Papaver somniferum L.• Papaver somniferum L.

Slaapbol, papaver, maankopPapaveraceae

Papaver somniferum L.• Voorkomen:

– Geteeld voor de productie van opium: Indië, Afganistan, China…

– Geteeld voor de zaden en de extractie van alkaloïden, zonder de tussenstap van opium: Europa, VS.

• Inhoudsstoffen:– Opium: de gedroogde latex die verkregen wordt

door insnijding in de onrijpe vruchtddoos. Deze bevat op zijn minst 10% morfine en 2% codeïne wanneer de stof gedroogd wordt bij 100 à 105°C.

Papaver somniferum L.• Inhoudsstoffen:

– De actieve bestanddelen zijn alkaloiden:• Morfinan alkaloiden:

– morfine (10-20% in opium) 5 assymetrische centra, enkel natuurlijk voorkomend enantiomeer 5R, 6S, 9R, 13S, 14R is actief

– C-3 en C-6 OH kunnen veresterd of veretherd worden: natuurlijke derivaten codeine (2.5 - 5%) en thebaine (< 1%)

Papaver somniferum L.• Morfinan alkaloiden (vervolg):

– verestering of verethering van C-3 vermindert analgetische act

– C-6 OH is niet strict noodzklk– N-substituent vervagen door klein alkylradikaal (ipv methyl)

=> volledige of partiele antagonist– OH op C-14 => sterker analgetisch

Papaver somniferum L.• Andere alkaloiden:

– noscapine = narcotine (2-10 %)

Farmacologische eign• Opium:

– voor extractie van alkaloiden– galenisch: opium poeder en opium extract voor bereiding

opiumtinctuur (Sydenham’s laudanum, diacodesiroop) = paregoricum, symptomatische behandeling van diarree

• Morfine– door sterke reversiebele binding aan specifieke

receptoren– act thv CZS

• analgetisch effect: verminderd de pijntransmissie (nociceptie) en verhoogt pijndrempel

Farmacologische eign• Morfine

– act thv CZS (vervolg)• analgetisch effect (vervolg): onverschillig voor pijn

– is een agonist die de activiteit van endorfines op de presynaptsche receptoren nabootst => neurotransmitter substantie P wordt geïnhibeerd

– afhankelijkheid doordat aantal receptoren verhoogt = tolerantie, bij stoppen abstinentieverschijnselen: rhinorrhoea (lopende neus), zweten, traanvloed, agitatie, pijn, angst, diarree, naussea

• respiratoire effecten: depressie van de respiratoire centra = bradypnoe en onregelmatig ademhalingsritme

• andere centrale effecten: onderdrukt hoestcentrum; veroorzaakt miosis; stimuleerd braakcentrum

Farmacologische eign• Morfine (vervolg)

– perifere act: braken, en door invloed op gladde spiercellen (daling tonus longitudonale vezels, stijging tonus sfinktervezels) aanslepende constipatie, urineretentie

• Gebruik:– slechts klein deel geextraheerde morfine als dusdanig,

rest voor semisynthese • als sterk analgeticum bij acute persisterende pijnen en

kankerpijnen, indien andere analgetica falen. Ook bij posttraumatische en postoperatieve pijn, bij nier en galkolieken

• oraal via elixirs of parenteraal (morfinepompjes)

Farmacologische eign• Morfine (vervolg)

– Contra-indicaties:• respiratoire insufficientie, abdominale symptomen,

hepatocellulaire insufficientie, alcoholintoxicatie, behandeling met MOA inhibitoren, niet bij kinderen, lever- en nierinsufficientie, ouderen en zwangere vrouwen

• bijwerkingen: constipatie, naussea en overgeven, neurologische en psychische storingen

Farmacologische eign• Codeine

– analgeticum met zelfde werkingsmechanisme als morfine maar minder potent, meestal in combinatie met acetylsalicylzuur of paracetamol (nu voorschriftplichtig !), klein risico op afhankelijkheid

– antitussivum, met lichte depressie vh ademhalingscentrum, lichte bronchoconstrictie, daling in secreties, vrijstelling van histamine

• gebruikt voor niet productieve hoest• misbruikt door heroine verslaafden• contra-indicatie: astma, zwangerschap• bijwerkingen: duizeligheid, constipatie, allergische reacties

Farmacologische eign• Noscapine

– niet afgeleid van morfinan en veroorzaakt geen verslaving

– specifiek antitussivum zonder analgetisch effect en veroorzaakt ook geen respiratoire depressie

– vb Nosca Mereprine, Noscaflex, Noscaflex expectorans, Rosils (pastilles)

Semi-synthetische derivaten• Ethylmorfine (=Codethyline)= 3-ethylether

van morfine: antitussivum, zie codeine

Semi-synthetische derivaten• Folcodine = 3-morfolinylethyl-morfine:

hoestremmer zoals codeine en ethylmorfine. Verlengde werking, innduceerd geen afhankelijkheid

• Dihydrocodeine: symptomatische behandeling van pijn en antitussivum

• Nalorfine: opiaatantagonist, morfine kan niet meer binden op receptor => gaat respiratoire depressie tegen

Semi-synthetische derivaten• Naltrexone= zuivere agonist met zeer hoge

affiniteit => andere opiaten kunnen niet meer binden = gebruikt als substitutiemiddel bij verslaafden

Semi-synthetische derivaten• Naloxone = zuivere antagonist, doet effect

van heroine teniet, gaat respiratoire depressie bij intoxicatie– wordt ook toegevoegd aan pentazocine tabletten

(verhinderd misbruik door injectie)• Buprenorfine = agonist-antagonist, bindt

reversiebel op de receptoren waardoor verlangen naar drug geminimaliseerd wordt

Farmaceutische specialiteiten• Antitussiva

– Acetylcodone (acetyldigydrocodeine)– Actifed, Bromophar, Bronchodine, Bronchosedal

codeine, Eulyptan, Glottyl, Toularynx (alle codeine)– Paracodine (dihydrocodeine)– Codethyline (ethylmorfine)– Biocodone (hydrocodon)– Acedicon (Thebbacon)– Broncal, Bronchalene, Broncho-Pectoralis, Clarix,

Folcodex (folcodine)

Farmaceutische specialiteiten• Narcotische analgetica

– Codicontin (dihydrocodeine)– Kapanol, Morphine HCL, Morphiphar, MS

Contin, MS Direct, Skenan, Stellorphinad, Stellorphine (alle morfine)