panghihiram ng salita
TRANSCRIPT
PANGHIHIRAM NG SALITA
Ulat ni Denise Marygrace Santos
Lahat ng wikang buhay ay may palatantandaan ng panghihiram sa ibang wika sa daigsig
Kapag ang wikang Filipino ay nanghihiram ng salita ay hindi na isnosoli o ibinabalik ang salita sa wikang pinaghiraman bagkus ay inaangkin natin ang salita
Paghati sa mga dagdag na letra Mga may ponemikong katangian katulad
ng F,J,V at Z
Mga may kinakatawang higit pa sa isang tunog tulad ng C,N,Q at X
Sa pagbababaybay ng mga hiram na salita sa Filipino,gagamitin lamang ang mga letrang may ponemikong katangian
Ngunit ano na ang gagawin sa mga salitang hiram na dati na binago na ang ispeling o umangkop na sa orihinal na ispeling sa Filipino?
Ang mga salitang hiniram na dati ay pananatilihan, ngunit ituturing lamang bilang lehitimong varyant ng ispeling
Ang mga halimbawa ng mga salitang ito ay: pabrika, pamilya, paborito,Pebrero,baka,bakasyon Biyernes at sapatos
Gabay sa Pagbuo/Panghihiram ng Salita
Hanapin ang katumbas
Korpus ng wikang Filipino
Diksyunaryo at iba pang talasalitaan
Daluyan at iba pang jornal sa Filipino,iba pang pambansang
publikasyon sa Filipino
Gagamitin ang baybay Baguhin ang baybay
Iba pang wika sa Pilipinas
Mga Talasalitaan ng mga ito
Mga rehiyonal o pambansang publikasyon
sa mga wikang ito
Gagamitin ang BaybayIsa-Filipino ang Baybay
Hiramin sa Kastila
Isa Filipino ang baybay
Hiramin sa Ingles
Hiramin ng buo sa Ingles
Isa-Filipino ang Baybay
Lumikha at baybayin sa Filipino
Gabay sa Pag-Edit ng Salitang Hiram
Mga Hiram na Salitang Linalapian Kapag ang salitang-ugat ay hiram na
salita na nasa orihinal na anyo ang mga panlaping nagtatapos sa “-ng” ay hindi nagbabago ng baybay at inihiwalay sa salitang ugat sa pamamagitan ng gitling
Halimbawa:Mang-snatch Pang-cablePang-jogging
Mga Hiram na Salita na May Initial Consonant Cluster
Kapag kasama sa reduplikasyon ang pantig na nagsisimula sa consonant cluster o dalawang katinig, karaniwang tinatanggal ang ikalawang katinig sa unang bahagi ng reduplikasyon
Halimbawa:Magba-brown-out (sa halip na magbra-
brown-out)Magbo-blow-out (sa halip na magblo-blow-
out)Magko-clone (sa halip na magklo-clone)Maggogroseri (sa halip na maggro-groseri)Magpoprotesta (sa halip na magpro-
protesta)
Kung ang dalawang katinig ay digrapo o dalawang katinig na may iisang tunog lamang, karaniwang inuulit ang digrapo at unang patinig o ang tunog sa Filipino ng unang patinig sa pagbibigkas ng salitang-ugat
Halimbawa:
Magsha-shampoo (sa halip na magsa-shampoo)
Magsha-shopping (sa halip na mag-sa-shopping)
Magtsetsek (sa halip na magtetsek)
Sa pagbabaybay ng ibang consonant cluster (higit sa dalawa) na dumaraan sa reduplikasyon, karaniwang inuulit ang tunog ng unang katinig at unang patinig ng unang pantig na maririnig sa pagbigkas ng salitang-ugat
Halimbawa:
Magki-crystallize Magda-dry-cleaning
Sa pagbabaybay n consonant cluster na nagsisimula sa “s” at dumaraan sa reduplikasyon, karaniwang inuulit ang tunog ng unang patinig sa pagbibigkas ng salitang-ugat
Halimbawa:
Mag-i-scanMag-iiskedyulMag-i-slow motionMag-i-snow
Mga Nilapiang Hiram na Salita Nilalagyan ng gitling ang mga
nilalapiang hiram na salita kapag hindi pa ganap na nalalangkap ang panlapi at ang salita
Halimbawa:
Pang-cableMag-quarantineMag-censorMag-follow-upPang-jackpot
Plural na Salitang Hiram na Nasa Plural na Anyo Sa pagsusulat ng pangmaramihang anyo
ngsalitang hiram, ginagamit ang mga sa batayang anyo o singular na salita
Halimbawa:Mga paintingMga computerMga cellphone
Maari ding gamitin ang pangmaramihang anyo ng salitang hiram, ngunit hindi na kailangan pang pangunahan ito ng “mga”
Halimbawa:Ang mga painting o ang paintings (hindi
ang mga paintings)Ang mga computers o ang computers (hindi
ang mga computers)Ang mga cellphone o ang cellphones (hindi
ang mga cellphones)
Pagbaybay at Panghiram ng mga Salita
Ginagamit ang walong dagdag na letrang c,f,j,ñ,q,v,x,at z sa pagbaybay ng mga salitang hinihiram o ipinapasok ng buo sa korpus ng wikang Filipino. Ginagamit din ang f,j,v,at z kapag binabaybay sa Filipino ang salitang hiram.