pieczątka wkk data urodzenia ucznia...lp. stwierdzenie prawda fałsz 1. układ limfatyczny jest tak...

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 1 z 16

KONKURS BIOLOGICZNY

DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

ETAP WOJEWÓDZKI

Drogi Uczniu!

GRATULACJE! Witaj na III etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się

prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania.

Arkusz liczy 16 stron i zawiera 26 zadań.

Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś Komisji

Konkursowej.

Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem.

Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bądź piórem.

Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi.

W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej

odpowiedzi.

Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź.

Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym.

Brudnopis nie będzie oceniany.

Pracuj samodzielnie.

Powodzenia!

Czas pracy:

90 minut

Liczba punktów

możliwych do

uzyskania:

70

………………………

Kod ucznia

- -

Dzień Miesiąc Rok

pieczątka WKK DATA URODZENIA UCZNIA


Strona 2 z 16

Zadanie 1. (0 - 4 pkt.) Ewolucjonizm jest nauką, której przedmiotem badań jest ewolucja świata żywego. Inaczej

ewolucjonizm to nauka zajmująca się całokształtem zagadnień związanych z rozwojem życia

na Ziemi.

Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących procesu, którym zajmuje się nauka, jaką jest

ewolucjonizm. W wyznaczonym miejscu wpisz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe albo

F, jeśli jest fałszywe.

1. Ewolucja jest procesem nieustającym - zachodzi również współcześnie pod wpływem

zmieniających się warunków środowiska. ___________

2. Ewolucja jest procesem odwracalnym. ___________

3. Tempo ewolucji jest zmienne: w niektórych grupach organizmów i środowiskach jest ono

szybsze, a w innych - wolne.___________

4. Ewolucja dotyczy tylko niektórych organizmów.___________

5. Ewolucja jest procesem, który jest widoczny w trakcie rozwoju pojedynczego osobnika.

___________

6. Efektem ewolucji jest coraz większa różnorodność gatunkowa, złożoność i organizacja

świata żywego. ____________

Zadanie 2. (0 - 2 pkt.)

Zjawisko melanizmu przemysłowego zaobserwowano po raz pierwszy u motyla zwanego

krępakiem brzozowym. W czasach, gdy przemysł nie był jeszcze tak rozwinięty jak obecnie,

podstawowe ubarwienie tego motyla było jasne. Osobniki z mutacją powodującą ciemne

ubarwienie były rzadkością. Obecnie w rejonach uprzemysłowionych, na skutek wzrostu

emisji dwutlenku siarki, kora drzew jest pozbawiona porostów i jest ciemna, a osobniki

motyla ciemno ubarwione - częściej spotykane.

Określ, jaki mechanizm ewolucji spowodował częstsze występowanie form ciemnych

motyla i wyjaśnij, jakie znaczenie dla nich ma fakt, iż obecnie kora drzew w rejonach

uprzemysłowionych jest ciemna.

Mechanizm ewolucji: _____________________________

Wyjaśnienie: ____________________________________________________________

________________________________________________________________________


Na rysunku przedstawiono schematy kończyn przednich: kreta, wieloryba i konia (nie

zachowano proporcji wielkości).

Zapoznaj się z nimi, a następnie napisz, czy są to struktury homologiczne, czy

analogiczne. Swoją odpowiedź uzasadnij, posługując się dwoma argumentami.


Strona 3 z 16

Struktury ________________________________

Uzasadnienie:

1._________________________________________________________________________

2._________________________________________________________________________


Rekin i delfin charakteryzują się podobnym kształtem ciała mimo, że należą do różnych grup

systematycznych.

Podaj nazwę procesu ewolucyjnego, którego skutkiem jest przedstawione podobieństwo

i wyjaśnij, jaka jest przyczyna tego procesu.

Proces ewolucyjny: _________________________________________

Przyczyna: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________


Około 1,8 mln lat temu pierwsze hominidy opuściły Afrykę i zasiedliły Europę i Azję.

Znajdź wśród wymienionych nazwę tych hominidów i ją zaznacz.

A. człowiek zręczny (Homo habilis)

B. człowiek wyprostowany (Homo erectus)

C. neandertalczyk (Homo neanderthalensis)

D. człowiek myślący (Homo sapiens)


Strona 4 z 16


Rysunki przedstawiają szkielety dorosłych osobników: współczesnego człowieka i małpy

człekokształtnej – goryla.

A. Na podstawie analizy rysunków podaj cechę budowy szkieletu osiowego człowieka,

która różni go od szkieletu osiowego goryla, a związana jest z pionową postawą ciała.

________________________________________________________________________

B. Spośród wymienionych poniżej cech budowy szkieletu (1 - 6) dorosłego człowieka

i dorosłego goryla, zakreśl te, które są dla nich wspólne.

1. mała trzewioczaszka

2. przeciwstawny kciuk

3. przeciwstawny paluch

4. siedem kręgów szyjnych

5. skrócona miednica

6. wysklepiona stopa


Na poniższym wykresie przedstawiono liczebność populacji pewnego gatunku bakterii

w czasie kilku godzin, w warunkach naturalnych. Czas trwania podziału komórki u tego

gatunku bakterii wynosi 1 godzinę.


Strona 5 z 16

A. Sformułuj jeden wniosek wynikający z analizy powyższego wykresu.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

B. Wyjaśnij, czym może być spowodowana zmiana przebiegu wykresu po czwartej

godzinie badania.

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________


Na rysunkach przedstawiono cztery typy aparatów gębowych występujących u owadów.

Polecenie 1.

Do każdego z przedstawionych typów aparatów gębowych owadów (A – D) wybierz jego

poprawną nazwę spośród oznaczonych cyframi 1 – 5.

1. gryząco-liżący

2. gryzący

3. ssący

4. kłująco – ssący

5. liżący

A. ________

B. ________

C. ________

D. ________

Polecenie 2.

Podaj, na czym polega przystosowanie budowy aparatu gębowego oznaczonego

na rysunku literą B do rodzaju pobieranego pokarmu i miejsca, skąd jest on pobierany.

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________


Strona 6 z 16


Wskaż zestaw, w którym prawidłowo przypisano organizmy do właściwych poziomów

troficznych.

A. producenci – bakterie fotosyntetyzujące, konsumenci – dżdżownice i grzyby

B. konsumenci I rzędu – gąsienice motyli i mszyce, konsumenci II rzędu – biedronki

C. producenci – bakterie fotosyntetyzujące i saprofityczne, konsumenci I rzędu – żaby i ropuchy

D. konsumenci I rzędu – grzyby, konsumenci II rzędu – pijawki i kleszcze.


Przyjrzyj się rysunkom przedstawiającym dwie rośliny – kaniankę i jemiołę, a następnie

napisz w jaki sposób zdobywają one składniki mineralne oraz związki organiczne.

kanianka jemioła

Kanianka zdobywa sole mineralne ______________________________________________

__________________________________________________________________________

a związki organiczne_________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Jemioła zdobywa składniki mineralne ____________________________________________

___________________________________________________________________________

a związki organiczne ________________________________________________________

___________________________________________________________________________


Strona 7 z 16


Który z wymienionych organów ma inne, niż wszystkie pozostałe pochodzenie

w rozwoju osobniczym? Zaznacz jedną poprawną odpowiedź, a następnie uzasadnij

swój wybór.

A. wąs czepny groszku

B. cierń kaktusa

C. igła sosny

D. cierń tarniny

Uzasadnienie: ___________________________________________________________

________________________________________________________________________


Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących budowy i funkcji układu limfatycznego

ssaków. Wpisz znak X w odpowiedniej kolumnie tabeli „prawda” lub „fałsz”.

Lp. stwierdzenie prawda fałsz

1.

Układ limfatyczny jest tak zbudowany, że zanim limfa dopłynie do

żył, przepływa przez co najmniej jeden węzeł chłonny, który usuwa

z niej drobnoustroje chorobotwórcze.

2. Układ limfatyczny tak samo jak krwionośny jest układem

zamkniętym.

3. Przepływ chłonki jest szybszy niż przepływ krwi.

4. Układ limfatyczny przyczynia się do utrzymania stałej objętości

krwi.

5. Chłonka odgrywa ważną rolę w transporcie tłuszczów z jelita do

komórek.


Grupy krwi: A, B, AB i 0 wyodrębniono na podstawie budowy erytrocytów. Na ich

powierzchni znajdują się specyficzne cząsteczki zwane antygenami. U wielu osób na

powierzchni krwinek czerwonych występuje również czynnik Rh.

Gen odpowiadający za powstawanie lub brak tego czynnika występuje w dwóch wersjach:

allelu dominującego R i recesywnego – r. Allel dominujący warunkuje wystąpienie we krwi

czynnika Rh, allel recesywny – brak tego antygenu.

Właśnie od układu Rh zależy, czy dojdzie do konfliktu serologicznego, czyli choroby

hemolitycznej noworodka.


Strona 8 z 16

Rozwiąż zadanie.

Państwo Kowalscy spodziewają się dziecka. Prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu

serologicznego u tej pary wynosi 50 %.

Podaj genotypy rodziców oraz ich dzieci. Posłuż się szachownicą genetyczną.

genotyp pani Kowalskiej ______________________________________

genotyp pana Kowalskiego ____________________________________

♂

♀


Zapoznaj się z poniższym tekstem.

Łąka jest bogatym ekosystemem, w którym żyją trawy i inne rośliny zielne, owady, np. motyle

i chrząszcze żywiące się liśćmi. Z kręgowców można spotkać jaszczurki, ptaki, np. owadożerną

pliszkę żółtą, do której są przyczepione kleszcze, drapieżnego błotniaka łąkowego budującego

gniazdo na ziemi oraz liczne ssaki: np. gryzonie, a nawet lisy. W glebie rozwijają się niektóre

gatunki grzybów i bakterie, z których część żyje w korzeniach koniczyny – rośliny z rodziny

bobowatych.

Określ relacje między organizmami żyjącymi na łące, wymienionymi w poniższej tabeli

– wpisz w każdym wierszu nazwę rodzaju zależności międzygatunkowej.

relacja między: nazwa rodzaju zależności międzygatunkowej

lisem polującym na gryzonie lub jaszczurki

a błotniakiem

lisem polującym na gryzonie a gryzoniami

bakteriami korzeniowymi a koniczynami

pliszką żółtą a kleszczami


Na rysunkach przedstawiono przebieg doświadczenia, w którym siewki rośliny w kulturach

hydroponicznych w przeźroczystych szklanych naczyniach poddano jednostronnemu

działaniu światła przez kilka dni.


Strona 9 z 16

A. Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.

___________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

B. Zapisz wniosek dotyczący reakcji pędu i korzenia na światło.

_________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Jednolite ubarwienie bydła uwarunkowane allelem A dominuje nad łaciatym, a kolor czarny

uwarunkowany allelem B dominuje nad kolorem czerwonym.

Określ genotypy samca czarnego łaciatego oraz samicy czerwonej łaciatej, jeżeli ich

potomstwo to cielęta czarne i czerwone, wszystkie łaciate.

genotyp samca: ____________________

genotyp samicy: ___________________


Szpik kostny występuje w postaci szpiku żółtego (tłuszczowego), który u dorosłych znajduje

się w jamach szpikowych trzonów kości długich i składa się głównie z komórek tłuszczowych

oraz w postaci szpiku kostnego czerwonego.

Określ rolę czerwonego szpiku kostnego oraz wskaż dwa miejsca w szkielecie człowieka,

które zawierają szpik kostny czerwony.

rola______________________________________________________________________

miejsca występowania:

1. _____________________________

2._____________________________


Strona 10 z 16


Organem charakterystycznym dla roślin okrytozalążkowych jest owoc. Owoce mogą mieć

różnorodną budowę. Na rysunkach przedstawiono niektóre z nich.

Wymień jedną cechę wspólną przedstawionych typów owoców i określ z czym związana

jest ich budowa.

Cecha wspólna:_____________________________________________________________

Budowa przedstawionych owoców związana jest: _________________________________

__________________________________________________________________________


Poniżej schematycznie przedstawiono zakresy tolerancji na zasolenie i temperaturę

organizmów czterech gatunków oznaczonych numerami I, II, III, IV.

Spośród gatunków I - IV, wybierz ten, który na pewno nie posłuży jako organizm

wskaźnikowy do oceny stanu środowiska ze względu na takie czynniki środowiskowe jak

zasolenie i temperatura. Zaznacz poprawną odpowiedź.

A. IV

B. I

C. III

D. II

https://biologhelp.com/sites/default/files/maturalne/2010-06-pr-29.png


Strona 11 z 16


Różne uzębienie ssaków jest wyrazem odmiennych przystosowań pokarmowych.

a) Po zapoznaniu się z poniższym rysunkiem, napisz, czy przedstawia on czaszkę

roślinożercy, czy drapieżnika.

Czaszka: ___________________________

b) Wymień dwie różnice w uzębieniu zwierząt roślinożernych i mięsożernych.

1._______________________________________________________________________

2. _______________________________________________________________________


Daltonizm uwarunkowany jest recesywnym allelem d leżącym na chromosomie X.

Prawidłowy allel oznaczany jest jako D.

Na schemacie przedstawiono dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie.

A. Zapisz genotyp mężczyzny oznaczonego na schemacie cyfrą 1 i określ, czy jest on

daltonistą. Odpowiedź uzasadnij.

Genotyp mężczyzny 1: ___________________

Czy mężczyzna jest daltonistą? ____________________

Uzasadnienie: _______________________________________________________________

___________________________________________________________________________

https://www.google.pl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=2ahUKEwi6k77rvvXfAhWR6qQKHZSACUAQjRx6BAgBEAU&url=https://www.skullsunlimited.com/products/real-american-beaver-skull-sm-040&psig=AOvVaw1KLMWM6bVMpfwkH9cc2Dz6&ust=1547837522993049


Strona 12 z 16

B. Oceń prawdziwość podanych informacji dotyczących dziedziczenia daltonizmu.

Wpisz znak X we właściwej kolumnie tabeli.

lp. informacja prawda fałsz

1. Mężczyzna daltonista przekazuje allel d tylko córkom, a kobieta

nosicielka – tylko synom.

2. Jeśli kobieta jest nosicielką daltonizmu, to każdy jej syn będzie

daltonistą, niezależnie od genotypu ojca.

3. Możliwość wystąpienia choroby u córki kobiety będącej nosicielką

daltonizmu zależy od tego, czy jej ojciec jest daltonistą.


Zapoznaj sie z poniższymi zdaniami dotyczącymi funkcjonowania ekosystemu. Wypisz

numery dwóch zdań, które przedstawiają nieprawdziwe informacje, a następnie

dokonaj ich korekty.

1. Organizmy fotosyntetyzujące przekształcają energię świetlną w energię chemiczną

magazynowaną w związkach organicznych.

2. Destruenci przyśpieszają proces mineralizacji związków nieorganicznych.

3. Im krótszy jest łańcuch troficzny, tym większe są straty energii w jej przepływie

do ostatniego ogniwa.

4. Dzięki organizmom z różnych poziomów troficznych możliwy jest obieg materii

w ekosystemie.

5. W ekosystemie zachodzą nieustannie procesy regulacji, dzięki czemu wszystkie elementy

środowiska utrzymują się na względnie stałym poziomie.

Zdania zawierające nieprawdziwe informacje: ________, _________

Korekta zdania ______________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Korekta zdania ______________________________________________________________

___________________________________________________________________________


Strona 13 z 16


Schemat przedstawia proces, zachodzący w komórkach żywych organizmów.

A. Podaj nazwę tego procesu oraz miejsce jego zachodzenia w komórce.

________________________________________________________________________

B. Który element na schemacie został przedstawiony jako mRNA, a który jako tRNA?

Zaznacz je i podpisz.

C. Podaj rolę, jaką w tym procesie odgrywają oba związki.

mRNA__________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

tRNA____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________


Część chorób dziedzicznych spowodowana jest uszkodzeniem poszczególnych genów.

Uszkodzenia te chorzy dziedziczą po swoich rodzicach.

A. Podaj nazwy chorób genetycznych, których opisy znajdują się poniżej.

1. Jest chorobą warunkowaną przez allel recesywny. W organizmie chorego nie funkcjonuje

jeden z enzymów, w wyniku czego gromadzi się toksyczna substancja uszkadzająca

układ nerwowy, co prowadzi do opóźnienia rozwoju i upośledzenia umysłowego.

Wczesne wykrycie choroby umożliwia zastosowanie specjalnej diety, zapobiegającej

rozwojowi choroby.

______________________________________________


Strona 14 z 16

2. Przyczyną tej choroby jest mutacja genu kodującego hemoglobinę. Allel warunkujący tę

chorobę jest recesywny. U chorego wytwarzana jest nieprawidłowa hemoglobina, która

ma słabe powinowactwo do tlenu. Krwinki z taką hemoglobiną mają inny kształt, czopują

naczynia krwionośne, a narządy nie otrzymują odpowiedniej ilości tlenu.

______________________________________________

3. Allel warunkujący tę chorobę jest dominujący. Już jeden uszkodzony allel od ojca lub

matki powoduje zachorowanie. Choroba ta objawia się późno, bo dopiero między 35

a 50 rokiem życia, gdy niekorzystny allel najczęściej jest już przekazany potomstwu

chorego. Polega na groźnych dolegliwościach fizycznych, przede wszystkim skurczach

mięśni oraz na zaburzeniach umysłowych prowadzących do chorób psychicznych.

____________________________________________

B. Podaj nazwy dwóch innych chorób genetycznych, spowodowanych uszkodzeniem

pojedynczego genu.

1._________________________________________

2._________________________________________


Dziura ozonowa to zjawisko zmniejszenia się grubości warstwy ozonu w stratosferze,

spowodowanie zmniejszeniem się liczby cząsteczek ozonu na skutek zanieczyszczenia

atmosfery związkami reagującymi z tym gazem.

A. Spośród wymienionych związków wybierz i podkreśl ten, który przyczynia się do

niszczenia ozonosfery.

CO2 metan freony SO2 H2O

B. Napisz, dlaczego zmniejszenie warstwy ozonowej jest zagrożeniem dla człowieka.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Człowiek jest częścią przyrody i jak wiele innych organizmów wpływa na środowisko,

w którym żyje. Jednak robi to w o wiele większym stopniu niż inne istoty żywe, często

powodując nieodwracalne zmiany w ekosystemach.

Uzupełnij poniższe zdania dotyczące wpływu człowieka na środowisko, wpisując

właściwe słowa tak, aby zdania po wykonaniu tej czynności przedstawiały prawdziwe

informacje.


Strona 15 z 16

1. ___________________________ to proces polegający na nadmiernym rozwoju roślin

w zbiorniku wodnym, spowodowany dużą ilością nawozów sztucznych spływających

z pól.

2. Zanieczyszczenia wody mogą być naturalne, powstałe np. podczas burzy czy pożaru oraz

antropogeniczne, które dzielimy na: ____________________________, przemysłowe

i rolnicze.

3. _______________________ to gęsta mgła zawierająca zanieczyszczenia powietrza, czyli

pyły, gazy trujące, czy kropelki kwasów.

4. Nasilenie efektu cieplarnianego spowodowane jest nadmierną ilością gazów cieplarnianych

takich jak para wodna, freony, metan i przede wszystkim _________________________

______________________________.

5. W celu poprawy jakości gleby stosuje się ____________________________ , czyli

przywracanie dobrego stanu obszarom zdewastowanym przez człowieka.

6. Od 1966 roku publikowana jest ogólnoświatowa lista gatunków zagrożonych wyginięciem

w formie tak zwanej _______________________________________.

7. ________________________________________ to ponowne wprowadzenie na stare

miejsca bytowania gatunków kiedyś tam żyjących, lecz wcześniej wytępionych.


Strona 16 z 16

BRUDNOPIS

pieczątka wkk data urodzenia ucznia...lp. stwierdzenie prawda fałsz 1. układ limfatyczny jest tak...

Documents