการกระท าบาปเพราะเหตแหงตนหรอผอน เปนผมศล มปญญา ตรงกบหลกไตรสกขาทเปนแนวทางการปฏบตทพระพทธองคไดบญญตไวเพอท าใหถงทสดแหงทกข 14. ยอมเปนผไมประกอบอกศลกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจนน ด ารงตนอยในธรรมอนชอบคอ กายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต 15. บณฑตยอมฝกตนอนฝกไดยาก 16. ยนดพอใจในการฟงธรรมอยเปนนตย

ค าส าคญ: เกณฑการตดสน, บณฑต, พระธมมปทฏฐกถา


1991

IC-HUSO 2017

บทน า มนษยเปนสตวสงคมทตองอยรวมกนเปนกลม ทงนเพราะมนษยไม อาจจะอยโดดเดยวไดมนษยตองมการพบปะพดคยกน ท ากจกรรมรวมกน ประสานงานกน และพงพาอาศยกนเพอความอยรอดตลอดจนท าให กจการงานตางๆประสบผลส าเรจ แตการมนษยมการแสดงออกทางพฤตกรรมแตกตางกนตามพนฐานของแตละคน ทงนเพราะมนษยมความแตกตางกนทงในความร เจตคต คานยม รวมไปถงสภาวะทางรางกายและจตใจ สงผลใหพฤตกรรมของมนษยไมเหมอนกนทงทเปนเรองเดยวกน หรออยในสถานการณเหตการณอนเดยวกน สงเหลานเปนเรองนาสนใจ โดยเฉพาะเกณฑการตดสนวาพฤตกรรมใดถกพฤตกรรมใดผด พฤตกรรมใดดพฤตกรรมใดไมด ด ถก หรอควรนนเปนอยางไร ใชเกณฑอะไรเปนเกณฑตดสนวา การกระท าเชนนถกและการกระท าเชนนนผด ควรท าหรอไมควรท า โดยเฉพาะอยางยงเมอมนษยตกอยใน สถานการณยงยากและตองเลอกคบคน การคบมตรนนโดยทวไปแลวกมกจะเลอกคบกนอย 2 แบบคอ คนพาลและบณฑต แตโดยมากแลวคนสวนใหญมกจะถกคนพาลชกน าไปในทางทเสอมมากกวา เพราะเปนเรองธรรมดาทการท าไมดนนมนงายกวาการท าด การคบคนพาลมกชกน าไปในทางทผดกอใหเกดความเสยหาย ความเดอดรอน ความวบตและความลมเหลวในการด ารงชพ ถกเพงเลงไมไดรบความไววางใจจากบคคลอน อกทงคนพาลนนมจ านวนมากกวาบณฑตสงเกตไดจากการทเราจะมเพอนแทสกคนนนตองอาศยระยะเวลาในการคบหาสมาคม ศกษานสยใจคอกวาจะรชดเจนวาคนไหนมตรแทบางครงอาจใชระยะเวลาในการพสจนยาวนาน ซงตางกบมตรทไมด ซงมอยมากมายทงทเปนมตรเหนแกความสข มตรทหวงผลประโยชนอยางไมรจกพอคอใหไปเทาไหรกยงไมพอ แตจะเรยกรองหาผลประโยชนจากเราอยเสมอ ทงยงชกน าเราไปในทางทไมดหากเราอยใกลมตรจ าพวกนเพยงไมนานชวตของเรากอาจหนเหไปในทางทไมดเมอสงคมมทงคนดและคนไมด การคบคนจงเปนเรองส าคญเพราะจะเปนปจจยท าใหเกดความเจรญหรอความเสอมเสย การมมตรทไมดหรอการคบคนพาลนนยอมน าไปสความเสอมเสย สวนการเลอกคบกลยาณมตรนน ยอมน าไปสความเจรญเหมอนดงค ากลาวทวา “ย เว เสวต ตาทโส คบคนเชนไร กเปนคนเชนนน” ดงนนเราจงตองเลอกคบแตมตรทดมศลธรรม เพราะมตรนนเปนปจจยส าคญทจะน าพาใหชวตของเราสามารถด าเนนไปในทางทดหรอไมดได นอกจากการคบมตรจะมผลตอตวเราแลวการเลอกคบมตรนนยงมผลกระทบตอสงคมสวนรวมอกดวยการคบหาสมาคมกบใครหรอกลมใด เปนปจจยส าคญทจะชกน าใหบคคลนนเปนไปเชนทคบ ดงสภาษตทวา คนหอปลาเนาดวยใบหญาคา แมหญาคากพลอยเหมนเนาไปดวยฉนใด การคบกบคนพาลกเปนฉนนน (ข.ข.39/6/174.) การอยรวมกนจะตองรจกเลอกคบจะคบหาสมาคมกบใครกพงศกษาใหรวาคนนนเปนคนดหรอไมอยางไร คนดในทางพระพทธศาสนาเรยกวา บณฑต หรอสตบรษ คอ คนทมคณธรรมของบณฑต (ท.ปา. 16/331/229.) ไดแก รจกเหต รจกผล รจกตนเอง รจกประมาณ รจกกาล รจกบรษท และรจกบคคล บณฑตนยอมชกน าสมมาทฎฐใหผคบเรยกวา ท าหนาทเปนกลยาณมตร (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)) เพราะคนชวไมควรคบเพราะชกน าไปในทางทเสอม ผคบมตรชวยอมไดรบความฟงซานเดอดรอน(พระธรรมดลก(วนย)) หลกค าสอนในพระพทธศาสนา จงสอนใหไมเสวนากบคนพาล ใหเสวนากบบณฑตดงค าทสงคมไทยมกไดยนไดฟงอยางคนเคยวา “ อเสวนา จ พาลาน ปณฑตานญจ เสวนา” การไมคบคนพาล การคบบณฑต ฯลฯ เปนมงคลสงสด (กองต ารา มงคลตถทปนแปล เลม 1)



IC-HUSO 2017

ปญหาสงคมปจจบนเกยวกบการคบมตรหรอเกยวของกนมความลกซงไป ย งกวานนเพราะมสงทเขามาใหคบหลากหลายมากขน และทส าคญยงประการหนงคอความไมฉลาดตอการเลอกคบบคคล เลอกเสพสงทตนพบเหนหรอแมแตการเลอกชมรายการโทรทศนกมความสมพนธตอการเสพวาเปนฝายดหรอฝายชว เพราะสวนใหญจะท าใหเกดการชกน าไปในทางเสอม เกดเปนปญหาสงคม นนคอ ปญหาทเกดจากพฤตกรรมเลยนแบบ ยงพฤตกรรมรนแรงกยงเกดการฮอฮากระพอขาว จนผกอพฤตกรรมกลายเปนคนส าคญ เปนทกลาวถงโจทยขาน และมผเลยนแบบท าใหอยากท าบาง เปนตน จากขอความขางตน ค ากลาวทวาเพอนทดมความส าคญตรงกบในพระไตรปฎกทพระพทธองคทรงใชค าวา กลยาณมตตตา ในทางพระพทธศาสนา มหลกธรรมทนาสนใจส าหรบใชแกปญหาและพฒนาสงคมคอ การเรยนรในเรองของการเลอกคบมตร กลาวคอการเลอกคบบณฑตไมคบคนพาล ยอมเปนทางน าไปสการพฒนาชวต ท าใหชวตปลอดภย การคบบณฑตนนสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงสรรเสรญวาเปนอดมมงคลของชวต (ป.ส . 47/319/124.) อยในล าดบ 1 และ 2 ของมงคล 38 ประการ เปนปจจยปองกนความเสอมทจกเกดขน รกษาคณงามความดไมใหเสอม อกทงเปนบนไดขนส าคญเพอการกาวไปสธรรมอนสงสด คอ หลดพนจากกองกเลส จงเปนสงทควรท าการศกษาเกยวกบบคคลทเขาไปคบระหวางบณฑตและคนพาลทปรากฎในคมภรพทธศาสนาอยางเปนระบบ คณคาและความส าคญของบณฑตทางโลกดวย “ใบปรญญาบตร”ทจะน าไปเปนเครองมอส าหรบการนตเพอเปนใบเบกทางในการแสวงหาอาชพ และวตถประสงคเพอเลยงปากเลยงทอง ฉะนน หากจะกลาววาบณฑตหมายถงผฉลาด ค าวา ฉลาดในบรบททางโลกยอมหมายถงความฉลาดในการใชความรเพอเอาตวรอดโดยการแสวงหาปจจย 4 มาเปนเครองมอหลอเลยงรางกาย แตเมอกลาวถง “บณฑตในทางธรรม”ยอมมนยทลกซงมากยงขน เพราะบณฑตในบรบทน แมจะหมายถง “ความฉลาด”เชนเดยวกน แตเปนความฉลาดทางปญญา ทไมไดหมายถงการเอาตวรอดทางกายภาพเทานน หากแตเปนการพาตวเองใหหลดพนจากกบดกของ “โลกธรรม”ทมนษยก าลงเผชญหนาในทกขณะของการด าเนนชวต และการท างาน พระมหาหรรษา นธบณยากร (2553) กลาววา “บณฑต”แปลวา “ผฉลาด”ซงหมายถง “ฉลาดทมปญญาเปนตวผลกดนอยเบองหลง” ส าหรบสงทจะวดคณลกษณะของความฉลาดนน ประกอบดวยคณลกษณะ 3 ประการ คอ (1) ร หมายถง การรวาอะไรควรอะไรไมควร อะไรดอะไรชว อะไรถกอะไรผด อะไรสงอะไรต า ซงการรในลกษณะนมงเนนท “การรสภาวะทกอยางทเกดขนตามความเปนจรง” (2) ตน หมายถง การทสภาพจตของมนษยตนจากการครอบง าดวยความอยากทเกนขอบเขต และไรขดจ ากด ภาวะจตทตนจากการครอบง าของความโกรธ และเกลยดชงทไมพงปรารถนา และ ภาวะจตทตนจากความไมร (อวชชา) ทบงใจจนน าไปสการตดสนใจกระท าการโดยขาดความยงคดและรเทาทน และ (3) เบกบาน หมายถง สภาพจตของของบณฑตมความสข สดชน และเบกบานประดจดอกบวในยามเชาทพรอมเผชญหนากบสงตางๆ ทจะเกดขน ไมวาจะเปนการใชชวต การท างาน และเกยวของกบบคคลอน ๆ ในสงคม พทธศาสนกชนจ านวนไมนอยยงขาดความรความเขาใจตอการศกษาเบองลกในเรองดงกลาว ท าใหไมสามารถน าอรรถประโยชนทมอยมาใชใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคมไดอยางเตมท ซงจดเรมตนของการแกไขและการพฒนาสงคมนาจะตองเรมจากการเลอกคบมตรใหถกตอง คอไมคบคนพาลและคบบณฑตหรอกลยาณมตร ตามแนวทางมงคล 38 ประการในพระพทธศาสนา


1993

IC-HUSO 2017

พระพทธศาสนาสามารถชทางแกปญหาดวยการใชความรถกตองสอดคลองกบสภาพความเปนจรงของโลกและชวต หลกค าสอนของพระพทธเจา ท าใหมนษยสามารถน ามาใชเพอการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดเปนทตองการของสงคมได หลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาจะอยในรปค าสอนของพระไตรปฎก รวมทงค าอธบายความชนหลง ๆ คอ อรรถกถา ฎกา และอนฎกา สงเหลานเปนหลกฐานทผปรารถนาจะแสวงหาความจรงเกยวกบชวตและโลก พทธศาสนกชนสามารถใชสตปญญาของตน คนควา วเคราะห น ามาประพฤตปฏบตใหเหมาะสมกบตนเองและยงใชประโยชนในการแกปญหาชวตของคนไดเปนอยางด

จากปญหาตาง ๆ ทเกดจากการคบคนพาลและคบบณฑต ซงมความส าคญในการด าเนนชวตของเราอยางมาก จงตองมเกณฑการตดสนทดและชดเจน ผวจยจงสนใจทจะท าการวจย เรองเกณฑการตดสนความเปนบณฑต กรณศกษาในพระธมมปทฏฐกถาแปลภาค 4 เพอเปนความรและสรางสรรคคณประโยชนและเปนแนวทางในการด ารงชวต เพอการประยกตใชกบชวตประจ าวนใหเกดประโยชนสงสด ทงกบตนเองและกบสงคมตอไป วตถประสงคของการวจย เพอศกษาเกณฑการตดสนความเปนบณฑตในพระธมมปทฏฐกถา วธด าเนนการวจย ในการวจยครงนผวจยมงทจะศกษาเกณฑการตดสนความเปนบณฑตในพระธมมปทฎฐกถาแปล ดวยวธการวจยเชงเอกสาร คอ ส ารวจและรวบรวมเอกสารขอมล (Documentary Research) ทตยภม (Secondary Source) ทางวชาการอน ๆ ทเปนผลงานของทานผรทางดานพระพทธศาสนาอนเปนทยอมรบของนกวชาการทวไป ดงน 1. ศกษาคนควาและรวบรวมขอมลจากเอกสารในชนทตยภม (Secondary Source) คอ วทยานพนธและหนงสอเอกสารตาง ๆ ทเกยวของจากแหลงขอมล คอ หองสมดมหาวทยาลย มหามกฏราชวทยาลย หองสมดมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย หองสมดมหาวทยาลยบรพา แลวน าขอมลทไดมาศกษาวเคราะหตามประเดนส าคญทก าหนดไวเพอเรยบเรยงล าดบใหเปนหมวดหม แลวล าดบขนตอนการจดพมพเปนรปเลมของวทยานพนธ

ผลการวจย จากการศกษาเรองเกณฑการตดสน ความเปนบณฑตในพระธมมปทฏฐกถาแปล ตามแนวพทธศาสนบณฑตมลกษณะดงตอไปน

1. บณฑตเปนผยอมรบฟง เปนผวางาย ตวอยางราธพราหมณ เปนพราหมณตกยากในกรงสาวตถ ซบผอมเพราะไมไดบวช มอปนสยเปนพระ

อรหนต พระสารบตรระลกถงบญคณทเคยใหภกษาทพพหนงจงบวชให ทานบวชแลวเปนคนวางาย เมอปฏบต 2-3 วนกบรรลอรหต จนพระภกษสรรเสรญพระสารบตรและพระ ราธเถระ พระศาสดาตรสวาในกาลกอนพระสารบตรเปนผกตญญกตเวทเหมอนกน ในเรองนความเปนบณฑตของพระสารบตรคอเมอเหนความประพฤตทจะเปนโทษของราธเถระซงเปนศษยแหงตนแลวดวยความเปนอาจารยทานจงกลาวชโทษนบวาเปนความเหมาะสม



IC-HUSO 2017

อยางยง เพราะหากไมกลาวดวยความเกรงวาจะท าใหตนนนเสอมจากประโยชนทจะพงไดรบนน จะเปนการกระท าของคนพาล และการทราธเถระยอมรบฟงเปนผวางาย ตรงกบมงคลทวา เปนผวางายสอนงาย ทงไมถอโกรธพระสารบตร ยอมเปนการกระท าของบณฑต เพราะไมถอโกรธเมอบคคลอน ทงเปนบณฑตดวยแลวกลาวชโทษดวยความหวงด ความประพฤตของพระเถระทง 2 รป นนบเปนความประพฤตของบณฑตทนาเอาเปนเยยงอยาง 2. บณฑตยอมไมชแนะแนวทางทจะท าใหเดอดรอน กลาวแนะน าดวยจตทประกอบดวยเมตตา ดงทพระสารบตรเปนผกตญญกตเวทเหมอนกน ในเรองนความเปนบณฑตของพระสารบตรคอเมอเหนความประพฤตทจะเปนโทษของราธเถระซงเปนศษยแหงตนแลวดวยความเปนอาจารยทานจงกลาวชโทษนบวาเปนความเหมาะสมอยางยง เพราะหากไมกลาวดวยความเกรงวาจะท าใหตนนนเสอมจากประโยชนทจะพงไดรบนน 3. สงสอนสงทเปนประโยชน หามปรามการกระท าทเปนบาป ดงพระพทธองคทรงสอนเรองนางกาณาทดาพระภกษ เนองจากนางน าขนมทมารดาของนางทอดแลวไปถวายพระภกษ สครง สรป จนสามไมพอใจน าภรรยาใหมเขามาทบาน เมอนางดาพระภกษแลว กเสยใจ แลวยนรองไห พระศาสดาทรงรบสงเรยกนางมา แลวตรสสอนจนนางบรรลโสดาปตตผล ความเปนบณฑตในเรองนคอ เปนผมปญญา เมอฟงธรรมและใครครวญอยางแยบความดวยสตปญญาอนพรอมแลว ยอมถงความสนไปของกเลสตณหาทงปวงโดยสนเชงเสมอนหนงหวงน าลกทไมขนมว เปนผไมเศราหมองตลอดกาล 4. เปนผถงพรอมดวยธรรมของสตบรษ กลาวคอ ไมคด ไมพด ไมท า ไมปรกษา การใด ๆ ดวยความขาดเมตตา ภกษอสสชและปนพพสกะตองถกปพพชะนยกรรมกลายเปนอลชช เปนผชวชาท าอนาจารหลายอยางเชนปลกตนไมกระถาง ในเรองนความเปนบณฑตคอ บณฑตยอมไมชแนะแนวทางทจะท าใหเดอดรอน กลาวแนะน าดวยจตทประกอบดวยเมตตา สงสอนสงทเปนประโยชน หามปรามการกระท าทเปนบาปเปนผถงพรอมดวยธรรมของสตบรษ กลาวคอ ไมคด ไมพด ไมท า ไมปรกษา การใด ๆ ดวยความขาดเมตตา 5. มความคดเปนสมมาทฏฐ มชายยากจนนามวามหาทคคตะถกชกชวนใหถวายภกษาแกภกษรปหนง ดวยความทไมมเงน จงไดออกไปรบจางผาฟน เมอไดเงนมา กรองเพลงดวยความยนด จนชาวประมงมาซกถามและมามอบปลาตะเพยนใหสตว น าปลาตะเพยนนน มาปรงเพอถวายพระภกษ แตไมอาจทถวายได เนองจากฝายผจดการทานลมจดชอมหาทคคตะลงในบญชถวายทาน กใหเกดความเศราเสยใจ พระพทธเจาทรงทราบเหตการณทเกดขน ทรงสงเคราะหมหาทคคตะ โดยมอบบาตรแกมหาทคคตะ พระเจาแผนดนอยากไดบาตรของพระศาสดา จากมหาทคคตะโดยจะมอบเงนพนหนงหรอแสนหนงแทน มหาทคคตะยนยนทจะถวายภทตาหารแดพระพทธองค ตายไปบงเกดในเทวโลก เสวยทพยสมบต สนพทธนดรแลวถอปฏสนธในทองธดาคนโต ในตระกลอปฎฐากของพระสารบตร ทารกนอยอาย 7 ขวบ อยากออกบวช และไดบวช แลวไปออกไปบณฑบาตกบพระเถระ เสรจแลวกลบไปท าสมณธรรม บรรลอรหนต ในเรองนความเปนบณฑตคอ เปนผน าชวตไปสความเจรญรงเรอง ท าใหทานเปนผมปญญา เมอมผชแนะสงสอนเพยงเลกนอยกสามารถบรรลธรรมส าเรจเปนพระอรหนตได 6. บณฑตไมคบคาเสวนากบพาลชน


1995

IC-HUSO 2017

การคบกบพาลยอมไมเปนสงมงคล ความเสยสละ ดงเรองพระฉนนเถระดาพระอครสาวก ในเรองนความเปนบณฑตคอ บณฑตไมคบคาเสวนากบพาลชน การคบกบพาลยอมไมเปนสงมงคล ดงมงคลขอท 1 วา อเสวนา จ พาลาน ไมควรคบคนพาลทงหลายเปนมตร เพราะการคบกบพาลยอมน าความเดอดรอนมาสตน พาลยอมชกน าชแนะไปในทางทไมถกไมควร พาลยอมยนดในการประกอบทจรต 3 คอ กายทจรต วจทจรต และมโนทจรต พงคบเสพกบบณฑตผรถกผดดชว ชแนะแนวทางทถกทควร เปนผมกายสจรต วจสจรต และมโนสจรต มจตประกอบดวยกศลธรรม ดงพระสารบตรและพระมหาโมคคลลาน 7. ความยนดในการใหทาน ในเรองนความเปนบณฑตคอความยนดในการใหทาน ความเสยสละ ความยนดในการออกจากกาม ดงทพระมหากปปนะยนดในการอบตขนของพระรตนตรย และพรอมทสละราชสมบตเพอออกบวชแสวงหาทางหลดพน มากกวาจะยนดในความสขทเกดแตทรพยสมบตและกามสขอนนอยนด ดงเรองพระมหากปปนเถระเกดในสมยพระพทธเจานามวาประทมตตระ ไดเกดเปนหวหนานายชางหก ไดถวายจวรแดพระพทธปจเจกพทธอานสงสของการทานท าใหไปเกดในดาวดงส ไดมนามวาคณะเทพบตร ตอมาไดมาเกดเปนบตรของกฎมพ ไดถวายทรพยพนหนง เพอสรางทประทบพระศาสดา ฝายภรรยาของกฎมพไดถวายดอกองกาบกบผาสาฎมมสดอกองกาบ ราคาพนหนงเมอด ารงอยตลอดอายแลว กไปเกดในเทวโลก จตจาก เทวโลกแลว กฎมพไปเกดเปนพระราชานามวา พระมหากปปนเถระ ตอมาไดออกผนวชพรอมกบอ ามาตย แลวกเปลงวาจาวาสขหนอสขหนอ 8. ความยนดในการออกจากกาม ยนดในธรรมทพระอรยะเจาทงหลายแสดงแลว ดงเรอง ภกษจ านวน 500 รป ออกจ าพรรษาในแควนโกศลออกพรรษาแลว จงไปทพระเชตวน ความเปนบณฑตในเรองนคอบณฑตเปนผเวนการกระท าทกอยางทจะกอใหเกดบาปละธรรมด าคออกศลกรรมทงหลาย และประกอบธรรมขาวคอกศลกรรมทงหลายอยเปนนตย เปนผไมเกยวของในกาม มความยนดอยางยงในความวเวกคอความสงบจากกเลสทงปวง ไมมความยดมนถอมนหลงเหลออยแมนอยนด เปนผดบทกขไดแลวโดยสนทตลอดกาล 9. เปนผมจกร 4 คอ ธรรมน าชวตไปสความเจรญรงเรอง อนประกอบดวย 1 ปฏรปเทสวาสะ อยในถนทด มสงแวดลอมเหมาะสม 2 สปปรสปสสยะ สมาคมกบสตบรษ 3 อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ 4 ปพเพกตปญญตา ดงเรอง เรองพระลกณฏกภททยเถระ

ความเปนบณฑตในเรองน คอ เปนผมจตใจตงมนไมหวนไหว หมายถง ธรรมดาของโลก เรองของโลก ธรรมชาตของโลกทครอบง าสตวโลกและสตวโลกตองเปนไปตามธรรมดาอนมนนทา สรรเสรญ เปนตน ดงภเขาศลายอมไมไหวสะเทอนดวยแรงลม ฉนนน 10. ความเปนผไดท าความดไวกอนแลว และมปญญา ดงเรองบณฑตสามเณร ทวามชายยากจนนามวา มหาทคคตะถกชกชวนใหถวายภกษาแกภกษรปหนง ดวยความทไมมเงน จงไดออกไปรบจางผาฟน เมอไดเงนมา กรองเพลงดวยความยนด จนชาวประมงมาซกถามและมามอบปลาตะเพยนใหสตว น าปลาตะเพยนนน มาปรงเพอถวายพระภกษ แตไมอาจทถวายได เนองจากฝายผจดการทานลมจดชอมหาทคคตะลงในบญชถวายทาน กใหเกดความเศราเสยใจ พระพทธเจาทรงทราบเหตการณทเกดขน ทรงสงเคราะหมหาทคคตะ โดยมอบบาตรแกมหาทคคตะ พระเจาแผนดนอยากไดบาตรของพระศาสดา จากมหาทคคตะโดยจะมอบเงนพนหนงหรอแสนหนงแทน มหาทคคตะยนยนทจะถวายภทตาหารแดพระพทธองค ตายไปบงเกดในเทวโลก เสวยทพนสมบต สนพทธนดรแลว



IC-HUSO 2017

ถอปฏสนธในทองธดาคนโต ในตระกลอปฎฐากของพระสารบตร ทารกนอยอาย 7 ขวบ อยากออกบวช และไดบวช แลวไปออกไปบณฑบาตกบพระเถระ เสรจแลวกลบไปท าสมณธรรม บรรลอรหนต ในเรองนความเปนบณฑตคอ เปนผน าชวตไปสความเจรญรงเรอง ท าใหทานเปนผมปญญา เมอมผชแนะสงสอนเพยงเลกนอยกสามารถบรรลธรรมส าเรจเปนพระอรหนตได 11. เปนผมจตใจตงมนไมหวนไหวในโลกธรรม หมายถง ธรรมดาของโลก เรองของโลก ธรรมชาตของโลกทครอบง าสตวโลกและสตวโลกตองเปนไปตามธรรมดาอนมนนทา สรรเสรญ ดงเรองอบาสกในคนหนงในสาวถ หนไปบวชจนไดบรรลพระอรหนต ไมนานบตรและภรรยากบรรล พระอรหนต ความเปนบณฑตในเรองนคอ ละเวนจากการกระท าบาปเพราะเหตแหงตนหรอผอน เปนผมศล มปญญา ตรงกบหลกไตรสกขาทเปนแนวทางการปฏบตทพระพทธองคไดบญญตไวเพอท าใหถงทสดแหงทกข ยอมเปนผไมประกอบอกศลกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจนน ด ารงตนอยในธรรมอนชอบคอ กายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต 12. เปนผมปญญา เมอฟงธรรมและใครครวญอยางแยบความดวยสตปญญาอนพรอมแลว ยอมถงความสนไปของกเลสตณหาทงปวง ดงเรอง เรองภกษอาคนตกะ ภกษจ านวน 500 รป ความเปนบณฑตในเรองนคอบณฑตเปนผเวนการกระท าทกอยางทจะกอให เกดบาป ละธรรมด าคออกศลกรรมทงหลาย และประกอบธรรมขาวคอกศลกรรมทงหลายอยเปนนตย เปนผไมเกยวของในกาม มความยนดอยางยงในความวเวกคอความสงบจากกเลสทงปวง ไมมความยดมนถอมนหลงเหลออยแมนอยนด เปนผดบทกขไดแลวโดยสนทตลอดกาล 13. บณฑตยอมเหนโทษของกาม ไมยนดในสขอนนอยนดอนเกดแตกาม เพราะความอมในกามไมม ละเวนจากการกระท าบาปเพราะเหตแหงตนหรอผอน เปนผมศล มปญญา ตรงกบหลกไตรสกขาทเปนแนวทางการปฏบตทพระพทธองคไดบญญตไวเพอท าใหถงทสดแหงทกข ดงเรองพระศาสดาเสรจไปกรงสาวตถพบพวกกนเดน 500 คน พวกเขากนโภชนทเหลอทจากพระภกษทงหลาย พวกเขากหลบนอนลกขนแลวไปสฝงแมน า แผดเสยงโหรอง กระโดดโลดเตน ประพฤตแตอนาจาร ความเปนบณฑตในเรองนคอบณฑตทงหลายเปนผไมหวนไหวในโลกธรรมอนเปนธรรมดาของโลก คอ มยศ เสอมยศ มลาภ เสอมลาภ สรรเสรญ นนทา มสข และมทกข ดวยการแสดงอาการยนด ยนราย เมอความสขและความทกขเกดขนแกตน บณฑตยอมเหนโทษของกาม ไมยนดในสขอนนอยนดอนเกดแตกาม เพราะความอมในกามไมม 14. เปนผไมประกอบอกศลกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจนน ด ารงตนอยในธรรมอนชอบคอ กายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต ดงเรองมารดาของนางกาณา ดาพระภกษ เนองจากนางน าขนมทมารดาของนางทอดแลวไปถวายพระภกษ สครง สรป จนสามไมพอใจน าภรรยาใหมเขามาทบาน เมอนางดาพระภกษแลว กเสยใจ แลวยนรองไห ความเปนบณฑตในเรองนคอ เปนผมปญญา เมอฟงธรรมและใครครวญอยางแยบความดวยสตปญญาอนพรอมแลว ยอมถงความสนไปของกเลสตณหาทงปวงโดยสนเชงเสมอนหนงหวงน าลกทไมขนมว เปนผไมเศราหมองตลอดกาล 15. บณฑตยอมฝกตนอนฝกไดยาก


1997

IC-HUSO 2017

ดงเรองพระเถระผตงอยในธรรม ทวาอบาสกในคนหนงในสาวถ หนไปบวชจนไดบรรลพระอรหนต ไมนานบตรและภรรยากบรรลพระอรหนต ความเปนบณฑตในเรองนคอ ละเวนจากการกระท าบาปเพราะเหตแหงตนหรอผอน เปนผ มศล มปญญา ตรงกบหลกไตรสกขาทเปนแนวทางการปฏบตทพระพทธองคไดบญญตไวเพอท าใหถงทสดแหงทกข ยอมเปนผไมประกอบอกศลกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจนน ด ารงตนอยในธรรมอนชอบคอ กายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต 16. ยนดพอใจในการฟงธรรมอยเปนนตย ตรงกบมงคลวา กาเลน ธมมสสวนง คอ การฟงธรรมตามกาล ดงเรองการฟงธรรมในกรงสาวถมผถวายทานเปนคณะ แลวบางคนกฟงธรรมตลอดคนยนรง บางพวกเปนผอาศยความยนด กกลบไปยนด บางพวกเปนผอาศยโทสะ แตบางพวกงวง นงสบปงก ความเปนบณฑตในเรองนคอ บณฑตยอมฝกตนอนฝกไดยาก ยนดพอใจในการฟงธรรมอยเปนนตย

จากการศกษา บณฑตวรรค 11 เรอง สามารถสรป ความเปนบณฑตไดดงน ยอมรบฟงเปนผวางาย ตรงกบมงคลทวา เปนผวางายสอนงาย ทงไมถอโกรธ บณฑตยอมไมชแนะแนวทางทจะท าใหเดอดรอน กลาวแนะน าดวยจตทประกอบดวยเมตตา สงสอนสงทเปนประโยชน หามปรามการกระท าทเปนบาปเปนผถงพรอมดวยธรรมของสตบรษ กลาวคอ ไมคด ไมพด ไมท า ไมปรกษา การใด ๆ ดวยความขาดเมตตา มความคดเปนสมมาทฏฐ บณฑตไมคบคาเสวนากบพาลชน การคบกบพาลยอมไมเปนสงมงคล ความยนดในการใหทาน ความเสยสละ ความยนดในการออกจากกาม ยนดในธรรมทพระอรยะเจาทงหลายแสดงแลว เปนผม จกร 4 คอ ธรรมน าชวตไปสความเจรญรงเรอง อนประกอบดวย 1. ปฏรปเทสวาสะ อยในถนทด มสงแวดลอมเหมาะสม 2. สปปรสปสสยะ สมาคมกบสตบรษ 3. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ 4. ปพเพกตปญญตา ความเปนผไดท าความดไวกอนแลว และมปญญา เปนผมจตใจตงมนไมหวนไหวในมสมมาทฐ ธรรมดาของโลก เรองของโลก ธรรมชาตของโลกทครอบง าสตวโลกและสตวโลกตองเปนไปตามธรรมดาอนมนนทา สรรเสรญ เปนผมปญญา เมอฟงธรรมและใครครวญอยางแยบความดวยสตปญญาอนพรอมแลว ยอมถงความสนไปของกเลสตณหาทงปวง บณฑตยอมเหนโทษของกาม ไมยนดในสขอนนอยนดอนเกดแตกาม เพราะความอมในกามไมม ละเวนจากการกระท าบาปเพราะเหตแหงตนหรอผอน เปนผมศล มปญญา ยอมเปนผไมประกอบอกศลกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจนน ด ารงตนอยในธรรมอนชอบคอ กายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต บณฑตยอมฝกตนอนฝกไดยาก ยนดพอใจในการฟงธรรมอยเปนนตย ตรงกบมงคลชวต ขอท 26 กลาววา กาเลนะ ธมมสสวนง คอ การฟงธรรมตามกาล บณฑตเปนผเวนการกระท าทกอยางทจะกอใหเกดบาป ละธรรมด าคออกศลกรรมทงหลาย และประกอบธรรมขาวคอกศลกรรมทงหลายอยเปนนตย อภปรายผล



IC-HUSO 2017

เนองจากบณฑตตามความหมายของการศกษาเรองนหมายถงพระอรยเจาหรอพระอรหนตวงไมมกเลสแลว มใชปถชนคนกเลสหนา ความเปนบณฑตในเรองนจงมใชคณสมบตของปถชน การศกษาบณฑตวรรคทง 11 เรอง สามารถสรป ความเปนบณฑตไดดงน ยอมรบฟงเปนผวางาย ตรงกบมงคลทวา เปนผวางายสอนงาย ทงไมถอตน สอดคลองกบ หลกธรรมในหมวดกศลกรรมบถ 10 มงคลชวต 38 สอดคลองกบพระมหาทองพน สตสมปนโน (เสอเขยว) (2547) กลาววามตรมความส าคญตอทกคนในทางพระพทธศาสนา จงตระหนกถงเรองนเปนอยางมาก เพราะมนษยไมสามารถทจะอยไดโดยล าพง จ าเปนจะตองมการคบหาสมาคมกนเปนมตร เพอชวยเหลอการงานหรอปรกษาปญหาตาง ๆ รวมกน ถาเลอกคบคนดกจะท าใหเรามชวตทพฒนาไปในทางทดมความเจรญกาวหนาในชวต ถาคบกบคนไมดกจะท าใหชวตมแตความตกต าเสยหาย

สอดคลองกบพระจรพฒน สมาจาโร (ดใจ) (2547) ศกษาลกษณะของคนพาลและบณฑตในพระพทธศาสนาเถรวาท และพฤตกรรมของคนพาลและบณฑตทมผลตอสงคม จากการศกษา พบวา พฤตกรรมของคนพาลและบณฑตทมผลตอสงคมต าบลทาพระ คอ (1) คนพาลเปนแบบอยางทไมเหมาะสมแกเยาวชน พฤตกรรมทางกาย และวาจาทไมควรเอาเปนตวอยางตอคนอน (2) สวนผลทางพฤตกรรมของบณฑตมลกษณะตรงกนขาม คอ พฤตกรรมทางกาย วาจา ลวนเปนไปในทางสงเสรม เกอกลแกสงคมต าบลทาพระ และทางจตใจกประกอบดวยจตเมตตาตอคนอน มความประนประนอมกนไดโดยสนตวธไมใชความรนแรงตดสนปญหา (3) ผลระดบสงคม ผลเสยหายจากคนพาลตอศาสนวตถ และศาสนสถานในวด สวนบณฑตสงผลดตอสงคมต าบลทาพระในดานเกอกลแกวด โรงเรยนและชมชนทาพระวธแกปญหาคนพาลของต าบลทาพระ มอย 5 องคประกอบ ไดแก (1) โดยสถาบนครอบครว (2) โดนสถาบนการศกษา (3) โดยสถาบนศาสนา (4) โดยหมบานและชมชนรวมมอกน และ (5) โดยการใหความรวมมอกบทางราชการ สวนวธการยกยองบณฑต มอย 4 วธ ไดแก (1) ยกยองในระดบครอบครว (2) ยกยองในระดบสถานศกษา (3) ยกยองเปนบคคลทส าคญและประพฤตตนเปนประโยชนตอวดในระดบศาสนา (4) ยกยองใหปรากฏในระดบหมบานและชมชน สอดคลองกบพระมหารง ปญญาวฑโฒ (แรกช านาญ) (2547) ไดการศกษาเชงวเคราะห สถานภาพ คณสมบตและบทบาท ของพระโสดาบนในพระพทธศาสนาเถรวาท พบวาการสมาคมดวยกบสตบรษและเวนจากการเสวนากบอสตบรษ อนไดแกคนพาล ซงเปนเหตปดกนไมใหบรรลธรรม เพราะคนพาลยอมตดเสยซงประโยชนทงสอง เปนไปเพอความเสอม ยอมมอบายและทคตเปนทไปในเบองหนา น าบคคลใหออกหางความเปนอรยะและการบรรลธรรมเพราะการคบคนพาลน ามาซงความทกขฝายเดยว ผลกระทบจากการคบคนพาลไดอกมตหนงไดเปนอยางด สอดคลองกบสมศร ปทมสตร (2525) งานวจยเรองจรณะ ๑๕ ทางเอกแหงการบรรลธรรมอยางพระพทธเจามผลจรง พสจนไดแมในปจจบน. กลาวถงลกษณะอนเปนนยตรงกนขามกบปฏปทาของพระอรยเจาทงหลาย วา เมอบคคลถกชกน าหรอครอบง าดวยบคคลหรอวตถแหงพาลยอมตกอยภายใตอ านาจของสงทงปวงไดโดยงายเพราะเหตแหงความเปนพาลภายใน ทตกอยภายใตอ านาจของความโลภ ความโกรธความหลง

สอดคลองกบอมรเทพ หวงแกว (2553) ศกษาเปรยบเทยบเกณฑตดสนจรยธรรมของอารสโตเตล กบพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) สอดคลองกบนางนรมล วชต (2554) ทไดศกษาทศนคตในการคบมตร พบวา มความคลายคลงกนกลาวคอเนอหาการคบมตร ในหลกสตรมธยมศกษามความสอดคลองกบหลกการคบมตรในพระพทธศาสนา โดยมมงเนนใหรจกเลอกทจะคบคนดผทคอยแนะน าประโยชนใหไมชกชวนกนในทางเสยหาย


1999

IC-HUSO 2017

รจกชวยเหลอและ ใหค าปรกษาแกกนและกนไดโดยมหลกธรรมในมงคลสตรเปนหลกการในเรยนรและแนะน า ในการคบมตรของวยรนในสงคมไทย ขอเสนอแนะ 1. ควรน าผลการวจยทไดไปเผยแพรแกเยาวชน และบคคลทวไป 2. ควรศกษาเรองจรยศาสตรในอรรถกถา ฎกา และอนฎกา 3. ควรศกษาเรองเรองเกณฑการตดสน ความเปนคนพาลและบณฑตใน อรรถกถา ฎกา และอนฎกา

เอกสารอางอง กรต บญเจอ. (2519). ปรชญากรกระยะกอตวทอตาล.กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. คณะกรรมการแผนกต ารา มหากฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ. (2534). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 3.

พมพครงท 14.กรงเทพฯ: โรงพมพมหากฏราชวทยาลย. คณะกรรมการแผนกต ารา มหากฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ. (2534). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 4.

พมพครงท 14.กรงเทพฯ: โรงพมพมหากฏราชวทยาลย. ทองหลอ วงษธรรมา. (2538). ปรชญาพทธศาสน. กรงเทพฯ: ส านกพมพโอเดยนสโตส. บญสง ฉางแกว. (2549). การศกษาเชงวเคราะหเรองการไมคบคนพาลในพระพทธศาสนา.นครปฐม:

มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย. ปน มทกนต. (2546). มงคลชวต ภาค 1.กรงเทพฯ: เลยงเซยงจงเจรญ. พทธทาสภกข (พระธรรมโกสศาจารย). (2544) มงคลชวต 38 ประการ. กรงเทพฯ:ธรรมสภา. พระครสรเจตยานกล (นกร สอนปน). (2553). ผลกระทบจากการคบคนพาลในพระสตตนตปฎก.[วทยานพนธ

ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระจรพฒน สมาจาโร(ดใจ). (2547). คนพาลและบณฑตในพทธศาสนาทมผลตอสงคม:ศกษากรณ ต าบลทา

พระ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน.[วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต). (2552). วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต).(2548). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม.พมพครงท 13. กรงเทพฯ: เอสอารพรนตงแมสโปรดก. พระมหาทองพน เสอเขยว. (2547). การคบมตรในพระพทธศาสนา.[วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.



IC-HUSO 2017

พระมหารง แรกช านาญ. (2547). การศกษาเชงวเคราะห สถานภาพ คณสมบตและบทบาท ของพระโสดาบนในพระพทธศาสนาเถรวาท.[วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระมหาอ านวย จนทร. (2542). การศกษาเรองการบรรลธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท. [วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

มหามกฏราชวทยาลย. (2540).มงคลตถทปน แปลเลมท 1.พมพครงท 13. กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย.

มหามกฏราชวทยาลย. (2543). พระไตรปฎก เลมท 11 พระสตตนตปฎก เลมท 3 ทฆนกาย ปาฏกวรรค. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: โรงพมพมหากฏราชวทยาลย.

มหามกฏราชวทยาลย. (2543). พระไตรปฎก เลมท 12 พระสตตนตปฎก เลมท 4 มชฌมนกาย มลปณณาสก. พมพครงท 4 . กรงเทพฯ: โรงพมพมหากฏราชวทยาลย.

มหามกฏราชวทยาลย. (2543). พระไตรปฎก เลมท 25 พระสตตนตปฎก เลมท 17 ขททกนกาย ขททกปาฐะ-ธรรมบท-อทาน-อตวตตกะ-สตตนบาต. กรงเทพฯ: โรงพมพมหากฏราชวทยาลย.

วไลรตน พฤกษาภรมย. (2547). ความเปนกลยาณมตรของผประเมน ภายนอกตามความคดเหนของผบรหารสถานศกษา สงกดกรงเทพฯ.[วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

วทย วศทเวทย. (2530). จรยศาสตรเบองตน: มนษยกบปญหาจรยธรรม.พมพครงท 6. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

ศรนวล ศภานสนธ. (2546). ชวตทดตามทรรศนะของพทธจรยศาสตร. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑตสาขาจรยศาสตรศกษา .นครปฐม:มหาวทยาลยมหดล.

สจตรา รณรน. (2540). ศาสนาเปรยบเทยบ Bibliographic information.พมพครงท 5. กรงเทพฯ: ดวงแกว. สเมธ เมธาวทยกล. (2534). ปรชญาเบองตน. พมพครงท 1 กรงเทพฯ: ส านกพมพโอเดยนสโตร. สมศร ปทมสตร. (2525).งานวจยเรองจรณะ 15 ทางเอกแหงการบรรลธรรมอยางพระพทธเจามผลจรง พสจน

ไดแมในปจจบน. กรงเทพมหานคร: คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อมรเทพ หวงแกว(2553).ศกษาเปรยบเทยบเกณฑตดสนจรยธรรมของอารสโตเตล กบพระพรหมคณาภรณ

(ป.อ. ปยตโต). [วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาปรชญา]. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย


2001

IC-HUSO 2017

Administrative Role of Dhammayutta Sangha in Nongbualamphu Province

Aphichit Mueathaisong

Political Science, Faculty of Social Sciences

Mahachulalongkornrajavidyalaya University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

The purpose of this research was 1) to study the role of monks in the administration of the

monks in Nongbualamphu Province. 2) To study the suggestions on problems and solutions to the

administration problems of the monks in Nongbualamphu Province By using a questionnaire to

collect data from 114 sample populations, the data were analyzed by computer program. The

statistics used are Percentage, Mean, and Standard Deviation. The results showed that:

1. There were 114 respondents. Most respondents mostly 56 respondents were more 55 years

old, 49. 12% followed by were between 45-54 years, 29 respondents, 25. 44% followed by were

between 35-44 years, 22 respondents, 19.30% and were between 25-34 years, 7 respondents, 6.14%. were aged of the rainy season between 20 and over, 52 (44.61%). The mean age of the rainy season

between 10-14 was 27 (23.67%). The mean age of the rainy season between 15-19 was 27 (18.42%) and the ages of 5 to 9 years are 14 forms, 12.30%. The level of the theologian educational of the

monks who responded to the questionnaire was 55, finished theologian which accounted for 48.24%. Secondly, there were 37 monks who past the Tee of theologian, which accounted for 32.46% and

the secondly, there were 22 monks who past the to of theologian, which accounted for 19.30%. Most

of the respondents did not get the highest level of Buddhist dhamma (bpà-rian tam) 122 which

accounted for 98.25 % and secondly, two doctrines accounted for 1.75 %. 2. Role in the Administration of the Sangha of Dhammyuttika in Nongbualamphu Province,

overall, the role of the monk's administration was minimal. And when considering each side, found

that the propaganda was low. The public welfare, The overall was low. The Governance, The overall

was moderate. 3. Suggestions on the roles of the monks in the administration of the Dhammyuttika. 1)

Promote serious propaganda and Keep track of the missionaries according to the metrics in the

area. The public welfare is to make more public welfare, have a health examination every year,

Caring for the temples that are still less prosperous and ask for more relief. 3) The governing is to

be more strict than ever and allow the governing board to inspect the temple once a year.

Keywords: Administrative Role of Dhammayutta Sangha, Nongbualamphu Province



IC-HUSO 2017

Abstract (Thai)

การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษา 1. เพอศกษาบทบาท ขอเสนอแนะ และแนวทางการแกไขปญหาการบรหารงานในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ โดยใชแบบสอบถามเกบขอมลจากกลมประชากรกลมตวอยาง 114 รป ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบเทากบ .85 การวเคราะหขอมลโดยคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวา 1. ผตอบแบบสอบถาม จ านวน 114 รป ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมอาย 55 ปขนไป จ านวน 56 รป คดเปนรอยละ 49.12 รองลงมา คออายระหวาง 45-54 ป จ านวน 29 รป คดเปนรอยละ 25.44 รองลงมา คอ อายระหวาง 35-44 ป จ านวน 22 รป คดเปนรอยละ 19.30 และอายระหวาง 25-34 จ านวน 7 รป คดเปนรอยละ 6.14 อายพรรษาระหวาง 20 ขนไป จ านวน 52 รป คดเปนรอยละ 45.61 รองลงมา คอ อายพรรษาระหวาง 10-14 จ านวน 27 รป คดเปนรอยละ 23.68 รองลงมา คอ อายพรรษาระหวาง 15-19 จ านวน 21 รป คดเปนรอยละ 18.42 และอายพรรษา 5-9 พรรษา มจ านวน 14 รป คดเปนรอยละ 12.28 ระดบการศกษานกธรรมของพระสงฆาธการ ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดนกธรรมชนเอก จ านวน 55 รป คดเปนรอยละ 48.24 รองลงมา คอ ไดนกธรรมชนตร จ านวน 37 รป คดเปนรอยละ 32.45 และรองลงมา คอ นกธรรมชนโท จ านวน 22 รป คดเปนรอยละ 19.29 ระดบการศกษาเปรยญธรรมของพระสงฆาธการผตอบแบบสอบถามสวนใหญไมไดเปรยญธรรม จ านวน 112 รป คดเปนรอยละ 98.25 และรองลงมาไดเปรยญธรรม 2 รป คดเปนรอยละ 1.75

2. บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ โดยภาพรวมมบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆอยในระดบนอย และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการเผยแผ โดยภาพรวมอยในระดบนอย ดานการสาธารณสงเคราะห โดยภาพรวมอยในระดบนอย ดานการปกครอง โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง

3. ขอเสนอแนะบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ดงน 1) ดานการเผยแผ คอ ขอใหสงเสรมแบบจรงจง , ใหตดตามดแลเผยแผตามวดตาง ๆ ในเขต 2) ดานการ สาธารณสงเคราะห คอ อยากใหมการสาธารณสงเคราะหทาใหมากกวาน , ใหมการส ารวจสขภาพรางกายทกป, อยากใหมการดแลสอดสองวดทยงมความเจรญนอย , ขอใหมการสงเคราะหมากกวาน 3) ดานการปกครอง คอ อยากใหมความเขมงวดมากกวาเดม, อยากใหทางคณะปกครองไดมการมาตรวจสอบดแลวดทอยในสงกดปละครง ค ำส ำคญ: บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆ, พระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ


2003

IC-HUSO 2017

1. Introduction

พระพทธศาสนาเปนสถาบนหลกของสงคมไทย ดวยชนชาตไทยไดนบถอและสบทอดตอเนองกนมาเปนเวลาชานานขนบธรรมเนยมประเพณและศลปวฒนธรรมของชาต สวนใหญมพนฐานมาจากพระพทธศาสนา องคพระมหากษตรยทรงเปนพระประมขของชาต ทก ๆ พระองคทรงเปนพทธมามกะทรงธารงอยในฐานะเปนองคเอกอครศาสนปถมภก ทรงยกยองเชดชพระพทธศาสนาตลอดมาตงแตอดตอนยาวนานจนถงปจจบน (พทร มลวลลย และ ไสว มาลาทอง, 2533, หนา 1)

พระภกษททาหนาทดแลบรหารปกครองวด ไดถกแตงตงใหเปนพระสงฆาธการหรอทเรยกกนวาเจาอาวาส ซงมบทบาทส าคญตอความเสอมความเจรญของคณะสงฆและพระพทธศาสนา แมผรกษาการแทนเจาอาวาส กมฐานะอยางเดยวกบเจาอาวาส เพราะความส าคญดงกลาว จงถกบญญตหนาทและอานาจเจาอาวาสไวโดยชดเจนในพระราชบญญตคณะสงฆมาตรา 37 ไดกาหนดใหเจาอาวาสมหนาท บ ารงรกษาวด รวมถงศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยดเรยบรอยสวยงาม ปกครองดแลใหบรรพชตและคฤหสถทมทอย หรอพานกอาศยอยในวดนนปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอคาสงของมหาเถรสมาคมเปนธระในการศกษาอบรมและสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชตและคฤหสถทมความตองการศกษาในพระพทธศาสนา ใหความสะดวกแกพทธศาสนกชนตามสมควรในการบาเพญกศลตามประเพณและเทศกาลตาง ๆ เปนตน สวนในมาตรา 38 ไดก าหนดใหเจาอาวาสมอานาจ ในการหามบรรพชตและคฤหสถ ซงมไดรบอนญาตของเจาอาวาสเขาไปอยอาศยในวด หรอค าสงใหบรรพชตหรอคฤหสถ ซงอยในโอวาทของเจาอาวาสออกไปเสยจากวด หรอใชอานาจสงใหบรรพชตหรอคฤหสถทมทอยหรอพ านกอาศยในวด ทางานภายในวดหรอใหทาทณฑบนหรอใหขอขมาโทษ ในเมอบรรพชตหรอคฤหสถในวดนน ประพฤตผดค าสงเจาอาวาส ซงไดสงโดยชอบดวยพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงของมหาเถระสมาคม (พระราชวสทธภทรธาดา, 2547, หนา 107-220)

จงสามารถกลาวไดวาสถาบนพระพทธศาสนาเปนสถาบนแหงจารตประเพณทยดหลกธรรมค าสงสอนทางพระพทธศาสนาเปนหลกและมความเกยวพนและส าคญยงในดานบทบาท ส าคญในวถชวตของชาวพทธทใหความหมายและสญลกษณแหงความเปนอนหนงอนเดยวกนของชาต พระสงฆจงไดรบการสกการะเคารพนบถอเปนอยางสง เปนสถาบนทขาดเสยไมไดในการด าเนนชวตประจาวนของพทธศาสนกชน เปนทพงพาทางใจทชวยชน าทางศลธรรมจรรยา ท าหนาทเปนกลไกรฐเขาไปบรหารประเทศใหบรรลเปาหมายสงสด ทาใหประเทศด ารงความเปนเอกราช และอยดวยความสงบสขมาโดยตลอดโดยไมมอนตรายใด ๆ มาเบยดเบยนได พระสงฆในฐานะผท าหนาทหรอผแทนองคกรทางศาสนานน จงมใชเพยงแตบวชเขามาเพอเรยนรพระธรรมค าสงสอนของพระสมมาสมพทธเจาเทานน แตยงตองมบทบาทตอสงคมโดยสวนรวมอกดวย เชน มบทบาทดานการศกษาสงเคราะห ดานการสาธารณสงเคราะห ดานการสงเสรมและอนรกษศลปวฒนธรรม ดานการเผยแผศาสนธรรมคาสอน ดานการพฒนาจตใจและดานการเปนตนแบบทดงามของสงคมซงบทบาทเหลานสามารถกลาวไดวาเปนบทบาทหนาทโดยตรงในพระราชบญญตคณะสงฆ ตามกฎมหาเถรสมาคมวาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ (พระวชรพล มานตย, 2553, หนา 3)

การปกครองคณะสงฆ ถอวาเปนปจจยส าคญเพราะถามระบบปกครองด ศาสนากมความเจรญมนคง การปกครองหรอการบรหารทดนน จะตองมรปแบบและวธการจดการหรอมแนวคดซงขนอยกบการแบงงาน มอบอ านาจหนาทใหผอยฝายบรหารระดบตาง ๆ รบผดชอบตามความสามารถของตน และพฒนาการในดานตาง ๆ



IC-HUSO 2017

เพราะการปกครองคณะสงฆในปจจบนนมอานาจรฐและจารตประเพณเขามาเกยวของ เมอมอธกรณเกดขนตองอาศยพระราชบญญตคณะสงฆเปนเกณฑในการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆ (กรมการศาสนา, 2540, หนา 1)

บทบาทของพระสงฆาธการทเปนระดบชนปกครองของคณะสงฆ ตงแตระดบผชวยเจาอาวาสจนถงเ จาคณะใหญ ซงจะตองมบทบาทในต าแหนงหนาททไดรบมอบหมายอนเปนหลกฐานทแสดงถงประสทธภาพในการปฏบตงาน มความจ าเปนอยางยงทพระสงฆาธการจะตองเรยนรหนาท เพอแสดงบทบาทออกมาไดอยางเตมท โดยหลกแลวพระสงฆาธการมหนาทในการดแลและรบผดชอบผใตบงคบบญชา เชน เจาอาวาสตองดแลพระภกษ สามเณร ลกศษยวดทอยภายในวด เจาคณะต าบลตองดแลคณะสงฆทอยในเขตต าบลนน ๆ เจาคณะอ าเภอจะตองดแลคณะสงฆทอยในเขตรบผดชอบนน ๆ หรอ เจาคณะจงหวดตองดแลคณะสงฆพระภกษสามเณรทอยในเขตปกครองของจงหวดนน ๆ เปนตนนอกจากนแลวพระสงฆาธการจะตองไมลมหนาททสงฆจะตองด าเนนการใหเปนไปตามหนาทนน คอ การเผยแผพระพทธศาสนาอนเปนการจรรโลงพระพทธพจนใหด ารงอยคสงคมตลอดไป

คณะผวจยจงมความสนใจทจะศกษาเกยวกบบทบาท ในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการในดานตาง ๆ คณะผวจยจงไดก าหนดบทบาททจะศกษาในครงนจ านวน 3 ดาน คอ 1) บทบาทดานการเผยแผ 2) บทบาทดานการสาธารณสงเคราะห 3) บทบาทดานการปกครอง โดยผลการวจยในครงนนาจะเกดประโยชนไมมากกนอย ตอการสงเสรมบทบาทการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ อกทงสามารถทจะทราบถงเหตและผลอนเกยวกบปจจยสวนบคคลทมผลตอบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ในแตละดานวามมากนอยเพยงใด เพอทจะไดน าผลจากการวจยนเสนอตอเจาคณะจงหวดหนองบวล าภ (ธรรมยต) เพอจะไดนาไปเปนขอมลในการพฒนาองคกรและพฒนาบทบาทการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ เพอใหเกดประโยชนแกชมชนใหเปนทยอมรบแกสงคมทวไปอนจะเสรมสรางใหประชาชนและชมชนมวถชวตทดและเขมแขงยงยนตลอดไป วตถประสงคกำรวจย

1. เพอศกษาบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ 2. เพอศกษาปญหาและขอเสนอแนะในการพฒนาตนเองของบคลากร มหาวทยาลยมหามกฏราช

วทยาลย วทยาเขตอสาน

ขอบเขตกำรวจย 1. ดานหนวยงานหรอพนท ในการศกษาวจยเรองนจะครอบคลมเฉพาะ พระสงฆาธการคณะธรรมยต

จงหวดหนองบวล าภ ป พ.ศ. 2560 เทานน 2. ดานเนอหา การศกษาวจยครงน ผวจยมงศกษาปจจยทมบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระ

สงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ไดแก ปจจยสวนบคคลและปจจยสนบสนน


2005

IC-HUSO 2017

3. ดานตวแปร ตวแปรอสระทน ามาศกษาวจย ไดแก

3.1 ตวแปรอสระ ปจจยสวนบคคล ไดแก 3.1.1 อาย แบงเปน แบงเปน 1) 25-34 ป 2) 35-44 ป 3) 45-54 ป 4) 55 ปขนไป 3.1.2 อายพรรษา แบงเปน 1) 5-9 พรรษา 2) 10-14 พรรษา 3) 15-19 พรรษา

4) 20 พรรษาขนไป 3.1.3 วฒการศกษา จ าแนกเปน 3.1.3.1 นกธรรม 1) นกธรรมชนตร 2) นกธรรมชนโท 3) นกธรรมชนเอก 3.1.3.2 เปรยญธรรม 1) ไมไดเปรยญธรรม 2) เปรยญธรรม……….ประโยค

3.2 ตวแปรตาม ไดแก 3.2.1 ดานการเผยแผ 3.2.2 ดานการสาธารณสงเคราะห 3.2.3 ดานการปกครอง

4. ดานประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทศกษาวจย ไดแก คณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ จ านวน 114

รป 5. ดานระยะเวลา ในการศกษาวจยในครงน ผวจยไดเรมท าการวจยตงแตเดอนมกราคม ถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2560

ครอบคลมระยะเวลา 4 เดอน

2. Method

การวจยนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) ทเนนการวจยแบบตดขวาง โดยเกบขอมลในชวงระยะเวลาใดระยะเวลาหนงเทานน มขนตอนและวธการด าเนนการวจยโดยม

ประชำกรและกลมตวอยำง ประชากรทศกษาวจย ไดแก คณะสงฆของพระสงฆาธการ คณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ จ านวน 114 รป

โดยใชประชากรทศกษาวจยเปนกลมตวอยาง เครองมอวจย ใชแบบสอบถามเปนเครองมอการวจย โดยยดหลกความเทยงตรง (Validity) และความเชอถอได

(Reliability) โดยทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบเรองทศกษาวจยแลวนามายกรางขอค าถามตาง ๆ โดยครอบคลมทงค าถามปลายปดและค าถามปลายเปดและนาไปใหผทรงคณวฒตรวจสอบถงความเทยงตรงเชงเนอหาของแบบสอบถาม จ านวน 3 คน เพอตรวจสอบความถกตอง (Validity) ความเหมาะสมทวไป รวมทงตรวจสอบภาษาทใชเนอหาและปรบปรงแกไขน าผลการประเมนของผเชยวชาญมาวเคราะหหาคาดชนความสอดคลอง (IOC : Index of item objective congruence) ซงไดคา IOC โดยรวมเทากบ 1.00 นาแบบสอบถามไปทดลองใช (Try Out) กบกลมทคลายคลงกบประชากรกลมตวอยาง จ านวน 30 รป กบคณะสงฆของพระสงฆาธการ คณะธรรมยต



IC-HUSO 2017

จงหวดขอนแกน และน ามาวเคราะหหาคาสมประสทธความเชอถอไดของ ครอนบาช (Coefficient Cronbach Alpha) ซงผลจากการวเคราะหหาสมประสทธความเชอถอไดของครอนบาช ในทกตวแปรพบวาไดคาสมประสทธความเชอถอไดของครอนบาช .85 นนแสดงวาเครองมอวดมความเชอถอไดซงเกนกวาเกณฑมาตรฐาน 0.70

กำรเกบรวบรวมขอมล 1. ขอมลปฐมภม (Primary Data) ส าหรบขอมลปฐมภมนน ผวจยจะไดมาจากแบบสอบถาม โดยมขนตอน

การเกบรวบรวมขอมล ดงน 1) สงแบบสอบถามไปหาประชากรกลมตวอยาง 2) รวบรวมแบบสอบถามทตอบกลบมา ตรวจสอบความสมบรณถกตองของแบบสอบถาม และกรณทพบวาแบบสอบถามตอบกลบมานอย ผวจยจะแจกแบบสอบถามเพมเตมเขาไป 3) ประมวลผลขอมลทไดมาจากแบบสอบถาม ทงขอมลปลายปดและขอมลปลายเปด

2. ขอมลทตยภม (Secondary Data) ในสวนของขอมลทตยภม จะเกบขอมลจากวทยานพนธ เรอง บทบาทของพระสงฆาธการคณะธรรมยตทมตอการบรหารวดในจงหวดเลย ของพระปลดวสทธ วสทธาจาโร (ทองสะสม), บทบาทของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ ของพระครธรรมสารสาธต (ปยอบ), บทบาทของพระสงฆดานการสาธารณสงเคราะหของคณะสงฆ อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด ของพระครประภสรสทธคณ (ประสทธ ปภสสโร), บทบาทพระสงฆาธการในการบรหารกจการคณะสงฆจงหวดราชบร ของพระครสนตธรรมาภรต (นาควไล), บทบาทการบรหารการปกครองคณะสงฆศกษาเฉพราะกรณพระสงฆาธการ จงหวดปราจนบร (ธ) ของพระธระชย อชโต (จนทรปา) , บทบาทในการบรหารจดการวดของพระสงฆาธการ จงหวดอางทอง ของพระใบฏกาอานาย ฐตปญโญ (วเศษสทธ), บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการ ศกษาเฉพาะกรณ อ าเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร ของพระวชรพล อภวฑฒโน (มานตย) , บทบาทของพระสงฆาธการในการบรหารกจการคณะสงฆในอ าเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร ของพระสมหกาพร สชาโต (พเชฐสกล)

กำรวเครำะหขอมลและสถตทใช น าเครองมอวดไปใชในการเกบขอมลจรงกบกลมตวอยาง วธการวเคราะหขอมล ในการวเคราะหขอมลจะ

แบงออกเปน 2 สวนทส าคญ คอ 1) การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ประกอบไปดวย ความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Average) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยความถและรอยละจะใชในการวเคราะหขอมลในสวนท 1 ทเปนปจจยสวนบคคล และจะนาคาเฉลยและคาสวนเบยงเบนมาตรฐานมาใชในการวเคราะหขอมลในสวนท 2 2) การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ซงขอมลมาจากแบบสอบถามปลายเปด ผวจยจะวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยจดกลมจ าแนกตามกรอบของ SWOT Analysis


2007

IC-HUSO 2017

3. Results

1. ปจจยสวนบคคล ของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ พบวา 1) อายของผตอบแบบสอบถาม จ านวน 114 รป ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมอาย 55 ปขนไป จ านวน 56 รป คดเปนรอยละ 49.12 รองลงมา คอ อายระหวาง 45-54 ป จ านวน 29 รป คดเปนรอยละ 25.44 รองลงมา คอ อายระหวาง 35-44 ป จ านวน 22 รป คดเปนรอยละ 19.30 และอายระหวาง 25-34 จ านวน 7 รป คดเปนรอยละ 6.14 2) อายพรรษาของผตอบแบบสอบถาม อายพรรษาระหวาง 20 ขนไป จ านวน 52 รป คดเปนรอยละ 45.61 รองลงมา คอ อายพรรษาระหวาง 10-14 จ านวน 27 รป คดเปนรอยละ 23.68 รองลงมา คอ อายพรรษาระหวาง 15-19 จ านวน 21 รป คดเปนรอยละ 18.42 และอายพรรษา 5-9 พรรษา มจ านวน 14 รป คดเปนรอยละ 12.28 3) ระดบการศกษานกธรรมของผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดนกธรรมชนเอก จ านวน 55 รป คดเปนรอยละ 48.24 รองลงมา คอ ไดนกธรรมชนตร จ านวน 37 รป คดเปนรอยละ 32.45 และรองลงมา คอ นกธรรมชนโท จ านวน 22 รป คดเปนรอยละ 19.29 ระดบการศกษาเปรยญธรรมของพระสงฆาธการผตอบแบบสอบถามสวนใหญไมไดเปรยญธ รรม จ านวน 112 รป คดเปนรอยละ 98.25 และรองลงมาไดเปรยญธรรม 2 รป คดเปนรอยละ 1.75

2. ผลการวจยระดบบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ

ตำรำงท 1: คาเฉลย (X) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ รายดาน

จากตารางท 1 พบวา บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวด

หนองบวล าภ โดยภาพรวมมบทบาทในการบรหารงานอยในระดบนอย ซงมคาเฉลย 2.52 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 0.57

เมอพจารณาแตละดาน พบวา ดานการปกครอง อยในระดบปานกลาง ซงมคาเฉลย 3.25 และขอทวา ดานการสาธารณสงเคราะห และดานการเผยแผ อยในระดบนอย ซงมคาเฉลย 1.80-2.593. ผลการวจยระดบการพฒนาตนเองของบคลากรมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขตอสาน



IC-HUSO 2017

ตำรำงท 2: คาเฉลย (X) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระ

สงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ดานการเผยแผ รายขอ


หนองบวล าภ ดานการเผยแผ โดยภาพรวมมความพงพอใจอยในระดบนอยทสด ซงมคาเฉลย 2.01 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 0.69

เมอพจารณารายขอ พบวา ขอทวา มบทบาทในการสงเสรมการแสดงพระธรรมเทศนา อยในระดบปานกลาง ซงมคาเฉลยอยในชวง 2.60-3.39 รองลงมา ขอทวา มบทบาทในการอบรมพระภกษสามเณรใหรจกวธการเผยแผธรรมะ โดยจดใหมการเทศน การบรรยาย ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา มบทบาทในการสงเสรมใหมการอบรมคณธรรมแกนกเรยน อยในระดบนอย ซงมคาเฉลยอยในชวง 1.80-2.59 และขอทวา มบทบาทในการปฏบตหนาทของพระสอนศลธรรมในโรงเรยน มบทบาทในการจดรายการธรรมะทางสถานวทย อยในระดบนอยทสด ซงมคาเฉลย 1.00-1.79

ตำรำงท 3: คาเฉลย (X) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ดานการสาธารณสงเคราะห รายขอ


2009

IC-HUSO 2017


หนองบวล าภ ดานการสาธารณสงเคราะห โดยภาพรวมมบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆ อยในระดบนอย ซงมคาเฉลย 2.29 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 0.63

เมอพจารณารายขอ พบวา ขอทวา มบทบาทในการใหยมพสดภณฑของวดไปใชในงานตาง ๆ อยในระดบปานกลาง ซงมคาเฉลยอยในชวง 2.60-3.39 รองลงมา ขอทวา มบทบาทในการปองกนยาเสพตดใหโทษ มบทบาทในการด าเนนกจการสาธารณสงเคราะห ดวยการพฒนาหมบาน สรางถนน ขดลอกคคลอง มบทบาทในการสงเคราะหชวยเหลอรปชราและรปพการรวมไปถงผดอยโอกาสทางสงคมอยเสมอ อยในระดบนอย ซงมคาเฉลยอยในชวง 1.80-2.59 และขอทวา มบทบาทในการจดฝกอบรมดานอาชพตาง ๆ อยในระดบนอยทสด ซงมคาเฉลยอยในชวง 1.00-1.79

ตำรำงท 4: คาเฉลย (X) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ดานการปกครอง รายขอ


หนองบวล าภ ดานการปกครอง โดยภาพรวมมความพงพอใจอยในระดบปานกลาง ซงมคาเฉลย 3.25 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 0.71

เมอพจารณารายขอ พบวา มบทบาทในการดแลความสงบเรยบรอยภายในวด อยในระดบมาก ซงมคาเฉลยอยในชวง 3.40-4.19 และรองลงมา คอ มบทบาทในการเขารวมประชมประจาปของคณะสงฆครบตามทคณะสงฆก าหนดไว มบทบาทในการปฏบตตามระเบยบค าสงของเจาคณะในเขตปกครอง มบทบาทในการจดประชมพระภกษสามเณรเพออบรมสงสอนดานวตรปฏบตตามหลกพระธรรมวนย มบทบาทในการสนบสนนการบรหารงานคณะสงฆ อยในระดบปานกลาง ซงมคาเฉลยอยในชวง 2.60-3.39

3. ผลการวเคราะหเกยวกบปญหาและขอเสนอแนะบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ประชากรทตอบแบบสอบถามปลายเปดน มจ านวน 10 รป จากจ านวนทงหมด 114 รป ไดมขอเสนอแนะเปนล าดบท 1 คอ อยากใหมการสาธารณสงเคราะหท าใหมากกวาน, ใหมการส ารวจสขภาพรางกายทกป อยากใหมการดแลสอดสองวดทยงมความเจรญนอย ขอใหมการสงเคราะหมากกวาน และใหม



IC-HUSO 2017

ความเขมงวดมากกวาเดม อยากใหทางคณะปกครองไดมการมาตรวจสอบดแลวดทอยในสงกดปละครง รอยละ 3.51 อนดบท 2 ขอใหสงเสรมแบบจรงจง ใหตดตามดแลเผยแผตามวดตาง ๆ ในเขต รอยละ 1.75

4. Discussion and Conclusion

จากผลการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม พบวาบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ

1) ดานการเผยแผ โดยภาพรวมอยในระดบนอย ทงนอาจเปนเพราะวา บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ ดานการเผยแผ อาจจะยงมการสงเสรมการแสดงพระธรรมเทศนานอยและพระภกษสงฆภายในวดไมคอยมความรความสามารถในการแสดงออกเพราะการขาดความรในจดนน ๆ ซงไมสอดคลองกบพระวชรพล อภวฑฒโน (มานตย) ไดศกษาเรอง บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการศกษาเฉพาะกรณ อ าเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร ผลวจยสรปวา พระสงฆาธการยงขาดความรในการเผยแผ ดงนนหนวยงานรฐควรสนบสนนงบประมาณดานการเผยแผและควรถวายความรวธการเผยแผแกพระสงฆดวยกจกรรมบางอยางสรางปญหาใหกบวด ดงนนองคกรปกครองสวนทองถนควรจดสรรงบประมาณเพอซอมบ ารงสถานททากจกรรมของวดใหรองรบประชาชนอยางเพยงพอ และพระสงฆาธการขาดคณสมบตในการเปนครสอนในโรงเรยนตาง ๆ หรอโรงเรยนพระปรยตธรรม ควรสงเสรมพระสงฆทอายพรรษายงนอยใหเขาศกษาและอบรมวธการกลาวปาฐกถาแกพระสงฆเพอจะไดมความสามารถถายทอดวชาการพระพทธศาสนาได และสงเสรมใหพระสอนศลธรรมในโรงเรยนตาง ๆ ดวย

2) ดานการสาธารณสงเคราะห โดยภาพรวมอยในระดบนอย ทงนอาจเปนเพราะวา การสงเคราะหชวยเหลอคนชราและคนพการรวมไปถงผดอยโอกาสทางสงคมไมทวถง ซงไมสอดคลองกบพระอธการมานตย สจตโต (แกวพรมภกด) ไดศกษาเรอง บทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนเขมแขงศกษาเฉพาะกรณต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ผลวจยสรปวาบทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนใหเขมแขงของต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด โดยภาพรวมอยในระดบมากทกดาน เมอพจารณาเปนรายดานพบวาอยในระดบมากทกดาน เรยงล าดบตามดานทมคาเฉลยสงสดไปหาต าสด ไดแก ดานการพฒนาศกษา ดานการพฒนาคณภาพชวต ดานการพฒนาสงคม และดานการพฒนาเศรษฐกจ ตามล าดบ ผลการเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนใหเขมแขงของต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จ าแนกตามความคดเหนของกลมตวอยางทมสถานภาพในชมชนและระดบการศกษา ตางกน พบวา กลมตวอยางทมสถานภาพในชมชนตางกนมความคดเหนเกยวกบบทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนใหเขมแขงของต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด โดยรวมและรายดานทกดานแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนกลมตวอยางทมระดบการศกษาตางกนมความคดเหนเกยวกบบทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนใหแขงของต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด โดยรวมแตกตางกนอยางมนย ส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานการพฒนาคณภาพชวตไมแตกตางกน ขอเสนอแนะเกยวกบบทบาทของพระสงฆาธการในการสรา งชมชนใหเขมแขงของต าบลหนอย อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ไดแกควรเปนผน าและมสงเสรม ฟนฟวฒนธรรมและภมปญญาทองถนในดานตาง ๆ ควรเปนผน าและสงเสรมในการรณรงคเกยวกบปองกนและแกไข


2011

IC-HUSO 2017

ปญหายาเสพตด เพอใหเปนชมชนปลอดยาเสพตดและควรมเปนผน าและสงเสรมการศาสนาศกษา การศาสนาเคราะหใหประชาชน

3) ดานการปกครอง โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ทงนอาจเปนเพราะวา มบทบาทในการดแลความสงบเรยบรอยภายในวดอาจจะยงขาดการดแลเอาใจใสความประพฤตปฏบต และความเรยบรอยภายในวดยงไมดเทาทควร เชน ขาดการพดคยอบรมกนในเรองตาง ๆ ใหเปนแนวเดยวกน หรอสวนหนงอาจไมคอยมการเขารวมประชมประจ าปของคณะสงฆครบตามทคณะสงฆก าหนดไว ซงไมสอดคลองกบพระครธรรมสารสาธต (ปยอบ) ไดศกษาเรอง บทบาทของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสระเกษ ผลวจยสรปวา 1. บทบาทของพระสงฆาธการในเขตการปกครองของคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ โดยรวมอยในระดบปานกลางและเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา มบทบาทในการบรหารกจการคณะสงฆ ในดานการปกครองอยในระดบมาก 2. ผลการเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆาธการในเขตการปกครองของคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ พบวา ทมอาย พรรษาและดบการศกษาตางกนมความคดเหนเกยวกบบทบาทของพระสงฆาธการในเขตการปกครองของคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ โดยรวมแตกตางกน 3. ขอเสนอแนะเกยวกบการปกครองของคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ คอ มการปกครองพระภกษ สามเณร ใหปฏบตตตามพระธรรมวนยอยางเครงครด มกองทนเสรมสรางดานการศกษาแกพระภกษ สามเณร ใหพระภกษ สามเณร เอาใจใสตอกจกรรมดานศาสนาใหพระภกษ สามเณร ด าเนนกจการบางอยางภายในวดอยางเปนระเบยบ ขอเสนอแนะเพอนำผลกำรวจยไปใช

จากผลการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม พบวาบทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต จงหวดหนองบวล าภ

1. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ควรกาหนดนโยบายในการบรหารคณะสงฆ ควรสงเสรมและพฒนาทกษะการพด การแสดงพระธรรมเทศนาแกพระสงฆาธการ ควรสงเสรมใหวดตาง ๆ เปนศนยกลางในการสาธารณสงเคราะหระดบหมบาน ควรบงคบบญชา ก าชบใหพระสงฆาธการไมขาดประชม เพอรบนโยบายไปปฏบต

2. ขอเสนอแนะส าหรบผปฏบต พระสงฆาธการควรพฒนาตนเองในดานทกษะการพด การแสดงพระธรรมเทศนา สงเสรมและพฒนาใหวดเปนศนยกลางในการสาธารณสงเคราะหระดบหมบาน พระสงฆาธการควรเขารวมประชมประจ าเดอน ประจ าป โดยไมขาด เพอรบนโยบายไปปฏบตอยางถกตอง ครบถวน

3. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป ควรมการท าวจยเรอง บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการคณะธรรมยต ในจงหวดอน ๆ เพอทจะไดท าการเปรยบเทยบ



IC-HUSO 2017

กตตกรรมประกำศ ขอขอบพระคณ คณะผเชยวชาญทกทานทกรณาชวยตรวจแบบสอบถาม กราบขอบพระคณ พระครธรรม

สารพนจ เจาคณะอ าเภอเมองขอนแกน-พระยน (ธรรมยต) และพระวฒสารโสภณ เจาคณะจงหวดหนองบวล าภ (ธรรมยต) ทไดใหความอนเคราะหในการแจกแบบสอบถาม ตลอดถงพระสงฆาธการคณะธรรมยตในจงหวดขอนแกน ทไดเมตตา ตอบแบบสอบถามเพอทดสอบคณภาพเครองมอวจย และขอบพระคณพระสงฆาธการคณะธรรมยต ในจงหวดหนองบวล าภ ทไดใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามเพอการวจยดวยดท ไดอนเคราะหในการเกบขอมลส าหรบการวจย

5. References

พทร มลวลย และไสว มาลาทอง. ประวตศำสตรพระพทธศำสนำ. กรงเทพฯ: ฝายวชาการ กองศาสนศกษา กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, 2533.

พระราชวสทธภทรธาดา. พระราชบญญตคณะสงฆและกฎมหาเถรสมาคม. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2547.

พระวชรพล อภวฑฒโน, (มานตย). บทบาทในการบรหารงานคณะสงฆของพระสงฆาธการ ศกษาเฉพาะกรณ อ าเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร. วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, 2553.

กรมการศาสนา กองแผนงาน. หนงสอคมอพระสงฆาธการวาดวยพระราชบญญต กฎ ระเบยบ และค าสงของคณะสงฆ. กรงเทพฯ: กรมการศาสนา,2540.

พระมานตย สจตโต, (แกวพรมภกด). บทบาทของพระสงฆาธการในการสรางชมชนเขมแขง : ศกษาเฉพาะกรณต าบลหนอม อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, 2552

พระครธรรมสารสาธต (ปยอบ). บทบาทของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆธรรมยต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ. วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, 2553.

panel 36 philosophy and religionproceedings of 13th international conference on humanities &...

Documents