Dvanaestougaoni kameni blok, deo temelja u Kusko

“Priča se da je u davna vremena zemlja Perua bila u tami i da u njoj nije bilo ni svetla ni dana. u to vreme je tamo živeo narod kojim je vladao neki gosPodar, čije se ime više ne sPominje. i oni kažu da je u ono vreme, kada je u zemlji vladala noć, iz jezera u kraju nazvanom koljasuju, izašao gosPodar Po imenu virakoča, vodeći sa sobom izvesni broj ljudi, ali oni ne Pamte koliko ih je bilo. i izronivši iz jezera, dok je bio tamo sa svojim Pratiocima, stvorio je sunce i dan i zaPovedio suncu da se kreće Putanjom kojom se i sada kreće. Potom stvori zvezde i mesec. učinivši to naPravio je kamene obrasce ili uzorke naroda koje će kasnije stvoriti. i Pošalje Pratioce virakoče širom zemlje da bi dozvali kamene kiPove iz izvora, koje je virakoča odredio. tako se nastavilo Pozivanje ljudi iz Pećina, reka, izvora i visokih gorskih lanaca ...”

DECA SUNCA

Na osnovu postojeće podele naroda širom Južne Amerike, starosedeoci ovog kontinenta dele se na četiri kategorije: marginalna i polumarginalna plemena, narode tropskih šuma, plemena Južnih Anda i civilizacije Srednjih Anda. Najnaprednije civilizacije Južne Amerike razvile su se na području središnjih Anda, koje, uglavnom, geografski pripadaju velikom delu današnje teritorije Perua. Anonymous said: zahvaljujući eksponatima privatne zbirke gospođe Branke Žnidarčić Badovinac predstavlja priču o najznačajnijim kulturama prekolumbijskog Perua, prateći izložene tvorevine mističnog autoriteta, drevne umetnosti, koja nam se obraća sa udaljenog kontinenta. Izložba je koncipirana na osnovu postojeće zbirke, ističući snagu kontinuiteta ovih kultura, koja potiskuje osećanje sentimentalne nostalgije izgubljenih, propalih civilizacija, već ističe ideju postepene nadogradnje, koja je dovela do procveta mnogih civilizacija i impozantnih dostignuća.

PREKOLUMBIJSKE CIVILIZACIJE

Poslednja velika civilizacija Južne Amerike, Carstvo Inka, po veličini teritorije može se porediti sa Rimskim carstvom, prostirući se od granica modernog Ekvadora i Kolumbije do Rio Maule u južnom Čileu, od Amazonskih šuma na istoku do Pacifika na zapadu. Ali i Inka civilizacija nastala je na osnovu akumulacije kulture i znanja prethodnih civilizacija, koje su se razvijale na ovim prostorima, na nasleđu kulture stare više od 4000 godine, počevši od oko 2500. godine pre naše ere, sa ranom prekeramičkom, tekstilnom kulturom Vaka Prieta i Aspero, koja se razvijala na priobalnom području. Inke su usvojili ostvarenja prethodnih civilizacija i dodali rafiniranost sopstvenog stila i vrhunskog zanatskog umeća, uz sposobnost da mobilišu i vladaju milionima ljudi na izrazito velikoj teritoriji, razvijajući upečatljivu kulturnu sintezu, unutar snažno centralizovane države.

KULtURE PRE INKA

Kulture pre pojave Inka, odnosno preinkačke kulture, razvile su se širom oblasti koje danas obuhvataju republiku Peru i delimično Boliviju. Raznovrsna i nepristupačna geografska konfiguracija ovih teritorija, naročito peruanske, sa Pacifikom, odnosno obalskom zonom na jednoj strani, sa Kordiljerima Anda, ili planinskom zonom na drugoj i sa amazonskom oblašću, odnosno zonom prašuma na trećoj strani, doprinela je pojavi amerindijanskih kultura sa osobenim odlikama i nezavisnom evolucijom. Bogatstvo i raznovrsnost ovih kultura, koje su prethodile civilizaciji Inka i koje su se istakle visokim stepenom razvoja umetnosti, arhitekture, sistema navodnjavanja, astronomije, kao što to dokazuju pronađeni arheološki ostaci, obavezale su istraživače da naprave hronološki redosled, sa ciljem da shvate ne samo razvojni proces ovih društava, već i kontinuitet među njima.Dostignuća civilizacija Ćavin (1500. g. pre naše ere do 400. g. pre naše ere), Parakas (1100.g. pre naše ere do 200. g. pre naše ere), Moćika (društvo razvijeno u oblasti severnog priobalnog područja Perua od 200. g. pre naše ere do 700. g. naše ere), Naska (vremenski paralelno sa Moćika, u regionu južnog priobalnog dela), Uari (civilizacija koja se razvijala od 750. do 1100. godine naše ere i označavala kraj regionalizma prethodnih kultura i početak unificirajućeg karaktera Inka civilizacije), Ćimu (oblast severnog Perua od 1000. do 1450. godine naše ere), koje se okončavaju sa civilizacijom Inka, predstavljaju izrazito važan događaj u istoriji čovečanstva. Arhitektura, tkanine, grnačarija, predmeti od metala, predstavljaju najznačajnije reprezente ovih kultura i sa velikim zadovoljstvom, predstavljajući izložene eksponate, u mogućnosti smo i da pratimo razvojni put i osobenosti pojedinih kultura, kao i najveća kulturna dostignuća prethodno pomenutih civilizacija.

Fragment arhitektonske dekoracije, sa lokaliteta Ćavin de Uantar

KULtURA CAVIN (CHAVIN), koja se pojavila oko 1500. godine pre nove ere, a okončala 400. godine pre nove ere, razvila se u centralnom delu planinskog lanca peruanskih Anda. To je bila veoma razvijena kultura, čiji se religiozni i politički centar nalazio se u mestu Ćavin de Uantar u dolini Santa, na 3 135 metara nadmorske visine. Ćavin de Uantar izgrađen je oko 900 godine pre nove ere u kasnom Inicijalnom periodu. Nalazi se u podnožju istočnog dela Kordiljera Blanka, na polovini između tropske zone i priobalnog dela i na raskrsnici važnih puteva, na osnovu čega su vladari ove države mogli da kontrolišu sve puteve. To je bilo agrikulturno društvo, sa brojnom populacijom. Elitnu grupu je činio mali broj ljudi, ali njihove pogrebne odaje su bile veoma bogato opremljene. U njihovim grobnicama su pronađeni plemeniti metali, tekstili bogatog kolorita. U drugima su nađeni objekti skromnije vrednosti – platnena odeća i oruđe, koje je stanovništvo svakodnevno koristilo. Stil Ćavin kulture osoben je po jednostavnim pravim linijama i motivima divljih životinja. Njihova keramika je jednobojna, crna ili siva, od fine gline pečene na vatri, okruglog oblika, koji se završava u vratu, koji pridržava potporna drška, ukrašena piktoralnim prikazima životinja. Mitski simboli ove kulture su jaguar, „amaru“ ili zmija boa, šumske životinje, kondor sa planinskog lanca Anda i riba koje ima u izobilju u šumskim rekama i u moru. Drugim rečima, Ćavin kultura u svojim simbolima sjedinjuje obalu, planinu i prašumu. Veštinu obrade kamena doveli su do savršenstva o čemu svedoči i hram Ćavin de Uantar, koji je bio i “centar natprirodnih moći i autoriteta”. Platforma “U” forme otvarala se prema istoku sa kružnim dvorištem u sredini. Stari hram je, takođe, imao i niz prolaza i podzemnih odaja, nazvanih galerije. One su obično korišćene za skladištenje, imale su religiozne namene i moguće služile kao prostorije za život. Na zidinama hrama nalaze se čuvene „pričvršćene glave“, koje predstavljaju ljudska lica sa mačjim crtama, isklesane u kamenu. Njihovo vrhunsko božanstvo imalo je glavu mačke i ljudsko telo. U unutrašnjosti se nalazi monumentalna skulptura, polučovek – polujaguar, nazvana „Veliko koplje“ bog Ćavina, napravljena samo od jednog komada granita i visoka gotovo 5 metara. Kulturu Ćavin obeležavaju i veoma značajni monoliti - „Obelisk Teljo“, nazvan u čast peruanskog arheologa Hilija S. Telja i „Stela Raimondi“, nazvana u znak poštovanja prema italijanskom istraživaču Antoniju Raimondiju. Nedavno je otkrivena i „Stela let kondora“. Na svim kamenim dekorativnim ukrasima, nalaze se mačje crte. Iako je ova kultura nestala, njena religiozna i umetnička rasprostranjenost može se uočiti i u drugim kasnijim kulturuma.

Fragment pogrebnog tekstila za uvijanje mumije, Parakas kultura

PARAKAS (PARACAS) KULtURA razvijala se od 1100. godine pre nove ere, do 200. godine nove ere, na južnoj obali Perua. Poznata je po svojim pogrebnim povezima, kojima su obmotavali dobro očuvane mumije, smeštene u položaju fetusa, u korpe od pruća i uvijene u pokrove od pamuka ili vune od alpake ili vikunje, velikih dimenzija i impresivne lepote i kolorita. Parake su bili odlični tkalci, svoje tkanine su bojili prirodnim bojama, među kojima su preovladavale crvena, plava, žuta, boja neba, narandžasta i braon. Crteži su predstavljali mitske ličnosti, stilizovane životinje. Ista figura se često ponavljala i u nižim redovima, menjajući jedino boje i položaj. Parake su, takođe, prvi hirurzi drevnog Perua. Dostigli su nivo perfekcije u otvaranju ljudskih lobanja i u lečenju rana, primenjujući neku vrstu biljnog soka kao anestetik. Upotrebljavali su vulkansko staklo za instrumente, kao i tumi nož i tumi skalpel.

tEKStILI (tELAS)

Tekstili su imali izrazito važnu ulogu u kulturama koje su se razvijale u prekolubijanskom Peruu. Njihova izrada je zahtevala izrazitu veštinu i naporan rad. Tkanine su bili veoma cenjeni, poput plemenitih metala, jer su kvalitetom i motivima ukazivali i na društveni status i političku moć. U isto vreme karakter odeće i tekstili imali su veliki značaj prilikom pogrebnih običaja i prelaska preminulog u zagrobni svet. Zato se grobnice, uglavnom, nalaze u oblasti priobalnih dina, sa izrazito složenim i vrednim tekstilnim pogrebnim odeždama, jer je taj deo zemlje bio najsuvlji u celoj zemlji i to je razlog zašto je toliko tekstila iz perioda od pre više hiljada godina i očuvano do danas (eksponati fragmenta pogrebnog tekstila, u koji je bila uvijena mumija, sa ove izložbe, ali i fragmenti delova odeće, rubova odeće, kulture Naska, Moćika i Parakas). Neki tekstili su i kreirani u cilju ritualnog prinošenja žrtve i bili darivani božanstvima Sunca (Inti – Bog Sunca), kao najvišem nebeskom božanstvu. Izrada ovih tekstila zahtevala je vrhunsku veštinu i kreativno, umetničko i intelektualno promišljanje, realizujući tkanine sofisticiranog kvaliteta i motiva. I pored toga bile su stvarane na jednostavnim razbojima, često postavljenim na drvo, sa vretenom i izrađivane uz pomoć pamučnih niti i biljnih vlakana. Na fragmentu pogrebnog tekstila, koji je predstavljen na ovoj izložbi, motivi su prevashodno stilizovano-geometrijskog karaktera, reflektujući spiritualni svet transformacije i komunikacije između ovog sveta i narednog. Ove stare tekstile odlikuje iznenađujuće složeni dizajn, jer iako ga karakteriše određeni uzorak ili geometrijski motiv, nigde ne postoji potpuno poklapanje ili imitacija. Umetnici su uvek unosili male varijacije u formi ili koloritu. Gledajući celokupno tekstil, može izgledati da je to preovlađujuće geometrijska i apstraktna forma, ali ipak, detalji u središnjem delu demonstriraju fluidnije linije i delikatne varijacije. Sa prelaskom jedne kulturu u drugu, tehnike su sve više vodile ka apstrakciji. Uari tkanine karakteriše veoma smeli grafički dizajn sa apstraktnim figurama velike složenosti, dok u periodu Inka civilizacije tkanine odlikuje estetski minimalizam. Tkanine u doba španskog kolonijalnog perioda predstavljaju sintezu starosedelačkih i evropskih stilova. Tada kružne forme preovlađuju nad horizontalnom strukturom andske estetike. Dok su prekolumbijske kulture koristile pamuk, pa i perje, Evropljani uvode svilu i platno, ali je i dalje vidljiva tendencija domaćih umetnika koja je vodila ka apstraktnim simboličkim formama flore i faune. Najzad, tokom perioda Inka carstva, alpaka (životinja nalik lami, koja hiljadama godina živi na peruanskim Andima), dobija poseban status i rezervisana je samo za Inka plemstvo. Peruanska alpaka je ređa čak i od kašmira, jer je odlikuje tekstura koja je veoma glatka, baršunasta, laka i meka.

Fragment posude sa geometrijskim motivima, Vikus kultura

Na severnom priobalnom delu (današnja oblast Pjura), od 200. godine pre nove ere do 600. godine nove ere razvila se VIKUS (VICÚS) KULtURA, koja se isticala visokim dostignućima u oblasti keramike, koju je odlikovala figuralna prezentacija muškaraca, parova, životinja. Keramičku dekoraciju odlikuje geometrijski oblik i tehnika slikanja u negativu, koja se sastoji u pokrivanju keramičkih delova smolastom supstancom, dajući im željene oblike. Pošto se predmet izvadi iz pećnice, ova supstanca se odvaja, pa keramika dobija dvobojnu formu: crvenkasta je na pokrivenim delovima i crna na onima koji su bili izloženi dimu. Nakon toga, nanosi se materija „engobe“ (glinena materija kojom se prekriva komad keramike, pre nanošenja sjajnog sloja) i na taj način se dobijaju tri boje. Eksponat predstavljen na ovoj izložbi ima formu okrugle posude, sa dvostrukom drškom, koje se spajaju u otvor na vrhu. Motivi su prepoznatljivi za ovaj period. U donjem nizu prevashodno geometrijsko stilizovani, a u gornjem nizu sa figuralnim prikazima. Vikusi su bili umešni zlatari, obrađivali

su zlato, srebro i bakar.

MEtALI

Rad u metalu podrazumevao je specijalizaciju i tehnologiju za pojedine metale ili predmete: pozlatu, zlato, pečate, korišćenje kalupa.Uz pomoć ovih tehnika proizveden je čitav spektar objekata različite namene – posude, noževi, posude za piće, ukrasne figure, nakit, narukvice, naušnice, prstenje za noseve, krune, ukrasne igle, delove odeće koji su pripadnici aristokratije nosili na grudima …. Na ovoj izložbi predstavljen je fragment dela odeće, odnosno ukrasa koji su predstavnici Inka aristokratije nosili na grudima i izrazito vredna figura Tumija, izrađena u zlatu.

Fragment dna posude, Moćika kultura

Kao naslednica kultura Ćavin i Vikus, KULtURA MOCE ili MOCIKA (MOCHE, MOCHICA) je nastala u priobalnim delovima Moće i Ćikama, na severnoj obali Perua, od 200. do 700. godine nove ere. Države su postepeno počele uvoditi centralizovani teokratski sistem vladanja. Ova promena je direktno uticala i na umetnički stil Moćika kulture, koji je nastao i razvijao se u velikom delu severnog Perua i to u okviru pet faza. Bilo je to društvo organizovano po klasama i sa sistematičnom podelom rada, na osnovu koje su realizovani ambiciozni arhitektonski projekti, čiji ostaci još dominiraju okolinom, ali su toliko oštećeni tokom vremena, da izgledaju poput sastavnog dela predela, brda ili uzvišenja. Tek kada im se priđe sasvim blizu, vide se da su izgrađeni pomoću ćerpiča. kao što su hramovi Uaka Sunca ili Uaka Meseca. Na nekoliko ovih građevina još uvek se mogu pronaći ostaci murala koji opisuju i svetovne i ritualne scene ove kulture. Moćika je bilo visoko razvijeno društvo sa sistemima za navodnjavanje, kojima su puste predele činili plodnim, gradeći puteve, rezervoare i akvadukte. Osim toga, Moćike su bili i zemljoradnički narod, koji je pridavao značaj uzgoju kukuruza, osnovi ishrane prekolumbijskih naroda. Njihova keramika pripada nizu najznačajnijih ostvarenja u okviru svih pretkolumbovskih civilizacija. Uakos (Huacos, huaco je kećua reč i označava keramiku među drevnim Peruancima) predstavljaju keramičke posude od dvobojne gline, indijanskocrvene i kremastobele boje, koje na realističan način prikazuju razne vidove ljudskog života. Istakli su se, takođe, i u metalurgiji. Moćika narod je bio među prvima koji se istakao visokim kvalitetom rada u metalu, koristeći lemljenje i pozlatu. Kreirali su predmete u plemenitim metalima izrazite lepote - naušnice i ogrlice, prstenje za noseve i kacige. Godine 1987. došlo je do novih otkrića, koja su zadivila svet, kao što je otkriće mesta Sipan, u dolini Lambajeke (severna obala). Radi se o otkriću netaknute pogrebne sobe jednog Moćika vladara, nazvanog gospodar Sipana, okruženog konkubinama, ratnicima, slugama i velikim blagom: zlatom, srebrom, bakrom i drugim objektima. Međutim, ono što izdvaja Moćika kulturu jeste ekspresivni stil grnčarije i vrhunski kvalitet izrade posuda. Mnoge posude pokazuju scene iz svakodnevnog života, kao što se može videti i na ovoj izložbi – životinje, ljude (pet eksponata pripada različitim etapama Moćika kulture), ali na nekima su prikazane i scene iz bitaka, odnosno ritualnih pohoda, božanstva i veoma retki eksplicitni prikazi seksualnih odnosa. Keramika ove kulture imala je čvrstu strukturu i standardizovanu formu u odnosu na korisnike ovih predmeta, odnosno na klasu i status stanovništva. Veliki deo Moćika grnčarije pronađen je u grobnicama na severnom delu peruanske rečne doline (oko 90 grobnica), na osnovu čega se može ustanoviti struktura u odnosu na društveni status preminulog. Takođe, osobe višeg statusa sahranjivane su bliže Uaka hramu. Postepeni nestanak Moćika kulture dolazi sa razvojem Ćimu kulture, ali dostignuća ove civilizacije ostavila su velikog uticaja na mnoge kulture Južne Amerike i činile jedan od glavnih elemenata na kojima je izgrađena kultura velike Inka civilizacije.

Fragment antropomorfne posude, Naska kultura

Narod KULtURE NASKA (NAZCA ILI NASCA), savremenici kulture Moćika, živeo je na južnoj obali, u dolinama Pisko i Ika. I ovaj narod se istakao u arhiteturi i hidraulici. Njihova keramika (huacos), takođe je veoma vredna, raznobojna, okruglog oblika i zadivljujuće završne obrade. Motivi predstavljaju ljudske oblike, ali i životinjske prikaze. Upotrebljavali su čak 11 nijansi boja, sa izuzetkom plave i zelene. O visokom kvalitetu Naska huacos-a, bogatstvu boja, povezanosti sa svakodnevnim životom, značaju narativa i drušvenog statusa, neposredno se možemo uveriti uvidom u veoma vrednu posudu, koja je prikazana na ovoj izložbi, a koja potiče iz srednjeg perioda Naska kulture (400. godine), sa prikazom predstavnice Naska aristokratije, koja je izvršila preljubu, osramotila porodicu i zato bila osuđena na smrt. Izbrisana linija usta ukazuje da joj je bilo oduzeto pravo na bilo kakvu odbranu.

Zlatni idol Tumi, Uari kultura

Ekspanzija KULtURE VARI ILI UARI (WARI ILI HUARI), počela je od VI veka veka nove ere u južnom, centralnom delu današnjeg Perua. Centar naroda Uari nalazio se u oblasti Anda, koja se danas naziva Ajakućo. Prostirao se od Kahamarke i Lambajekea na severu, do Siusa i Sukanija na jugu. Arhitektonski ostaci upućuju na postojanje palata, terasa i zidina visokih oko 7 metara. Kamen i glina predstavljali su osnovne elemente njihovih građevina. Na 35 kilometara od Lime, glavnog grada Perua, možemo pronaći grad Paćakamak, u dolini Lurin, do kojeg je dosezala moć naroda Uari. Paćakamak predstavlja svetilište sa velikim platformama, koje su povezane širokim stepeništem, napravljenim od nepečenih glinenih cigala. Zahvaljujuči obalskoj klimi, naročito onoj iz Lime, kuda prolazi Humboltova struja, a koja sprečava kiše, ovi arheološki ostaci sačuvani su i danas. Najbolje očuvani ostaci Uari kulture nalaze se u blizini grada Quinua i nedavno otkriveni Severni lokalitet, u blizini grada Ćiklajo. Uari država je ustanovila osobene administrativne centre u mnogim provinicijama, koje se razlikuju od Tiuanaku arhitekture (Tiuanaku – snažna prekolumbijska država, koja se razvijala na tlu današnje Bolivije, ali je imala velikog uticaja kasnije na formiranje Inka carstva; Postojala je od 400 do 1000. godine nove ere, a vrhunac je doživela od 400. do 800. godine nove ere). Ove arhitektonske razlike upućuju na političku nezavisnost dve države. Uari državu je odlikovala složena socijalno politička hijerarhija. Razvili su tehnologiju terasaste obrade zemlje, investirali u mrežu puteva, kao značajno zaveštanje za kulturu Inka. Ova kultura je veoma značajna i po keramici, čiji primer možemo videti i na ovoj izložbi, a veoma vredni eksponat predstavlja mala figura od zlata najvišeg božanstva prekolumbijskih civilizacija – Tumija. Uari kultura je počela da nestaje oko 900. godine nove ere.

tUMI

Tumi predstavlja ceremonijalni nož koga karakteriše polukružno sečivo, napravljeno od bronze, bakra, zlata ili srebra. U mitologiji andskih kultura, ovi narodi su bili deca Sunca i jednom godišnje su održavali raskošne ceremonije proslave božanstva Sunca. Festivali su se održavali na kraju perioda žetve, u znak zahvalnosti Suncu za bogate useve ili da potraže milost za bolje useve sledeće sezone. Neke andske kulture, poput kulture Parakas, koristile su tumija za operacije na lobanji. Ustanovljeno je da su mnoge od ovih operacija bile veoma pažljivo izvedene. Zato tumi predstavlja nacionalni simbol Perua.

Fragment posude sa animalnim motivom, Ćimu kultura

KULtURA CIMU ili CIMOR (CHIMÚ ili CHIMOR) cveta na ostacima kulture Moćika, a nakon dominacije naroda Uari. Počinje u XIII veku, a završava se u XV veku nove ere. Smeštena je na severnoj obali, blizu današnjeg grada Truhiljo.Glavni grad ove kraljevine bilo je utvrđenje Ćan-Ćan, poznato kao najveći glineni grad na svetu. Prostirao se na površini od 18 kvadradnih kilometara, sa blizu 100 000 stanovnika. Ceo grad je bio sagrađen od nepečenih cigala, podeljen na 10 gradskih četvrti, sa baštama, trgovima, pravougaonim kućama, palatama. Ističu se radovi u plitkom reljefu, sa gradskim zidinama. Samo pedeset godina pre dolaska konkvistadora, Inka vladar Tupak Jupanki osvojio je ovo kraljevstvo oko 1470. godine nove ere. Njihova keramika je bila isključivo crne boje, delikatna i stilizovana. Postali su veoma poznati i u obradi zlata, srebra, bakra i predmeta od perja, a na osnovu velikog dela arheoloških ostataka, vidi se da su bili pod velikim uticajem Moćika kulture. Ćimu su poznati kao narod čije je božanstvo bio Mesec, za razliku od Inka koji su proslavljali Sunce. Ćimu narod je video Sunce kao razaračku silu, zbog teških klimatskih uslova u pustinjskoj oblasti u kojoj su živeli. Najpoznatiji su po osobenoj monohromatskoj keramici i finoj obradi metala – bronze, bakra, zlata, srebra i kombinacije zlata i bakra. Keramički objekti su imali formu ljudskih figura koje stoje ili sede na bazičnom delu posuda. Očuvani crni sjaj ove keramike ostvaren je izradom na visokim temperaturama, u zatvorenim pećnicama, koje su sprečavale kontakt kiseonika sa glinom. Ćimu keramika je imala dve funkcije: posude za svakodnevnu upotrebu i ceremonijalnu funkciju. Posude za domaćinstvo nisu odlikovale finese pri oblikovanju, dok ceremonijalna keramika pokazuje očito posvećivanje višim estetskim standardima. Osnovne karakteristike Ćimu keramike jesu male skulpture, pravljene uz pomoć kalupa. Iako su bile prvenstveno crne, neke svetlije posude, takođe se mogu naći u manjem broju. Životinje, voće, ljudi i mitski karakteri su piktoralno bili predstavljani na Ćimu keramici, dok je za ovu kulturu veoma zanimljivo da postoji nekoliko primeraka sa eksplicitnom, trodimenzionalnom predstavom homoseksualnih odnosa.

Zidine Saksahuaman, Inka kultura

O poreklu CIVILIZACIJE INKA (INCA) postoje dve legende, koje se prepliću sa istorijom. Jedna od legendi kaže da su iz jedne pećine u brdu Tamputoko, izašla četiri brata sa svojim ženama, kako bi savladala osvajače i osnovala glavni grad imperije Inka. Zvali su se Ajar Manko, Ajar Avka, Ajar Kaći i Ajar Uću. Ajar Kaći, najjači među njima, na prevaru je vraćen u pećinu i tamo je ostao zauvek zatočen. Aja Uću, seo je na jedan grob i grob ga je pretvorio u kamen. Kada je ušao u dolinu Kuska, gde je bila zabodena zlatna palica, Ajar Avka je pohitao da zauzme zemlju i kada se zaustavio na jednom kamenu, skamenio se. Ostao je jedno Ajar Manko sa svojom ženom Mamom Akljo, koji je osnovao dinastiju Inka i koji je bio prvi kralj Kuska. Druga legenda objašnjava da je bog Inti naredio svojoj deci, Manku Kapaku i Mami Okljo da krenu iz kotline jezera Titikaka ka severu, kako bi prosvećivali ljude, koji su živeli u tim oblastima. Predao im je zlatnu palicu, govoreći da tamo gde se ona zabode i sasvim propadne u tlo moraju da postave temelje grada. Proročanstvo je ispunjeno u oblasti Kuska, koju je, kako se čini, već nastanjivala druga grupa Kećua naroda, koji su se od prvog trenutka poistovetili sa pridošlicama, jer su govorili istim jezikom. Manko Kapak se oženio svojom sestrom, započinjući tako jedan običaj koji će se zadržati sve do vremena konkiste i osnovao je kraljevsku dinastiju, čiji će naslednici urediti carstvo Inka. Prema istraživačima, carstvo Inka nastalo je u XII i XIII veku, ali će do njegovog konstituisanja i jačanja doći u XV veku. Carstvom je vladalo trinaest careva (Inka) od kojih se dvojica smatraju legendarnim, a šest protoistorijskim ličnostima. Manko Kapak je prvi car, legendarni junak, mada se veruje da je postojao, budući da tako navode hroničari. Petorica preostalih su istorijske ličnosti, a sa Paćakutekom, čije ime znači „onaj koji menja zemlju“, devetim carem, započinje velika ekspanzija imperije Inka. Kao veliki vladar, uspeo je da porazi Čanke i kreće u osvajačke pohode. Osnovao je carstvo zvano Taunantinsujo („kraljevstvo četiri strane sveta“). Postavio je temelje politike, stvorio sistem mitimaes-a (naseljavanje osvojenih naroda u određene oblasti, koji je za cilj imao brzu asimilaciju tek osvojenog stanovništva). Urbanistički je preuredio Kusko, izgradio hram Sunca, ili Korikanću, tvrđavu Saksauaman. Značajno je pomenuti i druge careve zbog njihovih osvajanja i dela - Tupaka Jupankija i Uajnu Kapaka, koji su tokom XV veka uspeli da prošire granice svoje vladavine, koje su na kraju obuhvatale oblasti južno od današnjih država Kolumbije, Ekvadora, Perua, dela Bolivije, Argentine, sve do reke Maule u Čileu i od obale Pacifika do prašuma Amazonije. Za period kraći od jednog veka, Inke su stvorile veliko carstvo, na više od 100 000 kvadradnih kilometara, koje je naseljavalo do petnaest miliona stanovnika. Na kraju ove civilizacije dvojica kraljeva su se sporila oko vlasti. To su bili Uaskar i Ataualpa, koji je pobedio i bio krunisan za cara, čime je započeo građanski rat, koji se završio tek 1532. godine, kada su Uaskara ubile trupe njegovog brata Ataualpe. Te iste godine, Francisko Pisaro je ušao u Kahamarku i nekoliko meseci potom osudio je cara na smrt. Tako je izgubljeno carstvo Inka.

Fragment zlatne posmrtne maske pripadnika aristokratije, Inka kultura

UMEtNOSt INKA

Oblici i dekoracije na posudama od gline čine jedan od osobenih elemenata civilizacije Inka. Za ukrašavanje su najradije koristili crnu, belu, crvenu, žutu i narandžastu boju. Preovladavali su motivi u obliku trouglova i rombova, krstova i krugova, mada se javljaju i prikazi paprati, ptice i insekti. Tipičan oblik posude bio je aribalo, sud okruglog tela, koji se završava dugim vratom, čiji otvor ima glatku i razvučenu ivicu. Baza je kupasta. Sa bočnih strana se nalaze uspravne drške, gde provlačio kaiš, kako bi se sud nosio o ramenu, kao i jedna izbočina, koja je predstavljala glavu životinje, da bi se kaiš vezao. Aribalos su služili za nošenje tečnosti, kao što je voda, a naročito ćića, odnosno fermentisano piće od kukuruza. Čaše od drveta ili keros bile su ceremonijalne čaše živih boja, kao što su zelena, plava, crvena, žuta, sa motivima koji prikazuju ljudske, životinjske, biljne i geometrijske oblike. I na njima su se mogle videti scene iz svakodnevnog života. U oblasti arhitekture su izgradili neke od najimpozantnijih kompleksa, hramova, palata, a njihove građevine ističu se postojanošću, jednostavnošću i simetrijom. Upotrebljavali su kamene blokove velikih dimenzija, sa mnogo uglova, pravougaone i kvadratne i savršeno ih uklapali bez upotrebe bilo kakvog vezivnog tkiva. Kao primer može se navesti dvanaestougaoni kamen u gradu Kusku. Jedino krovovi ni na koji način nisu bili povezani sa zidovima i zbog toga danas nisu sačuvani u arhitektonskim ostacima. Građevine su bile niske, sa samo jednim velikim vratima u obliku trapeza i sa nekoliko ukrasa u gornjem delu. Prozori su retko pravljeni. U proizvodnji tekstila raspolagali su brojnim vrstama tkanina; neke su bile od raznobojne vune, koju daje alpaka, lama i vikunja. Vuna je bojena pre nego što bi je ispreli. Druge tkanine bile su od sitnog perja, koje je uplitano u vunene tkanine, a koristili su i ćakiras, zrna od zlata i srebra i pravili ćilime i pokrivače. Pamuk je, takođe, korišćen u njihovim tkaninama. Od metala su pravili predmete namenjene caru i svečanoj upotrebi. Ovi predmeti su bili od zlata i srebra. Uz to su, kao i njihovi prethodnici, bili vešti i u obradi bakra i bronze.

Fragment igle, dela odeće konkvistadora, kopča za pončo za venčanje

OSVIt NOVOG DOBAPad ili osvajanje?

trinaestorica slavnih

Fransisko Pisaro, španski osvajač, zajedno sa sveštenikom Ernandom de Lukeom i Dijegom de Almagrom, upustio se u osvajanje Perua. Mnogi njegovi pratioci želeli su da se vrate u Panamu zbog proživljenih muka. Pisaro, videvši uznemirujuću situaciju, kako legenda kaže, povukao je liniju u pesku i rekao im: „Ovuda se ide u Peru da se obogatimo, a suprotnim putem u Panamu da ostanemo siromašni. Neka dobar Kastiljanac izabere ono šta mu se više dopada ...“. Liniju je prešlo trinaest vojnika, poznatih pod imenom Trinaestorica slavnih. Španska kruna imenovala ga je osvajačem, guvernerom i vrhovnim vojnim zapovednikom oblasti Peru. Krajem 1531. godine Pisaro je pošao u svoju treću ekspediciju, izašao je iz Pjure i uputio se ka centralnom delu Perua, sa gotovo dve stotine ljudi. Iskorištivši građanski rat između Ataualpe i Uaskara, dvojice poslednjih peruanskih kraljeva u vreme dolaska Španaca, započeo je osvajanje imperije Inka. Na svom putovanju 1532. godine osnovao je naselje San Migel de Pjura i produžio planinom, u susret kralju Ataualpi u Kahamarki, u koju je ušao 15. novembra 1532. godine.Ataualpa je zarobljen, pa je tako oslabljen otpor carstva. Inka je, u nastojanju da povrati svoju slobodu, obećao Pisaru jednu sobu punu zlata i drugu punu srebra. Ispunio je svoje obećanje, ali uprkos tome, bio je pogubljen 1533. godine. Početkom 1535. godine Pisaro stiže do obale Pacifika, gde odlučuje je da osnuje Grad kraljeva, današnju Limu. Proširio je teritorije prema Ekvadoru. Suprotstavio se ustanku Manka Inke, koji je opkolio gradove Limu i Kusko 1536. godine, a odupreo se i građanskom ratu sa Almagrom 1538. godine. Ubili su ga u Limi sledbenici Almagra 1541. godine.

vicekraljevstvo Perua

Nakon ustanovljenja vicekraljevstva Nove Španije 1535. godine nad Meksikom, vicekraljevstvo Perua je bilo najznačajnije u Južnoj Americi, a stvoreno je 1542. godine. U Peruu je vladalo deset vicekraljeva u XVI veku, petnaest u XVII i petnaest u XVIII veku. Vicekraljevstvo Perua se delilo na dvanaesto intendatura i obuhvatalo je gotovo celu Južnu Ameriku. Njegove granice uključivale su današnji Peru, deo Ekvadora, Boliviju i terotoriju Majnas i Kihos (amazonska oblast Perua, koja se u kolonijalno doba zvala Vrhovna komanda Majnasa). Kulturni život postaje intenzivan od XVI veka, kada je Kraljevskim ukazom donetim 12. maja 1551. godine u Valjadolidu, osnovan Veliki univerzitet Sam Markos u Limi, gde se, osim obaveznih predmeta na

latinskom, predavao i jezik kećua. Ovaj jezik učio se i u Kusku, počevši od 1692. godine. Prva štampana knjiga pojavila se 1584. godine. Industrijska delatnost bila je veoma razvijena, naročito u proizvodnji tkanina. Od velikog značaja bila je i eksploatacija rudnika. Sjaj vicekraljevstva ogledao se u raskoši Lime, prestonice osnovane u dolini reke Rimak. Tokom XVII veka Lima je bila središte poslovnog sveta, bogatstva, sa velikim brojem hramova, što je dovelo do procvata izvanredne umetnosti, kao što je škola slikarstva i vajarstva iz Kita.

nezavisnost

Ratovi za nezavisnost španskih kolonija obuhvataju priližno vreme između 1810. i 1824. godine. Nakon tri veka (XVI, XVII i XVIII vek) španske dominacije, kolonije demonstriraju socijalno nezadovoljstvo, te izbijaju konflikti i ustanci među starosedeocima. Nezavisnost označava kraj kolonijalnog perioda. Talasu koji je vodio ka nezavisnosti prethodila je pojava intelektualnih pokreta, čime je, već od sredine XVIII veka započet koreniti preobražaj kolonijalne kulture. Osnovani su obrazovni centri naučnog i pedagoškog karaktera, poput centara u Evropi. Organizovana su književna društva, počelo je objavljivanje novina i časopisa, poput Mercurio Peruano (1787.) iz Lime. U isto vreme izbijaju narodne pobune starosedelaca, koji su protiv španske ekspolatacije ustali u mnogim mestima, kao što su Nova Granada, Meksiko, Venecuela, Santa Fe de Bogota. Najznačajnija među njima je bila pobuna Tupaka Amarua II u Peruu. Nakon pobune Hose Gabrijela Kondorkankija, bogatog kasike (cacique) Tungasuke (cacique - karipska reč, poglavica nekih starosedelačkih plemena Centralne i Južne Amerike), koji je od Krune dobio titulu markiza od Oropeske i osvajanja grada Tinta 1780. godine, Kondorkanki je uzeo ime Tupak Amaru, po jednom od najznačajnijih lidera pobune iz XVI veka. Tupak Amaru II i njegovi ljudi zauzimaju Kusko, gde su se nalazile vladine vojne službe. Bio je to krvav sukob, a Tupak Amaru II je bio zarobljen i pogubljen 1781. godine. Počele su da izbijaju i druge pobune i nakon bezbrojnih ratova i vojnih pohoda, koji su se odvijali na teritorijama španskih kolonija, već oslabljenih Napoleonovom dominacijom u Evropi, padom španskog trona Fernanda VII, opštim nezadovoljstvom kolonija zbog društveno-političke i ekonomske situacije, javljaju se se znamenite ličnosti, kao što su Simon Bolivar i Hose de Sukre na severu i Hose de San Martin na jugu i njihovi veliki pohodi završiće se nezavišnošču svih kolonija. Od 1816. godine, koflikt poprima odlike oslobodilačkog rata na kontinentalnom nivou. Simon Hose Antonio de la Santinisima Trinidad Bolivar, general, državnik, zvani. Oslobodilac, rodio se u Karakasu 1783. godine. Posle putovanja po Evropi, vraća se u Južnu Ameriku i nakon pobeda

u Novoj Granadi i Venecueli, oslobođenja Kolumbije, Bolivar je trijumfovao i u bitkama u Peruu, sastavio Ustav Bolivije, doneo Zakon o o slobodi robova. Godine 1827. postao je predsednik Republike Velika Kolumbija (sastavljenoj od današnjih zemalja Kolumbija, Panama, Ekvador i Venecuela), 1829. godine imenovan je za neograničenog vladara, ali se odrekao ove dužnosti naredne godine, razočaran proglašanjem Venecuele za nezavisnu državu. Hose de San Martin, kreolski general rođen u Argentini, predvodio je vojne pohode za oslobođenje Čilea i prognao je realiste iz Lime. Godine 1817. prelazi Ande sa svojom vojskom poražavajući realiste u Čakabuku. Nakon bitke u Maipuu 1818. godine ušao je u Limu i objavio nezavisnost Perua 28. jula 1821. godine, kada mu je dodeljena titula Zaštitnika Perua.

------------------------------------------------------------------------------------------

LItERAtURA

Dr Paligorić, Ljubomir, Istorija Latinske Amerike, Institut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd, Jugoslovensko udruženje lationoameriikanista, Beograd, 2003.Izquirdo – Todorović, Silvia, Uvod u latinoameričku civilizaciju, Megatrend univerzitet primenjenih nauka, Beograd, 2005..Osborne, Harold, South American Mythology, IRO Otokar Keršovani, Zagreb, 1986.Jorge Ponce de Leon, Peru, Challenge and response, Portrait of a resurgent nation, Publicaciones Continente, Lima, 1971.Arellano, Alejandra, Neus Escandell-Tur, Garland, Beatriz, An Unforgettable trip to the land of the Incas, Tierra Firmes Ediciones S.A.C, 2002.Carola Gonzáles R, Peru, El Dorado,Asociácion Editorial Stella, Lima, 1995.Federico Kauffmann Doig, Manual de Arquelogia Peruana, Ediciones Peisa, Lima, 1973.Lumbraras, Luis, Hermelio Rosas La Noire, Guia para Museos de Arqueologia Peruana, Editorial Milla Batres, Lima, 1975.Hoyle, Rafael Larco, Checan, Ensayo sobre las representaciones eroticas del Peru Precolombino, Ediciones Nagel, Ginebra-Paris-Munich, 1966..Bingham, Hiram, Machu Picchu, La ciudad perdida de los incas, Ediciones Rodas, Madrid, 1972.Frost, Peter, Exploring Cusco, Nuevas Imagenes S.A., Lima, 1999.

Homet, Marcel, Chan Chan, la misteriosa, Ediciones Martinez Roca, Barcelona, 1977.

Hidromeliorativni sistem Ćira – Pjura

tRIDESEtšESt GODINA RADA ENERGOPROJEKtA U PERUUZavršen hidromeliorativni sistem Ćira – Pjura

U cilju povećanja proizvodnje hrane, u pustinjskoj oblasti severnog dela Perua, Energoprojekt je izgradio grandiozni hidromeliorativni sistem Ćira - Pjura. Ova firma, osposobljena za projektovanje i izgradnju velikih objekata i sistema i prisutna u preko 70 zemalja na četiri kontinenta, ostvarila je ovaj značajan razvojni projekat prema ugovoru sa Vladom Perua. Zbog veličine celog poduhvata i velikog obima radova, izgradnja je obavljena u tri etape. Prvo je izgrađen najznačajniji objekat celog sistema, nasuta brana Poečos na reci Ćiri, dužine 9 km, koja stvara veliku akumulaciju obezbeđujući vodu za ceo sitem. Ove vode odvode se u reku Pjuru kanalom dugim 54 km. U dolini Donje Pjure izgrađen je drenažni sistem sa velikim brojem objekata na mreži kanala ukupne dužine oko 500 km. U drugoj i trećoj etapi izgrađene su zahvatne brane sa ustavama na reci Pjuri (Los Ehidos) i reci Ćiri (Suljana). Nizvodno od brana izgrađeni su glavni kanali za navodnjavanje doline Donje Pjure, odnosno doline Ćire. Projekte za ceo hidromeliorativni sistem, idejni, glavni i izvođački, uradio je Energoprojekt, koji je izgradio sve potrebne objekte, obezbedio isporuku i montažu hidromehaničke i elektroopreme. Izgradnja ovog sistema i veliki ugled koji je time stekao omogućile su Energoprojektu ugovaranje i drugih investicionih objekata, kako u samom Peruu tako i drugim zemljama Latinske Amerike (Bolivija, Argentina, Panama). Od značajnih drugih poslova koje je Energoprojekt izgradio u Peruu ističe se brana Jurakmajo, izgrađena na visini od 4300 metara. Između ostalog Energoprojekt učestvuje u izgradnji i rekonstrukciji brojnih puteva u raznim predelima Perua, uključujući i visoke planine Anda. Energoprojekt je složen poslovni sistem koji čine više zavisnih preduzeća, posredstvom kojih se obavljaju radovi istraživanja, studije, projektovanje, proizvodnja i inženjering objekata različite namene u oblasti energetike, vodoprivrede, arhitekture, graditeljstva, industrije, informatike, elektronske komunikacije i ekologije.U izgradnji investicionih objekata u Peruu učestvovala su sledeća zavisna preduzeća: energoprojekt – hidroinženjering, koji je uradio sve istražne radove i projekte za objekte u sistemu, a koji radi studije, idejna rešenja i tehničku dokumentaciju za hidroenergetska postrojenja, vodoprivredne objekte, hidromeliorativne sisteme, postrojenja za prečišćavanje voda, brane i hidroelektrane. energoprojekt – niskogradnja, koja je izgradila sve objekte sistema, a koja se bavi izvođenjem i inženjeringom objekata niskogradnje i hidrogradnje iz oblasti energetike, navodnjavanja, korišćenja voda i zaštite prirodne sredine, gradi brane, saobraćajnice, tunele i specijalne podzemne objekte. energoprojekt – oprema, koja je obavila sve radove isporuke i montaže hidromehaničke opreme na brani Poečos, a koja izvodi objekte za prenos i distribuciju električne energije, obavlja izvođenje i inženjering u opremanju objekata tehnološkom, mašinskom i eletro opremom, gradi objekte za prečišćavanje vode i zaštitu životne sredine.

Generalni pokrovitelj:

ANONYMOUS SAID: projekti

Projekat podržao:

Ulaz na koncert je besplatan!Više informacija na www.anonymoussaid.org i www.ck13.org

DAMIR IMAMOVIĆ TRIO

Sevdah Changes

FOND ZA OTVORENO DRUŠTVO, SRBIJAFUND FOR AN OPEN SOCIETY, SERBIA

OMLADINSKI CENTAR CK13Vojvode Bojovića 13, Novi Sad

PONEDELJAK, 01. septembar u 20.30 h

„Neviđeni Japan – Šunga grafike“18.12.2008. - 15.01.2009.

Galerijski prostor Kuće legata, Kneza Mihaila 46Svečano otvaranje izložbe u četvrtak, 18. decembra u 19hNa otvaranju izložbe nastupa WoO, impro-gitarista

ANONyMOUS SAID: je organizacija posvećena promociji, regionalnom razvoju i saradnji u oblasti kulture. Projekti Anonymous said: obuhvataju polja istraživačke i umetničke prakse u regionu, edukacije u oblasti menadžmenta i marketinga u kulturi i različite forme kulturne saradnje izmedju najznačajnijih centara u regionu Zapadnog Balkana, koja uključuje razmenu stručnjaka, umetnika, organizaciju umetničkih projekata, radionica i predavanja. U dosadašnjem radu organizacija Anonymous said: realizovala je izložbu LP i CD omotnica Mirka Ilića “Greatest Hits”, projekat “SLUM TV”, radionicu i koncerte “Damir Imamović Trio”, izložbu “Ljubav i drugi zločini” u saradnji sa Stefanom Arsenijevićem, izložbu “Neviđeni Japan - Šunga grafike”.

www.anonymoussaid.orgCara Nikolaja 61b, 11 000 Beograd

Sandra Marković, predsednikmarkovic.sandra@anonymoussaid.orgAnica Tucakov, programski direktoranica.tucakov@anonymoussaid.orgDušica Dražić, programski menadžerdusica.drazic@anonymoussaid.org

MOtIVI PREKOLUMBIJSKOG PERUAGalerija Žad, Muzej primenjene umetnosti19.01.2009. - 19.02.2009.

vlasnik zbirkeBranka Žnidarčić Badovinac

kustos, autor teksta i postavkeAnica Tucakov

dizajn i prelom

Dušica Dražić

FotografijaDušica Dražić, Anica Tucakov

štampaStandard2

na korici

Fragment posude sa prikazom majmuna, Moćika kultura

anonymous said: hvalaGospođa Branka Žnidarčić Badovinac, gospođa Ivanka Zorić / direktorka Muzeja primenjene umetnosti, Nj. E. gospodin Don Elard Escala / ambasador Perua u Bukureštu, Señor Eliot Gaviria, gospodin Miodrag Čolić, gospodin Branko Devide, gospodin Dejan Sandić / koordinator za međunarodne odnose Muzeja primenjene umetnosti

organizacija i produkcija

generalni pokrovitelj

Energoprojekt - HidroinženjeringEnergoprojekt - NiskogradnjaEnergoprojekt - Oprema