phoi thai hoc

7/18/2019 Phoi Thai Hoc

1/75

Stao giao t- M Phi 149

S TO GIAO T

Mc tiu hc tp

1. Trnh by c ngun gc cc giao t.

2. Trnh by c qu trnh to giao t: qu trnh to tinh trng, qu trnh to non.

I. NGUN GC CC GIAO TNgun gc cc giao t l cc t bo sinh dc nguyn thy, cn gi l t bo mm. Nhng

t bo ny xut hin rt sm trong phi, u tin l thnh ti non hong (vo khong cui tunth 3), t thnh ti non hong, cc t bo mm di c n ni s to ra cc tuyn sinh dc(khong cui tun th 4, u tun th 5). phi ngi c gii tnh l nam, trong mm tinh hon,cc t bo sinh dc nguyn thy c b nhim sc th lng bi 2n= 44A + XY. phi ngi cgii tnh l n, trong mm bung trng, cc t bo sinh dc nguyn thy mang b nhim sc thlng bi 2n= 44A +XX. Trong mm ca tuyn sinh dc, cc t bo sinh dc nguyn thy s

bit ha to ra nhng t bo u dng ca cc dng t bo sinh dc. C 2 dng t bo sinh

dc: dng tinh v dng non.II. QU TRNH TO GIAO T1. Qu trnh to tinh trng

nam gii, nhng t bo thuc dng tinh sinh sn, bit ha, tin trin cui cng s tora tinh trng. T u n cui dng tinh c cc t bo: tinh nguyn bo, tinh bo 1, tinh bo 2,tin tinh trng vtinh trng.

1.1. Tinh nguyn

bo

- Trong ngsinh tinh ca thaiv tr em , t bodng tinh ch ctinh nguyn bo v

c gi l tinhnguyn bo chng,l t bo u dngca dng tinh c

b nhim sclng bi 2n= 46=44A +XY c

to thnh do sbit ha ca t bosinh dc nguynthy. Tinh nguyn

bo chng sinh sntheo kiu gin

phn tngnhanh s lngca chng.

- Ch ttui dy th cho

n khi kt thci sinh dc, s H.1: Qu trnh to tinh trng


2/75


bit ha v tin trin ca cc tinh nguyn bo chng mi lun lun tip din to tinh trng.Trong mi ln gin phn, 1tinhnguyn bo chng sinh ra 2 t bo con: mt vn gi nguyn tnhcht ca tinh nguyn bo chng, l ngun d tr sut i cho vic to tinh trng. Mt s bit hathnh tinh nguyn bo bi, ri thnh tinh nguyn bo vy. Cc tinh nguyn bo u c b nhimsc th lng bi 2n= 44A +XY.

1.2. Tinh bo 1Tinh nguyn bo vy bit ha thnh tinh bo 1 c b nhim sc th lng bi. Tinh bo 1

tin hnh qu trnh gim phn to tinh trng. V vy, qu trnh gim phn cn gi l qu trnhphn chia trng thnh.1.3.Tinh bo 2

Qu trnh gim phn gm 2 ln phn chia. Kt qu ca ln phn chia th nht: mt tinhbo 1 sinh ra hai tinh bo 2, mi tinh bo 2 ch c b nhim sc th n bi n= 23. C 2 loi tinhbo 2: mt loi mang th nhim sc X v loi kia mang th nhim sc Y.1.4. Tin tinh trng

Tinh bo 2 c to ra tin hnh ngay ln phn chia th 2 ca qu trnh gim phn. Mitinh bo 2 sinh ra 2 tin tinh trng c b nhim sc th n bi n= 23 ging tinh bo 2 v cng

c 2 loi tin tinh trng:loi mang th nhim sc X v loi mang th nhim sc Y. 1.5. Tinh trng

Tin tinh trng khng c kh nng sinh sn, chng bit ha thnh tinh trng qua mt qutrnh phc tp. Nhvy, mi tinh trng cng c b nhim sc th n bi v cng c 2 loi tin htrng: loi mang th nhim sc X v loi mang th nhim sc Y. Nhvy, trong qu trnh togiao t, mt tinh bo 1 vi b nhim sc th lng bi 2n= 44A + XY qua qu trnh gim phnsinh ra 4 tinh trng, mi tinh trng mang b nhim sc th n bi n= 23, vi 2 loi tinh trng l22 + X v 22 + Y. T l gia 2 loi l 1/1. Tinh trng l nhng t bo bit ha cao khngcn kh nng sinh sn v c cu trc phc tp.2. Qu trnh to non

n, nhng t bo dng non sinh sn, bit ha, tin trin cui cng tonon chn (non trngthnh) c kh nng thtinh. Cc t bo dngnon t u n cuigm: non nguyn bo,non bo 1, non bo 2

v non chn.

2.1. Non nguyn bo

Trong bungtrng ca thai, nhng

non nguyn bo vi bnhimsc lng bi2n=44A + XX c baoquanh bi nhng t bo

biu m sau ny s bitha thnh t bo nang vto thnh nhng ti ngnon gi l nang trng.Trong m t bo bium , non nguyn bosinh sn nhiu ln theo

kiu gin phn tngmau s lng ca chng. H.2: Qu trnh to non


3/75


Cui cng, nhng non nguyn bo s bit ha thnh non bo 1. Non nguyn bo ch thytrong bung trng ca thai v trc khi tr gi ra i, ton b non nguyn bo bit ha thnhnon bo 1. V vy, sau khi sinh, bung trng khngcn ngun d tr non nguyn bo bitha thnh non bo 1, do ngi ph n sinh ch c gii hn.2.2. Non bo 1

Non bo 1 c b nhim sc th l 2n= 46A + XX, c ng trong nang trng nguynthy. Non bo 1 ln ln do bo tng tch ly cc cht dinh dng cn thit cho qu trnh tintrin ca chng. Non bo 1 tin hnh qu trnh gim phn to non chn, nhng ch ti cuik u (tin k) ca ln phn chia th nht dng phn chia. Khi tr gi ra i, ton b non

bo 1 tin hnhqu trnh phn chia gim phn v dng phn chia k ny. Thi gian dngphn chia di hay ngn ty tng non bo 1.2.3. Non bo 2

T tui dy th n tui mn kinh, hng thng trong bung trng c mt s non bo 1tip tc ln phn chia th nht ca qu trnh gim phn b dng li. Kt qu ca ln phn chiany l s to ra 2 t bo con c cng b nhim sc th n bin=23 = 22A + X nhng c kch thc v tc dng khc nhau: mt t bo ln v bo tng cha

nhiu cht dinh dng d tr gi l non bo 2, c tc dng sinh dc v mt t bo nh gi lcc cu 1 khng c tc dng sinh dc.2.4. Non chn

Non bo 2 va c to ra tin hnh ngay ln phn chia th 2 ca qu trnh gim phn.Kt qu l mt non bo 2 s sinh ra 2 t bo con u c b nhim sc th n bi n=23 = 22A+ X nhng c kch thc v tc dng khc nhau: mt t bo ln cha nhiu cht dinh dng dtr v c kh nng th tinh gi l non chn, v mt t bo nh gi l cc cu 2. Trong khi cc cu 1 cng sinh ra 2 cc cu 2, cc cc cu u khng c kh nng th tinh.

Nhvy, khc vi qu trnh to tinh, trong qu trnh to non, mt non bo 1 cng sinhra 4 t bo nhng ch c mt t bo c kh nng th tinh l non chn.III. GIAO T BT THNG1. Nhng giao t btthng v mt cu to hnh thi hc

-Nhng tinh trng bt thng c th xp vo my loi chnh: (H.3)+ Tinh trng ch c hnh dng bt thng: u to hay nh, trn hay nhn.+ Tinh trng cha trng thnh: u v c cha nhiu bo tng.+ Tinh trng gi: u l r, cha hay khng cha sc t.+ Tinh trng thoi ha: u teo hay bin dng, c 2 u hoc 2 ui.

H.3: Nhng tinh trng bnh thng v bt thng


4/75


-Non bt thng thng thoi hatrc khi trng thnh. C th gp mtnang trng cha 2-3 non bo 1 hoc mtnon bo 1 cha 2 - 3 nhn nhng rt him.(H.4).

2. Sai lch th nhim sc trong cc giao t y ch cp n s sailch vs lng th nhim sc. Trong qu trnh togiao t, do s khng phn ly ca cc thnhim sc trong qu trnh gim phn, cgiao t tha 1, c giaot thiu 1 th nhimsc. Th nhim sc tha hoc thiu cth l th nhim sc thng hoc th nhimsc gii tnh X hoc Y.

CU HILNGGI

1/ Nu ngngcca cc giao t?2/ Trnh by qu trnh totinh trng?3/ Trnh by qu trnh tonon?4/ Nu mtsbtthngvcutohnh thi hccagiao t?

H.4: Non bt thngA. Nang trng nguyn thuy co2 noan bao

B. Noan bao 1 cha 3 nhn

TB nangNoan bao

Noan bao


5/75

Sthutinh valam t- M Phi 153

S TH TINH V LM T(Pht trin ca c th trong tun u)

Mc tiu hc tp:

1. Trnh by c cc giai on ca qu trnh th tinh v kt qu ca s th tinh.2. M t c s hnh thnh v cu to ca phi du v phi nang.3. Trnh by c qu trnh lm t ca trng trong tun u v cc v tr lm t bt thngca trng.

4. Lit k c nhng hin tng xy ra trong tun u ca s pht trin c th

I. TH TINHS to ra c th mi bt u bng s th tinh. S th tinh l s kt hp gia non (giao

t ci) v tinh trng (giao t c) to hp t. Hp t l c th mi pht sinh v pht trin giai on sm nht. ngi, bnh thng s th tinh xy ra 1/3 ngoi vi trng.1. Non v tinh trng trc khi th tinh

1.1. Non trc khi th tinhKhi c phng thch ra khi bung trng, non c bc t trong ra ngoi bi mng

trong sut v cc lp t bo nang (t bo vng tia) ca g non. Lc ny, non ang k uln phn chia th 2 ca qu trnh gim phn, tc l non bo 2. Nu khng gp tinh trng, sth tinh khng xy ra, non s b thoi ha v b thc bo bi cc i thc bo. Non bo 2khng t chuyn ng c, s di chuyn ca n trong vi trng nh 3 yu t: s co bp calp cvi trng, s chuyn ng ca cc lng chuyn cc ngn t bo lp nim mc vitrng v s cun theo dng dch trong vi trng.1.2. Tinh trng trc khi th tinh

Sau khi c hnh thnh trong ng sinh tinh, lc ny tinh trng c hnh dng c trngnhng cha c kh nng di ng. T ng sinh tinh, tinh trng ti mo tinh. S trng thnhca tinh trng ch yu xy ra trong mo tinh: s loi bt bo tng v cc bo quan khngcn thit gip tinh trng chuyn ng nhanh, t tn nng lng. u tinh trng cng thayi, c bit l hnh dng v kch thc cc u. Tinh trng tng dn kh nng di ng khi dichuyn t phn u n phn ui mo tinh. Nh c ui, tinh trng c th t chuyn ngtrong ng sinh dc n cng vi s tr gip do s co tht ca tng cng sinh dc n.2. Qu trnh th tinh

Vi cu trc ca non sau rng trng, mun lt vo bo tng ca non kt hp vinon to ra hp t (c th mi), tinh trng phi ln lt vt qua 3 chng ngi vt, t ngoivo trong gm: lp t bo nang, mng trong sut, mng t bo ca non.2.1. Tinh trng vt qua lp t bo nang

Trong s khong 200 - 300 triu tinh trng c phng vo m o ch c khong 300- 500 tinh trng ti ni th tinh v ch c mt tinh trng lt c vo bo tng ca non. Bivy, ngi ta cho rng cc tinh trngkhc ng vai tr h tr cho tinh trng ny lt qua lp t

bo nang (hng ro th nht bao bc non) bng cch tit ra nhng enzym (enzymhyaluronidase) cha trong ti cc u ca chng, lm phn tn, tan r cc t bo nang baoquanh non, m ng cho tinh trng tin vo mng trong sut.2.2. Tinh trng vt qua mng trong sut

Mt s tinh trng c th tip xc vi mng trong sut. Khi tip xc vi cc thth trnb mt mng trong sut, phn ng cc u xy ra, cc enzym bn trong ti cc u ca tinhtrng c phng thch. Cc enzym ny lm tiu hy protein ca mng trong sut ti ch tipxc cng vi tc ng xuyn ph ca u tinh trng gip tinh trng xuyn thng c mng

trong sut i vo khoang quanh non v tip xc vi mng non.2.3. Tinh trng lt vo bo tng ca non


6/75


Khi tinh trng vt qua mng trong sut ti tip xc vi mng non, mng t bo bctinh trng sp nhp vi mng t bo bc non. ni tip xc, mng t bo ca non v tinhtrng b tiu i, nhn v bo tng ca tinh trng lt vo bo tng ca non li mng t

bo nm bn ngoi non.

S xm nhp ca mt tinh trng u tin vo non kch thch hng lot cc phn ngsinh hc t non gi l phn ng v ca non. Non s tit vo khoang quanh non mt chtlm thay icu trc mng trong sut, do ngn cn s xm nhp ca cc tinh trng khc,nhng thay i ny gi l phn ng mng trong sut. Nhng thay i ca mng trong sutc xem nh to ra s phng b th pht (s phng b mun) hin tng a th tinh. Khi

tinh trng lt vo bo tng ca non, non bo 2 tip tc hon tt ln phn chia th hai caqu trnh gim phn sinh ra non chn, cn gi l tin nhn ci v cc cu 2. Bo tng catinh trng ha ln vi bo tng ca non, nhn ca tinh trng gi l tin nhn c. Tin nhnc v tin nhn ci tin li gn nhau, lng DNA trong mi tin nhn tng ln gp i vngay sau mng ca cc tin nhn bin i, cc th nhim sc xon li, ngn i v dy ln vc phng thch vo bo tng. Mt thoi khng mu xut hin , th nhim sc c sp xptrn thoi khng mu. Mi th nhim sc con tin v mt cc t bo, mt rnh phn chia ngycng su xut hin trn mt trng. Kt qu trng th tinh phn lm 2 phi bo. ngi 2

phi bo ny c kch thc khng u nhau.2.4. Kt qu ca th tinh

- S kt hp gia 2 t bo sinh dc c v ci bit ha cao to ra t bo sinhdng km bit ha, c kh nng phn chia tch cc.

H.1: S qu trnh th tinhA. Noan ngay sau khi thoat nang; B. tinh trung xm nhp vao noan, noan kt thuc lnphn chia th2; C. Giai oan tin nhn c, tin nhn cai; D vaE. Ssp xp cuanhim sc thtrn thoi khng mau; F. Giai oan 2 phi bao

TB vong tia Mang trong sut Xoang quanh noanTin nhn c

Trung thCc cuTin nhncaiLn phn chia th2


7/75


- S th tinh khi phc li t bo sinh dng y b th nhim sc lng bi ctrng cho loi.

-Nh th tinh, c th mi sinh ra mang c tnh di truyn ca c cha ln m.- Gii tnh di truyn ca c th mi c quyt nh ngay t khi th tinh, nu non kt

hp vi tinh trng mang th nhim scY, s sinh con trai, vi tinh trng mang th nhim sc

X, s sinh con gi.- S th tinh khi mo cho hng lot qu trnh gin phn lin tip xy ra.2.5. Nhng yu t m bo xy ra s th tinh

- Yu t thi gian: ni chung, mi loi ng vt, non v tinh trng c i sng rtngn. ngi, trong ng sinh dc n, tinh trng c kh nng sng v duy tr chc nngth tinh trong vng 3- 4 ngy. Nu khng gp trng, tinh trng s t thoi ha. Trng khi vovi trng thng c kh nng th tinh trong vng 24 gi. Nu khng gp tinh trng, trng st thoi ha.

- S lng tinh trng trong mi ln giao hp: tinh dch cha:+ Trn 180 triu tinh trng l tinh dch tt.+ 80 - 180 triu tinh trng l tinh dch bnh thng.

+ < 80 triu tinh trng l tinh dch xu, kh nng thtinh cho non km.- T l tinh trng bt thng trong tinh dch:+ Tinh dch c coi l bnh thng nu cha khng qu 20% tinh trng bt thng.+ Tinh trng bt thng chim 20 - 40%, kh nng th tinh km. >40%, kh nng th

tinh rt km.- Sc sng v kh nng hot ng ca tinh trng: sc sng v nng lc hot ng ca

tinh trng c biu l bng s chuyn ng nh ci ui ca n. ngi, tinh trng cnchuyn ng c 50 gi sau khi phng thch vo m o l tinh trng khe, nhng tinh trngyu thng cht sau 15 pht. Tinh dch tt phi cha 80% tinh trng chuyn ng sau khi

phng thch vo m o 1 gi hoc 50% sau 12 gi hoc 25% sau 28 gi. Nu t l % gim nhiu, kh nng th tinh rt km.

Nhng yu t nh hng n sc sng v nng lc ca tinh trng: PH mi trng,nng CO2 trong mi trng, nhit , mt s thc n: lng trng, sa...II. S PHN CHIA TRNG TH TINH - GIAI ON PHI DU

Khi hp t t ti giai on 2 phi bo, ngi vo khong 30 gi sau th tinh, trngth tinh tin hnh hng lot qu trnh gin phn ni tip nhau lin tc lm cho s lng phi

bo tng ln nhanh chng. Qua mi ln gin phn, kch thc mi phi bo sinh ra tr nnnh hn. Vo khong cui ngy th 3 hoc u ngy th 4 sau th tinh, trng th tinh cangi gm 12 - 16 phi bo, mt ngoi x x ging qu du nn gi l phi du. Cu to ca

phi du gm: mt nhm t bo nm v tr trung tm c kch thc ln hn gi l i phibo, cn nhng t bo to thnh mt lp bao quanh pha ngoi c kch thc nh hn gi l

H.2: S pht trin ca hp t t giai on 2 phi bo n giai on phi du

G/ 2 phi bao G/ 4 phi bao Phi du


8/75


tiu phi bo. Nhng i phi bo sau ny s to phi v mt s b phn ph ca phi nh mng i, ti non hong, niu nang. Tiu phi bo s to l nui, sau ny s pht trin thnhrau thai v mng bc thai.

S phn chia trng th tinh xy ra trong qu trnh trng di chuyn t vi trng n tcung. Cc t bo nang vy quanh non b thoi ha dn dn, mng trong sut

vn tn ti trong thi gian phn chia trng v giai on phi du ri cui cng bin mt.III. GIAI ON PHI NANG ngi, vo khong ngy th 4 sau th tinh, trng ( giai on phi du) ltvo

khoang t cung v b vi trong cht dch do ni mc t cung tit ra. Cht dch thm qua mngtrong sut vo cc khonggian bo ca i phi bo nui trng. Dn dn cckhong gian bo hp li vcui cng to thnh mtkhoang xen gia lp tiu

phi bo v khi i phi

bo, khoang ny dn dnln ln v gi l khoang

phi nang hay khoang

di mm v mm phic to ra nm pha trnn. Mng trong sut honton bin mt. Khi t botrung tm ca phi du,cc i phi bo b khoang

phi nang y dn v mtcc ca trng v li vokhoang di mm cgi l cc phi. Cc phichnh l mm ca phi vcc gi l cc phi v phi s pht trin. Cncc i lp gi l cc i

phi. Tiu phi bo calp ngoi vi ca phi dudt li to nn thnh cakhoang phi nang, trng

th tinh giai on nyging nh mt ci ti nngi l phi nang v giaion pht trin ny catrng gi l giai on phinang.

IV. S LM T CATRNG

Trng lt vokhoang t cung vokhong ngy th 4 sau th tinh v trng vo giai on cui phi du hoc u phi nang.

Khi trng vo n khoang t cung, trng tip tc sng v phn chia trong mi trng dch titca nimc t cung vi ngy trc khi lm t. Mng trong sut c tc dng bo v trng

Khoang phi nang

Mm phi (ai phi bao)

Lp tiu phi bao

H.3: S ct qua phi nang vo khong 4 ngy 1/2.

Khoang phi nang

Lp tiuphi bao

Biu m ni mac tcung Lp m tcung

TB lanui

Mm phi

H.4: S phi nang lm t vo ngy th 5 hoc 6 ca s phttrin.


9/75


trong giai on u s t tiu. Trng lt vo ni mc t cung ri bm vo pht trin ,ngi ta ni trng lm t trong ni mc t cung.

Trng ngi lmt vo khong ngy th 6sau th tinh, tng ng

vi ngy th 21 ca chuk kinh. Lc by gitrng ang giai on

phi nang v nim mc tcung ang giai ontrc kinh v s tip tc

pht trin. cc phi catrng, l nui c to rat cc tiu phi bo s

bm vo ni mc t cung,vt qua lp biu m t

cung tin vo lp m,ph hy m t cung xungquanh ton b trnglt dn vo nim mc tcung. S ph hy m tcung l do nhng enzymtiu protein c tit ra

bi nhng t bo l nui.Bnh thng trng

lm t thnh sau hocthnh trc t cung.Trong trng hp btthng, trng c th lmt gn l trong ng tcung hoc ngoi tcung (cha ngoi tcung) nh: trong khoang

bng (thng gp ticng Douglas, mc niln, cc quai rut), trn

b mt bung trng,

trong vi trng. Trnglm t lc ch t khi cth pht trin ti ng khn, phi thng cht vm thng xut huytnghim trng. Trong cctrng hp cha ngoi tcung, cha vi trnghay gp nht, vi trng sv trong khong thngth 2 ca thi k phi

gy xut huyt nghim trng cho m.

Hoang th

Nang trng chn

C tcung

Ni mac tcung

Tua voi trng

H.5: S cc hin tng xy ra trong tun u ca s phttrin.1. Noan ngay sau khi thoat nang; 2. Sthutinh (12-24 gisau rung trng)

3. Giai oan tin nhn c vacai; 4. Thoi v sc ln phn chia thnht cuatrng sau thutinh. 5. Giai oan 2 phi bao 6. Giai oan phi du; 7. Giaioan phi du mun; 8. Giai oan phi nang sm (41/2 ngay); 9. Slam t(khoang ngay th6).

Thn tcung

ng ctcung

Quai rut

Mac treo rut

Voi trng

Tua voi

H.6: Nhng v tr lm t bt thng ca phi nang1. V tr lam ttrong khoang bung; 2, 3, 4. Lam tvoi trng; 5. Lamtgn ltrong ng tcung; 6. Lam ttrn bmt bung trng


10/75


CU HILNGGI

1/ Trnh by cim, cutocanon v tinh trng trckhi thtinh?2/ Trnh by qu trnh thtinh v kt qucasthtinh?3/ Nu thtcc hin tngxyra trong tunlucaspht trinc th?4/ Trnh by qu trnh hnh thnh v cutocaphi du?5/ Trnh by qu trnh hnh thnh v cutocaphi nang?6/ Trnh by qu trnh lm tcaphi nang? Nu cc vtr lm tbtthngcaphi

nang?


11/75

Shnh thanh ban phi 2 lavaban phi 3 la- M Phi 158

S HNH THNH BN PHI 2 L V BN PHI 3 L(Pht tin ca c th trong tun th 2 v th 3)

Mc tiu hc tp1. Trnh by c s hnh thnh bn phi 2l, 3 l.2. Trnh by c s hnh thnh khoang i, ti non hong, trung b ngoi phi, dy sng. 3. Trnh by c s pht trin tip theo ca l nui trong tun th 2 v th 3 ca qu trnh

pht trin phi thai.

I. S TO A PHI LNG B(pht trin trong tun l th 2)1. S to ra khoang i, mng i, ngoi b v ni b (ngy th 8 ca s pht trin)

- Vo khong ngy th 8, phi nang ngi lt mt phn vo nim mc tcung. cc phi, ni tip gip vi cc phi, l nui bit ha thnh 2 lp: lp trong c gi l l nuit bo, c cu to bi nhng t bo mt nhn, c ranh gii r rng. Lp ngoi c gi l

l nui hp bo, l mt lp bo tng cha nhiu nhn, ranh gii t bo khng r. L nuihp bo pht trin mnh, tin su vo ni mc thn t cung. ng thi, cc phi xut hinmt khoang nh nm xen gia l nui v i phi bo ca cc phi hoc xen gia hng i

phi bo tip gip vi l nui v nhng hng i phi bo pha di, khoang ny ln dn lnto thnh khoang i. Nh vy ngun gc ca mng i c th l l nui hoc cc phi (cchung ngun gc vi ngoi b phi).

sn khoang i, i phi bo ca cc phi bit ha thnh 2 lp r rt, mt lp baogm nhng t bo hnh tr cao, to thnh l phi ngoi, gi l l ngoi b phi ph sn khoangi. Mt lp gm nhng t bo a din nh, to nn l phi trong, cn gi l ni b phi, phtrn khoang phi nang (cn gi l khoang di mm). Hai l phi ny dnh st nhau to thnhmt a hnh trn dt gi l a phi lng b.

- cc i phi, l nui vn cha bit ha thnh 2 lp. bn cnh ni trng lm t,lp m ca ni mc t cung b ph, cha nhiu mch, nhng tuyn t cung di ra, tr nncong queo, tit nhiu cht nhy cha glycogen.

Khoang phi nang

Lani bLangoai b

Biu m

Lanui TB

Lanui hp bao

Mang i

Mach mau Khoang i

Lp m nimac tcung

Tuyn tcung

H.1: S xm nhp vo ni mc t cungca phi nang ngi 7 ngy ri


12/75


2. S to ti non hong nguyn pht (ngy th 9 ca s pht trin)Ngy th 9, phi

nang lt su vo ni mct cung v trn mtnim mc, im lt ca

phi nang c bt knbi mt cc si huyt.

- cc phi, lnui pht trin mnh,trong lp l nui hp

bo xut hin nhngkhng bo ni bo,nhng khng bo nyhp vi nhau thnhnhng hc. l giai

on hc trong qu trnhpht trin l nui.- cc i phi,

nhng t bo dt phtsinh t ni b hoc tlp l nui t bo to ramt mng mng cgi l mng Heuser, lt

bn trong l nui v tipvi b ca ni b phi.Mng y cng vi ni b

phi lm cho khoangphi nang tr thnh mtti rng gi l ti nonhong nguyn pht v

nh ranh gii cho tiy.3. S to ra trung mngoi phi v khoang

ngoi phi (ngy th 11v 12)

- Ngy th 11phi nang c baoquanh hon ton bi lpm ca ni mc thn tcung. Ch phi nang ltvo ni mc t cung, ccsi huyt to thnhmt ci so v s bium ha so c tinhnh do s tng sinh vs lan dn ca cc t bo

biu m trn b mtnim mc.

-

Lanui hp bao

Lanui tbao

Khng bao lanui

Khoang i

Langoai b

Lani b

Tui noan hoang nguyn phatCuc si huytMang Heuser

H.2: Phi nang ngy th 9

Hc lanui hp baoXoang mau me

TB ni b

Khoangngoai phi

Trung m ngoai phiMang Heuser

Tui noan hoang nguyn phat

H.3: Phi nang ngi khong ngy th 12

L tng trung mngoi phi


13/75


cc phi, trong lp l nui hp bo, nhng hc trong l nui hp bo thngvi nhau,to thnh mt h thng l li c ngn cch nhau bi nhng b l nui hp bo.Lp l nui hp bo ngy cng tin su vo ni mc t cung, ph hy ni m ca cc maomch mu t cung b xung huyt. Nhng hc l nui thng vi cc mch mu y v chay mu m. Nhvy, s lu thng ca mu m trong t cung c tng cng bi h thngcc hc y v h thng tun hon rau bt u c thnh lp. T y, v mt sinh l, bt umt thi k mi gi l thi k mu dng, trong phi c nui dng khng nhng bngsn phm tiu hy ni mc t cung m cn bi nhng cht dinh dng bi mu m. Thi ktrc gi l thi k m dng, phi c nui dng bng nhng sn phm ch tit cani mc t cung v bng sn phm tiu hy ni mc y do s thc bo ca l nui hp bo.

- cc i phi, l nui c cu to gn nhbi l nui t bo.- Cng trong thi gian ny, mt dng t bo mi xut hin xen vo gia mt trong ca

l nui t bo v mt ngoi ca ti non hong nguyn pht, nhng t bo y to thnh mtm tha gi l trung m ngoi phi ( hay trung b ngoi phi). Trung m ngoi phi lan rngra xen vo gia mt trong ca l nui v mt ngoi ca mng i to nn l thnh trung b

ngoi phi, v trung m ngoi phi ph mt ngoi ti non hong to nn l tng trung bngoi phi. Ngay sau , trong trung m xut hin nhng hc ln, chng hp li vi nhauthnh mt khoang duy nht gi l khoang ngoi phi (cn gi l khoang mng m) baoquanh ti non hong nguyn pht v khoang i, loi tr ch trung m ngoi phi to thnhch ni tng lai gia bn phi v l nui.

S pht trin ca a phi 2 l chm hn so vi l nui. Vo khong cui ngy th 12,cc t bo c ngun gc t ni b bt u lan rng mt trong mng Heuser.4. S to ti nonhong th pht,trung b mng m,trung b mng i,

trung b ti nonhong v cung phi(ngy th 13)

- Ngy th13, nhng t bo ni

b sinh ra nhng tbo mi di c vomt trong mngHeuser v chng tora mt ci khoangmi bn trong tinon hong nguyn

pht c gi l tinon hong th pht(hay ti non hong

vnh vin), nh hnti

non hong nguyn

pht. Sau , tinon hong nguyn

pht tan v thnhtng mnh, nhngmnh ny c th tora cc u nang thng

Hc lanuiTm trc dy sngNhung mao raunguyn phat

Xoang mau me

Cung rn

Khoang i

Tui noan hoangthphat

Khoangngoai phi

U nang ngoai phiH.4: Phi nang ngy th 13

Trung bmang m


14/75


thy trong khoang ngoi phi v gi l u nang khoang ngoi phi.- Khoang ngoi phi pht trin thnh mt khoang ln, trung b ngoi phi ch chim

mt phn nh khoang ngoi phi. Lp t bo trung b ngoi phi lt bn trong l nui gi ltrung b mng m v cng vi l nui to thnh mng m, trung b lt ngoi mng i cgi l trung b mng i v trung b lt ngoi ti non hong gi l trung b non hong. Chni trung b mng i v trung b non hong vi trung b mng m s to ra cung phi.

Nhvy, cui tun th 2 ca qu trnh pht trin phi ngi, a phi c cu tobi 2 l phi dn vo nhau: ngoi b mt lng v ni b mt bng, v vy c gi l aphi lng b. Ngoi b to nn sn khoang i v tip vi ngoi b mng i b a phi.Ni b to nn trn ti non hong th pht v tip vi ni b ti y b a phi. vng uphi, ni b c mt ch hi dy ln do t bo cao ln thnh hnh tr, to thnh mt tmni b gi l tm trc dy sng.

mt lng phi, ngoi b mng i c ph bi trung b mng i. mt bng phi,ni b ti non hong c ph bi trung b ti non hong. Trung b ngoi phi to thnhmng m, trung b mng i, trung b non hong.

C khi gm a phi lng b, ti non hong v ti i c ng trong mtkhoangln l khoang ngoi phi. Thnhngoi ca khoang ngoi phi lmng m. L nui c phnthnh 2 lp: lp l nui t bo tipgip vi mng m, lp l nuihp bo to thnh nhng b cngn cch nhau bi nhng hccha y mu m. pha ui

phi c mt ci cung trung b gil cung phi ni trung b mng i

v trung b non hong vi mngm.II. S HNH THNH A PHI 3 L - GIAI ON PHI V

(Pht trin trong tun l th 3) phi ngi, giai on phi v bt u vo ngy th 13 ca i sng trong bng m,

l giai on quan trng trong qu trnh pht trin phi. Qu trnh to phi v l qu trnh trong xy ra mi s di chuyn t bo c sinh ra t cc l phi m kt qu l nhng mm cquan c to ra t cc l phi y c xp t vo nhng v tr nht nh, chng s tiptc pht trin.1. S to trung b phi

Mang i

Thanh tuinoan hoang

Ngoai bNi bng

nguyn thuy

H.5: a phi cui tun th 2

Mang i Tui noan hoang

ng nguyn thuyNut Hensen

ng nguyn thuy Ngoai bMang i

Tui noanhoang

Ni bSdi chuyn cua tbao trung b

H.6: A. Mt lng ca phi 16 ngyB. S ct ngang qua vng ng nguyn thy


15/75


u tun th 3, mt ngoi b trng vo khoang i (tc l mt lng ca aphi)xut hin mt ci rnh hp, di, pha ui phi gi l ng nguyn thy. Hai b ca ngnguyn thy hi nh ln do s tngsinh t bo. u trc ca ngnguyn thy c mt ch lm thngvi n c gi l h nguyn thy,h nguyn thy c bao quanh bimt ci g hnh vnh khuyn m ra

pha sau, c hnh thnh do s tngsinh ca t bo to thnh ntHensen. ng nguyn thy v ntHensen l ni t bo cha bit hac pht sinh v di c to ra l

phi th 3. 2 bn b ng nguyn

thy, cc t bo tr nn hnh cu,tng sinh ri di chuyn tht xungpha di, xen vo gia ngoi b vni b phi lan sang 2 bn v v phau phi ti b a phi tip vitrung b ngoi phi phmng i v ti nonhong to ra l phith 3, l trung b phinm xen gia ngoi bv ni b phi.

phn uphi, trung b lan sang

2 bn tm trc dysng v vng ra phatrc v st nhp vinhau ng gia, tothnh din tim (dinmch), ni tim v ccmch mu ln u tinc to thnh. Vkhng c trung b xen

vo gia, ni b tmtrc dy sng dncht vo ngoi b nmtrn , to thnh mtmng lng b (mngc 2 l phi) gi lmng hng.

pha ui phi, ngay u sau ca ng nguyn thy cng c mt vng trung bkhng lan ti, ni b v ngoi b cng dnh cht vi nhau to thnh mt mng lng bgi l mng nhp.2. S to ra dy sng

nt Hensen, cc t bo di chuyn tht xung di v t nt Hensen di c theong gia v pha u phi, to ra mt ng kn u trc gi l ng dy sng nm ngay

Tm trc dy sng

Mang i

Hng phat trincua ng dy sng

Mang nhp

ngnguyn

thuy

Nuthensen

H.7: Mt lng ca a phi, mi tnch s di chuyn cua t bo trung b

5

1 2 3

4

6 7

8

9

10

Trung bngoai phi

Trung b trong phing dy sng

H. 8: A. S ct dc qua phi ngy th 171. Ngoi b ; 2.ng trung tm; 3. Hnguyn thuy; 4. Mang i; 5.Thanh tui noan hoang; 6. Tm trc dy sng; 7. Dy sng; 8. Cungphi; 9. Niu nang; 10. Mang nhp.

B. S ct ngang qua phn u phi ngy th 17


16/75


pha sau tm trc dy sng. ng dy sng c xem nhl phn ko di v pha trc cah nguyn thy ca ntHensen. Vo khongngy th 17, trung b vng dy sng hon tontch ri ni b v ngoi

b loi tr phn tmtrc dy sng vngu phi v phn tmng nhp n ngnguyn thy vngui phi. ng dysng tip ni vi ntHensen v lng ngdy sng qua ch lm

ca nt thng vikhoang i.- Ngy th 18,

sn ng dy sng st nhp vi ni b nm pha di n, ri vngsp nhp b tiu i v lngng dy sng dn dn bin mt. S tiu ca vng st nhp xy ra theo hng u - ui, oncn st li ca ng dy sng ngy cng ngn li to thnh mt ng tm thi thng ti nonhong vi khoang i gi l ng thn kinh - rut. Thnh trn ca ng dy sng cn li l mtdi t bo hnh mng m vo ti non hong pha di v 2 b mng tip vi ni b phi.Sau , t bo ca di ny tng sinh, to ra mt dy t bo gi l dy sng vnh vin. phadi dy sng, ni b cng tng sinh v tip lin vi nhau ph kn trn ca ti non hong.Dy sng l mt cquan c vai tr quan trng v n gy ra s cm ng to ra cc cquan

khc, c bit l no, ty sng, tuyn yn v ct sng. pha ui phi, vo khong ngy th 16, ng thi vi s to ra mng nhp, tthnh sau ti non hong, ni b pht trin vo cung phi to thnh mt ti tha gi l niunang. Niu nang khng c vai tr g c bit, ch nh hng s pht trin ca cc mch mutrong cung phi.3. S ln ln ca a phi

Lc u hnh dng bnngoi ca a phi l hnh trn hoc hnh trng dt, v sau phipht trin di ra v do phn u pht trin mnh hn phn ui ca a phi nn phi c dnghnh qu l dt vi phn u phi to, phn ui phi nh. S ln hn ca phn u a phi ldo s di c lin tip ca cc t bo t ng nguyn thy v pha u phi trong khi

phn ui, ng nguyn thy vn gi nguyn kch thc. S di chuyn tht xung ca cc t

bo mt lng phi v s di cca chng sang 2 bn v pha ui phi xy ramun hn vtip tc cho n cui tun th 4. giai on ny, do s tiu i ca vng st nhp gia sn ngdy sng v ni b tin dn theo hng u - ui, nn ng thn kinh - rut ngy cng ngn liv bin mt. ng nguyn thy v nt Hensen khp li v ngn i dn dn ri thoi ha v

bin mt.4. S pht trin tip theo ca l nui

u tun th 3 ca qu trnh pht trin, l nui to thnh mt s ln nhungmao bckn mt ngoi ca trng gi l nhung mao nguyn pht. Nhung mao nguyn pht c cu togm mt trc gia l l nui t bo v c ph ngoi bi mt lp l nui hp bo. Sau nhng t bo trung m ca mng m xm nhp vo trc nhung mao to ra nhng nhungmao m th pht c cu to gm mt trc gia l trung m c ph pha ngoi bi lpl nui t bo nm trong v lp l nui hp bo nm ngoi. Trong trc trung m ca nhungmao m th pht, nhng mch mu c to ra v nhung mao lc ny c gi l nhung

ng thn kinh - rut

Tm trc dy sngMang nhp

Niu nang

Trung b trong phiDy sng

Trung b trong phiNi b Dy sng Ni b

H.9: A. S ct dc ca phi ngy th 18.B, C. S ct ngang qua phn u phi ngy th 19


17/75


mao m vnh vin. Ngaysau , li mch mu canhung mao m tip vili mao mch pht trintrong trung b mng mv trong trung b cung

phi v tip vi h tunhon trong phi cthit lp vo khong tunth 4, nhvy rau v phic ni vi nhau (H.11).

Nh vy, utun th 4, vo khongngy 22 - 23, khi tim btu p, rau thai sn sngm nhim s dinh dngv s h hp ca phi.Trc , s dinh dngca phi c tin hnhtheo cch khuch tn.

Cc t bo ca lpl nui t bo ca nhung

mao m vnh vin xmnhp qua lp l nui hp

bo v tip vi t bo lnui ca cc nhung mao

rau ln cn lan ra tothnh mt lp v t bo lnui ngoi. V ny bt uxut hin cc phi rilan dn v pha cc i

phi bc kn trng vngn cch hon ton mngm vi nim mc thn tcung.

Lanui hp baoTruc trung m

Mao mach nhung mao

Lanui tbao

H. 10: S s pht trin ca nhung mao.A. S ct ngang qua nhung mao nguyn phat; B. S ct ngang qua

nhung mao thphat; C. S ct ngang qua nhung mao m vnh vin.

Lp volanui TBMach mau me

Lanui TB

Lanui hp bao

Mao mach tructrung m

Mang m

Cung rn

Khoanggiannhungmao

H.11: Nhung mao nhau cui tun th 3

Nhung mao rau thphatKhoang giannhung mao

Lanuihp bao Lp voTB la

nui ngoai

Cung rn

Khoang i

Tui noan hoang

Khoang ngoai phi

U nang ngoai phi

H.12: S ct ngang qua phi v l nui tun th 3


18/75


Phi ch cn ni vi v t bo l nui phn ui phi bi cung phi. Cung phic cu to bi trung b ngoi phi cha niu nang v h mch niu nang. V sau, cung

phi to ra dy rn ni phi vi rau.

CU HI LNG GI1/ Nu cc hintngxy ra theo thttrong tun lth2 caqu trnh pht trin phi?2/ Trnh by qu trnh hnh thnh v pht trin cakhoang i, ti non hong, aphi lng

b tun lth2 caqu trnh pht triphi?3/ Trnh by qu trnh lm ttiptheo caphi v nhngbin icutrc trong spht trincal nui trong tun lth2 caqu trnh pht trin phi?4/ Trnh by qu trnh hnh thnh v pht trin khoang ngoi phi v trung b ngoi phi?5/ Nu cc hintngxy ra theo thttrong tun lth3 caqu trnh pht trin phi?

6/ Nu khi nimstophi v?7/ Trnh by shnh thnh v vai tr cangnguyn thu?8/ Trnh by shnh thnh v vai tr cady sng?9/ Trnh by shnh thnh nib, trung b, ngoib phi?10/ Trnh by spht trin tiptheo cal nui: shnh thnh canhung mao nhau nguyn

pht, nhung mao mthpht, nhung mao mvnhvin v tun hon nhau thai?


19/75

Sbit hoa cua 3 la phi - M Phi 166

166

S BIT HA CA 3 L PHI V HNH DNG CAPHI 2 THNG

(Pht trin phi ngi trong tun th 4 n tun th 8)

Mc tiu hc tp

1. Trnh by c s bit ha ca ngoi b to thnh ng thn kinh, tm thn kinh.2. Trnh by c s bit ha ca trung b: trung b cn trc, trung b trung gian, trung bbn.

3. Trnh by c s bit ha ca ni b to ra ng rut nguyn thy .4. Trnh by c qu trnh khp mnh ca phi nh ranh gii phi.5. Lit k c cc cquan c ngun gc t l ni b, ngoi b, trung b phi.

S to mm cc cquan tin hnh t u tun th 4, lc bt u mt thi k gi lthi k phi. Cui thi k ny, cc cquan chnh c t vo nhng v tr nht nh. Cc

mm cquan bao gi cng pht sinh trc tip t cc l

phi. Trongiu kin pht trin bnhthng, mi l phi thng to ra nhng cquan cng h thng. Phn ny ch yu gii thiu

s bit ha tng l phi thy r ngun gc ca m v cquan. Ngoi ra cn c s m tcc bin i ca phi ngi t mt tm phng thnh mt cth hnh ng, c trng cho cth ca ng vt c xng sng, dn ti kt qu l s khp mnh ca phi v s nh ranh gii

phi.

I. BIT HA CA NGOI B PHI- u tun th 3, ngoi b l mt tm biu m dt, rng vng u, hp vng

ui v ph mt lng ca ni b. B ca tm ngoi b tip vi ngoi b mng i.- Khi mi c to ra, dy sng gy ra s cm ng phn ngoi b nm ngay trn mt

lng ca n, lm cho phn

ngoi b dy ln thnhmt tm biu m di, rng vng u v hp vng ui

phi c gi l tm thnkinh, l ngun gc ca ton

b h thn kinh. Theo nggia, tm thn kinh lan dnv pha ng nguyn thy.Phn ngoi b khng thamgia vo s to tm thn kinhs bit ha thnh ngoi b da

v cc b phn ph ca danh lng, tc, mng, tuynm hi, tuyn b, tuyn v.

- Cui tun th 3,tm thn kinh lm xung trung b ng gia to thnh mt ci mng gi l mng thnkinh. Cc t bo t b mng di csang 2 bn v tch ri ci mng to ra 2 di t bo gi lmo thn kinh (H.1 A,B). Hai b ca mng thn kinh tin li gn nhau v st nhp vi nhau ng gia, mng thn kinh khp li to thnh ng thn kinh (H.1C,D). Phi pht trin tronggiai on c ng thn kinh gi l giai on phi thn kinh.

S khp li ca mng thn kinhto thnh ng thn kinh bt u t vng tng ng vivng c tng lai, ngang mc i khc nguyn thy th 4 v lan theo c 2 hng u vui phi.

Mao thn kinh

Mang thn kinh

Hach tuy sng

Dy sng

Ngoai bMao TK

ng TK

H. 1: S ct ngang qua phi cho thy qutrnh hnh thnh ca ng thn kinh.


20/75


167

12

4

3

5

6

7

H. 2: Mt lng ca phi ngiA. ngy th 22; B. ngy th 23

1. Mang TK; 2. Khoang mang ngoai tim;3. Tm thnh giac; 4. Khuc nguyn thuy;5. Mang i; 6. Lthn kinh trc; 7. Lthn kinh sau.

6. LTK trc; 7. LTK sau

pha u v ui phi, trong mt thi gian ngn, s khp li ca mng thn kinhcha to ra ng thn kinh, vn cn st li 2 l thng vi khoang i gi l l thn kinh trc pha u phi v l thn kinh sau phaui phi. L thn kinh trc s bt knvo ngy th 25, l thn kinh sau bt

mun hn, vo ngy th 27 (H. 2).- Do tm thn kinh rng phau, hp pha ui nn khi mng thnkinh khp li, pha ui c mt nghnh tr c to ra gi l ng ty, ngungc ca ty sng v pha u phi,nhng ti no c hnh thnh. Lc uc 3 ti no theo hng u ui gm:no trc, no gia, no sau. V sau, notrc v no sau phn i to thnh 5 tino: no nh, no trung gian, no gia,

no di, no cui. Cc ti no s to rab no.

- Vo khong thi gian ng thnkinh khp li, sn no trc li sang 2

bn to thnh 2 ci ti gi l ti th gic,l ngun gc ca vng mc. vng u

phi, mi bn ca ng thn kinh c 3 ningoi b dy ln to thnh nhng tm bium ngoi b: tm khu gic v sau to ra

biu m khu gic, tm th gic sau tothnh nhn mt v tm thnh gic sau tora tai trong.

- Khi ng thn kinh khp li v tch ri ngoi b da, ngn cch vi ngoi b da bitrung m, cc mo thn kinh tm thi st nhp vi nhau ng gia. V sau chng tchnhau ra, mi mo thn kinh nm mt bn ng thn kinh (H. 1C, D). Mo thn kinh l ngungc ca hch thn kinh no ty v thc vt, ca cc ph hch v tuyn thng thn...

Tm li: ngoi b l ngun gc ca:- Ton b h thn kinh.- Biu m cm gic ca cc gic quan.- Tuyn thng thn ty, phn thn kinh ca tuyn yn.- Biu b da v cc b phn ph ca da.

- Men rng- Biu m ph cc on tn cng ca ng tiu ha, tit niu, sinh dc.- Biu m ph on trc khoang ming, khoang mi, cc xoang, cc tuyn ph thuc

vo biu m y.II. BIT HA CA TRUNG B

Lc mi u, cc t bo ca trung b phi to thnh mt lp m thamng,nm 2 bn ca ng dc gia v xen gia ngoi b v ni b. Vo ngy th 17, mts t bo trung b nm st ng gia tng sinh to thnh mt khi m dy c gi l trung bcn trc. 2 bn, gn b a phi, trung b cn mng to thnh trung b bn, nm xen giatrung b cn trc v trung b bn l trung b trung gian. (H. 3)1. Trung b cn trc

Cui tun th 3, trung b cn trc nm mi bn ca ng thn kinh phn thnh nhngt cu to bi nhng t bo biu m. Mi t y l mt khc nguyn thy. i khc nguyn


21/75


168

thy th nht xuthin vng u

phi vo ngy th20. T , mingy c 2 - 3 ikhc nguyn thyc phn lptheo hng u -ui phi. Cuitun th 5, c 42 -44 i khcnguyn thy xuthin, Gm: 4 ichm, 8 i c, 12i lng, 5 itht lng, 5 icng, 8 - 10 i

ct. i khcnguyn thy chmth nht v 5 - 7i ct bin ism, ngay sau khic to ra.

Mi khcnguyn thy lmt khi vungrng, gm 4thnh: thnh trong

hng v pha ngthn kinh, thnh

Mang TK

Thanh bungkhuc ng. thuy Dy sng

Khoangc th

Trung m

ng TK

ng mach chulng

t c

t da ng TK

t c

M chulngC

H. 4: Cc giai an pht trin k tip ca khc nguyn thy.

Ngoai b Khoang i Trung b cn trucTrung b trung gian

Trung b Dy sng

Mang TKNi b

Trung b bn

Khuc nguyn thuyTrung btrung gian

Lathanh trung b Latang trung b Khoang c th

H. 3: S ct ngang qua phi cho thy sphat trin cua trung bA. Ngay th17; B. Ngay th19; C. Ngay th20; D. Ngay th21;


22/75


169

lng hng v ngoi b da, thnh bn (thnh ngoi) hng v trung b trung gian, thnh bnghng v ni b (H. 4A). u tun th 4, nhng t bo to thnh bng v thnh ngoi mtdng biu m, tng sinh v di chuyn v pha dy sng to thnh m dng si c gi ltrung m hoc m lin kt nguyn thy (H. 4B). Nhng t bo ca m ny c gi l nhngt bo trung m, c kh nng bit ha thnh nhiu loi khc nhau: bit ha thnh nguyn bo

si to ra m lin kt, bit ha thnh nguyn bo sn hnh thnh m sn, bit ha thnhto ct bo lin quan ti s hnh thnh m xng.Thnh trong ca khc nguyn thy qut v pha bng v p st thnh lng, 2 thnh y

to nn t da - c. Mi t sinh ra mt lp t bo mi mt bng, chng to nn t c(H.4C), to ra h cca cc on phn t tng ng. Sau khi t cc to ra, nhng t

bo thnh lng khc nguyn thy to nn t da. t da tch ri khi t cv phn tn ngaydi ngoi b da, to m lin kt di da (H. 4D).2. Trung b trung gian

Trung b trung gian bit ha khc vi trung b cn trc. vng c v ngc,chng bit ha thnh nhng m t bo chia t gi l t thn. Trong khi , vng ui,chng to thnh di t bo khng chia t gi l di sinh thn. Nhng t thn v di sinh

thn s to ra n v bi tit ca thn v ca h tit niu. Trung b trung gian cn l ngun gcca h sinh dc v tuyn v thngthn.3. Trung b bn

Trong trung b bn xut hin nhng hc nh c to ra t nhng khong gian bo nrng. Cc hc nh ny dn dn hp vi nhau to thnh hc ln gi l khoang cth (cn gil khoang trong phi). Khoang c th tch trung b bn to thnh 2 l: l thnh dn st vongoi b v tip ni vi l thnh trung b ngoi phi ph ngoi mng i, l tng dn vo ni bv tip ni vi l tng trung b ngoi phi ph ngoi ti non hong, b a phi. Khoangcth phi v tri thng vi khoang ngoi phi b a phi (H. 3 C,D). nhng giai on

pht trin tip theo, khoang c th c ngn thnh khoang mng ngoi tim (phn u cakhoang), khoang mng phi (phn gia) v khoang mng bng (phn ui).4. Mu v mch mu

Trong qu trnh to phi v, mt phn trung b pht sinh t ng nguyn thy, saukhi lan sang 2 bn, tin v pha u phi to thnh din mch nm 2 bn v pha trc mnghng. Vo khong tun th 3, din mch, nhng t bo bit ha thnh nhng t bo trungm gi l nhng t bo to mu v to mch. Chng hp li thnh m hay dy t bo gi l

nhng tiu o to mu v to mch (H.5 A). Trong mi tiu o, nhng khong gian bo dndn rng ra, y cc t bo xa nhau. trung tm mi tiu o, t bo tr thnh hnh cu v

bit ha thnh t bo mu nguyn thy. ngoi vi mi tiu o, t bo to ra mt ng ni mcha y huyt cu (H.5 B). V sau, do s ny mm ca cc t bo ni m, nhng tiu o

to mu v to mch ln cn thng vi nhau to thnh mt h thngmch cha huyt cu(H.5 C).

Tbao trung m Tiu ao mau Tbao ni mTbao maunguyn thuy

Long machnguyn thuy

H. 5: cc giai on ca qu trnh hnh thnh mch


23/75


170

Nhng huyt cu v mch mu cng c to ra nhvy trong trung m ca cungphi, mng m, nhung mao m v thnh ti non hong ( H. 6). Sau , nhng mch ngoiphi s ni tip vi nhng h thng mch trong phi. Tim v cc mch mu ln u tin caphi c to ra din mch.

Tm li: Trung

b l ngun gc:- Cc m chng: m lin kt chnhthc, m sn, mxng.

- Cc m c: cvn, ctrn, ctim.

- Thn, tuynsinh dc, ng bixut ca h tit niu -sinh dc.

-Tuyn vthng thn

- c quan tohuyt v cc huyt cu,mch mu, mch bchhuyt.III. BIT HA CA NI B - S KHP MNH CA PHI1. S bit ha ca ni b

- Lc mi c to ra, lp ni b c dng hnh a dt v nm st vi ngoi b. Cngvi s pht trin ca ng thn kinh, c bit l cc ti no, lm cho a phi vng ln v

phng vo trong khoang i to ra mt np gp theo hng u - ui. Np gp ny su nht nhng vng ca u v ui (H. 7).

Do s ln ln, ngy cng cong v cng vng ln ca phi vo khoang i theo hngu - ui v do s to ra nhng np gp u, ui v 2 bn sn ca phi lm cho ti nonhong di ra v tht li. Mt phn ln lin tc ca ni b ti non hong st nhp vo thn

phi v ni vi phi bimt on tht hp c gi l cung non hong. S gp np 2 bnsn ca phi lm cho lp ni b phi cun li thnh mt ci ng c 2 u bt kn gi l ngrut nguyn thy. Phn u ca ni b hnh thnh on rut trc, phn ui hnh thnh onrut sau. Phn nm bn trong phi ca ti non hong, v phn ni b gia on rut trcv rut sau hnh thnh on rut gia. Rut gia vn tm thi thng vi ti non hong quacung non hong. Sau ny, cng vi s pht trin tip theo ca phi, cung non hong hp

li v di ra. vng u phi, rut trc c bt u trc bi mng hng. vng uiphi, on sau ca rut sau phnh ln to thnh nhp b bt kn bi mng nhp, mng ny vsau phn thnh 2 on: mng niu sinh dc v mng hu mn(H. 7C, D).

Nhvy, l ni b phi u tin hnh thnh lp biu m lp rut nguyn thy (biu mng tiu ha tr ming v on ngoi ng hu mn) v nhng phn trong phi ca niu nang,ng non hong (H.9). Trong qu trnh pht trin tip theo, ni b hnh thnh: biu m lpng h hp, biu m ca tuyn gip, tuyn cn gip, tuyn c, gan, ty, biu m ph bngquang v mt phn niu o (H. 9), biu m ph tai gia, vi eustache (ng hng - hmnh),cc xoang mt, mng nh.2. S khp mnh ca phi-s nh ranh gii cho phi

Lc mi u to ra, a phi l mt tm phng, dt, hnh a trn hoc hi hnh trng,

gm 2 l phi: ni v ngoi b chng ln nhau. Trong qu trnh to phi v, do s pht trintheo chiu di ca vng u phi mnh hn vng ui phi, a phi c dng hnh qu l dt,

Mang i

Khoang i Nhung mao

Mach mau

Niu nang

Cung rn

Mang m

Mach mauao mau

Tui noan hoang

Khoang mangngoai tim

H. 6: S hnh thnh mch mu ngoi phi


24/75


171

cu to bi 3 l phichng ln nhau thnhtng lp, khng cranh gii r rng giacc phn bn trong v

bn ngoi phi. Ni bto trn ti nonhong v ngoi b tosn khoang i l phnnm trn mt ngoi

phi. b a phi, lthnh v l tng phitip vi l thnh v ltng ngoi phi vkhoang c th thngvi khoang ngoi

phi.Trong tun th

3 v th 4 ca qutrnh pht trin phi,

phi ln ln rt mauv tri qua mt qutrnh gp li dn ns bin i n t mta dt c 3 l phichng ln nhau thnhmt c th hnh ngvi nhng c imcbn ca ng vtc xng sng. S

pht trin mnh theochiu di ca ng thnkinh lm cho phi

cong ln thnh hnh

ch C v vng vo

Ngoai b Khoang i

Niu nang

Ni bTm trc sng Mang nhpRut trc

Din mach

Rut sau

Khoangngoai tim

ng tim

Mang nhpMang hong

ng tim

Mm phi

Mm gan

Rut gia

Niu nangMang hong

Khoang ing noanhoang Tui noan hoang

H. 7: S ct qua ng dc gia ca phi.A. Giai oan tin khuc nguyn thuy; B. Phi 7 khuc nguynthuy; C. Phi 14 khuc nguyn thuy; D. cui thang thnht

Khoang i

Tuinoanhoang

Ngoai b phi

Khoangtrong phiCung noan hoang Rut

H. 8: S ct ngang qua phi nhng giai on pht trin khc nhau chothy nhng bin i ca phi khi xy ra qu trnh gp np 2 bn sn phi.


25/75


172

trong khoang i, c bit vng u, cc ti no pht trin mnh bnh trng lm cho uphi gc v pha bng, s cong v vng ln ca phi vo khoang i to ra np gp u - ui.ng thi 2 bn ng thn kinh, cc khc nguyn thy cng pht trin mnh lm cho ph igp li 2 bn sn to ra cc np gp bn. Cc np gp bn ngy cng tin su v pha bngv cng vi cc np gp u v ui tp trung c vo vng gia bng a phi, lm cho vng

ny tr thnh vng rn ca phi (H. 7, H. 8).Do s pht trin ca np gp u, din tim vn nm pha trc mng hng dichuyn v pha ui mng y v mng ny xoay mt gc 180o quanh mt trc xuyn ngangqua u phi pha bng (H. 7B, D), ng thi do s cong ca ui phi v pha bng nngia ni b niu nang vni b ti non hong xut hin mt np gp gi l np niu nang (H.7 B, D).

Kt qu ca s ln ln, s cong v vng ln ca phi vo khoang i theo hng u -ui v 2 bn sn, v do s to ra cc np gp u, ui v 2 bn, xy ra nhng hin tngsau:

- Khoang i bnh trng v ng ton b phi.- Ti non hong di ra v b tht li, ni vi phi bng mt on tht hp gi l cung

non hong (ng non hong).- Do phi gp li 2 bn sn, ni b phi cun li thnh mt ci ng gi l rut

nguyn thy, rut nguyn thy di ra v c bt kn 2 u bi mng hng ( u) v mngnhp ( ui).

- pha trc cung non hong, tim pht trin trong l tng ca trung b phi, gia lthnh v l tng trung b phi l khoang mng ngoi tim, l mt phn ca khoang c th,thng vi khoang ngoi phi. vng u phi, do u phi gc v pha bng, l thnh v ltng trung b ngoi phi tip gn ti nhau v cui cng dnh st vo nhau bt li thngkhoang mng ngoi tim vi khoang ngoi phi.

- 2bn sn phi, 2 l thnh v l tng ca trung b bn cng tin n dn st vonhau bt li thng gia khoang cth v khoang ngoi phi.

- pha ui phi, cung phi cha niu nang v cc mch niu nang c dichuynt pha ui v pha bng,tin gn ti cung non hong di ra v cui cng dn st vocung non hong, li thng gia khoang mng bng (phn ui ca khoang ngoi phi) vi

ng ming

ganTui mt

Cung noan hoang

Niu nang

nhpRutsau

Quairut

Tuy

Daday

Mmphi

Rut hu

Tui hu

Phnh tim

Bang quang

Mang nhp

H. 9: S ct qua ng dc gia ca phi cc giai on pht trin khc nhau


26/75


173

khoang ngoi phi pha sau ti non hong cng b bt kn. Trung b cung phi st nhpvi trung bcung non hong v bao quanh cung non hong. Cung phi v cung nonhong to thnh dy rn ni vi rau thai v c ph ngoi bi mng i (H.9). Ni dy rnnh vo phi gi l rn phi.

Lc ny, khoang c th tr thnh mt khoang kn, rng, nm bn trong phi, t

vng ngc n vng chu.Ti cui thng th nht, mi li thng gia khoang cth vi khoang ngoi phi ub bt kn, ngi ta ni phi khp mnh v ranh gii phi c xc nh.IV. NHNG BIN I HNH DNG BN NGOI V S LN LN CAPHI TRONG THNG TH 2

Trong khong thi gian ny, u phi ln ln rt mau so vi khi lng ton b cthdo cc ti no pht trin mnh, chiu di ca phi tng mau.

Hnh dng bn ngoi ca phi c nhng thay i ln bi s hnh thnh ca chi, mt,tai, mi, mt. Mc d tui ca thai cho n cui tun th 6 vn c tnh bng s lng cckhc nguyn thy, nhng s pht trin tip theo tui thai c tnh bng mm ca chiu diu - ui.

u tun th 5 xut hin mm chi trc v chisau c dng hnh mi cho. Mmchitrc pht trin mun hn mm chi sau. Mm chi trc xut hin ngang khc nguyn thyc th 4 n khcnguyn thy ngc thnht. Mm chi sauxut hin ngay ui,gn vi cung rn, ngang khc nguyn

thy lng v cngtrn. Trong qu trnh

pht trin tip theo,phn tn cng camm chi dt li, c

phn cch vi ongn hnh tr ca chiv 4 rnh xut hin

phn cch 5 vng dy

hn phn ny to racc ngn. on gnca chi cng c

phn ra thnh 2 on

v 3 phn c trngca chi xut hin.Trong qu trnh chnh thnh , mm chi

phi tri qua nhngthay i v hng,u tin chng mc ra nhng gc thngca thn, cng vi s pht trin ca khp khuu v khp gi, phn xa ca chi b un cong v

pha bng. Cui cng, chi trn v chi di b xon 90o theo trc dc nhng theo nhnghng ngc nhau, do khuy tay pha lng, u gi pha bng.

ng tai ngoai

Mmchi

Mmmt

Phnh tim- ganPhnh

tim

Ban tay

H. 10: Hnh dng bn ngoi ca phiA. Phi 5 tun; B. Phi 6 tunC. Phi 7 tun; D. Phi 8 tun

C D


27/75


174

CU HILNGGI

1/ Trnh by qu trnh bitho cangoib phi tora ngthn kinh, tm thnkinh? Ktn cc m, cquan c ngungctngoib phi?2/ Trnh by qu trnh bitho catrung b phi tothnh trung b cntrc, trung b trunggian, trung b bn? Ktn cc m, cquan c ngungcttrung b phi?3/ Trnh by qu trnh bitho canib phi tongrut nguyn thu? Ktn cc m,cquan c ngungctnib phi?4/ Trnh by qu trnh khp mnh v ktqucaskhp mnh caphi?


28/75

Phat trin cac bphn phucua phi thai ngi - M Phi 174

174

PHT TRIN CC B PHN PH CA PHI THAINGI

Mc tiu hc tp

1. Trnh by c s hnh thnh v pht trin tip theo ca khoang i, ti non hong, niunang, dy rn.2. Trnh by c s hnh thnh, pht trin ca rau v chc nng ca rau.3.M t c cu to ca rau. K tn c cc lp ca hng ro rau.4.Phn bit c s khc nhau ca cc b phn ph trong cc trng hp sinh i.

Nhng b phn ph ca phi thai l nhng cu trc pht sinh t trng th tinh nhngt hay khng gp phn vo s cu to c th. Chng m nhim chc nng dinh dng, chetr v bo v phi thai. Khi tr ra i, chng s b thi ra ngoi hoc b thoi ha v bini.

Nhng b phn ph ca phi thai ngi gm: mng i, ti non hong, niu nang,mng m v l nui.Rau cng l b phn ph ca phi thai, rau c cu to mt phn bi cc m rau thai

(mng m) v mt phn bi m ca m (ni mc thn t cung). Rau ni vi thai bi dy rn.Khi sinh, rau bong ra v b thi ra ngoi cng vi dy rn.I. MNG I V KHOANG I

Khoang i, t mt khoang nh nm mt lng phi (mt ngoi b) n cui thng thnht khi phi khp mnh tr thnh mt khoang ngy cng ln cha ng ton b phi.Trong khoang i, phi tm mnh trong nc i. Cn mng i c cu to bi 2 lp: ngoi bmng i c lt ngoi bi trung b mng i, mt phn ca l thnh trung b ngoi phi.1. S pht trin tip tc ca mng i, khoang i v s to ra nc i

- Khi phi tip tc ln ln, khoang i ngy cng to ra, nc i ngy cng c to ranhiu, mng i ngy cng gin rng ra tin st ti mng m. Phn l thnh trung b ngoiphi ph ngoi b mng i ti st nhp vo mng m. V vy, khoang ngoi phi ngy cnghp li v cui cng bin mt.

- Khoang i cha y mt cht lng gi l nc i. Nc i c l c to thnh mtphn bt ngun t huyt thanh m v nng cc cht ha tan trong nc i ging nng cc cht y trong huyt thanh m v mt phn do cc t bo mng i to ra. Khi lng nci tng dn ti cui k thai sng trong bng m, lc by gi khoang i cha khong 1 lt nci.

Qu trnh sn sinh v hp thu nc i l mt qu trnh khng i, nc i c sinh rabao nhiu li c hp thu by nhiu. Ngy nay, ngi ta bit rng nc i c trao i vi

cth m quah tun hon rau, bi vy nc i lun lun c i mi.2. Chc nng

Nh nc i cha bn trong, mng i v khoang i m nhim nhiu chc nng:- Chc nng chc:+ Che tr cho phi thai chng nhng sc pht sinh t mi trng bn ngoi.+ Cho php thai c c ng t do.+ Lm cho thai khng dnh vo mng i.- Chc nng chng kh ro cho thai: phi thai tm mnh trong nc i nn khng b

kh.

- Chc nng gi cn bng lng nc trong phi thai: nc i c quan h trc tip vis gi cn bng lng nc trong phi thai. Khi thai cha qu nhiu nc, lng nc thac o thi vo khoang i, khi phi thai mt nc n s hp th nc i.II. TI NON HONG, NIU NANG, DY RN


29/75


175

1. Ti non hong

Ti non hong pht sinh t ni b phi v c bc ngoi bi l tng trung b ngoiphi. Trong qu trnh khp mnh ca phi, do s to ra cc np gp bn ca phi, n b cunli thnh mt ng kn 2 u gi l rut nguyn thy. on gia, lc mi u rut nguynthy cn m rng vo ti non hong. Trong qu trnh bnh trng ca khoang i, do b

khoang i chn p, ti non hong di ra v ch cn thng vi rut nguyn thy bi mt cicung hp gi l cung non hong. ng vt c v, chc nng nui dng phi do raum nhim v ti non hong khng cha non hong do n khng pht trin, ch tn titrong phi nhmt cquan th s. Tuy nhin, giai on u ca qu trnh pht trin phithai (trong 2 thng u), ti non hong m nhim chc nng quan trng l to huyt v tomch. V sau, ti non hong s thoi trin ri bin i.2. Niu nang

Niu nang c to ra t ni b ti non hong pha ui phi, di dng mt titha hnh ngn tay v pht trin vo trong cung phi. phi ng vt c v, s trao i khv s o thi cht cn b c tin hnh qua rau, v vy niu nang khng pht trin. ngi, niu nang khng tin ti mng m, on ngoi phi ca n nm trong on u ca

dy rn, mt phn on trong phi tham gia s to bng quang, phn cn li ca on ny tnti ngi trng thnh di dng dy sgi l dy chng rn - bng quang.3. Dy rn

- Do kt qu ca s khp mnh ca phi, cung phi cha niu nang t pha ui phidn dn di chuyn v pha bng phi, tin gn ti cung non hong. Ti u thng th 2 ca qu trnh pht trin phi ngi, do s bnh trng ca khoang i, 2 cung y st nhp vinhau to ra dy rn, ni rn thai vi rau (H. 1).

- Cu to dy rn: dy rn c bao ngoi bi mng i. Bn trong mng i l khitrung m c bit ha thnh mt m nhy cha nhiu cht gian bo v hnh gi l cht ngWharton. Dy rn cha 2 ng mch rn v mt tnh mch rn pht sinh t trung m ti ch.Ti non hong, niu nang cha trong on u ca dy rn thoi ha sm. Khi tr ra i, dyrn c ng knh trung bnh khong 2 cm, di khong 50cm.

Mang iMang m

Tui noan hoang va

mach n. hoan

Cung

hi

Vong

rn

Khoang mang mKhoang i

Skt hp cua mang i vamang m

uai rutCung noan hoang

Mang i

Thanh bung cua phi

H.1: A. S phi tun th 5 cho thy cc cutrc i qua vng rn; B. S dy rn


30/75


176

III. RAU1. S hnh thnh

Rau c to ra mtphn bi m phi thai (mngm c nhung mao) v mt

phn bi m m (mng rngrau).

1.1. S pht trin ca mng mv s to ra phn rau thuc m

phi thai

S to rau bt u t khitrng th tinh lm t trong nimc t cung ca ngi m.

- Trong tun th 3 caqu trnh pht trin phi ngi,do s pht trin ca trung mmng m vo trong trc canhung mao l nui nguyn pht

to ra nhng nhung maom. Vo khong u thng th2, nhng nhung mao m thytrn khp mt trng (H. 2). Vsau, khong thng th 3 nhung mao m ch cn li cc phi v tip tc pht trin mnh, cc ni khc trn mt trng chng bin i v mng m c chia thnh 2 vng: vng mngm c nhung mao v vng mng m nhn (khng c nhung mao). Mt mt ca mng mnhn dn vo ni mc thn t cung, cn mt kia, khi khoang i bnh trng, mng i s dnvo n lm cho khoang ngoi phi bin mt. Mng m c nhung mao s thamgia vo s cuto phn rau thuc phi thai. Mi nhung mao m gm mt trc trung m cha nhng mchmu pht sinh ti ch, c ph mt ngoi bi l nui gm 2 lp: lp trong l l nui t bo,lp ngoi l l nui hp bo (H. 3A). H thng mch mu trong trc lin kt nhung mao mni tip vi mch mu mng m v dy rn hnh thnh h mch ngoi phi, h thng mchmu ny ni tip vi mch mu trong phi.

- T thng th 2 ca qu trnh pht trin phi thai, vng mng m c nhung mao tinngy cng su vo ni mc t cung, ph hy ni mc thn t cung to ra nhng khong trngnm xung quanh cc nhung mao m gi l nhng khong gian nhung mao, cha mu m luthng. Cc nhung mao m pht trin mnh chia nhnh nhiu ln, t thn chnh ca nhungmao pht sinh ra nhiu nhnh.

- T thng th 4, cc nhung mao m, lp t bo l nui bin i dn dn v trong 2thng cui ca thi k thai, mi nhnh nhung mao m ch gm mt trc lin kt cha mchv mt lp l nui hp bo ph ngoi trc . Nhng nhung mao mnhng trong mu m lu thng trong cc khong gian nhung mao (h. 3B).1.2. S pht trin ca ni mc t cung trong thi gian c thai v s to ra phn rau thuc m

Trng th tinh lm t trong ni mc thn t cung v ni mc t cung trong thi gianc thai c gi l mng rng.

- Trng th tinh lm t vo khong ngy th 7 ca qu trnh pht trin phi, tngng vi ngy th 21 ca chu k kinh. Lc ni mc thn t cung ang thi k trckinh (k ch tit) ca chu k kinh. thi k ny, ni mc t cung dy ln, lp m b sunghuyt ph n, cc tuyn t cung di, cong queo v hot ng ch tit mnh. Trong thi gian

c thai, ni mc t cung gi l mng rng c nhng bin i tip tc gi l phn ng mngrng, c c trng bi:

.M xon Nhung mao m

Bao lanui

tbao

Khoang gian

nhung mao

Mang m

Khoang

ngoai phi

Mang rung

H. 2: S phi ngi u thng th 2


31/75


177

+ Nhng bin i ca t bo lin kt b mt lp m: cc t bo ny tch tr cc chtdinh dng v trng to ln bin thnh cc t bo rng nm st nhau thnh mt lp ging

biu m gi l lp c. Phn ng mng rng xy ra vo khong ngy th 10 ca qu trnhpht trin phi, ti lp m ngay di lp biu m. Cc tuyn t cung vng ny b chn pbi cc t bo rng bin i dn dn. mng rng rau, lp c to nn phn rau thuc m.

+ lp su ca mng rng, ngay trn lp ct cung, y cc tuyn t cung gin rng,khc khuu, chu vi khng u, biu m tuyn cao thp khng u v dn dn bin mt. Do schn p ca lp c, lng cc tuyn t cung dt dn li v cui cng tr thnh nhng khe hptip tuyn vi lp ct cung to thnh lp xp, lm cho mng rng rau d bong khi s rau.

- Mng rng gm 3 phn:+ Mng rng rau: l phn mng rng nm xen vo gia trng th tinh vi ct cung

v tip xc vi nhung mao m ca rau.+ Mng rng trng: l phn mng rng nm ngay ch trng lt qua, nm xen gia

trng vi khoang t cung.+ Mng rng t cung: L phn cn li ca ni mc thn t cung, khng cha trng v

nm i din vi mng rng trng qua khoang t cung.-Nhng bin i cu to ca mng rng rau: nhng bin i ca mng rng rau to ra

phn rau thuc m. Khi s rau, mng rng rau ch chim khong 6mm chiu dy ca rau. Lpc ca mng rng rau b ph hy bi l nui ph cc nhung mao m. S ph hy ny l dotc dng ca nhng enzym tiu protein c tit ra bi l nui hp bo. ch cc nhnh canhung mao m ngy cng tin su vo, m lin kt ca mng rng rau b ph hy to ra cckhong gian nhung mao v cc mch mu trong m cng b ph v, mu trn vo cckhong gian nhung mao. V vy, nhng nhung mao m nhng trong mu m lu thng trongcc khong gian nhung mao. L nuicn lan rng ra ph mt mng rng rau, nh vykhong gian nhung mao hon ton c ph bi nhng t bo c ngun gc l nui.

Bao lanui tbaoMang rung

Khoanggian

nhung

mao

Mach mau

Lanui TB

Mang mTrung m ngoai phi

Hp bao Mach mau nhung mao

H. 3: S cu trc nhung mao cc giai on pht trin khc nhau.

A. Trong tun th4; B. Trong thang th4


32/75


178

S ph hy lp c ca mng rng rau khng hon ton, cn li nhng vng tothnh nhng vch ngn nh ranh gii cho nhng khong khng u gi l mi rau. Cc mirau to thnh nhng n v gii phu ca rau v cha mt s thn nhung mao m cng vi

nhng nhnh ca chng nhng trong mu m. Trong mi rau, mt s u nhungmao m ndnh vo vch ngn gi l nhung mao bm, mt s nhung mao m khc li lun u cachng vo ming nhng mch mu ln ca ni mc t cung m vo cc khong gian nhungmao H. 5).

-Nhng bin i cu to ca mng rng trng: Vo khong ngy th 9 ca qutrnh pht trin phi, khi phi nang lt hn vo thn ni mc thn t cung, ch phi nanglt qua, ni mc c ti to thnh mng rng trng. Mng ny mng hn 2 mng rngkia. Khi nhng nhung mao m c to ra cc i phi, chng tin vo mng rng trngv ph hy mng rng . Khong u thng th 2, nhng nhung mao m ny bin i, mngm nhn, khng c nhung mao.

Ti khong thng th 4 ca thi k c thai, s ln ln rt nhanh ca thai v s bnhtrng rt mnh ca khoang i, mng i n st nhp vi mng m lm cho khoang ngoi

phi hp dn v bin mt. ng thi mng rng trng cng cng gin v n dn vo mngrng t cung lm khoang t cung bin mt, biu m ph 2 mng rng st nhp vi nhau ritiu i, 2 mng rng ny khng cn phn bit c na.

na sau ca thi k c thai, 4 mng st nhp vi nhau: mng i, mng m,mng rng trng, mng rng t cung to thnh mng bc thai. Cc khoang ngoi phi,khoang t cung bin mt. Trong t cung ch cn mt khoang duy nht l khoang i cha nci. Thai nm llng v tm mnh trong nc i ca khoang i v c ni vi rau thai bidy rn (H. 4B). ch i din vi l trong ca ng t cung, v mng rng t cung khng c,mng rng trng rt mng nn mng m c coi nhb l trn.

Lp c mang rung

Nhung mao rau

Khoang

i

Tui noan

hoang

Mang rung

tcung

Khoang

mang

m

Mang rung trng

Mang m

Khoang i

Rau thai

H. 4: S mi quan h gia cc mng thai v thnh t cung.A. Cui thng th 2 B. Cui thng th 3.


33/75


179

- Trong thi gian c thai, ni mc ng t cung t bin i, ch c s ph i v s chtit mnh ca cc tuyn c t cung, cht tit ca cc tuyn ny to thnh mt nt cht nhy btkn c t cung bo v thai nm bn trong. Khi sinh, u tin l nt ny bt ra ngoi lmcho mng m b l trn v rch, nc i tro ra ngoi gi l hin tng v i v tip theo lthai lt khi lng m. Sau khi dy rn b ct, rau cng mng bc thai bong ra v c tng ra

ngoi.

2. Cu to ca rau pht trin ng k hnSau thng th 4 ca thi k c thai, rau c coi nhhon thnh cu to, lcrau

ch cn ln ln cho n khi tr ra i. Lc ny rau c hnh a, ng knh khong 20 cm,dy khong3 cm v trng lng khong 500gr.

- Mt trng vo khoang i ca rau nhn v c ph bi mng m v mng i. Dyrn nh vo gia hoc hi lch tm mt ny. T ch dy rn nh vo rau ta ra nhngmch m thuc mch rn (H.6 A).

- T mng m ca phn rau thuc thai, xut pht khong 200 thn chnh chia nhnhnhiu ln lm thnh nhng nhung mao m. Mi nhung mao m gm mt trc lin kt chanhng nhnh nh ca ng mch v tnh mch m c ni vi nhau

bi mt li mao mch m. Ph ngoi trc lin kt l l nui hp bo, trn b mt ca l

nui hp bo c nhiu vi mao, lp l nui t bo bin i.S chia nhnh nhiu ln ca nhung mao m lm tng din tch trao i cht gia mum lu thng trong cc khong gian nhung mao vi mu thailu thng trong li mao mchm. Din tch trao i cht trn mt cc nhung mao m t ti 14 m2. Ngoi ra, s c mtca cc vi mao trn mt l nui hp bo cn lm cho din tch trao i cht trn mt ccnhung mao m tng ln gp bi.

- Phn rau c to bi m m l lp c ca mng rng rau. Khi rau s, mttrng v pha t cung c nhiu nhng rnh nng nh ranh gii cho cc mi rau, nhng rnhny tng ng vi nhng vch ngn mng rng rau. C khong 15 - 20 mi rau, c ph bimt lp mng mng rng rau v bao l nui t bo, mi mi rau cha mt chm nhung maom.

Vach ngnng mach xon

Lp c mang rung rau

Mang i

Mang mMach mau cung rn

H. 5: S rau thai na sau ca thai k


34/75


180

- Ch bm ca rau: trng c th lm t bt c ch no trn thnh t cung, do rauc th c to ra nhng v tr khc nhau. Ch rau thng hay bm nht l thnh sau tcung. Rau cng c th bm vo thnh trc hoc y t cung. Trng hp rau bm gn ltrong ca ng t cung c gi l rau tin o, rau tin o gy chy mu nghim trng trongna sau ca thi k c thai v trong khi sinh .3. Tun hon mu qua rau

- Mu m n rau qua cc dng mch t cung. Trong thi gian c thai nhng ngmch ny xon li gi l ng mch rau. Trong mi mi rau c phn b bi nhiu nhnhng mch rau v mu lu thng chm trong cc khong gian nhung m ao. Do , s trao icht gia mu m lu thng trong cc khong gian nhung mao vi mu thai lu thng trongcc mao mch m nm trong trc lin kt cc nhung mao m c d dng. V cc mi raukhng ngn cch nhau hon ton bi cc vch ngn nn mu lu thng t mi rau ny nmi rau khc. Ri mu m ri cc mi rau tr v cth m qua nhng l ln l ming ca cctnh mch rau (tnh mch t cung) nm trn mt trong ca mi rau.

- Mu thai lu thng trong cc mao mch m nm trong trc lin kt cc nhung maom. Tnh mch trong dy rn thu nhn mu oxy ha v c hp thu cht dinh dngtrong mao mch m qua cc nhnh tnh mch m nm trong mng m v dn mu vthai. ng mch rn xut pht t thai, qua dy rn ti rau, em li cho ng mch m v ccmao mch m nhng cht cn thi ra.

Rau ngi cha khong 150ml mu, c mi pht mu trong rau c i mi

3- 4 ln.- Hng ro rau: trong iu kin bnh thng, bn trong rau, khng bao gi mu mtrn ln vi mu thai. Gia mum v mu thai c ngn cch nhau bi nhng cu trc gil hng ro rau. S trao i cht gia mu m v mu thai c tin hnh qua hng ro ny.Trc thng th 4, hng ro dy khong 25(m v gm 4 lp,t ngoi vo trong c: lp l nuihp bo, lp l nui t bo, m lin kt ca trcnhung mao m v lp t bo ni m camao mch m (H.3A , H.7). T thng th 4, do lp l nui t bo v m lin kt bao xungquanh cc mch mu thai trong trc nhung mao bin dn, nn lp t bo ni m ca maomch m tin gn v nm st vo lp l nui hp bo, lm gim chiu dy ca hng ro rau.

Nhvy, hng ro rau cho n khi s rau ch cn li 2 lp: lp l nui hp bo v lp t boni m ca mao mch m, lc ny chiu dy ca n khong 3,9(m. Do , s trao i cht

gia mu m mu thai qua hng ro rau rt thun li.4. Chc nng ca rau

Mang iDy rn

Mang m

Mui rau

Phn aboc

bomang rung

H. 6: S rau pht trin y .A. Nhn pha mt thai cua rau B. Nhn pha mt mecua rau


35/75


181

4.1. Chc nng trao i chtRau l c quan m

nhim chc nng trao i chtgia cth m v thai. S traoi cht qua hng ro rau tin

hnh theo nhiu c ch khcnhau: khuch tn, vn chuyntch cc. Cc cht c traoi qua rau bao gm: cht kh,in gii, nc, hormones,khng th, amino acids ,carbohydrates, lipids v cc

cht chuyn ha khc4.2. Chc nng bi tithormone

Nhng hormone rau

bi tit gm: hormone hngsinh dc, hormone hngthn, progesteron, estrogen. Nhng hormone ny do lp l nui hp bo ch tit.

Khong cui thng th 4, rau sn xut progesteron duy tr s mang thai thay thcho hong th b thoi ha. Ngoi progesteron, rau cn sn xut hormone estrogen vi hmlng tng dn v t ti a ngay trc lc sinh. S gim t ngt ca estrogen l mt trongcc yu t bt u s chuyn d.4.3. Chc nng min dch

- Kh nng min dch th ng ca thai l do immunoglobulin G t mu m lt quahng rao rau sang thai. Nh , thai c tnh min dch tm thi i vi mt s bnh nh: thyu, si, bch hu.

- Mc d c s ngn cch gia mu m v mu thai bi hng ro rau, thng thngc mt lng nh mu thai c th lt sang mu m. Trong trng hp khng c s ha hp vyu t RH, mu thai c RH+ v mu m c RH- th nhng khng nguyn hng cu ca thaixm nhp vo mu m kch thch c th m to khng th. Nhng khng th m chng likhng nguyn thai c vn chuyn qua rau n thai s ph hy hng cu thai gy nn bnhvng da hoi huyt cho thai.IV. NHNG B PHN PH CA PHI THAI TRONG TRNG HP SINHI

a thai l nhiu thai (2,3,4 hoc hn) c sinh ra t mt cth m gn nhcng mtlc. Nhng thai ny c th cng trng hoc khc trng. Trng hp a thai hay gp nht l

sinh i.1. Thai cng trng l trng hp 2 thai pht sinh t cng mt trng th tinh bi mt tinh trng. Sau

khi th tinh, trng phn chia thnh 2 khi, mi khi pht trin thnh mt thai. S xp t ccb phn ph ca phi thai nhng thai sinh i cng trng khc nhau, ty theo giai on phttrin m trng c phn i.

-Nu s phn i xy ra giai on 2 phi bo (giai on phn i sm nht), miphi bo pht trin c lp thnh mt thai, mi thai c mt rau, mt mng m v mt mngi ring (H. 8A).

- Trong a s trng hp, s phn i xy ra giai on phi nang sm, cc phi bx thnh 2 khi t bo tch ri hn nhau, nm trong cng mt khoang di mm. Mi phi c

mt khoang i ring nhng chung nhau mt khoang ngoi phi, mt mng m, mt rau(H.8B). Trng hp cc phi b x thnh 2 khi t bo khng tch ri nhau hon ton m cn

H.7: Hng ro rau thai.

A. Trc thang th4; B. Trong 2 thang cui cua thai

ky; 1. Khoang gian nhung mao; 2. Lp lanui hp bao; 3. Lplanui tbao; 4. M lin kt cua truc nhung mao m; 5. Tbao

ni m mao mach m


36/75


182

dnh nhau mt phn, 2 khi t bo ny sinh ra 2 phi chung nhau mt khoang di mm, mtmng i, mt mng m v mt rau (H. 8C).

- Trong trng hp sinh i cng trng, 2 c th sinh i thng c cng gii tnh vging nhau v hnh thi, sinh l, tm l v c tnh di truyn.2. Thai khc trng

l trng hp 2 trng c phng non cng thi gian v c th tinh bi 2tinh trng khc nhau. Cc hp t c cu trc hon ton khc nhau v mi hp t lm t ringbit trong ni mc thn t cung ca m. Do , mi phi c mt mng i ring, mt mngm v mt rau ring. Hai thai sinh i khc trng c th khc gii hoc cng gii.

Hp tgiai oan 2 phi bao

Cuc

phi

X. phi

nang

Xoang iTui noan hoang Xoang i

Xoang mang

m

H. 8: S cho thy mi quan h ca mng thai trong sinh i cng trng.A. Sphn i xay ra giai oan 2 phi bao. B,C: Sphn i xay ra giai oan phi nang


37/75


183

CU HILNGGI

1/ Trnh by cc thay ikhoang iv ngungc, thnh phn, vai tr canci?2/ M tshnh thnh v cutocady rn?3/ Trnh by spht trin camng mv stora phnrau thucm phi thai?4/ Trnh by spht trin canimctcung trong thigian mang thai v stora phnrauthucm?5/ M tcutocarau pht trin ng khn?6/ M ttun hon mu qua rau v hng ro rau thai?7/ Nu cc chc nng carau?8/ Nu khi nimv phn loi sinh i? M tquan hgiacc khoang, mng rau v bnhrau trong sinh i?


38/75


184


39/75

D tt bm sinh- M Phi 183

D TT BM SINH

Mc tiu bi hc

1. Trnh by c cc nguyn nhn gy d tt bm sinh v c im ca phi cc giai on

khc nhau i vi cc yu t gy d tt bm sinh.2. K tn mt s phng php chn on trc sinh.

D tt bm sinh l nhng trng hp ri lon pht trin khng lm cho c th c hnhdng k qui. Nhng ri lan pht trin c th pht sinh nhng giai on pht trin khcnhau:

- Pht sinh t i sng trong bng m, do:+ Khng c s ny mm ca cc m v cquan: gy ra cc tt bt sn.+ Cc cquan, b phn km hoc ngng pht trin+ C s nhn ln hay pht trin qu mc ca cc mm m v cquan+ C s st nhp ca cc mm m v cquan

+ S di cca mm m v cquan khng xy ra hoc b ngn cn- Pht sinh khi tr ra i, do:+ Tn ti cc cquan phi ng l phi thoi ha, teo i v bin mt.+ Khng st nhp cc cquan b phn vi nhau.

I. NGUYN NHN GY D TT BM SINHNhng nguyn nhn chnh gy ra s pht trin bt thng ca c th bao gm nhng

nguyn nhn di truyn v mi trng. Ngoi ra s pht sinh nhng pht trin bt thng cnph thuc vo thi gian trong cc mm m ca cquan phi v thai d nhy cm vi tcng ca cc yu t mi trng bn ngoi. Nguyn nhn n thun l yu t di truyn hocyu t mi trng ch thy khong 10% trong cc trng hp mc d tt bm sinh cho miloi. Cn 80 % cc trng hp cn li l do tng tc gia cc yu t di truyn v mitrng.1. Yu t di truyn

Yu t di truyn bao gm t bin th nhim sc v nhng t bin gen.- t bin th nhim sc: bao gm:+ Nhng sai lch v cu trc: t on, mt on, lp on, chuyn on, o on

th nhim sc...+ Nhng sai lch v s lng th nhim sc: a bi, lch bi, tha hay thiu 1 hoc

nhiu th nhim sc trong b. VD: hay gp 3 NST 21 (trisomy) gy nn hi chng Down, hichng Turner (XO), hi chng Klinefelter (XXY)...

- t bin gen: ngi ta pht hin kh nhiu t bin gen gy ra nhng pht trin

bt thng ca c th dn ti t vong phi, thai cht lu, sy thai hoc sinh ra nhng d ttbm sinh, qui thai. Nhng gen t bin c nh khu trn nhim sc th ca loi ngi.Nhng t bin gen ny lm ri lon s tng hp protein c m ha bi cc gen t bindn ti nhng t bin cu trc phn t ca cc protein y. Nhng protein c cu trc phn tt bin c th l nhng protein chc nng, tham gia vo nhiu qu trnh quan trng i vis pht trin c th nhtruyn cc tn hiu cm ng lin bo hay ni bo, tng sinh, di c, bitha cc phi bo, ny mm cc m, cquan... hoc nhng protein cu trc tham gia vo scu to, to hnh cc phi bo, cc m v cquan.2. Yu t mi trng

- Yu t sinh hc v x hi:+ Tui ca cha m: c s lin quan gia tui ca cha m khi sinh con v s xut hin

cc d tt bm sinh, VD: ph n 45 tui sinh con u lng, d sinh con mc ttbm sinh.


40/75


+ Ch dinh dng ca ngi m trong thi gian mang thai: ch n thiu dinhdng gy nhiu tc hi, nht l thiu cc vitamin, canci, st...

+ Yu t tm l, tinh thn-Nhim khun: xon khun giang mai, virus rubeon, virus hecpet...- Phng x: tc hi ca tia X gy d tt bm sinh hoc trc tip gy tc hi trn s pht

trin ca phi hoc gin tip trn t bo sinh dc gy t bin nhim sc th, do gy d ttbm sinh cho th h sau.- Yu t ha hc: hormon, dc phm, cht c.

II. THI GIAN GY D TTCng mt yu t gy qui thai c th gy nhiu d tt trong cng mt thi gian do

nhiu cquan pht trin ng thi vi nhau. Nhng nhiu khi, mt yu t tc ng vo phithai nhng giai on pht trin khc nhau gy ra nhiu d tt khc nhau. C nhng khcnhau v s xut hin cc d tt bm sinh cc giai on tin phi, phi v thai.

- Giai ontin phi: bt u t lc trng th tinh v ko di cho ti ngy th 20. giai on ny, cc phi bo cn t hoc cha bit ha, mt yu t gy d tt bm sinh tc ngvo phi giai on ny c th gy tn thng ton b hoc mt s ln hay nh phi bo.

Nu tc ng qu mnh c th gy t vong cho phi hoc sy thai.- Giai on phi: bt u t ngy th 20 n cui thng th 2. giai on ny, cc

phi bo tch cc bit ha to ra mm m v cquan. Phn ln cc yu t gy d tt bm sinhtc ngvo phi rt hiu lc v quyt nh s xut hin nhng d tt. Kiu xut hin d ttty theo tnh d b tn thng v thi gian bit ha ca m hay cquan. Mi m hoc cquan trong qu trnh pht trin thng tri qua nhng thi k d b tn thng timc ti a,thi k ny thng thy vo lc bt u xy ra s bit ha ca m hay cquan .

- Giai on thai: t cui thng th 2 cho n khi sinh. Giai on ny c c trngbi s pht trin ca cquan. Tnh cm th ca thai i vi tc ng cayu t gy d ttgim mau trong giai on ny. Tuy vy mt s cquan cn ang bit ha: no, cquan sinhdc. V vy, trong giai on ny cc d tt ca cc cquan c th xut hin.3. Nhng phng php chn on pht trin bnh thng v bt thng

Ngy nay c kh nhiu phng php hin i, rt tinh vi chn on rt chnh xcnhng pht trin bnh thng v bt thng ca c th t khi cn sng trong bng m nhng giai on rt sm. Nhng phng php ny gi chung l phng php chn on trcsinh.

- Chc mng i, ht nc i: phng php ny quan trng chn on cc bnh ttbm sinh v di truyn.

- Siu m

- Soi thai (ni soi thai): phng php ny khng ch cho php chn on bnh trcsinh m cn c p dng iu tr bnh chothai bng liu php gen.

- Cc k thut xt nghim khc : nh gi tnh trng pht trin ca thai v b phnph (rau): nh lng mt s hormon (GH, TSH, cc hormon sinh dc: estrogen, progesteron,hormon hng sinh dc ca mng m: HCG...), hoc mt s thnh phn trong mu m vmu thai.

CU HILNGGI

1/ Nu khi nimvdttbm sinh?2/ Trnh by cc nguyn nhn gy dttbm sinh?

3/ Nu cim caphi cc giai onpht trin khc nhau ivicc yutgy dttbm sinh?


41/75



42/75

Shnh thanh htim mach - M Phi 185

S HNH THNH H TIM MCH

Mc tiu bi hc1. Trnh by c s hnh thnh v pht trin ca tim

2. Trnh by c s hnh thnh v pht trin ca ng mch, tnh mch.3. M t v gii thch c mt s d tt c hnh thnh trong qu trnh hnh thnh v phttrin ca tim.

H tim mch l cquan trong phi hot ng sm nht. Mu bt u lu thng cuitun th 3. Phi trong giai on sm c cht dinh dng l nh s thm thu cc cht tni mc t cung bao quanh. V phi ln rt nhanh , i hi s cung cp cc cht dinh dngv thi b cht thi hiu qu hn. Chnh v vy, h tim mch pht trin rt sm v tr thnh cquan cung cp cht dinh dng ch yu cho phi.

H tim mch c ngun gc t trung m. Cc mch mu ban u khng phn bit cng mch hay tnh mch. Khi tim bt u co bp, ty theo hng mu chy, cc mch mu

mi c bit ha thnh ng mch hay tnh mch v chng c ni vi nhau bi nhngmao mch.I. PHT TRIN CA TIM1. Tim nguyn thy

- Trong qu trnh

to phi v, trung b phtsinh t ng nguynthy pht trin v phau phi, lan sang 2 bnv vng ra pha trctm trc dy sng tora din tim, cn gi ldin mch. Din timnm vng u phi, 2

bn v pha trc dysng v c dng hnhcung hay hnh mng

nga (H.1A).- Cng nhtrung

b bn ca ton b amm, trung b to tim

cng to thnh 2 l:lthnh v l tng nh ranh gii cho khoang mng ngoi tim tng lai (H. 2A). mi phn bnca din tim hnh cung, trong l tng ca trung b to tim xut hin nhng m t bo trungm t c to ra mt ng tim ni m nm gn ni b. Do s khp mnh ca phi, a phi lcmi u phng, sau gp sang 2 bn v pha bng phi, v vy 2 ng tim 2 bn tin li gnnhau ng dc gia, ri st nhp vi nhau thnh mt ng tim duy nht. Nh vy mt ngtim ni m duy nht c to ra trong trung m l tng ca khoang mng ngoi tim, nm mt bng ca rut trc. Lc u, phn trung tm ca din tim nm pha trc tm trcdy sng. Do qu trnh khp mnhca phi, kt qu l ng tim ni m nguyn thy v khoangmng ngoi tim nm pha sau tm trc dy sng.

- Khi 2 ng tim ni m st nhp vi nhau, l tng ca khoang mng ngoi tim to ra

ctim v l tng mng ngoi tim. T bo trung m nm st vi ni m to mng trong tim. Tbo trung m nm trn mt l tng sau s to ra biu m l tng ca khoang mng ngoi tim.

am TB tao mach Tm thn kinhKhoangc th

LatangXoang i

Niunang

Tm trc dysng

Khoang mang ngoai tim

Tm thnkinh

Mangi

NutHensen

ng nguynthuy AC

H.1: S din tim phi khong 1,4mmA. Mt lng phi saukhi ct bomang i B. S ct ngang C. S. ct doc


43/75


Trong qu trnh pht trin, ng tim nguyn thy li dn vo khoang mng ngoi tim. ntun th 4 ca qu trnh pht trin phi, timc dng mt ng thng c to thnh bi nhngbung tim thng vi nhau, xp thnh mt chui di gm 5 on, th t theo hng u ui:hnh ng mch ch, hnh tim, tm tht nguyn thy, tm nh nguyn thy v xoang tnhmch. 5 on ny c nh ranh gii bn ngoi bi 4 rnh theo th t: rnh lin hnh, rnhhnh tht, rnh nh tht, rnh nh xoang.

Trong qu trnh pht trin tip theo ca ng tim nguyn thy tr thnh tim vnhvin, c 3 hin tng chnh rt quan trng xy ra ng thi:

+ S di ra v gp khc ca ng tim nguyn thy+ S bnh trng khng u ca cc on ng tim nguyn thy+ S to ra cc vch ngn ca tim.

2. S di ra v gp khc ca ng tim nguyn thyLc mi u tim l mt ng gn nh thng, c mt phn nm trong khoang mng

ngoi tim (on hnh tht) v 2 u c c nh bi mc treo tim lng (H. 3A). Sau , dos pht trin ca on hnh tht mnh hn s pht trin ca khoang mng ngoi tim v do 2u ca tim c c nh bi mc treo lng nn khi ng tim nguyn thy di ra n phi gpkhc li, ch gp rnh nh tht phi v rnh hnh tht tri (H. 3B,C). Do s gp li, onhnh tim v on tm tht nguyn thy di chuyn v pha bng v v pha ui phi v hilch sang phi. Cn on tm nh v xoang tnh mch di chuyn v pha lng v pha u

phi, hi lch sang tri (H.3 D,E).3. S pht trin khng u ca cc bung tim

Trong qu trnh gp khc ca ng tim nguyn thy, cc on ca ng bnh trngkhng u.

Khoangtrong phi

Trung b latang

am TB tao machNi b

Mao thn kinh

M chulng

Cac TB bium c tim

ng timni m

Khoang

trong phi

Skt hp2 ng timni m

Ruttrc

Mac treotim sau

C tim

Mac treobung

Khoang ngoai tim

Cht keocua tim

ng tim ni m

H. 2: S ct ngang qua din tim vng u phi cho thy s to ra ng tim duy nht.A. Khoang ngay th17; B. Khoang ngay th18; C. Khoang ngay th21; D. Khoang ngay th22.


44/75


- Hnh ng mch pht trin thnh thn ng mch v nn ng mch.Thn ngmch to ra r v on gn ca ng mch ch v ng mch phi. Nn ng mch s to ra

phn phu ca 2 tm tht.- Hnh tim pht trin to ra tm tht phi.- Tm tht nguyn thy s pht trin thnh tm tht tri nguynthy v s to ra

phn ln tm tht tri vnh vin, cn hnh tim s to ra tm tht phi vnh vin. on ni hnh- tht (rnh hnh - tht) vn gi hp nhlc u, to thnh cc l lin tht.- Tm nh nguyn thy pht trin sang 2 bn v m ly on gn bng hn ca tim,

tc on trn ca hnh tim v on thn nn ng mch. Rnh ni nh tht vn hp nhlcban u s to ng nh tht lm thng on bn tri ca tm nh nguyn thy vi tm thtnguyn thy.

- Xoang tnh mch gm 2 sng tri v phi c ni vi nhau bi mt phn nganghp. Mi sng nhn mu t 3 tnh mch: tnh mch non hong, tnh mch rn, tnh mch timchung (tnh mch chnh chung). Trong qu trnh pht trin, sng tri b tiu bin mt phn ,

phn cn li v phn ngang ca xoang tnh mch tr thnh xoang vnh. Sng phi v cc tnhmch bn phi tng kch thc kh mnh. Sng phi st nhp mt phn vo tm nh phi v l

ca n gi l l xoang nh.4. S hnh thnh cc vchngn tim

Cc vch ngn chnhca tim c hnh thnhkhong t ngy th 27 nngy th 37 ca qu trnh

pht trin, khi phi t cchiu di t 5mm n 16 -17 mm.

4.1. S ngn ng nh tht vs to ra cc van 3 l v vanm

Lc u bung tmnh nguyn thy thng vic 2 bung tht qua ng nhtht.Khong cui tun th 4,trong lng ng nh tht,trung m v mng tim to ramt vch ngn c gi l

vch trung gian, ngn ng thnh 2 on: on bnphi, van 3 l c sc to thnh ngn tmtht v tm nh bn phi von bn tri , van m(van 2 l) s c to thnhngn tm tht v tm nh bntri.

4.2. S ngn tm nh v stip tc bit ha ca tm nh.

S ngn tm nhnguyn thy thnh 2 tm nh

1

2

3

4

56

7

8

4

9

A B C

5

7

1

10

9 11

12

13

14

15

9

DE

H. 3: S s gp khc v s hnh thnh cc bung timca ng tim cc giai on khc nhau.

A. Phi 8 khuc nguyn thuy; B.11khuc; C. 16 khuc;D. nhn mt trai vaE. nhn pha trc phi 28 ngay .1. hanh tim; 2. Tm tht; 3. Tm nh; 4. Xoang TM; 5. RM; 6. Mangngoai tim; 7. Khoang mang ngoai tim; 8. Ranh hanh tht; 9. Nh trai;10.tm tht trai; 11. Thn M; 12. Nh phai; 13. Non M; 14. Phn vach

tht phai; 15. Ranh lin tht .


45/75


12 3

4

5

6 7

8

3

9

6

4

6

3

6

10

9

7

8

3

10

11

12

13

14

H.4: S s hnh thnh cc vch tim cc giai on khc nhau ca s pht trin phiA. phi 6mm (#30 ngay); B. 9mm (#33 ngay); C. nh B nhn tphai; D. 14mm (#37 ngay);E. Mi sinh; F. tm tht trai nhn tphai.1. Khoang gian vach; 2. Lnguyn phat; 3. Vachnguyn phat; 4. Van TM; 5. Vach trung gian; 6. Vach thphat; 7. TM phi; 8. Lthphat; 9. Llin tht; 10.lbu duc. 11. Van TM chudi; 12. TM chudi; 13. TM chutrn; 14. Van cua xoangvanh.

phi v tri c tin hnh bng cch to ra ln lt 2 vch ngn: Vch ngn nguyn pht vvch ngn th pht. Tuy nhin, trong sut i sng phi thai, 2 vch ngn y khng ngn cchhon ton tm nh m cn li mt con ng cho php mu lu thng gia 2 tm nh toiu kin cbn cho s tun hon mu phi thai.

- Vch nguyn pht: xut hin vo khong cui tun th 4, pht trin t nc ca

khoang tm nh v pha vch ngn ng nh tht chia bung nh thnh nh phi v nh tri vmt l lin nh gi l l nguyn pht, nm gia vch nguyn pht ang pht trin v vchngn ngnh tht. Sau l nguyn pht c ng kn do s pht trin ca vch ngn ngnh tht. Tuy nhin, trc khi l nguyn pht c bt kn, on trn ca vch nguyn pht btiu hy to ra mt li thng lin nh th 2 gi l l th pht.

- Vch th pht: cng pht trin t nc ca khoang tm nh xung v nm bn phivch nguyn pht. Vch th pht khng bao gi tr thnh mt vch ngn hon ton, n cmt b t do (b di). Cui cng, b di t do ca vch th pht ph l th pht lm chol thng gia 2 bung nh tr thnh mt khe cho t di ln trn v t phi sang tri, khe c gi l l bu dc, lm mu lu thng t tm nh phi sang tm nh tri.

4.3. S ngn tm thtTm tht phi (hnh tim) v tm tht tri (tm tht nguyn thy) c ngn cch bi


46/75


mt vch gi l vch lin tht nguyn thy, xut hin on ui v ranh gii gia hnhtim v tm tht nguyn thy. Vch lin tht nguyn thy to ra on cca vch lin thtvnh vin. S pht trin nhanh ca vch lin tht nguyn thy lm hp li thng gia cc tmtht v tm thi to ra mt l thng lin tht . L ny mau chng b bt li do s pht trin cavch ngn thn - nn ng mch v vch ngn ng nh tht v pha b t do v st nhp vi

b t do ca vch lin tht nguyn thy to ra on mng ca vch lin tht vnh vin.4.4. S ngn thn - nn ng mch v s to ra van ng mch ch v van ng mch phi(van xich ma)

- Mt vch xon 2250c hnh thnh ngn thn - nn ng mch thnh 2 mch xonvi nhau l ng mch ch v thn chung ca cc ng mch phi phi v tri. S ngn thnnn ng mch lm cho tm tht tri thng vi ng mch ch, cn tm tht phi thng vithn chung ng mch phi phi v tri v lm cho ng mch ch v thn chung ngncch nhau hon ton. thnh bn cc mch ny xut hin 2 ch dy ln to thnh nhng g.Cc g ny n tip xc vi vch ngn xon to ra cc van ng mch ch v ng mch

phi.II. PHT TRIN CA NG MCH

ng thi vi s to ra ng tim ni m, trong phi cng xy ra s hnh thnh ccmch mu. Nhng mch mu ny v cbn cng ny sinh theo cng mt kiu nhcc mchc to ra ngoi phi.1. Nhng cung ng mch ch

Nhng mch trong phi xut hin u tin l 2 ng mch ch bng. Hai r ca ngmch ch bng c to ra cng vi 2 ng tim ni m v mi r ni vi mt ng tim. Saumt on ngn tin v pha u phi, 2 ng ng mch ny cong v pha lng ri pht trinhng v pha ui phi to nn ng mch ch lng. phi ngi c 5 cung ng mchch, mi cung ng mch ni ng mch ch bng vi ng mch ch lng cng bn. Nhngcung ny pht trin khng ng thi.

- Cung th nht: cung ny bin i sm, ch cn st li mi bn mt on ngn s trthnh ng mch hm trong.

- Cung th 2: bin mun hn, tr mt on ngn cn li v sau to ra ng mchxng mng v xng bn p.

- Cung th 3:to ra on gn ca ng mch cnh trong. on ng mch ch bng tch cung th 3 tin v u phi to ra ng mch cnh ngoi, on nm gia cung th 3 vcung th 4 to ra ng mch cnh gc. on ng mch ch lng nm gia cung th 3 v th4 bin i.

- Cung th 4: cung tri gp phn to quai ng mch ch, cung phi to on gn cang mch di n phi. on ng mch ch nm giacc cung th 4 v th 6 to nnthn ng mch cnh tay u bn phi v on ln ca quai ng mch ch bn tri.

- Cung th 6: on gn ca cung ny to ng mch phi, on xa ni vi ng mch chlng to ng ng mch. ng ng mch phi bin i sm, ng ng mch tri tn ti sut i sngphi thai v s thoi trin thnh dy chng ng mch sau khi tr ra i.2. Nhng ng mch gian t

ng mch gian t cn gi l ng mch gian khc nguyn thy l cc nhnh bnca ng mch ch lng v c phn lm 3 nhm mi bn:

-Nhng ng mch tng bng: ti mu cho rut nguyn thy v nhng cquan, bphn pht sinh t ng . Nhng ng mch ny v sau s to ra ng mch thn tng, ngmch mc treo rut trn, ng mch mc treo rut di, ng mch thc qun, ng mch

ph qun.-Nhng ng mch tng bn: ti mu cho trung b trung gian. V sau s to ra ng

mch thn,ng mch thng thn, ng mch honh di v ng mch sinh dc.-Nhng ng mch tng lng: ti mu cho ng thn kinh, mo thn kinh, thnh sau v


47/75


ng M TM phi

TM chutrn

TM phi

Vach thphat

Lbu duc

TM chudi

ng TM

C thtng TM

TM chudi

TM ca

TMrn

M rn

M chu

Mphi

H. 5: S tun hon trc sinh

M phiDy chng M

TM chutrn

Lbuduc aong

TMchudi

TM

ca

Dy chngtron cua gan

M bangquang trn

Dy chng rn bn

TM phi

M chu

H. 6: S tun hon sau sinh

thnh bn ca phi. V sau s to ra ng mch gian sn, ng mch tht lng.3. ng mch rn

ng mch rn c to ra t 2 nhnh ca ng mch ch lng, nhng nhnhny tin v pha cung phi v rau v c quan h mt thit vi niu nang. Sau khi sinh, ongn ca ng mch rn to ng mch chu trong v ng mch bng quang trn, on xa b

bt li to thnh dy chng rn - bng quang.III. PHT TRIN CA TNH MCH phi ngi 4 mm, vo khong tun th 4, c3 cp tnh mch c phn bit:- Tnh mch non hong: gm 2 tnh mch non hong tri v phi, bt ngun t trung

b l tng ca thnh ti non hong. Hai tnh mch ny dn mu t ti non hong v tim mu vo cc sng ca xoang tnh mch.

- Tnh mch rn: gm 2 tnh mch rn phi v tri, bt ngun t cc nhung mao m,dn mu c oxy v tim v cng vo cc sng ca xoang tnh mch.

- Tnh mch chnh: cu to bi nhng tnh mch trong phi v gm 2 tnh mch chnhtrc phi v tri nhn mu vng u ca phi v 2 tnh mch sau phi v tri nhn mu vng ui phi.

IV. NHNG BIN I TUN HON SAU SINH1. Tun hon phi thai

S tun hon mu thai khc vi sau khi tr ra i ch yu bi mu thai c oxyha khng phi phi m rau.


48/75


Thai nhn mu c oxy t rau qua tnh mch rn, tnh mch rn dn mu n gan. Mtphn ln mu c trc tip vo tnh mch ch di, mt phn nh vo cc xoang ganv trn ln vi mu ca tun hon ca. Tnh mch ch di dn mu vo nh phi. Mu tnh phi hoc i xung tht phi hoc sang nh tri qua l bu dc (v p lc nh phi ln hnnh tri). T tht phi, mu vo ng mch phi, v phi cha hot ng nn phn ln mu

ng mch phi qua ng ng mch vo ng mch ch. T ng mch ch, mt phnmu s n cc tng v mt phn c dn theo ng mch rn n rau.Trn ng lu thng t rau n cc cquan phi thai, mu tnh mch rn giu oxy s

gim dn do s trn ln vi mu gim bo ha oxy 4 ni: gan, tnh mch ch di, nhtri, ng mch ch.2. Bin i tun hon sau sinh

Khi tr ra i, tun hon mu c nhng bin i quan trng v t ngt do phim nhim chc nng h hp v tun hon rau mt i.

- Khi phi bt u h hp, cc ph nang, lng cc mch mu trong phi gin ra,sccn ca cc ng mch phi gim xung t ngt nn p lc mu trong tm nh phi v tmtht phi gim i, ng ng mch b bt li v vy lng mu chy qua cc mch phi tng ln

nhanh chng. Kt qu l lm xut hin p lc nh tri v lm p lc nh tri cao hn p lcnh phi nn vch nguyn pht b y v pha vch th pht lm khp li thng lin nh do lth pht v l bu dc b bt li

- S bt ca cc ng mch rn xy ra vi pht sau sinh. on xa ca ng mch rns trthnh dy chng rn bn v on gn s tr thnh ng mch bng quang trn.

- S bt ca cc tnh mch rn v ng tnh mch xut hin ngay sau khi ng mch rnbt li. Sau khi b bt li, tnh mch rn s tr thnh dy chng trn, ng tnh mch s tr thnhdy chng ca tnh mch gan.

- ng ng mch b btli ngay sau sinh, sau s trthnh dy chng ng mch.

V. PHT TRIN BTTHNG1. Pht trin bt thng catim

1.1. Nhng d tt do ngn tmnh

- Tt cn l bu dc:khi tr ra i, lc tun hon

phi bt u, p lc ca nhtri tng ln v cao hn nh

phi lm cho vch nguynpht b y st vch th phtv l bu dc b bt li. C khong 20% tr ra i, s khp kn y khng hon ton dn n ttngn tm nh gi l tt cn l bu dc.

- Thng lin nh do ri lon pht trin vch lin nh: Vch nguyn pht v th pht uc ri lon pht trin.

+ Vch nguyn pht: c th b tiu hy qu mc (H.7A) hoc trn vch l th phtc v tr bt thng.

+ Vch th pht: vch th pht pht trin khng (H. 7B)+ Thng lin nh do bt sn hon ton vch nh (H. 7C), gi l tt tim 3 ngn.- Khp l bu dc trc khi tr ra i: tt ny dn n ph i tht phi v teo tim tri.

Tr ssinh cht ngay sau khi ra i.1.2. D tt do ngn ng nh tht

12

3

A B C

H. 7: Bt thng vch nhA. Do tiu huy quamc vach nguyn phat.B. Do ri loan phat trin vach thphatC. Nh chung (tim 3 ngn:1nh, 2 tht) do thiu vach nguyn va

thphat. 1. Vach thphat; 2. TM phi; 3. Vach nguyn phat


49/75


- Tt cn ng nhtht chung: do ri lon phttrin ca vch nh tht.Vch nh tht khng ch

phn chia l nh tht thnh

l phi v tri m cn thamgia hnh thnh phn mngca vch lin tht v ngl nguyn pht. S khngst nhp ca cc thnh phnny dn n tt cn ng nhtht kt hp vi d tt vchtim lm bung nh v thtc ngn cch bi nhngl van bt thng (H. 8).

- Tt cn l nguyn

pht: do ri lon pht trinca vch nh tht , vch lintht c ng kn nhng

vch nh b khim khuytdn n tt cn l nguyn

pht (H. 8C).

- Tt van 3 l: do lnh tht b bt kn trong giaion pht trin sm dn nthiu cc l van ca van 3 l

hoc do cc l van st nhpvi nhau. Tt ny thngkt hp vi thng lin nh,

phoi thai hoc

Documents