ÇÎÍÕÈËÎÍ ÒÎÕÈÎËÄÎÕªÂ×ÈÍ ÝÌÃÝÃÈÉÍ

ÎÍÎØËÎÃÎÎ, ÝÌ×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÓÄÈÐÄÀÌÆ

Óëààíáààòàð 2005

00_first.indd 1 5/25/2005 5:20:45 PM

2

ÁÀßÍÌÎÍÃÎË ÊÀÏÈÒÀËõ ý â ë ý ë è é í ã à ç à ð

Äèçàéíåð:

Õýâëýëèéí õóóäàñ:Öààñíû õýìæ:ýý:Õýâëýãäñýí òîî:Õýâëýñýí îãíîî:

Ö.ÃàíáàòÖ.Öýíäñ¿ðýíÃ.ÇóëÄ.ÀðèóíòóíãàëàãÁ.ÿí÷èíñ¿ðýí115165 õ 22050002005/05

DDC616. 075

Ç - 686

ISPN - 99929 -40 - 02 - 6

ÁÀßÍÌÎÍÃÎË ÊÀÏÈÒÀË õýâëýëèéí ãàçàðÓòàñ: 330677, 330678

00_first.indd 2 5/25/2005 5:20:45 PM

3

ªÌͪÒêË

Îð÷èí ¿åèéí øèíæëýõ óõààíû õºãæëèéí õóðäàö ñàð æèëýýð áóñ öàã õîðìîîð õýìæèãäýæ, îëîí ìÿíãàí øèíý íýýëò, á¿òýýë ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò òàñðàëòã¿é íýâòýð÷ áàéíà. Òýð äóíäàà àíàãààõ óõààíû ñàëáàðûí ¿ñðýíã¿é õºãæëèéí èëðýë íü îëîí øèíý íýýëò, ýì÷èëãýý îíîøëîãîîíû äýâøèëòýò òåõíèê, òåõíîëîãè íýâòýð÷ áóéãààð ìýäýãääýã.

Äýëõèé äàõèíä ãàð÷ áóé áàéãàëü ýêîëîãè, öàã àãààð áîëîí õ¿ì¿¿ñèéí àæèë, àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéí ººð÷ëºëòººñ ¿¿äýëòýé ñî¸ë èðãýíøëèéí ºâ÷èí õýìýýí íýðëýãääýã îëîí ºâ÷èí, ýìãýã øèíýýð áèé áîëñîí íü ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí àæèëòàí Áèä á¿õíèéã öàã ¿åäýý ìýäðýìæòýé áàéæ àëõàì òóòàìäàà øèíý ìýäëýã, ìýäýýëëèéã îëæ àâàõûã ç¿é ¸ñîîð øààðäàæ áàéíà.

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëàí ãàðãàæ, ¿éë àæèëëàãààíä íýâòð¿¿ëýõ íü ýì÷, ìýðãýæèëòíèéã íýãäñýí àðãà ç¿éãýýð àæèëëàõ, îíîø ýì÷èëãýýíèé ÷àíàð, ¿ð ä¿íã äýýøë¿¿ëýõ, ýìèéã ç¿é çîõèñòîé õýðýãëýõ, ýì÷èëãýý ¿éë÷èëãýýíèé òîî, ÷àíàðò òàâèõ øààðäëàãûã ºíäºðæ¿¿ëýõ, õÿíàëò ¿íýëãýýã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, óëìààð ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéã íýìýãä¿¿ëýõýä à÷ õîëáîãäîëîî ºãºõ øèíýëýã õàíäëàãà þì. Õàðèí óäèðäàìæ íü ýì÷èéí á¿òýýë÷ êëèíèê ñýòãýëãýý, àðãà áàðèë, óð ÷àäâàðûã õÿçãààðëàí íýã õýâ çàãâàðò îðóóëàõ õ¿÷èí ç¿éë áîëîõ ó÷èðã¿é.

Òà á¿õýíä òîëèëóóëæ áóé ýíýõ¿¿ á¿òýýë íü õºãæëèéí ãîëäðèëîîñ “õîöðîõã¿é” áàéõàä òàíü íýãýí àëõàì áîëæ ÷àäàõ îþóíû õºðºí㺠îðóóëàëò ãýäýãò íàéäàæ áàéíà.

Óã óäèðäàìæ íü ìàíàé ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí 100 îð÷èì øèëäýã ýðäýìòýí, ñóäëàà÷, áàãø, ýì÷, ýìíýëãèéí àæèëòíóóäûã îðîëöóóëñàí 16 àæëûí õýñãèéíõíèé õàìòûí íºð èõ õºäºëìºð, øóðãóó ç¿òãýëèéí ä¿íä áèé áîëñîí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ ÷óõàë õýðýãñýë áîëíî ãýäýãò ýðãýëçýõã¿é áàéíà.

ÑÀÉÄ Ò.ÃÀÍÄÈ

00_first.indd 3 5/25/2005 5:20:46 PM

4

00_first.indd 4 5/25/2005 5:20:46 PM

5

ÒÀËÀÐÕÀË

Ýìíýë ç¿éí ïðàêòèêò ºâ÷èí ýìãýãèéã îíîøèëæ, ýì÷ëýõýä ñóäàëãàà íîòîëãîîíä òóëãóóðëàí (evidence based medicine) îð÷èí ¿åèéí äýâøèëòýò, îíîâ÷îé àðãà, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ¸ñòîé. Èéìä óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñýã ÷ ìºí àäèë áàðèìò, íîòîëãîîíä ñóóðèëñàí ìýäýýëëèéã ýìíýë ç¿éí ìàãàäëàí øèíæèëãýý áîëîí ºâ÷òºíèé ¿íýëãýýòýé óÿëäóóëàõûã çîðüñîí áîëíî.

Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæ íü ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí ýì÷, ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äýä ãàðûí àâëàãà áîëîîä çîãñîõã¿é àíàãààõ ýðäýìä ñóðàëöàæ áóé îþóòíóóä ÷ àøèãëàõ áîëîìæòîé. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèä àíàãààõûí á¿õ ñàëáàðûã á¿ðýí õàìðóóëààã¿é áºãººä àíàãààõ óõààíû ¿íäñýí íàðèéí ìýðãýæèë áîëîõ äîòîð, ìýñ çàñàë, ýõ áàðèõ ýìýãòýé÷¿¿ä, õ¿¿õäèéí ºâ÷èí, ýìãýã ìºí ºíºº ¿åä îëîíòîé òîõèîëäîõ áîëñîí àðõè, òàìõè áóñàä ìàíñóóðàõ áîäèñò äîíòîõ ýìãýã, ñýòãýöèéí ýìãýã¿¿ä, ýì, õèìèéí áîäèñûí õîðäëîãî, õºëäºëò, ò¿ëýãäýë, îñîë ãýìòëýýñ ¿¿äýëòýé ºâ÷èí ýìãýãèéã îíîøëîõ, ýì÷ëýõ òàëààð òóñãàãäñàí íü öàã ¿åý ìýäýðñýí çºâ àëõàì áîëæýý.

Ìàíàé ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí ýì÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä ìààíü àíõ 1994 îíä õ¿í àìûí äóíä çîíõèëîí òîõèîëääîã ºâ÷èí ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëæ, 1998 îíä “Ýì÷èëãýý, îíîøëîãîîíû ò¿ãýýìýë ¿éëäëèéí óäèðäàìæ”, 2001 îíä “Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ” íýðòýéãýýð øèíý÷ëýí ãàðãàæ áàéñàí. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéí îíöëîã íü çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýã ýð¿¿ë ìýíäèéí øàòëàëòàé óÿëäóóëàõûã (ÿëàíãóÿà ýð¿¿ë ìýíäèéí íýã, õî¸ð äàõü øàòëàë áîëîõ àéìàã, îðîí íóòãèéí ýìíýëýã) çîðüñîí. Ãýâ÷ óã óäèðäàìæèéã õýðýãëýõ ÿâöàä ãàð÷ áîëîõ ïðàêòèêò ¿ë íèéöýõ ç¿éëèéã ìýðãýí îþóíäàà òóíãààí áîëãîîæ, çàñ÷ çàëðóóëàõ çîðèëãîîð ¿íýòýé ñàíàë ø¿¿ìæýý áèäýíä èð¿¿ëíý ãýäýãò ìýðãýæèë íýãò íºõºä Òà á¿õýíä íàéäàæ áàéíà.

Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëæ, õýâë¿¿ëýõýä òåõíèêèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, àðãà ç¿éí çºâëºãºº ºãñºí ÄÝÌÁ-ûí Ìîíãîë äàõü ñóóðèí òºëººëºã÷ íî¸í Ðîáåðò Õàãàí, ìýðãýæèëòýí Ðåéæî Ñàëìåëî, Ñàëèê Ãîâèíä, ÄÝÌÁ-ûí çºâëºõ Ðàæàò Ãàíèøóàð, Êåé Æè Ëèì áîëîí óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ýðäýìòýí áàãø, ñóäëàà÷, ýì÷ íàð ìºí ¿íýòýé ñàíàë, ø¿¿ìæýý ºãñºí çîõèöóóëàõ áàãèéí ãèø¿¿äýä õóâèàñàà áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò àæèëëàæ áóé íèéò ýì÷, ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ºìíººñ òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

ÄÝÄ ÑÀÉÄ Ø.ÝÍÕÁÀÒ

00_first.indd 5 5/25/2005 5:20:46 PM

6

00_first.indd 6 5/25/2005 5:20:46 PM

7

00_first.indd 7 5/25/2005 5:20:48 PM

8

Õÿíàí òîõèîëäóóëæ, ñàíàë ø¿¿ìæëýë ºãñºí:

Ñ.Äóëàìñ¿ðýí ÝÌÕ¯Ò-èéí çàõèðàë, Àíàãààõ óõààíû

äîêòîð

Ñ.Çîðèã ÝÌÕ¯Ò-èéí ìýðãýæèëòýí, Ýì ç¿éí óõààíû

äîêòîð

Ã.Íàðàí ÝÌØÓÈÑ-èéí áàãø, ÝÌß-íû ëàáîðàòîðèéí

åðºíõèé Ìýðãýæèëòýí, Àíàãààõ óõààíû äîêòîð

À.Äàìäèíñ¿ðýí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí ñàéäûí çºâëºõ àíàãààõ óõààíû

äîêòîð

H.Æàðãàëñàéõàí ÝÌß-íû Ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí ãàçðûí

îðëîã÷ äàðãà, Àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû

äîêòîð, Äýä ïðîôåññîð

Ä.Îþóí÷èìýã ÓÌÕÃ-ûí Ýð¿¿ë ìýíäèéí õÿíàëòûí õýëòñèéí

äàðãà, Àíàãààõ óõààíû äîêòîð

ß.Áóÿíæàðãàë ÝÌß-íû Ýõ áàðèõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí òóñëàìæ

¿éë÷èëãýý õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí, Àíàãààõ

óõààíû ìàãèñòð

Ñ.Ãàíñ¿õ ÝÌÕ¯Ò-èéí äýä çàõèðàë, ÀÓ-íû ìàãèñòð

Ö.Íàöàãäîðæ ÝÒÓÃ-ûí äýä çàõèðàë

Á.Îðãèë “À÷” Àíàãààõ óõààíû äýýä ñóðãóóëèéí áàãø,

Àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû äîêòîð

Â.Ñ¿ðýí÷èìýã “Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí øèíý÷ëýë, òåõíèê

òóñëàëöàà” òºñëèéí çîõèöóóëàã÷,

ÍÝÌ-èéí ìàãèñòð

Á.Öýäìàà ÝÌÑÕÕ-2 äîòîîäûí çºâëºõ , ÀÓ-íû ìàãèñòð

Ñ.Ýâëýãñ¿ðýí ÝÌß-íû Òºðèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãûí ãàçðûí

îðëîã÷ äàðãà, ÍÝÌ-èéí ìàãèñòð

Ö.Áóðìàà Ñòàíäàðò, õýìæèë ç¿éí ¿íäýñíèé òºâèéí ýð¿¿ë

ìýíäèéí àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí,

Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð

Â.Ëõàãâàäîðæ ÝÒÓÃ-ûí Ýì ç¿éí àëáàíû äàðãà Ýì ç¿éí óõààíû

ìàãèñòð

Ì.Íàíäèí÷èìýã ÝÌÕ¯Ò-èéí Ìàãàäëàí èòãýìæëýëèéí àëáàíû

ìýðãýæèëòýí

00_first.indd 8 5/25/2005 5:20:48 PM