peloponnesische oorlogen emb
TRANSCRIPT
E. Mos-
Burgers
PELOPONNESISCHE
OORLOGEN
500 REPUBLIEK:
Lucius Junius
Brutus: 1e
consul (509)
451: XII Tafelen
KLASSIEKE TIJD (500 – 338)
490: Marathon (Miltiades)
480: Thermopylae (Leonidas†)
Salamis (Themistocles 490-470)
479: Plataeae (Pausanias)
477-404: Delisch-Attische
Zeebond
c. 470-461: Cimon
c. 460-429: Pericles
461-446: Oorlog Athene Sparta
449: “Vrede van Callias” m Perzen
PERZISCHE RIJK
Darius (522-486)
Xerxes (486-465)
Artaxerxes I (465-24)
431-404: Peloponnesische Oorlog
Pericles – Cleon – Alcibiades
404: Aigospotamoi (Lysander
Sparta)
Darius II (424-404)
400 396: Veji
367: Leges
Liciniae Sextiae
338: Latijnse
Bond †
386: Koningsvrede
377-355: 2e Attische Zeebond
371: Leuctra (Epaminondas Thebe)
362: Mantinea (Epaminondas†)
359-336: Philippus II (Macedonië)
338: Chaeronea
Artaxerxes II (404-358)
Artaxerxes III (358-338)
Arses (338-336)
Darius III (336-330)
490: Marathon
Darius – Athene/Plataeae: Grieken winnen
481: Thermopylae
Xerxes – 300 Spartanen en bondgenoten: Perzen winnen
480: Salamis
Xerxes – Athene en bondgenoten: Grieken winnen
479: Plataea
Mardonios – Grieken olv. Spartanen: Grieken winnen
OVERZICHT PERZISCHE OORLOGEN
Griekse identiteit in toenemende mate
Gedefinieerd door vergelijking met Perzen
De Barbaar/de ander vs. de Grieken
Spartanen trekken zich terug op Peloponnesos:
Ze laten de leiding van strijd tegen de Perzen over aan
Athene.
- Sparta had geen goede vloot
- Oorlogsterrein, westkust Klein-Azie lag overzee
- Sparta wilde niet ver van huis vechten: bang voor
helotenopstand
Athene schaart zich als hoofd van Delisch-Attische zeebond
Tegen de Perzen (477) (o.l.v. Themistocles opgericht)
GRIEKSE INVLOED NEEMT TOE
DELISCH-ATTISCHE ZEEBOND
Opgericht om oorlog tegen Perzië voort te zetten en Grieken van Klein-Azië te bevrijden
Tribuut in schepen of geld
Ontwikkeling tot archē, hegemoniaal rijk.
454: schatkist van Delos naar Athene
431-404: in oorlog met Sparta. “Peloponnesische oorlog”
404: opgeheven op bevel van Sparta.
Pericles drijvende kracht
DELISCH-ATTISCHE ZEEBOND
(477-404)
431-421: Archidamische oorlogBestaande spanningen tussen Athene en Sparta over
overheersing in Griekenland komen tot uitbarsting.
Oiv. Perikles trekken de Atheners zich terug binnen de muren (voedselinvoer over zee), Spartanen doen jaarli jkse inval in Attica.
430-429 Ondanks pest en dood van Perikles is deze strategie succesvol .
421 -413 vrede van Nikias, gevolgd door toenemende spanningen en hervatting oorlog.
415-413. Sicil iaanse expeditie wordt fiasco voor Athene. Dubbelhartige rol Alkibiades. Sparta gaat over tot permanente bezetting Attica Deceliea) , en bouwt vloot met financiële steun van Perzië.
411-410 Oligarchische coup in Athene mislukt.
413- 404 Dekeleïsche oorlogDe oorlog wordt besloten na blokkade van Athene (hongersnood). Delische bond en Atheense verdedigingswerken ontmanteld. Kortstondige instell ing van oligarchische junta (de zgn 30).
DE PELOPONNESISCHE OORLOGEN IN 3
FASEN
431-404 V. CHR.
Loop 5e eeuw: Bond werd machtsinstrument, vooral o.l .v. Pericles.
Meeste lidstaten: financiële bijdrage aan bondskas op Delos: daaruit bondsvloot en legermacht betaald.
466-461 (Cimon) oorlog tegen Sparta + bondgenoten(vanwege groeiend imerpialisme van Athene)
Athene: 12 jaar lang (461- 449 Sparta en Perzië als vijand.)
454: Atheners (Pericles) brachten de bondskas over van Delos naar AtheneBesteding van een deel van deze kas: voor de verfraaiing van Athene
449- vrede met Perzen
446: compromisvrede met Sparta sluiten
OORLOG TEGEN SPARTA:
VOOR PELOPONNESISCHE OORLOG
Na 449 stri jd Sparta afgelopen bond bleef bestaan oorspronkeli jke doelstell ing van stri jd tegen Perzen
vervallen. bondsgebied was Atheens ri jk geworden bondgenoten gedwongen lid te bli jven en te betalen van
bijdragen.
Athene bemoeit zich ook met interne zaken bondgenoten
- in rechtspraak en financiële aangelegenheden- in verschil lende lidstaten bevriende democratische regeringen aanmacht.
Atheners stichten netwerk van kolonies (kler-ouchie-en) op strategische punten in bondsgebied- kolonies waren onderdelen van polis Athene, kolonisten= AtheenseBurgers dus geen nieuwe zelfstandige stadstaten zoals in Archaischeti jd.- kolonies militaire steunpunten Athene kolonisatie verhoogt aantal hoplieten
Atheense leiders in 5e eeuw
- Themistokles; 490 -470
- Cimon: 470 -461
- Pericles : 460 -429
Kwamen uit aristocratische bovenlaag, maar loyaal
tegenover democratie
ATHEENSE LEIDERS
THEMISTOCLES
(490-470)
Themistocles (+ later Pericles)
- streven naar Atheense overheersing over Griekenland
- zagen in dat dit in conflict zou komen met Sparta
bouwden lange muren om Athene en havenstad
Piraeus. (Pericles bouwt derde muur)
alles over zee vechten,
Atheense vloot beheerste zee rondom Griekenland
Sparta voor muren laten liggen
• Combinatie van expansionisme naar buiten +
democratische gezindheid naar binnen
Cimon
meer behoudend
wil Sparta ontzien, vindt democratie te radicaal
kwam ten val in 461 ;
oorlog Athene en Sparta.(466-61)
CIMON
(470-461)
PERICLES (460-429)JAARLIJKS TOT STRATEEG GEKOZEN 443 -429
ROMEINSE KOPIE VAT I C A A N S M U S E U M
• 454: Atheners (Pericles) brachten de bondskas over van
Delos naar Athene
• 449- vrede met Perzen
• 446: compromisvrede met Sparta sluiten
• 446-431: hoogtepunt machtsontplooiing, welvaart en
culturele bloei van Athene Vredesperiode met Sparta.
• Pericles liet bevolking terugtrekken binnen de Lange muren
• Atheense vloot plunderde ondertussen de kusten van
Peloponnesos->Spartaanse bevoorrading bemoeilijkt.
• Na vredesperiode: nieuwe oorlog
431: Begin Peloponnesische oorlog
• 429: dood Pericles na pest
uitgebroken binnen de Lange muren.
• Combinatie van expansionisme naar buiten + democratische
gezindheid naar binnen
Pericles goede voorbereiding oorlog:- krijgskas 6000 talenten- lange termijnstrategie ontwikkeld: wilde Sparta uitputten :
korte aanvallen vanuit zeeSpartanan uitlokken tot dure belegering van Ath + Piraeus.
- Attische bevolking concentreerde hij binnen de lange murenrondom Ath + Piraeus.- hij deed geen veldslagen op land Sparta had beste hoplieten + talri jke bondgenoten >
overmacht- zwaktepunt van Sparta krijgskas : te weinig geld voor eenlange oorlog.
Pericles dood: 429+ erge epidemie 429-427niet helemaal aan Pericles’ plan gehouden toch succes eerste oorlogsperiode: 431-421
421: Athene sloot vrede (Vrede van Nikias: 421-413)
STRATEGIE PERICLES
SUCCES EERSTE OORLOGSPERIODE (431-
421)
Tweede oorlogsperiode: 413-404 (na vredesperiode) Atheneverloor.Oorzaken:
- 415-413 Athene had beste deel leger en vloot verspeeld overmoedige mislukte poging Sicil ië te overheersen.
- Syracuse (Sicil ie) (na Athene volksrijkste Gr. Stad) versloeg Atheners met Spartaanse hulp. m.b.v de aristocratische volksmenner Alcibiades had Ath. Volksvergadering aangezet tot deze expeditie, maar hijl iep over naar Sparta raad Spartanen aan:1. vast punt in Attica te bezetten,
2. Syracuse te helpen3. contact met Perzië te zoeken
404: Vrede, eind oorlog
413-404: ATHENE VERLIEST
O.A. DOOR MISLUKTE EXPEDITIE SICILIË
Spartanen bezetten fort Decelea in Attica hinderden
landbouw in Attica en
mijbouw in zilvermijnen Laureion.
- duizenden slaven lopen weg --. Athene miste belangrijkste
bronnen van voedsel en geld
- Perzië kiest kant Sparta gaf middelen voor sterke
vloot Sparta bondgenoten van Athene verlokt over te lopen
naar Sparta.
- In het begin Atheners nog paar zeeoverwinningen
o.l.v. Alcibiades, die weer was overgelopen (na conflicten met
Spartaanse leiders en Perzische satrapen)
maar 405 Atheense vloot verslagen door Spartaan
Lysander bij Aigo-spota-moi (in Dardanellen)
405: NEDERLAAG ATHENEN DOOR
LYSANDER (BIJ AIGOSPOTAMOI)
Opheffing Delisch-Attische Zeebond
Neerhalen lange muren van Athene
Afschaffing democratie door Lysander. Regime van de 30 (oligarchie). 30 mannen schrijven een nieuwe constitutie. Boulē afgeschaft, burgerschap beperkt.Schrikbewind o.l.v. Critias.
Opstand o.l.v. ballingen.
403: herstel democratie met goedkeuring van Sparta
VREDE VAN 404
Oorlog Delisch-Attische Bond tegen Peloponnesische bond.
Oorzaak: vrees van Sparta voor de groeiende macht van Athene (Thucydides)
Aanleiding: conflict om Corcyra (Korfoe)
Belegering Athene; pestepidemie; Pericles sterft (429).
421: vrede van Nicias
415: mislukte expeditie tegen Sicil ië . Instigatie Alcibiades. 411: oligarchische staatsgreep. Regime van de 400. Mislukt omdat theten op de vloot oligarchie niet erkennen.
407: Perzië helpt Sparta -> bouw Spartaanse vloot.
405: Atheense nederlaag bij Aigospotamoi tegen Lysander
404: vrede: Athene moest capituleren door gebrek aanvoedsel.
PELOPONNESISCHE OORLOG
(431-404) OVERZICHT:
De periode 404-336 vC
404-338 nog steeds coalitieoorlogen om hegemonie tussen
Sparta, Thebe en Athene.
Athene nog steeds belangrijkste marktplaats, volksrijkste
stad en voornaamste cultuurcentrum Gr.land.
Sparta steeds meer tekort aan Spartiaten
De perzen
speelden met subsidies en intriges
Griekse bonden en poleis tegen elkaar uit gespeeld
voorkomen dat ze zich zouden verenigen en gezamenlijk
tegen Perzië zouden eren.
- ze raakten langzamerhand achter in militaire tactiek en
ervaring op Grieken.
NA PELOPONNESISCHE OORLOG (404-
336)
396: Spartaan Agesilaus valt Klein-Azië binnen.
Oorlog tussen Sparta <-> Athene, Thebe, Corinthe, Argos, Perzië, e.a. 394: Perzische vloot o.l.v. Athener Conon verslaat Sparta bij Cnidos. Perzië kiest echter zijde van Sparta. Verdeel-en-heerspolit iek.
386: Koningsvrede (of: vrede van Antalcidas, Spartaanse
onderhandelaar), gedicteerd door koning Artaxerxes II van Perzië:
Bepalingen:
1) Griekse steden “autonoom” (dus niet onderworpen aan andere stadstaten.
2) Griekse steden in Klein-Azië en Cyprus onder Perzische heerschappij.
CORINTHISCHE OORLOG (395-386)
Twee fasen in Perz ische bemoeienis met Griekenland:
1. 1e helf t 5e eeuw: oorlog met Grieken2. 413-340 verdeel –en -heerstactiek telkens andere Griekse statenmet subsidies ondersteunen.
Voorbeeld :
Corinthische oorlog (395-386) Perzen steunden eerst Athene en wat afval l ige bondgenoten van Sparta (corinthe en Thebe) Sparta stond nl. niet toe dat Perzen na 404 de K -Aziatische westkust terug zouden nemen.
- Perzen: bekostigden ca. 394 herstel van Atheense zeemacht en langemuren toen Athene te machtig werd Perzen hielpen Spar ta .
- 386: Koningsvrede : Perzische koning dicteer t vrede Atheense herstel werd ver traagd Sparta bleef machtigste staat in Gr. land Perzen herkregenheerschappij over Gr. Steden aan westkust K-Azië
PERZISCHE BEMOEIENIS SAMENGEVAT
Opgericht door Athene, tegen Sparta gericht, om te verzekeren
dat Sparta vrijheid en autonomie van de Grieken zou
respecteren. Na 371 wordt Thebe voornaamste tegenstander.
Garanties tegen Atheense suprematie
Sparta snel opnieuw moeilijkheden
Verschil met eerste bond
- bondgenoten betaalden geen schatting
- bongenoten waren autonoom in interne aangelegenheid
-medezeggenschap in bondsraad over buitenlandse politiek
Bond heeft kort gefunctioneerd na 362 trad Athene harder op
en stichtte klerouchieën in bondsgebied belangrijkste
bondgenoten komen in opstand (357-355) bond viel uiteen.
357-55: bondgenoten oorlog -> einde bond
TWEEDE ATTISCHE BOND
(377-355)
TWEEDE ATTISCHE ZEEBOND
382-379: Sparta bezet Thebe;
379: volksopstand. Thebaans herstel onder
Epaminonas. Herstel Boeotische Bond.
371: Epaminondas verslaat Sparta bij
Leuctra. Thebaanse overheersing in
Griekenland.
362: Epaminondas verslagen bij Mantinea
door coalitie van Sparta, Athene, Mantinea,
Elis.
OVERHEERSING VAN THEBE
(371-362)
LEUCTRA (BOEOTIË)
GRIEKENLAND CA. 362 V. CHR.
MANTINEA (362 BC)EPAMINONDAS VERSLAGEN
Philippus II (359-336)
357: pakt Amphipolis van Athene af (ti jdens bondgenotenoorlog)
Breidt macht over Griekenland uit (Thessalië), Olynthus (349).
346: heilige oorlog tegen de Phociërs.
340: Philippus II bezet Perinthus en Byzantium, Artaxerxes III grijpt direct in (voor het eerst sinds Xerxes)
338: Philippus verslaat coalitie van Thebe en Athene bij Chaeronea
337: Corinthische bond: Philippus hēgemōn . Besluit Perzië aante vallen. ( Geen schatting betalen
onderlinge oorlogen en revoluties uitbannenvrij en autonoom in interne zaken)
336: expeditie naar Klein-Azië
336: Philippus vermoord.
Alexander de Grote (336-323)
OPKOMST VAN MACEDONIË
Macedoische koning Philippus II (359-336) moderniseerde leger naar Thebaans model maakte meester van goudmijnen Thracië bewonderde Gr. Cultuur wilde leiding verwerven over heel Griekenland bereikte doel, gebruikmakend van onderlinge verdeeldheid 342-338: Atheners + Thebanen proberen hem tegen tehouden maar hun legers verslagen in 338 vC bij Chaeronea.
Philippus 337: Corinthische bond: Macedonië + alle Grieksestaten, behalve Sparta
Geen schatting betalenonderlinge oorlogen en revoluties uitbannenvrij en autonoom in interne zaken
Waarschijnli jk wilde hij Perzië aanvallen en K-Aziëveroveren maar in 336 vermoord. privé-ruzie
PHILIPPUS
GRIEKENLAND CA. 338 V. CHR.
ISOCRATES (436-338)PLEITTE VOOR STRIJD TEGEN PERZIË ONDER ATHEENSE
(PANEGYRICUS ) , LATER MACEDONISCHE LEIDING
(PHILIPPUS EN BRIEF AAN PHILIPPUS, 338)
Redenaar en publicist Isocrates (436-338)
vond vereniging van alle Grieken onder
sterke leider goed middel tegen eindeloze
oorlogen
verovering van K-Aziëmassale
kolonisatie van Grieken daar zou veel
problemen oplossen
pleit voor oorlog van alle Griekse staten
tegen Perzië.
- Migratie van Grieken naar Azië al op
gang gekomen
- Veel Griekse huursoldaten in Perzische
dienst
- Toenemend handelsverkeer via via
Griekse steden aan westkust van K-Azië, die
sinds 386 van Perzië waren.-->
voorafschaduwing van hellenistische tijd
DEMOSTHENES (384-322 V. CHR.)ATHEENS REDENAAR, FEL OPPONENT VAN PHILIPPUS
(PHILIPPICAE ) EN ALEXANDER. STREED MEE BIJ CHAERONEA.
NA NEDERLAAG IN LAMISCHE OORLOG (323-322) ZELFMOORD.
338: eind periode der vrije autonome stadstaten
- Redenaar en politicus Demosthenes(384-322)
tegenstander van Philippus
wilde volledige zelfstandigheid en macht Athene
handhaven.
ALEXANDER DE GROTE (336-323)
HET RIJK VAN ALEXANDER DE
GROTE
Begin:
338: Chaeronea
336-323: Alexander de Grote . Alexander sterft te Babylon.
331: Slag bi j Gaugamela
330: Dood van Darius III
301: Slag bi j Ipsus, Antigonus Monophthalmus sneuvelt
280: Dood van Seleucus I, de laatste diadooch
Einde
222: Sel lasia (Antigonus III Doson verslaat Cleomenes III van Sparta)
148: Rome maakt Macedonië tot provincie, einde Antigonidische ri jk.
64: Pompejus maakt Syrië tot provincie, einde Seleucidische ri jk
31: slag bi j Actium (Octavianus verslaat Marcus Antonius en Cleopatra)
30: Rome maakt Egypte tot provincie , einde van Ptolemeïsche ri jk
632: dood van Mohammed.
DE HELLENISTISCHE PERIODE
Rome Griekenland en
Macedonië
Azië Egypte
338 338: Latijnse Bond † 338: ChaeroneaAlexander de Grote (336 / 331 -323)Philippus III Arrhidaeus (323-317)
Alexander IV (317- 310)
Antiogonus Monophthalmus (305-301)
301: slag bij Ipsus. Antigonus † Demetrius
Alexander
323:Ptolemaeus
satraap
305: koning
305 287: Lex Hortensia
275: Beneventum
264-41: 1e Pun. oorlog
Antigoniden (276-148)
Antigonus II Gonatas (276-
239)
Seleuciden (311/305-64)
Seleucus IAntiochus I (281-261)
Antiochus II (261-246)
Seleucus II (246-226)
Seleucus III (226-223)
Ptolemeeën(323/05-30)
Ptolemaeus I Ptol. II (283-46)
Ptol. III (246-222)
218-01: 2e Pun. oorlog Antigonus III Doson (229-221)
222: Slag bij Sellasia
Antiochus III (223-187)
200: Antiochus verovert Syrië/Palestina
188: Vrede van Apamea
Ptol IV (222-04)
200 L. Aemilius Paullus
168
Perseus (179-168)
168: Slag bij Pydna
Seleucus IV (187-175)
Antiochus IV (175-164)
168: Makkabeese opsatnd
Ptol V (205-180)
Ptol VI (181-45)
149-46: 3e Pun. Oorlog
133: Tib. Gracchus
148: Macedonia
146: Corinthe †
141 ParthenMithradates I
100 Marius, Sulla, Antiochus XIII
Pompejus 64 Syria +
Judaea
44 Caesar † Cleopatra VII
30
vC
KEIZERTIJD
Augustus (27v-14nC)
27 Achaea Jezus (4v-30nC) 30 Aegyptus
Johann Gustav Droysen (1808-1884) Geschichte Alexanders des Grossen (1833), Geschichte des Hellenismus (1877).
„ „Der Name Alexander bedeutet das Ende einer Weltepoche, den Anfang einer neuen. ‟ ‟
„Hellenismus ‟.
„die Verbreitung Griechischer Herrschaft und Griechischer Bildung über die Völker ausgelebter Kulturen ‟
Griekse èn Oosterse culturen „ausgelebte Kulturen ‟.
Hellenisme = vergrieksing (?)
Hellenisme = mengcultuur (?)
Hellenistische periode synthese tussen Grieks en Oosters, bakermat voor het christendom.
“HET HELLENISME”
DE HELLENISTISCHE STATEN CA. 240
V. CHR
Perzische ri jk en ri jk van Alexander vallen uiteen in kleinere monarchieën
Griekse monarchieën domineren oosteli jk MZ-bekken: Seleucidische r i jk (Az ië) , Pto lemeïsche r i jk (Egypte), Ant igonidische r i jk (Macedonië)
Vermenging, vergrieksing of juxtaposit ie?
Stedenstichtingen: nieuwe Griekse steden; Griekse kolonies in oude oosterse steden
Het excentrieke in de kunst
Godsdienst: nieuwe cu l ten (Serapis, Is is , Tychē ) , goden koningen, koningen goden (heersersul tus)
Nieuwe f i losofische stromingen: Stoa (Zeno van Ci t ium), Epicurus, Cynisme (Diogenes van Sinope); groei myster iecul ten.
Verbreiding Babylonische astronomie en astrologie
Wetenschappeli jke ontdekkingen in Alexandrië
Schaalvergroting
Oligarchisering en hiërarchisering in Griekse steden
HELLENISTISCHE PERIODE
RIJK VERDEELD ONDER ZOONS ALEXANDER DE GROTE:
ANTIGONIDES, SELEUCUS I , PTOLEMAEUS
Begin:
338: Chaeronea
336-323: Alexander de Grote . Alexander sterft te Babylon.
331: Slag bi j Gaugamela
330: Dood van Darius III
301: Slag bi j Ipsus, Antigonus Monophthalmus sneuvelt
280: Dood van Seleucus I, de laatste diadooch
Einde
222: Sel lasia (Antigonus III Doson verslaat Cleomenes III van Sparta)
148: Rome maakt Macedonië tot provincie, einde Antigonidische ri jk.
64: Pompejus maakt Syrië tot provincie, einde Seleucidische ri jk
31: slag bi j Actium (Octavianus verslaat Marcus Antonius en Cleopatra)
30: Rome maakt Egypte tot provincie , einde van Ptolemeïsche ri jk
632: dood van Mohammed.
DE HELLENISTISCHE PERIODE