Title:Literary Text 9>VXUP2PC$ % L&0|&K$,* *w$w$X*0%,PP!PPPPP!&!& PPP|&PPPPDDD$hDDDhDDD000000Say Porma na Malagilion nen VillafaniaSay anlong ya ginawa nen Santiago Villafania ed MALAGILION et diad porman sonito tan villanelle. Talumplon lasos tan animiran sonito. Say villanelle et limamplo. No pormay pantotongtongan et walay sukat tan tugma to ya. Onya so sonito tan villanelle. Istandard so porma to la ya. Sarag ton iribisan daiset balet say linya to yaag nayarin salatan. Immanoen pay sakey ya sonitod Malagilion:sonito 1(1) kawalaan mo natan Urduja?(2) anggapoy makaamta no iner(3) so angisinopan da ed sika(4) say linget tan dalan impaterter(5) tinmubo iran dika na dalin(6) pian nasakuban so angarian(7) agko amta no aya so bilin(8) bilang prinsisa na Caboloan(9) nabilang so istoryan nisulat(10) istoryan mangipakabat komun(11) no sika et tua o mito(12) bongay kanonotan na totoon(13) pinabli ran maong so luyag da(14) kanian say ngaran mo inako raGabay kon balansi so pambasak ed sayay libro nen Villafania. Kanyan sabay tayon imanoen so anlong tod Malagilion. Say sonito kuantod diksyonaryo: anlong ya mangidadalakdak na sakey ya kanunutan odino liknaan diad loob na 14 ya linya. Ed sayan alimbawa na sonito nen Villafania, kinulungan koy numero tapian naidumay imano so anlong to. Walay katorsin linya to ya. Say balang sakey ya istansa to et walay linya ton talora. No imanoen so sukat tod balang linya walay samplora. Say unaan ya linya to ya et walay sisura to. Kawalaan mo/ natan Urduja? Balet no imanoen so tinmumbok ya linya et anggapoy sisura to. No bilangen so limaran sukat et apaldwa may kumadwan linya na sonito ed maka tan amta. (2) ang-ga-poy ma-ka/am-ta no iner. Saysisura na tatawagen et paldwa na anlong ed sakey ya linya. Say kulaay sisura nasonito to et diad linyan 1, 5, 6, 7, 8, 11 tan 14. No imanoen so tugma to ya et a, b, a, b, c, d, d, c, e, f, e, f, a, a. Say istanza to yay sonito 1 et 3/3/2/3/3. Imanoen pa la met so sakey ya sonito nen Villafania:sonito 64(1) walay no anton kebiew ed pagew(2) sanlabi lan ag pakaugipay(3) pannunnonot kod isabiy agew(4) a pangikban yod lobir na bilay(5) asingger lan onselek so banwa(6) magano lan onkupit so matak(7) ompawil ak lad podir a panggia(8) pamatanir yod bugtong ya anak(9) dia ed yarap yod say Makauley(10) piaet kon nagamoran yoy tawen(11) anggan say pusok et mantagleey(12) maliket kon abetey arapen(13) ta amtak wala kilad akualan(14) na Impiniton SankatageyanNo pansinen so sonito 64, walay sukat to yan samplora. Say kulaay sisura to, dia dlinya na 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 11, 13 tan 14. Say tugma to ya et a, b, a, b, c, d, c, d, e, f, e, f, g, g. Say istansa to ya 4/4/4/2. No basaen niray sonito ed malagilion, pigaray abuon istanza. Walay 4/4/4/2, 2/2/2/2/2/2/2, 5/5/4, 7/7, 14, 2/2/2/2/2/4, 2/2/2/2/3/3, 1/2/4/1/2/4, 4/4/6, 5/2/2/5, 3/4/3/4, 4/5/5, 3/2/4/2/3, 2/4/4/4, 5/5/2/2. No imanoen so sonito 1-364, anggapoy inusar nen Villafania ya bantas. Imanoen so Villanille ya insulat nen Villafania ed malagilion. Say villanelle et anlong ya liriko. Wala y labinsiyam ya linya to ya. Nauulit so dwaran linya to ya. No imanoen so villanelle nen Villafania napansin yan tinumbok toy ley na villanelle. Imanoon pay sakey ya villanelle nen Villafania:Villanelle 1: TalabayEducations,only,the,Envelope Give,me,the,Letter. Jose Garcia Villa(1) say talabay et sobri lambengat(2) ya anggapoy iyan ono karga(3) iter o yawat yod siak so sulat(4) no iner inkorit iray bangat(5) pangoliran tan saray simbawa(6) say talabay et sobri lambengat(7) anggapoy balor a singa galat(8) singa dunong ya ag ikakana(9) iter o yawat yod siak so sulat(10) tapian nagamoran so pirawat(11) a pangiwanwan ed inkapalsa(12) say talabay et sobri lambengat(13) aya et nayarin naandipat(14) no ag niubol ono nilikna(15) iter o yawat yod siak so sulat(16) ta wadtan iray tepet tan ebat(17) ed dorongaway bilay diad talba(18) say talabay et sobri lambengat(19) iter o yawat yod siak so sulatSay villanelle nen Villafania ginamitan toy epigraph ya inala tod sakey ya anlongnen Jose Garcia Villa. No imanoen so villanelle ed tagey say inulit ya linya et1 tan 3. Labinsiyam so linya to ya. Say kulaan ya sisura to et walad linyan 1, 3,5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18 tan 19. Say tugma to ya et a, b, a, a,b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. No say pangibasian ya tugma to eted say Arti Metrica Del Tagalog nen Dr. Jose Rizal say tugmaan na Villanelle nenVillafania et walad patinig tan maksil ya katinig. Samploray bilang to yan pantigbalang sakey ya linya. No imanoen niray villanelle ed malagilion nen Villafania,amin et walad samploran bilang ya pantig ed balang sakey ya linya. Onya to met yadiad tugma to ya, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. Baletno pansinen so villanelle 4: Urduja nen Villafania. Naimatonan so villanelle toet walad makalnan katinig ya amin so tugma to no ibasi ed Arti Metrica Del Tagalog. Amin ya linya to ya saksakey ya tugma: Imanoen so pigaran linya:agay lay binta na impanlupampostura ka na kinalakianaya so ipapatnag na matamdia ed ritmo na sayiao ya tagamtewek iray amin ya talawanagay lay binta na impanlupamNo imanoen so salitad sampot, impanlupam, kinalakian, matam, tagam, talawan, impanlupam et walad saksakey ya tugma basi ed say aral nen Dr. Jose Rizal ed anlong.No say pantotongtongan et makalna tan maples ya tanol na salita, Say impanlupamet walad matantan ya tanol insan say katugma to yan matam, tagam et walad maplesya tanol. No ibasi ed kindi Dr. Jose Rizal ya so tugmaan to walad simple o payakya tugma so villanelle nen Villafania. Ompapaway ya say linya ya manlapod unaan tan kumalabinsiyam et mankatugma.Say Balikas nen VillafaniaDiad unaan ya sonito nen Villafania, naobserbaan ya tampol so tepet tod unaan ya linya: kawalaan mo natan Urduja? Ed sayan tepet nen Villafania ipapanengneng to labat ed saray kaluyagan nen Villafania no panon ton kaimportanti si Urduja ed balang sakey ya Pangasinan. Ta si Urduja et simbolo na Pangasinan:Kawalaan mo natan Urduja?Anggapoy makamta no inerSo angisinopan da ed sikaAliwa labat ya sonito 1 so angibalikasan nen Villafania so liknaan tod kaluyagan nopanon ton kaimportanti si Urduja ed Pangasinan: Naimatonan ya diad arom niran sonito to:sonito 139dia ed panamegley na singgulokaraanan ya apis na lamanna kinalakian nen Urdujasonito 136anggano wala ra so kamuyonga nanlapud boleg nen Urdujavillanelle 50mamaarap kad dapit-letekandiad luyag nen binarin Urdujalingay moy luyag na CabaloanTua man o sakey labat ya mito si Urduja, maksil so pananisia daray Pangasinan ya si Urduja et aminsan ya anguloy luyag na Pangasinan. Say sakey ya pipirawat nen Villafania ed saray kaluyagan to et no panon ton aroen tan pabunaen so salita na Pangasinan lalo lad saray kalangweran:sonito 136singa bukbukor koy mibabakaled saray kailalakay biklatya angakamoy dilay Pangasinan.Ed sayan alimbawa nen Villafania, papasikian to iray tinmutunda la ran umaanlong edPangasinan ya italindeg da o so Pangasinan. Tapian ombuna tan unosbong so litiratura tonia.sonito 128diad inkasil da ray dayon musiakinmuyep so masnag a liwawaed muling na musiay PangasinanEd sayan sonito nen Villafania, mapatpatnag ya saray Pangasinan et sananey ya salita so papablien da. No undayo ka bilang ed siyudad na Dagupan, daiset lay ogogawya makapansalitay Pangasinan lalo la no say binalegan to et dia d mismon baley naDagupan.sonito 114Balet saray tobun-balo natanDia ed binmungayabong ya siudadDinmalin tan binmatoy dila raSalitan Tagalay pilatek daAnsakit balet tua. Anggaman ontan saray arom ya umaanlong ed Pangasinan ag unabobon ya unkoyep so salita na Pangasinan. Maksil nin sinsya so pananisia nen Villafania ya mabuna sa litiratura na Pangasinan:villanelle 46say bilay na tawir a salitasay pansiansiay dilan Pangasinanwalad mabunan litiraturaPinatuaan to ya tan initdan toy pakapatnagan ya ag unkokoyep so litiraturan Pangasinan nen si Villafania et initdan toy libro si Virgilio S. Almario, sakey ed saray kritiko to:sonito 164(para ed si Virgilio S. Almario)anlemlemew so liknaad pagewnen yawat kod sikayo so libronPinabli tan arum niran anlonganggano wala so panduaruaompano gaygayen yod palianta nidatek lantid Pangasinananggaman ontan emben yo natanso balikas na musian abangonaned abayag ya impakalingwanaya met so ebat ko ed kuanyoya riklamasion na kanonotanpara ed sayay lapag a nasionta say litiraturan panrihionwala lad tambib na ibolusionAmayamay so balikas nen Villafania ed libro ton Malagilion balang sakey ed kaluyagan to. Balet say sakey ya palanang ya ag natitilak ed anlong to et say literaturan Pangasinan et kapara na arum ya salita ya singa tagalog ya walay naipaway toyan kuritan.Say Panrinacimiento ed Pangasinan nen VillafaniaSay sakey ya makapaimano ed Malagilion nen Villafania et saray salitan Pangasinanya ag natalusan na kalangweran. Ta pian napatwak ya, nan bantag ak ed saray iskwela ya samploran salita ya ginamit nen Villafania ed Malagilion. Empaebatan kodsikara ya tan ipatalos da no antoy labay ton ibaga man ya salita. Duamplon manaaral ed hayskul so pinilik. Saray salitan impaebat ko tan ipatalos da: anlong, kuritan, banwa, agalpong, egpang, dayabdab, Caboloan, peget, wirwir tan lapayap. Ed sarayan salita, anggapoy nipaliwawa da. Say tepet dad siak, no iner ko inala yan salita. Makapaermen so pinawayan to may ginawak ya bantag. Ed sayan pakapatnagan, tua labat may ibabaga nen Villafaniad salaysay tod Balon Silew:"Say atagey ya klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabilang labat iray umaanlongtayo nensaman angga ni ed natan."Ag pimmayag si Villafania ed sayan matuan nagagawa. Kanian naimatonan diad anlongtod malagilion dakel so salitan Pangasinan ya binilay to tapian nausar daray untotobon Pangasininsi. Tan say bilin to rad kapara ton umaanlong:sonito 231O pinabpabli ran umaanlongplumay malayug a Caboloanliing yo ray naugip a musiadia ed parnasu na Pangasinanikorit yo lamet iray anlongtan saray tongtong kabayawasankansion yo lamet iray lainengtan saray hambayon abangonankoloran yoy dapul ya ilalamdaray wala ni ed kalangweranyubol yoy dila rad pangolirantawi d saray tumatagaumenanggad masibeg laran milupatan ikinon so dilin salita.Say tepet ed saray umaanlong, kapigan ira mansulat tan italindeg so salitan abangonan da, no kimmapoy lay laman da tan aglara makalikna? No bilbilang et natatakot dan ibaga so liknaan ta say rason et agdara iimanoen, wala so bilin nen Villafania ed saray umaanlong:sonito 191agka mapaga umaanlongno agda nabasay kanonotanno agda natalusay liknaanya inkorit mo ed saray anlongagmo paniinapay linawano agda nagawat so katageyno agda natukor sa karalemna kawayangan na ilalam mosonito 193bawim so Paranasun PangasinanO kaluyagan ya umaanlonglagyat mo ray sinmaew ya musiasakbay ya onkilot so ilalamsakbay ya naayos so linawaKanyan saray umaanlong et sikara so ilaloan na ibangon na litiratura na Pangasinan. Sikara so mangipatalos ed saray kalangweran tapian saramay salitan nababalangla ed Pangasinan et nabilay. No agnira natenyeg so umaanlong ed sayan bilin nenVillafania ed saray Pangasininsi, mapatpatnag ya anggapoy panangaro dad Pangasinan.)-. @DEeh ?Bei {eOeOeOe+hz56B*CJOJQJ\]aJphXXX+h1PJ56B*CJOJQJ\]a%Kj%Gj $dh-DM[$\$a$gdz$dh-DM[$\$a$gdz5>a 4TwEe $dh-DM[$\$a$gdz$dh-DM[$\$a$gdz ?jAf6Pp$&Fdh-DM[$\$a$gdz$dh-DM[$\$a$gdz$dh-DM[$\$a$gdzij?FGLMgh|} % t t t dhP 2h_6OJQJ]^JhP 2h_OJQJ^JhP 2h/b>Salamat ya bal baleg Salaya, dalin kon pinabli, pasen ya apaplosa?y banoaPerlas na dayat ed dapit letakan, sikan Eden min naandi laSililiket kon isaklang ed sika?y bilay kon maermen tan atataYa no mas marlang, mas tarioa tan kaskeyan to?y andi anggaSiansia nin isaklang kod sika pian sikansika?y nasigsioa.Diad laoak na bakal, diad daoal da?y salangatanSaray arum iyapay dad sika?y bilay dan andi likas ed ot-ot ni say panalayduaanAndi bali?y pasen: diad sipres, laurel ono lirion sankaputianSakurong, kalaoakan, subakil ono diad pase?y pakateyanNampapara ra no kereoe?y bansa tan ayaman.Ompateyak lega?y pakabantag kod kagapon gulis na lioaoa?d lioangYa mangiparongtal na ageo kasumpala?y labin sangkainggeoanNo mankaukolan kay kolay pian kolaya?y kalioaoam ya dalangirangIkalbom ya?y dalak ya ikamayat ed igsan kaababiganPian ukopan mo?y balitok so sinag na kabutay ton lioaoam.Saray ogagep ko nen siak ni katayakdangSaray kugip ko nen tubonbalo ak lan napno?y biskeg tan kaliktanYa pinengneng ka O Baton Along na Dayat ed dapit letakanSay deket na ugao-ugao na matam, say maimsay a kirep mon binmonlalakaoYa ag manampog, andi kumanet tan ag agaldia?y kaagapan.Sika?y kagleta?y bilay ko, say liob tan daleyet na pantindek koDaray ka la! Say belyao na kamareruak ed sikan asingger lay isian to?d diking moDaray ka la! Alan tua?y samit na nagapol pian narapat so inkagnapan moSay ompatey pian itdan ka?y bilay, say pakaoyos na bilay diad lepsag na lioang moTan diad makapakelkelao mon dalin so yepyepan kod ando lan ando.No diad lobok ko naani oala?y nibanan nanengneng moSakey ya rosas diad makdel ya dikan timmoboAgi, alam tan getel mo pa pian kamareruak dita?y angoban moTa diad dalem na ambetel ya lobok naliknak ed moling koSo petang na linaoam tan sengao na katamoyan mo.Paolian pan say bolan so mangipanengneng ed siak diad malamoy, mabanayar ton lioaoaPaolian pan ibaki na palbangon so marlang ton sinag ed kasanliliknaA diad lobok ko idalamorom na dagem so panaglem to raTan no bilang oala?y manok ya diad parepak so ondapon onabebaYabuloy pan itareren to?y laineng na kareena?y pasen kon ya.Yabuloy pan say masnag ya banoa tan say alingaseoSo mamapaoil ed sipud lan kereo ko?d kataoenanYabuloy pan anggan sakey labat lan kaaro nangisanTan no dia ra?d mareen ya ngarem kapag no ipikasiPikasi moak pa met O Inan Dalin ko pian diad Diosna oranto?y impatey kon masakbayra ak ed Kataoanla?y paninaoaan.Pikasim pa ra?y naandian na kapalaranSaray mantetepel na ag nabitlan kairapanSaray kainaan mi ran nannangis na ontan lan kapaitanPara?d saray olila, saray balo tan saray impangao tan pinabpabandayEt pikasim pa met ya naoandagan mo?y dilin pankanaonaoam.Et no say labin ambilonget dotoan to?y ponponanTa sara labat la?y inaatey so oadman ya manlalamayAg mo pa sisigensigene?y Painaoa ra, ag mo pa sibuake?y pasen dan pankelkelaoanEt no say uni na arpa tan Kutibeng so oalan narengelanSiak iman, Bansan pinabli, ta sika?y lalainengan.Bangno say lobok ko naani ag la kabat na karaklanTa naandi la?y parepa o antokaman ya pamirbiranYabolo?y pa lan baken tan sekae?y katooanYa say dapol ko ompaoil la?d sipur ton kaandianTan say dabok to?y nikayat ed talba?y karalinan.Anggapo?y oala?d siak no siak ma?y ilingoanTa magmalioak ya dagem, lioang tan sayakopen ko ra?y kasengatanMasalagisag tan malikneo ya uni ed layag mo?y pagmalioanBalingit, tingkao, kolay, dalamurom, laineng tan aglem ya sangkaaralmanMaparanay ton daolie?y segek na panmatalek kon bebenbenan.Ah, pinabpablik ya Bansa, sika?y kaskeyan kon pansibkelanFilipinas kon inad-aro, diad sayan patanir ko siak pa?y ikabilanganTa diad sika itilako?y, atateng tan pinablik ed bilayOnla ak la?dma?d anggapoy aripen, manangapos odino manamatey manNo aned say pananisia ag mamatey tan say Dios labat so manarin andi anggan.Title:Literary EssayOral Tradition into the 21st CenturySantiago B. VillafaniaPangiparungtalSay salita ya amta na balon Pangasinense et amay atawir ed atateng da odino amay naaralan ed abung. A singa saray arum met a salita, walay duaran klasi na salitanPangasinan manguna imay ordinario, uusaren ed abung tan kasual ya osa-osa; tan komadua, amay atagey a klasin Pangasinan ya uusaren daray umaanlong tan tumatagaumennen saman. Say atagey a klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabilang labat iray sumusulat tayo nen saman angga nid natan. Naandi met laray tumatagaumen a makaamta na karaanan a litiratura tayo a singa saray anlong (verse, poem, poetry), uliran (myth, legend), dangoan o kansion (song), diparan (proverbs, maxim), pabitla o bonikew (riddles) tan arum niran sulsulat a parti komun na litiratura tayo natan no ag iraya alinglingwanan.Literary Genocide. Aya so asagmakan na litiraturan Pangasinan. Nen panaon na Kastila, linmesa iray awiran tan iskuilaan no iner say inkanan panagbangat et say bayes a salita. Impaneknek daray prayli so panusar na salitan Kastila laut lad saray kailin anakbanua. Nen panaon na impan-alsa o gelew, nilablabay ni na ribolusionarion pa-Pangasinense so mibakal ya usar so barang tan paltug nen say mangusar na pluma tan papil. Ontan met so agawa nen wala tayo ed ley na America. Impaneknek da met so panusar na salitan Inglis. Dia ed panamegley daray mamaistro tan libron lugan na barkon Thomas, masimoon tayon inmonor ed sikara tan nansalat na salita a singa nansalat labat na solong a kawes. Nen imbeneg a siglo, wala ray pigaran sumusulat ya Pangasinense balet nansulat ira ed salitan Inglis tan Filipino say apilin salita o linguini ya onkana ed bansa na Pilipinas. Ayan lingguahi et salita daray Tagala.Dia ed inlabas na apat a lasus a taon nansiansia so salitan Pangasinan anggano wala ya ed dalem na duara ed saray lingguahi mundial say Kastila tan Inglis. Bangbalet ag iya binmuna a singa saray salitan Tagalog, Bisaya tan Iluko. Say amtak arason odino sengegan, agimperan so ibolusion na salita tayo lapud ta anggapoy sumusulat tayon angusar ed saya tan anggapoy maseet ya anipon tan angipatalus ed saramay gendat la tan karaanan a tawir tayon sulsulat. Say asumapalan to la ingen, inatey so litiraturan Pangasinan.Saray Polina na Panulatan ya PangasinanSay litiratura ono panulatan a Pangasinan nanumpisa ed saray Misionarion Dominico nen komalabinsiam a siglo nen wala nid dalem na ley na Kastila so bansan Pilipinas. Saray orihinal tan salin a sulsulat da rayan paparin misionario so amaatageytan angiletneg na salitan Pangasinan ed liturhika tan litirarion lingguahi. Karaklan ed saray inmunan natawag a litiratura tayo et sirmon, dasal, katikismo tanarum niran sulsulat ya inkanan impangilaknab na katolisismo ed luyag na Caboloano Pangasinan nen panaon aman.Say impluwensia na Kastila ed anlong a Pangasinan et nanengneng ono nabasa ed saray gozos, impanbilay (bilay dara santo) tan passion. (Nelmida, 1980)Onong ed say insulat a salaysay ed libron Pangasinan Grammar (1970) nenRev. Fidel na Amurrio, say sankasakbayan a koliksion na sirmon pinmaway nen 1851tan imprinta ed Madrid. Tinumbukan iya na pablikasion daray tinipon na paparin Dominico nen 1858. Say unaan a Pasion a Pangasinan imprinta nen 1855 tan ag nambayag pinmaway met so sakey a baleg a katikismo nen 1869. Say Dalan a Maptek ya insulat nen San Antonio Ma. Claret tan insalin ed salitan birnakular nen Fr. Agustin Gallego, O.P., pari parokia na Binmaley nen 1881 anggad 1890. Say sankarakepan a salaysay tan sakey a klasiko ed salitan Pangasinan et say Catecismo na Doktrina Cristiana. Aya et impaliwawan katikismo ya insulat ed salitan Kastila nen Fr. Mazo tan insalin nen Fr. Salvador Millan. Sikato met so angisalin ed libron nen San Alfonso Ligorio ya El Libro del Pueblo ono Bangat iran nipaakad ed saray Samploran Ganggay Dios. Si Fr. Millan so nansulat met na pigaran librita tan novena ya uusaren tan babasaen ni anggad natan.Say Masanton Kasulatan insalin diad gapoy komaduamplon siglo tan basi ya ed Bibliannisulat ed salitan Kastila ya tatawagen day De Valera tan imprinta na American Bible Society. Say niribisan idision na sayan Biblia nen 1924 ag la nisulat ed malinew a Pangasinan.Kasumpal na panaoy Kastila walaray pa-Pangasinan ya nansusulat met lay kansion, moro-moro tan zarzuela. Ed saraya pigpigara labat so niprinta, bangbalet saraymayor a binaleybaley walay zarzuelista ran dili: si Catalino Palisok naLingayen, Julian Zulueta na Calasiao, Francisco Rosario na Manaoag tan Pablo Mejia na Malasiki. Si Mejia so nansulat na bayograpiya ono bilay-awaran nen Jose Rizal a walay titulon Bilay tan Kalkalar nen Rizal; say kuan da niprinta iyatan nisulat ed marakep tan walay sukat a talurtur. Sakey met si Mejia ed angipaalagey na tatawagen day Awiran na Pangasinan nen 1912 tan naandi nen 1921.Sakbay tan kayari na komaduan Gira Mundial linmesa iray alenleneg a nobilistan siMaria C. Magsano tan Juan C. Villamil. Apatiran konbilay so nisulat nen Magsano: Colegiala Dolores, Samban Ag Nabenegan, Nami-ko (salin nanlapud salitanHaponis) tan Bales na Kalamangan (wala ni so kopia na sarayan konbilayed City Library na Dagupan). Tan anemiran konbilay so nisulat nen Villamil: Ampait A Pagbabawi (1950), Imis na Kapalaran, Pakseb na Kapalaran, Pinisag Ya Puso, Dyad Tapew Day Daluyon tan Sika tan Siak.II.Nanlapu nen dikada na 1960 odino 1970 anggad taon na 2000, naandi ray sumusulat tanumaanlong na Pangasinan. Balet abilay so pluma ra nen inorganisa nen Jaime P. Lucas, sakey ya umaanlong na salitan Iluko, so Ulupan na Pansiansiay Salitan Pangasinan. Sikato met so inmalagey ya unaan a pangulo na sayan Ulupan.Diad panamegley na Ulupan abilay met so palapagan o magasin ya Balon Silew, binayes ed Silew ya impaway nen Maria Magsano nen 1934 tan tinmunday pablikasion nen 1943. Nen 1948, binilay na palapagan ya Philippine Courier bilang Sandiy Silew balet tampol met a naandi nen naandi lad sirkulasion so abitlan palapagan. Say BalonSilew natan so alenleneg a palapagan ed Pangasinan ya mangiiter na bilay na pluma ed saray gendat tan balon sumusulat tan umaanlong ed luyag a singa sikara nenLeonarda Carerra (Amor Cico), Linda Andaya (LIRA), Sergio Bumadilla tan arum nira.Araya so polina (pollen) na panulatan ya Pangasinan. Polina kuan ko ta anggapoy natawag ya ulat odino sengeg na litiraturay Pangasinan. No umamengen a maong so awaran na litiratura tayo, bengat-bengat irayan linmesa ed panaon dan dili. Manlapud sulsulat tan salin daray Misionarion Dominico anggad panaon daray zarzuelista, panaon daray nobilista odino kombilayista tan panaon daray kontimporarion umaanlong tan sumusulat ed sayan milinio.Riklamasion ed Pankaluyagan a Kuritan o LitiraturaNapantotoonan natan na sakey a National Artist for Literature so pilalek ton Reklamasyon sa Pambansang Gunita ya say labay ton nagawa et say pamawi na karaanan ono tawir a litiratura ya onkana ed lapag a bansa. Balet no say pantutongtongan laet say litiraturan pambansa karaklan no aliwan amin ed saraya et nisulat ed salitan Tagala. Ag onaaboloy iyan sumusulat ed piaet tonian ikikinon a too ta sakeyiyan makasengeg ed lalon kabalang na litiraturan nisulat ed abangonan a salita.No saray anlong, pangoliran, tongtong tan arum niran kabiangan na kuritan o litiraturan Pangasinan et yalis ono ipatalus ed Tagalog o Filipino, ag ombayag manmaliw layan kabiangan na litiraturan Tagalog\/Filipino tan nayarin agla nabirbir ono birbiren so nanlapuan ton salita dia ed arapen iran panaon.Mas mararakep no say gawaen tayon riklamasion et onkana para ed lapag a luyag tasikatoya so nakaukulan laut la ya say litiraturan Pangasinan et wala lad tambibna kabalang ono (d)ibolusion.Manlimamplon taon lan dinmeen so pluma daray sumusulat a Pangasinense. Ag la amtana tobun-balo tan wala nirad kalangweran iray tawir tayon dangoan, anlong, uliran tan saray alinglingwanan laran oral literature a kuan. Saraya komun so nepeg tayon iriklama ono bawien tan pasimbaloen no nakaukulan para ed saray kailalakan tayo natan tan dia ed arapen.Say bilay na sakey a salitaWalad mabunan litiraturaAya so mabetbet kon ibabaga tan ipapaneknek ed saray makakalingwan lan sumusulattan umaanlong tayo. Aminsan say Pangasinan et walay dili ton litiratura a saragton mipara ed saray litiratura na Tagalog, Cebuano, Ilocano, Bicolano, Waray, Hiligaynon, Kapampangan tan arum nira.Dinmalan so Golden Age na Pangasinan Literature nen panaon daray zarzuelista, balet nagmaliw a tanson panaon ta anggad natan ag ni binmulaslas so Renaissance na litiraturan Pangasinan. Pigpigara nen say kawayan iran bolo so mansusulated salita tayo natan. No wala bilang et manbibinukbukuran ira ta anggapo la lanti so pililikna daray kaluyagan tayo ed sulsulat iran Pangasinan ta pilatek tan labay da nin basaen so nisulat ed Tagalog tan Ingglis.Anggapo met so suporta odino tagano daray awiran tan unibersidad ed saray sumusulat tan umaanlong angipalalo lay panbubulag-bulagan tan pantetelek-telekan daray akayorong ed lokal a gobierno tayo. Anggapoy wala ed sikara no omboyangabong ono naandi so kuritan na Pangasinan. Anggapoy wala no naepel so ilalam ono imahinasion daray Pangasinenses tan nabalang so kultura tan kamarerua daray mibabaley. Say kabkabat tan amta da labat a yaliguas et dia ed yalagey na konkriton baley o siudad tandia ed panamegley na kulturan politika.No paulianan tayo so tawir tayon litiratura ag arawin bayesen ono laen iya na sumusulat ed kakaabay iran luyag tan yarum ed panulatan da. Ag tayo la nababawi sokopian kanepegan ed saraya no nisulat tan impatalus la ed sananey a salita.Anggapoy maoges ed getman reklamasyon, balet kanepegan tayon bawien a manguna so karyan tayo sakbay a yabobon iya ed litiraturan onkana ed lapag a bansa.Nakaukulan tayon bilayen so litiraturan Pangasinan tan mibansag ed saray arum aluyag tan kaagian tayo ed panulat ya mamawi ono manriklama na tawir tayon gunita okanonotan.Balbaleg so pananisiak a dia ed panamegley na sayan riklamasion nabantagan tan nakabatan tayo so balur na litiraturan Pangasinan tan natukor no anggad iner so pililikna tan panangaro tayon Pangasinenses ed dilin salita.Andibali labat la no say labay tayon nagawa et say Reklamasyon sa Ulyaning Gunitatan no talagan anggapo lay nagawaan na sumusulat tan umaanlong tayo ta naemel tanamagaan lay kanonotan daray musian Pangasinan.Anto so Kakanaan na Sakey ya Umaanlong a Pangasinan? Para anganko ed saray wala ni ed kalangweran ya naubol so ulo ra ed awiran no iner say uusaren a salita et Filipino tan English, nayarin anggapo. Ompano agda labat la naparlasan na linggis iray sulsulat daray pigpigaran umaanlong ed luyag. Saymakasengeg, anggapoy pililikna la na tobunbalo ed abangonan ya salita. Sakey ni,agda aaralen, panaaralan tan inaral so salitan Pangasinan ed impapaletneg iranawiran tan unibersidad.Naandi iray umaanlong tayo a singa no kawayan ed datin Caboloan. Anggaman ontan,nampanaon so salita tan litiraturan Pangasinan ed lima daray zarzuelista a manlapued si Pablo Mejia angga ed say nobilistan si Maria Magsano. Limamplon taon so apalabas insan lamet binmaltaw iray pluma daray sumusulat ed tawir a salita. Bangbalet asagmak ira natan ed mairap a kipapasen ta aliing tan abangon ira ed panaon daray kailalakan ya walay siping a dila.Anggapo lay dengel na sakey ya balo odino onuusbong ya umaanlong ta pilatek ni nakaraklan iray sumusulat ed bayes a dila. Ipikto iya na impakurang a polisiya ededukasion ya usaren so Filipino, say salitan onkana ed lapag a bansa tan say salitan Inglis.Anto sirin so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan natan? Wala kasi? Balabaleg, ta walad lima daray umaanlong so bilay na salita tayo. Sikara so sangput a manangiyagel ed kaandi tan katiguay na salita o lingguahi tayo. Walad lima daray umaanlong so ibolusion na salita tan litiraturan Pangasinan.Saray umaanlong et aliwan para ed saray kapara da ran umaanlong labat, ingen, sikara so mansisirbin manangiwanwan ed saray wala ni ed kalangweran ta pian nakabatan tan naamtaan da so balor na salitan abangonan tan san kulturan Pangasinan.Dia ed biek-taew, laut la ed bansan America, wala ray itatalaga ran Poet Laureateed kada Istado. Simbawa ira na atagey a kalkalar. Bibirbiren tan ikikinon da metlaray umaanlong natan a mansusulat ed dili ran salita ed nanduruman rihion diad apatiran sukong na mundo. Pigara ed saray nagmaliw a Nobel Prize Winner for Literature et umaanlong - Rudyard Kipling, Rabindranath Tagore, William Butler Yeats,T. S. Eliot, Pablo Neruda tan arum nira.Kanian sirin kabaleyan tan kaluyagan, no tepeten yo no anto so kakanaan na sakeyya umaanlong a Pangasinan?Makanakana ira a singa saray bumabangat, abogado, doktor, pastor, politiko, panadiro, basuriro tan managlakoy pandisal ya onliliber-liber ed kaabungan tayo no palbangon.Say tepet ko balet, anto so kakanaan mon mibabaley ed luyag na Pangasinan no agmo amta ya isulat odino basaen so dilim ya salita?Title:Literary Etcwadyaak lamet ya mangibaba ed sikayonkabaleyan ko ra ta piyan nalikna yo metso siplog na dagem.mabungabunga siguroysirguelas ed sapang natan.manaruan kayo,say Diyos manuna lawasE, ANTOEY, asabila lamet so Krismas o Piyestay Inkianak, onong ed say abangonan tayon relihiyon.Kumustay media noche yo ey? Kompleto tay pamilya? Akapasyar kayod baley ya binmantay ed say piyestay Dagupan? Agkayota mantayegteg ed betel no labi tan palbangon?No on odino olrayt, OK so ebat yod saratan a tepet, sakey kayod mapalar iran pinalsayAma ta apalabas tan alikna yo so ispirito na Krismas a, no manbilang et medyo makisir so panangan ed lamisaan, et masayaksak metni lamlamang ta walan manbibilaynid tapew na sayan mundo so inkasaysikayo.Diad imbebeneg iran kolum na Sayan Indio, asaglawik layan topiko ya ambetebetel,amagamaga so singa pamalabas tayo na Krismas na 2005. Amtak dakel so miayon edsatan ya obserbasyon ko ta sankalikas met.Pakanengnengan? Lakadtan ed mall, no iner say duduplogen na totoon managsaliw et samay Wan Handred Piso (100 Peso) ya puesto no iner say sanlibo da et kamayamay lay nasaliw to. Sakey nin pakanengnengan? Masakbay lan onsesempet kalamor iray dakel ya dawntawn dyipni ta antoey, amta bisperas na Krismas natan (sabado so pangagawak ed sayan kolum) et sansakey labat so onlulugan aliwan singa imbebeneg iran bisperas ya karakel na lumulugan.Labay yo ni sakey pruweba? Nimay lansones tan ubas ya nen imbebeneg et nasimot antis o bisperas na Pasko, natan akagaton o akasabit ya sansakey so makapangitepel a mangaliw ta kibili-bili met lanti, P150 anggad P180 kada kilo so patawal da.Di maong lan isaliw day pigaran order na pansit tekepay Coke litro naksel niy intiron pamilya, awa, Bret Bert?NO AGMO amta itay ebola virus tan no panoy sibeg tonia nen pinalanit toray tagakontinenten Aprika ya abak-baktar ira nen imbebeneg iran dekada, anggapon balotso pagam ed satay balitan nalmoan ya walaan na sakey a klasen ebola iray baboy dimad sakey a pigeri ed Manaoag.Ompan agka ingen man-ngilin ed pananagan moy karney baboy.Ta say kuanda lanti, say sakey bengatlan agmo amta, agtokaya nasakitan (What youdont know, wont hurt you)* * * *Salamat met ingen ta satan a klase na ebola ya kinmena ed saray baboy dimad Lambino Farm et aliwan samay singa klase na ebolan anigway na bilay na libon Aprikano. Say dapoan tonia, onong ed saray eksperto et animales, aliwan saray totoo.Anggaponi kason sayan bayrus et sarag ton ombasil manlapud baboy ya onpeket ed too. Diad antikey a salita, anggapoy baleg a paga ta anggad baboy labat so saragton sakitan iya. Dimad Aprika ingen, saray bakes, gorilya tan saray usa so ginapoan ton peketan iya anggad bigla labatla, walalaray intotomba ton totoo. Diman la ginmapo so epidemya.* * * *Niregaloan dakayo na hamon, kuanyo? Walay inlako dan pata ed sikayo para noche buena yo? Anap kilay keso, anggapoy ebola.Biig so lorey nalikas yo met et no bilang aliway itsura, angob o impakabalkot nakarne. No walay duda, agla kakanen. Mas sigurado, anap yo imay tatak na sanidaded satay karne antis kayon mangaliw iya. Insan no ag naitepel ya ag iluto, orasan tan lutoen ya maong (well-cooked) so karne.Atan labat parad Krismas, kakaaro miran managbasa na Pangasinan Star. Meri Krismas lad sikayon amin!NAKEKEWKEW lay utek daray managpoonan tan saray angkabaleg so deposito dad bankolapud say nagagawa natan ed sistema pinansiyal tan abong ya pabayesan na higanten Estados Unidos.Loreykatay saray internasyonal iran managpoonan o investment housesa kuan et biglan mangideklaran nalulugi lara tan sansakey iran onkokolaney tan nalelespak!Say sankabiskegan a ekonomiyad tapew na mundo et singa asabiay baleg a beblay nalaman tan patey-pateyan la. Inamin mismo nen Presidente Bush na Amerika ya delikado so kipapasen natan na tatawagen dan Wall Street, say sentro na kwarta tannegosyoan dimad dalin da tan kekerewen tod Kongreso ya mangibolos iray kwartan panalba ed saray mansasakit iran snetro na poonan tan pabayesan.????* * *Et lapud manpapanateng so Estados Unidos, pati sikatayodia et singa naalisan met.Ompapaway ya saratay banko tayodia manaya et angipoonan odino nan-invest ed kapital daranian nalulugin baleg a abong pinansiyal kanian nadamay iramay bilones pisos iran aliling toy impotika ra. Saramay deposito tayo ipapatelek da lanti ed arom a bansa tan mipipiligro iraya natan lapud kalulugi daranmay angipoonanan da.Singa sengaw so pagmaliway milyones tayora ditan, nabalang kaibay dagem.* * *Parad saray kapara nen editor min miyembro met na Gabermint Serbis Insyurans Sistem (GSIS) tan saray miyembero met na Sosyal Sekyuriti Sistem (SSS) baleg met sopaga ra lapud balitan pati say GSIS tan SSS et baleg a kwarta (na saray miyembros) so impoonan daranian pampublikon institusyon na seguro ed biek taew.Di singa lugian natan laraya. Panon da naiter so kaukulan na saray miyembros noontan ya tinmekyab a singa papel so kontribusyon dadtan?Puro anlemek tan mapalnan salitan paniguro so ibobolos na saray opisyalesna GSIS tan SSS balet nalilikas na saray miyembros la so pani-irap na sarayan duaran institusyon ya mangiter na saray datin serbisyo da, laotla say pautang (loans) tan say panbayar na nepeg iran benepisyon akagetar parad sikara.* * * *Sikatoya lanti ta sarayan institusyon et aliling toy nanmitirolan da a diniwit so kontribusyon pian kuan ya ombaleg so kapital da panamegley na saray investments diad biek-taew. Anggapopa so abobon na miyembros ya gaween da so ontan say boardna sarayan institusyon labat so akannonot tan nandesisyon ed pangusar na saray kontribusyon na miyembros.Puro panpamunat na kwarta so walad nonot kasi na saray aturon mangimaneho ed GSIS tan SSS. Natan, ompapaway la so kaatiwelan na kurang da.Siopadtan may nadngelkon mangibabagan ibitay laraya kono so manedyer na GSIS tanSSS?.AKIN TA et mamainomay darayay miyembroy konseho tayod Dagupan so manuspindi na probisyon na sakey ordinansa a?Bigla labatla ed imbeneg a simba, inabuloyan so pangisuspindi ed probisyon na Trapik Kod na Dagupan nipaakar ed dusa parad saray pampasaheron draybers no mamitlon naerel ed panusunggay na ley trapiko dia.Nanonotan ya kinerew na asosasyon daray draybers tan opereytors na dawntawn tanBonuan iran dyipni ya samay probisyon parad pamawi na lisensiya o permiso na sakey drayber ya nalmoan a amitlon sintadan tumbokan a sinmunggay ed ley trapiko etpasimbaloen kono. Labay dan samay mamitlon sintada insan bawi lisensya et gaween ya bilangen kada bulan. Labay ton ibaga, anggad taloran bayolasyon so nayariandan gaween ed sakey bulan, kasabiy ontombok a bulan, mamitlon bayolasyon lametso igapon bilangen tan onman lan onman.No agni lampas ed talora ya bayolasyon ed sakey bulan, agni kono nepeg iran dusaen.Akanengneng kalatan, Inong? Di maong laran kwenta. Iyebet-ebet daray POSO tan polis no agnira abilangan na taloran beses o sintada ed saman a bulan. Singa walayimmunity da o abakunaan ira laban ed aresto.Panon to met lara natan so ombaley balet a naperwisyo ed nanduruman abuso daraydraybers ey? Panon tolay oksoy ed dalan ey?Suspindido iman a probisyon na Trapik Kod a mangigegetar na dusad draybers no komatlo tolan impankasalanan. Anggad bandad Disyembre amo iman so orden na suspinsyon ta onong ed Sangguniyan na Dagupan, ikdan iray tsuper tan opereytors kono nakonsiderasyon lapud irap na ekonomiya natan.Sige iter yoy lima yo pian naani kerewen da anggad taklay.(Atan lanti ta makakalot kayoy boto met, awa, senyores, senyora?)MAGANGANON ombilonget so tawen, insan bigla labatlan onooran natan, agyota nanaimano?Panaon lay sibilao.Makolo-kolor iray rosas tan singa malike-liket iray kompapey a singaraya kapawapaway dad no iner so nanaamotan da nen panaon na tiagew.Basta ag ombabagyo odino natetekepan na maksil a dagem, maliketak no ompepelag so oran. Awey no akin. Sanen ogawak ni ya batik-batik ditad banday Pandayan (Herrero), no onoran tan nadanoman so silong na abong mi (ta sankanengneng ed leksabdiad sengat na datal min kawayan), amtak lan panag-gawalay papel ya bal-baloto ya ipaanor ed danom dimad silongan.Saraman so panaon no iner, sarag moy manayam o ompokok ed abong mo ya manpalabasna oran ta siguradom, antam ya onkalna tan ontonda iyan tampol met tan makapaway ka lamet ed karsada ya mantaktaksaw ed saramay batyan insalor mo pian panamesan.* * * *Natan balet ey?No binmilonget tan ompelag so oran, wadtan iray totoo kalamor ya mantetepetan nowalatay bagyon onsasabi, odino angibolos tala kasi so San Roke dam na danom tanno immapaw tala kasi so asingger ya ilog.Walaniray manpokal so pagew da, laotlaray matatakken, ed ikakasil lan ikakasil na dagem tan kakatarem na kirmat-karol. Natawtawag so amin a sasanto tan Diyos pian ontonda la komon so basig na maruksan panaon.Kasompal o kadalan na peligro, insan oras la lamet na panagbilang na danyos, nabilay ya atigtigway ed indalan na bagyo tan no panon ipawil so atep na alakasanya abong.Onsoblay so pilad rasyon o tulong na gobyerno. Manpaagew o manpataktak ka paradpigaran kiloy belas tan sanderwan latay sardines tan pakitiy noodles odino no manmamalas-malas kani, mananos ed terter na oran pian naiderew mo so inter dan stubmo ya agdaka naonaan na arom ompan naopotan ni so manrarasyon.* * * *Amin daranian irap, amtak ag nasasali daray kabaleyan tayon mayayaman odino walay pakayarid bilay. Ta walay meyd o katulong dan igangan pian mangaliw na pankaokolan da, kompleto rad abasto tan no anto-antoman, sarag day onalis lugan na saray SUV da paonlad pasen ya marakdakep ni, aga anggan nabasa so dapan da no delapbilang.Agmet ira ingen nepeg a bosolen ed onian kipapasen dan mainawa. Pigaramet ed sikara so datin nanirap tan nan-anos pian nasabi da so ontan ya mainawan panag-bilay.Say palar met lanti na too no maminsan et talagan ontan.Walaray intiron bilay dan mantrabaho manbanikel balet agira maka-agwat a sinasia..Walamet iramay pinmaway ira labat ya aganod solar da et sinmabin tampol so grasya.Biig dia iramay talagan puro takew, kawigi-kawanan tan panaglames, tagey-leksabso gagaween da pian makatipon iray kayamanan. Saraya iramay ag manlayon so inawad sikara tan nagonoyan, simot-simot met ira lamet.Manisia kayo karid karma.NO maminsan, sarayay kakaibad Medya et singa walay nenengnengen da tan walay seselengen da. Medyo agya marakep ed imahe na sayan propesyon ta laba-labay tayon ibaga lanti ya parehas so laban tayo, parehas so trato tayo ed saray suheto na balita tayo, andi ta?Balet ed samay agawan impakasamalan dad kanen na pigaran bisita ed sakey a bansal ya ginawad sakey a pamoson otel diad Dagupan, singa sinmosener so dila daray pigaran istasyoy radyo tayo ta agda nabitla ed onaan ya pasada no anton otel iya.Amta Star Plaza Hotel labat manaya, singa talawan dan bitlaen. Amta diad tuay tua, parte iya na balita; diad tuay tua, sayan talaga so balita.No agawa iya kasi ed sakey a karinderiya odino sakey a melag a ristoran, ontanmet kasin iyiwas daray managbalita so pamitlad ngaran to? O tuloy-tuloy, andi pasantabin banggiten da iya?Sanen medyo walalay amitlad ngaran na otel, insan labat sakey-sakey ya binibitladalay ngaran na Star Plaza bilang pasen ya akagawaan na food poisoning.Agmet lanti pare-pareho so kanonotan daray totoo, anggan diad Medya ya kuan.* * * *E, amta kabat yora manaya so matatakew ditad lugar yo, kasiyudadan iran tagadtaned sitio Camanggaan ed Mayombo, pinabayag yoni so inkairirap yo.Salamat met ta diad kasampotan, aliing so liknaan-sibiko daray tagadtan kasompalna pigaran simban impan-emel da, tan inturo dala so anemiran kataon responsablid impanakew na transformer na Dekorp sanen kasomsompal na bagyon Kosme.Linmemek met so puso sirin na Dekorp tan kinabitan tolara na balon transformer pian nasilewan lay komunidad da. Akaingas na baleg iray tagadtan ya mansakey bulan lawarin nanayam ed kabilongetan.Manaamot-amot balet natan iray suspeks. Awey labat no asingkat dala imay barangay kagawad ya inturon kaibad impangibatik na transformer ya niman inkikilo darayalambren copper ed loob to.Akalmo irayan totoo ed iligal ya ginawa da kasalat na andokey ya solit tan gonigon daray kabandaan da.AG naiwasan ya manduarua o mansuspetsa natan iray kabaleyan tayon mamabantay edsay pangigagapoy panapiger na saray iskwelaan daran adanyos na bagyon Kosmi kasompal ya nadngelan so ginawan impamatonda nen Meyor Sammy Rosario na Binmaley edsay kontraktor ya mangagaway pan-apiger na Binmaley North Central School.Bilang inhinyero tan kontraktor mismo met, amta nen Meyor Rosario no say uusareniran materyales et sustod parad kipaakaran darania. Sakey nengneng labat nen mayor ed inusar iran angkekelag (9 milimeter) iran steel bars,amta tolan tampol ya nan-igot so kontratista tan makapoy so kasompalan na trabaho kanian, ora mismo, pinatonda toy pan-aapiger.Et sakey labat so Binmaley North Central School ed karakul iran iskwelaan ed luyag ya alaklakasan tan adera-deral tan natan et aapigeren na gobyerno panamegleyna saray pribadon kontratista, maslak ed saraya asingger ed patogan odino diad biek a banda, maong ya mamoyok ed saray awtoridades ya manag-pirma.Panon dalaramay baley a say meyor odino opisyales da et anggapoy ontanlan pakatalos ed inhinyerya tan konstruksiyon ey, di nasasaol laran akamolagat?.Aloto-lotod kalakal dan marakep so impanalat ed aderal ya iskwelaan da amta manaya ampaw sopawayan to. Sakey ya basig na bagyo, naderal lamet, pirde na pondoy gobyernon baleg?Et, puero los buenos, no akinonong odino akikutsaba so meyor tan superbisor na iskwelaan ed kontratista tan apakepan iraya, di lalon wawa-es so pawayay inapigerya iskwelaan.Dia kaukulan ya mibiang tan manbantay iray opisyales na Parents-Teachers Association komon laotlaray makaamtad konstruksiyon ed sikara, pian nagnap tan susto somateryales ya usaren ed pana-apiger na orongay ogogaw. Tongtongey tua, sikara ya atateng mismo so walaay baleg ya pibibiang ed saya ta mismon saray anak da sowalan manusar ed atarongan ya iskwelaan, aliwan si mayor, superintendente o si superbisor ta walad pribadon iskwelaan so anak darania.* * * *Miambegya kami pad pamilya nen andilad-bilay ya Cuya Ric Pasaoa, asawa nen atchiAida Umnas Pasaoa ya say lamot da et ditad Pogo Grande, Dagupan City. Inatey siCuya Ric dimad San Francisco, California nen imbeneg a simba.Sakey a maoyamo tan naynay a makakaimis ya laki, si Cuya Ric et aminpiga metlannanbalikbayan tan akadongo-an met nen editor min si Behn H tan misis ton Merla.Nen otit ya inyakar tod Pogo, anggapomet so nanengneng mon singa inkapoy o ingapil na laman to guapo tan maasingger a siansia ni.Maong a biyahe ed Mareen a Pasen, Cuya Ric. Abawasan lamet so mundo na sakey a maong a too.MAGAMAGA a kuan daray matatakken. Singa kulang na rikado, no diad salita daray managloto.Anggapoy Nana Gloria, anggapoy Cuya Joe ed panaon na pangilukas na sankabalgan aproyekton imprastruktura ed Dagupan samay tatawagen natan ya Taytay na Pantal ya manbiliy singa sakey bilyon a pisos. Say wadman a sinmabi labat a sankatagyanya opisyal nasyonal et si Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH tan say ambassador na Hapon a si Makoto Katsura.Say katua-an to et niman linmala kalamor ira di Meyor Al Pirnandis tan si Bise Mayor Bilin Pirnandis ya inmakar lad pegley na taytay pian katlien so ribbon ya manisimboloy pakalukas na taytay, insan labatla sinmabi si Ebdane tan si Senyor Makoto.Awey labatla a, balet siguro nantayming ira ta lorey ka tay manakar kad ampeta-petang a sindag na agew ed kapegleyay taytay pian mangatliy ribbon labat.Kalamor niman iray kapitanes tan pigaraniran opisyales na siyudad ya apilitan yaakiolop ed di meyor tongok-tongok ya nanmartsa dimad taytay, tan nen asompal sokatliy ribbon linmogan lara di Al tan Belen papawil ed isteyds dimad sampot nataytay atilak iray kapitanes de barangay ya nanakar papawil.Enewi, asompal so inagorasyon, akapansalita ray manonaan a bisita tan alokasan lay Pantal Brids a singa ordinaryon taytay labat lapud inkaandi daray duaran manonaan ya lideres na bansa a datin mankaalyados natan balet et nanbarongan na baleg lapud samay NBN-ZTE deal ya imbulgar nen Lozada tan say anak nen datin ispiker Dyo a si Joey.Lakayo, dalan kilad taytay a balo, no manlapu kayod Bonuan-Dawel ya agyola labayso maabalan idalan ed trapik na dawntawn paonlad Lingayen, ditan so balon dalanyo.Agko labatla nibaga ni, odino irikomenda, ya dalanen yo no labi ta agni nipeketamo so saray silew ed say karsadan mamaarap ed satay taytay. Medyo delikado, Balong!* * * *Masyadoy paga daray wadtan a manaayam ed gilig-gilig na Lingayen Erport natan kayarin nankras landing so sakey a trainer plane ya say piloto to et sakey ya bin Bombay odino Indian.Anggapomet ingen so asakitan, balet nia laingen a tinmalaw iray residentes ta anggapod plano ra so natapilan na eroplano legan a manpapainawa ira ed kaabongan da.On met a tua, makasalba ka ni ed bagyo nen Kosme balet naksit ka, Balong, no pinmatad sikay sakey intiron eroplano, awa?Dengel ko agla aabuloyan irayan klasen melag a eroplano ondapo ed Clark tan Subic kanian say Lingayen so insoblay da. Tepet:Impatanir da kasi so onia tan sakey nin tepet, siopay angiter na abuloy. Say matay amin walad say Air Transportation Office (ATO) natan. Paliwawa, kayo, bradi!NENGNENG mo pay kalokoan daray totoo met, awa?Imbes a mikasakey iratan ingen iyagel day siyudad da ed makapoy a pakabitla ed sayay kalabalabas ya Bangus Pistibal, sikarani so manderal na pakadayewan na siyudad.Say tutukuyen ko aliwa labatlan satay apabalitan pigaran tuson pinalsan manga-alay kontribusyon ed saray lokal iran negosyantes para konod say Bangus Pistibal balet ibubulsa da labat so nakolekta, no ag ingen pati samay impinge-ekas na saramay tarpaulins ya anunsiyo na saray nanduruman aktibidades ed Pistibal.Agaylay dismaya toniay makolin Bise Mayor Belen Pirnandis nen naimano ton balega porsiyento daray pinanirapan a impepeket tan inkakabit iran istrimers tan tarpaulins ed nanduruman pasen na siyudad anggadman ed Bonuan et niakatinatakew na sakey sindikato.Sindikato kuanko ta singa nalmoan ed impansukisok, saray angaala tan nan-eekas na tarpaulins et grupo kono na akatraysikel ya aka-ID met na Bangus Pistibal. Siyempre anggan walay makaimanod gagaween da bilang, ta walaan met iray uniporme tan ID na BF lanti, et agdalara banoen.Manisia kayo tan diman lad solar mismo nen Madam Belen ya CSI Da Siti Mol et inekas niray tarpaulin yaw wadmad paloob o butada na Nanarian nen Nana Belen tan apalusotan so saray akatanyareg ya sikyos?Alay sibeg daranian sindikato met!Walay inap kon sarayan animales et say trabaho dad abong manekas na impesak no asingger lan onoran. Korik ka, Nana Ilet, Saraya et man-ngaray Andres.Korni?AHON Pamilyang Pilipino so sakey a balon programan ipapasompal na administrasyon nen Presidente Gloria parad saray mamairap iran kabaleyan. Ed silong na sayan programa, ikdan na Diparsmin op Sosyal Wilpeyr en Dibilopmint so pamilyan mairap-bilay a saraya et pilien kada barangay na anggad limanlasus pesos kateng-kateng binulan ed kondisyon ya gaween dan amin so saray matonong ya panangitandoroy pamilya ra.Antoratan bilang a kondisyones?Niara: Pabukunaan iray beybis ya ilalak da ed suston paraan, paorongen iray ogogaw, manpakonsulta iray mamalokon ya nanay ed hilt sinter, apigerey abig-laman tan arom niran susumpalen a walaay koneksiyon ed maong a panag-pamilya.Marakep so getma tonian programa, ta anggaman singa ompapaway a sasaliwen na gobyerno so nepeg komon ya eebatan na saray olo na pamilya, baleg so epekto tonia parad intiro (overall) a pankamaongan na komunidad.* * * *Amta timet lanti a say sengeg na ag pakakasompal na sakey ulo na pamilya ed sarayan basic komon iran eebatan to et say kairapan, say kakisiray kuarta. Agta naynayyolan narerengel itay tagle-ey na marakel Lapud kairapay bilay ? Kesyo ag napanorong so anak a bolirek, ag napabakunaan si beybi laban ed makaalis iran saki-sakit tan ag naipanengneng so kondisyon na malokon a nanay ta antoey lapud kairapay bilay.Anggaman melag a kantidad so P500 binulan, walan-walay tulong ya niter tonia edsaray talagan mairap-bilay. No nonoten ya binulan yan onsabi basta susumpalen naina tan ama labat so matonong a panagpamilya ya bantayan met na sosyal worker,grasya metlan natawag itan. Agdamet iya nepeg a bayaran no ag say singa palabo metla. Insintibo a kuan.Agko labat amta no panon so panamili na saray maka-awat na sayan kuarta balet. No walaradtan ed sikayo so interesado, nayarin mitalusan ed lokal iran DSWD odinoed barangay kapitan yo.Ahon Pamilyang Pilipino, itepet yod DSWD o si Kapitan.Et no agda amta, sali yolaray arom a pantepetan ta ompapaway ya saratan , mas omenos, et agira interesadon iyagwat (ahon) da kayod kairapan.* * * *Magkasompa-sompal metlay panaon na panliliket ed sarayay nanduruman Pistibal diad luyag, tan ditan irad binaley-baley.Awey no akin et singa pinmeket iyan sakit pian manpiyesta-piyesta tayora ed biekna kairapan.Manlapu nen agaway Bangus Pistibal ed Dagupan sanen agawan samsamen na siyudad so titulo parad Longest Grill (Sankarukuyan a Kalutan) a rikord ed intiron mundopigay taon lay apalabas, nagsigaway pistibal metlaray baley dia pian ipromot dakuan so dilin produkto ra.Natural ed too met so mangaway panliketan to ed sayan mundo.Basta aliwa labatlanalab-labas a singa anggapolay kabat dan Dios no ag say dili ran liknaa, nayarimet itan.Komon ta mantalineng iray kapara tayo ya no sobray panliliket et anggapoy pidumaan da lad ritwal na Pagano. Kulang labatlay mansulong iray sombreron miyolibay ed uloy baka tan walaay nasasangaan a saklor insane mansayaw-sayaw.NADNGEL koy pares da di Dr. Guido Tiong tan si maganganan Rachel N. Sapigao ed radyo nen imbeneg a simba, Sikaran dua so nansalita nipaakar ed araparapen ya Bamboo tan Mango Pistibal ed San Carlos, tan siyempre, dawit metlay Kapiyestaan edsaman a maples so ibubulaslas ton siyudad.Alay abig masansanting, no diad salitay taga-Manaoag ya narengel so nanduruman aktibidades ya akalinya parad sarayan duaran selebrasyon yab imbalikas ed dilin salita tayon Pangasinan ya nilaokan ni na makolor tan matudyon ehemplos tan paelek na sayan duaran inpormesyon opisers na San Carlos.Diad antikey a salita, marakep so impanolop da di Mama Guido tan si Nana Rachelta naikday ligsa so pangibalita na nagagawad siudad.Idayew kopa rayan duan bini nen Palaris ed si Meyor Ayoy Resuello ya bosing da ta naiikdan na baleg ya promosyon so siudad manlalapud dila na mismon kabaleyan da. Aliwan puro Inglis ya ers-wers, pers-pers a kuanda.Baleg so nagaway maoyamo, malinew tan marandanet ya panagsalita pian nailako so sakey a komunidad a singa San Carlos ed saray dumerengel na radyo. Walaniray aromditan, managTagalog nira, amta pikewet met so dila ra odino anawnawet nen say yakal so punto ra.I-Pangasinan yopala, mas natalusan dakayoni.* * * *Naimanok met labat, (nayarin nalilingo ak met) ya walaray pigaran taga-Isteyts ya kabaleyan tayora ya agaylay inka-negatibo ra no nipaakar ed saray proyekton gagaween tayodia ed Pangasinan a singa kiendalan amin so maong tan suston ideya okaisipan.Makapaletey tan makapa-ermen ya nabasa iray komentos daray pigaran taga-abrod yaPangalatok ya singa leglemewen da met so kurang o proyekton ibabalap na saray opisyales tayodia a singa satay Tri-Ferry Service ed Lingayen Gulf.Singa naamtaan tayolad medya, sayan proyekto ed baetan na Dagupan tan Alaminos ed Pangasinan tan say San Fernando ed La Union et mangetman naikdan na alternatibon transportasyon iray totoo laotlaray turista ya onlad singa bilang Alaminos amanlalapud San Fernando ya ondalan bilang ed Dagupan panamegley na motorboat odino lantsa.Aminado met iray taloran mayores ed beneg na sayan proyekto ya ekspirimintal odino panalsali met labat niyan imbalap da tan dakel so aralen ni.Nen nadngelan na saray taga biek-taew iran Pangalatok balet, walaray pigaran angibagan masyadon ambisyoso kono iray walad benegan tonia, kesyo magastos kono (nen say ombiyahe kan lugan na bus o kotse) tan peligroso ni so ondalan kad dayat.Singa oonaan dametlay kanonotan daray opisyales tan ekspertod oniaran proyektosdia. Akin? Laputad ditan labat ed Estados Unidos da so nepeg makaindyoy na oniaran modernon panbiyahe tan anggapoy debir tayon makataway na ontan?Dakel a talaga iray alipeng ya kabaleyan tayo kasompal ya makagatin iradtan ed Baley na Gatas tan Dilo.ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belased merkado?Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais, kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem no manbilang talagan mairap lay makala o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita?Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan taaliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalangolp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, dakel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste mano paeste.Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pilaed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say walay lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin itan no ag say krisis na presyo.Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a fancy rice odino saray medyo maong a klasen belas ya aliwan regular-milled tan anggapomet o nabilang labatso mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas.Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulong ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mangiiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan takot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan abayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy tuson negosyante.Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaibalay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Balet no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say nepeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman.* * * *Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya.Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal-Lucao circumferential road., singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran agew.No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo, kuanton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis.Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones pesos tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapiganAliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian proyekton baleg ed komapat a distrito.Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetannen JdV tan si Presidente GMA.Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lideres ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbomet na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inawaan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan.Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si KongrismanDyo ed say onsabi-sabin inagorasyon.ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belased merkado?Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais, kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem no manbilang talagan mairap lay makala o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita?Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan taaliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalangolp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, dakel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste mano paeste.Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pilaed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say walay lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin itan no ag say krisis na presyo.Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a fancy rice odino saray medyo maong a klasen belas ya aliwan regular-milled tan anggapomet o nabilang labatso mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas.Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulong ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mangiiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan takot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan abayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy tuson negosyante.Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaibalay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Balet no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say nepeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman.* * * *Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya.Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal-Lucao circumferential road., singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran agew.No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo, kuanton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis.Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones pesos tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapiganAliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian proyekton baleg ed komapat a distrito.Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetannen JdV tan si Presidente GMA.Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lideres ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbomet na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inawaan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan.Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si KongrismanDyo ed say onsabi-sabin inagorasyon.ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belased merkado?Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais, kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem no manbilang talagan mairap lay makala o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita?Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan taaliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalangolp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, dakel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste mano paeste.Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pilaed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say walay lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin itan no ag say krisis na presyo.Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a fancy rice odino saray medyo maong a klasen belas ya aliwan regular-milled tan anggapomet o nabilang labatso mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas.Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulong ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mangiiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan takot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan abayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy tuson negosyante.Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaibalay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Balet no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say nepeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman.* * * *Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya.Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal-Lucao circumferential road., singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran agew.No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo, kuanton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis.Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones pesos tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapiganAliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian proyekton baleg ed komapat a distrito.Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetannen JdV tan si Presidente GMA.Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lideres ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbomet na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inawaan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan.Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si KongrismanDyo ed say onsabi-sabin inagorasyon.ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belased merkado?Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais, kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem no manbilang talagan mairap lay makala o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita?Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan taaliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalangolp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, dakel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste mano paeste.Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pilaed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say walay lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin itan no ag say krisis na presyo.Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a fancy rice odino saray medyo maong a klasen belas ya aliwan regular-milled tan anggapomet o nabilang labatso mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas.Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulong ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mangiiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan takot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan abayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy tuson negosyante.Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaibalay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Balet no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say nepeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman.* * * *Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya.Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal-Lucao circumferential road., singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran agew.No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo, kuanton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis.Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones pesos tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapiganAliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian proyekton baleg ed komapat a distrito.Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetannen JdV tan si Presidente GMA.Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lideres ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbomet na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inawaan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan.Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si KongrismanDyo ed say onsabi-sabin inagorasyon.MARAKEP so pinawayan na impamasimbalo ed andawes na Tondaligan.No makapasyar kayo natan ditan ed Bonuan et alay abig na saramay balon tourist sheds o siroman tan painawaan.Simpli, gawad pinaor tan kawayan labat (walamet iray pigaran sementado) tan kadapigaran metros et walay tuaton gripo (shallow wells) a nayarin pambegnawan daray totoo. Walamet iray kalutan (grill) ya akatarya kada shed tan magalang, maoyamoiray managbantay na sarayan syeds. (Singa siniminar irayo amo, a pare Ike?)Medyo binmili so abang balet ta lapud samay Holi Wik met lanti siguro kanian onman, kasabi ordinaryon agew et nayarin onabeba la so singil na manag-paabang na syeds.Agkala natan singa manduaruan awiten so pamilyam ditan ed Bonuan ya manliliket tan manames ed dayat ta marakdakep so kaliber-liber, najal laray akitongilang iran bengatla tan angob ya makapoy.* * * *Salamat ed say administrasyon nen Meyor Al ta onialan pinmawil so datin makaingganyon kipapasen tonmay Tondaligan. Otit ya ontanlan makapalikliket a naimatonanya awawey na parke et sanen onaan ya ginawa iyan national park ed silong na administrasyon nen andilad bilay Meyor Opring Manaois.Diad indadalan na nanduruman administrasyon , kinmapoy lan kinmapoy so bista tonian baleg ya parke. Kinmokoririt iray tanem ya niyog tan arom ya kiew. Pati saray painawaan ed gilig na dayat nagmaliw ya obong na saray bibiin sasaliwen. Nagmaliw ya ayaman daray totoon anggapoy pananginonang dan manbantak na dutak da anggan iner.Komon ta nasustoni so pasimbalo ed Tondaligan ed ondalan niran panaon. Diad bektan naimano tayon ompapawil so panagbalasubas ditan, manonaan tayon manawag na imano na saray awtoridad ya impasen parad kaabigay tondaan ya panligaan.* * * *Say impangidnap odino impangalan puwersaan ed si datin konsehal na San Fabian asi Roland Villegas et angiter lamet na mensahen dakel iray grupon sara-sarag danmanggaway krimen ed pegley tayo.Planado so ginawan impangala ed si Villegas, barangay kapaitan na Anonang ed saman a baley. Anggan si mismon hepe na popolis ed luyag, Senyor Superintendente naPulis Isagani Nerez et aksubien ton gawa iya na saray trained odino batidon armadon grupo a singa, onong ed sikato, saray popolis, datin popolis, o militar. Precision operation odino de numeron galaw so inyusar ed impangidnap ed si Villegas.Dakel so miayon ed obserbasyon nen Nerez.Balet lapud anggapomet kono so nipaway ya mandamiento de aresto odino antokamanya aktibon operasyon na saray kabiangay polis , CIDG odino NBI laban ed si Villegas, ompapaway a talagan nayarin datin miyembros na PNP ya retirado odino adismis ed serbisyo so ginmalaw ed saya.Mila tayod say pamilya na kinidnap ya datin opisyal na baley ed dasal da ya makapawil met komon si Mr. Villegas ya mabilay, anggaman ontanlan nibagan makolor sobilay tan bisnis tonia.Bilay na sakey too so pantotongtongan dia tan say suston kurang na ostisya.Susto la komon itay ostisyan ontutubo ed sungot na paltog.MANSOMPA-SOMPAL la so Dawel-Pantal-Lucao Lucao rod en brids pradyek nen datin Ispiker Dyo de Benesya ya mamatikey na biyahe manlapud Dagupan paonlad Binmaley napigaran minutos ondalan ed saray kapokokan na Dawel tan Lucao tan say ilog Pantal ed pegley.Dakel so mangibabagan maong labat ta sanen agaway impakadesyang ed puesto nen Ispiker Dyo dimad Kongreso bilang Ispiker et onialan nasosompal la so sayan proyekto ya si mismon Presidente Arroyo met so nan-inagora nen imbebeneg a taon kaibaray opisyales na bansan Hapon.Dakel natan so manatalaran no panon a manarap iray duara, si GMA tan si JdV, edsatan a baleg ya okasyon kasompal na say baleg a barongan na sarayan duaran manka-alyadon politikos.Anggapoy duaruwak balet a si Dyo de B anggaman ontanlay sakit tan ot-ot ya interna administrasyon nen GMA ed impangekal ed sikato bilang Ispiker na Kamara et maamon mituyaw ni ed si Presidente. Awey labat ed si asawa ton Manay Gina.Diad politika a singa dati yolan amta, anggapoy permanenten kalaban.* * * *Nakikiwakiw lay Metro Manila lamet natan.Awey no antoy pansompalan toniay isyun NBN-ZTE dil ya susukisuken na Senado lapud testimonya toniay tasin si Jun Lozada a sakey ya elektronics engineer. Wadtanlaray grupoy madres tan saray grupo sibiko pati saray estudyante tan saray datinkaalyados nen GMA ya pamisa-misa, parali-rali tan todo-bantay ed say nagagawan hearings ed Senado.Say medyo makalay atensiyon ed saya et natan et bulay Pebrero no kapigan agawalay pigaran pangekal ed saray inmi-irong ed Malakanyang. Agmet natetel sirin so Palasyo no ontanlan masyado met so kurang seguridad a ipapakurang to kabilang layagla impangiyakar ed si GMA dimad tradisyonal ya ibisita tod gradwesyon na PMA nen imbeneg a simba. No sikay Presidente o too met nen Presidente lanti ya mangiyansakit et agkala manduaray isip no imbagay sekyuritim ya walay peligro ed laenmo.Ontan so ebat met nen Sekretaryo Ehekutibo Ed Ermita ed tepet daray managpalapagno akin singa kono pinaliisan nen Presidente so seremonyas ed PMA.Iter tilan pribelihyo itan na saray manbabantay ed kaabigan nen Presidente, kuay Ermita, no bilang baaten day Presidente ya onlad sakey a pasen ya pakalikas da etpeligroso.Anggan siak, anggan si Presidente mismo et ag makasunggay no asuntod panistima nagradoy peligro ed bilay to na saray presidensyal sekyuriti tan pangipaliis dadsikato, inyarom nen Ermita.* * * *Satan met siguroy rason, kuankod dilik labat, no akin malet so impanbantay ed presidente dimad Binalonan sanen binmisitad man nen Sabado.Puerad saray kabkabat na saray pamilya nen Meyor Ramon Guico tan saray kongrismen, mayores, opisyales na polis tan militar tan grupoy Malakanyang, anggapolay pinaloob ed kompawn daray Guicos nen kasabiy ugto. Akitoyawan nen GMA iray mayoresed balkonahe na abong nen Meyor Guico insanla amatanir ya tinmekyab ed helikapter.Insan labat pinaloob iray medya ed kompawn nen andiladmay Presidente.Ay, on, manaya agko amta no bilbilang sinmabi si datin Ispiker Dyo de Benesya etpalooben da met. Dengel ko et agmetlaya inimbitaan pian siguro anggapolay dakelya panbabarongan ni.Si malet ya kaaro ton Meyor Al Pirnandis balet wadman ya akitoyaw met.BALEG a katraydoran so ginawa daray pigaran kakaibad partido Lakas nen Ispiker Dyo de Benesya; Dadauloan nen Kongrisman Prospero Boy Nograles na Davao, sarayan kakaalyados manayan andi nen JdV et malinlinew ya asogsogan o asileng ed ambisyonda a singawen so liderato na Kamara ed kabaleyan tayon Dyo de V.Bangta imbagay presidente na Lakas a si GMA ya agla gigiroen si JdV ed puesto totan pansiansiaen so moyongan ed Kamara de Representantes, patuloy nin mani-ingal yay Nograles ya sosogsogan met nen Kongrisman Luis Belyapwerte na Kampi, say malet a kalaban nen Ispiker Dyo, a sayan too met lanti et aminpiga lan analin patumbaen si Ispiker balet palpak iyan naynay.AAgtayo natetel si Manay Dyina, kapisag-puso nen Ispiker no bilang baleg so sentimyento to laban ed Nograles ta aliling toy pinabaleg tan pinanpiya-an nen asawaton Manong Dyo iyan too tan natan nian sasagsagen tod beneg so aliling toy ama oagi to.Dia apatua-an lamet, tan malinlinew, so kuandan diad politika, anggapoy permanenten kaaro no ag ingen permanenten interes labat. Der ar no pirmanint prens, onlypirmanint interes.Maong met labat ta saray kabaleyan tayon arom a kongresista ya puerad si Kongrisman Viktor Agbayani a kapartidoan nen JdV ed Lakas tan siyempre kaalyado ton malet anggaman walarad Kampi tan Nasyonalis Pipols Kwalisyon a singara di KongrismenRasyel Arenas, Mark Cohuangko tan Conrad Estrella III et nagsipirma ra na manipistoy suporta parad Dyo de V.Awey labat balet no kasabiy botosan ed Kamara sano Lunes et mansisansian parad Dyo niraya.Mantalineng tayo labatla, kabaleyan mira, no antoy kisagmakan nen Ispiker tayo tan markaan tayoray mantraydor nid sikato ta bikkelen tayora kasabiy eleksiyon lamet.* * * *Lugayan tipay maabig ya kompleanyo sanen Simba, Pebrero 3 si datin Social Welfare Assistant na Sual, Pangasinan a si Myrna P. Estrada. Asapat dalay taon sitentabalet maksil nira. Nanserbi met ira ed silong na DSWD lamlamang ditad Bugallontan Labrador antis ya na-asayn irad Sual.Nanretiro rad serbisyo nen Hulyo 50, 2002. Hapi Bersdi pala sirin, mam!AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Gobernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na singa anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaroed medya a si Orpheus Butch VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpalapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consultant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas.Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , ononged say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a managsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan tayo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon namedia diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro edsikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara.Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, pisayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o anggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten dakad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador.Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalonnairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia.* * * *Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daraymanagpalapag ed Pangasinan ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabor na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam say baleg a tetelnepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoyradyo.Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malokak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sakey ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyers da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan negosyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met.Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco?Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo amta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastikan.Balet ta lapud nanaral na PR o public relations iyay balon PIO ompan say nagawa et mas pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da.AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Gobernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na singa anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaroed medya a si Orpheus Butch VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpalapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consultant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas.Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , ononged say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a managsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan tayo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon namedia diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro edsikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara.Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, pisayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o anggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten dakad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador.Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalonnairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia.* * * *Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daraymanagpalapag ed Pangasinan ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabor na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam say baleg a tetelnepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoyradyo.Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malokak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sakey ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyers da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan negosyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met.Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco?Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo amta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastikan.Balet ta lapud nanaral na PR o public relations iyay balon PIO ompan say nagawa et mas pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da.AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Gobernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na singa anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaroed medya a si Orpheus Butch VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpalapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consultant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas.Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , ononged say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a managsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan tayo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon namedia diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro edsikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara.Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, pisayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o anggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten dakad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador.Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalonnairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia.* * * *Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daraymanagpalapag ed Pangasinan ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabor na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam say baleg a tetelnepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoyradyo.Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malokak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sakey ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyers da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan negosyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met.Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco?Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo amta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastikan.Balet ta lapud nanaral na PR o public relations iyay balon PIO ompan say nagawa et mas pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da.PANSUSUAYANAN da itay no kapigan so impangiletneg ed Pangasinan bilang sakey a luyag.Abayag layan isyu ta antomet lanti ey, anggad kapigan kasin singa bugkalot so inadaro tayon probinsiya no ag napatua-an o napaneknekan so inkianak to bilang sakey a yunit politikal?Piga-pigaralan administrasyon so nan-egnay betang ed luyag, agdan ballot iya inikday kaonongan ya imano tan singa ipasoot dalan say tatawagen a Pangasinan Day etsay inkianak nen datin Ispiker Eugenio Perez.Aliwa. Aliwan maptek so istoryay luyag no ontan.* * * *Say ompapaway natan ed impansukisok daray iskolar tan istoryan et say taon 1611so asingsingger ya impangiletneg ed Pangasinan. Say eksakton agew o petsa labatlay kulang.Diad pakadisir ko, magano lan panaon so alagaren naamtaan tayola so inkianak a mismo na probinsiya tayo. Daiset nin seseg ed pansukisok tan panaral ed oley-Espanya diad Pilipinas, naamtaan tayola tan naikinon tilan, singa arom iran luyag, walamet so anibersaryo tayon nayarin panliliketan.Agtila pakaskasin singa agtayo amtay inkasaysikatayo.* * * *Manpatanir ak la, atateng ko ra, agiko ra, inad-arok iraKakaarok ira?d impanugao ko, diad ayaman ya ginunigon daMisalamat kayo ta diad makakesao ya ageo manpainaoa ak laSalaya, O masamit ya sangkaili, kaarok ya diad dalan kon amalioaoaSalaya, O inad-arok ira ta say ipatey sikato?y tuan painaoa! masantos ya ngarempusongleon, say labay ton ibaga y malinak et mareen met lan lamang, though oalay daiset ya pandumaan da no talusan mon maong balet nayari lan usaren ya pansalatanen: Nengneng mo pa yay translation ko na My Last Farewell nen Dr. Jose Rizalay? Marakep so impang gawam ed "Mi Ultimo Adios", bale salamat ed sika "rochlem", ed saray "translation" mo. Manaya anta yo kabaleyan ko, walay kerewen ko kumoned sikayo, kasi nen nambakasyon ak ed Pilipinas, manaanap ak na CD na pulos "pangasinan love songs", balet say ilalako da et pulos, "audio cassette", labay kokumon et "audio CD", ta piyano gaween kon "mp3" ta piyano "na play" ko ed "mp3 player" ko.No siyopa kumon so walay MALINAK LAY LABI to et, mekerew ak pa. Laba labay ko yan kansion ta paborito tu ya nen tatay ko nen nabibilay ne.Salamat ya balbaleg ed sikayo. Agay lay irap so man anap na pangasinan love songs ed internet, anggano nen nambakasyon ak et man aanap na CD ray pangasinan lovesongs, balet anggapo so naanap ko. Puro audio cassette so wala ya lako ed record stores. Ilocano songs so ini-offer dad siak, pero since say pusok et talagan Pangasinan, katon aggak la angaliw. Wala ray a convert ko ran pangasinan love songs, ya ginawak ya mp3 songs, no siopa ray interesado et email da ak edgay lay irap ya tua so mananap na pangasinan songs. walay aminsan akanengneng ak dia ed manila balet masyadoy bili to. no bilang nawalaan kayoy cd ya pangasinan songs iupload yo pa sirin tan ipost yo may link ta pian minabang ira may manaanap na kansyon tayo. walay cd dya ya videoki puro pangasinan songs. no nawalaan ak na orasiupload tan ipost kod dya maySalamat ed apok ya si Vanj Padilla ta wala lamet so anonotan ton maong. Nalmo toy PAPA BEAR SUROMBOT ya atiwel ya Blogger insan to inpila diad www.pangalaTALK.com Bloggers.Welcome apon Papa Bear. Bading ka o bakla? Dugduway agew mo nin Blogger pigara lay hits mo, gabay ton ibaga, wala met lay manbabasad sika Nakakasian da ka kalamor. Maong so nalam ya promoter mo, si apok a Vanj, social media specialist tan..Kaaro toy Governor Amado tan kanyan agto naalan kliyente si apok a Nani Braganza.. heheheSara-sarag to kan ipromote itan, umpan ipagawaan to ka ni tarpaulin dimad Dagupan, amin a kabat to istorboen to-- pati opisinay tatay to nakakkalamyat to rad man-- pian basaen da labat tay blog mo Makuli tan a apok. Mangiras balet ya untaba.Ayay apok a MELCHOR ORPILLA ayibaga ton laba-labay to kunoy sulsulat ko. Alabas to amoy impangan toy bisukol yan apok ? Anggapo ni insulat kon anggan sakey ya letra diad kolum ko.. Puro keyboard na laptop so itetelmer na game-gamet. Akit mansulat ka nin wasi ta wala lay computer ya ipindot mo lan ipindot et nabasam ladscreen so walad utek mo?Igawaan mo ak pay anlong apok. Ta insan ko i-publish ed internet pian walay pannognonotan dad siak iray apok.. Amay nayarin gaween ya kansyon . Insan ko ipagawaay music video ed kinen Lady Gaga. Insan no burol ko, aman so ipakargak ed lungon ko, aman a video pian naentertain iran amin so milamay. Insan ko paiupload edYoutube pian amalatar so hits to et unsikat met si Baim anggan inatey la.Say planok, say bitlaen kod kolum ko natan et si Papa Bear Surombot. Ipakabat kokumon ed sarayay apok a arom ay pian ag ira mankelaw akit walay dayo ed website. Niay apok a Melchor kasi ay, ibabaga ton siak kuno si apok a Vanj. Agay lay kapoy, si Vanj napanderetsom ya man Pangasinan ed kolum? Ag dinmalay eleng to? Ayandi manaya, anggapo lay dala to Ag pinmapaway so repolyo ed eleng to? Sus!Nipawil ko pa sirin, si Papa Bear Surombot, amay balon blogger diad website et alenleneg ton untan diad Pangasinan. Ta frustrated comedian tan. Nanbabangil ya comedy bar so inaplayan to ed Manila bangbalet agda inawat.. kasi agto antay mansalita.. Puro encode so anta to. Wala tay stand up comedian ya aga mansalita? Agaemel so wasi.. kanyan amawil ed luyag toPangasinan.Dia, nakaran toy nanpaaripen ed internet, ngalnagli la umpultak so mata to ed kakasurf na internet kanyan akapankabat ira nen Vanj. Akapan maongan ira ta parehas da met amon bakla.. Pero agko ni a-confirm.. no tuan bakla ran dua heheheSige la sirin apok, no panon yo ak ya initdan na panaon pian basaen so kolum ko,tan no panon ta kayon apaliket anggan diad saray sulsulat ko ya kuanen apok aMel, pangaroan yo pa met na panaon ya basaen tan suportaan si Papa Bear Surombot. Say tagline toy wasi et bato bato sa langit, say nanpainit asasnit!Talaranan tayo no siopa ray nasassasnit to Ta insan tayo ipisok so karastKasabi-sabik nin tuloy ed Med-Surg Ward; nan ring so telepono ta walay onsabi kono ya pasyente yan manlapo ed Recovery Room. Sakey ya 95 anyos ya masiken, amputi, balon opera ed pukel na tapi ta aputer kono nen atumba ed abay na katre to. Dakel so report to imay Filipino nurse ed Recovery Room - agko la nanonotan ya amin. Balet say atandaan kon imbaga to, samay pasyente ngalngali nin agto nilimatay mata to tan singa makakaugip nin lanang ya maong. Say vital signs to stable met la, tan take note, kuan to --- balon kasal. Akaimis ak ta 95 anyos ton may pasyente. Honeymoon time ni sirin, kuan ko.Sinmabi so pasyente ya akarukol ed hospital bed; singa Christmas tree ta dakel so akasabit-sabit ya tubo. Manontumbok so sakey ya akulaw ya agmet la miarawian so edad to ed samay pasyente. "Aha, aya manaya so balon kasal," kuan kod isip ko(tsismosa, anto?)Akikabat ak ed samay pasyente tan imbagak ya siak so nurse to ed saman ya labi.Linmimatay daiset tan tinmanger, insan linmitdem la lamet. Kabebekta, mansanggook la. Inalak so vital signs to kada 30 minutos ya amipat. Nantongtong kamin duaimay akulaw ya asawa to."Atumba nen kabuasan ed abay na katre et ag met la makabangon." A fracture manaya so hip bone to kanyan inoperaan nen Dr. Alvarez. Balo kamin kasal."Honeymoon mi ni," kuan to. "Antoy gagawaen tod gilig na katre et atumba sirin ah," kuan ko lawari, balet agko pa la intuloy. Honeymoon kuan mo pa......"Iner so akalmoan yo ed sikato ey?" tepet ko; inggawak so inkatsismosak."Kaiba mi ed simbaan et akapangustoan kamin dua, diad tulong met la na saray kakaiba mi ed simbaan," kuanton makakaimis. "95 to la, siak balet 88 anyos ko.""Agyo nengneng so 88 anyos," kuan ko, ta sikatoy tua met.Dakel so estorya to imay akulaw. Insan la nanpatanir ya onsempet ni kono ta sanagew to lad ospital et naksawan met la. Labay toy manames tan manpainawa. Intilaktod siak so numeroy telepono to ta tawagan ko kono no kaukulan ya tawagen. Nanpatanir ed samay masiken. Inmulagat toy mata toy daiset; inmangob imay akulaw edbibil to may masiken, insan la inmalis.Duay oras so apalabas, say blood pressure ton may masiken so manabeba. Tinawagankoy doctor tan nan order na IV bolus. Amiduak lan angiter na IV bolus, siyemprenin onleleksab so blood pressure to pati level of consciousness to. Aburido akta agko labay ya man code blue imay pasyente. DNR (do not resuscitate) imay pasyente balet intonda ni na doctor makasengeg ed operasiyon. Kanyan no na code blueimay pasyente, nepeg ya gawaen so CPR. Tinawagan ko imay akulaw ya asaway pasyente ta kaukulan ya itransfer imay masiken ed ICU. Sinmabin tampol kalamor, mangiwgiw ed takot tan betel. Imbagak ed sikato so sitwasiyon tan imbagak ya DNR imaymasiken pero intonda nen doctor ni lapu ed operasiyon."Aliwan DNR itay asawak. No DNR nen saman antes kamin nankasal, natan siak so POA to" (power of attorney). "Full code itay asawak natan. Gawa yon amin so nayarian yo pian nabilay," kuan to.Inmasingger imay akulaw ed asawa to, inegnaan tod duaran lima, inanguban to, insan to inyesaes ed layag to, "Inar-aro takan maong, agmo ak tataynanan. Kaukulantakad bilay ko."Aga inmalis may akulaw ed abay na pasyente, sangkaegna tod lima tan babagaan toypanangaro to; tan komon ta pakasilen toy linawa to pian nalampasan to imay critical ya oras. Insan to kinansiyonan.Makapatenyeg na puso so naimatonan ko. Singa ak ingen makakaibeg. Linmad nonot ko, "gawaen kasi na asawak itan ed siak no siak so ngalngalin ompatey?" Diad pegley na critical ya oras ya nepeg ak ya aburido ed sitwasiyon, say linmad nonot kosay kasil tan matua na aroan dan dua; diad edad dan 95 tan 88. Wala ni kasi makatalo ed satan?Inter koy report ko ed ICU nurse, insan ko intransfer imay pasyente. Ag balot inmalis imay akulaw ed abay to. Ibabaga ton lanang so panangaro to tan pankaukulanto ed samay masiken.Diad tinmombok ya labi, tinmawag ak ed ICU tan kinumustak imay pasyente.Malikeliket imay nurse ya kuan to, "Nengneng mo no antoy naga