phat giao va tam ly hoc

8/14/2019 Phat Giao Va Tam Ly Hoc

1/48

PHT GIO V TM L HC HIN IDch gi: Thch Vin L

MC LC Ta ca Thch Vin LChng 1 IM C SC C BN CA TM L HC PHT GIOChng 2 TRI NHN TM L HC, NG C V TNH CM Chng 3 NHN CCH TM L HC Chng 4 TM L HC PHT GIO V TM L HC TR LIU TY PHChng 5 NGUYN L TM L HC PHT GIO V BNH L X HI NG TIN

Phn I.Pht Gio v Tm L Hc Hin ido ban bin tp caB Hc Xbin son, lmt ti liu gi tr cho nhng ai mun tm hiu s khc v ging gia Pht Php Tml Hc Tr Liu Ty phng.

Pht php l nhng phng php tu tp c th v mu nhim gii quyt mtro skh au phin noca con ngi. Do v s kh au ca mi mt con nginh trnh hiu bit, hon cnh tip cn v.v.. ngn sai mun bit, nn gio php

c Pht ging dy cng c v lng v bin, v d v lng v bin nhng cuvn quy v mt mi, l gii thot tn gc s t sanh thng kh ca tt c mui vi Pht Gio th phng tin chnh l cu cnh v ngc li. Trong phngvn c cu cnh, trong cu cnh vn c phng tin, phng tin v cu cnh khai, khng khc, chnh l im sai bit to tt gia Pht Php v Tm L Hc TTy Phng.

Phn II.

im khc bit to ln khc gia Pht Gio v Tm L Tr Liu Ty Phng lcng tu tp theo phng php ca Pht Gio th bn ng cng b thu hp dn v cui b trit hy ton din t n tm thc gic ng, gii thot t ti tuyt i . RingTm L Tr Liu ngy nay th gn nh ch xoa du, vut vetm l con ngi conngi tha mn c ng chp, v cui cng, vn kh au trm thng ca covn khng sao bng nh, dit tr mt cch tn gc r d cho c i nt, vi imnh tng t v cch nhn so vi Pht gio.

Tuy bn dch ny c cn trng xem duyt li, nhng, v dch gi ang trong


2/48

rt bn rn trong vic to mi c s xy dng tu vin hu lm ni nng tacho mi gii, do vy, nn rt c th bn dch vn cha c trn vn nh ngumong cc bc cao minh bi mn b chnh v ch gio ln ti bn dch phm nyhon ho hn.

Dch gi cn bt,Thch Vin L

CHNG IIM C SC C BNCA TM L HC PHT GIO

LUN L HC V TM L HC

Mt cch r rng, Pht gio kt hp hnh vi tm l v lun l lun cp. Lhc Pht gio khng ch gii hn quan nim lun l v phn tch l lun, mhn, cn ch dy nhng phng thc sinh hot v chun tc cho mi hnh vi. Luhc ca Pht gio dy con ngi khng lm nhng iu c, bi dng thin t

thanh tnh tm . Ch cn hnh vi ph hp vi chun mc, thc o quy phm cha x hi th l tm l lnh mnh.

LUN L HC X HI V NHN TNH

c Pht dy rng, s hi ha ca th gii nhn loi c t trn nn tng V vy hnh vi x hi phi c ni kt vi tm l hc ca Pht gio phn t Nuvn c nhn c gii quyt th s khn trng v xung t ca x hi sthiu. To ra nhng cm tnh nh tham lam, kiu mn, sn hn v.v u c th hng n s quan h ca nhn t. c Pht dy :

Bo h chnh mnh l bo h ngi khc; bo h ngi khc cng chnh l bot thn.

c Pht li nhn mnh, bi dng t cht tm l c nhn nhn l c gi tha x hi, nh t tit ch, tm l an bnh thanh tnh, t rn buc v.v..

Tm li, lun l x hi gm c hai mt tch cc v tiu cc : ng trn mt ti


3/48

ni th s tit ch trn phng tin nhn cch v thc tin lun l chun tc slm gim thiu s xung t ca x hi; ng trn mt tch cc lun cp th, bdng, pht trin nhn cch lnh mnh, c th kin lp c mt x hi lng tc Pht v d nhn tnh nh mt m vng, c nhng lc b ngoi tuy b v minm hoc, nhng s hun luyn ca ni ti kh d chuyn ho v bin n thnh l

thin.L LUN CA TRI THC

ngha ca tri thc, nu ni trn mt ngha rng th gm c hai loi, l l tkinh nghim. Kinh nghim c th c chia thnh kinh nghim cm quan (senseexperience) v kinh nghim trc quan (intutive experience). Thng thng th con bit s dng c kinh nghim l tnh ln cm quan; nhng, ch c nhng ngi pk xo trc quan mi c th t n phng php s dng tri thc mt cch Loi s dng phng php tri thc y ny, chng phi l mt loi thn bPht gio, nhng ai c s hun luyn c bit u c th t n mc ch ny.

Nhng k ci th tc u rng buc kinh nghim trn khi nim ca mt longhim no , nhng, Pht gio th vt qua phm vi cc hn ny. L do l v kchng ta truy tm tri thc thng b chp trc (craving), v v minh (ignorance) pht, cn Pht gio khi phn tch v khi nim khng dng li ngn ng hotng thc ca lun l hc m tin thm mt bc, Pht gio c th tim nhn vgii tm l chn tht. i vi phng din ny, Pht gio c th tm cu c mm thc mi ca nhn thc lun (a new model of epistemology).

L LUN THC TI (THE THEORY OF REALITY)

Khi tho lun n vn con ngi v v tr. Pht gio cho rng hnh ngngi l do ch t do ca chng ta i vi s phi tri v khng b quyt nh bc hnh thc no khc; Khi c Pht bin lun vi su nh t tng ni ting thi, Ngi nm ly ch trng ny.

C S TR LIU CA TM L HC PHT GIO

Mc ch ch yu ca Tm l hc Pht gio l nhm gii p rt ro nguynkh au m nhn loi phi tip nhn, v, vn l lm th no gii thot skh . Trit hc v Tm l hc ca Pht gio u c mt th Th hng tr li(Therapy oriented). Trit hc Pht gio cung cp mt loi gii tr khn hoc ccn tm l hc Pht gio th cung cp phng php tr liu v s nhiu lon cacm.

Erich Fromm bo rng Sigmund Freud khng th tr liu tt bnh tm l m S


4/48

Freud ch mun gii tr s lo u, nng ny khng hp l v tnh cng bc ca loi m thi. Phng thc tr liu ca nhng nh tm l hc hin nay l m thchnh vn v bnh l x hi mt cch rng ri hn. Trn thc t, nhng quc nn cng nghip ha v ang pht trin cao th nhng tm trng nh hoangtrng rng, lnh cm, s thiu st v mt hng o nhn sinh trong lng nhn l

l khi nim v mc tiu ca tm l tr liu ngy nay. Pht gio thuyt minh rngcnh kh khn, xung t, bt mn, nng ny, lo lng, tham lam, ght hn, m chca nhn sinh u c th cho l ph hp vi thng bnh ca con ngi hin i;Pht gio cn c kh nng ch dy cho mi ngi hng n con ng ln huyi gii thot, ti cc phc lc, l cnh gii Nit Bn.

LNH VC CH YU CA TM L HC PHT GIO

Nhng lnh vc nghin cu ca Tm l hc Ty phng u c ch trung n, nh tm l hc Hon Hnh Phi (Gestlat Psychology) ch yu l nghin cu vgic (Perception); Phn tch tm l ca Sigmund Freud th nhm vo s nghin cc v nhn cch. V tm l hc Hnh vi phi (Behaviourism) th ch yu nghin cl lun hc tp (learning) v.v

Nhng, vn quan thit nht ca tm l hc Pht gio l cn nguyn khnhn loi v con ng gii thot; v th, ng c thc y (motivation) v cm (emotion) chnh l gio ngha ch yu; Tri nhn (cognition) l iu kin tin quyc nghin cu thm; ngoi ra, nh tnh tnh, nhn cch (personality) k c s ktr liu ca tm l hc Pht gio; gio nghim trn phng din tm l hc, nh

tch tm l ca Sigmund Freud, tm l hc nhn tnh ca Carl Rogers v A. Masloth thy mt cch thu trit v cch tr liu ca ch ngha tn ti v cch tr liungha hnh vi u l lnh vc ch yu ca s nghin cu tm l hc Pht gio.

NGUN T LIU TM L HC PHT GIO

Dng vn Pli tp thnh kinh in Pht gio nguyn thy (u c dch sangVn) lm gc, kinh in c chia thnh 3 loi : Mt l li dy ca c Pht Kinh tng (Sutta Pitaka), hai l nhng iu mc hun luyn, rn ch ca T KheKheo Ni gi l Lut tng (Vinaya Pitaka) v ba l Lun tng (abhidhamma pitaka gm c phn tch tm l ca tri thc. Nhng, Kinh tng li c th c chia thloi :

Trng B(The Digha Nikaya or Dialogues of the Buddha) :i thoi trng thin ca c Pht, bao gm 34 kinh in trng thin, tron

th trng kin s tch bnh sanh ca c Pht v tht s v chnh tr, x hi v tn ng thi. Trong Sigalovada Sutra a ra nhng ch dn v quan lun l hc Pht gio thc dng.


5/48

Trung B A Hm Kinh(The Majjhina Nikaya of Middle Langth Saying) :Bao gm 152 kinh. Gi tr ca n ch l c th lm cho chng ta bit c t

hnh tin ha thi k bt u ca Pht gio v nhng gio php ca c Pht ctnh hung khi qut ca nhng t thn cn v nhng sinh hot ca x hi n

ng thi. Kinh Trung A Hm cng cha ng mt s ti liu v Lut tng.Tp B A Hm Kinh(The Samyutta Nikaya of Kindred Sayings):

Gm 2889 kinh do 56 chng tit hp thnh, trong y c rt nhiu ch lp l phc.

Tng Chi B A Hm Kinh(The Anguttara Nikaya of Gradual Sayings) :Thu tp 2308 kinh, chia thnh 11 chng tit v c thm phn tho lun. c

ch yu l s n gin, thanh khit v gm rt nhiu cu thc tnh nhn sinh.

Tiu B A Hm Kinh(The Khuddaka Nikaya of Division of Small Works) :L mt loi on thin danh ngn s dng tn vn hoc hnh thc thi ca vit nthng c dng k o, vnh thi, ca xng v.v ng trn quan im vnPht gio s v Trit hc nhn xt th Tiu B A Hm Kinh l mt b kinh rtr.

Ngoi nhng s kin ny, nhng tc phm ni ting ca i Tha kinh in Phn vn, Hn vn, Nht vn v Tng vn vit thnh, cng c th tm c nhliu lin quan nh Kinh Dc S (Bhaisajya Guru Sutra of the Lapis Lazuli

Radiance Tathagata). Kinh Diu Php Lin Hoa, kinh Duy Ma Ct v.v Truyn thca i Tha Pht gio c bit nhn mnh n s thnh Pht hoc nhng hncc bc B Tt. Cn c Pht Thch Ca Mu Ni th c miu t trong kinh innh l mt bc c kh nng tr liu v i, phng thc tr liu ca Ngi gm c: Tr liu trn gio ngha v tm l hoc thn tch.

em kinh Pht v mt s nguyn l ca tm l hc Ty phng hin i, nhs hc l ca cc loi hc phi y liu so snh tm hiu trn tinh thn nghin cmi c th nhn thc mt cch su sc v Tm l hc Pht gio.

VN THUC TRN PHNG PHP LUNTrn phng din hin tng tm l, c Pht ch trng do kinh nghim m

thc l lun. Nhng kinh nghim khng ch l kinh nghim cm quan m cn phu ca trc quan (intuition) v ni tnh.Bi l c Pht nhn thc rng truyn thnnhn tp, hoc s dng lun l hc v l tnh u c s gii hn ca n v, chkinh nghim mi c s bo him tt nht . Kinh nghim ca c Pht ngoi vic cc vo ng quan cn ti dng Ni Tnh Php (Introspection) nh l mt gi tr cao


6/48

t c k thut tri thc v pht huy thu th (qun st mt cch thu trit). Tr php l mt loi k thut Phn tch t ng (Self-analysis). Ty Phng ngdng trc quan php nghin cu hin tng tm l v c cho l k thung c tin cy, bi v kinh nghim ca ring mnh khng th lm cho ngi kgic st c. Nhng, Pht gio cho rng do cng phu thin nh cao m c th

n nng lc vt qua cm quan, v chnh v th m n l phng thc kho nghkhch quan. Nu c th t n k thut thin nh mt cch nht nh th khngminh lm tr ngi v do vy m tm l c kh nng t n giai on ca s an thanh tnh.

KHI NIM V TM (MIND)

c Pht ph nh bt c thc th no c tnh vnh cu, tc Tm hoc Thor Consciousness). Pht dy :ci c gi l tm l mt loi phc tp th ca nhnth (a psycho-physical complex of nama-rupa), nama l ch cho 4 loi qun th phi vcht tc l cm gic, n tng ca cm gic (tng tng, quan nim, khi nimhot ng (conative activity) v thc; rupa l ni v 4 nguyn t ln, tc l khu(extention), ngng t lc (cohesion), nhit (heat) v hnh trng vt cht (materialc c t nhng nguyn t ny. V vy, c th ni, n l mt phc hp th thnh bi nhng thnh phn tm l v vt cht v c tnh cht tm th (hoc th nng ta ln nhau. Mun liu gii mt cch rt ro v hin tng tm l th cxuyn qua lut nhn qu, bi v chng cng lm nhn v qu cho nhau.

Nhn duyn gi hp l s biu th ca iu kin h vi ca tm l v vt cht

ngha v ng (egolessness) cng cn ch dy rng c ni ln ngoi u khng c gi l thc th tn ti . V th, hai gio ngha nhn duyn gi hp v v ng l tm lhc Pht gio gii thch v tm (c th dng phng php tng hp v phng p phn tch phn bit gii thch hai loi hin tng ny). Cn c theo tm l hgio, chng ta c th bo rng Tm l mt th loilin tc ng thi (dynamiccontinuum), c th khuch i n khi nguyn v kh m tnh m c, v lc th pht trin bn ngoi ca s kt liu ca th mng.

Loi thuyt php ny hin vn cha c s tha nhn ca tm l hc Ty P Nhng, Tnh cht di truyn nguyn thy ca ngi (Archaic heritage of mind) Sigmund Freud v quan nim v Tp th v thc (Collective UnconsciousnesCarl Jung u mun thm d vo mt lnh vc su xa khc, trong tng lai, rt ckhm ph mi s hi t cng ch trng tm l hc ca Pht gio.

CHNG IITRI NHN TM L HC,NG C V TNH CM


7/48

NH NGHA TRI NHN

Tri nhn (Cognition) c ngha Qu trnh ca s hiu bit (knowing), l m hot ng tm tr, s dng ngn ng, tng tng v pht sinh quan nim (hokch thch v i vi kch thch ca phn ng c). Loi qu trnh hiu bit n

mt ci g khng th trng thy, chng ta khng th thy c nhng ci c mdanh l t kho, suy l hoc k c, nhng, chng ta c th quan st v nghin cuvi do nhng hot ng ny sanh ra. c Pht dy rng, qu trnh tri nhn ca chthc ti ca qu trnh cm quan (reality of the sensory process), tri nhn ca chncng cng vi thnh phn quan nim v tng tng ca phi cm quan (non-senkt hp ti mt ch. Ch th ca tri thc tm l hc ca c Pht v khoa hc ttm l hc hin i c s ging nhau.

TR THC AO HN

c Pht th qua cc loi phng php nh kh hnh (penance), t ng kh(self-mortification). Cm gii (avoidance) v n n (seclusion n) v.v pht ng. Loi pht trin v nng lc cao ny, khng phi l mt loi thn b ml s pht trin t nhin ca mt loi tim nng no ca mt con ngi, n kh phi l s xut hin t nhin ca mt lc lng thn b no m l s pht trcch dn dn. Loi phng thc pht trin tim tin ny lin quan n 3 giai oth o c, cng phu nhn nh (samadhi or concentration) v s bi dng caLoi u nhp ny cn phi tri qua thi gian sut i th nghim, c Pht cut n s ph tr v minh v nhng buc rng ca phin no.

Bt c ai tham cu, tm hiu v tm l hc tri nhn ca Pht gio th u khth i vi nhng phm vi tm l tri gic cao ny.

TRI NHN V NG C

Tm l hc tri nhn khng th tch ri nghin cu ng c. c Pht s d phng c ca tm l nhn loi l v mun ch by nguyn nhn thng kh ca nhnv tm cu phng php lm gim khinh s thng kh y,iu cng chnh l yucu chng ta cn phi c mt nng lc tri nhn bn nhy v t ci thin chng t.Dc vng ca nhn loi nh hng nng lc tri nhn, nhng tri nhn cng c tci vi dc vng.

c Pht khng ch trng ct c dc cu ca cm quan m l ch trnghun luyn dc cu ca nhng cm quan ny khin cho nhng kch thch ngti khng th nhiu lon ni tm. c Pht khng tm cch nn p, co rt cm qum ch mun lm cho cm quan pht trin, ci thin v tnh ha.


8/48

TRI NHN V TR LIU

c Pht dy rng c hai loi phng php c th t n s pht trin trn din tinh thn : Ninh Tnh (Tranquillity s thanh bnh), s tnh lng an bnh; v Kin (Insight s hiu bit su sc), s nhn thy xuyn sut bn trong s vt. N

cng c 5 loi nhn t c th nhiu lon s pht trin ca s ninh tnh tr phi d phu thin nh th mi c th khc phc nhng nhiu lon ny. Nm loi nhn tdc cu, ch xu, li bing v chm lt, khng trm trc v lo lng, hoi ngPht cng ch dy 7 loi nhn t ca Khai ng c th bi dng tr thc vkin ca chng ta, l : chnh t duy, truy cu Pht Php, tinh thn, h lc, ninthin nh v trn nh (bnh tnh).

S dng nng lc tri nhn ca nhn loi tnh ho tri gic v t kho ca chth s hin ra mt khun thit k ca cu tng tr liu tm l hc. V th, c i vi tm l hc th s tri nhn trn phng din th h tr liu cn phi t trung tm.

NG C (MOTIVATION)

ng c l mt ngun nng lc (source of energy) c trong c th, ngun nngny c th sanh ra hnh ng, khin n t thnh mt loi khuynh hng ca mno . ng c c th chia thnh hai phn l sinh l v tm l. Trn phng dsinh l th n ging nh nhng ng c thc sc v t vong v.v Trn phng dl th n nh l mt gi tr quan thuc v tn ngng (tn gio) v.v

ng c ca tm l hc Pht gio ch yu l s phn tch nhng phng dinn s bt an, khn trng, cng thng, nng ny, lo lng, bn chn v cm thv.v ca nhn loi nhm ra php mn bt nh hng dn mun loi t ng hnh phc, v th, ng c nghin cu tm l hc Pht gio bao hm sc liu. ng trn quan nim ca ty phng ngy nay nhn xt th ch tr liu nthng thng c dng ch cho s cha tr nhng ngi c tt bnh tm l; nu ly tm l hc Pht gio ni, th n c dng ch cho s gii tr tt xung t trn mt tm l v s bt an ca ni ti. Kinh in Pht gio cpn phng din ng c ca tm l hc.

TNH T (EMOTION)

ca tnh t tc l s kch ng (Arousal), cm gic (feelings) hoc trng thcm (affective states) m cng chnh l do s chuyn bin ca phng din sinh sanh ra phn ng hnh vi. Tnh t quen thuc nht l nhng tnh t yu, hn, bi thv sung sng, khoi lc. ng trn mt ni tnh ni th tnh t l trng thi ch quan; khch quan m ni, tnh t l mt loi biu hin hnh vi. Trn phng


9/48

tm l hc ni th tnh t l mt loi trng thi khng thng bng v kch ngkhng th xem tnh t hon ton nh l v l tnh. Chng ta c th tm c s kton ca tnh t lun l nh thng i, tn knh, chnh ngha cm, quan tm chn v.v l nhng tnh t t ng siu vit (self-transcending emotion), nhng tnh t u thuc nhng tnh t tt. Trong gio l Pht gio c mt s tnh t c th

tinh thn cao qu, ng tnh v t bi, ni mt cch chnh xc hn, khng tham lamkhng sn hn, khng si m ca tm l hc Pht gio c cho l ngun tnh t kton, tch cc v sng to tnh. Di y chng ta phn chia mt s tnh t c bsau :

S st (Fear)

S st thng thng l ch cho s phn ng gy ra i vi s vt c mc nguy him no .

Dc cu qu mnh v s chp trc u c th to nn s s st. Bi v khi quyn luyn khng th x b i vi mt s vt qu bu v c gi tr th chng tasanh mt loi tc dng c chp, lo lng v s st b mt n v nh mnh yu thi mt ngi no n khi ngi y b lm bnh trm trng th tm l thnchuyn thnh s st lo u. Cng ging nh th, chp trc vo t ng, danh vnlc v. v u s sinh ra tm trng s st hay tm l khng hong.

Mc cm ti c (sense of guilt), khin trch t ng (self-reproach), s st b tr pht (fear of punishment) v s hi b a xung a ngc (fear of lower world) v.

kinh nghim tn gio u sanh ra s st.S st c lc cng vi ght hn (thm ch t hn) v tnh t bt mn kt hp

nhng lc nh th th lin sanh ra cm gic phm ti trn bnh l (pathologicahoc cm thc bt an gi l ray rt lng tm (uneasiness of conscience).

c Pht dy rng nhng ai cha gic tnh th u c t ng trung tm chngha, dc vng, ch v khuynh hng chp trc. c Pht ch trng mun gitr tn gc nhng c cht ny th khng cn thit phi khin trch ti li qu kv nu t mnh khin trch th i vi s pht trin tm l c rt nhiu phng hPht cng xng l cn tnh ha tnh t t c tm l thng bng v mnh.

Bt an (Anxiety)

Bt an l mt loi ly vt khng c mc ch lm i tng s st. c Phtngun ci su xa ca loi s st ny c to ra bi s chp trc t ng. CPht hc Edward Conze gi n l s n tng ca thng kh (concealed sufferin


10/48

Pht khm ph ra loi con ngi bt an ny (anxious man) l do l bi h knng lc nm vng chn l c bn V ng (Egolessness), cho nn mi dn bt an; ch cn liu gii c V ng th c th nm vng c cha kha caan i vi loi hnh thc.

Khng ch v biu hin ca s s stHun luyn tnh t c th trnh by trn ba phng din : (1) Pht trin tp qu

t ng i vi trng thi tnh t ca chnh mnh; (2) Khi tnh t hng khi phi tkhng ch s xut hin ca tnh t; (3) Pht trin mt quan nim gi tr mi lms st vn c hoc phn ng ca s phn n khng th ti pht. Nh th, tri qu bit v t ng, khng ngng phn tch t ng v phn cu nhng cng phu ca chmnh, cui cng c th t n hiu qu ng nh s d k (thi k d tr).

Th hn

Th hn cng l mt loi biu hin ca tnh t, c cc loi phng thc biu chng hn nh t tng (nh l ngh mong cho nhng ngi m mnh khng cht i), li l th l v nhng hnh vi cng kch v. v Trn s tht, c Pht nhn mnh v phn i s th hn, thm ch bao gm c nhng cuc chin chngha (just war) hoc nhng phn n chnh ng (righteous indignation) i vnhn (v i vi x hi). c Pht xut s chuyn bin ni ti (cu pht tlinh ni ti) c th thun phc tm th hn tin thm bc na, l, dng s bit, ni tnh v t tng ch ng tnh t th hn, nh vy th c th tnh ha

m ng thi cng c th lm cho x hi pht trin mt cch hi ha.au kh v bi thng

Trn c bn, au kh v bi thng l tnh t phn ng i vi bit ly, ngoimt mt cng s a n au kh v bi thng. Bi v i vi ngi ch thn,ta u xem h nh l mt b phn ca chnh mnh, mt khi h mt i, ta s sanht au kh v bi thng, Sigmund Freud gi n l Bi thng v cu mang (lo lray rt, thc mc trong lng) Mourning an Melancholoy. Vi Pht gio th i vkin ca mc ch no lm sn sanh s tp trung tinh thn (cathexis) ca tnhmnh lit cng chnh l lc chp trc v, mt khi mt i i tng mc tiu thra trng thi trng vng hoang vu, khn nhim tm l, tnh t ti c cm, b phthng hi v t mt lp m nh mu xm ln cc loi tnh cm bi thng.

i vi bi kch bi thng v au kh ny, T Diu v Bt Chnh o ttrong gio ngha Pht gio c kh nng lm phng thuc tr liu hu hiu. Thi Pht gio l yu cu nhn loi hiu r v chn tht cm ca s tng thay tht bi thng qu .


11/48


12/48

Bo tn s t ng

y l mt loi thnh kin sai lm ca t ng trung tm ch ngha, hon ton gi nh sai lm (tn ngng) tc t ng thc ti vnh tn (ego-entity). Nhn cch

ca n l nhm vo ba loi : Kht cu, vng tng v gi tng nh sau : Kht cu y l ca ta.Vng tng y l ta.

Gi tng y chnh l t ng.

Nhng, Pht gio cng biu th mt cch r rng, nhu yu ca c bn duy sanhkhng kh trong lnh, nc, thc n, ng ngh v. v chng hn, u c xem nmt loi biu hin ca s kht cu.

T ng hy dit v cng kchi vi phng php quan st v t ng hy dit v cng kch, Sigmund Freud

rng n l mt loi bn nng xung ng; nhng, c Pht th li dy rng n lhnh vi phn ng tnh. Khi mt loi tnh t th hn (i vi ngi hoc vt) tngoi ti khng c pht tit th n li hng ngc v mnh, v th nn sn sth hnh t ng (kh hnh) v t st. c Pht qu trch s pht sanh ca 3 lothc kht cu trn y v cho rng v do khng hiu r o l kh au ca nhn sto thnh; ng thi, i vi vn thng kh ca nhn sinh v thiu cng phu n

nn ty tin tng phc vo s m hoc t ng v, kt qu l a dn n nhng TIM THC NG C (UNCONSCIOUS MOTIVATION)

Tim thc ng c l ni v s thc y khin cho con ngi to ra mt thtc no nhng li khng gic st c ng c chn chnh (real motive) s tithng tim thc b k c v tnh t p bc, nhng c th l t trong gic mnngn, o gic, v trong nhng chng trng tm l tht thng thuyt minh sca ng c tim thc.

Quan nim v tim thc ca tm l hc Ty phng c sng to bi SigmFreud, v ngi hc tr ca ng l Carl Jung li khai sng ra thuyt Tp th timthc (Collective unconsciousness), Carl Jung cho rng tim thc c c th. Tithc (personal unconsciousness) tc l mt s tm l c th no b p ch ho b qun; ngoi ra, cn c loi khc tc l tp th tim thc, l ch cho tm lngi ngay khi va cho i vn sn c mt loi trng thi tm l phc tp, CJung gi l nguyn hnh (archetypes), n l quan nim vn ha c truyn ti ny qua i khc bi t tin ca chng ta, nhng kinh nghim u c bo


13/48

trong tim thc c th ca chng ta; mt cch r rng hn, theo s gii thch cJung th nhn cch c cu thnh bi 3 loi thnh phn : T ng, c th tim ttp th tim thc. Tp th tim thc l nguyn hnh ca b su. Cn c theoca Carl Jung th tp th tim thc vn c sn t cht di truyn, lm cho c thngi ca i trc trn phng din tri nhn v th gii, c cch nhn tng

nhau. Nh nhn loi vo thi k rt sm lo s s hc m, v en ti s mang

him; ngy nay, loi nguy him ny mc d bin thnh qu kh, nhng nhn lcn s hi s en ti. Khi nim tnh ph bin hi s ca tp th tim thc hotng c gi l nguyn hnh. Nguyn hnh l kinh nghim ca tnh t n tca s truyn tha tin ha. Nh nguyn hnh ca ngi m hin t xa n na biu th cho s m p, bo bc, dng dc, m cng cn l s tng trng cho nguyn hnh ngi cha l lc lng, quyn oai v tng trng cho quyn lc. Nhnguyn hnh khc nh nh tng n tnh (anima), nh tng nam tnh (animas), t(self), anh hng, thn, sanh, t v. v cng u nh th c. Th quan nim ny hvi quan nim A Li Da thc hoc chng t thc ca Pht gio (storehouseconsciousness).

Dng thc ca Pht gio (Stream of consciousness) cng lin quan vi tim ng c. Pht gio dy chng ta rng nu c kh nng tu tp k thut thin nhth s dng lp trong ca tim thc en ti to ra thnh s pht trin nhn cch kin ton.

CHNG IIINHN CCH TM L HC

NGHIN CU V NHN CCH TM L HC V NHN CCH PHT GI

ng trn phng din tm l hc ty phng ni th nhn cch (personalitm thc n nh hnh vi c th mt cch c c, ng thi s dng t tng, ctri gic lm c s thch ng vi hon cnh. Khi nh tm l hc nghin cu v cch thng ch n c cht ca c th, hnh th ca thn th, th lc ca tithc, qu trnh tri nhn v cc loi x hi hc tp v. v v nhng nhn t ny nhng nhn t c th nh hng n hnh vi ca nhn loi.

Tm l hc hoc tm l phn tch hc (Psychoanalysis) ca Sigmund Freud choc ba loi tng th tm l, l hnh thnh nhn cch tc thc, tin thc(preconsciousness) v tim thc. Ni dung ca ba tng thc ny da theo s kca ba sinh vt v th lc hon cnh m hnh thnh ba loi h thng tm l, tc b(id), t ng (ego) v siu vit (superego). Hc thuyt ca Sigmund Freud ch tr


14/48

Tnh l hch tm ca ng c nhn loi. Theo Sigmund Freud th Tnh trongvn minh thng do cc loi p lc ca x hi v tht kh c th c tha mvy m bin thnh nhn t ch yu lm nh hng n nhn cch. Nhn cch tvo s pht trin ca tnh m pht trin, v th nn c tng giai on pht trin nkhang k, giang mn k, tnh kh k, tim phc k v sanh thc k.

T v sau, bao nhiu hc thuyt, l lun v nhn cch u pht ngun t hthuyt ca Sigmund Freud v c tu chnh thm, v c gi l hc phi miSigmund Freud (Neo Freudian School). Cui nm 1930 n u nm 1950, c rhc sinh ca Sigmund Freud pht biu v nhng kin gii v l lun v tm ltch hc. Trong h s dng phi Phn Tch Tm L Hc (nh Carl Jung chtrng) nhn mnh nhn cch l s thng bng ca th lc thc v tim tPhi C Nhn Tm L Hc (nh ch trng ca Alfred Adler) th cho l vai tr (rs quan h ca x hi hnh thnh nhn cch. Hc thuyt Tm L Nhn Tnh(Humanistic theory) tc nhng v nh Carl Rogers v A. Maslow th nhn mnh rnhn cch l tnh c c v kinh nghim sinh hot c th ca c th. L Lun Tp X Hi (nh B. F. Skinner) th ch trng n th lc ca hon cnh i vi hng ca nhn cch, c th s dng phng thc m phng cng thm tc dnnhn c th hc tp v hnh vi. V cn c mt s l lun khc v nhn cch trng v kinh nghim ch quan v. v

Pht gio i vi s gii thch v nhn cch c s bao hm ca trit hc tl tnh v tm l tnh. Pht gio ph nh con ngi vn c t ng thun ty c (ego) v n ch l nhn duyn ha hp. Do s quan h ca nhn duyn ha hp m

con ngi u c thc, k c v thuc tnh ca thn th c th phn bit Ta(ch th, khch th). Pht gio tip nhn quan im cho rng con ngi c mt cch ng thi, gi hp bin ng bt thng, nhn cch ch l mt loi danh t phng tin c s dng phn bit gia Ngi v Ta m thi. ng trn LuHc ni th nhn cch ny c th l l tnh v phi l tnh nhng chu trch nhihnh ng ca chnh mnh. Ngay trn phng din ca Tm L Hc gii thchc ngha, bi v nhn cch c k c, t tng, cm gic thng cu vi ng

Phn tch mt cch nghim chnh v tm l hc th, nhn cch cng ch l mt phng tin gi danh, bi n biu th cho mt loi cng nng thng nht no of function) nh i, ng, tri gic, t tng, quyt nh v.v ging nh chic xnga, do s kt hp ton th ca cc b phn mi c th gi l xe nga c; Ncng th, do thn th, cm gic, thc v tnh hng v. v t hp m thnh v nmi c th gi l nhn cch. Tm li, nhn cch l mt loi thng nht th ca cnng, ch c gi danh ca tnh tm thi. Nhn cch khng th n c tiu biu cth, tri gic, cm gic m ch c trong s t hp thch ng mi c th c gi cch. S gii thch ny hon ton c s ph hp cng vi Pht gio.


15/48

C CHT V LOI HNH NHN CCH

c cht nhn cch (Persoanlity traits) l ni n tnh c sn c ni mi nhnc th, loi c sc ny c th xc nhn c. Loi hnh nhn cch (Personality ch cho s hu nhn cch; loi hnh u c th quy loi thnh rt nhiu hnh thc

Trong Tng Chi B A Hm Kinh (Anguttara Nikaya), chng ta c th pht hinloi c sc ca nhn cch, tc l nhng loi hnh nh M c (Virtue), Thnh T(Integrity), Cng Ngh (Fortitude) v Tr Hu v.v

Do s c ng c cu lu di ti mt ni chn m c th bit rng trn phno c ca ngi thng tr ny l tt hoc c khuyt im, iu cng c nrng c th nhn xt r l ng ta c o c tt p hay khng; x l s vt vi khc khin c th nhn thy r rng h l ngi khng thnh tht; trong nhng khim ging xung hoc bt hnh xy n th c th on nh c trnh cngh ca mt con ngi; giao m vi ngi th c th tri nhn c l h c trkhng.

S phn loi c cht nhn cch ch yu ca Pht gio l nhm vo xch l lutm l o lng.

Kinh Pht (Visuddhimagga) cng chia nhn cch lm 6 loi hnh ln, l thlam (tham), ght hn (sn), vng tng (si), trung thc, thng minh (hu) v tn m

XUNG T V TA CHIT (NGN TR THT BI) (CONFLICT ANDFRUSTRATION)

Xung t cng tc l hai ci hoc hai mc tiu (goals) hoc nhu yu (needs) n tnh cnh bt an khi khng th tng dung ln nhau. Xung t c th chia lloi, l chnh-chnh xung t (approach-approach conflict), tc loi xung t kmun ly mt trong hai mc tiu ca ngh mun; Ph-ph xung t (Avoidance-avoidance conflict) l hai mc tiu u khng ngh mun, xung t xy ra khi mumt; Chnh-ph xung t (Approach-avoidance conflict) l loi xung t ca mtiu m c hai loi thnh phn chnh ph trong y (v d nh, mt ngi n b nhng mang nhiu bnh tt). Gii quyt s xung t ng nhin lin h n nhquyt nh ca n v khong cch xa gn ca mc tiu, ng c c nhn, cng yu c nhn, h quyt tm, thi gian tnh, k vng c nhn v.v

S trc tr, tht bi i vi nhng quyt nh hoc mun t n mc ch n phi chu s tr ngi gia ng. Cng c s trc tr bi hon cnh nh ngi cht; c nhng trc tr bi yu t th cht, nh qu thp ln sinh ra tng t xcoi; c nhn t x hi nh ly hn, tht nghip v.v


16/48

Phng thc i ph vi s trc tr, tht bi gm c cng kch (gin tip cnv trc tip cng kch), o tng v co rt (t nh, n b xu x gp phi nhiu tht bi, c o tng mnh l ti t Elizabeth Taylor, v tr v vi nhng hnh vi nh khc lc n o, lnh lng v tiu trm v.v)

c Pht dy rng trn c bn, s xung t v bnh an, thanh tnh c th kimnghim t hai tng th : Nit bn (Nirvan) l thanh tnh, hi ha mt cch tuyt cn au kh (dukkha) th dy y s bt an, khn trng v xung t. Gia s h(mc tiu truy cu l tng ca ngi ti gia) v thanh tnh tuyt i (l l tncu ca ngi xut gia) cng c rt nhiu khc bit. Ngi ti gia chnh trc ntheo th on hp php lm giu, khng tham lam th c cng c v hn nat c s hi ha; nu ngi ti gia khi ln tm tham lam, kht cu s hng th chc chn l b xung t vi ngi khc. Ngi xut gia v x b tt c, knhng c kh nng gii tr au kh m hn na cn c th truy tm s thanh tnnht trong ni tm ca h.

Pht gio cho rng khu lc (drive) mnh m truy cu tha mn cm quan, trucu s tn k, hng phn, vt s hu, u l my pht in ca s xung t.

Pht gio gii thch v nhng trc tr, tht bi rng l : khoi lc v kch thckhi ci m chng ta truy tm kt qu bin thnh rng tuch th sanh ra trc tr, thnng n. Loi trc tr tht bi su nng hn ny khng tc khc xut hin qua ton din ging nh s trc tr tht bi khi mt i mc tiu c bit.

Ngoi s trc tr v truy cu tha mn cm quan gy nn, Pht gio cn xung t tm l ca t ng bo tn(cm quan, quyn lc, a v, danh vng), mtngi c khu lc quyn lc mnh m th s xung t tm l cng to ln v s trcm gic tr ngi cng tng i to ln. Khi cm gic trc tr ln n cao imth tip nhn th con ngi hin nhin lp tc gp mt loi hin tng hy hu vng v kht vng mun hy dit t ng.

V th, s xung t m tm l hc Pht gio cp nh phn tch ng c nguyn dc cu truy cu tha mn cm quan, bo tn t ng, hy dit t ng vlam, ght hn v.v cng vi tm l hc hin i tng i c im tng thng

PHNG THC PHNG V (DEFENSE MECHANISM)

Phng thc phng v l tinh tm kit tc ca Sigmund Freud v Anna, con gng; phng thc ny ni v qu trnh nhn loi li dng tim thc nn i vgii chn tht b bp mo, thay i v ci bin, nht l khi chn tht v cm gli (feelings of guilt), kinh nghim bi thng, xung ng, khng th tip nhn, th


17/48

khi nhng s vic khc c lin quan dn khi mt cch khn trng.

Tuy nhin, phng thc phng v khng c bin php duy h ca p lc tmth, v th cng c th ni l mt loi di la t ng v trc trc t ng (self-deceptive and self-defeating), khng c bin php no c th gii quyt s p lc

tm l, bi v qu trnh ca phng thc phng v pht sinh ngay trong tng th tthc, con ngi s dng n lm bnh phong v ni nng ta kin c ln lao m pht sinh nng ny, lo lng, bt an v khng cm thy l mt th th ontht b b cong bp mo; l do l trong s sinh hot ca mi mt con ngi u phi nhng tnh cnh bt an nh ti c, s st khng hong, bt an, mc tiu b v.v v th, dng nh mi c nhn u s li dng phng thc phng v chnh mnh.

Nhng phng thc phng v gm c :

p ch (regression), mc ch l khin cho au kh, t tng ca tnh uy hip, cgic, k c v qu trnh o tng khng tin vo c trong thc hoc tri gic

Hp l ha (Rationalization)l tm kim l do hp l thay th tht vng, nmt cch khc, tm l l khng thc thay th l do chn chnh. V nh mt hgian ln trong vic thi c th thng bin h l hc sinh no m chng gian ln; gi khng c mi tham d d hi th bo cha cn bn l c y khng bngchp nhn li mi.

u X (Projection)l s tha ni ngi khc, tt c u din gii rng llm ca ngi khc.

Tc dng nghch thi (reaction formation)l s kinh hi i vi xung ng v ttng, khng nhng ch c gng p ch m cn pht trin mt thi m thc vvi hon ton tng phn che y ng c v hnh vi chn chnh ca tim thtrng hp nh mt ngi c tnh nng ny bc xc, lo lng, bt an c th xin vthn hc chun b lm mc s hoc n tu chng hn.

ng Nhn (Identification), s nhn qung quen bit ny l v bo v gi tr cm nca chnh mnh, c th thng a ra nhng bnh lun chung chung vi mt s nc danh vng hoc oai quyn, nh Tng Thng M Carter l bn thn ca ti v.v

Thng hoa (Sublimation), l mc tiu hot ng li dng x hi c th chp nhnnhm tha mn ng c p ch ca x hi y, chng hn nh lm mt kim tra nh c th xem phim X m khng cm thy c mc cm ti li.

Ph nhn hin thc (denial of reality)l nhng g khng vui hoc t tng a n


18/48

bt an, bt cn (th ), th ph nhn bng cch ngh rng vic ny cha tng ti.

Cn c theo tm l hc ca Pht gio, th vic s dng phng php nht tmchuyn ch s khin cho con ngi c th t n b phn n ti v thm tng

ca tm linh; cng phu thin nh c th gip chng ta kim tra t m t tngca chng ta, v th m khng cn phi s dng n phng thc phng v.

Tc dng nghch thi (Reaction formation) trong phng thc phng v, thi dnvi k ch ngha cm dc (sinh hot kh hnh), dng tnh ha cm quan nhPht khin trch phng php ny, l do l v ch ngha cm dc l con noan khng c ngha no c. Thng hoa l iu c c Pht nu ra gi bi l dc cu trung tm t ng c th c thay th bng dc cu Nit bn.

NHN CCH V X HI

i kht l phn ng ni ti ca sinh l, dc tnh th c khuynh hng sinh lhi, ngoi ra dc vng quyn lc, khu lc (drive for power), danh vng v a v trnh hot ng x hi h tng.

c Pht tip nhn ngha trng yu v s quan h h tng ca con ngcnh x hi.

c Pht tn thn rng lun l x hi c th gip cho con ngi kin lp mt

nhn t lnh mnh v mt l tng x hi hi ha. Mc tiu tr liu (nhn tm) cPht t trn tm l kh cht ca c nhn bin ha, c Pht truy tm tung tch vxung t cn bn ca x hi v tri nhn l n c bt ngun t tham lam, thvng tng v t ng.

CHNG IVTM L HC PHT GIO

V TM L HC TR LIU TY PHNG

LI NI U

Thi xa, i vi nhng ngi c hnh vi tht thng hay tm thn ri lon(behavior disorder) th thng hay tm cu ma thut (witchcraft), qu thn hc(demonology) v cc loi phng thc tr ma ui qu khc nhau (diverse meansexorcising evils and demons). C mt s tn gio xen trn hoc t nhiu nhng phng thc ny vo lm nghi thc y liu tn gio, mt s khc ph nhn


19/48

th on trn v cho rng tt bnh tinh thn l v cng nng ca no b hn lonnn, nhng, mi n sau 20 th k mi c phng php khoa hc r rng hn tch v nhng hnh vi tht thng.

u tin c hai phi a ra gi thuyt dng thay th cho quan nim Trng

(Demonic possession) :1.Gi thuyt thn nhn tnh (Somatogenic hypothesis), tc l bnh tt tinh thn cth c xem l s ph hoi ca thn kinh kh quan, tc dng trao i bi tr phtht thng v.v nh nhng ch trng ca Kraepline v nhng ngi khc.

2.Gi thuyt tm nhn tnh (Psychogenic hypothesis)l ch cho qu trnh tm l thtthng, nh ch trng ca Mesmer, Charcot, Janet, Breuer v Freud.

on ny ch trng phn sau, dng k thut tm l hc gii quyt s thca nhn loi.

Gestalt hoc Tm L Hc Hon Hnh Phi (Gestalt Psychology) nhn mnh chnh th tnh ca hin tng tm l, cng tc l c im ln nht ca hin tl, l tnh thng nht khng th chia ct ca n, hnh vi cng th, tc l s thnht ca mt hnh vi no , l phn ng ca chnh th.

Sigmund Freud l l lun gia ca tinh thn tt bnh, cng l ngi sng lp phng thc Phn Tch Tinh Thn (psychoanalysis) v nh hng mt cch

cha tng c trc . Ngoi hc phi Signmund Freud (Neo-Freudians) ra, Nhn Tnh Tm L Hc

(humanistic psychology) ca Carl Rogers and A. Maslow, Hnh Vi Tm L Hc(beheviourist psychology) ca John Watson v B. F. Skinner, Tn Ti Tm L H(Existiential psychology) ca Rollo May v.v u l ch tho lun ca ch

S tht, mi c nhn trong x hi t nhiu u t trong Bnh thi x hi (Ssociety) v Bnh thi chnh thng (Pathology of normoly) nh Erich Fromm Erich Fromm cn bo rng bnh thi x hi ng thi bao gm nhng chng tr: S ly (Alienation), nng ny, lo lng, bt an (Anxiety), cm gic s st cp (the fear of feeling deeply), tnh b ng (passivity), thiu hoan lc (lack of joy) v.th bo rng phng php tr liu ca nhng nh tm l hc khng ch gii hn bnh nhn m ng thi cn bao gm c bnh l x hi ang thi. ng nhin,yu chng ta vn ly h thng tr liu tm l hc ca Pht gio so snh vi ttr liu ca ty phng hu c c s hiu bit su sc hn.

TM L HC HON HNH PHI


20/48

Phi Tm L Hc Hon Hnh pht trin vo nm 1912 c quc, v vo nm c a vo Hoa K. Nhn vt ch yu ca phi ny l Max Wertheimer (181943), Kurt Koffka (1876-1941 ?) v Wolfgand Kohler, kt cu v ch ngha hnh(ch trng hnh vi nhn loi c chia thnh tng on phn tch nhm hi

thm). Phi ny cho rng phng php hc gia m ch ngha kt cu s dngv khng th i biu cho tnh cht chn chnh ca kinh nghim thc. Chng tatnh n s phc tp ca b phn tuyt i khng i biu mt cch hon ton chnh. Hnh vi ch ngha cng b ph bnh nh th. i vi phi Tm L Hc HoHnh th hnh vi chng qua ch l mt tp hp ca phn x m thi (bundle of ref

Gestalt, c ng c l hon chnh (whole), hnh thc (form) hoc hnh mo(configuration). Phi ny nhn mnh rng th gii m chng ta nhn thc l dncu ca chnh th, nhng khng phi l phng thc ca phin on m chnh lquan thit, l hon chnh, lin tc v l ngha ca hnh vi chnh th. V d : chnnghe m nhc l nghe m lut, m giai (melody) ch khng phi ch nghe tng mca m tng ging iu (pitch) v cng (intensity).

Phi Tm L Hc Hon Hnh nh hng n s pht trin ca Tm L Hc NTnh (Humanistic Psychology) sau ny; nhng, so vi hc phi Hnh Vi thi hv hc phi Phn Tch Tm L th nh hng ca phi Tm L Hc Hon Hnh khng c xem l to ln.

Phng php tr liu ca phi Tm l hc hon hnh nu cn c vo nin i 6

Fritz Perls, i s tm l hc ca phi ny cho rng trn phng din tr liu gip c th nhm vo s lin quan n cc phng din v nhn cch v kinhca h nhn thc thm hu tin ti vic gip cho t ng thc hin v t ng trch; ngoi iu ny ra, cn nn khuyn khch nhng s nghip cha hon thn(unfinished business) - gii quyt nhng vn thuc qu kh. Bi v nhng vqu kh c th nh hng n hnh vi hin ti. Nh vy th, c th mt cch shn, ch n c th v th gii chung quanh gim thiu s nng ny, bt antrng nhm t thnh hiu qu r rt trong x hi cnh tranh.

Tm li, ch th ca Fritz Perls ch l gip ngi ta dng Tr thc t ng (knowledge) y v c nng lc bo tr t ng v sau cng dn o ngi ta thhng t n cnh a c lp (Tnh t thnh thc).

PHN TCH TM L CA SIGMUND FREUD

Bng vo t liu c tch ly nhiu nm gip cho Sigmund Freud qun xttrng trong lng ngi mt cch su sc v qun trit. ng khng nhng nghiv bnh thi m kho st n c nhng b phn bnh l tm l chnh thi nh th


21/48

(l li), di vong (qun mt), vit sai ch, mng m v.v, ng thi ng cng ncu v cc lnh vc khc nh ngh thut, vn hc v thn thoi v.v Sau , nhp mi kinh nghim thc t v vit thnh hc thuyt l lun. Trong quyn TmPhn Tch i Cng (An Outline of Psychoanalysis) ng thuyt minh rng mtngi b bc bch bi ba loi bn nng c bn l : tnh bn nng (sexual insti

ng bn nng (ego instinct) v khu lc t ng hy dit (self-destructive urge).Sigmund Freud s dng sc tt a (libido) tc dc lc trong bao gm cc lo

khoi cm ca thn th,iu ny c nhn nhn l tng i ging vi s tham dca tm l hc Pht gio. Sau ny, Sigmund Freud li tip nhn quan nim t luyn(narcissism) (B phn t ng ca bn nng bo tn t ng). Dc lc c th do tmn, p ch hoc dng tc dng nghch thi, ng nhn v.v nhng phng thcv gii quyt; khi xung ng b p ch th c lu tr ngay trn tng th cthc; tuy nhin cng c lc b y vo trng thi thc; nhng, i b phn hotca n nm trong tng th su hn do vy m sn sanh tm trng khn trng vSigmund Freud cho rng triu chng ca bnh l l mt loi tr hnh tha mn cxung ng khng c tip nhn (disguised gratification).

Bn thn ca khu lc t ng bo tn c rt nhiu phng thc biu hin : truy cu quyn lc, danh vng, a v, lm ngi c chim ngng, t luyn Bn nng ca t vong, trn c bn l phn t ng, sau mi n nhn vt v vtiu khng a thch. Sigmund Freud cng tng cp rng chnh ngay s hotnhn th cng l khuynh hng nm nguyn tc truy cu khoi lc nhm trn kh au. Nhng, truy cu t tha mn ca cm quan mt cch tc khc l iu k

th c m ngc li l s c hi. V th, c th cn phi hc t n vic ktha mn bng cch dp b mt s khoi lc no ng thi tn trng php luc ca x hi, nh th th bin php hin thc trong qu trnh truy cu khoi lth hon ton b ph hoi.

Trong tc phm Ngoi Nguyn Tc Khoi Lc (Beyond the Pleasure PrinciplSigmund Freud cho rng : ngoi khu lc tha mn khoi lc mnh lit cn c s cca thin kin tm l khng vui sng (Psychi Preoccupation) nh ngc i, khi(sadism) v b ngc i, khi d (machosism). C rt nhiu nh tm l hc thrng nhn loi c mt th tnh c chiu hng cng kch c bn, nhng khnmt loi khu lc t ng hy dit, c mt s ngi cho rng cng kch chng quamt loi tnh phn ng phng v m thi.

Sigmund Freud li phn tch nhn cch c hp thnh bi ba loi yu t, lng (Id), tc l kho tng ca xung ng; T ng (Ego), tc s khng ch xung thc; Siu ng (Super-ego), tc l biu th cho s cng cu ca lng tm ni tvi o c, tn gio v nhn loi.


22/48

Trn phng din tr liu, phn tch tm l ca Sigmund Freud ch yu l sxt v truy cu ng c tim thc ca bnh nhn, tc l vn xung t v pon pht trin tm l tnh dc ca thi to k, nu c th c gii phng t sth bnh nhn s lnh bnh. Mc tiu tr liu ca n ch l tim thc ca k ch c chuyn sang thc gii. K thut c s dng bao gm nhng phn

c lit k sau y :1.Phn tch v t do lin tng(analysis of free associations)

ngi bnh ni ra nhng iu ngh, nguyn vng, cm gic ca thn th, tng ca tm l trong lng mt cch ton b v s dng iu thm d tn bng lnh gi ca tim thc.

2.Phn tch s khng c (analysis of resistances)

Trong t do lin tng, ngi bnh khng sc v khng mun tho lun v dkinh nghim v.v, v iu ny c cho l mt loi chng ngi trn tm l (g thc v thc); mc tiu ca s phn tch tm l ch l ph v s khng c, ngi bnh i din vi nhng quan nim, dc vng v kinh nghim v nhng ny.

3.Phn tch v gic mng(analysis of dreams)

Phi phn tch tm l cho rng phn tch v gic mng c th thu r ng c ti

thc ca ngi bnh. Mng l tim thc xung ng, biu hin tng trng ct v dc vng.

4.Phn tch v s chuyn di tc dng(analysis of transference)

Khi ngi bnh tip nhn phn tch tm l tr liu th thng pht trin mt loing i i vi ngi phn tch tm l. Ngi phn tch tm l c th b cho rmt ngi bnh, l mt nhn vt quan yu ca s xung ng trnh t qu kh, tny c gi l chuyn di tc dng. Chuyn di gm c ba loi : Chnh chuyn d(Positive transference), tc l ngi tr liu c ngi bnh ngh v xem l ngh yu thng hoc nhn vt h t duy ngng m; Ph chuyn di (Negativtransference), tc ngi tr liu tr thnh i tng i dch ca ngi bnh; Chchuyn di, tc bao gm hai loi tnh t chnh v ph. Phng php ny c th hc kinh nghim v thi ca ngi bnh trong thi k trc . Nhng, ph php ny cn phi ch n tc dng chuyn di phn hng (counter transferenngi tr liu mang tc dng tnh t ca tim thc v ly ngi bnh lm biu hin; nh th th a n tnh trng chng ngi i vi vic phn tl.


23/48

TM L HC NHN TNH (THE HUMANISTIC PSYCHOLOGY)

Phng thc tr liu Tm L Hc Nhn Tnh thuc v Tn hc phi Sigmund Fre(Neo-Freudian). Tn hc phi Sigmund Freud nu so vi hc phi Sigmund Freud

s mi m hn :*Tng thm phn phn tch v hon cnh x hi ca ngi bnh.*Khng nhng ch ch trng n giai on thiu thi ca ngi bnh m cn chn s pht trin tnh tnh thi hu k.*Vai tr quan h nhn t hot ng h tng (yu cu ca sinh vt tnh t hn).* ngha ca cng nng t ng v quan nim t ng (i vi xung t bn ng vng t nhn mnh hn).

Tm li, phng php tr liu ca Tn Sigmund Freud t nhn mnh n qu trnthc, ng thi ly tnh v cng kch lm nhn t ca quyt nh bnh l; nhngda vo ng (gp nhau) m tr liu (talking therapy) vch r ng thi nhn c

Gia Sigmund Freud v Tm L Hc Nhn Tnh c th thy c cch tr liuSigmund Freud ch trng v s bt mn v bt hnh ca nhn tnh, cn Tm L Nhn Tnh ca Carl Rogers v A. Maslow nh c nu trn th nhn mnh nhn tnh tch cc, c nng lc l tnh, t do v t ng hng o.

i tng nghin cu ca Tm L Hc Nhn Tnh l ngi chnh thng, s

tu c th ca c nhn v ngi thch ng vi hon cnh ni ti khng tt. CarlA. Maslow v nhng hc gi ca phi ny u cho rng nhn loi truy cu gi trngha v c th trng thnh l mt n lc i vi khn cnh ca nhn loi (nhl hc tn ti th cho rng x s v hon cnh ca vn lm ngi l s ly, phv thiu ngha).

Th h tr liu ca Tm L Hc Nhn Tnh l Tr liu khch hng l trn ht(Client-centered therapy). H cho rng ngi bnh khng cn s dng phng tho bin i thm hoc ci bin hon cnh ca h, ngi bnh c th t givn ca mnh. Cho nn Tm L Hc Nhn Tnh l mt loi th h tr liu khtnh ch o (a non-directive system of therapy). C th nu so vi mt vn th cng trng yu hn, hin ti trng yu hn qu kh, tnh cnh tr liu l tnt trng thnh.

Ni mt cch tm lc, khi nim tr liu ca Tm L Hc Nhn Tnh l : Cont trch nhim v mnh vn ca chnh mnh, mc tiu ca n l lm cho ngi b bin i tri gic ca mnh; phng php ny i vi nhng ngi chnh thng iu thch th rt c hiu lc, nhng, i vi nhng ngi bnh c vn tn


24/48

tp cn c s nng ta th gp phi mt s vn .

HNH VI TR LIU (BEHAVIOR THERAPY)

c khi nguyn t John Watson v tm l hc phi Hnh Vi ca B. F. Skinne

ny. John Watson v hc gi ca phi ny cho rng nu ni mt cch nghim tc l hc l khoa hc nghin cu hnh vi nhng phn i k thut Ni Tnh Php(Introspection), cng tc l ph nh i vi vic nghin cu trng thi tm l ndng quan nim hot ng ni ti. Ch ngha hnh vi nhn mnh n k thut kquan quan st php (Thy c, nghe c, c cm gic) v c bit ch trng hc tp tm l hc (Psychology of learning), quan h phn ng kch thch (stimulresponse relation) v qu trnh tm l tnh ch c (Process pf psychologicalconditioning) v.v

c Pht tip nhn ngha trng yu v s quan h h tng ca con ngi v

cnh x hi. Ngi tr liu hnh vi cho rng bnh l ch l ngi bnh i vi s kch th

hon cnh m hc c phong php i ph vi nhng trng hp khng thchgy nn. V th, cng tc tr liu hnh vi l gip ngi bnh dp b i nhng hhc tp mt cch khng thch ng thay th vo hnh vi hc tp thch ngthut c s dng bao gm trong cc tit mc c lit k nh sau :

Gim thiu mn cm(descutization)

Dy ngi bnh thay th nhng tnh t bt an, hi s mc ch vt hoc s k bung th bng mt loi phn ng c ch mi vui v thoi mi. Phng phc pht minh bi nh tm l hc Nam Phi tn l Joseph Wolpe.

Ch tr m (tin kiu)(token economy)

Ngi bnh mi ln thc hin thnh tu mt vic c hc tp (nh n cgi) th c cho tin kiu, sau c th i tin kiu bng thc vt hoc s tthng, t c s th p mt cch thch ng (nh ngh ngi cui tun), nkhch l.Thn th tr liu(Somatic therapy)

S dng nhng phng thc nh thuc men, (drugs), in kch (electric shockng th thut (surgery) v.v

TM L HC TN TI (EXISTENTIAL THERAPY)


25/48

Tm L Hc Tn Ti c bt ngun t ch ngha Tn Ti trit hc (ch ngsinh) (existentialism) t tng ca Soren Kierkegaard, Martin Heidegger, Karl Jav Jean-Paul Sartre (mt ngy 15 thng 4 nm 1980). Nhm vo s s ly ca x hi, s tan r ca nhng gi tr truyn thng. Tn Ti ch ngha tin rng nu nh

nng cy vo chnh mnh th du cho vo mt x hi dy y ch i nata cng ch c th la chn t ng.

Chnh Jean-Paul Sartre ph bnh v Sigmund Freud, v m ch rng qua c pht trin mt b phn Phn Tch Hc Tm L Tn Ti (existential psychoanalysKarl Jaspers tng vit v tm l bnh l hc v hin tng tm l tr liu(Phenomenological psychiatry), y l cng trnh v cng khch l ca MartinHeidegger. Nhng nh tr liu hin tng tm l hc ni danh nht gm c nhMinowski, Erwin Strauss v Gebsattel. Tm L Hc Tn Ti do Ludwig Binswangdn u, nhng chu nh hng ca ch ngha Tn Ti vit thnh tc phm thc th ngi ng c cp l Rolls May.

Tm L Hc Nhn Tnh ca Carl Gogers, A. Maslow i vi Tm L Hc Tnc rt nhiu im tng t. Cc nh tr liu Tm L Hc Tn Ti cha pht tc mt h thng cao lm k thut tr liu.

nh ca nhng nh Tm L Hc Tn Ti l mun tm hiu v cnh x nguca nhn loi. H khng tip nhn nhng iu nh : khu lc (drive), th h nng(energy system), c nng tim thc (unconscious mechnisms) hoc quan h ph

kch thch (stimulus response relations). H ch quan tm n quyt tm, trch nhilut (autonomy) v tnh ng nht, ng nhn (identity) tm cu mt con ngchnh (authentic person).

Mc tiu tr liu ca Tm L Hc Tn Ti ch l cho c nhn chu trchnhim i vi chnh mnh, d khoi lc hay khng th cng phi i din vi thtip nhn khiu chin. Ngi tr liu ch ngay thng by t kin v cm gic nhn bit rng thi khc ny l thi khc cho chnh ngi bnh la chn, chnhn t bit l mnh ang lm cng vic la chn mt cch t do.

V c mt kin gii tn gio nn y theo tng lun im so snh gia tm phn tch hc, hc phi hnh vi v nhn tnh tm l tr liu ca tm l hc tn tl hc nhn tnh hp li mt ni) nh mu so snh c trnh by nh sau :

MC CH CA TM L HC PHT GIO TR LIU PHT GIO TR LI

Phng php tr liu ca Tm L Hc Pht Gio l s thu ht ton b v tngtinh hoa hc thuyt ca cc phi, bi l trn c bn, Pht gio chnh l Tr liu t


26/48

hng (Therapy Oriented).Trn phng din trit hc th Pht gio c th a ranhng khi th i vi vic nhn loi b m m v nh mt hnh thi thc, vhoc trn mt thc. Trn phng din tm l hc, Pht gio c th ch r l v dvng rng buc nn nng ny, lo lng, au kh v cn ch dy nhng phng phkh nng gii quyt c nhng khuynh hng cng kch nhn cch. V th Ph

trn phng din tr liu bao gm c trit hc v tm l hc, v c th m rmt ca tm l tr liu.

Pht gio r rng ch ra c s ti (ngun gc ni chn) ca vn au knhn loi, vi s chn on ca Pht gio th ci ngun ca au kh l dc cu v v minh (ignorance), v con ng gii quyt chm dt au kh l Bt Cho, v, mc ch chung cc ca s tr liu chnh l Nit Bn (Nirvnna) gi

au kh s d hin hu l do dc cu (cn nguyn trn mt tnh t) v v min(cn nguyn trn bnh din tr thc). Dc cu khi sanh t kht vng, ght hn, cnv minh th li n t vng tng . Cho nn con ng tr liu l : i vi nhng ngc kh cht dc cu th cung cp cho s Ninh Tnh (Tranquility), thanh tnh; cn ngi khn hoc trn phng din tm tr th cung cp cho s Ni Tnh v ch cth mi l con ng gii quyt ti cn bn.

S khc nhau r rng nht gia tm l hc Pht gio v hc phi tr liu ty phch l mc ch tr liu. Pht gio khng trc tip quan tm n c th hu hn,thch bt lng, nhng li quan thit n vn khn cnh ca ton th nhn loPht dy rng tt bnh c th c chia thnh tt bnh trn thn th v tt bnh

l. Nhn loi chng ta b tt bnh trn thn th trong mi mt st na (thi gian ngnht), nhng, tt bnh trn tm l th ngoi tr n Thnh Cnh (Sainthood) v nkhng th th khng th no c th tiu tr c. y c Pht a ra l thnh phc v khi nim v s bt an : Ngi xut gia c th x b tt c tm cninh tnh hon ton ca ni tm; ngi ti gia c th sng mt i tht hnh phrt hi ha (thch ng hon cnh) trn ci i, nhng phi trnh xa s qu bcch hn ch nhu yu, thng xuyn phn tch t ng v gip ngi khc.

So vi tng th cao hn trn thc Pht gio l phng din thin nh thquan nim ny vn cha c a s cc nh tm l hc ty phng hp th; nhvi thc pht trin tng th cao hn ny li chnh l tinh tm kit tc ca ccuc i ca c Pht, tic thay, mt s nh tm l hc Ty phng vn cn cmxa l i vi khi nim ny.

TH H TR LIU CA PHT GIO V TM L HC TY PHNG

Thng thng, Pht gio tr liu l phng php t hp cc hc thuyt canh tm l phn tch hc, nhn tnh tm l hc v tn ti tm l hc; nhng, hc p


27/48

ch ngha hnh vi th li hi c s khc bit i vi quan nim tr liu ca Pht Pht gio ch trng Ni Tnh Php, cn tr liu hnh vi th ch trng v hnh vihin (hin l bn ngoi). Nhng, trit hc Pht gio cng trng ly t thi thc cnhn mnh n s quan st v chng thc. Pht gio cng ph bnh v l lun HThng (siu hnh hc gii thch tm linh). Pht gio ph nh s hin hu ca l

thun ty t ng. Quan h ca kch thch phn ng, cn c vo nhng li dy cPht l nhm khi ln mt th on ght hn v vng tng ca nhn loi. crng kch thch phn ng trong tm linh ca nhn loi gc r bm su t nhinhiu kip trong sanh t lun hi.

Phi Tm L Hc Hon Hnh ch trng n tm l hc ca by gi v y (hand now psychology). Pht gio cng rt ch trng n thi khc tu hnh. Phi THc Hon Hnh v Pht gio u s dng mt cch thin xo v qun tng(visualization) hiu bit v o lng nhu yu v phn ng ni ti ca chng tcch khc, ch ng s qun tng th c th pht trin thc ti. vo th k 12nguyn, i s ca Pht gio Ty Tng l Gampopa s dng s qun tng ph ty tr vn cm tnh, iu cng c ngha l khi chng ta pht hin tnh cmnh lit nht, cn phi tm cch sa li, nh s chp trc khi c khoi lccm quan th hy qun tng n phn din, mt xu ngc li ca n.

Phi Tm L Hc Hon Hnh v Pht gio c th thu bit mi bin ng khngng ca hin tng th gii l khng th nm bt. Fritz Perls tng bo :Bin thin,khng thc th l thc ti duy nht. Fritz Perls cn khuyn khch ngi ta phi kinhnghim v khai ng (enlightenment). Bi v n c th s dng thn tm, cm t

l v k thut hnh nhi thng (siu hnh hc) t n mc tiu ny. Nh thta c th pht hin trong Pht gio mt loi tm l hc cao siu rng ri hn c p phn trit hc, ngh thut m nhc v Du Gi cng nh s hu ca cc phng ha ca nhn loi, nhm a dn n mt l tng cao qu.

Mc tiu tr liu cui cng ca tm l hc phi Hon Hnh l hng dn n mmn ln hn trong vn hng th t tc v c nhn, nhng Pht gio th tri nhnhng s hu ca th gii ngoi ti u l nhng quan h nhn duyn ha hp, nhn thc c nhng li dy ca c Pht, chng ta c th trnh c nhng do s rng buc bi t t v dc nim; l tng ca Pht gio l B Tt, l nggii tr au kh cho tt c chng sanh v lm cho chng sanh c th t n cncu cnh Nit Bn thanh tnh, y l cnh gii cao nht ca Pht gio.

Dc lc (Libido) trong phn tch tm l ca Sigmund Freud, bn nng t ng vnng t vong cng vi ba loi dc cu biu hin m Pht gio ch trng, cu tha mn cm quan, truy cu dc vng t t v dc cu hy dit c s gnhau.


28/48

Khi nim ca Pht gio v ng c hu v thc, chnh l hng c sakhin ca tng su xa bi dc cu hng phn ca cm quan. S chp trc vt mc ch d hng cm gic khoi lc v c v cm quan tham cu tim t gic au kh dn pht kch n tim ti v s uy hip ca v thng i vi sanmng nn c khuynh hng chp trc kch thch tim phc tn ti . Nhng hng

ca tnh tim phc ny nng cao lng tham cu, kch n, kiu ngo, k v cnn tng c bn ca s bt an mt cch vnh vin khng gin on. V th m btm linh l mt lin tc th ca ng thi k c tng tr thi k th u, (thm chi trc qu kh). c Pht dy rng t ng do nh s gip lu di ca thti nn to nn c s ca s khn trng v bt an.

Mc ch phn tch tm l ca Sigmund Freud ch l cao l tng hnh phu hn v c th t n, cn Pht gio th ra mt con ng chn chnh nhlnh vc tm linh v trn lun l hc, gip cho th nhn tun hnh.

Carl Gogers v.v ch trng rng nhn loi phi c trch nhim i vi mnca chnh mnh, la chn tin cho chnh mnh v cn phi c chn la, trch ncm, iu ny c s ging nhau vi kin gii ca Pht gio trn phng dinhc v lun l hc.

Pht gio l mt tn gio ph nh t nhin Mnh nh lun v Thn nh lun Nhng Pht gio ch trng i vi tr liu khch hng trn ht c s khc bigio ra con ng gii thot cho tm linh bt an v phng thc sinh hot l knam mt cch ht sc tch cc, nhng ch trng k thut tr liu khch hng t

th v mt ni dung khng c r rng lm. Quyt nh v trch nhim cm l hc Pht gio v tm l hc nhn tnh nhn mnh cng c i ch khc bcch nhn ca Pht gio nu so snh th thy r l giu ng lc tnh hn, c chngun gc su xa ca n ch l c khuynh hng ca qu kh v v lai.

Pht gio v tm l hc tn ti i vi phng din tr liu c im tngnh : Sanh mng bi kch cm ca tm l hc tn ti v Nhn sanh l au khPht gio d khng c s mu tnh nhng vn gp nhau. Ngoi bi kch cm cs nng ny lo lng c bn. Pht gio ra phng php dng quan nim v nc th tr liu s nng ny, lo lng, kh au v phin chn. Pht gio cng cho rngi s d nng ny lo lng bt an l bi v bm vu vo s chp trc ni t nl hc Tn Ti nh thc nhng con ngi v ang ng say trong x cnh chnh tm mnh, nhng Pht gio th ra tinh thn v ng gii quyt vn cch rt ro.

CHNG V


29/48

NGUYN L TM L HC PHTGIO V BNH L X HI NG TS CI QUAN CA TM L TR LIU

Rollo May tho lun n vn khu vc (problem areas) khi bin i mt trng i trn phng din Bnh L Hc tm l, ng gic st n 20 th k c

k u tin, s ch trng n vn kh khn ca con ngi ngay trn phng nng, nht l vn phng din tnh chim c ton th tm t ca SigmunOtto Rank v Alfred Alder th bin i hng th i vi s chuyn mn nghin c t ti cm, ti cm v vn khng thch ng trn mt tinh thn. Ch catng ca tn phi Sigmund Freud, b Karen Horney, th li t trn s xung t v on th. im nng bng ch yu trong i sng hin nay th li t trn vbt an, c n qunh qu (loneliness) v trng rng hoang vu (emptiness).

Rollo May tng bo : Vn ca hin ti khng nm ch x hi cm khot ng tnh hoc l ti cm ca bn thn tnh m trn thc t nu i vi rngi ni th tnh l kinh nghim, c gii thc l trng khng v v mc chcn nu r rng loi ni tm trng vng ny khng nn ch gii hn phng chon ca bc s tm l tr liu m nn su tp thm nhiu t liu x hi hc cthc mt cch rng ri s tn ti ca hin tng ny.

Bnh l x hi ngy nay nh c ra vi kin tng tn hc phi SigmuFreud l Erik Erikson l nguy c ng nht, ng dng (identity crisis) tc trongiai on (t nh n gi) ca s pht trin nhn cch, c th cn phi t thnhnht cm mt cch chnh din (nh t ng xc nhn, thnh tu k vng, tnh

v.v), nu khng nhiu lon vai tr ca c th, th cng sn sanh ra s xa la, c(bnh tinh thn) (alienation). Ci gi l s ly (mi bt ng, s xa lnh) chnh l khng th no gii quyt c nguy c ng nht, nn bn sanh ra s khng tn nngi khc, v nng cm v.v do vy li cng cho rng th gii chung quanh l tng lnh but nh bng v y chnh l im c sc ca s ly (s xa lnh). Hthuyt Erik Erikson khng ch l tm l hc m cn c thm x hi hc, quan sc thi ca nhn loi hc

C TH CA V BIU TNH TRONG THGII BIN THIN

Trong x hi hin i v di th ch kinh t, vi phn nhn tnh l mt s kirng : c gii ha v phn cng lao lc khin cho cng nhn tr thnh n l mmy mc, cng tc bin thnh n iu, phin chn v khng c my may nghS hng khi to ln ca cng xng c vn tc di th ch quan liu, cng qun ca c gii thc lm cho cng nhn cm nghim mt cch su sc v tmxng i vi cng vic ca chnh mnh. Thm vo sau khi b th ha, sinh h th b ri vo tnh trng khn trng, thiu an lc, lu ng di i lun lun khin cho con ngi hnh thnh cm gic v cn v v nng.


30/48

Thiu mc tiu ni ti ch o sinh mng c th khin cho cch iu sinca s khng chn tht dm nt tm linh. Thng xuyn c tuyt nhn thc camnh, khin s trng thnh ca t ng nhn (self-knowledge) b cn tr. Thiu nhn thc v t ng hng o (self-direction) l c sc ca con ngi hin

chng ta. Tnh th ny, khng nhng ch sng to ra mt loi nhn cch l nt v tn, m cn khin cho chng ta v ngi khc trong vn kin lp s quan h bin thnh nh bt (bo bt v hnh bng), v th khin cho con ngi bin thnhloi ngi bnh thi ca o hnh (other-oriented). Do s cn cng trng vng cti v v trn trnh mt ni ti trng hoang nn khin cho con ngi hnngi khc v c tm n nhng ni cn vin tr, nhng, kt qu l c hai trng rng, y chnh l th bnh thi (sick cities) ca tm cnh nhn loi.

C th, x hi v khng gian tm l m x hi sng to l mt loi bnh thhi, cho nn tm bnh l hc (vn l cha tr nhng ngi c hnh vi c ththng) hin ti cn phi m rng c s v ci bin mc tiu tr liu.

NGUY C NG NHN DI S PHN TCH TM L HC PHT GI

Pht gio ra hai phng din nhn xt :

Gia tng trng kin ngi chn chnh (authentic person), v con ngi x hi hithiu t ng nhn thc v t ng hng o. Do vy ch trng lm cho con ngc s thm tnh ca Pht gio c th ng hp vi nhu cu ca con ngi hinna, ch trng ny ca Pht gio c th phi hp ln nhau vi Tm l hc nhTm l hc tn ti.

ng dng ca tm l hc Pht gio, tc l dng quan im v ng i ph vc ng nhn, dng v ng ph tr t ng ln i (self-love), t ng ght hn (shatred), t ng trng pht (self-punishment) v t ng chp trc (ego-attachmen

T LUYN (NARCISSISM)

Cn c theo Orrine Klapp th sau khi kim nghim c s lin quan n chng tcng ng ca vn ng nhn ch r : T ng quan tm qu ng vi t luykhi nhn ca vn nhn ng. T luyn pht ngun cu chuyn ca mt nhthn thoi Hy Lp l Narcissus m bng hnh ca s tic thng v gieo mnhnc. Sigmund Freud li dng cu chuyn ny gii thch v tm l bnh hos chp trc bnh l bn thn. Ngi t luyn khng nhng i vi thn th mthy kiu ngo, m cn pht trin c chp a v x hi, ti sn, phong thkhi nim v thc hnh thi. c Pht tng dy tn gi A Nan (Ananda) rng :Dobi thn th nn dn ln gi tng ng v cm gic, tri gic, hot ng v thc


31/48

y l do gi tng hu ng m suy din ra.

Ngoi ra, t hn (self-hatred) l phn ng c to tc bi tiu trm v u ut luyn, l mt ph nh ca t luyn. T hn cng c th ni l ng nhn tuvng (Identity despair), thng thng xy ra thi k cui cng ca sinh mng

nhn tuyt vng c th a n vic t st, rt nhiu ngi cng tri qua mlnh tuyt vng mt cch lng l (quiet desperation).

C N, C TCH (LONELINESS)

David Riesman trong sch Qun chng C n (Lonely Crowd) cp trng nhn loi b cng bch x giao tnh (compulsive gregrariousness) nh thamcu lc b v nhng tnh hnh cung nhit b vo nhng hot ng trong lc hChng ta c th pht hin c hin tng qui g ca nhn loi l s trn cng v gia nhp on th c hnh vi hnh lit. Rollo May cho rng loi bnhl hnh vi ngoi o hnh (other-oriented),l hnh vi c to tc bi s hi s i vs c n ca nhn loi .

Cn c theo s phn tch ca Pht gio th c s khu bit gia c tch (beinglonely) v n c hoc c c (being alone) khng c nng lc i qua kinnghim c c v khng thch ngh ngi mt mnh l do e s s n c. Bn thtch gm c nhng phng din nh : c lp di s ch c ca vn ha, ni cmt s tn trng ca ngi khc, trng thi c n di s p buc ca bnh tTnh trng trn trnh t ng l hnh thc c tch i vi s so snh thng thng.

Pht gio cho rng kinh nghim c c l s tm cu phng thc ni tnh tmt cch su sc, loi kinh nghim ny c s khc bit vi nhu cu c c nn tvi sn thy t nhin. Ngi xut gia n n, ngi ti gia thin nh thc tintch t ng, hng th mt th diu lc c x l im Pht gio tn thn, bhot thin nh c th gip lm phong ph thm i vi s quan h x hi gia nngi v ng thi cng con ngi cng c c thm kin v pht hin ngha ca sanh mng cng c th pht huy c tc dng tinh thn th c th xa ls c liu v phin chn.

Pht gio li ra mt loi kin gii khc : Trn x hi, cn kin lp s quant thnh thc v s tn knh ln nhau v quan tm n ngi khc. Nhng, quan loi nhn t ny v s chung sng ln nhau v nng ta vo nhau hot ng bnh thi ngoi o hnh c s khu bit.

CM TNH V PHIN CHN (SENSUALITY AND BOREDOM)

S truy cu khoi lc cm quan v s truy lc bi hoi nhn tnh ca tnh sinh


32/48

u c th khin cho nguy c ng nhn thng tin; nhng, pht trin mt loi csinh hot Pht gio (Buddhist life-style) mi l nhim v chnh yu i vi hin

Theo ui s bin thin nhanh chng, khng ngng tm cu s bin ha, v sath phin chn, o dit, c th tm thy trong sch Hoc y Hoc (Either O

phm ca Soren Kiekegard, Don Juan - ngi anh hng ca sc tnh lng mn trochuyn truyn k ca Ty Ban Nha, l nhn vt i biu cho mt loi hnh khc,c quy loi l nhn vn thuc sc dc hnh (lustful type).

Ngi thanh nin hin i, sau khi ui theo nhng m thanh v hnh sc, k pht hin rng s quan h ca nhn loi v ang thiu vng s quan tm chnv i tnh v mc thn thit. Nhng, t trong ng nhn tnh thy c tnhn tnh v lun l hc ca Pht gio rng l chng ta c th c thng yu mcch chn chnh, lng thin v tn knh vi tm t bi su xa v lng.

Kt qu theo ui ca Don Juan s sanh ra s phin chn, u ut, au kh v vng; v vy m bo rng l tng ca Don Juan khng th bin thnh trit hc sinh trng k mt cch thng nht (consistent pholosophy of life). Phin chn lchng trng su nng nht trong vn ng nhn ngy nay. Phin chn gm c l do mc tiu c th gy nn (nh h kch, sch v v.v) v khng c mc tic, v l s phin chn c dn pht t chnh mnh. Nu chng ta c th dntnh nm vng ci rng tuch ca v danh (nameless emptiness) nhm tin ng tr tu th c th khc phc tt c mt cch trit .

TIU CC V TCH CC I PH VI TRNG RNGTrng rng, phin chn, c n, c tch v e ma ni ti bin thnh ngh

thut v vn hc cho n ngay c trong b phn lnh vc ca trit hc ng k.

Pht gio i vi kinh nghim ca khng v cng thi dng ly hai loi ph php, l ph nh i ph vi trng rng v phin chn. Mt loi khc l tdng Ni Tnh Php liu gii mt cch rt ro rng tnh cht ca thc ti l hkhng c bn cht ni ti, khng c kinh nghim ca t ng vnh hng v tm linvi khng tnh.

Do s ngho nn ca ni ti m con ngi hin i khng c nng lc i tnh tiu cc thnh tnh tch cc nhm tin ti qun st mt cch thu sut tca thc ti.

T ng v khng v l ch trung tm ca gio ngha Pht gio, chuyn gia Phthc Edward Conze tng bo rng khng tnh theo Phn vn snya cng c l n ln (trng i) (svi or swell), tc l nhn t ngoi biu ca mt vt v


33/48

n s trng i; nhng, ni b th li l Khng. ng trn thut ng Pht hcth Ng Un thuc b phn ngoi biu (biu l bn ngoi) n ln nhng bn tronhon ton v ng, l Khng.

Ch khi no i su vo thc ti mi liu gii c mt cch trn vn nhn sinh

thng kh v quan nim v v ng, v, nh th chng ta mi c th vt qua tm phin chn tiu cc v bnh trng vng, KHNG V ca thi i mt cch rt

________________________________________

TM L HCTRONG GIO L NGUYN THY

Thch Vin Gic

I. DN NHP:

Gii quyt vn thot kh, o Pht lytm thc ca con ngi lm trng tm, btc h t tng Pht gio no nu tch ri tm thc ca con ngi th Pht gio cn t ng. o Pht ch trng vo yu t tm thc ca con ngi bi l: mngi lch nhn ca chnh n, ch n khng phi l sn phm sng to cathng. Hai l tm thc c tc dng chi phi rt ln i vi i sng con ngi v x

tm thc l ng lc ca ngn ng v hnh vi.Trit hc phng Ty thng a ra nhng lp lun nh tm c trc hay vt ctinh thn l trn ht hay vt cht l quyt nh ..v..v.. l nhng vn ca slun, m o Pht khng mng n. Ch trng kho st tm l, o Pht nhn ttm thc con ngi ng vai tr chnh trong vic kin to i sng hnh phc haau, nh trong kinh Php C c Pht dy :

" Trong cc php,tm dn u, tm lm ch, tm to tc tt c. Nu em tm nhim ni nng hay hnh ng th qu bo au kh s i theo nh bnh xe ltheo con vt ko xe. Ngc li nu em tm thanh tnh ni nng hay hnh th qu tt p i theo nh bng theo hnh"

Ni tm dn u, tm lm ch khng c ngha l ch trng tm c trc vt haythn quyt nh vt cht, nh trong trit hc phng Ty quan nim, c Pht n ng c ca hin tng kh au hay hnh phc, tc l ci iu kin chnh ctng kh vui. y l mt kinh nghim thc tin ch khng phi l mt h thn


34/48

.

S khc nhau ca Tm l hc Pht gio v Tm l hc phng Ty ch phn phn tch cc hin tng tm l ch khng i su vo bn cht ca tm l, nhn ttr ca tm l, cng c pht trin chng , mc ch l tha mn cc nhu cu tm l

mt phng thc th hin s hnh phc .Tm l hc Pht gio cng phn tch cc hin tng tm l nhng nh gi phn lnh hng chng v vn quan trng l chuyn ha tm l tr thnh trong scn mc ch hnh phc chn tht. Hnh phc chn tht y phi l t b cc tmnhim, vn thuc v bn nng v gy au kh cho con ngi v tha nhn. Nh vl hc Pht gio khng thun tu l vn tm l m cn l vn ca lun l hc hc v gii thot hc.

II. TNH THC TIN CA TM L HC PHT GIO

Trong kinh Php C Pht dy :

" ng lm cc iu c

Hy lm cc iu lnh

Gi tm trong sch

L li ch Pht dy" Li Pht c 3 iu : mt l khng lm cc iu c, tc l khng thc hin cc hnv thn th hay ngn ng lm tn hi n mnh v tha nhn, ngha l khng lm tthng v thn th, v tm l hay tnh cmca con ngi . Mi nhn qua ta thvn ca lun l nhng nu nhn su ta s thy y l vn c bn ca gii Lm iu c xut pht t tm l nhim nh tham, sn, sikhi nh ch c ith c nghi l s nhim ca tm c kim sot. Ch ng c tm c l bca l trnh thot kh . Hai l lm cc iu lnh, xut pht t tm l tch cc v thtnh, lm lnh l vn o c, o c cng l c s ca gii thot hay ca h phc. iu c khng c on tr, iu lnh khng c pht trin th vn tm thc khng th thnh tu.

Tnh thc tin ca Tm l hc Pht gio rt r qua pht biu ca iu th 3 l gitrong sch, nguyn l th 3 l h qu ca hai nguyn l : nh ch cc iu c v liu lnh. Khng c hnh vi n nh con ngi khng c tm l n nh, ngc ll khng n nh th hnh vi tip tc khng n nh. Nh vy c Pht khng chtm l l tt c m tm l l nhn t chnh trong qu trnh xy dng hnh phc. S


35/48

ch v mt tm l l ng lc sn sinh kh au, ngc li s gii phng p lc l ngun sng vui ti gii thot.Gi tm trong sch l kim sot cc ng lc nhim ng chng t do tn ph v gy ri lon v cng l thit lp mt c ccho hnh vi v ngn ng c chun mc. Mt khi tm l c thanh tnh hon tonth mi p lc ca tm l s hon ton b trit tiu, l s gii thot. Nh vy T

hc Pht gio khng thun l, khng tch bit vi nhng kinh nghim sng ca cngi.

III. TM L HC TRONG GIO L C BN

1 . T Diu

Tm l hc Pht gio l Tm l hc ng dng , nht l Tm l hc c trnh by tronKinh Tng v qua cc gio l cn bn. Gio l T diu c coi l gio l nnca h thng t tng Pht hc, phn tch v tm l ni ln tnh hai mt ca tMt l tnh nhim. Hai l tnh thanh tnh. Sau ny cc lun th v tm l u nhai tnh nhim v tnh ca tm l mt cch chi tit. Tm l nhim l nhng hotm l a n au kh phin mun, ngc li tm l thanh tnh th a n ihnh phc an vui.

Kh l mt thc trng ca i sng nhng ni kh y khng phi do t nhin mkhng phi do ngu nhin, khng phi do thng p t nh l mt s trngcon ngi, m kh l kt qu ca tm l nhim, ngha l s kh do con nginn v phi gnh ly.Nng lc tm l nhim c biu hin qua tm l tham lam

sn hn v si m, s kh hin hu do 3 loi tm l nhim ny hin hu ; lp lutip l s kh s khng c mt nu 3 loi tm l ny khng tn ti. V vy phn l qua gio l T diu a n mt thi : on tr cc tm l bt thintrin nhng tm l thin. y ci khng nn lm v ci nn lm c nu r : miu c l khng nn lm v Bt chnh o l iu nn lm. Vy Tm l hc Phtc sc thi o c hc v gii thot hc.

Tnh hai mt ca tm l, i ng vi hai mt kh au v hnh phc ca i ngvy T diu ch trng n on tr tm nhim, tnh ho tm thc, khng tm l mang tnh tru tng nh cc lun th v sau. Cc trng thi tm l thinc kho st l nhng kinh nghim thc tin ch khng phi l cc trng thi tnm ngoi kh nng ca con ngi .

2 . Thp Nh Nhn Duyn

Tm l c phn tch qua gio l 12 nhn duyn, ni n qu trnh tm l nhiml kho st mt cch su hn bn cht ca tm nhim v a n nhn nh rcu ca tm thc con ngi l nhim, nhn thc ca con ngi phn ln l sa


36/48

Tm l c vn hnh bi ng lc l v minh, mt trng thi m mui bn nnchi phi mi hot ng ca tm l nhim, n nh l nn tng ca nhn thc, ni cch khc nhn thc l v minh.

Kh l mt cm gic, cm gic y bao gm nhiu iu kin, v minh l mt i

trong nhng iu kin. V minh l iu kin ngun ca dng sng tm l. Ni Vsinh ra Hnh l cha v d hiu lm rng chu trnh 12 nhn duyn ch din ra chiu thi gian, chiu dc. V mt tm l, cm th kh khng phi l kt qu cqu trnh tm l n gin m l mt s tng hp ng thi ca cc iu kin khDo vy, Tm l trong 12 nhn duyn phi c phn tch theo chiu ngang, l chikhng gian. V minh l iu kin ca Hnh. Hnh l lc vn ng ca tm l v ( thn hnh, khu hnh, hnh ) nu khng c ng lc th khng c s tn ti, tn ti ca chng sinh c coi l V minh. Hnh l biu hin ca V minh, V minhnui dng Hnh v Hnh lm cho V minh tng sc mnh. Tm l tn ti nh cng lc m ng lc y l ng lc nhim, cho nn dng sng tm l l nhi

Thc l kh nng phn nh th gii hin tng, l kh nng phn bit, l ci bi bit y cng l biu hin ca V minh. Cho nn cc lun th v sau ng nht TV minh, v khi cp n ci bit khng b V minh tc ng th dng t Tr ( Tnh ni :"Chuyn thc thnh Tr"( Chuyn 8 thc thnh 4 tr ). Bn cht ca thc V minh v lc vn ng ca Hnh lm cho Thc tr thnh m lm. V vy dhin ca thc tr thnh 2, l th gii ca ch th v i tng, din tin tmgi cng phi c ch th nhn thc v i tng nhn thc,do vy th gii hin tng l th gii ca tm l ch khng l th gii khch quan. Ch th y l Danh ( tinh

thn ). i tng y l Sc ( vt cht ), tinh thn v vt cht l biu hin cLun th Duy Thc v sau da trn c s ny m xy dng hc thuyt Duy Thmnh. C s ca ch th v i tng sinh khi l 6 gic quan ( lc nhp ) tip xi tng ca chng (xc ), s tip xc gia gic quan v i tng mi nhn nhs tip xc thun vt l, nhng thc ra y cn l mt kch thch ca tm l na.

Th l cm gic, y l mt yu t tm l quan trng v cm gic l s biu hinca tin trnh tm l m ai cng t cm nhn c. Th c trnh by trong Kinc 3 loi :cm th kh chu, cm th d chu, v cm th trung tnh. Tuy nhin Thtrong tin trnh 12 nhn duyn nghing v kha cnh d chu ( lc th, h th ) cmun ni n bn nng hng th hay bn nng hng n hnh phc ca i ngi.Hnh phc l nhu cu ti hu ca con ngi, hnh phc m con ngi tmkim l s cm xc d chu ca tm l th. Nh ni, s vn ng ca dng sng tthc xut pht t ng lc V minh nn mi din bin u nhum mu en ti, vng hnh phc hay ci c coi l hnh phc thc cht l mt khc ca kh atheo sau cm gic vui sng l s hi lng, s tha mn gi l i. i vi tin trl th i l tm l biu hin mnh m v kt thc chu trnh ca tm thc, n tr thmt nng lc tng hp to thnh mt tc dng trong tm thc hay trong hnh


37/48

ca con ngi v tt nhin V minh c biu hin trong i l mnh nht . Tronnhn duyn i c coi l then cht cho vng trn sinh t .

Th l s vng mc, s nm bt, s gi gn bo th hay s ghi nhn mt kinhtm l ny ch l mt h qu ca i m thi . Phn tch cc yu t tm l trong 12

duyn c v nh l mt din bin tm l theo th t v c thi gian nhng trn thth chng din ra rt nhanh gn nh ng thi, c th ni trong mt nim l cnhn duyn . Tm l chp th l s biu hin ca i hay l ca s tha mn, y t tm l mang tnh ch k m v sau lun th Duy Thc phn tch su hn cn ngca chng v thc Mt na l ci ngun ca s chp th ny. S chp th, v mh qu ca i nhng n cng l biu hin ca ng lc V minh, n hnh thnh mnng sinh tn v bn nng hng th, bo v ci hnh phc t chi ci kh au.

Tm li, xut pht t s khng thy, khng bit r ( V minh ) v chnh mnh, vnhn v v th gii m trong mnh sng. Trn c s khng thy r, v thi con ngi nhn thc th gii chung quanh nh l i tng tch ri vi chnh mt v con ngi x y cc i tng bt li, khng va cng xa cng tt v ncc i tng c li v va cng cht cng hay. Do vy con ngi lin tc x nm bt sut cuc i ca mnh mt cch khn kh, th gii nh vy nh l mkh mnh mng. Khi thng mt ngi th bn lun c gng to mi iu kin cn ngi y, d d v chinh phc ngi y. V bn cho rng y l i tng cho mnh nim vui v hnh phc, bn khng mun ai chia x tnh thng ca ngngi y l ca bn, bn phi gi gn bo v ci ca bn. Nh vy c hai vn Mt l bn phi u tranh, x y nhng ai v nhng g c kh nng cp mt

ca bn, do vy bn c th chng c th gii. Hai l bn phi u tranh vi tnhngi y vn lun lun mun thot ra ngoi s tri buc ca bn. Ba l bn phtranh vi chnh bn thn ca mnh, nghi l v tm l bn vn b nhng cm gicmc, chn chng lm cho nim vui ca bn b pha long , chng ta s phi tipng s ri lon bt an cn nim hnh phc th vn chp chn pha trc, nh vl lun b khng hong, lun b p lc. S gii phng p lc tm l l iu kin cahnh phc hon ton, l mc tiu ca mi ng li tu tp.

3 . Ng Un

Phn tch tm l theo gio l 5 un, chng ta nhn thy con ngi c phn tchnm lnh vc, hay ni cch khc con ngi l hp th ca 5 yu t : yu t vt lt tm l. Yu t tm l c 4 kha cnh : cm gic, tri gic, ch v nhn thc. Ccch phn tch v 4 yu t tm l ny, tu theo ci nhn ca cc trng phi t tPht gio, c ni phn tch tm l theo chiu dc thi gian nh cm gic n trgic, ri cc x l ca ch, ri n s ghi nhn v gi gn trong tm thc chiuni phn tch theo chiu khng gian cm gic phn cn, tri gic su hn ch v tvo vi t su sc hn n n kn bn trong .


38/48

Trc ht chng ta thy rng tm l v vt l l mi quan h bt kh phn, iu xuyn sut lch s Tm l hc Pht gio bt c thi k v trng phi no, sc pbao gi cng hin hu bn cnh tm php. Sc un bao gm mi yu t vt l thn v mi trng sng. Din bin tm l c phn tch l nhng nhm tm l cng

cht : nhm cm gic bao gm nhng cm xc bi th gii bn ngoi v th giitrong, nu nhn ring l th cm gic thun tu khng a n mt tc dng tch ch n gin l mt phn ng c iu kin, nhng nu nhn cm gic trong mi chung th trong cm gic c y 4 yu t vt l, tri gic, ch, v nhn thc. Nvy th cm gic c mt tc dng tch cc i vi dng sng tm thc con ngithmch n ng vai tr ch yu trong i sng con ngi, v con ngi sng vi mhng n cm gic hnh phc.

Nhm Tri gic bao gm nhng nhn bit cc i tng bn ngoi hay bn trong cnhng kinh nghim, nu khng c kinh nghim con ngi s khng nhn ra c. Nhn bit l s i chiu nhng tng trng c vi ci ang c, nu t Ttrong mi quan h chung th c lc Tri gic c mt trc cm gic, v c lc th sgic. V d, nh khi thy m nc bc hi bit l nc si mt cm gic hi lnc tch tr nng, gi l Tri gic n trc ; cn nu nh ta s tay m nc cnng v ng ca m nc lm ta kh chu v ta bit nc sp si, y l trngcm gic c trc. Nu ch l tri gic thun tu th chng khng a n mt tctch cc no, nu chng lin h vi cc yu t tm l khc th mi kh nng tmt tc dng ( to nghip ).

Trong Tm l hc ph thng cm gic v tri gic c gi l nhn thc cm tnhrng Tri gic l nhn thc cao hn cm gic. Gio l 5 un cho rng trong mi quca chng, cm gic v tri gic da vo nhau tu theo iu kin c th m chngdng mnh hay yu .

Yu t tm l th 3 l Hnh, tc l hot ng ca t duy, bao gm cc hot ngmnh m, xc nh, c tnh ch , tnh quyt nh nh cc tm l ham mun, githng yu, ght b... nhng tm l ny c nng lc to ra hu qu, tc l toHnh l loi tm l c tc dng thc y to nn hnh vi v ngn ng, do vy tronPht dy Hnh c tm hnh, khu hnh, v thn hnh. Nu ni mt cch d hiu l nhng tm l tnh ton, quyt nh c tnh cch ch, ngha l vn phm vi mca tm l.Tuy nhin nu ni mt cch t nh th Hnh l ng lc su kn, l s vng ca h thng tm thc theo xu hng v tnh cht c tch lu.Do s vnng ca tm Hnh su kn m ta c nhng biu hin nm ngoi kim sot ca chng thuc bn nng v t pht. Tu thuc vo tnh cht ca Hnh m con ngnhng biu hin khc nhau ; mi ngi l mi th gii, chng ta rt kh phn oc ca hnh vi con ngi, v d nh mt ngi c mt ngha c cao p nh cmt ngi khn kh ng c m anh ta lm iu tt y i khi ch l do xc n


39/48

mt nh mt ca i tng. Ti sao c s xc ng y ? l tc dng su kn cHnh .

Yu t tm l th 4 l thc. Thc l kh nng phn nh mi i tng bn ngoitrong, chc nng ca thc l nhn ra s c mt ca i tng, l nn tng chung

hot ng tm l. Nhng tm l thuc v cm gic, tri gic, ch u nng votng l thc. Ni cch khc Thc l bn th tm l cn cm gic , tri gic, ch ...hin tng tm l. Sau ny cc lun th tm l hc Pht gio gi thc l Tm vcc hin tng tm l l tm s. Thc phi c mt th cc tm l khc mi c c ng, mi quan h gia thc v nhng hin tng tm l khc l bt kh phn lynng ca thc tng t nh mt tm king phn nh tt c nhng i tng i qua n, tuy vy khng nn hiu thc l mt thc th cng nh tm king, mrt sinh ng v mi tng tc gia cc din bin tm l.

Phn tm l c phn tch thnh 4 phn l mt cch chia d kho st, rt gv d hiu lm rng mi phn c mt ranh gii ring. Thc ra khi mt i tnnhn thc th mi tm l u sinh khi, tu theo s kch thch ca i tng mnyu v tu theo s nhy cm ca cc quan nng m nhn thc l nhn thc thul nhn thc c tc dng thc y hnh vi .

Phn tch tm l ca con ngi da trn nn tng, mt nng lc Thc ph qut, l pht hin c o trong lch s tm l hc, l c s cc lun th tm l hgio v sau pht trin v gii quyt cc vn nhu yu ca tm thc.

Tm li phn tch tm l qua gio l 5 un cho thy 2 mt ca tm l : bn th vtng. Thy r cc mi quan h bt kh phn ca cc hin tng tm l. Mt khkh phn gia tm l v vt l, ni dung hot ng tm l khng c mt ch thc nh, gi tr ring t no. Do vy con ngi l mt tng hp ca cc hin tl, vt l. Khng phi tn ti nh mt i tng ca t duy, khi nim m l cv thng, kh, v ng.

IV. KT LUN

Tm l hc Pht gio qua gio l Nguyn thu l tm l hc ng dng vo thc tii sng ch khng phi l nhng l lun kh khan, siu hnh, mc ch l :

- Cung cp phng php nhn thc v con ngi chnh mnh.

- Tm cch thay i tnh trng au kh do ri lon tm l .

- Gip con ngi nh hng t duy v hnh ng em n s chn thin chosng .


40/48

- Gip con ngi i su vo i sng ni tm gii phng nhng c ch tm lkt t ca cc nng lng kh au v v minh .

Chn thnh cm n Vin Gic gi tng bi vit n( Trang nh Qung c, 02/2002)

___________________________________

An TmHT. Thch Thin Siu

Hng nm khi nhng ngy ng m m gi rt tri qua, bu tri li c si trn nhng cnh cy tri l ny lc m hoa, lng ngi theo cng hn h xun vi bao nim c vng. Trong khung cnh Minh nin y hn hoan, lng ngcon Pht li thnh knh hng v Tam Bo cu nguyn.

Trong i sng khng ai khng khi bt an trc bao ni lo toan phin mun, ncu an l iu ai cng u mong c. Ngi ta cu nguyn bng nhiu cch, ty nim tin v nhn thc.

Nu ai cha thm nhun Chnh php, th h i khn vi am ny n n, hoc cgii hn u nm. Ngi thm nhun Chnh php khng cho li cu nguyn yng, l li lc vin mn. Ngi Pht t ngh rng: Duy ch em tm thnh knh ttnh trang nghim tr tng kinh ch trc ngi Tam Bo v vng li Pht dy lmvic ch mnh li ngi, b th phng sanh cu cho th gii ha bnh chng salc, th s cu nguyn y mi ng vi Chnh php.

S an hay bt an c th hin trn hai lnh vc l thn v tm. Khi thn b bi kht, rt mt, tai nn, tt nguyn, b tra tn nh p v.v... l nhng bt athn. Khi tm su mun, bi ai, u lo, s st, n hn hay ut hn, gin hn, b cc no ca tham, sn, si chi phi nhng mi bt an ca tm.

i cng c nhng hng ngi sng hi ht, ch bit tm cu s an lnh thqua s p ng cho nhng i hi nh: n ngon, mc p, lm ca nhiu tin, mcho tai qua nn khi, cng thnh danh toi, ch t khi ngh n s an lnh cho tmhn, nn h thng thn nhin cho tham tm khi, si tm, kiu cng, ng mnkhi . Kt qu h l phi chuc ly nhiu phin mun, ray rt n hn nng lthc hng ngy, hng gi, tng pht, tng giy khng bao gi ngui.


41/48

Trong mi tng quan tng duyn gia thn v tm quyn vo nhau th nhng nan hoc s an lnh ca thn v tm kh m trnh by mt cch tch bch. Hn n cm nhn cn ty vo nhn thc v kh nng tu tp.

Trnh by mt cch gin lc, th s bt an v an lnh c tc ng trn hai lnh bn ngoi v chnh t trong ta.

Nhng ci bt an au kh t bn ngoi a n, l s bt an ca hon cnh, nnn, b nh p, tai tri v ngi. Mun trnh, ta phi c nhng hnh ng thc em li an lnh. Nu b bt an do i rt, ta phi tm cng n vic lm, phi clm vic c phng php em li cm no o m. Khi thn nhum bnh, ta phtr, ung thuc, bit i dng v phng.

Cn s bt an chnh t trong ta l nhng su, bi, kh, u, no. Mun trnh nhng btan y, ta phi tr tng kinh ch, tc l trau gii tm ta bng cch tu tm dng tnhnh theo gio l ca c Pht dy. Nh au kh v tham tm, ta c gng tu php b th. Qun r tht tng ca vn php l v thng, kh, v ng cho lng thamxung. Khi sn lm ta au kh, th phi tu php qun t bi, tu php nhn nhc, tan ngn la sn hn ang hng hc t chy t tm ca ta. Nu au kh v si mta phi tu php qun nhn duyn, nhn thc r rng tt c s vt u do nhngi hp, l trng rng, l h di, ch khng phi l chc chn nh ta tng. Khir c cc php nh vy, th t nhin tm b th, tt lng xung nhng chmt nhn thc rng ri hn, sng sut hn, khng b ci b th, tham lam chp th

in o.Gii tr c s tc ng ca tham, sn, si trong tm, l cch cu an lm cho nh nhng trong sng.

Ngi Thn Quang n cu xin T B--t-ma an tm cho mnh, cng chnh v

Thn Quang l mt cao tng Trung Hoa, sau khi mt nhc ln li tm n gp Tt-ma ang ngi lng nhn vch ti cha Thiu Lm Tung Sn, n cn tha thixin T gii thot ni thng kh ray rt ca lng mnh, nhng T vn yn lng, lthn nhin mt cch tn nhn. Thn Quang khng nn ch, ng sut m gia tui mt long lanh, hoi vng. T cm thy ng lng, lin hi:

- Ngi n y cu vic g?

Thn Quang rng rng nc mt vi tha:

- Bch Thy, tm con khng an, xin Thy an tm cho.


42/48

- Ngi hy em tm ngi ra y, ta an cho.

Thn Quang sng st mt hi lu, ri tha tip:

- Bch Thy, con kim tm m chng thy u c.T p:

, ta an tm cho ngi ri (V mn quan).

y l mt cch an tm thm thy nht trong mun vn cch an tm m c Pht dy, c ghi li thnh vn v khng thnh vn. Nu ai c mt tm hn tha thit tm v bit tip thu thu o php an tm ca c Pht th chc chn cng cnh ngi Thn Quang.

Vy vn cu an khng phi ch mt mc cu an thn m b mt s cu an nhn. Nu thn khng c tm th l mt ng tht, mt xc cht. Cho nn, th xan lc khi c s cm nhn y ca tm thc, v cp an lc cng ty thuc vomnh ca tm thc. Nh c ngi d bnh nh, nhng tm hn yu ui, khipth ni kh au ca cn bnh s tng gp bi. V ngc li, ngi b bnh nngvi tm thc bnh tnh sng sut, c ch vng mnh, khng gii i bung xui,kh au ca cn bnh cng c gim thiu. Vi sc mnh ca tm hn, tc llc, c tc ng lm vi i nhng kh au thn xc.

i thng c hai hng ngi sng theo hai li sng thi qu: - C hng ch chcng dng thn xc, to an lc cho thn xc bng s tha mn nhng ham mudc. Li c hng qu kh hnh bng s tit ch tt c nhng nhu cu ti thiu h thn xc. ch l nhng li sng khng trung o, thiu cn bng m ngy xTh Tn t b v cm cc t thc hnh.

Trong bi php T u tin cho nm v T-kheo, cu m u Ngi dy rng:

C hai thi cc cn phi trnh xa:

- Thi cc th nht l sng xa hoa try lc vt dc, l li sng thp hn, khnn gii thot, cn phi trnh.

- Thi cc th hai l sng p xc kh hnh, nhn n nhn mc, chu i chu rt, gia tri, nng lnh hnh h, th cng l li sng t vy khng a n gii th phi trnh.


43/48

c Pht khuyn cn phi trnh xa hai li sng y tu hnh mi a n gii Nh vy Ngi khng ph nhn i sng v th xc, nhng Ngi cng khng tn ci li sng tham m vt cht, ch bit ch trng n thn m khng ch trng Li dy ca c Pht nhc nh cho tt c ai mun i trn con ng an lc, th nht phi c li sng qun bnh, ch khng phi b n, b lm, ght b ca ci h

phung ph ca ci, nhng phi bit sng khng say m vt cht, khng say m thsng dc lc, xa hoa, khng tm hnh phc, khng chn vi cuc i vo cn sa t phin, chn ru sng bc. c Pht b quc thnh, th t i xut gia l dy chng ta bi hc . Nhiu tin cha hn c hnh phc, chc trng quyn cao chc hnh phc.Cc yu t vt cht ch l nhng phn ph thuc, cn ci hnh phchn tht bao gi cng chnh l trong lng chng ta.

Khi lng ta khi tham lam do b tin ca chi phi, b quyn li danh vng chi phtm lng ca ta tr nn hp hi ch k, khi ch k th n khng th tri rng ly nhng hnh phc cao thng, chn tht c. Bi vy, trn bc ng tu tgii thot an lc, ngi Pht t phi ch trng tu tp c hai mt th xc ln tmth xc lun lun phi bit tri tc, cn c cm no, mc m, cn nhngti thiu m khng nn hng th tham m vt cht tc l phi sng qun bnh ri vo hai thi cc nh Pht dy. - Vi tinh thn, phi gi cho tm hn luc trong sng, c rng ri. Ngi Pht t cng bit m rng t bi tm, cngc chp th, tham i th cng c hnh phc chn tht. Khi tm hn khng trongnhiu tham m th d trn vng trn bc h vn khng cho l , v cn mongcn kh. Hnh phc ch n vi nhng tm hn bit tit ch, c o c cao ctheo gio php c Pht, sng trong sng, hng thin, sng v tham, bit nh

kinh Di Gio dy:"Ngi nhiu ham mun, nhiu tham cu li dng nn kh cng nhiu. Ngi bit tuy nm di t m vn ly lm an vui, ngi khnd thin ng vn khng va ".

Chng ta nhn ln gng ch T c, qu ngi c i sng vt cht rt n s, th m tm hn qu ngi rt t ti, rt khoan khoi, rt an nhin vui v. Khng hnhng nt cau c, gin hn hoc bun ru. V sao nh vy? Bi v tm hn ca lt trn tt c nhng tm thng ca i sng th gian, i sng ca tham k. Qu ngi lm ch c tm, iu phc c tm, tm khng b chi phngoi cnh, bi tham, sn, si, nn i trc hon cnh no qu ngi vn t ti anng l"Tm bnh th gii bnh, tm xun v tr xun".

Cho nn Pht dy: "T ti vi tm, t ti vi php".Thng chng ta ch i tm s an bnh trong th gii hin tng, tm ngun vui trong v tr vt cht lun chuybin v thng, nn chng ta ch nm bt c nhng bo nh an lc. V chnh cilc y li l nhn ca ci kh, nhn qu qu nhn, mi vn hnh, trong qu trnh

C mt hm, c Th Tn ngi mt mnh trn m c, mt ngi i qua thy v


44/48

hi:

- Sa-mn C-m c su mun hay sao m ngi mt mnh c c th?

c Pht tr li:

- Ta mt g m Ta su mun?

ng ta li hi:

- Nu khng su mun th chc l Ngi hoan h, m hoan h th sao li ngi c mnh?

Ngi li tr li:

- Ta c g m Ta hoan h?

Ngi ngc nhin hi li:

- Khng su mun th hoan h, khng hoan h th su mun. Ngi khng hoan hkhng su mun l ngha lm sao?

Ngi tr li rng:

-Hoan h ch n vi ngi c tm su mun, su mun ch n vi ngi c th. Ta dt b ngun gc ca su mun ri, cho nn Ta khng su mun, cnghoan h. Tm ta khng dao ng.

Qua li dy ngn gn, nhng hm cha mt ngha thm su v cng, gip ta sovo thc t cuc i thy rng: hoan h l iu ngi i mong mun, v chmong mun qua s nm bt, chp th, nh mong cho c trng s c c, moc mun tm cu ca ci vt cht, nh vy th ci hoan h l nhng hoan hvi ngi c tm thiu thn v su mun, v sau hoan h chc chn l nhngmun u lo ca mt mt. Nh ngi va trng s th sung sng v cng nhng khng khi lo s b con bit s n xin, n mn, hoc b mt, hoc b chutranh ginh lm mt ha kh gia nh. Nu c giu khng cho ai bit th cng ph phng s ngi ta bit.

Tham cu l mt ni kh, khi thnh t l mt s hoan h, ri mt mt li l mkh. Su mun ri hoan h, hoan h ri su mun c ni ui nhau mi.

C ngi ang cn co v cn i, ang kh v i, nu ai em cho bnh m th


45/48

sung sng, rt hoan h. Th l hoan h i n vi ngi c tm su mun.

C ngi trong ngy Tt mc chic o p, ang hoan h trong chic o p, bmt k tinh nghch nm pho lm o b rch, loang l lm ngi y tc ti, su mnh vy l su mun i i vi ngi c tm hn hoan h.

Cuc i chng ta c mi din i din li, hoan h ri su mun; su mun ri Ngy qua thng li. Sut c cuc i mi loanh quanh trong ci vng, ci tm lca chng sanh phn bit, so o nhn ng m c nh th.

c Pht, Ngi dt ht ngun gc chp th, tc l dit ht ngun gc ca kh Ngi lun hoan h, mt s hoan h khng to nn bng tin ti danh vng, chc m l mt s hoan h dt sch ngun gc kh au, tc dt sch v minh, thamchp th. Bi vy, Ngi dy: "Ta khng hoan h cng khng su mun". Nhng cci khng hoan h khng su mun trong i i y, mi l mt s hoan h khndin t bng ci quan nim so snh, b th ca nh nguyn, ca ngi trng s mong cu v tham m.

Ci hoan h ca c Pht c to nn bng tr gic ng, bng tm t bi, lng h l s hoan h vi diu, vnh cu. Mt s hoan h pht xut t ni tm ca mt ngtu tp t ti vi ngun tm. l s hoan h khng b ai cp mt v khng pginh ca ai m c c, nhng li ban b cho tt c.

Cho nn, h hc Pht, chng ta c gng xy dng nim hoan h, an lc bng nh

phu tu tp, trng dng t bi, khi sng ngun tri gic, th s hoan h an lc ng sau khng nhum bng dng su mun, s hi .

Ngi c tu tp l ngi hiu bit tm, khi tham tm khi, sn tm khi, tm kikhi, v.v... th phi iu phc tm, ch ng tm tr thnh t ti, tm gii thoth, th trc bt c mt hon cnh no cng c tnh gic, tm khng b chi phth, ta li cn ch ng, bit s dng mi phng tin, mi i cnh, phc mc ch cao p. Lm ch c i sng c vt cht ln tinh thn l cch sngt ti gii thot.

L ngi Pht t cn sng trong tng quan gia cuc i, chng ta cn phi ccn c cm n, o mc, cn c mi tin nghi cn thit trong cuc sng. Song ccn c t bi h x, cn c tr tu, c b th, tr gii v.v...

Thc hin li Pht dy xy dng bn thn v x hi tt p l cch cu an thit thc nht, em li an lc cho nhiu i, hin ti cng nh tng lai.

Chng ta tng kinh, ly Pht cng ch vi mc ch trng dng thin tm v t


46/48

n gii thot tm vy.

www.buddhismtoday.com

__________________________________

HAI HNG VN HNH CA TM LTT. Thch Chn Thin

(Thn tng Tng Ni sinh kho IV)

I. Vo :

Tm l con ngi c hai hng vn hnh: mt l kh au hay dn n kh au, khnh phc hay dn n hnh phc. Hng th nht m ra mt th gii tm l ct; hng th hai m ra th gii tm l ca gii thot. Bi sng l i tm hnh phtht, nn con ngi ch c mt chn la l i vo hng vn hnh th hai. i vovn hnh ny l i vo tr tu, hay i tng bc i tr tu. Thc hin con ng tny c ngha lxy dng vng quc tr tu ca Pht gio m thut ng gi lDhammacakkapavattana thng c dch lChuyn vn bnh xe Php .

Trong bi vit ny, tc gi s gii thiu ngn, gn v hai hng vn hnh ca ttrn.

II. Hai hng vn hnh tm l:

C nhiu kinh Nam tng v Bc tng ni n cc hng tm l vn hnh. ynu dn mt s kinh tiu biu.

1. Kinh Chnh Tri Kin(Kinh 9, Trung b I, Pli tng)

Theo kinh Chnh Tri Kin, do v con ngi thng tc v cc ng tng ca mvt, xem cc ng tng l c tht nn tham tm, sn tm v si tm hin khi dn qu : tm l dao ng, tc ng ln cc hnh ng ca thn, li v m biu hinmi bt thin nghip nui dng V minh v Kh au. C th, tm l vn hnth gii tm ca Tam Gii (Tibhava) sinh dit, ca cc ng tng sinh dit. Nu,li, thng tc v thng tng, hay nh l tc Yonisomanasikro th tmtham, v sn (hay t), v si hin khi v iu ng cc hnh ng ca thn, li vhin ra mi thin nghip, nui dng tr tu. C th, tr tu y vn hnh thnhca tm l vng mt ng tng, ng tng, gi l V sinh. Con ng ch c thl con ng ca tr qun.


47/48

2. Kinh Kim Cang Bt Nh:

Nu tm i vo cc ng tng th tham, sn, si dy khi v s lm tm l dao khng an tr. Cc ng tng y c th c gii thiu qua tm phm tr:

a) Ng tng : Tng Ci ny l ti, l ca ti, l t ng ca ti.

b) Nhn tng : Tng rng c mt ng th thng hng lun hi, ti sinny qua i khc.

c) Chng sinh tng : Tng rng c mt ng th bit lp ca cc hin hng nht vi chnh n qua cc thi im khc nhau.

d) Th gi tng : Tng rng bn trong con ngi c mt ng th thntn ti t khi sinh n khi cht.

e) Php tng : Tng rng c cc php thc s hin hu.

f) Phi php tng : Tng rng c mt hin hu chn tht ngoi cc ph

g) Tng : Tin rng ci tng to ra tnh cht ca cc hin hu l c thcthc t.

h) Phi tng : Tin rng th gii chn tht th ngoi tng. Nu tm l khng ri vo tm phm tr ng tng y th s i ra khi cc nhn ttm l dao ng, v s c an tr. y l nhng g m mt B tt hnh lc Bmt phi lm, qua kinh Kim Cng. y l cng phu nh l tc , hay tc Vgi l thin qun.

3. Php Tht Gic Chi(Tng ng V):

Con ng thc hin tr tu ca Tht Gic Chi tu trung l:

a) Lin tc tc V tng, hay nh l tc th s i n kt qu: Ng tci c on tr.

b) Ng trin ci l thc n ca V minh nn khi Ng trin ci b on th Vminh i n b on tr, minh khi.

c) Nu tip tc thc hnh nh th th Nim gic chi s hin khi v ln


48/48

n Trch php, H, Khinh an, nh v X Gic Chi hin khi. X gic chi hin dn n kt qu Minh v Gii thot hin khi, V minh dit v kh au dit.

III. Kt lun :

Con ng thc hin tr tu ca Pht gio l th, gin d l th. Nhng, bi con cc nhn thc, t tm, ch v dc vng khc nhau nn lng trn tr khc nhau vng thc hin m c ra cc h phi, php mn tu khc nhau.

Nu tt c u thy r cng phu chnh ca gii thot l nh l tc hng phl dao ng ca chnh mnh, th s i ra khi cc thc mc v b phi, v i, Tv s h, tht ca hin tng gii. By gi vai tr ca trit l s chm dt cncc quan im d bit, ma xun ca tm thc s li mi vi cuc i nh l snh tin tc d nht chi mai

phat giao va tam ly hoc

Documents