peace corps timor-leste welcome book march 2015

Upload: accessible-journal-media-peace-corps-documents

Post on 07-Aug-2018

214 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    1/43

    ]FG RGIEG ELXRU QGNEL@GU ZLW ]L

    ]j`lr-Ngstg 

    I RGIEG ELXRU RWHNJEI]JLO CLX OGQ SLNWO]GGXU

    @iref 8297

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    2/43

    @IR LC ]J@LX-NGU]G

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    3/43

     

    I QGNEL@G NG]]GX

    Mgir Jovjtggs4

    Eloaritunitjlos lo hgjoa sgngetgm clr tfjs i`izjoa lpplrtuojty. ]fg arlwjoa tgi` fgrg iom J sgom tfjs hllkngt tl wgnel`g ylu is tfg cjrst arlup tl sgrvg is Slnuotggrs jo ]j`lr-Ngstg sjoeg lur mgpirturg jo8223. Zlur mgejsjlo sgts jo `ltjlo wfit wjnn hg log lc tfg `lst efinngoajoa iom rgwirmjoa gxpgrjgoegslc ylur njcg. Rgieg Elrps ]j`lr-Ngstg sticc iom el``uojty pirtogrs nllk clrwirm tl `ggtjoa iom wlrkjoawjtf ylu lvgr tfg ogxt twl ygirs.

    ]fjokjoa hiek tl tfg tj`g hgtwggo ieegptjoa `y jovjtitjlo tl sgrvg jo @gxjel jo 8221 iom `y mgpirturg,J wis sl husy tfit J lony skj``gm `uef lc tfg joclr`itjlo J rgegjvgm crl` Rgieg Elrps, sl J wjnn try tlkggp lur el``uojeitjlos hrjgc, jotgrgstjoa iom rgngviot tl prgpirjoa ylu clr ylur gpje dlurogy tl ]j`lr-Ngstg. ]fg gpje pirt stirts wjtf trivgn tl plst. ]fg trjp js sl`gwfit irmulus--gspgejinny mriaajoa 922nhslr sl lc nuaaiag inloa wjtf ylu! Wplo irrjvin wg wjnn fgnp ylu pnuoag jotl njcg jo ]j`lr. Zlu wjnn sllo

     hg gxplsgm tl trlpjein jsniom fgit inloa wjtf ogw cllms, s`gnns, sluoms, nioauiag, iom i cijrny rjalrlusmijny rlutjog murjoa prg-sgrvjeg trijojoa (RU]). Inn lc tfjs eio hg surprjsjoa, gxfjniritjoa, iom tjrjoa, slrgst up iom agt rgimy clr i njcg efioajoa gxpgrjgoeg!

    Lur sticc wjnn prlvjmg tfg hgst supplrt tfgy eio tl `ikg ylur sgrvjeg vinuihng hltf tl ylu is wgnn is tltfg ejtjzgos lc ]j`lr-Ngstg. Jo immjtjlo tl lraiojzjoa ylur prg-sgrvjeg trijojoa, tfgy `itef tfg oggms lc]j`lr-Ngstg wjtf tfg Rgieg Elrps‚ `jssjlo iom eipihjnjtjgs, eirgcunny serggo iom sgnget wlrk sjtgs iomflst ci`jnjgs, iom supplrt Slnuotggrs tfrluaf tfg sueegssgs, imvgrsjty, iom crustritjlo tfit irg pirt lc tfgRgieg Elrps gxpgrjgoeg.

    Rngisg rgrgim ylur vlnuotggr issjao`got mgserjptjlo (SIM) iom hg ihslnutgny egrtijo hgclrg ylu stirtylur trjp tl ]j`lr-Ngstg tfit tfjs js sluoms njkg sl`gtfjoa tfit ylu eio mgmjeitg tfg ogxt twl ygirs lcylur njcg pursujoa is i Rgieg Elrps Slnuotggr. Xg`g`hgr is wgnn tfit wg try tl pijot is rginjstje i pjeturgis wg eio jo tfg SIM tl fgnp ylu hg egrtijo, hut wg stjnn fivg i nlt tl ngiro ihlut tfjs ogw RE Rlst.El`joa wjtf io lpgo `jom iom i wjnnjoaogss tl fgnp us hgttgr prgpirg cuturg Slnuotggrs tfrluaf ylurgxpgrjgoeg wjnn hg `uef ipprgejitgm.

    Fgintf iom sicgty irg i tlp prjlrjty clr us. ]j`lr-Ngstg fis i rgnitjvgny nlw erj`g ritg, hut njcg is ioI`grjeio jo gelol`jeinny pllr govjrlo`gots eio prgsgot sl`g sgeurjty efinngoags. Lur sticc wjnn wlrkwjtf ylu lo wiys tl hg prlietjvg rgairmjoa sicgty iom fgintf jssugs.

    ]frluaflut ylur sgrvjeg, ylu wjnn ngiro i argit mgin ihlut jotgroitjloin mgvgnlp`got, ]j`lr-Ngstg, iomihlut ylursgnc, sl hg prgpirgm clr log lc tfg `lst gxejtjoa iom rgwirmjoa gxpgrjgoegs lc ylur njcg. Hrjoaylur lptj`js`, pitjgoeg, fu`jnjty, sgosg lc fu`lr, rgspget clr ltfgrs, wjnnjoaogss tl ngiro, iomgotfusjis` clr ogw gxpgrjgoegs. ]fgsg jtg`s wlo‚t ogaitjvgny j`piet ylur nuaaiag nj`jts, hut tfgy irgtfg `lst vinuihng tfjoas ylu eio piek.

    J i` nllkjoa clrwirm tl wgnel`joa ylu it tfg ijrplrt jo Mjnj nitgr tfjs ygir! Allm nuek wjtf ylur cjoin prgpiritjlos.

    Diogt WtgeftEluotry Mjrgetlr

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    4/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82975

    ]IHNG LC ELO]GO]U I QGNEL@G NG]]GX ............................................................................................................................... 9

     

    ELXG GVRGE]I]JLOU CLX RGIEG ELXRU SLNWO]GGXU .............................................................. 7 

    RGIEG ELXRU/]J@LX-NGU]G FJU]LXZ IOM RXLAXI@U .............................................................. 3 

    Fjstlry lc tfg Rgieg Elrps jo ]j`lr-Ngstg .......................................................................................... 3 

    Rgieg Elrps Rrlari``joa jo ]j`lr-Ngstg  ......................................................................................... 3 

    ELWO]XZ LSGXSJGQ4 ]J@LX-NGU]G I] I ANIOEG ..................................................................... 1 

    Fjstlry  ..................................................................................................................................................... 1 

    Alvgro`got  ............................................................................................................................................. 1 

    Gelol`y  .................................................................................................................................................. 6 

    Rglpng iom Eunturg  ................................................................................................................................. 6 

    XGULWXEGU CLX CWX]FGX JOCLX@I]JLO ....................................................................................... : 

    Agogrin Joclr`itjlo ihlut ]j`lr-Ngstg .............................................................................................. : 

    Elooget Qjtf Xgturogm Slnuotggrs iom Ltfgr Jovjtggs ..................................................................... : 

    Lonjog Irtjengs/Eurrgot Ogws Ujtgs ihlut ]j`lr-Ngstg ................................................................... 92 

    Xgel``gomgm Hllks  ........................................................................................................................... 92 

    Hllks ihlut tfg Fjstlry lc tfg Rgieg Elrps .................................................................................. 92 

    Hllks lo tfg Slnuotggr Gxpgrjgoeg ................................................................................................ 92 

    Hllks ihlut ]j`lr-Ngstg  ................................................................................................................ 92 

    NJSJOA ELOMJ]JLOU IOM SLNWO]GGX NJCGU]ZNG ..................................................................... 99 

    El``uojeitjlos  ................................................................................................................................... 99 

    Flusjoa iom Ujtg Nleitjlo  ................................................................................................................... 99 

    Njvjoa Innlwioeg iom @logy @ioiag`got ....................................................................................... 98 

    Cllm iom Mjgt  ........................................................................................................................................ 98 

    ]riosplrtitjlo  ...................................................................................................................................... 98 

    Ulejin Ietjvjtjgs  ..................................................................................................................................... 95 

    Rrlcgssjloinjs`, Mrgss, iom Hgfivjlr ................................................................................................. 95 

    Rgrsloin Uicgty  ...................................................................................................................................... 9= 

    Xgwirms iom Crustritjlos  ................................................................................................................... 9= 

    RGIEG ELXRU ]XIJOJOA ...................................................................................................................... 97 

    Lvgrvjgw lc Rrg-Ugrvjeg ]rijojoa ....................................................................................................... 97 

    ]gefojein ]rijojoa  ............................................................................................................................... 97 

    Nioauiag ]rijojoa  ............................................................................................................................... 93 

    Erlss-Eunturin ]rijojoa  ...................................................................................................................... 93 

    Fgintf ]rijojoa..................................................................................................................................... 91 

    Uicgty iom Ugeurjty ]rijojoa ............................................................................................................... 91 

    Immjtjloin ]rijojoas murjoa Slnuotggr Ugrvjeg ................................................................................ 91 

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    5/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 8297=

    UICG]Z IOM UGEWXJ]Z JO MGR]F .................................................................................................... 85 

    Cietlrs tfit Elotrjhutg tl Slnuotggr Xjsk   ........................................................................................ 85 

    Utiyjoa Uicg4 Mlo‚t Hg i ]iragt clr Erj`g ........................................................................................ 87 

    Uupplrt crl` Uticc ................................................................................................................................ 87 

    Lccjeg lc Sjetj` Imvleiey  ................................................................................................................... 87 

    Erj`g Miti clr ]j`lr-Ngstg ................................................................................................................ 83 

    Slnuotggr Uicgty Uupplrt jo ]j`lr-Ngstg .......................................................................................... 83 

    MJSGXUJ]Z IOM JOENWUJLO LSGXSJGQ ......................................................................................... 86 

    Mjvgrsjty iom Joenusjlo it Zlur Ujtg ................................................................................................... 86 

    Erlss-Eunturin Elosjmgritjlos ............................................................................................................ 8: 

    Qfit @jaft i Slnuotggr Cieg

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    6/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82977

    ELXG GVRGE]I]JLOU CLX RGIEG ELXRU SLNWO]GGXU

    Jo wlrkjoa tlwirm cuncjnnjoa tfg Rgieg Elrps `jssjlo lc prl`ltjoa wlrnm pgieg iom crjgomsfjp, is itrijogg iom Slnuotggr, ylu irg gxpgetgm tl ml tfg clnnlwjoa4

    9. 

    Rrgpirg ylur pgrsloin iom prlcgssjloin njcg tl `ikg i el``jt`got tl sgrvg ihrlim clr i cunn tgr`lc 81 `lotfs

    8. 

    El``jt tl j`prlvjoa tfg quinjty lc njcg lc tfg pglpng wjtf wfl` ylu njvg iom wlrk iom, jo mljoasl, sfirg ylur skjnns, imipt tfg`, iom ngiro ogw skjnns is oggmgm

    5. 

    Ugrvg wfgrg tfg Rgieg Elrps isks ylu tl al, uomgr elomjtjlos lc firmsfjp jc ogegssiry, iom wjtftfg cngxjhjnjty oggmgm clr gccgetjvg sgrvjeg

    =. 

    Xgelaojzg tfit ylur sueegsscun iom sustijoihng mgvgnlp`got wlrk js hisgm lo tfg nlein trust iomelocjmgoeg ylu hujnm hy njvjoa jo, iom rgspgetcunny jotgaritjoa ylursgnc jotl, ylur flst el``uojtyiom eunturg

    7. 

    Xgelaojzg tfit ylu irg rgsplosjhng 8= flurs i miy, 1 miys i wggk clr ylur pgrsloin elomuet iom prlcgssjloin pgrclr`ioeg

    3. 

    Goaiag wjtf flst eluotry pirtogrs jo i spjrjt lc ellpgritjlo, `utuin ngirojoa, iom rgspget1.

     

    Qlrk wjtfjo tfg rungs iom rgaunitjlos lc tfg Rgieg Elrps iom tfg nlein iom oitjloin niws lc tfg

    eluotry wfgrg ylu sgrvg6.

     

    Gxgrejsg duma`got iom pgrsloin rgsplosjhjnjty tl prltget ylur fgintf, sicgty, iom wgnn-hgjoa iomtfit lc ltfgrs

    :. 

    Xgelaojzg tfit ylu wjnn hg pgregjvgm jo ylur flst eluotry iom el``uojty is i rgprgsgotitjvg lctfg pglpng, eunturgs, vinugs, iom trimjtjlos lc tfg Wojtgm Utitgs lc I`grjei

    92. 

    Xgprgsgot rgsplosjvgny tfg pglpng, eunturgs, vinugs, iom trimjtjlos lc ylur flst eluotry iomel``uojty tl pglpng jo tfg Wojtgm Utitgs hltf murjoa iom clnnlwjoa ylur sgrvjeg

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    7/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82973

    RGIEG ELXRU/]J@LX-NGU]G FJU]LXZ IOM RXLAXI@U

    Fjstlry lc tfg Rgieg Elrps jo ]j`lr-Ngstg]j`lr-Ngstg (`lrg elrrgetny kolwo is ]j`lr Nlrl si‚g, lr „]j`lr lc tfg Xjsjoa Uuo‐) wis tfg cjrst ogwRgieg Elrps prlari` lc tfg 89st egotury. ]fg prlvjsjloin alvgro`got lc tfg ogwny gstihnjsfgm eluotry lc]j`lr-Ngstg jovjtgm tfg Rgieg Elrps jo girny 8228. Nitgr tfit ygir, Rrgsjmgot Hjnn Enjotlo eloaritunitgmtfg Rgieg Elrps lo jts gotry jotl ]j`lr-Ngstg murjoa fjs spggef jo Mjnj, ]j`lr-Ngstg, is fg lccjejinnylpgogm tfg W.U. G`hissy iom W.U. @jssjlo jo tfg ogw eluotry.

    ]fg mjpnl`itje oltg clr`inny gstihnjsfjoa tfg Rgieg Elrps prlari` wis sjaogm sllo ictgrwirm hy OlhgnRgieg Niurgitg iom ]j`lrgsg @jojstgr lc Clrgjao Iccijrs Dlsê Xi`ls-Flrti.

    ]fg cjrst arlup lc 9: Slnuotggrs irrjvgm jo ]j`lr-Ngstg lo Duog 89, 8228, is tfjrm-ygir gxtgomjoaSlnuotggrs, rgprgsgotjoa `lrg tfio 92 eluotrjgs wfgrg Rgieg Elrps Slnuotggrs sgrvgm. Is gxpgrjgoegmSlnuotggrs, tfgy wgrg ihng tl prgpirg i cluomitjlo clr tfg cuturg. Rrlari``itje irgis jo tfg girny arlupsgvlnvgm iom joenumgm nlein alvgroioeg, el``uojty fgintf sgrvjegs, fgintf prl`ltjlo, iom rurinel``uojty mgvgnlp`got.

    Ipprlxj`itgny 982 Slnuotggrs sgrvgm jo ]j`lr-Ngstg crl` 8228 ― 23. Jo @iy 8223, tfg Slnuotggrs wgrggvieuitgm mug tl sgeurjty rgislos iom tfg prlari` jo ]j`lr-Ngstg wis suspgomgm. Qjtf ol Rgieg ElrpsSlnuotggrs jo eluotry clr in`lst twl ygirs, tfg prlari` wis im`jojstritjvgny enlsgm lo Cghruiry 95,8226.

    Qfgo Rrgsjmgot Dlsê Xi`ls-Flrti jovjtgm tfg Rgieg Erlps tl rggstihnjsf i prlari` jo ]j`lr-Ngstg jo822:, tfg iagoey rgsplomgm hy sgomjoa jo issgss`got tgi`s jo 8292 iom 829=. Hltf issgss`gots wgrgvgry civlrihng clr tfg Rgieg Elrps tl rgturo iom, jo Ugptg`hgr 829=, tfg prlari` clr`inny rgturogm tl]j`lr-Ngstg.

    Is i rg-gotry prlari`, Rgieg Elrps/]j`lr-Ngstg elotjougs tl hg io loaljoa ngirojoa prlegss ihlut tfgeluotry iom jts oggms. Is suef, tfg prj`iry tgefojein prldget, El``uojty Mgvgnlp`got, insl elotjougs tl

    gvlnvg. ]fjs `gios ogw Rgieg Elrps Slnuotggrs‚ prldgets `iy efioag murjoa sgrvjeg iom tflsgissjao`gots `iy olt prgejsgny clnnlw lrjajoin clr`in dlh mgserjptjlos.

    Rgieg Elrps Rrlari``joa jo ]j`lr-NgstgRgieg Elrps/]j`lr-Ngstg‚s el``uojty mgvgnlp`got prldget js gvlnvjoa it tfg tj`g lc tfjs wrjtjoa. ]fg prlari` wjnn hg jotgaritgm irluom sgvgrin lhdgetjvgs mgsjaogm tl joergisg pirtjejpitjlo lc rurinel``uojtjgs iom el``uojty-hisgm lraiojzitjlos jo mgcjojoa, j`png`gotjoa, iom ̀ ioiajoa arissrllts prldget ietjvjtjgs. ]fg prldget wjnn joenumg el`plogots lc iarjeunturg iom fgintf iom wjtf tfg ij` tlj`prlvg quinjty lc njcg jo el``uojtjgs.

    Im`jojstritjvgny, ]j`lr-Ngstg js mjvjmgm jotl 95 mjstrjets, gief wjtf i mjstrjet eipjtin wfgrg mjstrjetim`jojstritjlos irg nleitgm. Gief mjstrjet goel`pissgs i ou`hgr lc suh-mjstrjets, `uef njkg eluotjgs jo tfgWojtgm Utitgs. Qjtfjo gief suh-mjstrjet irg vjnniags iom fi`ngts alvgrogm hy trimjtjloin iom/lr gngetgmvjnniag efjgcs. Slnuotggrs wjnn hg wlrkjoa it tfg suh-mjstrjet iom vjnniag ngvgn.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    8/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82971

    ELWO]XZ LSGXSJGQ4 ]J@LX-NGU]G I] I ANIOEG

    Fjstlry]fg gistgro jsnioms lc tfg Jomlogsjio irefjpgnial, joenumjoa ]j l̀r, fivg hggo leeupjgm elotjoulusnysjoeg girny Ringlnjtfje tj`gs, prlhihny clr `lrg tfio 622,222 ygirs is rgegot mjselvgrjgs lc girny prltl-fu`ioljm rg`ijos lo jsnioms ogir ]j`lr fivg elocjr`gm. Flwgvgr, olog lc tfg prgsgot arlupsleeupyjoa tfg jsnioms eio hg triegm cir jotl prgfjstlry wjtf argit egrtijoty. ]fit tfg jsniom lc ]j`lr fis hggo i erlssrlims js gvjmgot crl` tfg nirag ou`hgr lc gtfoje iom nioauiag arlups, wfjef js tgstj`loy tltfg cnujm `lvg`got lc plpunitjlos jo tfg argitgr rgajlo murjoa pist `jnngooju`s.

    ]fg elnlojin pgrjlm lc tfg jsniom lc ]j`lr wis niragny efirietgrjzgm hy tfg rjvinrjgs lc tfg Mutef iomRlrtuaugsg kjoaml`s crl` tfg 93tf tfrluaf tfg 9:tf egotury is tfgy el`pgtgm clr tfg rgsluregs lc tfgirefjpgnialgs lc gxtrg`g slutfgistgro Isji. ]j`lr wis enij`gm hy hltf tfg Mutef iom tfg Rlrtuaugsguotjn tfg jsniom wis clr`inny mjvjmgm jotl tfg gistgro iom wgstgro tgrrjtlrjgs jo 9:9=.

    Lo Olvg`hgr 86, 9:17, ictgr Rlrtuain‚s plnjtjein elupg iom jts lwo ml`gstje struaangs, ]j`lr-Ngstg wisritfgr prgejpjtlusny eut nllsg. Is ]j`lr-Ngstg wis lraiojzjoa jtsgnc wjtf jts ogwny cluom jomgpgomgoeg,ojog miys nitgr jt wis jovimgm iom leeupjgm hy Jomlogsjio clregs iom joelrplritgm jotl Jomlogsji. ]frgg`idlr plnjtjein `lvg`gots wgrg clr`gm4 CXG]GNJO, lr Xgvlnutjloiry Crlot clr io Jomgpgomgot ]j`lr-Ngstg); i elotjougm isslejitjlo wjtf Rlrtuain jo tfg triosjtjlo tl jomgpgomgoeg (WM], lr WojålMg`leritjei ]j`lrgosg); iom jotgaritjlo wjtf argitgr Jomlogsji (IRLMG]J, lr ]j`lrgsg RlpunirMg`leritje Isslejitjlo). CXG]GNJO elotjougm tl ngim i plpunir struaang clr jomgpgomgoeg clr tfg ogxttwl mgeimgs, murjoa wfjef io gstj`itgm 922,222 ― 872,222 jomjvjmuins nlst tfgjr njvgs jo tfg struaang clrjomgpgomgoeg.

    Lo Iuaust 52, 9:::, jo i W.O.-supgrvjsgm plpunir rgcgrgomu`, io lvgrwfgn`joa `idlrjty lc tfg pglpnglc ]j`lr-Ngstg vltgm clr jomgpgomgoeg crl` Jomlogsji. Flwgvgr, jo tfg ogxt tfrgg wggks, iotj-jomgpgomgoeg ]j`lrgsg `jnjtjis, lraiojzgm iom supplrtgm hy tfg Jomlogsjio `jnjtiry, el``goegm i nirag-seing, selrefgm-girtf ei`pijao lc rgtrjhutjlo. ]fg `jnjtjis kjnngm ipprlxj`itgny 9,=22 ]j`lrgsg iomclrejhny pusfgm 522,222 pglpng jotl wgstgro ]j`lr is rgcuaggs. @lst lc tfg eluotry‚s jocristrueturg,

    joenumjoa fl`gs, jrrjaitjlo systg`s, witgr suppny systg`s iom sefllns, iom ogirny 922 pgregot lc tfgeluotry gngetrjein arjm wis mgstrlygm. Jo Ugptg`hgr 9:::, Iustrinjio-ngm pgiegkggpjoa trllps mgpnlygm tltfg eluotry iom hrluaft tfg vjlngoeg tl io gom. Lo @iy 82, 8228, ]j`lr-Ngstg wis jotgroitjloinnyrgelaojzgm is io jomgpgomgot stitg.

    Jo 8223, jotgroin tgosjlos tfrgitgogm tfg ogw oitjlo‚s sgeurjty wfgo i `jnjtiry strjkg ngm tl vjlngoeg iom i hrgikmlwo lc niw iom lrmgr. It Mjnj‚s rgqugst, io Iustrinjio-ngm Jotgroitjloin Utihjnjzitjlo Clreg (JUC)mgpnlygm tl ]j`lr-Ngstg, iom tfg W.O. Ugeurjty Eluoejn gstihnjsfgm tfg W.O. Jotgaritgm @jssjlo jo]j`lr-Ngstg (WO@J]), wfjef joenumgm io iutflrjzgm plnjeg prgsgoeg lc lvgr 9,322 pgrsloogn. ]fg JUCiom WO@J] rgstlrgm stihjnjty, innlwjoa clr prgsjmgotjin iom pirnji`gotiry gngetjlos jo 8221 jo i niragny pgiegcun it`lspfgrg. Jo Cghruiry 8226, i rghgn arlup stiagm io uosueegsscun ittiek iaijost tfg prgsjmgotiom prj`g `jojstgr. ]fg rjoangimgr wis kjnngm jo tfg ittiek iom `lst lc tfg rghgns surrgomgrgm jo Iprjn

    8226. Ujoeg tfg ittiek, tfg alvgro`got fis godlygm log lc jts nloagst pgrjlms lc plst-jomgpgomgoegstihjnjty, joenumjoa sueegsscun 8298 gngetjlos clr hltf tfg pirnji`got iom prgsjmgot. Jo nitg 8298, tfg W.O.Ugeurjty Eluoejn vltgm tl gom jts pgiegkggpjoa `jssjlo jo ]j`lr-Ngstg iom hltf tfg JUC iom WO@J]mgpirtgm tfg eluotry hy tfg gom lc tfg ygir.

    Alvgro`got]fg Rrgsjmgot lc Mg`leritje Xgpuhnje lc ]j`lr-Ngstg, ]iur @itio Xuik, js mgenirgm io jomgpgomgot hutwis i vjsjhng cjaurg lc tfg CINIO]JN (Ir`gm Clregs clr tfg Oitjloin Njhgritjlo lc Gist ]j`lr)-ngm

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    9/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82976

    jomgpgomgoeg struaang clr `ioy ygirs. ]fg prgsjmgot js gngetgm hy plpunir vltg clr i cjvg-ygir tgr`. Fjsgxgeutjvg plwgrs irg sl`gwfit nj`jtgm, tfluaf fg js ihng tl vgtl ngajsnitjlo. Clnnlwjoa gngetjlos, tfg prgsjmgot ippljots is tfg prj`g `jojstgr, tfg ngimgr lc tfg `idlrjty pirty. ]fg prj`g `jojstgr, VioioiAus`il, i clr`gr `jnjtiot wis tfg cjrst prgsjmgot lc ]j`lr-Ngstg jo 8228.

    Gelol`y

    Ujoeg jts 9::: jomgpgomgoeg, ]j`lr-Ngstg fis ciegm argit efinngoags jo rghujnmjoa jts jocristrueturg,strgoatfgojoa tfg ejvjn im`jojstritjlo, iom agogritjoa dlhs clr yluoa pglpng gotgrjoa tfg wlrkclreg. ]fgmgvgnlp`got lc ljn iom ais rgsluregs jo lccsflrg witgrs fis argitny suppng`gotgm alvgro`got rgvgougs.]fjs tgefolnlay-jotgosjvg jomustry, flwgvgr, fis mlog njttng tl ergitg dlhs clr tfg uog`pnlygm jo pirt hgeiusg tfgrg irg ol prlmuetjlo ciejnjtjgs jo ]j`lr-Ngstg. ]fg gelol`y elotjougs tl rgelvgr crl` tfg`jm-8223 luthrgik lc vjlngoeg iom ejvjn uorgst, wfjef mjsruptgm hltf prjvitg iom puhnje sgetlr gelol`jeietjvjty. Alvgro`got spgomjoa joergisgm ̀ irkgmny crl` 822: ― 98, prj`irjny lo hisje jocristrueturg,joenumjoa gngetrjejty iom rlims. ]fg uomgrnyjoa gelol`je plnjey efinngoag tfg eluotry ciegs rg`ijos flw hgst tl usg ljn iom ais wgintf tl njct tfg olo-ljn gelol`y lotl i fjafgr-arlwtf pitf iom tl rgmueg plvgrty.Lo tfg strgoatf lc jts ljn wgintf, tfg gelol`y fis iefjgvgm rgin arlwtf hgtwggo 6-98 pgregot pgr ygir clrtfg nist sgvgrin ygirs, log lc tfg fjafgst sustijogm arlwtf ritgs jo tfg wlrnm.

    Rglpng iom EunturgQfjng tfg ]j`lrgsg fivg inwiys elotgstgm plnjtjein iutflrjty crl` lutsjmg, tfgy fivg g`hriegm egrtijoispgets lc tfg Xl`io Eitflnje rgnjajlo. ]fg engray godlys i ngvgn lc rgspget gquin tl tfit ajvgo tltrimjtjloin ngimgrs. Zgt tfg Eitflnjejs` lc `lst ]j`lrgsg js fgivjny tg`pgrgm hy trimjtjloin ioj`jstje hgnjgcs, wfjef g`pfisjzg i wlrnm sfirgm hy tfg njvjoa iom tfg spjrjts lc ioegstlrs.

    Jt js j`plrtiot tl sflw lutwirm sjaos lc rgspget iom allm jotgotjlos gspgejinny jo rgelaojzjoa tfgiutflrjty lc trimjtjloin efjgcs iom vjnniag gnmgrs. Sjnniag gnmgrs irg insl j`plrtiot tl nlein slejinlraiojzitjlo iom tfgjr iutflrjty js mgcgrrgm tl is wgnn. Jt js j`plrtiot tl immrgss nlein efjgcs jo tfgjrlccjejin tjtng. Xurin ]j`lrgsg wgrg niragny jslnitgm crl` gxtgroin gvgots uotjn tfrgg lr clur agogritjlosial. ]rimjtjloin eunturin prietjegs iom hgnjgcs irg stjnn vgry strloa, gvgo jo tfg eipjtin, wfjef js niragny plpunitgm hy rgegot j` j̀ariots crl` rurin irgis.

    ]fg plpunitjlo lc ]j`lr js9.8 `jnnjlo wjtf ogirny i = pgregot ioouin arlwtf ritg. Njcg gxpgetioey js 31.7.]j`lr fis i fjaf jnnjtgriey ritg it 77 pgregot lc wl`go iom =3 pgregot lc `go. Fjaf prlplrtjlos lc tfg plpunitjlo irg njvjoa hgnlw tfg plvgrty njog wjtf nirag flusgflnms iom `ioy efjnmrgo. Qjtf tfg virjgty lcnioauiags splkgo i nirag ou`hgr lc efjnmrgo ml olt spgik tfg nioauiag lc jostruetjlo iom `ioy irg`irajoinjzgm.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    10/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 8297:

    XGULWXEGU CLX CWX]FGX JOCLX@I]JLO

    Clnnlwjoa js i njst lc wghsjtgs clr immjtjloin joclr`itjlo ihlut tfg Rgieg Elrps iom ]j`lr-Ngstg iom tlelooget ylu tl rgturogm Slnuotggrs iom ltfgr jovjtggs. Rngisg kggp jo `jom tfit intfluaf tfg Rgieg Elrpstrjgs tl `ikg surg inn tfgsg njoks irg ietjvg iom eurrgot, tfg Rgieg Elrps eioolt auiriotgg jt.

    I oltg lc eiutjlo4 Is ylu surc tfg Jotgrogt, hg iwirg tfit ylu `iy cjom hunngtjo hlirms iom efit rll`s jowfjef pglpng irg crgg tl gxprgss lpjojlos ihlut tfg Rgieg Elrps hisgm lo tfgjr lwo gxpgrjgoegs,joenumjoa el``gots hy tflsg wfl wgrg uofippy wjtf tfgjr efljeg tl sgrvg jo tfg Rgieg Elrps. ]fgsglpjojlos irg olt tflsg lc tfg Rgieg Elrps lr tfg W.U. alvgro`got, iom pngisg kggp jo `jom tfit ol twl pglpng gxpgrjgoeg tfgjr sgrvjeg jo tfg si`g wiy.

    Agogrin Joclr`itjlo ihlut ]j`lr-NgstgUtitg.alv]fg Mgpirt`got lc Utitg‚s wghsjtg jssugs hiekarluom oltgs pgrjlmjeinny ihlut eluotrjgs irluom tfgwlrnm. Cjom ]j`lr-Ngstg iom ngiro `lrg ihlut jts slejin iom plnjtjein fjstlry. Zlu eio insl al tl tfg sjtg‚sjotgroitjloin trivgn sgetjlo tl efgek lo elomjtjlos tfit `iy iccget ylur sicgty.

    Apl.alv/njhrirjgs/puhnje/]fg W.U. Alvgro`got Rrjotjoa Lccjeg puhnjsfgs eluotry stumjgs jotgr`jttgotny.

    newgh8.nle.alv/crm/es/esfl`g.ft`n]fg Njhriry lc Eloargss prlvjmgs fjstlrjein iom slejlnlajein miti lo ou`grlus eluotrjgs.

    fttp4//uostits.uo.lra/uosm/plekgthllk/Qlrnm\Utitjstjes\Rlekgthllk\8295\gmjtjlo.pmcWojtgm Oitjlos rgslureg hllk wjtf 8295 stitjstjein eluotry miti

    Miti.uo.lraWojtgm Oitjlos sjtg wjtf njoks tl miti crl` W.O. `g`hgr eluotrjgs

    Qlrnmhiok.lra ]fg Qlrnm Hiok Arlup‚s ̀ jssjlo js tl cjaft plvgrty iom j`prlvg tfg njvjoa stiomirms lc pglpng jo tfgmgvgnlpjoa wlrnm. Jt js i mgvgnlp`got hiok tfit prlvjmgs nlios, plnjey imvjeg, tgefojein issjstioeg, iomkolwngmag-sfirjoa sgrvjegs tl mgvgnlpjoa eluotrjgs tl rgmueg plvgrty. ]fjs sjtg elotijos i nlt lcjoclr`itjlo iom rgsluregs rgairmjoa mgvgnlp`got.

    Miti.wlrnmhiok.lra/eluotryRrlvjmgs joclr`itjlo lo mgvgnlp`got jomjeitlrs lo eluotrjgs, joenumjoa plpunitjlo, agomgr, cjoioejin, iomgmueitjlo, iom enj`itg efioag stitjstjes.

    Elooget Qjtf Xgturogm Slnuotggrs iom Ltfgr JovjtggsXRES.lra]fjs js tfg sjtg lc tfg Oitjloin Rgieg Elrps Isslejitjlo, `img up lc rgturogm Slnuotggrs. Lo tfjs sjtg ylueio cjom njoks tl inn tfg Qgh piags lc tfg „Crjgoms lc‐ arlups clr `lst eluotrjgs lc sgrvjeg, el`prjsgm lcclr`gr Slnuotggrs wfl sgrvgm jo tflsg eluotrjgs. ]fgrg irg insl rgajloin arlups tfit crgqugotny agttlagtfgr clr slejin gvgots iom nlein vlnuotggr ietjvjtjgs.

    RgiegElrpsQlrnmwjmg.lra]fjs sjtg, flstgm hy i arlup lc rgturogm Slnuotggr wrjtgrs, js i `lotfny lonjog puhnjeitjlo lc gssiys iomSlnuotggr ieeluots lc tfgjr Rgieg Elrps sgrvjeg.

    http://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/state.govhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/gpo.gov/libraries/public/http://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/lcweb2.loc.gov/frd/cs/cshome.htmlhttp://unstats.un.org/unsd/pocketbook/World_Statistics_Pocketbook_2013_edition.pdfhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/data.un.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/worldbank.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/worldbank.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/data.worldbank.org/countryhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/rpcv.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/peacecorpsworldwide.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/peacecorpsworldwide.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/rpcv.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/data.worldbank.org/countryhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/worldbank.orghttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/data.un.orghttp://unstats.un.org/unsd/pocketbook/World_Statistics_Pocketbook_2013_edition.pdfhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/lcweb2.loc.gov/frd/cs/cshome.htmlhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/gpo.gov/libraries/public/http://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/state.gov

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    11/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829792

    Lonjog Irtjengs/Eurrgot Ogws Ujtgs ihlut ]j`lr-NgstgWO.lra/Ogws/]fg Wojtgm Oitjlos ogws sgrvjeg prlvjmgs elvgriag lc jts `g`hgr stitgs iom joclr`itjlo ihlut tfgjotgroitjloin pgiegkggpjoa lraiojzitjlo‚s ietjlos iom plsjtjlos. 

    SLIogws.el`Sljeg lc I`grjei, tfg W.U. alvgro`got‚s `untj`gmji hrlimeistgr, cgiturgs elvgriag lc ogws irluom tfgwlrnm.

    Xgel``gomgm HllksHllks ihlut tfg Fjstlry lc tfg Rgieg Elrps

    9.  Flcc`io, Gnjzihgtf Elhhs. „Inn Zlu Oggm js Nlvg4 ]fg Rgieg Elrps iom tfg Upjrjt lc tfg

    9:32s.‐ Ei`hrjmag, @I4 Firvirm Wojvgrsjty Rrgss, 8222. 8.

      Xjeg, Agrinm ]. „]fg Hlnm Gxpgrj`got4 DCK‚s Rgieg Elrps.‐ Oltrg Mi`g, JO4 Wojvgrsjty lc Oltrg Mi`g Rrgss, 9:67.

    5.  Utlssgn, Ueltt. „Uirag4 ]fg Njcg iom ]j`gs lc Uiragot Ufrjvgr.‐ Qisfjoatlo, ME4 U`jtfslojio

    Jostjtutjlo Rrgss, 822=.

    Hllks lo tfg Slnuotggr Gxpgrjgoeg9.

      Mjrni`, Ufirlo. „Hgylom Ujhgrji4 ]wl Zgirs jo i Clralttgo Rnieg.‐ Uioti Hirhiri, EI4 @eUgisHllks, 822=.

    8.  Eisghlnt, @irdlrjg Mg@lss. „@irairjti4 I Auitg`inio Rgieg Elrps Gxpgrjgoeg.‐ Aja Firhlr,

    QI4 Xgm Ippng Ruhnjsfjoa, 8222.5.

     

    Grm`io, Uirif. „Ojog Fjnns tl Oi`hlokifi4 ]wl Zgirs jo tfg Fgirt lc io Icrjeio Sjnniag.‐ OgwZlrk Ejty4 Rjeimlr, 8225.

    =.  Fgssngr, Rgtgr. „Xjvgr ]lwo4 ]wl Zgirs lo tfg Zioatzg.‐ Ogw Zlrk Ejty4 Rgrgoojin, 8229.  

    7.  Kgoogmy, Agrinmjog gm. „Crl` tfg Egotgr lc tfg Girtf4 Utlrjgs lut lc tfg Rgieg Elrps.‐ Uioti

    @lojei, EI4 Enlvgr Rirk Rrgss, 9::9.3.

      ]fl`sgo, @lrjtz. „Njvjoa Rllr4 I Rgieg Elrps Efrlojeng.‐ Ugittng4 Wojvgrsjty lc Qisfjoatlo

    Rrgss, 9::1 (rgprjot).

    Hllks ihlut ]j`lr-Ngstg

    9. 

    Rgikg, Alrmlo. „Hgnlvgm Niom4 Utlrjgs, Utruaangs, iom Ugergts crl` ]j`lr-Ngstg.‐ UerjhgRuhnjeitjlos, 8295.

    8. 

    @lnoir, Iomrgi Kitinjo. „]j`lr-Ngstg4 Rlnjtjes, Fjstlry, iom Eunturg‐ (Xlutngmag Elotg`plriryUlutfgist Isji Ugrjgs). Xlutngmag ]iynlr & Crioejs Arlup, 8292.

    5. 

    Hutefgr, Dumg iom Histjio, Rgtgr. „]j`lr-Ngstg4 ]riosclr`joa Gmueitjlo ]frluaf Rirtogrsfjp joi U`inn Rlst-Elocnjet Utitg.‐ Ugosg Ruhnjsfgrs. 829=.

    =.  „]j`lr-Ngstg Eluotry Utumjgs4 I hrjgc, el`prgfgosjvg stumy lc ]j`lr-Ngstg.‐ EJI 8298.

    (]frluaf Kjom lc Crgg Kjomng Xgimjoa ipp lony)7.

     

    Erjstinjs, Jrgoi. „Hjttgr Miwo4 ]j`lr-Ngstg, i Rglpng‚s Utlry.‐ Ogw Zlrk4 Tgm Hllks, 8228.

    3. 

    Eirmlsl, Nujs. „]fg Erlssjoa4 I Utlry lc ]j`lr-Ngstg.‐ Nlomlo4 Arioti Hllks, 8222.

    http://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/un.org/news/http://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/voanews.comhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/voanews.comhttp://dc-na01.peacecorps.gov/agency%20folders/@Agency_All/D_C/Welcome%20Book%20Template%20Update/un.org/news/

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    12/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829799

    NJSJOA ELOMJ]JLOU IOM SLNWO]GGX NJCGU]ZNG

    El``uojeitjlos@ijn Xgaunir `ijn mgnjvgry js log lc tfg tfjoas lctgo tikgo clr ariotgm jo tfg Wojtgm Utitgs. Jo ]j`lr-Ngstg, tfg`ijn sgrvjeg js rgnitjvgny ogw iom tfgrg fivg hggo prlhng`s hltf jo rgegjvjoa `ijn iom sgomjoa `ijnfl`g. Ngttgrs tikg ihlut clur wggks tl irrjvg crl` tfg Wojtgm Utitgs. Ul`g Slnuotggrs iom tfgjrci`jnjgs/crjgoms ou`hgr tfgjr ngttgrs jo sgqugoeg tl kggp triek lc flw `ioy fivg hggo sgot iom rgegjvgm;tfit wiy, hltf pirtjgs kolw wfgtfgr i elrrgsplomgot js dust tll husy tl wrjtg lr sl`g ngttgrs irg oltirrjvjoa.

    Murjoa ylur sgrvjeg ylu eio rgegjvg ngttgrs it tfg Rgieg Elrps lccjeg lr it ylur sjtg. It tfg tj`g lc tfjswrjtjoa, tfg Rgieg Elrps js lpgritjoa jo i tg`plriry lccjeg, hut tfg `ijnjoa immrgss clr tfg pgr`iogotlccjeg wjnn hg is clnnlws4 Xui Ou‚u Nirio Ol. 97; Hijrrl Mls Arjnfls; Mjnj, ]j`lr-Ngstg.

    Rrgvjlus Slnuotggrs fivg rgegjvgm piregns tfrluaf tfg ]j`lr-Ngstg `ijn systg`, hut jt eio hg icrustritjoa iom sl`gtj`gs elstny prlegss. Zlu sflunm mjseluriag ci`jny iom crjgoms crl` sgomjoa piekiags is ogirny inn ylur njvjoa oggms eio hg `gt hy wfit js ivijnihng jo-eluotry. Immjtjloinny, MFNiom CgmGx piekiags eio joeur sjaojcjeiot eustl`s mutjgs clr tfg rgegjvjoa pirty. Jo ltfgr jostioegs piekiags fivg hggo lpgogm iom jtg s̀ rg`lvgm, iom leeisjloinny piekiags fivg hggo rgturogm tl tfgsgomgr jc eustl`s mlgs olt uomgrstiom tfg elotgots.

    ]gngpflogs/Jotgrogt ]fgrg irg cgw niomnjogs lutsjmg lc tfg eipjtin. Sjrtuinny gvgrylog jo tfg eluotry wfl rgnjgs lo tgngpflogsgrvjeg eirrjgs i egnnpflog. Ul`g lutnyjoa mjstrjets wfgrg Rgieg Elrps Slnuotggrs irg stitjlogm ml oltfivg cunn elvgriag, hut gvgrylog wjnn hg enlsg goluaf tl i elvgriag zlog tl rgny lo egnnpflog clr jo-eluotry eloogetjvjty.

    Slnuotggrs irg joergisjoany ihng tl ieegss tfg Jotgrogt clr el``uojeitjlo wjtf ci`jny iom crjgoms jo tfgWojtgm Utitgs. ]fgrg irg Jotgrogt eicgs tfrluaflut tfg eluotry, hut irg cir ngss ieegssjhng jo tfg `lrg rurin

     pirts lc tfg eluotry. ]fg Rgieg Elrps lccjeg wjnn fivg i cgw el`putgrs clr Slnuotggrs tl usg wfgo tfgyirg jo Mjnj. Jotgrogt eicgs jo tfg mjstrjets irg olt is el``lo. Slnuotggrs `iy lpt tl huy i mloang(ipprlxj`itgny $92) iom tfgo piy clr miti usiag (eiutjlo4 tfjs eio agt gxpgosjvg).

    Flusjoa iom Ujtg NleitjloSlnuotggrs wjnn njvg jo vjnniags lutsjmg lc `idlr tlwos. Flusgs irg njkgny tl hg `img lc trimjtjloin pin`iom hi`hll wjtf fgivjny tfitefgm, pgikgm rllcs lr eg`got hnleks wjtf i elrruaitgm `gtin rllc. @lstvjnniags irg trimjtjloin, hltf jo hujnmjoa elostruetjlo iom jo ivijnihjnjty lc sgrvjegs. ]fg `lst `lmgroeg`got-hnlek strueturgs `iy hg alvgro`got hujnmjoas suef is fgintf plsts lr sefllns. Ioy rgsjmgoegs itngist pirtjinny elostruetgm lc eloergtg hnlek lr cjojsfgm wllm irg njkgny tl hgnloa tl i vjnniag efjgc lr tltfg `lst prlspgrlus cir`grs lr s`inn husjogss lwogrs.

    Qfjng gngetrjejty jo rurin irgis fis j`prlvgm argitny jo tfg pist cgw ygirs, tfgrg irg stjnn `ioy vjnniagswjtflut jt. Qfgrg jt gxjsts, tfgrg irg crgqugot plwgr lutiags. @lst ]j`lrgsg ellk lvgr cjrgwllm lrkgrlsgog stlvgs. Oiturin ais js ivijnihng jo Mjnj iom sl`g Slnuotggrs efllsg tl tikg i ais stlvg tl tfgjrsjtg. Zlu `iy oggm tl usg kgrlsgog niotgros lr eiomngs clr rgimjoa lr wlrkjoa it ojaft.

    Zlu irg rgqujrgm tl njvg wjtf i flst ci`jny clr tfg cjrst sjx `lotfs ictgr swgirjoa jo is i Slnuotggr tlgstihnjsf rgnitjlosfjps iom i sicgty ogt clr sgeurjty.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    13/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829798

    Jo sl`g el``uojtjgs, njvjoa wjtf i flst ci`jny `iy hg tfg lony lptjlo. Jomgpgomgot flusjoa niragnymgpgoms lo wfit js ivijnihng jo tfg el``uojty. @ioy Slnuotggrs gnget tl njvg wjtf i flst ci`jny tfggotjrg tj`g lc tfgjr sgrvjeg iom elosjmgr tfgjr rgnitjlosfjp wjtf tfgjr flst ci`jny log lc tfg `lst vinuihng pirts lc sgrvjeg. Cg`ing Slnuotggrs lctgo lpt tl njvg wjtf i flst ci j̀ny sjoeg ]j`lrgsg wl`go rirgny njvginlog iom tfg ci`jny wjnn fgnp gosurg tfg Slnuotggr‚s sicgty.

    Clr hltf `ing iom cg`ing Slnuotggrs, njvjoa wjtf i flst ci`jny js i allm wiy tl gosurg sicgty. Qfjngerj`g js olt i sgrjlus prlhng` jo rurin irgis lc ]j`lr-Ngstg, tfgrg fivg hggo jostioegs lc s`inn-seing tfgctcrl` flusgs leeupjgm hy clrgjaogrs, iom issiunt, wfjng gvgo rirgr, js i rjsk olt tl hg tikgo njaftny.

    Njvjoa Innlwioeg iom @logy @ioiag`got]j`lr-Ngstg usgs tfg W.U. mlnnir is tfgjr eurrgoey. Slnuotggrs rgegjvg i `lotfny innlwioeg jo mlnnirs tfitjs succjejgot tl njvg it tfg ngvgn lc tfg nlein pglpng. ]fg innlwioeg elvgrs cllm, flusjoa, flusgflnmsuppnjgs, enltfjoa, triosplrtitjlo tl iom crl` wlrk, utjnjtjgs, rgergitjlo iom gotgrtijo`got, iom joejmgotingxpgosgs. Rgieg Elrps Slnuotggrs irg gxpgetgm tl njvg it i ngvgn tfit js el`pirihng wjtf tfit lc tfgjr flsteluotry eluotgrpirts. ]fg Rgieg Elrps mjseluriags Slnuotggrs crl` suppng`gotjoa tfgjr njvjoa innlwioegwjtf cuoms crl` fl`g.

    Cllm iom MjgtMgpgomjoa lo wfgrg ylur el``uojty js nleitgm, ylur mjgt stipng wjnn hg rjeg (elistin iom ogir ejty) lrelro (joniom iom `luotijos). Mjgtiry fihjts iom i niek lc iarjeunturin mjvgrsjty agogrinny nj`jt `gins tlelro, rjeg, ollmngs, cjsf (lo tfg elist), leeisjloinny `git iom gaas, lojlos, tl`itlgs, iom eissivi. Jo`lrg rurin irgis, i virjgty lc vgagtihngs iom crujts js sgnml` ivijnihng, gspgejinny crl` Ugptg`hgr tl Olvg`hgr, tfg nittgr pirt lc tfg mry sgislo. Intfluaf ]j l̀rgsg `ikg njhgrin usg lc efjnj pgppgrs, tfgjrspjey cllm js qujtg mjccgrgot, clr gxi`png, crl` @gxjeio cllm. Elro js olt arluom jotl elro`gin iom jsagogrinny gitgo gjtfgr rlistgm lr hljngm iom `jxgm wjtf vgagtihngs. @lst ]j`lrgsg irg gxegptjloinnyagogrlus iom wjnn josjst lo sfirjoa tfgjr cllm, ol `ittgr flw njttng tfgy fivg. Jc ylu efllsg tl clnnlw i`lstny vgagtirjio mjgt, ]j`lr-Ngstg js i cijrny gisy eluotry jo wfjef tl ml sl. Flwgvgr, joenumjoa cjsfiom gaas jotl ylur mjgt wjnn `ikg jt `uef gisjgr tl `ijotijo. Qfjng jt js plssjhng tl `ijotijo i vgaio mjgt,jt `iy hg efinngoajoa tl iequjrg tfg virjgty lc cllms ogegssiry tl stiy fgintfy.

    ]riosplrtitjlo@lst Slnuotggr sjtgs irg eloogetgm hy puhnje triosplrtitjlo tl tfg ogirgst mjstrjet egotgr iom/lr tl Mjnj. Joi cgw sjtgs, Slnuotggrs `ust wink clr up tl io flur tl rgief puhnje triosplrtitjlo. ]riosplrtitjlo elosjstslc s`inn husgs, lr elovgrtgm vios einngm `jerlngts, iom lpgo-hgm trueks einngm ioaauois. Qfjng puhnjetriosplrtitjlo js rgnjihng `lst lc tfg ygir, tlrrgotjin rijos rgsuntjoa jo niomsnjmgs enlsg rlims clr viryjoangoatfs lc tj`g murjoa tfg ioouin `losllo sgislo (Olvg`hgr tl Iprjn). It tflsg tj`gs, rurin rgsjmgots`iy oggm tl wink irluom lhstruetgm rlims lr wink lo nlein trijns tl pjek up triosplrtitjlo gnsgwfgrg.Qfjng ylur issjaogm el``uojty `jaft olt hg i argit mjstioeg crl` Mjnj jo `jngs, agttjoa tl tfg eipjtinelunm jovlnvg i ngoatfy trjp hgeiusg lc him rlim elomjtjlos. Slnuotggrs irg iskgm tl jmgotjcy intgroitjvgclr`s lc triosplrtitjlo (j.g., prjvitg vgfjengs, tixjs, lr trueks) crl` sjtgs jo eisg lc g`gragoey.

    Slnuotggrs jo ]j`lr-Ngstg irg sl`gtj`gs jssugm i hjeyeng wjtf i hjeyeng fgn`gt. Jo ieelrmioeg wjtfRgieg Elrps plnjey, flwgvgr, Slnuotggrs irg prlfjhjtgm crl` mrjvjoa lr rjmjoa is i pissgoagr lo ioy twl-lr tfrgg-wfggngm `ltlrjzgm vgfjeng (suef is i `ltlreyeng) clr ioy rgislo. Slnuotggrs irg insl oltinnlwgm tl lwo iutl`lhjngs lr mrjvg prjvitgny lwogm vgfjengs jo ]j`lr-Ngstg. ]fgsg prlfjhjtjlos stg`crl` sgrjlus sicgty eloegros, iom vjlnitjlo lc tfg plnjey eio rgsunt jo j``gmjitg im`jojstritjvg sgpiritjlocrl` tfg Rgieg Elrps.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    14/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829795

    Aglaripfy iom Enj`itgQfjng ]j`lr-Ngstg js jo tfg trlpjein zlog, tfgrg js elosjmgrihng enj`itje virjitjlo hy sgislo iom nleitjlo.]fg rijoy sgislo nists ipprlxj`itgny crl` Olvg`hgr tl Iprjn, murjoa wfjef tfgrg irg njkgny tl hgtlrrgotjin rijos gvgry miy iom tfg wgitfgr, gspgejinny jo tfg elistin nlwnioms, eio hg stgi`y iom flt. ]fgolrtfgro elist fis tfg sflrtgst rijoy sgislo iom eio hg mgsgrt-njkg jo tfg mry sgislo. ]fg slutfgro elistrgegjvgs `lrg rijo tfrluaflut tfg ygir iom js agogrinny arggo ygir-rluom. Ul`g lc tfg jsniom‚s plpunitjlo

    njvgs ihlvg io intjtumg lc 9,222 `gtgrs (5,922 cggt), iom tfg tg`pgriturg it tflsg enj`hs js oltihny ellngr,gspgejinny jo tfg gvgojoas. Jo pniegs ihlvg 9,722 `gtgrs (7,222 cggt), i hniokgt `iy hg ogegssiry clrsnggpjoa iom pglpng lctgo wgir swgitgrs lr elits, gvgo murjoa tfg miy. ]g`pgriturgs rioag jo tfgnlwnioms crl` tfg nlw 12s it ojaft tl tfg `jm-:2s murjoa tfg miy wjtf `lst miys ygir-rluom hgjoa jogxegss lc 62. Jo tfg `luotijos, tg`pgriturgs `iy hg 92 ― 97 mgarggs ellngr.

    Ulejin IetjvjtjgsJo s`inngr tlwos lr rurin irgis, tfgrg `iy hg io leeisjloin egnghritjlo, suef is i wgmmjoa lr tfgjoiuauritjlo lc i ogw flusg, jo wfjef gvgrylog pirtjejpitgs. Egnghritjlos irg lctgo qujtg gnihlritg iom`iy jovlnvg tfg sierjcjeg lc i alit, mla, lr huccinl, wfjef js tfgo sgrvgm jo i el``uojty cgist. Lnmgr pglpng lctgo mrgss jo trimjtjloin enltfjoa clr suef gvgots iom pgrclr` trimjtjloin mioegs iom rjtuins. JoMjnj lr niragr tlwos, tfgrg js i wjmgr virjgty lc slejin ietjvjtjgs, joenumjoa gitjoa lut it rgstiuriots iom

    ittgomjoa nlein splrtjoa gvgots.

    Jo tfg gvgojoas, rgsjmgots lc tlwos sl`gtj`gs aitfgr clr sleegr lr vlnngyhinn ai`gs. @lst slejin gvgotsegotgr lo tfg ci`jny, intfluaf arlups lc hlys lr ajrns crgqugotny aitfgr tl piss tfg tj`g iom alssjp. Jo tfjscgrvgotny Eitflnje eluotry, tfg nlein efuref js ioltfgr nleus lc slejin ietjvjty jo tfg el``uojty. Joimmjtjlo, Slnuotggrs crgqugotny pirtjejpitg jo arlups lraiojzgm clr sgngetgm ietjvjtjgs, suef is io gelnlayenuh. ]j`lrgsg insl godly lutjoas tl tfg hgief gvgo tfluaf lony yluoa `ings olr`inny al swj``joa.

    Rrlcgssjloinjs`, Mrgss, iom HgfivjlrJo ]j`lr-Ngstg, i sinirjgm dlh js rgairmgm is i argit prjvjngag. Husjogss lccjegs `iy hg uocurojsfgm,suppnjgs seireg tl ologxjstgot, iom triosplrtitjlo `lstny uoivijnihng, hut g`pnlyggs lhsgrvg rgaunirflurs iom issu`g i prlcgssjloin mg`giolr wfjng wlrkjoa. Mlo‚t hg `jsngm hy tfg sgg`joa joclr`injty lc

    ylur wlrkpnieg; ylu wjnn oggm tl clnnlw tfg ngim lc eluotgrpirts iom tikg prlcgssjloin rgsplosjhjnjtjgssgrjlusny. Lccjegs iom dlh sjtgs `iy hg vjsjtgm crgqugotny hy supgrvjslrs, iom pgregjvgm uoprlcgssjloinmrgss lr hgfivjlr lc i Slnuotggr elunm rgcnget pllrny lo hltf tfg ]j`lrgsg eluotgrpirt iom tfg RgiegElrps.

    Ul`g Slnuotggrs `iy fivg `lrg lc io lccjeg sgttjoa iom wjnn oggm tl mrgss jo husjogss eisuin ittjrg.Slnuotggrs wfl cleus `lrg lo iarjeunturg lr jo ngss-strueturgm vjnniag pnieg`gots wjnn oggm tl usg lccjegittjrg clr spgejin leeisjlos lr wfgo tfgy vjsjt alvgro`got lccjegs, nlein lccjejins, oloalvgro`gotinlraiojzitjlos (OALs), lr tfg Rgieg Elrps lccjeg. ]fg enltfjoa eunturg js mjccgrgot jo Mjnj tfio jo tfg rgstlc ]j`lr, pirtjeunirny tfg rurin tlwos iom vjnniags wfgrg ylu wjnn hg pniegm. Qfjng ylu'nn sgg wl`go(`lstny clrgjaogrs) wgirjoa Qgstgro styngs jo Mjnj (tfit sflw tfgjr `jmrjcc, sflunmgrs, iom uppgr nga), tfjsjso't ieegptihng jo lutnyjoa irgis.

    Hltf `go iom wl`go sflunm pnio tl mrgss vgry elosgrvitjvgny it ngist tfrluaf trijojoa iom tfg cjrst`lotfs it tfgjr pgr`iogot sjtg, uotjn tfgy cunny uomgrstiom wfit js ieegptihng it tfgjr sjtg. ]j`lrgsg `iy hg lccgomgm hy vjsjtlrs tl tfgjr fl`gs lr lccjegs wfl mjspniy i snlppy lr uokg`pt ippgirioeg.Engionjogss iom ogitogss irg vgry j`plrtiot clr Slnuotggrs rgprgsgotjoa tfg Rgieg Elrps. Uflrts, cnjp-cnlps, iom tiok tlps irg olt elosjmgrgm ipprlprjitg mrgss jo io lccjeg govjrlo`got. It wlrk, prlcgssjloinittjrg clr `go `gios elnnirgm sfjrts iom nloa piots. Uflunmgr-ngoatf fijr iom mrgimnleks irg agogrinnyieegptihng lo `go, jc engio iom wgnn-arll`gm. Sjsjhng hlmy pjgrejoas (ltfgr tfio girrjoas clr wl`go) irg

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    15/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82979=

    olt agogrinny ieegptgm jo prlcgssjloin sgttjoas. Uwj`wgir sflunm hg vgry elosgrvitjvg; hjkjojs irg oltieegptihng clr `go lr wl`go. Qfgo swj``joa jo puhnje (wfgrg ]j`lrgsg irg prgsgot), wl`go irggxpgetgm tl wgir i ]-sfjrt iom sflrts lvgr tfgjr hitfjoa sujts.

    Rgrsloin Uicgty@lrg mgtijngm joclr`itjlo ihlut tfg Rgieg Elrps‚ ipprlief tl sicgty js elotijogm jo tfg Uicgty iom

    Ugeurjty sgetjlo, hut jt js io j`plrtiot jssug iom eioolt hg lvgrg`pfisjzgm. Is stitgm jo tfg SlnuotggrFiomhllk, hgel`joa i Rgieg Elrps Slnuotggr gotijns egrtijo sicgty rjsks. Njvjoa iom trivgnjoa jo iouoci`jnjir govjrlo`got (lctgotj`gs inlog), fivjoa i nj`jtgm uomgrstiomjoa lc nlein nioauiag iom eunturg,iom hgjoa pgregjvgm is wgnn-lcc irg sl`g lc tfg cietlrs tfit eio put i Slnuotggr it rjsk. @ioy Slnuotggrsgxpgrjgoeg viryjoa mgarggs lc uowiotgm ittgotjlo iom firiss`got. Rgtty tfgcts iom huranirjgs irg oltuoel``lo, iom joejmgots lc pfysjein iom sgxuin issiunt ml leeur, intfluaf `lst ]j`lr-Ngstg Slnuotggrsel`pngtg tfgjr twl ygirs lc sgrvjeg wjtflut joejmgot. ]fg Rgieg Elrps fis gstihnjsfgm prlegmurgs iom plnjejgs mgsjaogm tl fgnp rgmueg tfg rjsks iom gofioeg ylur sicgty iom sgeurjty. ]fgsg prlegmurgs iom plnjejgs, jo immjtjlo tl sicgty trijojoa, wjnn hg prlvjmgm loeg ylu irrjvg jo ]j`lr-Ngstg. Wsjoa tfgsg tllns,log eio hg g`plwgrgm tl tikg rgsplosjhjnjty clr fjs lr fgr sicgty iom wgnn-hgjoa.

    Gief sticc `g`hgr it tfg Rgieg Elrps js el``jttgm tl prlvjmjoa Slnuotggrs wjtf tfg supplrt tfgy oggm tl

    sueegsscunny `ggt tfg efinngoags tfgy wjnn cieg tl fivg i sicg, fgintfy, iom prlmuetjvg sgrvjeg. Slnuotggrsiom ci`jnjgs irg goeluriagm tl nllk it sicgty iom sgeurjty joclr`itjlo lo tfg Rgieg Elrps wghsjtg it pgiegelrps.alv/sicgty. 

    Joclr`itjlo lo tfgsg piags ajvgs `gssiags lo Slnuotggr fgintf iom sicgty. ]fgrg js i sgetjlo tjtngm Uicgtyiom Ugeurjty jo Mgptf. I`loa tlpjes immrgssgm irg tfg rjsks lc sgrvjoa is i Slnuotggr, plsts‚ sicgtysupplrt systg`s, iom g`gragoey pnioojoa iom el``uojeitjlos.

    Xgwirms iom CrustritjlosSlnuotggrs fivg i virjgty lc rgislos clr dljojoa tfg Rgieg Elrps, hut fjaf lo tfg njst `ust hg tfg mgsjrg tlfgnp ltfgrs. @lst Slnuotggrs tfgrgclrg hrjoa io ihuomioeg lc `ltjvitjlo iom gotfusjis` tl tfgjrissjao`got. ]fgsg irg olt nlst jo sgrvjoa ltfgrs hut usuinny irg tg`pgrgm hy i mggpgr uomgrstiomjoa lc

    ltfgr pglpng‚s mijny rginjtjgs. Ul wfjng Slnuotggrs sflunm olt gxpget tl „efioag tfg wlrnm,‐ tfgy eio nllkclrwirm tl `ikjoa i tioajhng j`piet.

    Hgjoa i Rgieg Elrps Slnuotggr rgqujrgs imdustjoa tl intgroitjvg wiys lc tfjokjoa, njvjoa, iom wlrkjoa,iom suef imdust`gots irg ogvgr sj`png iom pijongss. ]fg pglpng ylu wlrk wjtf `iy fivg strloa cggnjoaslc prjmg iom oitjloinjs`. Zlur gotfusjis` clr efioag `iy hg `jsuomgrstllm. Zlu wjnn oggm tl hgelosjmgritg lc tfg g`ltjlos, oggms, trimjtjlos, jostjtutjlos, iom wiy lc njcg lc tfg pglpng ylu wlrk wjtf.

    Uitjscietjlo wjnn el`g crl` ylur el``jt`got tl ngirojoa ihlut tfg joogr wlrkjoas lc i mjccgrgot eunturgiom ylur cngxjhjnjty jo mginjoa wjtf ogw vinugs iom gxpgrjgoegs. Ictgr njvjoa iom wlrkjoa wjtf pglpng lcioltfgr eunturg, Slnuotggrs lctgo mgvgnlp strloa tjgs tfit irg rgcngetgm jo strloa g`ltjlos. Jotgosg cggnjoaslc mgspgritjlo, sitjscietjlo, ioagr, fippjogss, ioxjgty, iom pgieg lc `jom wjnn erlp up lvgr iom lvgr  ” 

    tfgsg cggnjoas irg tfg fgirt lc tfg Rgieg Elrps gxpgrjgoeg. Hut it tfg gom lc jt inn, jt js i rirg Slnuotggrwfl mlgs olt cggn tfit tfg gxpgrjgoeg wis log lc tfg `lst j`plrtiot jo fjs lr fgr njcg.

    http://www.peacecorps.gov/safetyhttp://www.peacecorps.gov/safety

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    16/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829797

    RGIEG ELXRU ]XIJOJOA

    Lvgrvjgw lc Rrg-Ugrvjeg ]rijojoa]fg Rgieg Elrps usgs i el`pgtgoey-hisgm trijojoa ipprlief tfrluaflut tfg elotjouu` lc ngirojoa,supplrtjoa ylu crl` irrjvin jo ]j`lr-Ngstg tl ylur mgpirturg. Rrg-sgrvjeg trijojoa (RU]) js tfg cjrst gvgotwjtfjo tfjs elotjouu` lc ngirojoa iom gosurgs tfit ylu irg gqujppgm wjtf tfg kolwngmag, skjnns, iomittjtumgs tl gccgetjvgny pgrclr` ylur dlh. Rrg-sgrvjeg trijojoa js elomuetgm jo ]j`lr-Ngstg hy Rgieg Elrpssticc, `lst lc wfl` irg nleinny fjrgm trijogrs. Rgieg Elrps sticc `gisurg iefjgvg`got lc ngirojoa iommgtgr`jog jc ylu fivg sueegsscunny iefjgvgm el`pgtgoejgs, joenumjoa nioauiag stiomirms, clr swgirjoa-jois i Rgieg Elrps Slnuotggr.

    Rgieg Elrps RU] joelrplritgs wjmgny ieegptgm prjoejpngs lc imunt ngirojoa iom js strueturgm irluom tfggxpgrjgotjin ngirojoa eyeng. Uueegsscun trijojoa rgsunts jo el`pgtgoeg jo virjlus tgefojein, njoaujstje,erlss-eunturin, fgintf, iom sicgty iom sgeurjty irgis.

    Jotgaritjoa jotl tfg el``uojty js log lc tfg elrg el`pgtgoejgs ylu wjnn strjvg tl iefjgvg hltf jo RU] iommurjoa tfg cjrst sgvgrin `lotfs lc sgrvjeg. Uueegsscun sustijoihng mgvgnlp g̀ot wlrk js hisgm lo tfgrgnitjlosfjps ylu hujnm hy rgspgetcunny jotgaritjoa jotl tfg flst eluotry el``uojty iom eunturg.

    Zlu wjnn hg prgpirgm clr tfjs tfrluaf i fl`gstiy gxpgrjgoeg, wfjef rgqujrgs trijoggs tl njvg wjtf flstci`jnjgs murjoa RU]. Jotgaritjlo jotl tfg el``uojty clstgrs nioauiag iom erlss-eunturin ngirojoa iomgosurgs ylur fgintf, sicgty, iom sgeurjty.

    Zlur prg-sgrvjeg trijojoa wjnn elosjst lc jotgosjvg jo-eluotry trijojoa jo clur `idlr irgis4 nioauiag, erlss-eunturin imiptitjlo, tgefojein dlh lrjgotitjlo, iom Slnuotggr fgintf iom sicgty. ]fg ngoatf lc ylur trijojoawjnn hg crl` ojog tl 99 wggks. It tfg gom lc trijojoa, inn trijoggs `ust piss quinjcyjoa erjtgrji jo gief lctfgsg irgis tl hg swlro jo is Slnuotggrs.

    ]rijojoa js fgnm jo s`inn el``uojtjgs lutsjmg tfg eipjtin sj`jnir tl tflsg jo wfjef ylu wjnn njvg iom wlrkis i Slnuotggr. Murjoa trijojoa, ylu wjnn njvg wjtf i ]j`lrgsg flst ci`jny, wfgrg ylu wjnn sfirg `gins,

    nioauiag, iom ltfgr erlss-eunturin gxpgrjgoegs. Zlu wjnn fivg tfg lpplrtuojty tl prietjeg nioauiag, erlss-eunturin imiptitjlo, iom tgefojein skjnns jo io govjrlo`got sj`jnir tl tfg log jo wfjef ylu wjnn hg njvjoaiom wlrkjoa is i Slnuotggr.

    ]frluaflut trijojoa, ylu wjnn hg goeluriagm tl elotjoug gxi`jojoa ylur pgrsloin ̀ ltjvitjlo clr dljojoatfg Rgieg Elrps iom ylur ngvgn lc mgmjeitjlo iom el``jt`got sl tfit hy tfg tj`g ylu irg iskgm tl swgirjo is i Slnuotggr ylu wjnn hg `ikjoa io joclr`gm iom sgrjlus el``jt`got tfit wjnn sustijo ylu tfrluaftwl ygirs lc sgrvjeg.

    ]rijoggs spgom `uef lc tfgjr tj`g jo s`inn nioauiag enissgs. ]fgy insl spgom tj`g jo tgefojein stumjgsel`hjogm wjtf prietjeg lc ogw skjnns it tfg el``uojty ngvgn. Gief wggk inn trijoggs `ggt tlagtfgr it iegotrin trijojoa ciejnjty clr arlup sgssjlos. ]fjs el`hjoitjlo lc clr`in enissrll` stumy wjtf i`png

    lpplrtuojtjgs clr prietjejoa ogw nioauiag, eunturin, iom tgefojein skjnns fis prlvgo tl hg io gxtrg`gnygccgetjvg wiy lc prgpirjoa Slnuotggrs tl wlrk is jomgpgomgot prlcgssjloins loeg tfgjr sgrvjeg hgajos.]fgrg wjnn insl hg leeisjlos ictgr prg-sgrvjeg trijojoa wfgo Slnuotggrs `ggt clr spgejin wlrksflps tljoergisg skjnns jo i pirtjeunir irgi lr tl issjst wjtf prldget mgvgnlp`got.

    ]gefojein ]rijojoa]gefojein trijojoa wjnn prgpirg ylu tl wlrk jo ]j`lr-Ngstg hy hujnmjoa lo tfg skjnns ylu inrgimy fivg iomfgnpjoa ylu mgvgnlp ogw skjnns jo i `ioogr ipprlprjitg tl tfg oggms lc tfg eluotry. ]fg Rgieg Elrps sticc

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    17/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829793

    iom virjlus ]j`lr-Ngstg gxpgrts wjnn elomuet tfg trijojoa prlari`. ]rijojoa pniegs argit g`pfisjs longirojoa flw tl trioscgr tfg skjnns ylu fivg tl tfg el``uojty jo wfjef ylu wjnn sgrvg is i Slnuotggr.

    ]gefojein trijojoa wjnn joenumg sgssjlos lo tfg agogrin gelol`je iom plnjtjein govjrlo`got jo ]j`lr-Ngstg iom stritgajgs clr wlrkjoa wjtfjo suef i cri`gwlrk. Zlu wjnn rgvjgw ylur prldget‚s alins iomlhdgetjvgs iom wjnn `ggt wjtf tfg ]j`lr-Ngstg iagoejgs iom lraiojzitjlos tfit jovjtgm tfg Rgieg Elrps tl

    issjst tfg`. Zlu wjnn hg supplrtgm iom gvinuitgm tfrluaflut trijojoa tl hujnm tfg elocjmgoeg iom skjnnsylu oggm tl uomgrtikg ylur prldget ietjvjtjgs, rgplrt ylur prlargss, iom sgrvg is i prlmuetjvg `g`hgr lcylur el``uojty.

    ]gefojein trijojoa insl joenumgs sgssjlos lo el``uojty mgvgnlp`got stritgajgs, iom joclr`itjlo lo tfgfgintf, iarjeunturg, govjrlo`got, gelol`jes, iom alvgro`got strueturg jo ]j`lr-Ngstg is wgnn isstritgajgs clr wlrkjoa wjtfjo tfg prldget cri`gwlrk. Ujoeg prldgets cleus lo jotgaritgm el``uojtymgvgnlp`got, ylu wjnn insl rgegjvg tgefojein trijojoa jo tfg erlss-euttjoa irgis lc ylutf mgvgnlp`got, iomagomgr iom mgvgnlp`got (AIM).

    Nioauiag ]rijojoaIs i Rgieg Elrps Slnuotggr, ylu wjnn cjom tfit nioauiag skjnns irg vjtin tl pgrsloin iom prlcgssjloin

    sitjscietjlo murjoa ylur sgrvjeg. ]fgsg skjnns irg erjtjein tl ylur dlh pgrclr`ioeg, fgnp ylu jotgaritg jotlylur el``uojty, iom eio gisg ylur pgrsloin imiptitjlo tl tfg ogw surrluomjoas. ]fgrgclrg, nioauiagtrijojoa js it tfg fgirt lc tfg trijojoa prlari`. Zlu `ust sueegsscunny `ggt `joj`u` nioauiagrgqujrg`gots tl el`pngtg trijojoa iom hgel`g i Slnuotggr. ]j`lr-Ngstg nioauiag jostruetlrs usuinnytgief clr`in nioauiag enissgs cjvg miys i wggk jo s`inn arlups.

    Zlur nioauiag trijojoa wjnn joelrplritg i el``uojty-hisgm ipprlief. Jo immjtjlo tl enissrll` tj`g, yluwjnn hg ajvgo issjao`gots tl wlrk lo lutsjmg lc tfg enissrll` iom wjtf ylur flst ci`jny. ]fg alin js tlagt ylu tl i pljot lc hisje slejin el``uojeitjlo skjnns sl ylu eio prietjeg iom mgvgnlp nioauiag skjnnscurtfgr loeg ylu irg it ylur sjtg. Rrjlr tl hgjoa swlro jo is i Slnuotggr, ylu wjnn mgvgnlp stritgajgs tlelotjoug stumyjoa nioauiag murjoa ylur sgrvjeg.

    Nioauiag js i el`pngx jssug jo ]j`lr-Ngstg. Intfluaf ]gtuo js io lccjejin nioauiag inloa wjtfRlrtuaugsg, cgw pglpng ietuinny spgik Rlrtuaugsg wjtf ioy cnugoey. @lrg tfio :2 pgregot lc tfg plpunitjlo spgiks log lr `lrg nlein jomjagolus nioauiag. Hgeiusg tfg alvgro`got lc ]j l̀r-Ngstg fisimlptgm ]gtuo is hltf tfg oitjloin iom lccjejin nioauiag lc tfg eluotry, tfg Rgieg Elrps clnnlws sujt jog`pfisjzjoa ]gtuo spgikjoa ihjnjty clr inn Slnuotggrs. Is ]gtuo fis hggo jocnugoegm argitny hyRlrtuaugsg, jovjtggs irg uragm tl hrusf up lo ioy Rlrtuaugsg lr Upiojsf nioauiag skjnns tfgy `iy fivg hgclrg irrjvjoa jo tfg eluotry. ]gtuo js olt io gspgejinny mjccjeunt nioauiag tl ngiro clr io Goanjsfspgikgr, hut jt js `uef gisjgr jc ylu inrgimy fivg hisje el`pgtgoeg jo i Xl`ioeg nioauiag.

    Erlss-Eunturin ]rijojoaErlss-eunturin trijojoa wjnn prlvjmg lpplrtuojtjgs clr ylu tl rgcnget lo ylur lwo eunturin vinugs iom flwtfgy jocnugoeg ylur hgfivjlr jo ]j`lr-Ngstg. Zlu wjnn insl mjseuss tfg qugstjlos ylu fivg ihlut tfg

     hgfivjlrs iom prietjegs ylu lhsgrvg jo ]j`lr-Ngstg, gxpnlrjoa tfg uomgrnyjoa rgislos clr tfgsg hgfivjlrsiom prietjegs.

    Erlss-eunturin iom el``uojty mgvgnlp`got trijojoa wjnn fgnp ylu j`prlvg ylur el``uojeitjlo skjnnsiom uomgrstiom ylur rlng is i ciejnjtitlr lc mgvgnlp`got. ]rijojoa wjnn elvgr tlpjes suef is tfg eloegpt lctj`g, plwgr iom fjgrirefy, agomgr rlngs, el``uojeitjlo styngs, iom tfg eloegpt lc sgnc iom rgnitjlosfjps.Hgeiusg imdustjoa tl i ogw eunturg eio hg vgry efinngoajoa, ylu wjnn pirtjejpitg jo rgsjnjgoey trijojoawfjef prlvjmgs i cri`gwlrk iom tllns tl fgnp wjtf imdust`got jssugs.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    18/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829791

    ]fg flst ci`jny gxpgrjgoeg prlvjmgs i uojqug elotgxt clr erlss-eunturin ngirojoa, iom js mgsjaogm tl gisgylur triosjtjlo tl njcg it ylur sjtg. Ci`jnjgs al tfrluaf io lrjgotitjlo elomuetgm hy Rgieg Elrps sticc tlgxpnijo tfg purplsg lc RU] iom tl issjst tfg` jo fgnpjoa ylu imipt tl njvjoa jo ]j`lr-Ngstg. @ioySlnuotggrs clr` strloa iom nistjoa crjgomsfjps wjtf tfgjr flst ci`jnjgs.

    Erlss-eunturin iom el``uojty mgvgnlp`got wjnn hg elvgrgm tl fgnp j`prlvg ylur skjnns lc pgregptjlo,

    el``uojeitjlo, iom ciejnjtitjlo. ]lpjes suef is el``uojty ̀ lhjnjzitjlo, elocnjet rgslnutjlo, agomgr iommgvgnlp`got wjnn hg elvgrgm.

    Fgintf ]rijojoaMurjoa prg-sgrvjeg trijojoa, ylu wjnn hg trijogm jo fgintf prgvgotjlo, hisje cjrst ijm, iom trgit`got lc`gmjein jnnogssgs cluom jo ]j`lr-Ngstg. Zlu wjnn hg gxpgetgm tl prietjeg prgvgotjvg fgintf iom tl tikgrgsplosjhjnjty clr ylur lwo fgintf hy imfgrjoa tl inn `gmjein plnjejgs. ]rijoggs irg rgqujrgm tl ittgom inn`gmjein sgssjlos. Fgintf gmueitjlo tlpjes wjnn joenumg outrjtjlo, cllm iom witgr prgpiritjlo, g`ltjloinfgintf, mginjoa wjtf inelfln, prgvgotjlo lc FJS/IJMU, sgxuinny trios`jttgm jocgetjlos (U]Js), iomel``lo jnnogssgs jo ]j`lr-Ngstg.

    Uicgty iom Ugeurjty ]rijojoa

    Murjoa tfg sicgty iom sgeurjty trijojoa sgssjlos, ylu wjnn ngiro flw tl imlpt i njcgstyng tfit rgmuegs ylurrjsks it fl`g, it wlrk, iom murjoa ylur trivgns. Zlu wjnn insl ngiro ipprlprjitg, gccgetjvg stritgajgs clrelpjoa wjtf uowiotgm ittgotjlo, flw tl jmgotjcy sicgty rjsks jo-eluotry iom ihlut Rgieg Elrps‚g`gragoey rgsplosg iom supplrt systg`s.

    Immjtjloin ]rijojoas murjoa Slnuotggr Ugrvjeg]fg Rgieg Elrps‚ trijojoa systg` prlvjmgs Slnuotggrs wjtf elotjouin lpplrtuojtjgs tl gxi`jog tfgjrel``jt`got tl Rgieg Elrps sgrvjeg wfjng joergisjoa tfgjr tgefojein iom erlss-eunturin skjnns. Murjoasgrvjeg, tfgrg irg usuinny tfrgg trijojoa gvgots. ]fg tjtngs iom lhdgetjvgs clr tflsg trijojoas irg is clnnlws4

      Jo-sgrvjeg trijojoa4 Rrlvjmgs io lpplrtuojty clr Slnuotggrs tl uparimg tfgjr tgefojein, nioauiag,iom prldget mgvgnlp`got skjnns wfjng sfirjoa tfgjr gxpgrjgoegs iom rgiccjr`joa tfgjr el``jt`gotictgr fivjoa sgrvgm clr tfrgg tl sjx `lotfs.

     

    @jmsgrvjeg trijojoa (mlog jo eloduoetjlo wjtf tgefojein sgetlr jo-sgrvjeg)4 Issjsts Slnuotggrs jorgvjgwjoa tfgjr cjrst ygir, rgissgssjoa tfgjr pgrsloin iom prldget lhdgetjvgs, iom pnioojoa clr tfgjrsgelom ygir lc sgrvjeg.

      Enlsg-lc-sgrvjeg elocgrgoeg4 Rrgpirgs Slnuotggrs clr tfgjr cuturg ictgr Rgieg Elrps sgrvjeg iomrgvjgws tfgjr rgspgetjvg prldgets iom pgrsloin gxpgrjgoegs.

    ]fg ou`hgr, ngoatf, iom mgsjao lc tfgsg trijojoas irg imiptgm tl eluotry-spgejcje oggms iom elomjtjlos.]fg kgy tl tfg trijojoa systg` js tfit trijojoa gvgots irg jotgaritgm iom jotgrrgnitgm, crl` tfg prg-mgpirturg lrjgotitjlo tfrluaf tfg gom lc ylur sgrvjeg, iom irg pnioogm, j`png`gotgm, iom gvinuitgmellpgritjvgny hy tfg trijojoa sticc, Rgieg Elrps sticc, iom Slnuotggrs.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    19/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829796

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    20/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82979:

    ZLWX FGIN]F EIXG JO ]J@LX-NGU]G

    ]fg Rgieg Elrps‚ fjafgst prjlrjty js `ijotijojoa tfg allm fgintf iom sicgty lc gvgry Slnuotggr. RgiegElrps `gmjein prlari`s g`pfisjzg tfg prgvgotjvg, ritfgr tfio tfg euritjvg, ipprlief tl mjsgisg. ]fgRgieg Elrps jo ]j`lr-Ngstg `ijotijos i enjoje wjtf i cunn-tj`g `gmjein lccjegr wfl tikgs eirg lc

    Slnuotggrs‚ prj`iry fgintf-eirg oggms, joenumjoa gvinuitjlo iom trgit`got lc `lst `gmjein elomjtjlos.Immjtjloin `gmjein sgrvjegs irg insl ivijnihng jo ]j`lr-Ngstg it nlein flspjtins. Jc ylu hgel`g sgrjlusnyjnn iom eioolt rgegjvg tfg eirg ylu oggm jo ]j`lr-Ngstg, ylu wjnn hg triosplrtgm tl i Rgieg Elrps-ipprlvgm rgajloin `gmjein ciejnjty. Jc tfg Lccjeg lc Fgintf Ugrvjegs (LFU) mgtgr`jogs tfit tfg eirg js oltlptj`in clr ylur elomjtjlo it tfg rgajloin ciejnjty, ylu wjnn hg triosplrtgm tl tfg Wojtgm Utitgs.

    Fgintf Jssugs jo ]j`lr-NgstgHltf pnis`lmju` cinejpiru` `inirji iom R. vjvix `inirji irg stjnn prgsgot jo ]j`lr-Ngstg. Slnuotggrs irgrgqujrgm tl tikg wggkny `gcnlqujog lr mijny mlxyeyenjog lr `inirlog prlpfynixjs tl ngssgo tfg rjsk lcelotrietjoa tfjs pltgotjinny mgimny mjsgisg. Ltfgr rgel``gomgm prgvgotjlo stritgajgs joenumg ̀ lsqujtlogts iom i MGG]-elotijojoa josget rgpgnngot. ]fg `gmjein lccjeg prlvjmgs inn ogegssiry jtg`s clr prgvgotjlo lc `inirji.

    Ltfgr trlpjein mjsgisgs jo ]j`lr-Ngstg irg Mgoaug cgvgr, Efjkuoauoyi cgvgr, Dipiogsg H goegpfinjtjs,sefjstlsl`jisjs, iom gngpfiotjisjs (ny`pfitje cjnirjisjs). ]uhgreunlsjs, typfljm, iom eflngri, is wgnn is ivirjgty lc ltfgr hietgrjin iom pirisjtje mjirrfgin mjsgisgs, irg insl gomg`je, `iomitjoa tfit prlpgr witgriom cllm sicgty `gisurgs hg tikgo lo i mijny hisjs. Hietgrjin skjo mjsgisgs, ngprlsy, iom yiws irg oltuoel``lo, iom FJS iom ltfgr U]Js irg prgsgot. Cjoinny, elomjtjlos rgnitgm tl i trlpjein enj`itg njkgfgitstrlkg iom suohuro irg insl lc eloegro.

    Fgnpjoa Zlu Utiy Fgintfy]fg Rgieg Elrps wjnn prlvjmg ylu wjtf inn tfg ogegssiry joleunitjlos, `gmjeitjlos, iom joclr`itjlo tlstiy fgintfy. Wplo ylur irrjvin jo ]j`lr-Ngstg, ylu wjnn rgegjvg i eluotry-spgejcje `gmjein fiomhllk. Hytfg gom lc trijojoa, ylu wjnn rgegjvg i `gmjein kjt wjtf suppnjgs tl tikg eirg lc `jnm jnnogssgs iom cjrst ijmoggms. ]fg elotgots lc tfg kjt irg njstgm nitgr jo tfjs sgetjlo.

    Murjoa prg-sgrvjeg trijojoa, ylu wjnn fivg ieegss tl hisje `gmjein suppnjgs tfrluaf tfg `gmjein lccjegr.Flwgvgr, murjoa tfjs tj`g, ylu wjnn hg rgsplosjhng clr ylur lwo suppny lc prgserjptjlo mruas iom ioyltfgr spgejcje `gmjein suppnjgs ylu rgqujrg, is tfg Rgieg Elrps wjnn olt lrmgr tfgsg jtg`s murjoa trijojoa.Rngisg hrjoa i tfrgg-`lotf suppny lc ioy prgserjptjlo mruas ylu usg, sjoeg tfgy `iy olt hg ivijnihng fgrgiom jt `iy tikg sgvgrin `lotfs clr sfjp`gots tl irrjvg.

    Zlu wjnn fivg pfysjeins it `jmsgrvjeg iom it tfg gom lc ylur sgrvjeg.

    @ijotijojoa Zlur FgintfIs i Slnuotggr, ylu `ust ieegpt elosjmgrihng rgsplosjhjnjty clr ylur lwo fgintf. Rrlpgr prgeiutjlos wjnn

    sjaojcjeiotny rgmueg ylur rjsk lc sgrjlus jnnogss lr jodury. ]fg imiag „Io luoeg lc prgvgotjlo js wlrtf i pluom lc eurg‐ hgel g̀s gxtrg g̀ny j`plrtiot jo irgis wfgrg mjiaolstje iom trgit`got ciejnjtjgs irg olt uptl tfg stiomirms lc tfg Wojtgm Utitgs. ]fg `lst j`plrtiot lc ylur rgsplosjhjnjtjgs jo ]j`lr-Ngstg js tl tikgtfg clnnlwjoa prgvgotjvg ̀ gisurgs4

    @ioy jnnogssgs tfit iccnjet Slnuotggrs wlrnmwjmg irg prgvgotihng jc prlpgr cllm iom witgr prgeiutjlos irgtikgo. ]fgsg jnnogssgs joenumg cllm pljslojoa, pirisjtje jocgetjlos, fgpitjtjs I, mysgotgry, Aujogi wlr`s,tipgwlr`s, iom typfljm cgvgr. Zlur `gmjein lccjegr wjnn mjseuss spgejcje stiomirms clr witgr iom cllm prgpiritjlo jo ]j`lr-Ngstg murjoa prg-sgrvjeg trijojoa.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    21/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829782

    Ihstjogoeg js tfg `lst gccgetjvg wiy tl prgvgot jocgetjlo wjtf FJS iom ltfgr U]Js. Zlu irg tikjoa rjsks jcylu efllsg tl hg sgxuinny ietjvg. ]l ngssgo rjsk, usg i eloml` gvgry tj`g ylu fivg sgx. Qfgtfgr ylur pirtogr js i flst eluotry ejtjzgo, i cgnnlw Slnuotggr, lr ioylog gnsg, ml olt issu g̀ tfjs pgrslo js crgg lcFJS/IJMU lr ltfgr U]Js. Zlu wjnn rgegjvg `lrg joclr`itjlo crl` tfg `gmjein lccjegr ihlut tfjsj`plrtiot jssug.

    Slnuotggrs irg gxpgetgm tl imfgrg tl io gccgetjvg `gios lc hjrtf elotrln tl prgvgot io uopnioogm prgaoioey. Zlur `gmjein lccjegr eio fgnp ylu mgejmg lo tfg `lst ipprlprjitg `gtflm tl sujt ylurjomjvjmuin oggms. Elotriegptjvg `gtflms irg ivijnihng wjtflut efirag crl` tfg `gmjein lccjegr.

    Jt js erjtjein tl ylur fgintf tfit ylu prl`ptny rgplrt tl tfg `gmjein lccjeg lr ltfgr mgsjaoitgm ciejnjty clrsefgmungm j``uojzitjlos, iom tfit ylu ngt tfg `gmjein lccjegr kolw j``gmjitgny lc sjaojcjeiot jnnogssgsiom jodurjgs.

    Ql`go‚s Fgintf Joclr`itjlo Jc cg`jojog fyajgog prlmuets irg olt ivijnihng clr ylu tl purefisg lo tfg nlein `irkgt, tfg Rgieg Elrps`gmjein lccjegr jo ]j`lr-Ngstg wjnn prlvjmg egrtijo lptjlos. Jc ylu rgqujrg i spgejcje prlmuet, pngisg hrjoa

    i tfrgg-`lotf suppny wjtf ylu. @ioy cg`ing Slnuotggrs tikg `gostruin eups (]fg Mjvi Eup, ]fgKggpgr, ]fg @llo Eup, gte.) tl ivljm pltgotjin prlhng`s wjtf ivijnihjnjty lr mjsplsin lc cg`jojogfyajgog prlmuets.

    Rrgaoioey js trgitgm jo tfg si`g `ioogr is ltfgr Slnuotggr fgintf elomjtjlos tfit rgqujrg `gmjeinittgotjlo. ]fg Rgieg Elrps js rgsplosjhng clr mgtgr`jojoa tfg `gmjein rjsk iom tfg ivijnihjnjty lcipprlprjitg `gmjein eirg jc tfg Slnuotggr efllsgs tl rg`ijo jo-eluotry. Ajvgo tfg ejreu`stioegs uomgrwfjef Slnuotggrs njvg iom wlrk jo Rgieg Elrps eluotrjgs, jt js rirg tfit tfg Rgieg Elrps‚ `gmjeinstiomirms clr elotjougm sgrvjeg murjoa prgaoioey eio hg `gt.

    ]fg Rgieg Elrps clnnlws tfg 8298 W.U. Rrgvgotjvg Ugrvjegs ]isk Clreg aujmgnjogs clr serggojoa RIRs`girs, wfjef rgel``gom wl`go iagm 89 ― 8: rgegjvg serggojoa RIRs gvgry tfrgg ygirs iom wl`go

    iagm 52 ― 37 rgegjvg serggojoa RIRs gvgry cjvg ygirs. Is suef, `lst Slnuotggrs wjnn olt rgegjvg i RIRmurjoa tfgjr sgrvjeg, hut eio usg Rgieg Elrps suppnjgm fgintf josurioeg ictgr sgrvjeg tl fivg io gxi`.

    Zlur Rgieg Elrps @gmjein Kjt]fg Rgieg Elrps `gmjein lccjegr wjnn prlvjmg ylu wjtf i kjt elotijojoa hisje jtg`s tl prgvgot iom trgitjnnogssgs tfit `iy leeur murjoa sgrvjeg. Kjt jtg`s eio hg pgrjlmjeinny rgstlekgm it tfg `gmjein lccjeg.

    @gmjein Kjt Elotgots Cjrst Ijm FiomhllkIeg hiomiagsIegti`jolpfgo (]yngoln)Imfgsjvg tipg

    Iotiejm tihngtsIotj-mjirrfgin (J`lmju`)Iotjhjltje ljot`gotIotjcuoain ergi`Iotjfjsti`jogIotjsgptje iotj`jerlhjin skjo engiogrHiom-IjmsHjs`utf Uuhsinjeynitg (Rgptl-Hjs`ln)Huttgrcny enlsurgs

    Einiagn iotj-jtef agnEloml`sEluaf nlzgoags

    MgeloagstiotMgotin cnlssAnlvgsFymrlelrtjslog ergi`JhuprlcgoJosget rgpgnngotJlmjog tihngts (clr witgr purjcjeitjlo)Njp hin`Lrin rgfymritjlo sints

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    22/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829789

    UejsslrsUlrg tfrlit nlzgoagsUtgrjng gyg mrlpsUtgrjng aiuzg pims

    Uuoserggo]fgr`l`gtgr (]g`p-i-mlts)]wggzgrs

    Hgclrg Zlu Ngivg4 I @gmjein EfgeknjstJc tfgrg fis hggo ioy efioag jo ylur fgintf ”  pfysjein, `gotin, lr mgotin ” sjoeg ylu suh`jttgm ylurgxi`joitjlo rgplrts tl tfg Rgieg Elrps, ylu `ust j``gmjitgny oltjcy tfg Lccjeg lc Fgintf Ugrvjegs(LFU). Cijnurg tl mjsenlsg ogw jnnogssgs, jodurjgs, inngrajgs, lr prgaoioey eio gomioagr ylur fgintf iom`iy dglpirmjzg ylur gnjajhjnjty tl sgrvg.

    Jc ylur mgotin gxi` wis mlog `lrg tfio i ygir ial, lr jc ylur pfysjein gxi` js `lrg tfio twl ygirs lnm,elotiet LFU tl cjom lut wfgtfgr ylu oggm tl upmitg ylur rgelrms. Jc ylur mgotjst lr Rgieg Elrps mgotinelosuntiot fis rgel``gomgm tfit ylu uomgral mgotin trgit`got lr rgpijr, ylu `ust el`pngtg tfit wlrkiom `ikg surg ylur mgotjst sgoms rgqugstgm elocjr`itjlo rgplrts lr V-riys tl tfg Lccjeg lc FgintfUgrvjegs.

    Jc ylu wjsf tl ivljm fivjoa mupnjeitg vieejoitjlos, elotiet ylur pfysjejio‚s lccjeg tl lhtijo i elpy lcylur j``uojzitjlo rgelrm iom hrjoa jt tl ylur prg-mgpirturg lrjgotitjlo. Jc ylu fivg ioy j``uojzitjlos(ltfgr tfio ygnnlw cgvgr vieejoitjlo is mjrgetgm hy LFU) prjlr tl Rgieg Elrps sgrvjeg, tfg Rgieg Elrpseioolt rgj`hursg ylu clr tfg elst. ]fg Rgieg Elrps wjnn prlvjmg inn tfg j``uojzitjlos ogegssiry clr ylurlvgrsgis issjao`got, gjtfgr it ylur prg-mgpirturg lrjgotitjlo lr murjoa ylur cjrst sjx `lotfs jo ]j`lr-Ngstg. Slnuotggrs `ust hg wjnnjoa tl agt inn rgqujrgm vieejoitjlos uongss tfgrg js i mleu`gotgm `gmjeinelotrijomjeitjlo. Cijnurg tl ieegpt rgqujrgm vieejoitjlo js arluoms clr im`jojstritjvg sgpiritjlo crl` tfgRgieg Elrps. Zlu ml olt oggm tl hgajo tikjoa `inirji `gmjeitjlo prjlr tl mgpirturg.

    Hrjoa i tfrgg-`lotf suppny lc ioy prgserjptjlo lr lvgr-tfg-eluotgr `gmjeitjlo ylu usg lo i rgaunir hisjs,joenumjoa hjrtf elotrln pjnns. Intfluaf tfg Rgieg Elrps eioolt rgj`hursg ylu clr tfjs tfrgg-`lotf suppny,jt wjnn lrmgr rgcjnns murjoa ylur sgrvjeg. Qfjng iwijtjoa sfjp`got ” wfjef eio tikg sgvgrin `lotfs ” ylu

    wjnn hg mgpgomgot lo ylur lwo `gmjeitjlo suppny. ]fg Rgieg Elrps wjnn olt piy clr fgrhin lroloprgserjhgm `gmjeitjlos, suef is Ut. Dlfo‚s wlrt, anuelsi`jog, sgngoju`, lr iotjlxjmiot suppng`gots.@gmjeitjlos suppnjgm `iy hg agogrje lr gqujvingot tl ylur eurrgot `gmjeitjlos (joenumjoa hjrtf elotrln pjnns).

    Zlu irg goeluriagm tl hrjoa elpjgs lc `gmjein prgserjptjlos sjaogm hy ylur pfysjejio. ]fjs js olt irgqujrg`got, hut tfgy `jaft el`g jo fiomy jc ylu irg qugstjlogm jo triosjt ihlut eirryjoa i tfrgg-`lotfsuppny lc prgserjptjlo mruas.

    Jc ylu wgir gyganissgs, hrjoa twl pijrs (lc tfg eurrgot prgserjptjlo) wjtf ylu. Jc i pijr hrgiks, tfg RgiegElrps wjnn rgpnieg tfg`, usjoa tfg joclr`itjlo ylur mletlr jo tfg Wojtgm Utitgs prlvjmgm lo tfggyganissgs clr` murjoa ylur gxi`joitjlo. ]fg Rgieg Elrps Lccjeg lc Fgintf Ugrvjegs strloany

    mjseluriags Slnuotggrs crl` wgirjoa elotiet ngosgs wfjng lvgrsgis uongss tfgrg js i trug `gmjeinjomjeitjlo mleu`gotgm hy ylur lpftfin`lnlajst. Elotiet ngosgs, pirtjeunirny gxtgomgm usg slct elotiets,irg isslejitgm wjtf i virjgty lc gyg jocgetjlos iom ltfgr jocni``itlry prlhng`s. Log lc tfg `lst sgrjluslc tfgsg prlhng`s js jocgetjlus kgritjtjs wfjef eio ngim tl sgvgrg elrogi mi`iag wfjef elunm rgsunt jo pgr`iogot hnjomogss rgqujrjoa elrogin triospniotitjlo. ]fgsg rjsks lc pgr`iogot gyg mi`iag irggxiegrhitgm jo tfg Rgieg Elrps govjrlo`got wfgrg tfg Slnuotggr‚s ihjnjty tl prlpgrny engio tfg ngosgs jsel`prl`jsgm mug tl nj`jtgm ieegss tl stgrjng witgr is wgnn is mgergisgm gccgetjvgogss lc engiojoaslnutjlos mug tl prlnloagm stlriag jo uositjscietlry elomjtjlos. Jo immjtjlo, wfgo hietgrjin gyg jocgetjlosleeur, issgss`got iom trgit`got wjtfjo flurs hy i el`pgtgot lpftfin`lnlajst js jomjeitgm. ]fjs js

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    23/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829788

    vjrtuinny j`plssjhng jo tfg Rgieg Elrps sgttjoa. Jc ylu cggn tfit ylu sj`pny `ust hg ihng tl usg ylurelotiets leeisjloinny, pngisg elosjmgr usjoa sjoang usg, mijny mjsplsihng ngosgs wfjef ml olt rgqujrgengiojoa.

    Jc ylu irg gnjajhng clr @gmjeirg, irg lvgr 72 ygirs lc iag, lr fivg i fgintf elomjtjlo tfit `iy rgstrjet ylurcuturg pirtjejpitjlo jo fgintf-eirg pnios, ylu `iy wjsf tl elosunt io josurioeg spgejinjst ihlut uojqug

    elvgriag oggms hgclrg ylur mgpirturg. ]fg Rgieg Elrps wjnn prlvjmg inn ogegssiry fgintf eirg crl` tfgtj`g ylu ngivg clr ylur prg-mgpirturg lrjgotitjlo uotjn ylu el`pngtg ylur sgrvjeg. Qfgo ylu cjojsf, yluwjnn hg gotjtngm tl tfg plst-sgrvjeg fgintf-eirg hgogcjts mgserjhgm jo tfg Rgieg Elrps Slnuotggr Fiomhllk.Zlu `iy wjsf tl elosjmgr kggpjoa io gxjstjoa fgintf pnio jo gccget murjoa ylur sgrvjeg jc ylu tfjok iag lr prg-gxjstjoa elomjtjlos `jaft prgvgot ylu crl` rg-gorlnnjoa jo ylur eurrgot pnio wfgo ylu rgturo fl g̀.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    24/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829785

    UICG]Z IOM UGEWXJ]Z JO MGR]F

    Gosurjoa tfg sicgty iom sgeurjty lc Slnuotggrs js tfg Rgieg Elrps‚ fjafgst prjlrjty. Ugrvjoa is i Slnuotggrlvgrsgis gotijns egrtijo sicgty iom sgeurjty rjsks. Njvjoa iom trivgnjoa jo io uoci`jnjir govjrlo`got, inj`jtgm uomgrstiomjoa lc tfg nlein nioauiag iom eunturg, iom tfg pgregptjlo lc hgjoa i wgintfy I`grjeioirg sl`g lc tfg cietlrs tfit eio put i Slnuotggr it rjsk. Rrlpgrty tfgct iom huranirjgs irg olt uoel``lo.Joejmgots lc pfysjein iom sgxuin issiunt ml leeur, intfluaf `lst Slnuotggrs el`pngtg tfgjr twl ygirs lcsgrvjeg wjtflut i sgrjlus sicgty iom sgeurjty joejmgot. ]lagtfgr, tfg Rgieg Elrps iom Slnuotggrs eiorgmueg rjsk, hut eioolt truny gnj`joitg inn rjsk.

    Hgylom kolwjoa tfit tfg Rgieg Elrps ipprliefgs sicgty iom sgeurjty is i pirtogrsfjp wjtf ylu, jt `jaft hg fgnpcun tl sgg flw tfjs pirtogrsfjp wlrks. ]fg Rgieg Elrps fis plnjejgs, prlegmurgs, iom trijojoa jo pnieg tl prl`ltg ylur sicgty. ]fg Rgieg Elrps mgpgoms lo ylu tl clnnlw tflsg plnjejgs iom tl put jotl prietjeg wfit ylu fivg ngirogm. Io gxi`png lc flw tfjs wlrks jo prietjeg ” jo tfjs eisg tl fgnp `ioiagtfg rjsk iom j`piet lc huraniry ” clnnlws4

      ]fg Rgieg Elrps issgssgs tfg sgeurjty govjrlo`got wfgrg ylu wjnn njvg iom wlrk.

      ]fg Rgieg Elrps jospgets tfg flusg wfgrg ylu wjnn njvg ieelrmjoa tl gstihnjsfgm sgeurjty erjtgrji.

     

    ]fg Rgieg Elrps gosurgs ylu irg wgnel`gm hy flst eluotry eluotgrpirts lr ltfgr el``uojtyngimgrs jo ylur ogw el``uojty.

      ]fg Rgieg Elrps rgsploms tl sgeurjty eloegros tfit ylu rijsg.

      Zlu nlek ylur mllrs iom wjomlws (jc nlein flusjoa lptjlos fivg tfg`).

      Zlu imlpt i njcgstyng ipprlprjitg tl tfg el``uojty wfgrg ylu njvg.

      Zlu agt tl kolw ylur ogjafhlrs.

      Zlu mgejmg jc purefisjoa pgrsloin irtjengs josurioeg js ipprlprjitg clr ylu.

      Zlu mlo‚t efioag rgsjmgoegs hgclrg hgjoa iutflrjzgm hy tfg Rgieg Elrps.  

      Zlu el``uojeitg ylur eloegros tl Rgieg Elrps sticc.

    ]fjs wgnel`g hllk elotijos sgetjlos lo Njvjoa Elomjtjlos iom Slnuotggr Njcgstyng, Rgieg Elrps

    ]rijojoa, Zlur Fgintf Eirg, iom Uicgty iom Ugeurjty, inn lc wfjef joenumg j`plrtiot sicgty iom sgeurjtyjoclr`itjlo tl fgnp ylu uomgrstiom tfjs pirtogrsfjp. ]fg Rgieg Elrps `ikgs gvgry gcclrt tl ajvgSlnuotggrs tfg trijojoa iom tllns tfgy oggm tl cuoetjlo jo tfg sicgst wiy plssjhng iom prgpirg clr tfguogxpgetgm, tgiefjoa ylu tl jmgotjcy, rgmueg, iom `ioiag tfg rjsks ylu `iy goeluotgr.

    Cietlrs tfit Elotrjhutg tl Slnuotggr Xjsk

    ]fgrg irg sgvgrin cietlrs tfit eio fgjaftgo i Slnuotggr‚s rjsk, `ioy lc wfjef irg wjtfjo tfg Slnuotggr‚selotrln. Hy cir tfg `lst el``lo erj`g tfit Slnuotggrs gxpgrjgoeg js tfgct. ]fgcts lctgo leeur wfgoSlnuotggrs irg iwiy crl` tfgjr sjtgs, jo erlwmgm nleitjlos (suef is `irkgts lr lo puhnje triosplrtitjlo),iom wfgo ngivjoa jtg`s uoittgomgm.

    Hgclrg ylu mgpirt clr ]j`lr-Ngstg tfgrg irg sgvgrin `gisurgs ylu eio tikg tl rgmueg ylur rjsk4

     

    Ngivg vinuihng lhdgets jo tfg Wojtgm Utitgs, pirtjeunirny tflsg tfit irg jrrgpniegihng lr fivgsgotj`gotin vinug

      Ngivg elpjgs lc j`plrtiot mleu`gots iom ieeluot ou`hgrs wjtf sl`glog ylu trust jo tfg Utitgs

      Rurefisg i fjmmgo `logy pluef lr „mu``y‐ winngt is i mgely

      Rurefisg pgrsloin irtjengs josurioeg

    Ictgr ylu irrjvg jo ]j`lr-Ngstg, ylu wjnn rgegjvg `lrg mgtijngm joclr`itjlo ihlut el``lo erj`gs,cietlrs tfit elotrjhutg tl Slnuotggr rjsk, iom nlein stritgajgs tl rgmueg tfit rjsk. Clr gxi`png, Slnuotggrsjo ]j`lr-Ngstg ngiro tl ml tfg clnnlwjoa4

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    25/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 82978=

      Efllsg sicg rlutgs iom tj`gs clr trivgn, iom trivgn wjtf sl`glog trustgm hy tfg el``uojtywfgogvgr plssjhng

      @ikg surg log‚s pgrsloin ippgirioeg js rgspgetcun lc nlein eustl`s  

      Ivljm fjaf-erj`g irgis

      Kolw tfg nlein nioauiag tl agt fgnp jo io g`gragoey

      @ikg crjgoms wjtf nlein pglpng wfl irg rgspgetgm jo tfg el``uojty

     

    Hg eirgcun iom elosejgotjlus ihlut usjoa gngetrlojes (pflogs, ei`gris, niptlps, jRlms, gte.) jo puhnje lr ngivjoa tfg` uoittgomgm

      Nj`jt inelfln elosu`ptjlo

    Is ylu eio sgg crl` tfjs njst, ylu `ust hg wjnnjoa tl wlrk firm iom imipt ylur njcgstyng tl `joj`jzg tfg pltgotjin clr hgjoa i tiragt clr erj`g. Is wjtf ioywfgrg jo tfg wlrnm, erj`g leeurs jo ]j`lr-Ngstg. Zlueio rgmueg tfg rjsks hy ivljmjoa sjtuitjlos tfit pnieg ylu it rjsk iom hy tikjoa prgeiutjlos. Erj`g it tfgvjnniag lr tlwo ngvgn js ngss crgqugot tfio jo tfg nirag ejtjgs; pglpng kolw gief ltfgr iom agogrinny irg ngssnjkgny tl stgin crl` tfgjr ogjafhlrs.

    ]fg clnnlwjoa irg ltfgr sicgty iom sgeurjty eloegros jo ]j`lr-Ngstg lc wfjef ylu sflunm hg iwirg4

      @ltlr vgfjeng ieejmgots irg tfg argitgst rjsk tl ylur sicgty. Xlims irg agogrinny jo pllr elomjtjlo.Sgfjeunir iom `ltlreyeng ieejmgots irg crgqugot. Husgs (ioauois), `jerlhusgs (`jerlngts) iomnirag trueks (ki`jojltis) irg tfg `lst el``lo `lmgs lc `ltlrjzgm puhnje triosplrtitjlo jo rurinirgis. Slnuotggrs sflunm olt trivgn lo rlims iom fjafwiys it ojaft hgeiusg lc tfg rjsk lcieejmgots. Slnuotggrs sflunm wgir sgithgnts wfgogvgr ivijnihng. Efllsjoa ioauois tfit irg joallm rgpijr js wjsg. Slnuotggrs irg olt innlwgm tl mrjvg lr rjmg lo `ltlreyengs/`lpgms.

      Clrgjaogrs, joenumjoa Slnuotggrs, fivg hggo tiragts lc sgxuin issiunt jo ]j`lr-Ngstg. Inelflnelosu`ptjlo iom erlss-eunturin mjccgrgoegs jo agomgr rgnitjlos irg lctgo isslejitgm wjtf sgxuinissiunts, iom tfg issijniot js lctgo io iequijotioeg lc tfg vjetj`. Cg`ing gxpitrjitgs fivg hggosgxuinny firissgm iom issiuntgm jo Mjnj iom Hiueiu, pirtjeunirny wfgo winkjoa/dlaajoa inlog lr itojaft. Slnuotggrs wfl tikg sgrjlusny tfg trijojoa prlvjmgm hy tfg Rgieg Elrps rgairmjoa sgxuinissiunts eio `joj`jzg tfgjr rjsk. Slnuotggrs irg uragm tl rgplrt inn issiunts iom tfrgits lc issiunttl tfg `gmjein lccjegr sl ipprlprjitg supplrt eio hg prlvjmgm.

     

    Woclrtuoitgny, pjekplekgtjoa leeurs jo tfg niragr el``uojtjgs `lst lctgo jo `irkgts, husstitjlos, tfg hgiefgs, iom ltfgr irgis wfgrg erlwms irg prgsgot. Fl`gs jo tfgsg irgis `iy insl hgel`g i tiragt clr rlhhgry. @logy iom ltfgr vinuihngs sflunm hg kgpt sgeurg. Qfjng uousuin,tfgct eio leeur gvgo jo rurin vjnniags. Flusgs sflunm hg kgpt nlekgm iom vinuihngs sflunm hg kgptjo i nlekgm truok wfgo ylu ngivg ylur sjtg. Sjlngot erj`g js rirg jo rurin vjnniags, hut jt js iarlwjoa eloegro jo niragr ejtjgs.

      Jo rurin irgis, efjnmrgo wjnn hg eurjlus ihlut ylu iom ylur njcgstyng iom `iy „hlrrlw‐ s`inn jtg`sclr enlsgr jospgetjlo. Slnuotggrs sflunm eirgcunny elosjmgr wfgtfgr lr olt tl hrjoa `lrggxpgosjvg, tg`ptjoa jtg`s, suef is niptlp el`putgrs, dgwgnry, iom cioey ei`gris. ]fg RgiegElrps fis gstihnjsfgm flusjoa erjtgrji tfit sploslrjoa vjnniags/lraiojzitjlos ̀ ust ̀ ggt tl`joj`jzg rjsks. Zlu wjnn hg imvjsgm lo prlpgr fl`g sicgty murjoa prg-sgrvjeg trijojoa.

     

    Nlein erj`gs iom issiunts lctgo jovlnvg inelfln usg gjtfgr hy tfg vjetj` lr tfg pgrpgtritlrs. Iojomjvjmuin‚s usg lc inelfln tfit rgpgitgmny pniegs tfg jomjvjmuin it rjsk lr rgsunts jo mjsergmjt tlfj`/fgr lr tl tfg Rgieg Elrps js elosjmgrgm uoieegptihng iom tfg jomjvjmuin `iy hg iskgm tlngivg tfg Rgieg Elrps.

      ]j`lr-Ngstg‚s jocristrueturg js olt hujnt tl wjtfstiom oiturin mjsistgrs suef is i nirag girtfquikglr strloa eyenlog. Clrtuoitgny, tfgsg typgs lc gvgots leeur jocrgqugotny. Cnisf cnllmjoa js ieloegro murjoa tfg rijoy sgislo, gspgejinny jo tfg mjstrjets lutsjmg Mjnj wfgrg tfg `luotijolustgrrijo ergitgs tfg pltgotjin clr niomsnjmgs. Rgieg Elrps/]j`lr-Ngstg fis i mgtijngm g`gragoeyietjlo pnio clr `ioiajoa ioy typg lc g`gragoey sjtuitjlo.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    26/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829787

    Utiyjoa Uicg4 Mlo‚t Hg i ]iragt clr Erj`g Hgeiusg `ioy Slnuotggr sjtgs irg jo rurin, jslnitgm sgttjoas, ylu `ust hg prgpirgm tl tikg lo i niragmgargg lc rgsplosjhjnjty clr ylur lwo sicgty. ]l rgmueg tfg njkgnjfllm tfit ylu wjnn hgel`g i vjetj` lcerj`g, ylu eio tikg stgps tl `ikg ylursgnc ngss lc i tiragt suef is gosurjoa ylur fl`g js sgeurg iommgvgnlpjoa rgnitjlosfjps jo ylur el``uojty. Qfjng tfg cietlrs tfit elotrjhutg tl ylur rjsk jo ]j`lr-Ngstg`iy hg mjccgrgot, jo `ioy wiys ylu eio ml wfit ylu wlunm ml jc ylu `lvgm tl i ogw ejty ioywfgrg4 Hg

    eiutjlus, efgek tfjoas lut, isk qugstjlos, ngiro ihlut ylur ogjafhlrfllm, kolw wfgrg tfg `lrg rjskynleitjlos irg, usg el``lo sgosg, iom hg iwirg. Zlu eio rgmueg ylur vunogrihjnjty tl erj`g hy jotgaritjoajotl ylur el``uojty, ngirojoa tfg nlein nioauiag, ietjoa rgsplosjhny, iom ihjmjoa hy Rgieg Elrps plnjejgs iom prlegmurgs. Ugrvjoa sicgny iom gccgetjvgny jo ]j`lr-Ngstg wjnn rgqujrg tfit ylu ieegpt sl`grgstrjetjlos lo ylur eurrgot njcgstyng.

    Slnuotggrs ittriet i nlt lc ittgotjlo jo niragr el``uojtjgs iom it tfgjr sjtgs, hut rgegjvg cir `lrg pltgotjinny ogaitjvg ittgotjlo jo fjafny plpunitgm egotgrs suef is Mjnj iom Hiueiu wjtflut tfg sicgty ogtlc nlein ci`jny eloogetjlos. Qfjng wfjstngs iom el``gots irg cijrny el``lo lo tfg strggt, tfjs hgfivjlreio hg rgmuegm jc ylu mrgss elosgrvitjvgny, ivljm gyg elotiet, iom ml olt rgsplom tl uowiotgm ittgotjlo.Kggp ylur `logy lut lc sjaft hy usjoa io uomgrair`got `logy pluef, tfg kjom tfit fioas irluom ylurogek iom stiys fjmmgo uomgr ylur sfjrt lr josjmg ylur elit. Ml olt kggp ylur `logy lr egnnpflog jo

    lutsjmg plekgts lc hiekpieks, jo elit plekgts, lr jo ciooy pieks. Zlu sflunm inwiys wink wjtf iel`piojlo it ojaft.

    Uupplrt crl` UticcJc i trijogg lr Slnuotggr js tfg vjetj` lc i sicgty iom sgeurjty joejmgot, Rgieg Elrps sticc js prgpirgm tl prlvjmg supplrt. Inn Rgieg Elrps plsts fivg prlegmurgs jo pnieg tl rgsplom tl joejmgots lc erj`gel``jttgm iaijost Slnuotggrs. ]fg cjrst prjlrjty clr inn plsts jo tfg ictgr`itf lc io joejmgot js tl gosurgtfg Slnuotggr js sicg iom rgegjvjoa `gmjein trgit`got is oggmgm. Ictgr issurjoa tfg sicgty lc tfgSlnuotggr, Rgieg Elrps sticc rgsplosg `iy joenumg rgissgssjoa tfg Slnuotggr‚s wlrksjtg iom flusjoairrioag`gots iom `ikjoa ioy imdust`gots, is oggmgm. Jo sl`g eisgs, tfg oiturg lc tfg joejmgot `iyogegssjtitg i sjtg lr flusjoa trioscgr. Rgieg Elrps sticc wjnn insl supplrt iom issjst Slnuotggrs wflefllsg tl `ikg i clr`in el`pnijot wjtf nlein niw goclreg`got. Jt js vgry j`plrtiot tfit i Slnuotggr

    rgplrts io joejmgot wfgo jt leeurs. ]fg rgislos clr tfjs joenumg lhtijojoa `gmjein eirg iom g`ltjloinsupplrt, goihnjoa Rgieg Elrps sticc tl issgss tfg sjtuitjlo tl mgtgr`jog jc tfgrg js io loaljoa sicgty iomsgeurjty eloegro, prltgetjoa pggr Slnuotggrs iom prgsgrvjoa tfg rjaft tl cjng i el`pnijot. Uflunm iSlnuotggr mgejmg nitgr jo tfg prlegss tl cjng i el`pnijot wjtf niw goclreg`got, tfjs lptjlo `iy hgel`prl`jsgm jc gvjmgoeg wis olt prgsgrvgm it tfg tj`g lc tfg joejmgot.

    Lccjeg lc Sjetj` Imvleiey]fg Lccjeg lc Sjetj` Imvleiey (LSI) js i rgslureg tl Slnuotggrs wfl irg vjetj`s lc erj`g, joenumjoasgxuin issiunt iom stinkjoa. Sjetj` imvleitgs irg ivijnihng 8= flurs i miy, sgvgo miys i wggk tl fgnpSlnuotggrs uomgrstiom tfgjr g`ltjloin, `gmjein, iom ngain lptjlos sl tfgy `iy `ikg joclr`gm mgejsjlostl `ggt tfgjr spgejcje oggms. ]fg LSI prlvjmgs i el`pissjloitg, ellrmjoitgm, iom supplrtjvg rgsplosg tlSlnuotggrs wfl wjsf tl ieegss Rgieg Elrps supplrt sgrvjegs.

    Elotiet joclr`itjlo clr tfg Lccjeg lc Sjetj` ImvleieyMjrget pflog ou`hgr4 828.3:8.9175]lnn-crgg4 677.677.9:39 gxt. 9175Muty pflog4 828.=2:.812= (ivijnihng 8=/1, einn lr tgxt)G`ijn4 vjetj`imvleitgBpgiegelrps.alv

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    27/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829783

    Erj`g Miti clr ]j`lr-NgstgHgtwggo 8228 ― 23, Rgieg Elrps/]j`lr-Ngstg Slnuotggrs rgplrtgm i tltin lc ojog joejmgots. ]fg `idlrjtylc tfg joejmgots wgrg sgxuin issiunts. Is tfjs js i Rgieg Elrps prlari` tfit js hgjoa rg-stirtgm ictgr i ojog-ygir ihsgoeg, immjtjloin erj`g miti iom stitjstjes irg olt ygt ivijnihng clr ]j`lr-Ngstg. Joclr`itjlo wjnn hg ivijnihng ictgr tfg prlari`‚s cjrst ygir .

    Cgw Rgieg Elrps Slnuotggrs irg vjetj`s lc sgrjlus erj`gs. Erj`gs tfit ml leeur ihrlim irg jovgstjaitgmiom prlsgeutgm hy nlein durjsmjetjloin iutflrjtjgs. Jc ylu irg tfg vjetj` lc i erj`g, ylu wjnn mgejmg jc yluwjsf tl cjng i el`pnijot wjtf niw goclreg`got, wfl wjnn tfgo mgtgr`jog wfgtfgr tl prlsgeutg. Jc ylumgejmg tl cjng i el`pnijot, tfg Rgieg Elrps wjnn fgnp tfrluaf tfg prlegss. ]fg Rgieg Elrps sticc wjnngosurg ylu irg cunny joclr`gm lc ylur lptjlos iom uomgrstiom flw tfg nlein ngain prlegss wlrks. Curtfgr,tfg Rgieg Elrps wjnn fgnp ylu gxgrejsg ylur rjafts tl tfg cunngst gxtgot plssjhng uomgr tfg niws lc ylurflst eluotry.

    ]fg Rgieg Elrps wjnn trijo ylu lo flw tl rgsplom jc ylu irg tfg vjetj` lc i sgrjlus erj`g, joenumjoa flw

    tl agt tl i sicg nleitjlo qujekny iom elotiet ylur Rgieg Elrps lccjeg. Jt‚s j`plrtiot tfit ylu oltjcy tfgRgieg Elrps is sllo is ylu eio sl Rgieg Elrps sticc eio prlvjmg issjstioeg.

    Slnuotggr Uicgty Uupplrt jo ]j`lr-Ngstg]fg Rgieg Elrps‚ ipprlief tl sicgty js i cjvg-prloagm pnio tl fgnp ylu stiy sicg murjoa ylur sgrvjeg. ]fg pnio joenumgs joclr ìtjlo sfirjoa, Slnuotggr trijojoa, sjtg sgngetjlo erjtgrji, i mgtijngm g`gragoey ietjlo pnio, iom prltlelns clr immrgssjoa sicgty iom sgeurjty joejmgots. ]j`lr-Ngstg‚s jo-eluotry sicgty prlari`js lutnjogm hgnlw.

    ]fg Rgieg Elrps/]j`lr-Ngstg lccjeg wjnn kggp ylu joclr`gm lc ioy jssugs tfit `iy j`piet Slnuotggrsicgty tfrluaf joclr`itjlo sfirjoa. Xgaunir upmitgs wjnn hg prlvjmgm jo Slnuotggr ogwsngttgrs iom jo`g`lriomu`s crl` tfg eluotry mjrgetlr. Jo tfg gvgot lc i erjtjein sjtuitjlo lr g`gragoey, ylu wjnn hgelotietgm tfrluaf tfg g`gragoey el``uojeitjlo ogtwlrk. Io j`plrtiot el`plogot lc tfg eipiejty lcRgieg Elrps tl kggp ylu joclr`gm js ylur huy-jo tl tfg pirtogrsfjp eloegpt wjtf tfg Rgieg Elrps sticc. Jtjs gxpgetgm tfit ylu wjnn ml ylur pirt tl gosurg tfit Rgieg Elrps sticc `g`hgrs irg kgpt ipprjsgm lc ylur

    `lvg`gots jo-eluotry sl tfgy irg ihng tl joclr` ylu.

    Slnuotggr trijojoa wjnn joenumg sgssjlos lo spgejcje sicgty iom sgeurjty jssugs jo ]j`lr-Ngstg. ]fjstrijojoa wjnn prgpirg ylu tl imlpt i eunturinny ipprlprjitg njcgstyng iom gxgrejsg duma`got tfit prl`ltgssicgty iom rgmuegs rjsk jo ylur fl`g, it wlrk, iom wfjng trivgnjoa. Uicgty trijojoa js lccgrgm tfrluaflutsgrvjeg iom js jotgaritgm jotl tfg nioauiag, erlss-eunturin ispgets, fgintf, iom ltfgr el`plogots lctrijojoa. Zlu wjnn hg gxpgetgm tl sueegsscunny el`pngtg inn trijojoa el`pgtgoejgs jo i virjgty lc irgis,joenumjoa sicgty iom sgeurjty, is i elomjtjlo lc sgrvjeg.

    Egrtijo sjtg sgngetjlo erjtgrji irg usgm tl mgtgr`jog sicg flusjoa clr Slnuotggrs hgclrg tfgjr irrjvin. ]fgRgieg Elrps sticc wlrks enlsgny wjtf flst el``uojtjgs iom eluotgrpirt iagoejgs tl fgnp prgpirg tfg` clri Slnuotggr‚s irrjvin iom tl gstihnjsf gxpgetitjlos lc tfgjr rgspgetjvg rlngs jo supplrtjoa tfg Slnuotggr.

    Gief sjtg js jospgetgm hgclrg tfg Slnuotggr‚s irrjvin tl gosurg pnieg`got jo ipprlprjitg, sicg, iom sgeurgflusjoa iom wlrksjtgs. Ujtg sgngetjlo js hisgm, jo pirt, lo ioy rgngviot sjtg fjstlry; ieegss tl `gmjein, hiokjoa, plstin, iom ltfgr gssgotjin sgrvjegs; ivijnihjnjty lc el``uojeitjlos, triosplrtitjlo, iom ìrkgts;mjccgrgot flusjoa lptjlos iom njvjoa irrioag`gots; iom ltfgr Slnuotggr supplrt oggms.

    Zlu wjnn insl ngiro ihlut Rgieg Elrps/]j`lr-Ngstg‚s mgtijngm G`gragoey Ietjlo Rnio, wfjef jsj`png`gotgm jo tfg gvgot lc ejvjn lr plnjtjein uorgst lr i oiturin mjsistgr. Qfgo ylu irrjvg it ylur sjtg,ylu wjnn el`pngtg iom suh`jt i sjtg nleitlr clr` wjtf ylur immrgss, elotiet joclr`itjlo, iom i `ip tl

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    28/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829781

    ylur flusg. Jc tfgrg js i sgeurjty tfrgit, ylu wjnn aitfgr wjtf ltfgr Slnuotggrs jo ]j`lr-Ngstg it prgmgtgr`jogm nleitjlos uotjn tfg sjtuitjlo js rgslnvgm lr tfg Rgieg Elrps mgejmgs tl gvieuitg.

    Cjoinny, jo lrmgr clr tfg Rgieg Elrps tl hg cunny rgsplosjvg tl tfg oggms lc Slnuotggrs, jt js j`pgritjvg tfitSlnuotggrs j``gmjitgny rgplrt ioy sicgty iom sgeurjty joejmgots tl tfg Rgieg Elrps lccjeg. ]fg RgiegElrps fis gstihnjsfgm prltlelns clr immrgssjoa sicgty iom sgeurjty joejmgots jo i tj`gny iom

    ipprlprjitg `ioogr, iom jt elnngets iom gvinuitgs sicgty iom sgeurjty miti tl triek trgoms iom mgvgnlpstritgajgs tl `joj`jzg rjsks tl eurrgot iom cuturg Slnuotggrs.

  • 8/21/2019 Peace Corps Timor-Leste Welcome Book March 2015

    29/43

    ]FG RGIEG ELXRU | ]J@LX-NGU]G QGNEL@G HLLK | DIOWIXZ 829786

    MJSGXUJ]Z IOM JOENWUJLO LSGXSJGQ

    ]fg Rgieg Elrps `jssjlo js tl prl`ltg wlrnm pgieg iom crjgomsfjp iom tl j`prlvg pglpng‚s njvgs jo tfgel``uojtjgs wfgrg Slnuotggrs sgrvg. Jostjtutjoa plnjejgs iom prietjegs tl supplrt i mjvgrsg iom joenusjvgwlrk iom Slnuotggr govjrlo`got js gssgotjin tl iefjgvjoa tfjs `jssjlo.

    ]frluaf joenusjvg rgerujt`got iom rgtgotjlo lc sticc iom Slnuotggrs, tfg Rgieg Elrps sggks tl rgcnget tfgrjef mjvgrsjty lc tfg Wojtgm Utitgs iom hrjoa mjvgrsg pgrspgetjvgs iom slnutjlos tl mgvgnlp`got jssugs.Immjtjloinny, gosurjoa mjvgrsjty i`loa sticc iom Slnuotggrs gorjefgs jotgrpgrsloin rgnitjlos iomel``uojeitjlos clr tfg sticc wlrk govjrlo`got, tfg Slnuotggr gxpgrjgoeg, iom tfg el``uojtjgs jo wfjefSlnuotggrs sgrvg.

    ]fg Rgieg Elrps mgcjogs mjvgrsjty is i „elnngetjlo lc jomjvjmuin ittrjhutgs tfit tlagtfgr fgnp iagoejgs pursug lraiojzitjloin lhdgetjvgs gccjejgotny iom gccgetjvgny. ]fgsg joenumg, hut irg olt nj`jtgm tl,efirietgrjstjes suef is oitjloin lrjajo, nioauiag, rieg, elnlr, mjsihjnjty, gtfojejty, agomgr, iag, rgnjajlo,sgxuin lrjgotitjlo, agomgr jmgotjty, slejlgelol`je stitus, vgtgrio stitus, iom ci`jny strueturgs. Mjvgrsjtyinsl goel`pissgs mjccgrgoegs i`loa pglpng eloegrojoa wfgrg tfgy irg crl` iom wfgrg tfgy fivg njvgm

    iom tfgjr mjccgrgoegs lc tfluaft iom njcg gxpgrjgoegs.‐ 

    Qg mgcjog joenusjlo is i „eunturg tfit eloogets gief [sticc `g`hgr iom SlnuotggrP tl tfg lraiojzitjlo;goeluriags elnnihlritjlo, cngxjhjnjty, iom cijrogss; iom ngvgriags mjvgrsjty tfrluaflut tfg lraiojzitjlo sltfit inn jomjvjmuins irg ihng tl pirtjejpitg iom elotrjhutg tl tfgjr cunn pltgotjin.‐ ]fg Rgieg Elrps prl`ltgsjoenusjlo tfrluaflut tfg njcgeyeng lc Slnuotggrs iom sticc. Qfgo sticc iom Slnuotggrs irg ihng tl sfirgtfgjr rjef mjvgrsjty jo io joenusjvg wlrk govjrlo`got, tfg Rgieg Elrps `jssjlo js hgttgr cuncjnngm. @lrgjoclr`itjlo ihlut mjvgrsjty iom joenusjlo eio hg cluom jo tfg Slnuotggr Fiomhllk.

    Io joenusjvg iagoey js log tfit sggks joput crl` gvgry