peacewalkmekonghandbook.doc signed
DESCRIPTION
คู่มือธรรมยาตราเพื่อแม่น้ำโขง 750 ปี เมืองเจียงฮาย เอาความรักมามอบแด่แม่น้ำโขง 11-19 Feb 2012 peace walk for The Mekong River 1st from Golden Triagle to PaDai, 117 Km. 8 nights 9 days. ChiangKong Conservation Group and Mekong Lanna People Network.TRANSCRIPT
~ 1 ~
~ 2 ~
อะไรอยแหงไหนในเสนทาง
หลกการและเหตผล ๓
กอนออกเดนกบขอปฏบต ๙
กาหนดการวนท ๑๐ ก.พ. ๒๕๕๕ ๑๐
กาหนดการวนท ๑๑ ก.พ. ๒๕๕๕ ๑๓
กาหนดการวนท ๑๒ ก.พ. ๒๕๕๕ ๒๐
กาหนดการวนท ๑๓ ก.พ. ๒๕๕๕ ๒๒
กาหนดการวนท ๑๔ ก.พ. ๒๕๕๕ ๒๕
กาหนดการวนท ๑๕ ก.พ. ๒๕๕๕ ๒๘
กาหนดการวนท ๑๖ ก.พ. ๒๕๕๕ ๓๑
กาหนดการวนท ๑๗ ก.พ. ๒๕๕๕ ๓๓
กาหนดการวนท ๑๘ ก.พ. ๒๕๕๕ ๓๕
กาหนดการวนท ๑๙ ก.พ. ๒๕๕๕ ๓๗
เขอนกบธรรมาภบาลในลานาโขง ๔๐
แผเมตตาใหสรรพสตว๑ ๔๗
~ 3 ~
“แมนาเปรยบเสมอนเสนเลอดทหลอเลยงเรา เราจะทา
อยางไรเพออยอยางสอดคลองกบธรรมชาต”
หลวงพอประจกษ๑ คตตจตโต
“การเดนเปนกระบวนการใหตระหนกรถงคณคาของ
ชวตทเราถอครองอย ชวตนมความหมายเมออยกบ
ธรรมชาต การเดนมความหมายทกสงทกอยาง”
อาจารย๑ ประมวล เพงจนทร๑
จากขอเขยน “ศรทธาแหงสายนา บทสรปแหงการเดนทาง”
งานธรรมยาตรา “ศรทธาแหงสายนา จากขนเขานาแมปง สทราบลมนา
เจาพระยา” อางในwww.greenpeace.org/seasia/th/news/blog1/blog/33337/
~ 4 ~
แมนาโขงสายนาขนาดใหญของเอเชยตะวนออกเฉยงใตมความยาว ๔,๙๐๙ กม. ไหลจากแผนดนธเบตหลงคาโลกสทะเลจนใต ผานจน-ยนนาน พมา ลาว ไทย กมพชาและเวยดนาม มพนทชมนา ๗๙๕,๐๐๐ ตร.กม. มความหลากหลายของชนดพนธ๑ปลาเปนอนดบ ๓ ของโลก ดวยความยาวและความหลากหลายของภมนเวศทแตกตางกนของแมนาโขง ทาใหเกดความอดมสมบรณ๑ของพนธ๑พชพนธ๑ปลาและสตว๑ ซงหลอเลยงผคนกวา ๑๐๐ กลมชาตพนธ๑ ไมตากวา ๑๐๐ ลานคน ความอดมสมบรณ๑ของธรรมชาตกอเกดความสมพนธ๑ของคนกบธรรมชาตทพงพงอาศยกนมาหลายพนปจนเปนแหลงกาเนดอารยธรรม
แมนาโขงสวนท เปนแนวกนเขตแดนไทย -ลาว ในจงหวดเชยงราย เปนสวนของแมนาโขงตอนลาง เรมตนจากสามเหลยมทองคาจดยทธศาสตร๑สาคญของอนโดจนมาหลายยคสมย ผานเชยงแสน เชยงของ เวยงแกน เปนระยะทางตามลานา ๑๒๔ กม. แลวไหลเขาสแผนดนลาว-ลานชางทแกงผาได แมนาโขงในเขตลานนามแมนาสาขาสองสายทสาคญคอ แมนาองและแมนากก ซงนบไดวาเปน แองวฒนธรรมโบราณของลานนา ทผคนในเขตลมนาโขง กก-อง ตางพงพาอาศยทรพยากรธรรมชาตจากลมแมนา เปนดงแมผหลอเลยงชวตเสมอมา แตเมอดนแดนแถบนกลายเปนเปาหมายของกระบวนการพฒนาสมยใหม เชน โครงการสงเสรมเกษตรเชงเดยว โครงการขดลอกทางนาตางๆ โครงการระเบดเกาะแกงเพอการเดนเรอพาณชย๑ขนาดใหญ และ
~ 5 ~
โครงการเขอนในลมนาโขง ไดนาพาความเปลยนแปลงมาสดนแดนแถบนอยางมากมาย
โครงการเขอนขนาดใหญในลานาโขงเปนรปธรรมของมจฉาพฒนาทมงเนนตวเลขทางเศรษฐกจ คานงถงประโยชน๑ของคนบางกลม ละเลยคนสวนใหญทตองตกเปนฝายแบกรบภาระอยางไมมจดจบสน สงผลใหระบบนเวศแมนาโขงถกทาลาย ทงระดบนาทขนลงไมปกต พนธ๑พชพนธ๑สตว๑ลดจานวนลง เกดปรากฎการณ๑นาทวมหนกฉบพลน และนาแหงลงอยางมากอยางทไมเคยปรากฏ ธรรมชาตของสายนาทถกปรบเปลยนไดสรางความเดอดรอนใหกบผคนในทองถนเปนอยางมาก
~ 6 ~
แมเครอขายประชาชนอยาง กลมรกษ๑เชยงของ เครอขายอนรกษ๑ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมลมนาโขง-ลานนา และองค๑กรอนๆ ตลอดจนผสนใจทวไป ไดทางานจดการความรและสอรณรงค๑มากวา ๑๕ ป ในการสรางปฏบตการทางสงคมเพอการอยรวมกนอยางสนต โดยหวงใหเกดการเคารพธรรมชาตและศรทธาในความเทาเทยมกนของมนษย๑
อยางไรกตาม ในรอบสองทศวรรษทผานมา สถานการณ๑การเปลยนแปลงดานลบตอแมนาและผคนในทองถนลมนาโขงกลบไมลดนอยลง ทวากลบทวความรนแรงขนหลายเทา โดยเฉพาะการสรางเขอนขนาดใหญในแมนาโขงตอนลาง ๑๒ เขอน ซงมเขอนไซยะบรทนายทนใหญจากไทยไดรบสมปทานเรงสรางเขอนใหจงได โดยไมฟงรายงานผลการศกษาผลกระทบของคณะกรรมาธการแมนาโขง (MRC) ซงเสนอใหเลอนการสรางออกไปอก ๑๐ ป เพอศกษาผลกระทบใหละเอยดออกไปอก ๑๐ ป ตวอยางเหลาน ชใหเหนการไมเคารพในหลกเหตผลความร ความจรง และความเปนมนษย๑ เปนการพฒนาทขาดความดงามดานจรยธรรมหรอธรรมาภบาล
เครอขายประชาชน ชาวบาน องค๑กรพฒนาเอกชน องค๑กรทางศาสนา องค๑กรรฐในทองถนเชยงราย และผคนทรกในสายนาโขงมองเหนวา ปฏบตการทางสงคมบนพนฐานของศาสนธรรมเชนการจดธรรมยาตราทเครอขายอนรกษ๑ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมลมนาโขง-ลานนา ไดเคยทดลองจดรวมกบองค๑กรตางๆ โดยใชทางชลมารคยาตรา
~ 7 ~
จากเชยงของผานหลวงพระบางไปยงเวยงจน ในป ๒๕๔๘ อกทงแบบอยางทจดกนมาหลายครง เชน ธรรมยาตรารอบทะเลสาบสงขลา ธรรมยาตรา ลมนาลาปะทาว และธรรมยาตรา “ศรทธาแหงสายนา จากขนเขานาแมปง สทราบลมนาเจาพระยา” ไดสรางการตนรในการรวมกนรกษาแมนาไดพอสมควร และการจดธรรมยาตรายงเปนการนาทนทางสงคม ศาสนา ชมชน ศลปวฒนธรรม มาเชอมรอยกน เปนพลงขบเคลอนงานสานพลงชมชนรวมกนในการดแลและจดการทรพยากรทองถนตนเองอยางยงยน ไปพรอมๆ กบการขดเกลาจตใจ ผานการเดนภาวนา
ดวยเหตดงกลาว เครอขายฯ จงไดรวมกนดาเนนการปฏบตการทางสงคมทมศาสนธรรมนาพาใหเกดการตระหนกถงการดแลรกษาสายนาโขงอยางเปนธรรมและยงยนขนอกครง ในงาน “ธรรมยาตราเพอแมนาโขง” วนท ๑๑-๑๙ กมภาพนธ๑ ๒๕๕๕ อกทงยงเปนวาระแหงการเฉลมฉลองครบรอบ ๗๕๐ ป เมองเจยงฮาย ทพญามงรายไดตงเมองไวแตครง พ.ศ. ๑๘๐๕ ซงเปนเมองสาคญของอาณาจกรลานนา สบตอจากหรญนครเชยงแสนโบราณดวย งานธรรมยาตราเพอแมนาโขงในครงน เรมตนดวยสตทกยางกาวจากสามเหลยมทองคา เชยงแสน เลยบฝงลานาโขง เขาเชยงของ ไปยงผาได–เวยงแกน รวมระยะทาง ๑๑๗ กม.ใชเวลา ๙ วน ๘ คน
~ 8 ~
ผาพระรมโขงฝงบานปากงาว บอแกว สปป.ลาว
~ 9 ~
อดต
.....
...... พ.ศ. ๑๔๕๔ พระเจาอชตราชเจา (ราชวงศ๑สงหนวต) สรางพระบรมธาตดอยตง ๒๖ มกราคม พ.ศ.๑๘๐๕ พญามงรายสรางเมองเชยงราย โดยสรางปราการโอบดอยจอมทองไวกลางเมอง พ.ศ. ๑๘๓๘ พญาแสนภ สรางวดปาสก ทรงใหปลกตนสก ๓๐๐ ตน ลอมกาแพง และพระพทธโฆษาจารย๑เปนพระสงฆราช จาพรรษา ณ พระอารามน พ.ศ.๒๒๔๓ เชยงแสนเปนศนย๑กลางการคาเทยบเทาเชยงใหม พ.ศ. ๒๓๔๗ อทธพลของพมาทเคยปกครองเชยงแสน สนสดลง พ.ศ. ๒๔๔๒ เชยงของเปนพนทตอรองระหวางสยามและฝรงเศสในยคลาอาณานคมของฝรงเศส
พ.ศ.๒๔๕๗ เชยงของตกเปนของสยาม มเจาจตวงษ๑วระยศรงสเปนเจาเมององค๑สดทาย และเปนนายอาเภอคนแรก พ.ศ. ๒๔๘๒ เปลยนชอประเทศจากสยามมาเปนไทย พ.ศ. ๒๕๒๐ แยกพนทลมนาองตอนบนเปนจงหวดพะเยา
๑ เม.ย. ๒๕๓๐ กงอาเภอเวยงแกน ตงขนตามประกาศกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. ๒๕๓๒ ลาวเปดพรมแดนเพอการทองเทยวหลงจากทปดไวเปนประเทศสงคมนยมมาตงแตปพ.ศ. ๒๕๑๘ พ.ศ. ๒๕๓๘ เวยงแกนตงเปนอาเภอหนงในจงหวดเชยงราย
......
......
~ 10 ~
กอนออกเดน
ธรรมยาตราเพอแมนาโขงตงอยบนหลกการการปฏบตการทางสงคมทมศาสนธรรมนาพาใหเกดการตระหนกถงการดแลรกษาสายนาโขงอยางเปนธรรมยงยน อกทงเปนการรวมเฉลมฉลองวาระครบรอบ ๗๕๐ ป เมองเชยงราย ลกษณะของกจกรรมเปนการเดนภาวนาและประกอบพธกรรมทางความเชอศาสนาเปนกจวตรตงแตเรมตน ระหวางทางและปลายทาง ในขณะเดยวกนยงเปนปฏบตการสอรณรงค๑ การแสดงทางศลปวฒนธรรม การเขารวมตอนรบและไปสงของชมชนชาวบานและเดกเยาวชนในแตละจดทคณะธรรมยาตราเดนทางผาน การรวมเสวนา รวมแลกเปลยนประสบการณ๑การเดนธรรมยาตราและการฟนฟความสมพนธ๑ระหวางจตวญญาณของคนกบธรรมชาต
เมอเขาใจเชนนแลว ผมจตศรทธาทเขารวมงานบญธรรมยาตราครงน ควรตรวจความพรอมดานรางกาย จตใจ วตถปจจยตางๆ คอ ชดเสอผาสาหรบเดนไดอยางสบาย เสอผากนหนาวยามคาคน หรอถงนอน ผาหม อกทงไฟฉาย ขวดนาประจาตว สวนผทรางกายไมพรอมแตใจแขงแรง หรอผทมโรคประจาตว ใหเดนตามทกาลงกายจะอานวย หรอเปนฝายตอนรบใหกาลงใจตามสถานท เวลา ในกาหนดการดงทจะกลาวตอไป นอกจากน ธรรมยาตราเปนกจกรรมจตอาสา ปฏบตธรรม บาเพญเพยร ผเขารวมพงสารวม กรยา วาจา ใจ
~ 11 ~
วนน
วนศกรท ๑๐ ก.พ. ๒๕๕๕ เตรยมตวกนกอน ณ ปางชาง
อนนตรา รสอร๑ท แอนด๑ สปา สามเหลยมทองคา
๑๕.๐๐ น. เขาทพก ลงทะเบยน พรอมแจกคมอใหผรวมกจกรรม สนทนาพดคยเรอง “ความหมายและขอปฏบตในการเดน สถานทพกและจดกจกรรมตามกาหนดการ”
~ 12 ~
~ 13 ~
“...การเดนอยางสงบ เพอเปนสอนาธรรมะไปยงทกหนแหงทเดนผาน ขณะเดยวกนกอาศยการเดนนนเปนการปฏบตธรรมเพอขดเกลาตนเองไปดวย ความเปลยนแปลงในสงคมนนแยกไมออกจากความเปลยนแปลงภายในตนเอง และทงหมดนจะตองเรมจากความเปลยนแปลงในใจของผเดนเปนประการแรก...”
พระไพศาล วสาโล
จากขอเขยน “ความเปนมาของธรรมยาตรา” อางใน
http://www.visalo.org/article/Dhamayatra001.htm
"แมนาโขงเปนแมนาสงบเงยบ เปนแมนาทใหความรสกของสนตภาพ
อยากใหแมนาโขงเปนแมนาของสนตภาพและความสงบสข ไมมสงคราม
ขณะเดยวกนกเปนททคนไดเชอมสมพนธไมตรอยางทเปนมาเนนนาน และ
เปนอยางนนตอไป"
ดวงเดอน บนยาวง
อางใน facebook/ธรรมยาตราเพอแมนาโขง ๗๕๐ ป เมองเจยงฮาย
~ 14 ~
วนเสารท ๑๑ ก.พ. ๒๕๕๕ จาก ปางชาง อนนตรา รสอร๑ท แอนด๑
สปา - วดพระธาตผาเงา (ระยะทางเดน ๑๕.๕ กม.)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. ฉนเชา ๐๗.๐๐ น.
ประกอบพธกรรมของคณะธรรมยาตรา ทแมนารวก ๐๗.๓๐ น. ออก
เดน จากจดเรมตน ๑๑.๐๐ น. ถงหนาอาเภอเชยงแสน ฉนเพล
รบประทานอาหาร ๑๑.๓๐ น. ประกอบพธกรรมทางศาสนาและ
ความเชอทองถน ๑๒.๐๐ น. ธรรมคตา ๑๒.๓๐ น. ผแทนคณะ
ธรรมยาตรา กลาวปาฐกถา “ธรรมยาตรากบธรรมชาต” ๑๔.๐๐ น.
ประธานกลาวอวยพร โดย นายอาเภอเชยงแสน และเรมออกเดน
จากทวาการ อ.เชยงแสน ๑๖.๓๐ น. ถงทพก วดพระธาตผาเงา
๑๘.๐๐ น. อาหารเยน ๒๐.๐๐ น. เวทเสวนา “คนเชยงแสนกบแมนา
โขง จากอดตสปจจบน” นาเสวนาโดย พระพทธญาณมน อาจารย๑มต ยา
ประสทธ และตวแทนคนเชยงแสน พรอมฉายหนงสารคด ๒๑.๐๐ น.
พกผอน
~ 15 ~
สบรวกหรอปากนารวกทไดชอวา สามเหลยมทองคา
ในยคกอนมโรงแรมหรอสงกอสรางตางๆ
“แมนารวกและสบรวก สายนาของผคน! ผลประโยชนของใคร! ในนาม
สามเหลยมทองคาของยคแสวงหาไลลาขาทาสบรวารในถนฐานผนดน
อาณานคม ในฐานะทองถนหนงบนโลกใบนกอนปนเปอนกลนอายอนเตอร
จากสถานะนอยหนานอานจมามชอวาสามเหลยมทองคานน แมสาวนอย
ทองคาผวสมชอวา ฝน หาใชวาผกหญาทองถนกลนอายไม แตเปนพช
อาศยนายางจากผลขายและเสพสายพนธอมพอรตจากแหลงกาเนดเดม
แถบเมโสโปเตเมยเอเชยตะวนตกในอดต...”
จากขอเขยนของ ศยานาม มหาศะยานา, อางใน
www.mekonglover.com
~ 16 ~
เมองเชยงแสน
ประวตศาสตร๑การตงถนฐานสรางบานแปงเมองของผคนในบรเวณเมองช
ยงแสนปจจบน มถงสามยคสมยดวยกน เรมตนดวยสงหนวตกมารโอรสของพระ
เจาเทวกาลแหงกรงราชคฤห๑หรอนครไทยเทศ มาตงบานเมองบรเวณปากแมนากก
ใกลกบแมนาโขงในป พ.ศ. ๔๓๐ โดยไดรบความชวยเหลอจากพญานาคชอ พนธ-
นาคราช จงตงชอเมองวานาคพนธ๑สงหนวต ตอมาเปลยนชอเปนเมองโยนกนาค-
พนธ๑ เพราะมคนโยนหรอคนพนเมองในถนนเขามาอาศยอยเปนจานวนมาก เมอง
โยนกนาคพนธ๑มกษตรย๑ครองเมองมาเปนลาดบ จวบจนสมยของพระเจาพงคราช
ไดเสยเมองแกพวกขอมดาแหงเมองอโมงคเสลา ตอมาไดเกดวรบรษผยงใหญคอ
พระเจาพรหมมหาราช ทรงจบชางพางคาในแมนาโขงมาเปนชางศกคบารมขบไล
ขอมออกจากเมองไป
ตานานเมองโยนกนาคพนธ๑ยตในสมยของพระมหาไชยชนะ เหตเพราะ
ชาวบานไดจบปลาไหลเผอกมาแบงกนกน พอตกตอนกลางคนเกดอาเพศใหญ
เมองโยนกไดทรดลมจมลงกลายเปนหนองนาขนาดใหญเรยกวา “เวยงหนองลม”
หลงจากเมองลมแลวชาวบานทอยรอบๆ เมองไดรวมตวปรกษาหารอกน
และเลอกใหขนลงเปนผครองเมองจงไดชอวาเวยงปรกษาอยบรเวณวดพระธาตผา
เงาในปจจบน
ในปพ.ศ. ๑๑๘๑ พญาลวจงกราชไดพาผคนจากบรเวณดอยตงมาสราง
เมองหรญนครเงนยางเชยงแสนขนบรเวณรมฝงแมนาโขง (คอบรเวณเมองเชยง
~ 17 ~
แสนปจจบน) สรางกาแพงเมองลอมรอบ พทธศาสนาเจรญรงเรอง มการสรางวดวา
อารามเปนจานวนมาก จนกระทงมาถงสมยของพญามงราย พระองค๑ไดยายไปตง
เมองเชยงราย และเมองเชยงใหม รวบรวมเมองตางๆ เขาเปนอาณาจกรลานนาขน
เมองเงนยางจงถกทงรางไป
ในปพ.ศ.๑๘๗๑ พญาแสนภ พระนดดาของพญามงราย ไดพาผคนจาก
เมองเชยงรายมาสรางเมองใหมบรเวณซากเมองเงนยางเดม สรางกาแพงเมอง
ประตเมอง วดวาอาราม แลวตงชอเมองวา “เมองเชยงแสน” ตามพระนามของ
พระองค๑ เมองเชยงแสนในยคนนมความสมพนธ๑กบเมองเชยงใหมในฐานะเครอ
ญาต มความสาคญเปนอนดบสองรองจากเชยงใหม ปรากกฎหลกฐานวาผทจะ
ครองเมองเชยงใหมตองครองเมองเชยงแสนมากอน
ในสมยบเรงนองเรองอานาจเมองเชยงแสนไดเสยเมองแกพมา กลายเปน
แหลงซองสมกาลงของพมาในการตหวเมองลานนาและอาณาจกรสยาม จนถง
สมยรชกาลท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร๑พระองค๑ไดสงกองทพขนมาขบไลพมาออก
จากเมองเชยงแสนไดสาเรจ และใหเผาเมองเสยเพอไมใหเปนทมนของขาศกอก
ตอไป แลวอพยพผคนแยกเปน ๕ สวน ไปอยเมองเชยงใหม เมองลาปาง เมองนาน
เวยงจนทน๑ และสงลงมาทางกรงเทพฯ ทรงโปรดเกลาฯ ใหไปตงบานเรอนอยท ต.
เสาไห จ.สระบร และ ต.คบว จ.ราชบร
ในสมยรชกาลท ๕ มพวกพมา ลอ เขน จากเชยงตง เขามาอยในเมอง
เชยงแสนและตงตนเปนอสระไมขนตอการปกครองของไทย พระบาทสมเดจพระ -
จลจอมเกลาเจาอยหว จงโปรดเกลาฯ ใหกองทพลานนาจากเชยงใหมยกมาปราบ
~ 18 ~
ขบไลออกเมองเชยงแสนไป และโปรดเกลาฯ ใหเจาอนต๏ะนาราษฎรจากเมองลาพน
และเมองเชยงใหม ๑,๕๐๐ ครอบครวมาตงถนฐานในเมองเชยงแสน และเมอง
เชยงแสนกเปนสวนหนงของประเทศไทย มเจาอนต๏ะหรอพระยาราชเดชดารงเปน
เจาเมองเชยงแสน
ปจจบนเมองเชยงแสนมฐานะเปนอาเภอหนงของจงหวดเชยงราย
เขยนแนะนาโดย มต ยาประสทธ
อางใน www.mekonglover.com
~ 19 ~
วดพระธาตผาเงา
เมอตนเดอนกมภาพนธ๑ พ.ศ. ๒๕๑๙ คณะศรทธาบานสบคาไดพรอมใจ
กนตกลงยายวดจากวดสบคาเดม ทถกแมนาโขงกดเซาะตลงพงลงไปเรอยๆ จน
เหลอเนอทเพยงเลกนอย มาสรางวดใหมในทบรเวณวดรางเดมบนเชงเขา ซงได
กลายเปนปารกทบเตมไปดวยซากปรกหกพงของโบราณสถานมากมาย วนท ๑
มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ชาวบานสบคาจงไดเรมการแผวถางปรบพนท โดยขดตอไม
ขนาดใหญซงมรากชอนไช เกยวพนอยกบกอนหนขนาดใหญมากมายใตพนดน
เมอไดชวยกนงดแงะกอนหนและเคลอนยายตอไมออกแลว กพบสงอศจรรย๑นา
ตนเตนมาก คอภายใตกอไมนนมอฐโบราณกอเรยงไวเปนแนวมระเบยบ เมองดอฐ
ออกกพบวาเปนหนากาก (แผนหบ) ทไดสวมทบองค๑พระพทธรปไว เมอหนากาก
แตกออกกเหนวา เปนพระพทธรปทมลกษณะงดงามมาก ถกซกซอนดวยวธการ
แยบยลอยภายใตฐานชกชพระประธานใหญ เมอวนท ๑๗ มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๙
เวลา ๑๔.๐๐ น. ผเชยวชาญทางโบราณคดจากกรมศลปากรคานวณอายองค๑พระ
ประมาณ ๗๐๐-๑,๓๐๐ ป ชาวบานสบคาและศรทธาสาธชนไดเรยกขานองค๑
พระพทธรปทคนพบวา ‘หลวงพอผาเงา’ และตงชอวดทบรณะสรางวดใหมนวา
‘วดพระธาตผาเงา’ มาจนทกวนน
อางในดานหลงภาพโปสเตอร๑หลวงพอผาเงา
~ 20 ~
หลวงพอผาเงา
~ 21 ~
วนอาทตยท ๑๒ ก.พ. ๒๕๕๕ วดพระธาตผาเงา– บานสวนดอก
ทาขนทอง (ระยะทางเดน ๑๖ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ผรวม
เดน) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต พรอมออกเดนทงคณะ ๑๑.๐๐ น.
ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยงทวดหวกว๏าน กจกรรมสนทนา
แลกเปลยนและรณรงค๑เลกๆ ๑๓.๐๐ น. ออกเดนทาง ๑๖.๓๐ น. ถงท
พก วดธาตศรมาลยบรรพต และโรงเรยนบานสวนดอกทาขนทอง
๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหารเยน ๒๐.๐๐ น. กจกรรม เทศนาธรรม
“ธรรมะกบธรรมชาต” โดย พระไพศาลวสาโล ๒๑.๐๐ น. พกผอน
บานสวนดอกทาขนทอง
ในปจจบนตงอยตาบลบานแซว อ.เชยงแสน บนสภาพพนทแองทราบ
ขนาดกลางลอมรอบดวยเทอกเขาตอนปลายของแนวเทอกเขาดอยหลวงซงมาจรด
กบรมแมนาโขง สนนษฐานวามชาวลาปางไดอพยพมาตงชมชนในยครชกาลท ๕
ตอมากมชาวอสาน คนจงหวดอนๆ รวมทงกลมชาตพนธ๑ดงเดมและกลมใหมอก
หลายกลม อยางไรกตาม พนทแองทราบรมแมนาโขงในเขตนรวมทงทราบรมฝง
ในเขตประเทศลาว สนนษฐานกนวามผคนตงถนฐานตงแตครงโบราณตามตานาน
สวรรณโคมคา แตหลกฐานวตถทพบสบคนไดเพยงยคพระเจาไชยเชษฐาธราช ผ
ครองลานชางและลานนาเทานน
~ 22 ~
นอกจากนยงมผรบางทานกลาววา นามวานาของไดนามมาแตครงบาน
กรองดอกไมหรอของดอกไมบชาแมนาโขงในตานานเมองเชยงแสน จากกรองดอก
หรอของดอกมาเปนแมนาของผนเปลยนมาเปนแมนาโขงจนปจจบน
แหลงทองเทยวสาคญในเขตน เชน พระเจาหลวงวดสวนดอก หาดหน
บานสวนดอก พระสงห๑คาและพระสามส พระคตาบลบานแซว หาดและทานาบาน
สบกก วดบานแซว วดศรหวกว๏าน หรอหากตองการพกและเทยวแบบวถชาวบาน
สามารถตดตอ กลมโฮมสเตย๑บานทาขนทอง
บรเวณปากแมนากก ณ บานสบกก ในปจจบน
~ 23 ~
วนจนทรท ๑๓ ก.พ. ๒๕๕๕ บานสวนดอกทาขนทอง-บานหาด
บายหาดทรายทอง (ระยะทางเดน ๑๕ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ผรวม
เดน) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต พรอมออกเดนทงคณะ ๑๑.๐๐ น.
ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยงวดสบยาบ ๑๔.๐๐ น. ออก
เดนทาง (ขบวนชาวบานและนกเรยนโรงเรยนบานหาดบายหาดทราย
ทอง รวมเดนกบคณะธรรมยาตราจากหวบานหาดทรายทองถงวดหาด
บายหาดทรายทอง) ๑๖.๓๐ น. ถงทพก วดหาดบายและโรงเรยนบาน
หาดบาย (รมโขงวทยา) ๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหารเยน (ใน
โรงเรยน)๑๙.๓๐ น. กจกรรมธรรมเสวนา โดย แมชศนสนย๑ เสถยรสต
การแสดงธรรมคตา และ“วฒนธรรมไทลอ” เชน ขบลอ การฟอนดาบ
และ ฉายหนงสารคด (ในโรงเรยน) ๒๑.๐๐ น. พกผอน
~ 24 ~
หาดบายทรายทองกบแมนาโขง
ตงอยรมฝงแมนาโขงในตอนเหนอของแนวเทอกดอยหลวง มทราบลม
เลกๆ รมชายฝงแมนาโขงเปนพนทเกษตรกรรม ชอ ‘หาดบายทรายทอง’ ไดมาจาก
ชอของหาดทสวยงามและยาวบายออกไปในลานาโขง เปนชมชนไทลอทม
ความสามารถในการทอผาจนโดงดงในชอลายนาไหล อกทงอาหารและประเพณ
วฒนธรรมของชาวลอทสบทอดกนมาจนปจจบน เชน การขบลอ การทอผาทนใจ
หรอจลกฐน ทาใหชมชนแหงนกลายเปนปลายทางการทองเทยวนเวศวฒนธรรม
คนลอหาดบายทรายทองมบรรพบรษสบมาจากสบสองปนนาแลวถกเกบ
ผกใสซาเกบขาใสเมองมายงลานนา แลวสวนหนงกไปยงหลวงพระบาง-ลานชาง
แลวอพยพหาอยหากนสองฝงแมนาโขงเรอยมา จนประมาณป พ.ศ.๒๔๗๘ เปนตน
มา และในป พ.ศ. ๒๔๘๒ มการอพยพครงใหญเขามายงบรเวณใกลๆ บานหาด
บายทรายทองในปจจบน
~ 25 ~
ปจจบนชาวบานมอาชพ ทาไร หาปลา ทาสวน ปลกพชเศรษฐกจรมฝง
โขง ดวยเหตทมชวตหาอยหากนกบสายนาทาใหชมชนแหงนเปนชมชนหนาดาน
สาคญในการดแลรกษาแมนาโขงบรเวณคอนผหลง ซงครงหนงเคยมโครงการทจะ
ระเบดออกใหเดนเรอพานชย๑ขนาดใหญได แตกตองชะลอโครงการออกไป ทาให
แมนาโขงตงแตบานหาดบายทรายทองลองลงไปยงเชยงของยงมเกาะแกงสวยงาม
ใหเราไดชมกนในปจจบน
เกบความจากหนงสอ ‘จากสบสองปนนาถงหาดบายหาดทรายทอง’
กลมรกษ๑เชยงของ, พ.ศ. ๒๕๔๘
~ 26 ~
วนองคารท ๑๔ ก.พ. ๒๕๕๕ บานหาดบายหาดทรายทอง –
บานเมองกาญจน๑ (ระยะทางเดน ๑๕ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ของผ
รวมเดน) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต พรอมออกเดนทงคณะ ๑๑.๐๐ น.
ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยงทางเขาบานสองพนอง ๑๒.๓๐ น.
ออกเดนทาง และประกอบพธกรรมเพอแมนาโขง ณ เขตอนรกษ
คอนผหลง รวมกบชาวบานในเขตคอนผหลง พรอมรวมเดนทางเขาส
บานเมองกาญจน๑ ๑๖.๓๐ น. ถงทพก วดและโรงเรยนบานเมอง
กาญจน๑ (นกเรยนร.ร.บานเมองกาญจน๑ตอนรบคณะธรรมยาตรา)
๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหารเยน ๑๙.๓๐ น. กจกรรม เลาเรอง
“ชวตคนนาโขง(ของ)” โดย ทานเจาอาวาสวดเมองกาญจน๑ ๒๑.๐๐ น.
พกผอน
~ 27 ~
คอนผหลงกบบานเมองกาน
บานเมองกานหรอในปจจบนเขยนเพยนเปนเมองกาญจน๑เปนเมองหนา
ดานทางทศเหนอของเชยงของมาแตอดต นามวาเมองกานเรยกขานตามตานานป
ละหงบรรพบรษรปรางใหญยกษ๑ของคนนาโขงเขตน ไดใชไมคาน(กาน) หาบถาน
ไปขายแลวทาไมคานหกทบานแหงนจงเรยกบานนวา บานเมองกาน
เมองกานตงอยดานใตของคอนผหลงและฝงตรงขามเปนปากนางาว ทา
ใหแมนาโขงเขตนเตมไปดวยความอดมสมบรณ๑ เกาะแกงทางเหนอบานเปนแหลง
วางไขของปลาบกมความลกกวา ๕๐ เมตรในหนาแลง แตมความแคบและแกงหน
มากหลาย ประเพณการลอยศพคนตายลงลานาโขงของคนลอบางกลมในสบสอง
~ 28 ~
ปนนาจะลอยศพมาแลวมาตดวนหรอหลนหายลงนาโขงบรเวณน ทาใหไดชอวา
“คอนผหลง”
บรเวณคอนผหลงมระบบนเวศยอยหลากหลาย เชน ดอนสะเลง ดอนรอง
ไก ผาหลก ผาฟอง ผาฟา หาดฮาย ผาชาง ผาเสอ ผากนตง ผาพระ ฯลฯ นามแกง
หนผาเหลาน มชอตามลกษณะกายภาพ ตามความเชอในสงศกดสทธ ตาม
ประวตศาสตร๑บอกเลาความสมพนธ๑ของผคนสองฝงโขง เชน ผาพระเปนจดรวมกน
ทางความเชอและเปนอนสรณ๑ความสมพนธ๑ระหวางลานนา-ลานชาง มาตงแตครง
พระเจาไชยเชษฐาธราช พ.ศ. ๒๐๘๙ ในปจจบนคอนผหลงเปนเขตอนรกษ๑วงสงวน
ของชมชนสองฝงไทย-ลาว มาตงแตป ๒๕๕๒
เกบความบางสวนจากเอกสารงานสบชะตาแมนาโขง บวชวงสงวนไทย -ลาว คอนผ
หลง-ผาพระ, ๒๕๕๓
~ 29 ~
วนพธท ๑๕ ก.พ. ๒๕๕๕ บานเมองกาญจน๑ – วดหวเวยง อ.เชยง
ของ (ระยะทางเดน ๑๔ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ของผ
รวมเดน) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต พรอมออกเดนทงคณะ ๑๑.๐๐ น.
ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยงท ลานรานโกลด๑เดนท๑นาคา
๑๒.๓๐ น. ออกเดนทาง ๑๖.๐๐ น. ถงทพก วดหวเวยง และทชเชอร๑
แคมป (เดกนกเรยนโรงเรยนบานหวเวยงและกลมเยาวชนรกษ๑เชยงของ
ตอนรบคณะธรรมยาตรา) ๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหาร ๑๙.๐๐ น.
นายอาเภอเชยงของกลาวเปดเวทธรรมคตา กจกรรม “ระบาแหง
สายนา” โดย อาจารย๑เทพศร สขโสภา “บทเพลงเพอศลปะ” โดย
อาจารย๑เชด สนดสต และการแสดงของกลมเยาวชนรกษ๑เชยงของ และ
ฉายหนงสารคด ๒๑.๐๐ น. พกผอน
~ 30 ~
เชยงของกบแมนาโขง
ประมาณป พ.ศ. ๑๑๘๑ พญาลาวจงกราชไดโปรดใหสรางเมองเชยงของ
ขนบรเวณทควาญชางไปพบคนลวะรอยเตามาเปนพวงหรอบานรอยเตา เดมคอ
บานตามละเปนบานเมองของชาวลวะ ดงในตานานพระเจาเลยบโลก ในจารกวด
เชยงสา พ.ศ. ๒๐๙๗ เขยนชอ ‘เวยงเชยงขรอง’ และจารกวดหวเวยง สนนษฐานวา
อยในชวงป พ.ศ. ๑๙๐๐-๒๐๐๐ เขยนชอนาโขงวา ‘นาขรอง’ เมองเชยงของมราช
บตรพญาลาวจงกราชคอลาวคอบครองเมององค๑แรก และพระยาจตวงษ๑วระยศ
รงษฯ เปนเจาเมองเชยงของคนสดทายและเปนนายอาเภอคนแรกโดยการปกครอง
ของสยามในป พ.ศ. ๒๔๕๖
เมองเชยงของมสถานะเปนเมองหนาดานสาคญระหวางเชยงแสนและ
หลวงพระบาง กระทงปจจบนกยงเปนเมองหนาดานเศรษฐกจทเชอมทางบกใน
ประเทศลมนาโขง ทงเปนเมองสาคญในการปกปองรกษาแมนาโขงดวย เชยงของ
มชอโดงดงระดบประเทศในเรองปลาบกซงเปนปลาหนงอพยพนาจดทใหญทสด
อกทงการเปดดานทองเทยวของเมองหวยทราย แขวงบอแกว ประเทศลาว ในป
พ.ศ.๒๕๓๒ ทาใหเชยงของเปนจดหมายปลายทางและเมองผานการทองเทยวไป
ยงประเทศลาวภาคเหนอและยนนาน ประเทศจน
เชยงของประกอบดวยคน ๙ กลมชาตพนธ๑คอคนโยนหรอคนเมอง คนลอ
คนลาว คนกาม คนมง คนเยา คนจนฮอ และอาขา อยไมมากนก เชยงของมแมนา
สาขาของแมนาโขงทสาคญเปนแองทราบลมเกษตรกรรมเลยงคนในจงหวด
~ 31 ~
เชยงรายคอลมนาอง คนเชยงของสวนใหญมชวตพงพาแมนาโขงไมทางตรงก
ทางออมจนกลาวไดวา เมองเชยงของคอเมองแมนาโขง
สถานทสาคญในอาเภอเชยงของ คอ วดพระแกว วดหลวง (นบวาเปนวด
คบานคเมอง) วดศรดอนชยซงประดษฐานหลวงพอเพชร ศาลเจาพอพญาแกว
บานหาดไครกบทาจบปลาบกและการเกบไก นาตกหวยเมง จดชมววหวยทราย
มาน นาตกหวยตอง หมบานกลมชาตพนธ๑ เชน บานมงทงนานอย บานลาหสองพ
นอง และชมชนอนรกษ๑ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทสาคญ เชน บานมวง
ชม ตาบลศรดอนชย
เกบความจากหนงสอ “แมนาโขง ณ เชยงของ : ภาคแรก บานตามละ : อดตกาลอน
เกาแก” โดย ไพฑรย๑ พรหมวจตร, ๒๕๕๕ และหนงสอ “แมโขงโพสต๑ ฉบบปฐมฤกษ๑, สวสด
เชยงของ”, ๒๕๔๙
~ 32 ~
วนพฤหสบดท ๑๖ ก.พ. ๒๕๕๕ บานหวเวยง อ.เชยงของ - บาน
ปากองใต (ระยะทางเดน ๑๒ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต ในบานหว
เวยง ๐๗.๓๐ น. รบประทานอาหารเชา ๐๘.๓๐ น. ประธานกลาว
เปดและอวยพร โดยผวาราชการจงหวดเชยงราย และเรมเดน
รณรงค๑ในเชยงของของกลมธรรมยาตรา พรอมดวยคณะสงฆ๑ รร.พระ
ปรยตธรรม รร.อนบาลเชยงของ รร.เชยงของวทยาคม รร.พระกมารเยซ
ร.ร.บานหวเวยง ร.ร.อนบาลลกรก ชมรมสามลอ เครอขายการทองเทยว
เชยงของ และเครอขายองค๑กรชาวบาน (เดนจากวดหวเวยงถง ศาลเจา
พอพญาแกว) ๑๑.๐๐ น. ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยง ศาลา
ประชาคมบานทงงวเหนอ ๑๓.๐๐ น. ออกเดนทาง ๑๖.๐๐ น. ถงท
พก วดปากองใต และศาลาสบอง ๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหารเยน
๑๙.๓๐ น. กจกรรม บรรยายธรรม “ธรรมะกบธรรมชาต” โดยพระคร
สจนวรคณ เจาคณะตาบลศรดอนชย ๒๑.๐๐ น. พกผอน
~ 33 ~
แมนาองกบทงสามหมอน
แมนาองเปนแมนาสาขาของแมนาโขง มตนกาเนดจากเทอกผปนนา
อ.แมใจ จ.พะเยา แลวไหลวกออมขนเหนอลงสแมนาโขง ณ บานปากองใต อ.เชยง
ของ จ.เชยงราย ชมชนในลมนาองมประวตความเปนมายาวนานไมตากวาพนป
หลกฐานทางโบราณคดสาคญเปนแหลงแกะสลกพระพทธรปหนทราย ในสาย
ตระกลชางพะเยา มเมองโบราณสาคญคอ ภกามยาว พะเยา เวยงลอ เทง และ
เมองผาแดงหรอเชยงของ ปจจบนคอบรเวณบานดอนมหาวน
ในลมนาองตอนปลายเปนพนทราบลมในการเกษตรทสาคญของเมอง
เชยงของคอทงสามหมอน ซงตงอยระหวางแนวเทอกดอยหลวงกบแนวเทอกดอย
ยาว โดยมแมนาองไหลลดเลาะเชงดอยยาว กลาวกนวา ทงแหงนกวางมากจนคนท
ขชางมาในอดตสามารถเยบหมอนไดสามใบ กวาจะผานพนแองทราบอนอดม
สมบรณ๑ดวยขาวทชาวนาใน ต.ศรดอนชย สถาน และครง จนสามารถสงขายไปยง
เมองสาคญอนๆ ในภาคเหนอของไทย
ปจจบน แองทราบอนอดมดวยนา ขาว ปลา และแหลงความมนคงทาง
อาหารของชาวเชยงของ กาลงถกเพงเลงอกครงทจะเปลยนเปนนคมอตสาหกรรม
รองรบโรงงานจากจน แมผลการศกษาในป พ.ศ.๒๕๕๐ จะเหนวาไมเหมาะสม
ดวยภาวะผลกระทบมลพษตางๆ จะตามมาในแองกะทะแหงน และเวทประชา
พจารณ๑ชาวบานในพนทกวา ๙๐ % กไมเหนดวย
~ 34 ~
วนศกรท ๑๗ ก.พ. ๒๕๕๕ บานปากองใต - บานแจมปอง
(ระยะทางเดน ๙ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ของผ
รวมเดน-โดยแมบานปากอง) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต ในหมบาน
ปากอง พรอมออกเดนทางทงคณะและเครอขายนาอง แวะสกการะศาล
พญานาคา ๑๑.๐๐ น. ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยงท โรงเรยน
บานหวยเอยน ๑๓.๐๐ น. ออกเดนทาง พรอมชาวบานและนกเรยน
โรงเรยนบานหวยเอยนถงบานแจมปอง ๑๖.๐๐ น. ถงทพก วดแจมปอง
๑๘.๐๐ น. รบประทานอาหารเยน ๑๙.๓๐ น. กจกรรม เสวนากลมยอยเรอง “ประสบการณ๑การเดนทผานมา” ๒๑.๐๐ น. พกผอน
~ 35 ~
เวยงแกน
ในตานานสงหนวตกลาวถงเมองผาแง (บานผาแล) แจ๐มแกด (แจมปอง)
วาเปนอาณาบรเวณของเมองผาแดง หรอตอมาคอเมองเชยงของ ซงพญามงราย
มาตเอาเมองกอนทจะสรางอาณาจกรลานนาไดสาเรจ เวยงแกนมความสมพนธ๑กน
กบเชยงของมาตงแตครงอดต ตามสายสมพนธ๑เครอญาตวฒนธรรมการปกครอง
ฝายเมองนาน ครนการกลบมาสรางเมองเชยงของใหมของเจารามะเสนบตรเจา
อารยะซงหลบภยพมามาหลายป ประมาณ พ.ศ. ๒๓๗๒ ไดเรมตนสงผคนและ
ทหารมาพกตงชมชนในบรเวณเวยงแกน สรางบานปอ บานยาย บานนาปก และ
บานดานตน (ตรงขามแจมปอง) กอน แลวจงบรณะเมองเชยงของขนใหม
โบราณสถานสาคญซงอยในลมนางาวของเวยงแกนคอ ดงเวยงแกน
สนนษฐานวามอายประมาณ ๗๐๐ กวาปกอน นอกจากน เวยงแกนยงเปนทอย
ของกลมชาตพนธ๑ทหลากหลาย ทง ลอ โยน มง กาม เยา จนฮอ อาขา และมภ
ดอยทสวยงาม เชน ผาตง ผาหมน ภชฟา
~ 36 ~
วนเสารท ๑๘ ก.พ. ๒๕๕๕ บานแจมปอง-บานหวยลก (ระยะ
ทางเดน ๑๔ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๖.๐๐ น. รบประทานอาหารเชา (ของผ
รวมเดน) ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต พรอมออกเดนทาง ๑๑.๐๐ น.
ฉนเพล และรบประทานอาหารเทยง (โรงเรยนเวยงแกนวทยาคม)
๑๓.๐๐ น. ออกเดนทาง รณรงคพรอมกบโรงเรยนเวยงแกนวทยาคม
โรงเรยนหลายงาว และกลมชาตพนธ๑ เครอขายองค๑กรชาวบาน ๑๖.๓๐
น. ถงทพก วดบานหวยลกและโรงเรยนบานหวยลก ๑๘.๐๐ น.
รบประทานอาหารเยน ๑๘.๓๐ น. กจกรรม นายอาเภอเวยงแกน
กลาวเปดเวทธรรมคตา การแสดงของกลมชาตพนธ๑ งานวฒนธรรม
ทองถน ขบทม ๒๑.๐๐ น. พกผอน
~ 37 ~
บานหวยลกและแกงผาได
บานหวยลกเปนชมชนสดทายในสายนาโขงดานเขตเชยงรายกอนทแมนา
จะไหลลบเขาไปในดนแดนประเทศลาว โดยมแกงผาไดเปนหมดหมายแบงเขตมา
ตงแตอดตครงเจาฟางมแหงลานชางใหใตผาไดลงไปเปนเขตลานชาง เหนอผาได
ขนมาเปนเขตลานนาซงมพญาผายครองอาณาจกรในยคนน ปจจบนแกงผาไดเปน
หนงในสถานททองเทยวชมเกาะแกงแมนาโขงอนสวยงาม
นามบานหวยลกไดมาจากสภาพลาหวยของหมบานทลกมาก โดยมกลม
ชาตพนธ๑ลาวไดตงถนฐานมานานตงแตสมยบานกอนคา และยายมาอยในหวยลก
ในปจจบนเมอกอนป พ.ศ. ๒๔๘๐ คนบานหวยลกเกงทางนาหรอเชยวชาญในการ
หาอยหากนการประมงพนบานในลานาโขงดงผนนาคอผนนา และทาไรเอาขาวไว
พอกน ปจจบนชาวบานนยมทาสวนผลไม โดยเฉพาะสมโอทเปนผลไมขนชอของ
อาเภอเวยงแกน
คนลาวหวยลกมประเพณไหลเรอไฟเปนงานบญประเพณสาคญ อกทงยง
มการละเลนขบทมตามแบบฉบบหลวงพระบาง นอกจากน บานหวยลกยงเปนบาน
ทดแลรกษาปกปองแมนาโขงตลอดมา รปธรรมสาคญ คอ การมเขตอนรกษ๑พนธ๑
ปลาและสตว๑นาใกลหมบานซงมการทาบญบวชวงสงวนทกป
~ 38 ~
วนอาทตยท ๑๙ ก.พ. ๒๕๕๕ บานหวยลก – ผาได (๖.๕ กโลเมตร)
๐๕.๐๐ น. ทาวตรเชา ๐๗.๐๐ น. ออกบณฑบาต ในหมบาน
หวยลก ๐๗.๓๐ น. รบประทานอาหารเชา (ของผรวมเดน) ๐๘.๐๐ น.
ออกเดนทางจากบานหวยลกถงผาได คณะธรรมยาตรา ชาวบาน
บานหวยลก บานไทยเจรญ นกเรยนโรงเรยนบานหวยลก รวมเดน
๑๑.๐๐ น. ฉนเพล คณะรวมรบประทานอาหาร ๑๒.๐๐ น. กลาว
“เดนเพอสนต” โดย อาจารย๑ประมวล เพงจนทร๑ และประกอบพธกรรม
๑๓.๐๐ น. เดนทางกลบวดและบาน โดยสวสดภาพ
แกงผาไดสดเขตนาโขงจงหวดเชยงราย
~ 39 ~
บทกวของผเขยน “พระเจาตโลกราช” กบ “แมนาโขง ณ เชยงของ”
~ 40 ~
“...ธรรมยาตราเพอแมนาโขง คอการไมเบยดเบยนนเวศแมนา เพราะการ
เบยดเบยนไมใชธรรมะ การพฒนาโดยไมกระทาการเบยดเบยนแมนาโขง
เปนการพฒนาทแท ฉะนนควรปลอยใหแมนาโขงเปนอยอยางทมนเปนใน
ฐานะผใหเชนธรรมชาตตลอดไป...”
ครต-นวฒน๑ รอยแกว
จากบางบทสนทนาประจาวน ๓ ก.พ. ๒๕๕๕
~ 41 ~
เขอนกบธรรมาภบาลในลานาโขง
นบตงแตยคลาอาณานคมของชาตตะวนตก มการผลกดนโครงการดาน
การคาของฝรงเศส ตอมาอเมรกาผลกดนการสารวจสรางเขอนพลงงานไฟฟาในป
๒๕๐๐ และกอเกดคณะกรรมการแมนาโขง ๔ ประเทศตอนลาง แตสะดดหยดลง
เพราะภาวะสงคราม หลงยคสงครามเยนไทยไดใชนโยบายเปลยนสนามรบใหเปน
สนามการคา ในขณะทจนเปดประเทศในป ๒๕๒๙ และเรมมแผนในการสราง
เขอนในแมนาโขงตงแตป ๒๕๒๗ ทางดานอเมรกากกลบมามบทบาทในประเทศ
ลมนาโขงอกครง ผลกดนแนวทางเศรษฐกจเสรนยมใหม พรอมกอใหเกด
คณะกรรมการแมนาโขงใหม โดยมขอตกลงระหวางประเทศรวมกนระหวาง ไทย
ลาว กมพชา และเวยดนาม ในชอขอตกลงแมนาโขง และเปลยนชอเปน
คณะกรรมาธการแมนาโขง หรอ Mekonng River Commissions [MRCs] ในป
๒๕๓๘ และในป ๒๕๓๙ เขอนจนแหงแรกทชอ มานวาน [ Manwan ] ในแมนา
โขงตอนบนกแลวเสรจและเปดใชเดนเครองปนไฟฟาในปถดมา พรอมกบเรมสราง
เขอนตาเซาซาน [ Dachaoshan ] ในป ๒๕๓๙ และในปนเองชาวประมง
ชาวบานและชมชนรมฝงโขงในเขตเชยงแสน เชยงของ และเวยงแกน จงหวด
เชยงราย เรมสงเกตพบความแหงผดปกตของแมนาโขงในหนาแลง
คณะกรรมาธการแมนาโขงมเปาหมายสาคญตามขอตกลง เพอปกปอง
และพฒนาแมนาโขงอยางยงยน แตกลบพบวา ไมมทาทการปองกนทชดเจน
หนาซายงมการหนนทางดานการคาเปนหลกในป ๒๕๔๙ คณะกรรมาธการแมนา
โขงเสนอวาควรสรางเขอนอก ๑๒ แหงในแมนาโขงตอนลาง เพอผลตไฟฟาพลง
~ 42 ~
นา โดยใชวาทกรรมการพฒนาเขอนพลงงานไฟฟาแบบยงยน โครงสรางของ
กรรมาธการแมนาโขงมาจากประเทศสมาชกสงตวแทน ซงเปนเจาหนาทระดบสง
ของรฐแตละประเทศเขาไปเปนหนงในคณะกรรมาธการ โดยกลไกของรฐแตละ
ประเทศแตกตางกน แตมความเหมอนกนตรงทการปกครองแบบรวมศนย๑สงการ
จากบนลงลาง ทาใหขาดการมสวนรวมของประชาชนในลมนาโขงโดยตรง รวมทง
การพงพาแหลงทนจากชาตตะวนตก จงทาใหผอานวยการไมใชบคคลในประเทศ
สมาชก แตมาจากชาตตะวนตก
การสรางเขอนในจนกอผลกระทบตอคนทายนาหลายประการ
โดยเฉพาะเรองนาทวมในหนาฝน นาแลงในหนารอน มสองบทเรยนทสาคญ คอ
วกฤตนาทวมใหญในรอบ ๔๐ ป ในเดอนสงหาคม ป ๒๕๕๑ และวกฤตนาโขงแหง
ทสดในรอบ ๕๐ ป ในป ๒๕๕๓ นามาซงบทสรปถงความจรงของเขอนวา เขอนไม
ชวยปองกนนาทวมและยงซาเตมใหยงแลงมากขน นอกจากนยงมผลกระทบทเหน
ไดอยางชดเจนมากมาย ไมวาจะเปน ระบบนเวศถกทาลาย นาขนลงไมเปนไป
ตามปกต อาหารของสตว๑นาลดลง รมฝงโขงทาการเกษตรไมได จนไปถงการ
อพยพยายถนไปเปนแรงงานในเมองใหญ หากมการสรางเขอนอก ๑๒ แหงขนมา
อกในลมนาโขงตอนลาง จะเกดผลกระทบตอวถชมชนลมนาโขงหนกเพยงใด ?
กลาวเฉพาะในแมนาสายหลก คอ แมนาโขงมแผนการสรางเขอนไฟฟา
จานวน ๑๒ เขอน ดงตอไปน คอ เขอนปากแบง เขอนหลวงพระบาง เขอนไซยะ
บร เขอนปากลาย เขอนสะนะคาม เขอนปากชม เขอนบานกม เขอนลาดเสอ
เขอนทาคอ เขอนฮสะฮอง เขอนสตงเตรง และเขอนซาบอ
~ 43 ~
กรณเขอนปากแบง : เรองใกลตวของคนเชยงราย
พนทกอสรางเขอนปากแบงอยในบรเวณบานปากเงย เมองปากแบง
แขวงอดมไซ สปป.ลาว ซงอยไมไกลจากแกงผาได อ.เวยงแกน จ.เชยงราย ลองไป
ตามแมนาโขงประมาณ ๑๐๐ กวากโลเมตร หากมการสรางเขอนปากแบง จะเสย
พนทเพอกกเกบนาถง ๑๐๗ ตร.กม. โดยทวมพนทลานา ๕๑% ปาไม ๕๓% พนท
การเกษตร ๕% คาดกนวาหากเขอนนสรางสาเรจ ระดบนาทวมอาจสงและไกลถง
ตวเวยงเชยงของ จ.เชยงราย นอกจากนยงมผลกระทบอกมาก เชน นาทวมรม
ตลงตลอดชายฝงชายแดนไทย – ลาว กระทบตอพนททากนและทอยอาศยของ
หมบานรมนา, พนธ๑ปลาถกทาลาย สญเสยอาชพประมง เนองจากตวเขอนจะปด
กนทางทปลาจะอพยพขนไปวางไข, ทาลายอาชพเดนเรอ เพราะเขอนจะปดกน
เสนทางเดนเรอ, พนองทงไทย-ลาว อาจจะตองมการอพยพทอยอาศยและททากน
ใหม เพราะวาเขอนไดทาลายนเวศทางธรรมชาตและวฒนธรรม
กรณเขอนไซยะบร
เขอนไซยะบร เปนเขอนผลตไฟฟาพลงนา โดย ๙๕ % ของไฟฟาทผลต
ได จะสงขายใหกบประเทศไทย ผานสายสงไฟฟาระยะทางยาว ๒๐๐ กม. จาก
เขอนไซยะบรมายงประเทศไทยทจงหวดนาน โดยเขอนนกาหนดสรางขนบรเวณ
แกงหลวงทางตอนเหนอ หางจากตวเมองไซยะบร ประมาณ ๓๐ กโลเมตร พนท
สรางเขอนมพนทราบลมนาทวมขนาบดวยหบเขาสงชน เปนแหลงอาศยของปลา
มากมายในชวงลานาโขงระหวางไซยะบรจนถงหลวงพระบาง คาดวามผลกระทบ
ตอผคนทมชวตพงพาอยกบปลาและแมนาโขง แมเขอนนจะสรางขนในเขตลาว
~ 44 ~
แตผลกระทบตางๆ ไมไดตกอยเฉพาะประชาชนของลาวเพยงเทานน แตยงสงผล
กระทบตอการดารงชวตของผคนอกนบลานทมวถชวตอยในลมนาโขง เนองจาก
การสรางเขอนไดทาลายความหลากหลายทางชวภาพในสายนาและการประมงลม
นาโขง
ในรายงาน SEA ของคณะกรรมาธการแมนาโขงจางใหสถาบนวชาการ
ออสเตรเลยดาเนนการ ไดพจารณาความสาคญของแมนาโขงตอวถชวตทองถน
และความสาคญระดบโลก ผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ซงเปนผลกระทบแบบ
ถาวรและไมสามารถเรยกคนได นอกจากนยงไมมความแนนอนทางความร
วทยาศาสตร๑ทใชในการสรางเขอน ทาใหรายงาน SEA มขอเสนอแนะหลกวา การ
ตดสนใจในโครงการเขอนบนแมนาโขงสายหลกควรเลอนออกไปเปนเวลา ๑๐ ป
รวมทงใหศกษาวจยใหรอบดานในชวงเวลานดวย และยงสนบสนนใหผมอานาจ
ตดสนใจทางเลอกพลงงานจากแหลงอนๆ แทน
อยางไรกตาม แมผลการศกษาและขอเสนอของรายงาน SEA จะบอกไว
อยางน ทวากไมวายแอบลกลอบดาเนนการแบบลบๆ องค๑กรแมนานานาชาต
เปดเผยเอกสารของทางการลาวและบรษทลกของบรษท ช.การชาง รบรองเขอนไซ
ยะบรวาผานตามขอตกลงแมนาโขงแลว ซงบรษท ช.การชาง กบรฐบาลลาวไมม
สทธทจะประกาศวาเขอนไซยะบรผานเงอนไขขอตกลงแมนา โขง เนองจากการ
กอสรางเขอนใดๆ บนแมนาโขงตองผานการปรกษาและตกลงรวมกนของทง ๔
ประเทศ คอ ไทย ลาว กมพชา และเวยดนาม แตในกรณนรฐบาลลาวกบบรษท ช.
การชาง เพยงฝายเดยวไมสามารถกอสรางกอนดาเนนการขนตอนตกลงรวม ๔
~ 45 ~
ประเทศ โดยกมพชาเหนวาขอมลยงไมเพยงพอ ควรยดเวลาการสรางออกไปอก
สวนเวยดนามเองกยนยนชดเจนวาตองศกษาผลกระทบเพมเตมอกอยางนอย ๑๐
ป ซงทางการลาวและบรษท ช.การชาง ออกมาประกาศแบบนเทากบวาบทบาท
ของคณะกรรมาธการแมนาโขงหรอ MRCs ถกลบออกไปอยางสนเชง ทงๆ ท
MRCs คอองค๑กรระดบภมภาคทมหนาทจดการแมนาโขงอยางยงยน กลบ
กลายเปนวาบรษท ช.การชาง รบตอสายตรงกบรฐบาลลาว และ กฟผ.ของไทย ให
เดนหนาตอไป โดยไมสนใจกฎระเบยบของทง ๔ ประเทศทตกลงกนไว
นอกจากน แมผลการประชมคณะมนตรในคณะกรรมาธการแมนาโขง
เมอ ๘ ธ.ค. ๒๕๕๔ ใหศกษาผลกระทบจากเขอนเพมเตม โดยดงญปนและประเทศ
ผสนบสนนอนๆ เปนตวกลาง ทวาบรษทไซยะบรเพาเวอร๑ซงเปนบรษทลกของ
บรษท ช.การชาง ไดทาบนทกลงนามซอขายไฟฟาจากโครงการเขอนไซยะบร
ในชวงเดอน ต.ค. ทผานมากบการไฟฟาผายผลตแหงประเทศไทย(กฟผ.) เปนท
เรยบรอย ในขณะทสถานการณ๑ทวมหนกกรงเทพและภาคกลางของไทยอยางหนก
รวมทงสถานการณ๑จรงในพนทบรเวณกอสรางเขอนไซยะบรมการเรงปรบ
พนทเพอกอสรางเขอนอยางตอเนอง รายงานขาวจากพนทกลาววา ในปจจบนม
กองทหารคอยดแลเสนทางเขาหวงานเขอนทกสาย ไมใหชาวบานหรอประชาชน
เขาไปในเขตกอสราง และไดเรมสรางสถานทเตรยมอพยพ ตามแผนงานพฒนา
สงคมทจดทาในเดอน พ.ค. ๒๕๕๔ ซงจดทาโดยหนวยประสานงานคมครอง
สงแวดลอมและยกยายจดสรร โดยมอบใหบรษท PT contruction ซงเปนบรษทลก
ของ บรษทพอนสกกร๏ป (PHONESACK GROUP) ทถอหนในเขอนไซยะบร ๔%
~ 46 ~
และมสายสมพนธ๑แบบเครอญาตกบผนาระดบสงของประเทศลาว เปนผจดสราง
บานใหม จายคาชดเชย และพฒนาโครงการพฒนาทางสงคมใหกบผไดรบ
ผลกระทบ
ตวอยางการชดเชยทสาคญและชใหเหนถงความจรงใจของบรษททได
สมปทานโครงการเขอนไซยะบรคอ บคคลทไดรบผลกระทบถกอพยพโยกยายใหไป
อยทใหมจะไดรบการชดเชยเปนเวลา ๖ เดอน – ๑ ป โดยคนอาย ๑-๑๐ป ได
ขาวสาร ๑๐ กก. ตอ คน/เดอน อาย ๑๑ ปขนไป ไดรบขาวสาร ๒๐ กก. ตอคน/
เดอน สวนปลากระปอง เนอแหง และไข จะชดเชย ๓ เดอน – ๖ เดอน อาย ๑-๑๐
ป ไดรบไข ๑๒ ฟอง ตอคน/เดอน อาย ๑๑ ปขนไป ไดรบเนอแหงหรอชนแหง ๖ ขด
ตอคน/เดอน หรอปลากระปอง ๑๐ กระปอง ตอคน/เดอน หรอ ไข ๒๐ ฟอง ตอคน/
เดอน โดยผไดรบผลกระทบเลอกเองในแตละเดอน และชาวบานเหลานนจะไดรบ
เงนชดเชยเปนเงนเพยงครงเดยว ๑๕ ดอลลาร๑สหรฐ (ประมาณ ๔๕๐ บาท)
คาถามวาในสถานการณ๑การเมองของลาวทชาวบานไมมสทธและเสยง
จะพดได กบการชดเชยในระดบนสะทอนอะไร อกทงผลกระทบขามพรมแดนตอ
ปลาอพยพ ตอระบบนเวศ และวถชวตทอยเหนอและทายเขอนไซยะบรซงมจานวน
มหาศาลจะทาอยางไร คมคาหรอไมตอการสญเสยแมนาโขงไป และผลประโยชน๑ท
แทจรงตกอยกบใครกนแน? บรรษทขนาดใหญทไดสมปทานสรางเขอนและ
ธนาคารผใหกเงนมธรรมาภบาลรบผดชอบตอสงคมและทรพยากรธรรมชาต
สงแวดลอมมากนอยเพยงใด?
~ 47 ~
ทายทสดแลว ผคนมากมายในลมนาโขงไดรบประโยชนจากการ
สรางเขอนจรงหรอไม หรอเปนเพยงชองทางการหาผลประโยชนของ
ผอนมตโครงการฯ หรอเปนเพยงผลประโยชนของกลมทนนกสรางเขอน
หากเปนเชนนนแลว ชะตากรรมของผคนทองถน ประชาชนผหาอยหากน
กบแมนาดงชวตของตน จะถกซาเตมใหไปสหายนะมากกวาทเปนมาใน
ประวตศาสตรประชาชนลมนาโขงใชหรอไม?
พนทจดสรรใหมใหผอพยพจากเขอนบานหวยซย
~ 48 ~
แผเมตตาใหสรรพสตว
สพเพ สตตา สตว๑ทงหลายทเปนเพอนทกข๑ เกด แก เจบ ตาย
ดวยกนทงหมดทงสน
อะเวรา โหนต จงเปนสข เปนสขเถด อยาไดมเวรแกกนและ
กนเลย
อพพะยาปชฌา โหนต จงเปนสข เปนสขเถด อยาได
พยายามเบยดเบยนซงกนและกนเลย
อะนฆา โหนต จงเปนสข เปนสขเถด อยาไดมความทกข๑กาย
ทกข๑ใจเลย
สข อตตานง ปะรหะรนต จงมความสขกาย สขใจ รกษาตน
ใหพนจากทกข๑ภยทงสนเถด
~ 49 ~
องคกรประสานงาน
กลมรกษ๑เชยงของ เครอขายอนรกษ๑ทรพยากรธรรมชาตและ
วฒนธรรมลมนาโขงลานนา ๖๒ หม ๘ ต.เวยง อ.เชยงของ จ.เชยงราย
๕๗๑๔๐ โทร ๐๕๓-๗๙๑๖๒๒ อเมล๑ [email protected]
www.mekonglover.com
รายละเอยดตดตอ :
สมเกยรต เขอนเชยงสา ๐๘๙-๙๕๕๗๘๙๐, นพรตน๑ ละมล
๐๘๗-๗๑๗๘๐๕๕ , จระศกด อนทะยศ ๐๘๑-๕๓๑๘๒๐๓ , เกรยงไกร
แจงสวาง ๐๘๖-๑๘๐๙๔๖๔ , ดสษ จตรสข ๐๘๑-๑๗๙๒๓๔๕ , ปรชา
รอยแกว ๐๘๑-๐๒๙๗๖๓๗ , อาทตย๑ จนทาพมพ๑ ๐๘๐-๖๙๙๓๑๔๕ ,
รามญ บารงคร ๐๘๕-๗๑๖๔๐๔๔
~ 50 ~