pielęgnowanie dziecka zdrowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Agnieszka Szyszko – Perłowska Anna Baranowska Pielęgnowanie dziecka zdrowego 513 [01].Z2.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Elżbieta Leszczyńska mgr Alicja Pasemko Opracowanie redakcyjne: mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska Konsultacja: mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z2.02 Pielęgnowanie dziecka zdrowego, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Rozwój organizmu człowieka 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 12 4.1.3. Ćwiczenia 12 4.1.4. Sprawdzian postępów 14

4.2. Budowa i funkcjonowanie układów i narządów 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 20 4.2.3. Ćwiczenia 20 4.2.4. Sprawdzian postępów 21

4.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia 22 4.3.1. Materiał nauczania 22 4.3.2. Pytania sprawdzające 29 4.3.3. Ćwiczenia 29 4.3.4. Sprawdzian postępów 32

4.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci 33 4.4.1 Materiał nauczania 33 4.4.2. Pytania sprawdzające 43 4.4.3. Ćwiczenia 43 4.4.4. Sprawdzian postępów 46

4.5. Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych 47 4.5.1 Materiał nauczania 47 4.5.2. Pytania sprawdzające 55 4.5.3. Ćwiczenia 55 4.5.4. Sprawdzian postępów 56

4.6. Promowanie zdrowia i edukacja zdrowotna 57 4.6.1 Materiał nauczania 57 4.6.2. Pytania sprawdzające 60 4.6.3. Ćwiczenia 60 4.6.4. Sprawdzian postępów 61

5. Sprawdzian osiągnięć 62 6. Literatura 68


1. WPROWADZENIE Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o: rozwoju organizmu człowieka, budowie i funkcjonowaniu układów i narządów, funkcjonowaniu organizmu w stanie zdrowia, żywieniu niemowląt i małych dzieci, ogólnych zasadach pielęgnowania dzieci zdrowych, promowaniu zdrowia i edukacji zdrowotnej.

W poradniku zamieszczono: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem. 2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: − opis działań jakie powinieneś wykonać, − wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.

4. Zestaw zadań testowych sprawdzający poziom przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności.

5. Wykaz literatury, jakiej możesz korzystać podczas nauki. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie.

Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.


Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z2

Pielęgnacja dziecka

513[01].Z2.01 Organizowanie opieki nad dzieckiem w placówkach

opiekuńczo – wychowawczych

513[01].Z2.02

Pielęgnowanie dziecka zdrowego

513[01].Z2.03

Pielęgnowanie dziecka chorego


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − omawiać budowę ludzkiego ciała − wymieniać funkcje pełnione przez poszczególne układy organizmu człowieka − określać rolę narządów budujących ludzki organizm − rozpoznawać możliwości psychomotoryczne dziecka w zależności od wieku, − określać tryb życia dzieci w zależności od wieku − wymieniać podstawowe grupy składników pokarmowych i ich rolę w organizmie − wymieniać produkty będące źródłem poszczególnych składników pokarmowych − planować opiekę nad dziećmi w poszczególnych grupach wiekowych − wyjaśniać pojęcie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, − stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, − korzystać z różnych źródeł informacji.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − scharakteryzować rozwój organizmu człowieka, − wskazać zmiany ilościowe i jakościowe w procesie rozwoju dziecka, − opisać budowę oraz funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów, − wskazać związek między dojrzewaniem poszczególnych układów i narządów,

a osiągnięciami rozwojowymi dziecka, − wykonać czynności związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych dziecka, − zaspokoić potrzebę termoregulacji organizmu dziecka, − zaspokoić potrzebę ruchu dziecka, − zapewnić warunki do prawidłowej wymiany gazowej, − nauczyć dzieci czynności higienicznych, − przygotować posiłki dla niemowląt, − opracować jadłospisy dla dzieci w wieku poniemowlęcym, − zorganizować wypoczynek małemu dziecku, − przygotować dziecko do snu, − zastosować działania profilaktyczne w pielęgnowaniu małego dziecka, − zrealizować program edukacji zdrowotnej i wypromować prozdrowotne postawy, − wykonać czynności pielęgnacyjne zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Rozwój organizmu człowieka

4.1.1. Materiał nauczania Rozwój fizyczny - całokształt procesów biologicznych (biochemicznych i biofizycznych bez sfery życia psychicznego) zachodzących od chwili poczęcia do śmierci danego osobnika, prowadzi do dojrzałości biologicznej i zdolności do reprodukcji, obejmuje następujące aspekty: − wzrastanie – proces zmian ilościowych, powiększanie się wymiarów i masy ciała, − różnicowanie – są to zmiany jakościowe charakterystyczne dla danego wieku, zmiany

w strukturze komórek i tkanek, − dojrzewanie – doskonalenie funkcji poszczególnych układów i narządów jako całości. Każde dziecko przechodzi przez kolejne okresy rozwoju, lecz dzieci w tym samym wieku znacznie różnią się pod względem wyglądu, rozmiarów, kształtów, proporcji ciała i poziomu dojrzałości. Na rozwój fizyczny, będący ciągiem zmian wpływają: − genetycznie uwarunkowany „potencjał wzrastania" - czyli determinanty (płeć, tor rozwoju,

rytm i tempo rozwoju i dojrzewania oraz ostateczną długość ciała), − czynniki endogenne paragenetyczne - czyli stymulatory (zdrowie i wiek matki, tryb jej

życia, kolejność ciąży, sposób odżywiania się matki, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, narkomania, przyjmowanie leków podczas ciąży),

− czynniki egzogenne (środowisko zewnętrzne) - czyli modyfikatory (klimat, urbanizacja, aktywność fizyczna, warunki socjalno-bytowe i środowiskowe).

Wzrastanie, będące istotą rozwoju fizycznego jest wypadkową tych czynników. Rozwój somatyczny w poszczególnych etapach rozwoju dziecka Okres noworodkowy — pierwsze 28 dni życia Cechy fizyczne i funkcja organizmu noworodka zależą od tego, w którym tygodniu życia płodowego się urodził. Noworodek donoszony (tzn. urodzony między 38 a 42 tygodniem ciąży) ma przeciętną: − masę ciała 3300-3600 g (większa u chłopców niż u dziewcząt); − długość ciała 50-52 cm; − długość ciemieniowo-siedzeniową 35 cm; − obwód głowy 34-36 cm − obwód klatki piersiowej 32-34 cm (o 1-2 cm mniejszy niż obwód głowy). W pierwszych dniach życia dochodzi do ubytku masy ciała o 6-10%. Większość noworodków osiąga urodzeniową masę ciała około 10 dnia życia. Proporcje ciała noworodka cechuje duża głowa, krótka szyja, długi tułów, z klatką piersiową o kształcie okrągłym i krótkie kończyny dolne. Środek ciężkości ciała znajduje się na wysokości pępka (u dorosłych na wysokości spojenia łonowego). W okresie noworodkowym głowa stanowi ok. 1/4 długości ciała, a jej obwód jest większy od obwodu klatki piersiowej. Długi tułów jest równy prawie połowie długości ciała, szyja i klatka piersiowa są krótkie, a brzuch duży. Takie proporcje utrzymują się jeszcze w drugim miesiącu życia.


Okres niemowlęcy - do 12 miesiąca życia Jest to faza najintensywniejszego rozwoju somatycznego i motorycznego w całym okresie życia zewnątrzłonowego. W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia niemowlę zwiększa: − długość ciała o 25 cm - do 3 m.ż. przyrost wynosi około 10 cm., między 4 a 6 m.ż.

około 6 cm, między 7 a 12 m.ż. około 8 cm. W 12 miesiącu życia średnia długość ciała wynosi 75 cm.,

− masę ciała o 6-7 kg - w następstwie zwiększenia ilości podskórnej tkanki tłuszczowej (urodzeniową masę ciała podwaja około 5. m.ż., a potraja w 12. m.ż.; największy przyrost masy ciała występuje około 9. m.ż.),

− od trzeciego miesiąca życia intensywnemu wzrostowi obwodu głowy towarzyszy jeszcze szybszy przyrost obwodu klatki piersiowej; Warto zapamiętać, że do 6 miesiąca życia średni miesięczny przyrost obwodu głowy wynosi ok. 1,5 cm miesięcznie, pomiędzy 6 a 12 m. ż. około 0,5 cm miesięcznie, w drugim roku życia przyrost wynosi około l cm, a od 3 roku życia około 0,5 cm na rok,

− obwód klatki piersiowej w 2-3 miesiącu życia zrównuje się z obwodem głowy, a w 3 roku życia jest większy od obwodu głowy o ok. l-l,5cm. Od 3 roku życia obwód klatki piersiowej jest większy u chłopców niż u dziewczynek, szczególnie w okresie dojrzewania (około 10 cm),

− ciemiączko przednie zmniejsza się około 6. m.ż., a zamyka się między 9.-18. m. ż., − pierwsze zęby mleczne (dolne siekacze) wyrzynają się przeciętnie w 6. m .ż. W końcu

pierwszego roku życia dziecko ma 6-8 zębów (duże różnice indywidualne).

Okres wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) - 2 i 3 rok życia Cechuje go wyraźne zwolnienie tempa wzrastania. Przyrosty wysokości ciała wynoszą: w 2. r.ż. około 12 cm, w 3. r.ż. 8 cm; masy ciała odpowiednio 2,5 i 2 kg. Wyraźnie zmniejsza się ilość podskórnej tkanki tłuszczowej, zwiększa się masa mięśni (w następstwie zmniejszonego łaknienia oraz większej aktywności ruchowej); dziecko szczupleje, co często niepokoi rodziców. Zmieniają się proporcje ciała. Postawę dziecka cechują: pogłębiona lordoza lędźwiowa, uwypuklony brzuch; zaczyna zaznaczać się podłużny łuk stopy. Okres przedszkolny - 4-6 rok życia Tempo wzrastania jest wyraźnie mniejsze. Roczne przyrosty wysokości ciała wynoszą średnio 6-8 cm; masy ciała 2 kg. Dziecko jest szczupłe, wydłużają się kończyny. Dzięki rozwojowi tkanki mięśniowej poprawia się postawa ciała — zmniejsza się lordoza lędźwiowa, uwypuklenie brzucha; kształtują się podłużny i poprzeczny łuk stopy (zakończenie około 8 r. ż.); większość dzieci ma zaznaczoną koślawość kolan. Około 6. r. .ż. wyrzyna się pierwszy ząb stały (pierwszy trzonowiec, „szóstka") i rozpoczyna się wymiana zębów mlecznych (zwykle od siekaczy przy środkowych w żuchwie). U chłopców zwiększa się znacznie szerokość barkowa, klatka piersiowa staje się bardziej płaska. U dziewczynek zwiększa się głębokość klatki piersiowej oraz szerokość biodrowa, silniej ponadto jest rozwinięta tkanka tłuszczowa. Inny jest rozwój układu kostnego, a także mięśniowego, którego znaczną przewagę obserwuje się u chłopców. Ocena rozwoju fizycznego dzieci Przebieg rozwoju fizycznego dziecka jest czułym miernikiem stanu jego zdrowia. Ocena rozwoju powinna stanowić stały element opieki nad dzieckiem w okresie rozwojowym, ponieważ wczesne wykrycie dysharmonii rozwojowej może mieć duże znaczenie w zapobieganiu i leczeniu wielu stanów chorobowych. Jednak nawet wśród zdrowych dzieci istnieją znaczne wahania będące odbiciem działania wielu czynników dziedzicznych


i środowiskowych na rosnące dziecko. Ocena dotyczy 4 parametrów: wysokości ciała, masy ciała oraz obwodów głowy i klatki piersiowej dziecka. Pomiary ciała dzieci Przed przystąpieniem do poszczególnych czynności należy: − przygotować odpowiedni dla wieku sprzęt, − zlikwidować przeciągi i zapewnić właściwą temperaturę w pomieszczeniu, − w trakcie wykonywania kolejnych czynności nie dopuszczamy do wyziębienia

organizmu – okryć lub częściowo ubrać, − zapewnić bezpieczeństwo - nie pozostawiamy dziecka bez opieki, szczególnie gdy

znajduje się nad podłożem (stolik do pielęgnacji, kozetka), − po dokonaniu pomiarów kolejnego dziecka osoba wykonująca dezynfekuje sprzęt

i myje oraz dezynfekuje ręce. Aby dokonać pomiaru wysokości ciała należy: a. noworodek:

− rozebrane dziecko położyć na wysłanym pieluszką stoliku do pielęgnacji, − przyłożyć taśmę krawiecką na czubku głowy-okolica ciemiączka tylnego, − poprowadzić taśmę do końca pośladka, − odczytać wartość długości ciemieniowo-siedzeniowej (Si), − przełożyć rękę z potylicy na pośladek, − poprowadzić dalej taśmę przez krzywiznę nóg aż do końca pięty ( nie prostujemy

nóżek ze względu na możliwość uszkodzenia stawów biodrowych), − czynności końcowe, patrz punkt: d poniżej .

b. niemowlę: − rozebrane dziecko ułożyć na ławeczce Epsteina (ew. liberometr Wolońskiego) tak,

aby czubkiem głowy dotykało zamocowanego na stałe elementu urządzenia po lewej stronie,

− wyprostować kończyny dolne dziecka, − ruchomą część urządzenia przystawić do podeszwowej płaszczyzny stóp

ustawionych prostopadle do podłoża, − czynności końcowe, patrz punkt: d – poniżej.

c. dziecko starsze: − polecić, aby dziecko zdjęło obuwie, − dziecko ustawić swobodnie wyprostowane przy ścianie, na której jest naklejona

taśma centymetrowa tak, aby piętami dotykało ściany, − głowę dziecka ustawić tak, aby górne krawędzie otworów usznych i dolne

krawędzie oczodołów znajdowały się na tym samym poziomie (głowa wyprostowana, oczy skierowane na wprost),

− poprosić o pozostanie przez chwilę bez ruchu z opuszczonymi rękoma, zająć dziecko rozmową,

− następnie przystawić ekierkę tak, aby jedna jej przyprostokątna dotykała ściany wzdłuż podziałki a druga czubka głowy dziecka,

− w miejscu, gdzie dolna (pozioma) krawędź ekierki dotyka podziałki na taśmie, d. następnie:

− odczytać wynik, z dokładnością do l mm., − wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub

porównać z normami dla danego wieku, − zinterpretować wynik testu,


Nie poleca się mierzenia wysokościomierzem przy wadze lekarskiej, ponieważ pomiar ten daje wynik o większym błędzie. Aby dokonać pomiaru masy ciała należy: a. noworodki i niemowlęta:

− wytarować wagę niemowlęcą razem z pieluszką ( co 10 pomiarów), − rozebrać dziecko do naga, ewentualnie pozostawić w suchej pieluszce, − położyć dziecko na wadze, nie pozostawiać bez opieki, − czynności końcowe, patrz punkt: c poniżej,

b. dzieci starsze: − dziecko poinformować o celu i przebiegu czynności, − dziecko rozebrać, pozostawić tylko bieliznę, − sprawdzić wynik ostatniego ważenia, co ułatwi nam wykonanie czynności (mamy

wartość wyjściową), − postawić na wytarowanej wadze, poprosić o pozostanie przez chwile bez ruchu

z opuszczonymi rękoma, − zająć dziecko rozmową.

c. następnie: − przesuwając ciężarkami na skali wagi spowodować zrównoważenie się szalek wagi, − odczytać wynik pomiaru z dokładnością do 100 g, − wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub

porównać z normami dla danego wieku, − zinterpretować wynik testu.

Aby dokonać pomiaru obwodu główki dziecka należy − dziecko posadzić lub położyć (w zależności od wieku) na stoliku do pielęgnacji, − rozwinąć nierozciągniętą taśmę ze skalą, − poprowadzić ją delikatnie wokół główki dziecka od tyłu ku przodowi tak, aby: z tyłu

przebiegała na wysokości potylicy, od przodu zaś przez wyniosłość guzów czołowych, − odczytać wynik na taśmie z dokładnością do 0,5 cm, − wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub porównać

z normami dla danego wieku, − zinterpretować wynik testu. Aby dokonać pomiaru obwodu klatki piersiowej dziecka należy − dziecko posadzić lub położyć ( w zależności od wieku) na stoliku do pielęgnacji, − rozwinąć nierozciągniętą taśmę ze skalą, − poprowadzić ją delikatnie wokół klatki piersiowej dziecka od tyłu ku przodowi tak, aby:

z tyłu przebiegała na wysokości dolnych kątów łopatek, pod paszkami, od przodu zaś na wysokości sutków,

− odczytać wynik na taśmie z dokładnością do 0,5 cm, − wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub porównać

z normami dla danego wieku, − zinterpretować wynik testu. Interpretacja wyników testu [9]

Wyniki pomiarów ciała dziecka porównuje się z odpowiednimi dla jego płci i wieku wskaźnikami (normami), opracowanymi dla populacji, z której dziecko pochodzi. Najczęściej stosuje się do tego celu siatki centylowe.


Zapamiętaj! Do interpretacji pomiarów wcześniaków powinny być stosowane siatki specyficzne, ponieważ tempo wzrastania tych dzieci w początkowym okresie życia jest odmienne niż urodzonych o czasie.

Rys.1. Wzór siatki centylowej masy ciała chłopców [14, s. 58] Sposób posługiwania się siatkami centylowymi Na osi poziomej ograniczającej siatkę centylową od dołu oznaczony jest wiek w latach (lub w miesiącach dla dzieci w 1 roku życia). Na osi pionowej, po lewej stronie siatki, oznaczone są wartości cechy, którą się ocenia, np.: wysokość, masa ciała lub któryś z obwodów. W celu określenia pozycji centylowej danej cechy należy: − wybrać siatkę centylową odpowiednią do płci (są zamieszczone w książeczce zdrowia

dziecka) i obliczyć wiek dziecka z dokładnością do l miesiąca, − następnie na osi poziomej siatki należy znaleźć punkt odpowiadający obliczonemu

wiekowi, − na osi pionowej -punkt odpowiadający wartości zmierzonej cechy, np.: wysokości ciała, − z obu znalezionych punktów poprowadzić proste, − punkt przecięcia się linii jest pozycją centylową. Jeżeli punkt znajduje się w środku miedzy np. 10 i 25 centylem, to zapisujemy wynik jako 10-25 lub 10/20. Jeżeli punkt znajduje się bliżej linii 10 to zapisujemy wartość jako 10↑ lub < 10, jeżeli bliżej linii 25 to zapisać należy jako 25↓ lub >25. Jeżeli punkt leży na linii to zapisujemy tylko nr centyla np. 10 Kanał centylowy jest to obszar na siatce pomiędzy dwiema sąsiednimi liniami wyznaczającymi centyle: 3, 10, 25 itd. Zakres prawidłowych wartości mieści się pomiędzy 25 a 75. Wyniki pomiarów znajdujące się pomiędzy 75 a 90 centylem oraz pomiędzy 10 a 25 centylem ocenia się jako wymagające obserwacji ze względu na możliwość patologii. Wartości pomiędzy 90 a 95 centylem oraz pomiędzy 5 a 10 centylem traktuje się jako nieprawidłowe, a więc zmuszające do wyjaśnienia przyczyny. Dzieci, u których stwierdzono, że masa lub wysokość ciała znajduje się poniżej 5 lub powyżej 95 centyla wymagają szczegółowych badań.


Po odczytaniu, na którym centylu znajduje się punkt odpowiadający masie ciała badanego dziecka i punkt odpowiadający jego wysokości ciała porównuje się obydwa uzyskane wyniki, tj. ocenia odległość pomiędzy centylami masy i wysokości ciała. Jeżeli np.: wysokość ciała znajdujemy na 25 centylu, a masę na 50 centylu, to ocenimy, że rozwój badanego dziecka jest harmonijny. Podobnie ocenimy rozwój dziecka, którego masa ciała znajduje się na 75 centylu, a wysokość, np. jak poprzednio na 25 centylu, Jeżeli ta odległość jest większa, np. wysokość ciała znajduje my na 25 centylu, a masa ciała badanego dziecka osiąga wartość 90 centyla, oznacza to, że dziecko jest bardziej otyłe nie tylko w stosunku do średnich wartości populacji, ale również w stosunku do własnego wzrostu. Gdyby wzrost badanego dziecka znajdował się również na 90 centylu uznalibyśmy, że osiągnęło wymiary wyższe niż przeciętna populacji dzieci polskich, jednak jego rozwój przebiega harmonijnie. Jednorazowe badanie umożliwia ocenę wymiarów dziecka w danym momencie. Powtarzanie pomiarów w odstępie czasu pozwala śledzić dynamikę rozwoju, a wykreślenie indywidualnej krzywej rozwojowej dla danej cechy wykonuje się poprzez połączenie kolejnych punktów zaznaczonych podczas następujących po sobie badań. W warunkach prawidłowych krzywa rozwojowa zdrowego dziecka przebiega wzdłuż lub w pobliżu odpowiedniej krzywej centylowej i powinna być regularna. Każde nagłe odchylenie od krzywej centylowej może nasuwać podejrzenie zaistnienia czynnika zaburzającego rozwój, np.: chorobę lub zaburzenia odżywiania. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czy potrafisz podać definicję rozwoju człowieka? 2. Do czego służą siatki centylowe? 3. Co stanowi największą częścią ciała noworodka? 4. Jakie czynniki wpływają na rozwój somatyczny człowieka? 5. W jaki sposób dokonasz pomiaru długości ciała noworodka? 6. O czym może świadczyć nagły przyrost obwodu główki dziecka? 7. Przez jakie punkty poprowadzisz taśmę dokonując pomiaru obwodu klatki piersiowej? 8. Jakie czynności powinny poprzedzać pomiar masy ciała niemowlęcia? 9. Jak zmienia się przyrost masy ciała od urodzenia do końca 1 roku życia? 10. Dlaczego nie wolno prostować nóżek dokonując pomiarów noworodka? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj pomiarów długości i masy ciała, wagi oraz obwodu głowy u noworodka w 3 tygodniu życia. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w okresie noworodkowym

(Materiał nauczania pkt. 4.1.1), 2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów, 3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 6) uprzątnąć stanowisko pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom noworodka, − waga niemowlęca, − centymetr krawiecki, − książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka, − długopis, − siatki centylowe. Ćwiczenie 2 Dokonaj pomiarów ciała 2 - letniego dziecka płci męskiej. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w 2 roku życia, 2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów (Materiał nauczania pkt. 4.1.1), 3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 6) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom dziecka w wieku przedszkolnym, − waga lekarska, − centymetr krawiecki, − taśma z podziałką w cm przymocowana do ściany, − książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka, − długopis. Ćwiczenie 3

Zaznacz na odpowiednich siatkach centylowych następujące wyniki pomiarów, odczytaj pozycje centylowe i oceń rozwój dzieci. − dziewczynka 3 lata: 82 cm wzrostu, 20 kg masy ciała, obwód głowy 55 cm, − chłopczyk 2 lata: 100 cm wzrostu, 10 kg, obwód głowy 45 cm; − dziewczynka 12 miesięcy: 78 cm wzrostu, 11 kg, 56 cm obwodu głowy; − chłopczyk 4 lata: 105 cm wzrostu, 18 kg, 55 cm obwodu głowy. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć zasady nanoszenia danych na siatki wentylowe, 2) przypomnieć sposoby odczytywania danych i oceny rozwoju dzieci na podstawie siatek

wentylowych (Materiał nauczania pkt. 4.1.1), 3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 6) uprzątnąć stanowisko pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − długopis, ekierka, − siatki centylowe dla odpowiednich cech rozwojowych, − kartka papieru. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dokonać pomiarów ciała noworodka? o o 2) dokonać pomiarów ciała dziecka 3 letniego? o o 3) zaznaczyć wyniki pomiarów na siatkach centylowych? o o 4) podać wymiary noworodka urodzonego o czasie? o o 5) scharakteryzować zmiany długości ciała do końca 1 roku życia? o o 6) wymienić elementy wpływające na rozwój fizyczny organizmu? o o 7) określić w jakiej sytuacji stwierdzisz zaburzenia rozwoju dziecka? o o 8) wyjaśnić przyczynę wolniejszego przyrostu masy ciała u dzieci

w 2 roku życia? o o


4.2. Budowa i funkcjonowanie układów i narządów

4.2.1. Materiał nauczania

Podstawowe parametry stanu ogólnego dziecka stanowią wyznacznik ich funkcjonowania. Mianem podstawowych parametrów stanu ogólnego określamy: temperaturę, tętno, ciśnienie tętnicze krwi i liczbę oddechów. Jeżeli wartości te utrzymują się w granicach normy, to ogólny stan dziecka określamy jako prawidłowy. Zaistnienie choroby, infekcji lub innego zaburzenia powoduje zmiany w tych parametrach np. infekcja objawi się podwyższeniem temperatury ciała, odwodnienie obniżonym ciśnieniem itp. Prawidłowe wartości świadczą niejako o prawidłowym funkcjonowaniu podstawowych układów i narządów organizmu człowieka. Pomiar temperatury ciała Temperatura ciała - to wartość pomiarowa odczytywana na skali termometru. Najczęściej jest mierzona w skali Celsjusza, w której punkt zamarzania wody odpowiada 0°, a temperatura wrzenia 100°. Temperatura ciała człowieka ulega nieznacznym wahaniom w ciągu dnia; jej wzrost lub spadek mogą spowodować różne czynniki. Badanie przeprowadza się u każdego chorego hospitalizowanego. Częstszych pomiarów wymagają pacjenci gorączkujący, w hipotermii, poddawani intensywnej obserwacji w ciężkim stanie zdrowia. Temperaturę ciała u dzieci mierzy się metodami: − zewnętrznymi: pod pachą, w pachwinie; − wewnętrznymi: w odbycie, w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Temperatura ciała ulega wahaniom: w ciągu dnia w zakresie 0,5- 1°C (najniższa jest nad ranem, ok. godz. 4.00, najwyższa wieczorem ok. godz. 16.00) Prawidłowa temperatura ciała jest różna w zależności od miejsca pomiaru: pod pachą - 36,0-37,0°C; w pachwinie - 36,0-37,0°, C w odbycie - wyższa o 0,5°C niż pod pachą; w jamie ustnej - wyższa o 0,3° C niż pod pachą; w przewodzie słuchowym różna, w zależności od wieku: − 0-2 r. ż. - 36,4-38,0°C, − 3-10 r. ż.-36,1-37,8°C, − 11-65 r. ż.-35,9-37,6°C, − powyżej 65 r. ż. - 35,8-37,5°C. Oceniając wartość temperatury ciała, uwzględniamy wiek badanego, płeć, porę dnia, miejsce badania temperatury oraz rodzaj termometru. Temperatura niższa niż 36°C - to temperatura subnormalna; 36,0-37,0°C - temperatura normalna 37,1 - 39°C gorączka umiarkowana, powyżej 39°C - gorączka wysoka. Człowiek może znieść maksymalną temperaturę 42,0-43,0°C; powyżej tej temperatury zachodzą w organizmie procesy denaturacji białka. Temperatura 26,0°C określana jest jako krytyczna, powoduje porażenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego, prowadząc do śmierci.

W celu pomiaru temperatury ciała u dzieci należy: − przygotować zestaw: termometr elektroniczny (rtęciowy łatwo się tłucze, rtęć jest

metalem trującym a odłamki szkła mogą powodować zranienie), 70-80% alkohol, waciki, miska nerkowata;


− zapewnić odpowiednie warunki klimatyczne (ciepło, bez przeciągów, zamknąć okna); − starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do

współpracy; − odsłonić okolicę potrzebną do pomiaru; − zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, a w przypadku pomiaru w odbycie

pozycji na boku z lekko ugiętymi kończynami dolnymi w stawach biodrowych i kolanowych lub na plecach;

− higienicznie umyć ręce i założyć rękawiczki; − przed pierwszym użyciem aparatu pomiarowego zapoznać się z instrukcją obsługi; − postępować zgodnie z zaleceniami producenta (włączyć przycisk uruchamiający zasilanie

termometru, oczekiwać na pojawienie się sygnału oznaczającego gotowość termometru do pomiaru np. znaku °C lub symbolu ucha na wyświetlaczu, nałożyć osłonki na termometr elektroniczny pozwalające na pomiar temperatury w uchu, włożenie termometru w miejsce badania (ucho, pod pachę), pojawienie się sygnału dźwiękowego oznacza zakończenie pomiaru);

− odczytać i zinterpretować wynik; − zdezynfekować termometr, spłukać letnią wodą, osuszyć specjalną ściereczką; − zdjąć rękawiczki, higienicznie umyć ręce; − udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji); − zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi. Pomiar oddechu Oddychanie to proces wymiany gazowej w organizmie, mający na celu pobranie tlenu, a wydalenie dwutlenku węgla. Na oddech składa się: wdech (akt czynny - wprowadzenie powietrza do narządu oddechowego wskutek skurczu mięśni oddechowych), wydech (akt bierny - wskutek zapadania się klatki piersiowej i wyższego ustawienia przepony). Dokonując oceny oddechu, zwracamy uwagę na: obecność, częstość, jakość, rytm oddychania. Badanie ma znaczenie diagnostyczne w ocenie wydolności oddechowej pacjenta oraz w monitorowaniu stanu chorego w przebiegu chorób układu oddechowego, krążenia i innych. Wykonując badanie oddechu, należy uwzględnić: częstotliwość oddechów w czasie l min, obserwację charakteru oddechu, obserwację ruchów klatki piersiowej, ocenę zapachu oddechu. Szybkość (częstość) oddechów uzależniona jest od wieku badanego. Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku: − noworodki i niemowlęta - około 40-50/min; − małe dzieci - około 18-25/min; − dorośli-około 12-20/min. Czynniki przyspieszające oddech - fizjologiczne: wzmożony wysiłek fizyczny, reakcje emocjonalne; patologiczne: stany gorączkowe, zmniejszona objętość oddechowa, choroby płuc, urazy klatki piersiowej, upośledzone krążenie, zmniejszenie ilości krwi (nośnika tlenu), zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wdychanym. Czynniki zwalniające oddech: fizjologiczne: sen, hiperwentylacja, patologiczne: zatrucie środkami nasennymi, narkotycznymi, uszkodzenia czaszkowo-mózgowe, hipotermia. Aby ocenić oddech należy: − zapewnić odpowiednie warunki klimatyczne (ciepło, bez przeciągów, zamknąć okna), − starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać o do

współpracy; informujemy o badaniu np. tętna, gdyż badanie oddechu wykonujemy bez wiedzy pacjenta),

− zapewnić ciszę w pomieszczeniu, − przygotować zestaw: zegarek z sekundnikiem lub stoper,


− higienicznie umyć ręce, − zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, najlepiej z odkrytą klatka piersiową, − ułożenie ręki na nadgarstku chorego jak do badania tętna (u dzieci lepiej na klatce

piersiowej) i liczenie oddechów przez l min, − zaobserwować, czy dziecko ma trudności oddechowe, czy w proces oddychania włączane

są dodatkowe mięśnie oddechowe, czy występuje duszność, czy oddychaniu towarzyszą świsty, trzeszczenia w klatce piersiowej. Określenie zapachu wydychanego powietrza,

− udokumentować wynik pomiaru (w karcie gorączkowej, dokumentacji), − zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi. Pomiar tętna Tętnem nazywa się spowodowane przez skurcz serca wyczuwalne uderzenie o ścianę naczynia fali krwi, która przepłynęła przez układ tętniczy. Tętno wyczuwa się tam, gdzie tętnice przebiegają powierzchownie i gdzie można docisnąć je do twardych struktur tkankowych. Pomiaru tętna dokonujemy w celu wykrycia zaburzeń w zakresie liczby (częstości), napięcia (siły), miarowości (rytmu) tętna. Badanie przeprowadza się w warunkach szpitalnych u każdego chorego 2 razy dziennie równocześnie z pomiarem temperatury. Tętno badamy: metodą palpacyjną lub za pomocą stetoskopu, osłuchując czynność serca. Typowym miejscem badania tętna jest tętnica promieniowa. U małych dzieci najłatwiej jest odszukać tętnice ramienną, nie badamy tętna na tętnicy szyjnej gdyż szyja u dzieci jest krótka. Szybkość tętna, czyli ilość uderzeń na minutę, uzależniona jest od wieku badanego.

Tabela 1. Wartości prawidłowe tętna [19, s. 599]

Wiek Średnia wartość

uderzeń/min

Zakres (dwa odchylenia

standardowe) Noworodek 140 90-190 1-6. m.ż. 130 80-180

6-12. m.ż. 115 75-155 1-2. r.ż. 110 70-150 2-6. r.ż. 103 68-138

Czynniki powodujące przyśpieszenie tętna: - fizjologiczne: wiek (zależność przedstawiono w tabeli nr 1), wysiłek fizyczny, spożycie

alkoholu, nikotyny u ludzi młodych. - patologiczne: choroby gorączkowe (wzrost o 1°C temperatury ciała odpowiada wzrostowi

tętna o 10-20 uderzeń/min), choroby serca (niewydolność krążenia, nerwica), hipowolemia (utrata krwi, odwodnienie).

Czynniki powodujące zwolnienie tętna: − fizjologiczne: sen, pozycja leżąca, − patologiczne: zatrucia pochodzenia wewnętrznego (mocznica), zatrucia pochodzenia

zewnętrznego (np. grzybami), hipotermia (obniżenie centralnej temperatury ciała). Niemiarowość tętna może być spowodowana: przyspieszaniem i zwalnianiem oddechów, uszkodzeniem mięśnia sercowego. Napięcie tętna uwarunkowane jest stanem naczyń krwionośnych i ilością krążącej krwi. Podczas wykonywania badania tętna może dojść do wystąpienia błędów technicznych, które mogą rzutować na wynik pomiaru. Najczęstsze błędy to: niewłaściwe ułożenie opuszków


palców nad tętnicą, wyczucie własnego tętna przez osobę badającą, krótki czas badania, nie pozwalający na wykrycie niemiarowości, niedokładne określenie czasu pomiaru. Szybkość tętna mierzymy przez 15 sekund, uzyskany wynik mnożymy przez 4. Zwolnienie czynności serca poniżej normy to bradykardia, przyspieszenie czynności serca powyżej normy to tachykardia. Aby zbadać tętno u dziecka należy: − starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do

współpracy, − zapewnić ciszę w pomieszczeniu, − przygotować zestaw: zegarek z sekundnikiem lub stoper, − higienicznie umyć ręce, − zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, ze stabilnym podparciem badanej

kończyny, − zapewnić dziecku przynajmniej 5-minutowy odpoczynek przed badaniem, − opuszkami palców 2, 3, 4 lekko ucisnąć tętnicę; kciuk powinien znajdować się poza

polem badanej tętnicy, − jeżeli tętno jest dobrze wyczuwalne i miarowe, należy liczyć uderzenia przez 15

sekund (uzyskany wynik jest mnożony przez 4), − jeżeli wykryto zaburzenia rytmu, należy liczyć uderzenia serca przez l min, − higienicznie umyć ręce, − udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji), − zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi Ciśnienie tętnicze krwi jest siłą, jaką przepływający strumień krwi wywiera na ściany elastycznych naczyń krwionośnych. Zwykle pomiar wykonuje się na tętnicy ramiennej, u noworodkówi niemowląt można również na udowej. W pomiarze ciśnienia tętniczego krwi wyróżnia się ciśnienie maksymalne, czyli skurczowe oraz minimalne, czyli rozkurczowe. Badanie wykonywane jest za pomocą różnych aparatów do pomiaru ciśnienia. Najczęściej wykorzystywane są aparaty rtęciowe, sprężynowe i elektroniczne. Badanie ma duże znaczenie diagnostyczne. Umożliwia określenie wielkości ciśnienia tętniczego krwi, rozpoznanie nadciśnienia tętniczego oraz kontrolę jego leczenia, jest także pomocne w diagnozowaniu stanu pacjenta oraz chorób, których przyczyną mogą być wahania ciśnienia krwi. Wartości prawidłowe ciśnienia tętniczego krwi (według Riva-Rocci): − noworodki (skurczowe): 60-80 mmHg, − niemowlęta (skurczowe): 80-85 mmHg, − małe dzieci (skurczowe): 80-100 mmHg, Pomocnym w zapamiętaniu wartości prawidłowych ciśnienia u dzieci powyżej 2 roku życia jest wzór: 80 + 2 x wiek (w latach) = wartość ciśnienia skurczowego, 2/3 tej wartości to wartość ciśnienia rozkurczowego. Podczas wykonywania badania ciśnienia tętniczego krwi może dojść do wystąpienia błędów technicznych, które mogą zafałszować wynik. Najczęstsze przyczyny błędów to: niesprawny sprzęt, ograniczony słuch osoby badającej bądź nieprawidłowa technika dokonywania pomiaru. Wynik pomiaru ciśnienia odczytujemy na skali manometru. Moment pojawienia się pierwszych tonów o charakterze stuków w czasie wypuszczania powietrza z mankietu określa wartość ciśnienia skurczowego, zniknięcie tonów wskazuje wartość ciśnienia rozkurczowego. Wartości wyższe od prawidłowych, przy uwzględnieniu grup wiekowych badanych, określa się jako nadciśnienie (hipertonia), natomiast wartości niższe - jako niedociśnienie (hipotonia).


Aby zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi należy: − przygotować sprzęt: aparat do pomiaru ciśnienia, np.: rtęciowy, zegarowy,

automatyczny, stetoskop (słuchawki lekarskie), komplet mankietów w różnych rozmiarach ( zasadą jest, że wysokość mankietu musi stanowić 2/3 wysokości ramienia lub uda: dla dzieci do 2 lat - 6 cm, dla dzieci do 4 lat - 8 cm),

− sprawdzić sprawności funkcjonowania aparatu (szczelny mankiet, pompka, przewody podłączone do aparatu, wskazówka lub rtęć w punkcie o) i stetoskopu,

− zapewnić możliwość ustawienia aparatu pionowo na twardym podłożu i prawidłowe oświetlenie miejsca wykonywania pomiaru,

− starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do współpracy; zapewnić ciszę w pomieszczeniu,

− higienicznie umyć ręce, − zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, ze stabilnym podparciem badanej

kończyny, − zapewnić dziecku przynajmniej 5-minutowy odpoczynku przed badaniem, − zapewnić pacjentowi wygodną pozycję (siedząca lub leżąca), z podparciem kończyny

górnej tak, aby tętnica ramienna lub udowa znajdowała się na poziomie serca, − zdjąć ubranie z ramienia, na którym będzie dokonywany pomiar; ułożyć ramię w lekkim

odwiedzeniu, odwrócić dłoń stroną zgięciową do góry, − założyć opaskę na wybrana kończynę. Opaska musi ściśle przylegać do ramienia.

Gumowe przewody powinny znajdować się na przyśrodkowym boku ramienia. Opaski nie wolno zakładać na ramię ręki, w której znajduje się wkłucie, przetoka tętniczo-żylna,

− umocować manometr do mankietu (przy aparacie zegarowym). − odszukać tętno na tętnicy łokciowej (w zgięciu łokciowym poniżej mankietu po stronie

przyśrodkowej), − założyć słuchawki lekarskie do uszu, − przyłożyć membranę słuchawek w miejscu badania tętna, − zamknąć zawór w pompce (zakręcając w prawo), − wtłoczyć powietrze do mankietu, pompując pompką do momentu, gdy ciśnienie będzie

o 20-30 mmHg wyższe niż w chwili zaniku tętna, − wypuścić z mankietu powietrze tak, by słupek rtęci opadał w tempie 2-3 mmHg/s. − wysłuchać pierwszy ton, jednoczesne zapamiętać stan słupka rtęci - jest to wartość

ciśnienia skurczowego, − dalej powoli wypuszczać powietrze, słuchać wyraźnych tonów, zapamiętać stan słupka

rtęci w momencie zaniku tętna - jest to, wartość ciśnienia rozkurczowego, − zdjąć słuchawki, − zdjąć mankiet z ramienia, − higienicznie umyć ręce, − udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji), − zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi.


4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki jest prawidłowy zakres normy temperatury mierzonej pod pachą? 2. Kiedy mówimy o tachykardii u dziecka 3 letniego? 3. Jakim termometrem najbezpieczniej jest mierzyć temperaturę u małych dzieci, w jakim

miejscu? 4. Jakie znasz odrębności układu pokarmowego u małych dzieci? 5. Jakie ciśnienie tętnicze powinien mieć zdrowy trzylatek? 6. Jaki objaw ze strony układu krążenia będzie towarzyszył gorączce? 7. Przez jaki czas będziesz mierzyć tętno, jeżeli wykryjesz zaburzenia? 8. Na której kończynie można mierzyć ciśnienie tętnicze u małych dzieci? 9. Gdzie zanotujesz wyniki dokonanych pomiarów? 10. Jakie znasz stany przejściowe noworodka? 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj pomiarów temperatury i tętna 4 - letniego dziecka. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć zakres norm parametrów stanu ogólnego dla dzieci w 4 roku życia, 2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów temperatury i tętna u dzieci (Materiał

nauczania pkt. 4.2.1), 3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 5) zapisać wyniki badań w dokumentacji, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 7) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − termometr lekarski, najlepiej elektroniczny, − aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, − karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce, − długopis czerwony i niebieski, − osłonka na termometr, Ćwiczenie 2 Dokonaj pomiarów ciśnienia tętniczego krwi i liczby oddechów u 6 miesięcznego niemowlęcia. Sposób wykonania ćwiczenia


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć zakres norm podanych parametrów u niemowląt, 2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów ciśnienia i oddechów u dzieci

(Materiał nauczania pkt. 4.2.1), 3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 5) zinterpretować wyniki pomiarów, 6) zapisać wyniki badań w dokumentacji, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi − karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce − długopis czerwony i niebieski − osłonka na termometr 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przygotować odpowiedni sprzęt do wykonania pomiarów parametrów stanu ogólnego dzieci? o o 2) zmierzyć temperaturę i tętno u małego dziecka? o o 3) dokonać pomiaru ciśnienia i liczby oddechów u małego dziecka? o o 4) wykreślić dane na karcie gorączkowej? o o 5) zinterpretować wyniki pomiarów parametrów stanu ogólnego? o o 6) określić odrębności w budowie ciała dziecka? o o 7) omówić różnice w funkcjonowaniu organizmu dziecka? o o 8) określić, jaki związek ma dojrzewanie poszczególnych układów z osiągnięciami rozwojowymi dzieci? o o 9) wyjaśnić dlaczego małe niemowlę musi otrzymywać tylko posiłki płynne? o o


4.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia 4.3.1. Materiał nauczania

Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia to możliwość zaspokojenia potrzeb biopsychospołecznych. Opiekunka pomaga lub początkowo wręcz wykonuje wszystkie czynności niezbędne do zaspokojenia tych potrzeb. W przypadku dziecka zdrowego sprowadza się to do konkretnych działań pielęgnacyjnych.

Pielęgnowanie dziecka a szczególnie noworodka wymaga delikatności, wrażliwości, ale także wiedzy oraz umiejętności. Poniżej zostaną przedstawione kolejne czynności pielęgnacyjne zapewniające realizację podstawowych potrzeb biologicznych ale należy pamiętać, że podczas ich wykonywania realizowane powinny być również potrzeby psychiczne i społeczne dziecka.

Wykonując poniższe czynności opiekunka jest zobowiązana postępować zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy (patrz: „Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy”). Podnoszenie niemowlęcia.

Podczas trzymania niemowlęcia w pozycji pionowej, kładzenia do łóżeczka, czy noszenia na rękach należy podtrzymywać główkę tak, aby nie opadała bezwiednie na boki, do tyłu, ani do przodu. Instrukcja podniesienia niemowlęcia:

W celu podniesienia niemowlęcia należy: − umyć higienicznie ręce, − obniżyć przednią barierkę łóżeczka (jeśli jest taka potrzeba), − przed podniesieniem niemowlęcia pochylić się nad nim, aby poczuło, że za chwilę je

przytulisz (szepnij jego imię do ucha, uśmiechnij się), − wsunąć ręce pod niemowlę i przytrzymać przez chwilę, po czym podnieść niemowlę, − unosząc niemowlę podeprzeć jedną ręką pośladki, a drugą – plecy, szyję i głowę

niemowlęcia, − podnosząc niemowlę leżące na brzuszku wsunąć jedną rękę pod brodę i szyję, zaś drugą

umieścić między nóżkami, − zastosować wybraną pozycję trzymania pamiętając o bezpieczeństwie dziecka. Trzymanie niemowlęcia

Jest wiele sposobów trzymania niemowlęcia czy starszego dziecka na rękach. Wybór uzależniony jest od wieku dziecka oraz w jakim celu to robimy, np.: w celu uspokojenia, odbicia się niemowlęciu po posiłku itp. − na przedramieniu z główką w zgięciu łokciowym (stosowana do uspokojenia

niemowlęcia np.: przy kolce jelitowej), − na ramieniu z podtrzymywaniem główki ( pomocna przy „odbiciu”), − twarzą do przodu, − noszenie starszego dziecka na biodrze. Układanie niemowlęcia Instrukcja układania niemowlęcia:

W celu ułożenia niemowlęcia należy: − mocno chwycić niemowlę, pochylając się przytulić je, włożyć jedną rękę pod pośladki

dziecka, a drugą wspierać plecy, szyję i głowę,


− przez chwilę pozostawić ręce pod ciałem niemowlęcia po czym delikatnie wysunąć, − ułożyć w wybranej pozycji, − zasunąć barierkę łóżeczka do góry (jeśli jest taka potrzeba).

Niemowlę można układać w trzech podstawowych pozycjach. Należy pamiętać, że pozycja noworodka powinna być zmieniana w ciągu doby bowiem każda z nich niesie określone wartości. Do snu noworodka i niemowlę najbezpieczniej ułożyć w pozycji na plecach. Pozycje: 1. Pozycja na plecach (z płaską poduszką), zapewnia dobry kontakt wzrokowy

z dzieckiem, zapobiega śmierci łóżeczkowej. 2. Pozycja na brzuszku (na płaskiej powierzchni). Pozycja taka ułatwia wydalanie gazów

(stosowana przy kolce), wpływa korzystnie na kształtowanie stawów biodrowych i w pewnym stopniu czaszki, wzmacnia mięśnie proste brzucha. Jednak należy pamiętać, że pozycja ta należy do grupy czynników ryzyka śmierci łóżeczkowej (SIDS).

3. Pozycja na boku (z poduszeczką lub na płasko) - okolicę pleców podpieramy np.: zwiniętą pieluszką, poduszką. Pozycja ta sprzyja „dociśnięciu” małżowin usznych do czaszki, zapobiega też zachłyśnięciu się niemowlęcia pokarmem.

Przygotowanie łóżeczka/leżaczka zgodnie z zasadami

Łóżeczka i leżaczki służą dzieciom do odpoczynku podczas pobytu w żłobku. W tym celu powinno być specjalnie wydzielone pomieszczenie: sypialnia, gdzie każde dziecko ma swoje miejsce do spania. Dla mniejszych dzieci są to łóżeczka, dla starszych drewniane leżaczki.

Przygotowywanie łóżeczka i leżaczka dla dziecka polega na oczyszczaniu, dezynfekowaniu zalecanym środkiem przez Sanepid oraz na zmianie bielizny pościelowej zawsze wtedy, gdy została zabrudzona lub co miesiąc. Należy pamiętać, aby po włożeniu małego dziecka do łóżeczka zawsze zamykać barierkę. (patrz Bezpieczeństwo i Higiena Pracy) Instrukcja wykonania przygotowania łóżeczka, leżaczka zgodnie z zasadami: − umyć higienicznie ręce, − przygotować czystą bieliznę pościelową do zmiany (poszewki, prześcieradło), − obniżyć przednią barierkę łóżeczka (jeśli jest taka potrzeba), − zdjąć zabrudzona/użytą bieliznę pościelową (poszewki, prześcieradła), − odłożyć na krzesło poduszkę i koc, − umyć łóżeczko, − zdezynfekować zalecanym przez Sanepid środkiem do łóżeczek czy leżaczków, − założyć gumowy podkład, chroniący materac, − założyć prześcieradło pokrywając materac bądź wkładkę na leżaczku, − umocować prześcieradło - podłożyć pod materac lub wkładkę do leżaczka w taki

sposób, aby dziecko szybko go nie ściągnęło (np. wykonać narożniki na rogach), − nałożyć poszewkę na kocyk i ułożyć na materacu, − nałożyć poszewkę na poduszkę i ułożyć na materacu. Przewijanie niemowlęcia Czynność przewijania, polegająca na oczyszczeniu skóry narządów płciowych zewnętrznych i pośladków z substancji drażniących zawartych w moczu i kale dziecka, jej pielęgnowaniu i zmianie pieluszek, jest regulowana sytuacją uzależnioną od wydalania kału i/lub moczu.


Przewijanie wykonuje się zależnie od potrzeby, tzn. kilkakrotnie w ciągu dnia i jeden do dwóch razy w nocy przed karmieniem (zmiana maksymalnie co 3 godziny). W nocy należy robić to w półmroku, aby nie wybudzać dziecka ostrym oświetleniem. Niektóre dzieci sygnalizują płaczem mokre pieluszki. Korzystne jest przewijanie dziecka przed karmieniem bowiem po karmieniu czynność ta może prowokować do ulewania i wymiotów. Najwygodniej jest przewijać dziecko na powierzchni znajdującej się na wysokości 75-80cm od podłogi. Są różne sposoby zakładania pieluszek - ważne jest aby pieluszka spełniała swoją rolę i aby była założona wygodnie. Nigdy nie wolno unosić pośladków dziecka pociągając za stopy ani kłaść na materacu do przewijania tak, żeby ciało bezpośrednio stykało się z ceratką stołu pielęgnacyjnego. Do przewijania wykorzystywane są dwa rodzaje pieluszek: jednorazowe (np. Pampers) lub wielorazowego użytku-pieluszki tetrowe, bądź specjalne chłonące majteczki wielorazowego użytku z możliwością prania, np.: Popolini. Instrukcja wykonania przewijania niemowlęcia: Czynności przygotowawcze: 1. higienicznie umyć ręce, 2. przygotować materiały, sprzęt, otoczenie:

− przygotować sprzęt do zabiegu (patrz: zestaw do kąpieli dziecka, poniżej), − przygotować czystą bieliznę, (sposób ułożenia pieluszek dla noworodka

przedstawiono na (Rys. 2),

Rys. 2. Sposób ułożenia pieluszek dla noworodka [16, s.329]

− lub przygotować pieluszkę jednorazową (np. Pampers), pamiętając by dobrać odpowiedni

rozmiar zależnie od masy ciała dziecka; śpioszki i odłożyć je na bok (Rys. 3)

Rys. 3 Sposób przygotowania pieluszki jednorazowej [16, s. 329]

1. przygotowanie przegotowanej, ciepłej wody w miseczce lub przygotowanie wody

w wanience o temp. ok.37-38°C (zależnie od sytuacji) 2. przygotować dziecko:

− przenieść dziecko z łóżeczka na stolik pielęgnacyjny, pokryty pieluszką, − zdjąć śpioszki, − zdjąć pieluszkę (przy czynnościach należy pamiętać o bezpiecznym trzymaniu

dziecka, nie powinno się dziecka pociągać za stopy do góry), − wstępnie oczyścić pośladki jednorazowymi chusteczkami, − okryć dziecko przygotowaną pieluszką, − odrzucić brudną bieliznę do wiadra pedałowego, drugą ręką przytrzymać dziecko.


Czynności właściwe: − ułożyć dziecko na stoliku, − zmyć zewnętrzne narządy płciowe wodą przegotowaną (gdy dziecko jest bardzo

zanieczyszczone) w ten sam sposób jak podczas kąpieli noworodka (patrz rys. 5), − ułożyć dziecko na ręku tak jak podczas kąpieli niemowlęcia, − rozłożyć czystą pieluszkę lub ręcznik, − sprawdzić łokciem temperaturę wody w wanience (37°C - przyjemne ciepło), − namydlić myjką pośladki, dokładnie podmyć dziecko, − spłukać wodą, − przenieść dziecko na przygotowany wcześniej ręcznik lub pieluszkę, − osuszyć skórę dziecka ruchem dotykowym, − przełożyć dziecko do przygotowanej wcześniej czystej bielizny. Przewijanie dziecka przy użyciu pieluszki jednorazowego użytku: − dokładnie rozwinąć pieluchę, tak aby faktycznie zabezpieczała po jej założeniu przed

wydobyciem się na zewnątrz wydalin ale też nie uciskała, − podłożyć pod plecy dziecka rozwiniętą pieluchę (część szczytowa z warstwą przylepca)

mniej więcej do wysokości jego pępka, − unieść pośladki i jednocześnie wsunąć pieluchę pod pośladki, − przełożyć przednią (czyli dolną, najczęściej z kolorową aplikacją) część pieluchy

między nóżkami dziecka w kierunku brzuszka, − posmarować skórę pośladków kremem zabezpieczającym je przed drażniącym

kontaktem z moczem i/lub kałem (zapobieganie odparzeniom). − połączyć całość bocznymi przylepcami stabilnie ale nie ciasno (luźno na dwa palce), Przewijanie dziecka przy użyciu pieluszki wielorazowego użytku: − przygotować pieluszki wg. podanego wyżej schematu, − ułożyć dziecko mniej więcej na środku ostatnich dwóch pieluszek i załóż ją między

nóżkami, do góry na brzuszek, podobnie zrób z dolnym rogiem trójkąta, − pozostałe rogi trójkąta założyć na brzuszek zawijając nadmiar, − jeśli to noworodek możesz wykorzystać resztę przygotowanych pieluszek do

całkowitego zawinięcia łącznie z kapturkiem na główkę przy użyciu kocyka (jeśli zachodzi potrzeba),

− ubrać dziecko (tak jak po kąpieli), − ułożyć dziecko w łóżeczku. Czynności końcowe: Uporządkować sprzęt, materiały, otoczenie: 1. zdezynfekować materacyk, wanienkę (jeśli była używana) i stolik płynem

dezynfekcyjnym, np. Incidin Liąuid Spray.(zawsze według standardów obowiązujących w danej instytucji),

2. higienicznie umyć ręce. Kąpiel noworodka Kąpiel dziecka jest czynnością wykonywaną w celu oczyszczenia, a w następstwie tego poprawienia samopoczucia dziecka. Czynność powinna być wykonywana codziennie, najlepiej o tej samej porze. Zaleca się, aby kąpiele odbywały się w porze wieczornej przed karmieniem dziecka, głównie z uwagi na wyciszający charakter ciepłej kąpieli. Kąpiel wykonujemy w ciepłym


pomieszczeniu 22-24ºC.W przypadku starszych dzieci kąpiel wykonywana jest co dwa dni, nawet rzadziej, by nie wysuszać skóry. Niebezpieczeństwa podczas zabiegu: − oziębienie organizmu, − oparzenie, − zakażenie kikuta pępowiny (tylko w przypadku noworodków), − uraz fizyczny dziecka, w następstwie upuszczenia/wypadnięcia dziecka ze stołu do

przewijania podczas wykonywania czynności, − zwichnięcie dziecku stawu barkowego i/lub biodrowego, − zachłyśnięcie się dziecka wodą podczas kąpieli, − dostanie się wody do ucha, oka - zakażenie oczu. Zasady obowiązujące przy wykonywaniu kąpieli dziecka: − sprawdzić temperaturę w pomieszczeniu, powinna wynosić 22-24°C, − sprawdzić temperaturę wody (ok. 37°C) termometrem do wody, − uśmiechać się i mówić do dziecka tak, aby czuło się bezpieczne, − wykonywać czynności ruchami delikatnymi, opanowanymi, − zapewnić poczucie bezpieczeństwa u małego dziecka poprzez okrywanie jego ciała

pieluszką.

Instrukcja wykonania kąpieli noworodka (toaleta krocza, rozbieranie, ubieranie) : Czynności przygotowawcze rozpocząć od umycia higienicznego rąk: 1. Przygotować materiały, sprzęt, otoczenie:

− stół do kąpieli z materacem ze zmywalnym pokryciem, wanienka z wodą (temp. 37-38°C) lub specjalne ujęcie wody w kąciku do pielęgnacji dziecka, termometr kąpielowy, naczynie z przegotowaną ciepłą wodą, spirytus 75% do odkażania kikuta pępowiny, mydło, np. Bambino, lub delikatny środek myjący np. Penaten, szampon dziecięcy, chusteczki nawilżone, oliwka lub puder dla dzieci, krem na pośladki, np. Sudocrem, linomag, penaten, miska nerkowata, rękawica kąpielowa (myjka) flanelowa, frotte lub miękka gąbka, waciki, patyczki do uszu, szczotka, grzebień,

− ubranka (koszulka dla noworodka; kaftanik, koszulka, śpioszki dla niemowlęcia), pieluszki tetrowe i jednorazowe rożek lub kocyk z poszewką, duży miękki ręcznik, mały miękki ręcznik do twarzy, nożyczki do paznokci z zaokrąglonymi czubkami,

− wiadro pedałowe na pieluszki jednorazowe, wiadro pedałowe na brudną bieliznę dziecka.

− przygotować czystą bieliznę odpowiednio układając pieluszki tetrowe bądź jednorazowe w przypadku kąpieli niemowlęcia kaftanik, koszulka, pieluszka jednorazowa, śpioszki ułożone są w rożku; odłożyć ich na bok,

− przygotować wodę w miseczce (przegotowaną, ciepłą o temp. 37-38°c). − rozłożyć pieluszki na brzegu stołu, − ustawić przepływ wody z kranu lub przygotować wodę w wanience i sprawdzić

jej temperaturę termometrem kąpielowym, 2. Przygotowanie dziecka:

− rozebrać dziecko do kąpieli (przenieść dziecko na stół i zdjąć ubranka, pieluszkę, gdy zachodzi potrzeba, wstępnie chusteczkami oczyścić pośladki),

− okryć dziecko przygotowaną pieluszką. Odrzucić brudną bieliznę jedną ręką do wiader pedałowych, przytrzymać drugą ręką dziecko.


Czynności właściwe: 1. Ułożyć dziecka na stole tak, aby uwidocznić jego twarz. 2. Umyć oczy dziecka wacikami zwilżonymi w przegotowanej wodzie, każde osobnym

wacikiem, w kierunku od skroni do nosa (Rys. 4).

Rys.4. .Kierunek zmywania oczu u dziecka [16, s.339] 3. Umyć twarz dziecka zwilżonymi wacikami w następującej kolejności: czoło, policzek

lewy, grzbiet nosa, policzek prawy, broda, okolica pod nosem, naokoło ust, 4. Osuszyć małym ręcznikiem do twarzy w tej samej kolejności jak podczas mycia twarzy. 5. Umyć uszy i okolice za uszami, wacikami zwilżonymi w przegotowanej wodzie

- przechylając głowę dziecka na bok, umożliwiając swobodny odpływ nadmiarowi wody i przecierając małżowiny uszne wacikiem, również miejsce za małżowinami usznymi. Woskowinę uszną można usunąć wacikiem na patyczku, lecz tylko wtedy, gdy pojawi się na zewnątrz ucha dziecka, przy użyciu specjalnych patyczków z ogranicznikiem.

6. Umyć narządy płciowe wodą przegotowaną: − dziewczynki - rozchylić lekko lewą ręką wargi sromowe, a prawą przetrzeć

wacikiem w kierunku od wzgórka łonowego do odbytu (Rys.5),

Rys.5. Kierunek przemywania narządów płciowych żeńskich [16, s.340]

− chłopcy - zsunąć nieznacznie napletek tak, aby uwidocznić cewkę moczową, przytrzymać lewą ręką, a prawą przemyć prącie (ruchem okrężnym),

7. Umyć namydloną myjką ciało dziecka w następującej kolejności: głowa z włoskami, szyja (zwracając uwagę na fałdki skóry, gdyż często w nich gromadzi się brud), kończyna górna lewa w kierunku od pachy do dłoni, podczas mycia delikatnie je prostując i usuwając zabrudzenia z przestrzeni między palcami, klatka piersiowa w kierunku od szyi do brzuszka, kończyna górna prawa, tak samo jak lewa, plecy, zaczynając od szyi do pośladków, brzuszek (uwaga! W przypadku noworodków z kikutem pępowinowym należy zapobiegać jego zamoczeniu), kończyny dolne w kierunku od stopy do pachwiny, pośladki (ruchem okrężnym, zbierającym).


8. Ułożyć dziecko na lewej ręce, główkę dziecka ukłożyć w zgięciu łokciowym, tułów na przedramieniu.

9. Odrzucić do wiadra pedałowego pieluszki, na której dziecko było namydlone. 10. Rozłożyć czystą pieluszkę lub ręcznik. 11. Sprawdzić ponownie temperaturę wody w wanience termometrem kąpielowym i poprzez

zanurzenie łokcia w wodzie (37°c - przyjemne ciepło). 12. Zanurzyć dziecko w wodzie, najpierw nóżkę dziecka, następnie całe ciało. 13. Spłukać ciało dziecka wodą w podobnej kolejności jak przy namydlaniu (w tym celu

używa się wolnej ręki). 14. Przenieść dziecko na uprzednio przygotowany ręcznik (pieluszkę). 15. Wytrzeć dziecko ruchem dotykowym. 16. Przełożyć dziecko do przygotowanego wcześniej kocyka z poszewką. 17. Natrzeć dziecko oliwką (kolejność tak jak podczas namydlania). 18. Posmarować pośladki dziecka kremem. 19. Wykonanie opatrunku kikuta pępowiny u noworodka (uwaga! Postępować tak jak

podczas zmiany jałowego opatrunku): − rozwinąć stary opatrunek, ruchami delikatnymi, tak aby nie wyrwać pępowiny, − podłożyć suchy, jałowy gazik, osłaniając jednocześnie narządy płciowe, − zakropić kikut pępowiny 70% spirytusem lub innym zalecanym środkiem do pielęgnacji

kikuta pępowiny, przetrzeć gazikiem pierścień kikuta pępowiny; założyć nowy, suchy gazik na kikut pępowiny; zamocować opatrunek.

Ubranie noworodka Noworodek: − założyć koszulkę dziecku (włożyć własne palce w rękaw koszulki i zmarszczyć go,

przełożyć swoją dłoń przez otwór tak, aby uchwycić rączkę dziecka, przełożyć rączkę dziecka przez rękaw koszulki. Tak samo należy założyć drugi rękaw. Ułożyć dziecko na boku i wyrównać koszulkę z tyłu, położyć dziecko na plecach, zapiąć koszulkę. Założyć na dolnym brzegu koszulki mankiecik, otoczyć nim dziecko i z tyłu założyć jeden mankiecik w drugi, sprawdzić, czy koszulka jest wygładzona),

− założyć pieluszkę jednorazową lub tetrową, − obciąć paznokcie dziecku u palców dłoni i stóp według sposobu pokazanego na rysunku 6,

Rys. 6.. Sposób obcinania paznokci u palców dłoni i stóp [16, s.342]

− ułożyć dziecko na przygotowane pieluszki - sposób założenia omówiony przy

przewijaniu. Ubieranie niemowlęcia: − założyć koszulkę i pieluszkę tetrową lub jednorazową dziecku w taki sam sposób jak

u noworodka, − założyć kaftanik dziecku - rękaw kaftanika należy założyć tak samo jak koszulkę,

trzymając dziecko ręką pod pachą już ubraną w kaftaniki, przekłada się na bok bez kaftanika, wyrównuje kaftanik na plecach. Następnie należy położyć dziecko na plecach, założyć kaftanik na drugą rączkę dziecka, wyrównać i zapiąć,


− założyć śpioszki - nogawkę lewą śpioszków zmarszczyć tak, aby w prosty sposób móc założyć ją dziecku na nogę, w ten sam sposób postępować z drugą nogawką, naciągnąć przód śpioszków do góry, przytrzymać dziecko pod pachą i położyć na boku, przytrzymać dziecko jedną ręką, drugą naciągnąć śpioszki z tyłu ku górze, położyć dziecko na plecach i zapiąć,

− zawinąć dziecko w rożek (dolny róg założyć do góry, przykrywając nóżki, lewy róg założyć po przeciwnej stronie pod tułów dziecka, prawy przymocować po przeciwnej stronie),

21. Uczesać włosy dziecka miękką szczotką, 22. Obciąć paznokcie u palców dłoni dziecka nożyczkami o zaokrąglonych końcówkach,

nie za krótko, na okrągło, tak, aby dziecko nie kaleczyło się brzegiem paznokcia (Rys.6) 23. Ułożyć dziecko w łóżeczku (np.: w pozycji na boku), Czynności końcowe: 1. Uporządkować sprzęt, materiały, otoczenie tak jak przy przewijaniu, 2. Higienicznie myć ręce. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. jakie potrzeby zaspokoisz wykonując czynności pielęgnacyjne wobec niemowlęcia? 2. jakie zasady obowiązują przy podnoszeniu dziecka? 3. jaką pozycje zastosujesz u niemowlęcia z kolką? 4. jakie są sposoby układania niemowlęcia, wymień korzyści i zagrożenia? 5. co należy skompletować do przewinięcia niemowlęcia przy użyciu pieluszki

jednorazowej? 6. jakie są różnice pomiędzy wykonywaniem toalety krocza u dziewczynki a u chłopca? 7. jaką kolejność działań zachowasz wykonując kąpiel noworodka? 8. jakie są zasady obowiązujące przy wykonywaniu kąpieli noworodka? 9. jakie czynności podejmiesz, aby założyć noworodkowi koszulkę po wykonanej kąpieli? 10. jak wykonasz opatrunek na kikucie pępowiny u noworodka? 11. jakie mogą wystąpić niebezpieczeństwa podczas kąpieli noworodka? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie1

Przenieś noworodka ze stołu pielęgnacyjnego do łóżeczka. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z instrukcją przenoszenia noworodka (Materiał nauczania pkt. 4.3.1), 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji podnoszenia i kładzenia noworodka, 4) wykonać czynności krok po kroku, 5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom noworodka, − łóżko dziecięce, − stół pielęgnacyjny. Ćwiczenie 2 Przygotuj łóżeczko/leżaczek dla dziecka zgodnie z zasadami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien: 1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu przygotowania łóżeczka dla dziecka

(Materiał nauczania pkt.4.3.1), 2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 5) wykonać czynności krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność ścielenia

łóżeczka 6) sprawdzić pościelone łóżeczko czy naciągnięte jest dokładnie prześcieradło, podkład

gumowy i płócienny (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela), 7) wyrównać kocyk, 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − łóżko niemowlęce, − leżaczek, − bielizna pościelowa, − miska, − woda, − detergenty, − środki dezynfekcyjne, − pojemnik na brudną bieliznę.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kąpiel noworodka zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (toaleta krocza, rozbieranie, ubieranie) Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien: 1) zapoznać się z instrukcją kąpieli noworodka (Materiał nauczania pkt.4.3.1), 2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 5) wykonać czynności krok po kroku 6) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom noworodka, − stół pielęgnacyjny, − czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik), − pieluszka jednorazowa i/lub wielorazowa, − mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia, − ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe, − myjka, − miseczka przegotowanej, ciepłej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepła), − miseczka, ciepłej wody z dodatkiem mydła lub przygotowanie wody w wanience do

umycia pośladków, o temp. 37-38ºC, − środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub

Linomag, − płyn do dezynfekcji wanienki i stołu pielęgnacyjnego, − wiadro na zużytą pieluszkę. Ćwiczenie 4

Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy jednorazowego użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem i kałem.


Uczeń powinien: 1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy

jednorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1), 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) wykonać czynności krok po kroku, 5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− fantom niemowlęcia. − stół pielęgnacyjny, − czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik), − pieluszka jednorazowa, − mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia, − ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe, − myjka, − miseczka przegotowanej, ciepłej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepła)

do umycia krocza, − miseczka ciepłej wody o temp. 37-38ºC z dodatkiem mydła lub przygotowanie wody

w wanience do umycia pośladków, − środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub

Linomag, − płyn do dezynfekcji wanienki i przewijaka, − wiadro na zużytą pieluszkę.


Ćwiczenie 5 Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy wielorazowego użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem. Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien: 1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy

wielorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1), 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) wykonać czynność krok po kroku, 5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom niemowlęcia, − stół pielęgnacyjny, − czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik), − pieluszki wielorazowego użytku, − mokre chusteczki jednorazowe, − środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub

Linomag, − płyn do dezynfekcji przewijaka, − wiadro na zużytą pieluszkę.

4.3.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) skompletować materiały i sprzęt potrzebne do wykonania kolejnych czynności? o o 2) przygotować łóżeczko dla dziecka zgodnie z zasadami? o o 3) przygotować leżaczek dla dziecka zgodnie z zasadami? o o 4) przenieść noworodka? o o 5) zastosować odpowiednią do sytuacji pozycję leżącą dla noworodka? o o 6) wykonać toaletę krocza i pośladków u dziecka? o o 7) wykonać kąpiel noworodka zgodnie z zasadami BHP? o o 8) ubrać noworodka i niemowlę po kąpieli? o o 9) przewinąć niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem o o 10) pieluchy jednorazowego użytku wraz z toaletą krocza zgodnie z zasadami BHP? o o 11) przewinąć niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy wielorazowego użytku zgodnie z zasadami BHP? o o


4.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci

4.4.1 Materiał nauczania

Jednym z bardzo ważnych czynników warunkujących prawidłowy rozwój dziecka jest racjonalne odżywianie. Dziecko, które otrzymuje odpowiednie składniki odżywcze w codziennej racji pokarmowej jest zdrowe i uzyskuje dobre wskaźniki rozwojowe. Nieprawidłowe żywienie może spowodować niedostateczny rozwój i wzrost organizmu, może być również przyczyną mniejszej sprawności fizycznej oraz powstawania niektórych chorób lub zaburzeń.

Rozwój organizmu i jego wzrost odbywają się zawsze dzięki składnikom odżywczym, zawartym w przyjmowanych pokarmach. Pożywienie powinno nie tylko zawierać odpowiedni skład ilościowy dostosowany do wieku dziecka, ale również dostarczać ustrojowi niezbędnych składników budulcowych i energetycznych: białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, soli mineralnych, które potrzebne są organizmowi do budowy nowych oraz odbudowy starych komórek i tkanek.

Możemy wyróżnić karmienie naturalne-mlekiem matki, karmienie sztuczne – mlekiem modyfikowanym i karmienie mieszane – oprócz mleka matki dziecko jest dokarmiane innymi produktami.

Mleko i mieszanki mleczne Najlepszym pokarmem dla noworodków i niemowląt jest mleko matki. Grupy ekspertów zalecają wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia, a utrzymanie go do 12 m. ż. A nawet dłużej. Mleko kobiece jest naturalnym produktem zapewniającym dziecku pokrycie zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki pokarmowe i energię oraz prawidłowy rozwój psychofizyczny. Odciągnięty pokarm kobiecy może być podawany dziecku z butelki, kubeczkiem lub łyżeczką. Jeżeli matka z jakichś względów nie może karmić naturalnie (HIV, AIDS, szkodliwe leki, choroby dziecka) dziecko musi być karmione sztucznie - specjalnym mlekiem (modyfikowanym), którego skład jest „upodobniony” do mleka kobiecego. Do ukończenia 2 roku życia nie wolno podawać dzieciom mleka krowiego, gdyż jego skład jest niewłaściwy i może szkodzić jego zdrowiu (alergia pokarmowa, biegunki, obciążenie nerek, nie pokrywa zapotrzebowania na składniki odżywcze i energię). Mleka modyfikowane dostępne na rynku oznaczone są symbolami: 1 –mleko początkowe, dla noworodków i niemowląt do ukończenia 4 miesiąca życia, 2 – mleko następne, dla dzieci od 5 do 12 miesiąca życia, 3 lub junior –mleko dla dzieci po ukończeniu 12 miesiąca życia, 2R –mleko następne wzbogacone kleikiem ryżowym, 2GR - mleko następne wzbogacone kleikiem gryczano- ryżowym, HA – mleka hypoalergiczne, dla dzieci z grupy ryzyka wystąpienia uczulenia na białko mleka krowiego, AR – mieszanki dla dzieci z tendencją do ulewania i refluksu żołądkowego, wzbogacone w substancje zagęszczające. Dobowa ilość pokarmu i wielkość porcji do 12 miesiąca życia

Noworodki i niemowlęta powinny być karmione „na życzenie”, czyli wtedy, gdy zdradzają objawy głodu średnio, co 2-3 godziny z dłuższą przerwą nocną, co daje nam 6-7 karmień w ciągu doby. Należy pamiętać, że mleko kobiece trawi się krócej niż modyfikowane, więc dziecko będzie częściej domagało się karmienia.


Aby obliczyć objętość pokarmu na jednorazowe karmienie dla noworodka w 1 tygodniu życia należy zastosować następujący wzór: (dzień życia-1) x 10 np. dla dziecka w 5 dobie życia należy przygotować na jedno karmienie ( 5 – 1) x 10 = 40 g 40 ml x 7 porcji = 280 g mleka na dobę. Niemowlę o masie ciała 6 kg powinno otrzymać 600 kcal w ciągu doby = 100 kcal x 6 kg. Wartość energetyczna mleka modyfikowanego wynosi około 70 kcal/100 ml, zatem nasz niemowlak będzie potrzebował 860 ml mleka /dobę. Wyliczoną ilość mleka dzielimy na ilość karmień ( 5,6,7) i otrzymujemy objętość pokarmu na jedno karmienie: np.: 860 ml: 7= około 120 ml mleka początkowego.

W II półroczu życia zapotrzebowanie energetyczne wynosi 96 kcal/kg m.c/dobę. Obliczając dobową ilość mleka następnego należy wziąć pod uwagę wiek dziecka i rodzaj pokarmów dodatkowych. Wartość energetyczna pokarmu kobiecego wynosi 74 kcal/100 ml

Tabela. 1. Dzienna racja pokarmowa dzieci w zależności od wieku [11, s. 40]

Wiek (lata)

Energia (kcal/kg

mc.)

Białko (g/kg mc.)

Tłuszcz (g/kg mc.)

Węglowodany (g/kg

mc.) 0-0,5 0,5-1

2 3 4

108 96 100 92 86

2,40 2,10 2,10 1,95 1,80

4,9 3,7 3,6 3,3 3,1

13,6 12,7 14,0 13,0 12,0

Rozszerzanie diety niemowląt 1. Wprowadzanie produktów w posiłkach uzupełniających (soki, owoce, produkty

zbożowe, mięso, żółtko itp.) może nastąpić po ukończeniu 4 m.ż. (120 dni). Nowe produkty należy wprowadzać kolejno i osobno, obserwując reakcję dziecka i zaczynając od małych ilości, np.: 3-4 łyżeczek. Kolejność wprowadzanych produktów może być modyfikowana przez lekarza.

2. Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być dobrej jakości masło, oliwa z oliwek lub bezerukowy olej rzepakowy.

3. Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu. 4. Częstość podawania posiłków i wielkość porcji, jaką zjada dziecko w danym wieku

zależą od łaknienia dziecka i jego zapotrzebowania. Podane wartości należy traktować jako przybliżone.

5. Orientacyjna objętość porcji w II półroczu wynosi 180-220 ml. 6. Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu. 7. Zaleca się, aby wprowadzane produkty zbożowe były wzbogacone w żelazo. 8. Używamy tylko naturalnych składników, bez konserwantów.


Tabela. 2. Podstawy żywienia niemowląt w zależności od fazy rozwojowej [2, s. 34]

FAZA

KARMIENIE NATURALNE KARMIENIE SZTUCZNE

I, tzw. płynna Trwa pierwsze 5-6 miesięcy. Dziecko może ssać i połykać jedynie pokarmy płynne. Jest to uwarunkowane stopniem rozwoju: • Neuromotorycznego

(rozwój funkcji mózgowych i odruchów np. ssania)

• Funkcji przewodu pokarmowego (procesy trawienia, wchłaniania i procesy odpornościowe, np. produkcji IgA wydzielniczej dopiero po paru tyg.)

• Czynności nerek (fizjologicznie uwarunkowana mniejsza zdolność wydalania produktów przemiany białkowej przy większej podaży białka oraz słabsza regulacja równowagi elektrolitowo-wodnej przy większej osmolarności pożywienia)

• Karmić od urodzenia wyłącznie piersią „na żądanie", tzn. wtedy, gdy dziecko sygnalizuje, że chce jeść lub pić (p. technika karmienia piersią)

Karmić jednorazowo nie dłużej niż 15-20 min

• Nie podawać żadnych płynów ani soków między karmieniami. Mleko matki pokrywa pełne zapotrzebowanie dziecka na składniki pokarmowe (z wyjątkiem wit. D i K) oraz płyny (mleko kobiece jest izotoniczne) Uwaga! Dopajanie niszczy fizjologiczny odruch ssania

Stosuje się w ostateczności, gdy dziecko nie może być karmione piersią. Należy wtedy: • Podawać mleko krowie

modyfikowane „początkowe". Podawanie mleka niemodyfikowanego (nieadaptowanego) może być dla dziecka niebez-pieczne (grozi biegunka hiperosmotyczna, zbytnie obciążenie nerek i in.) Karmić 5-6 razy na dobę, co 3 h, a nie jak w przypadku karmienia naturalnego na żądanie. Między posiłkami można dziecko dopoić. Uwaga! Przed 10. mieś. ż. nie używać mąki zawierającej gluten!


W dalszym ciągu karmienie piersią. Wyjątkowo, o ile to konieczne, w 5. mieś. ż. można podać, oprócz karmienia piersią: l x dz. 180 g zupy-papki jarzynowej 6. mieś. ż. Karmienie piersią l x dz. 180 g zupy-papki jarzynowej l x dz. przecier owocowy

• 5 mieś. ż.

4 x dz. mieszankę mleczną (mleko modyfikowane „następne") z dodatkiem bezglutenowych węglowodanów złożonych l x dz. zupa-papka jarzynowa (ziemniaki, marchew, kalafior) l x dz. sok owocowy lub skrobane jabłko

• 6. mieś. ż. 3 -4 x dz. mleczne mieszanki jak wyżej l x dz. zupa-papka jarzynowa z 10 g gotowanego przetartego mięsa (indyk, królik, kurczak)

l x dz. sok owocowy lub skrobane jabłko

II, tzw. przejściowa Trwa około 4 miesięcy. Po 4. m. ż.: • Dojrzewa układ

neuromotoryczny: - po poruszeniu ust

dziecko zaczyna ssać nie na zasadzie odruchu ssania, ale na zasadzie koordynacji przyj-mowania i połykania pokarmów stałych

- otwiera usta na widok pokarmów - rozwijają się zdolności

różnicowania smaków - trzyma głowę sztywno w

pozycji siedzącej, co ułatwia podawanie pokarmów łyżeczką

• Dojrzewają procesy trawienia i wchłaniania

• Dojrzewają funkcje nerek

• Zwiększa się stężenie IgA wydzielniczej (ochrona przed zakażeniem przewodu pokarmowego)

W 7. i 8. mieś. życia wprowadza się: chudy rosół i żółtko (początkowo ½ żółtka). Zazwyczaj podaje się: 2 x dz. posiłki mleczne (u niemowląt karmionych piersią pokarm matki, a u karmionych sztucznie mleko modyfikowane) l x dz. kaszka bezglutenowa na mleku modyfikowanym lub kisiel mleczny + ½ żółtka l x dz. zupka-papka jarzynowa z 10 g przetartego mięsa l x dz. przecier owocowy (ostrożnie z owocami cytrusowymi, bananami, truskawkami i pomidorami, gdyż mogą alergizować) Uwaga! Rozszerzać dietę należy podając zawsze tylko jeden nowy składnik pokarmowy i obserwować reakcję dziecka!

III, tzw. zmodyfikowanego żywienia dorosłych Dziecko uzyskuje taki stopień dojrzałości układu neuromotorycznego, procesów trawienia i wchłaniania, funkcji nerek, a także rozwoju uzębienia, że możliwe jest stopniowe, stałe rozszerzanie diety i upodabnianie jej do żywienia dorosłych (łącznie z potrawami wymagającymi żucia)

• Od 9. mieś. ż. wprowadza się: biszkopty bezglutenowe • Od 10. mieś. ż. stopniowo: produkty zbożowe zawierające

gluten (bułki, chleb, sucharki itp.) oraz chudą wędlinę • Od 11. mieś. ż. całe jajo, twarożek, jogurt lub kefir

naturalny l -2 x w tygodniu • Powyżej 9. mieś. ż. zaczynamy podawać posiłki stałe, np.

na obiad: ziemniaki puree i jarzynę puree osobno i osobno mięso gotowane przetarte (pod koniec l. rż. mięso można podawać w formie pulpecika), poza tym zwykle podaje się: l x dz. kaszę na wodzie z twarogiem przygotowanym w domu, l x dz. ryż na mleku modyfikowanym „następnym'', na podwieczorek owoce, na kolację mleko modyfikowane.


upodabnianie jej do żywienia dorosłych (łącznie z potrawami wymagającymi żucia)

„następnym'', na podwieczorek owoce, na kolację mleko modyfikowane.

• Mleko zaczyna się podawać w filiżance, a jajo co drugi dzień

• Pod koniec 1. rż. pożywienie należy upodabniać coraz bardziej do niektórych posiłków dla dorosłych, wprowadzając np. kanapki z szynką, zupy, które dorośli jedzą na obiad (nie tłuste, bez octu i innych przypraw, mało słone itp.). Jedzenie należy urozmaicać i podawać w sposób atrakcyjny na talerzu

Uwaga! Przyczyną nierzadko obserwowanego w tym okresie braku łaknienia może być zbyt monotonne zestawienie potraw i nieatrakcyjne ich podanie.

• Od początku należy dziecko przyzwyczajać do jedzenia potraw mało słonych i mało słodkich

• Czekoladę można podawać dopiero od 2. rż. Dzieci, zwłaszcza alergiczne, można jeszcze przystawiać do piersi

Żywienie dzieci w wieku 1-3 lat

Na okres miedzy l a 3 rokiem życia przypadają szczególnie intensywne zmiany w metabolizmie, rozwoju umysłowym, emocjonalnym i motorycznym dziecka. Bezkrytyczne przenoszenie zasad żywienia dla osób dorosłych i inne nieprawidłowości w sposobie żywienia w tym czasie mogą mieć bezpośredni wpływ na tempo rozwoju fizycznego oraz rozwój ośrodkowego układu nerwowego, układu immunologicznego i innych. Nieprawidłowy styl życia, w tym niewłaściwe zwyczaje żywieniowe kształtowane w tym wieku mogą mieć odległe skutki w postaci chorób cywilizacyjnych (otyłość, miażdżyca; nadciśnienie, osteoporoza).

1. Urozmaicenie jadłospisu, stopniowe wprowadzanie i przyzwyczajanie dziecka do

nowych produktów pomaga w akceptacji szerokiego asortymentu produktów i potraw oraz zapewnia optymalne pokrycie zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze.

2. W żywieniu małych dzieci (do końca 2 roku życia) nie należy stosować diety z ograniczeniem tłuszczu i cholesterolu, gdyż są to składniki niezbędne m.in. do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. U dzieci powyżej 2 roku życia wskazane jest stopniowe ograniczanie udziału tłuszczu w diecie do 30% jej wartości energetycznej.

3. Kierowanie się apetytem dziecka i jego aktywnością fizyczną najlepiej zapobiegają jego przekarmianiu lub niedożywieniu. Rozwój fizyczny dziecka powinien być oceniany na podstawie siatek centylowych. Spożycie energii i składników odżywczych powinno być zgodne z zaleceniami i odpowiednie dla wieku dziecka.

4. Jadłospis dziecka w zależności od jego apetytu powinien składać się z 3 - 5 posiłków dziennie. Należy unikać podjadania miedzy posiłkami i ograniczać „posiłki telewizyjne". Produkty „z reklam” są wysoko przetworzone, bogate w tłuszcze (głównie cholesterol) sól i cukier i kształtują nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

5. Nadmierne rozdrobnienie produktów (przecieranie, miksowanie, chociaż ułatwia i przyspiesza karmienie dziecka może negatywnie wpływać na jego rozwój


psychomotoryczny. 6. Dieta wegetariańska i inne diety niekonwencjonalne są niewskazane dla dzieci,

gdyż nie zapewniają pokrycia zapotrzebowania na energię i podstawowe składniki odżywcze (np. białko, żelazo, vit. B , prowadząc do zahamowania wzrostu, niedokrwistości i innych zaburzeń związanych z niedoborami składników odżywczych.

7. Sposób żywienia powinien uwzględniać urozmaicony asortyment produktów z każdej grupy, w tym produktów bogatych w węglowodany złożone (pieczywo, kasze, makarony). Umiarkowane spożycie sacharozy (cukier, słodycze) zmniejsza ryzyko próchnicy zębów. Najlepszym źródłem cukrów prostych, są owoce i warzywa.

Obliczając zawartość energetyczną poszczególnych produktów należy pamiętać, że: 1g białka daje nam 4 kcal, 1 g węglowodanów daje 4 kcal a 1 g tłuszczów dostarcza 9 kcal. Propozycje posiłków: I śniadanie - zupa mleczna, pieczywo z masłem, wędlina, ser, jajko, warzywa, owoce II śniadanie - kromka chleba z wędliną, serem, warzywo lub owoc. Soki do picia lub koktajl mleczno-owocowy. Obiad - zupy na wywarach z warzyw ze śmietaną, masłem, mlekiem, mięso, ryby, ser, jaja, drób, kasze, ziemniaki, warzywa, kompot lub owoce Podwieczorek - ciasto, koktajl, mus, galaretka, kisiel Kolacja - najlepiej gotowana, zupy, warzywa, pieczywo, mleko

Tabela. 3. Podział dziennej racji pokarmowej w zależności od liczby posiłków i odsetka dziennego pokrycia energii [15, s. 15]

4 posiłki 5 posiłków I śniadanie - 25% Obiad -35% Podwieczorek- 15% Kolacja - 25%

I śniadanie - 25% śniadanie- 10% Obiad - 30% Podwieczorek- 10% Kolacja - 25%

Razem -100% Razem- 100% Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym

W wieku przedszkolnym ma miejsce dalszy intensywny rozwój dziecka, zwiększa się jego aktywny udział w życiu rodziny i doskonalona jest umiejętność mowy, samodzielnego jedzenia oraz zdolności komunikowania się z otoczeniem. Nie obserwuje się już intensywnego wzrostu organizmu ani gwałtownych skoków w przyroście masy i wysokości ciała. Przebieg rozwoju fizycznego w tym okresie wiekowym powtarza „modele rodzinne", a więc uwarunkowania genetyczne wrodzone i dziedziczące się.

Zapotrzebowanie energetyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym wynosi od 1400 do 1700 kcal/dzień.

Białko powinno pokrywać ok. 12% zapotrzebowania energetycznego (w tym ok. 60% białka zwierzęce), tłuszcz — ok. 30%, a węglowodany od 56 do 58%. Dzieciom w wieku przedszkolnym nie należy podawać tłuszczów utwardzanych, należy stosować w umiarkowanej ilości masło i oleje roślinne uzupełniając je śmietaną lub śmietanką.

Dziecko powinno spożywać 4-5 posiłków dziennie, czyli 3 posiłki podstawowe -dostarczające po 25-30% wartości energetycznej i posiłki uzupełniające (II śniadanie lub podwieczorek), które powinny być mniej obfite, łagodzące uczucie głodu i pokrywające 10 -15% zapotrzebowania energetycznego.


W codziennym jadłospisie należy uwzględnić produkty z wszystkich grup podstawowych. Dieta dziecka powinna zawierać mleko i przetwory mleczne, które są naturalnym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia. Źródłem pełnowartościowego białka i żelaza powinny być chude gatunki mięsa, ryby, drób i jaja, przy czym ilość spożywanych jaj należy ograniczyć do 3-4 sztuk tygodniowo. Źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe (mąki, kasze, makarony) oraz warzywa i owoce, które wzbogacają dietę dziecka w witaminy i składniki mineralne.

Należy także kontrolować spożycie słodyczy, pojadanie między posiłkami i picie napojów gazowanych.

Tabela. 4. Rozkład poszczególnych posiłków w ciągu dnia dla dzieci w wieku przedszkolnym [15, s. 17]

4 posiłki 5 posiłków I śniadanie 25% -ok. 400kcal 25% - ok. 400 kcal II śniadanie - 10%-ok. 180 kcal

Obiad 35% - ok. 630 kcal 30% - ok. 540 kcal Podwieczorek 15%-ok. 270kcal 10%-ok. 180 kcal

Kolacja 25% - ok. 400 kcal 25% - ok. 400 kcal Razem 1700 kcal 1700 kcal

Propozycje posiłków dla przedszkolaka I śniadanie - zupa mleczna, pieczywo z masłem, wędlina, ser, jajko, warzywa, owoce II śniadanie -jedzone przeważnie w przedszkolu - kromka chleba z wędliną, serem, warzywo lub owoc, jogurt, serek, soki do picia lub koktajl mleczno-owocowy Obiad - jedzony przeważnie w przedszkolu - zupy na wywarach z warzyw ze śmietaną, masłem, mlekiem, mięso, ryby, ser, jaja, drób, kasze, ziemniaki, warzywa, kompot lub owoce Podwieczorek - owoce, koktajl, mus, galaretka, kisiel Kolacja - najlepiej gotowana, zupy, naleśniki, pierogi, warzywa, pieczywo, wędlina, sery, mleko Technika przygotowania posiłków dla dzieci Posiłki dla niemowląt i małych dzieci muszą być przygotowane ze szczególna starannością w zakresie: higieny, składu i postaci. Odciągnięte mleko kobiece może być przechowywane w lodówce lub podzielone na pojedyncze porcje zamrażane w specjalnie do tego przeznaczonych pojemnikach. Po rozmrożeniu (np. w ciepłej kąpieli wodnej lub w temperaturze pokojowej) wystarczy je podgrzać (nie ma konieczności gotowania) i podać dziecku wybraną metodą. Mleko modyfikowane dostępne jest w postaci proszku łatwo rozpuszczalnego w wodzie lub gotowego do podania płynu. Aby przygotować mieszankę należy − obliczyć objętość mleka, jaka będzie potrzebna na jednorazowe karmienie, − dokładnie przeczytać instrukcje na opakowaniu produktu, − wymyć ręce, − przygotować wyparzoną lub wysterylizowana butelkę, − odmierzyć odpowiednią ilość przegotowanej, ostudzonej do temp. około 40oC

jakościowo dobrej wody, − za pomocą miarki dołączonej do opakowania odmierzyć odpowiednią ilość proszku

i wsypać do butelki z wodą ( zazwyczaj na 30 ml wody jedna miarka proszku, czyli aby przygotować 100 ml mieszanki potrzebujemy 90 ml wody i 3 płaskie, nie ubijane miarki proszku),


− nakręcić nakrętkę ze smoczkiem, − delikatnie wymieszać aż do uzyskania jednolitego płynu, − podajemy pokarm dziecku za pomocą butelki i smoczka, kubeczka lub łyżeczki. Aby podać dziecku fabrycznie przygotowane, płynne mleko należy: − umyć ręce, − otworzyć opakowanie, − odmierzyć odpowiednia ilość mleka, − podgrzać, − podać pokarm dziecku za pomocą butelki i smoczka, kubeczka lub łyżeczki. Aby przygotować kleik lub kaszkę należy: − przeczytać instrukcję na opakowaniu, − umyć ręce, − przygotować odpowiednią ilość przegotowanej, ostudzonej wody lub mleka

modyfikowanego, − za pomocą miarki lub łyżki odmierzyć odpowiednią ilość proszku i dodać do płynu

(zazwyczaj na 180 ml potrzeba 3,5-4 łyżki, więc jeżeli potrzebujemy 90 ml to dodajemy 2 łyżki),

− wymieszać, − pozostawić na kilka minut, gdyż kaszka musi spęcznieć (zrobi się gęstsza), − podać dziecku za pomocą łyżeczki (w wyjątkowych sytuacjach kaszka może być

podawana z butelki, wtedy konsystencja pokarmu powinna być rzadsza, a smoczek musi mieć odpowiedni przepływ - zazwyczaj zamiast dziurek będzie nacięcie w kształcie krzyżyka).

Aby przygotować do podania gotowy produkt ( zupka, mus owocowy) ze słoiczka należy: − sprawdzić na opakowaniu produktu, dla jakiej grupy wiekowej jest przeznaczony, − umyć ręce, − odkręcić pokrywkę (powinna być zaciągnięta do środka a przy otwieraniu powinno być

słyszalne charakterystyczne pop; jego brak może świadczyć o nieszczelnym opakowaniu i zepsuciu produktu),

− nałożyć odpowiednią ilość pokarmu do miseczki, można również karmić ze słoiczka, jeżeli dziecko zjada całą zawartość, ale jest to dość niewygodne-trudność w nabieraniu jedzenia,

− podgrzać pokarm do temp. około 30°C (lub nie, w zależności od przyzwyczajeń dzieci), − podać dziecku łyżeczką. Aby przygotować zupę jarzynową z mięsem należy: − przygotować niezbędne składniki: 90 g obranych warzyw (w tym l/2 małej marchewki,

l łyżeczka pokrojonego selera, l łyżeczka pokrojonej pietruszki), l łyżeczka masła, 2 łyżeczki kleiku ryżowego, pół szklanki wody, 20 g surowego mięsa cielęcego (po ugotowaniu 2 łyżeczki),

− warzywa umyć i obrać, − włożyć do wrzącej wody i gotować do miękkości, − mięso ugotować oddzielnie i drobno posiekać, − ugotowane warzywa przetrzeć przez sitko lub zmiksować, − dodać kleik, masło, posiekane drobno mięso, wszystko wymieszać i zagotować.

l porcja = 150-180 g + 10 g gotowanego mięsa.


Pokarmy dla dzieci nie powinny być podgrzewane w kuchence mikrofalowej, potrawa traci w ten sposób niektóre właściwości odżywcze. Istnieje również ryzyko oparzenia, gdyż mikrofalówka podgrzewa nierównomiernie. Zawsze sprawdzaj: − od jakiego wieku dziecka można podawać dany produkt, − datę ważności produktu, − miejsce i czas przez jaki produkt może być przechowywany po otwarciu opakowania. Technika karmienia niemowląt i małych dzieci

Technika karmienia jest uzależniona od wielu czynników: wieku dziecka, jego stanu zdrowia, przyzwyczajeń i sposobu karmienia. Noworodki karmione piersią powinny być dokarmiane kubeczkiem lub łyżeczką, aby nie zaburzać prawidłowego odruchu ssania. Są to metody wymagające większej cierpliwości i pracy, ale niewątpliwie cel jest warty zachodu. Z chwila wprowadzania pokarmów stałych należy wprowadzić karmienie łyżeczką, co warunkuje stymulację odruchu żucia, zapobiega wadom zgryzu i próchnicy odbutelkowej.

Błędem jest układanie dzieci w łóżeczku i podawanie im butelki podpierając pieluszką. Dziecko pozbawiamy w ten sposób czułości i ciepła, a jednocześnie możemy doprowadzić do zachłyśnięcia się.

Warunkiem karmienia dzieci z kubeczka i łyżeczką jest prawidłowa koordynacja odruchu połykania i oddychania.

Nie należy dzieci karmić na siłę i wmuszać w nie jedzenia.

Aby nakarmić dziecko butelką ze smoczkiem należy: − przewinąć dziecko, − umyć ręce, − przygotować butelkę z ciepłym mlekiem, − umocować smoczek o odpowiednim przepływie na butelce ( do 3 m. ż. wolne, 3-6 m-cy

średnie, po 6 m. z. szybkie, do kaszki z krzyżykiem), − nie dotykamy rękoma części, którą dziecko będzie miało w ustach, − jeżeli jest to butelka z dokręcanym smoczkiem, to nie zakręcamy go zbyt szczelnie,

bo wtedy nie będzie możliwości odpowietrzania i smoczek będzie się zasysał), − skapując kilka kropel na wewnętrzną część własnego przedramienia sprawdzamy

temperaturę pokarmu (przyjemne ciepło, ale nie gorąco!!!) i wypływ pokarmu (za wolno, za szybko),

− odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką tetrową,

− bierzemy dziecko na ręce układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na zgięciu łokciowym naszej ręki,

− drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowi i otwarcie ust (starsze dzieci na widok butelki same otwierają usta),

− wkładamy do ust smoczek, − butelkę przechylamy tak, aby smoczek był wypełniony mlekiem, co zapobiega

połykaniu powietrza i problemom żołądkowym, − po zakończonym karmieniu dziecko podnosimy do odbicia połkniętego powietrza lub

układamy w łóżeczku na boku, aby uniknąć zachłyśnięcia się, − sprzęt myjemy i poddajemy sterylizacji w wybrany sposób.


Aby nakarmić dziecko z kubeczka należy: − przewinąć dziecko, − umyć ręce, − przygotować specjalny kubeczek do karmienia z ciepłym mlekiem, − odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką

tetrową, − bierzemy dziecko na ręce układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na zgięciu

łokciowym naszej ręki, pupa i nóżki na kolanach opiekunki, − drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowy i otwarcie ust (starsze dzieci

na widok jedzenia same otwierają usta), − przykładając wyprofilowany brzeg kubeczka do wargi dolnej wlewamy odrobinę mleka

do ust, − odczekujemy, aż dziecko przełknie, − schemat powtarzamy, aż porcja mleka zostanie zjedzona, − obserwujemy, czy dziecko nie zachłysnęło się zbyt dużą ilością mleka, − po zakończonym karmieniu dziecko podnosimy do odbicia połkniętego powietrza lub

układamy w łóżeczku na boku, aby uniknąć zachłyśnięcia się.

Aby nakarmić dziecko łyżeczką należy: − przewinąć dziecko, − umyć ręce, − przygotować miseczkę z ciepłym pokarmem i łyżeczkę ( powinien to być sprzęt

z tworzywa nietłukącego, przeznaczony tylko do karmienia dziecka), − odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką

tetrową, − bierzemy dziecko na ręce

− małe niemowlęta - układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na zgięciu łokciowym naszej ręki, pupa i nóżki na kolanach opiekunki,

− starsze niemowlę - sadzamy na swoich kolanach - ręka bliżej naszego ciała może być umieszczona pod pachą a drugą rękę przytrzymujemy ręką, aby zapobiec wytrąceniu nam łyżeczki przez starsze niemowlę,

− starsze dzieci, które posiadły zdolność samodzielnego siedzenia można posadzić w tzw. wysokim krzesełku do karmienia twarzą do nas – aby zapobiec wypadkom zapinamy szelki zabezpieczające i nie pozostawiamy dziecka bez opieki,

− drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowi i otwarcie ust (starsze dzieci na widok jedzenia same otwierają usta),

− nabieramy niewielka ilość pokarmu na łyżeczkę i podajemy dziecku do buzi, − odczekujemy, aż dziecko pogryzie i przełknie, − schemat powtarzamy, aż porcja jedzenia zostanie zjedzona.

Uwagi końcowe:

− niezjedzone resztki posiłku wyrzucamy, nie wolno pozostawiać ich na następne karmienie,

− sprzęt używany do karmienia myjemy i wyparzamy wrzątkiem lub gotujemy przez 10 minut (ewentualnie umieszczamy w sterylizatorze do tego przeznaczonym),

− naczynia i smoczki przechowujemy w zamkniętym, suchym naczyniu.


4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jaki sposób można podać dziecku mleko? 2. Czy niemowlętom można podawać mleko krowie? 3. Jakie nowe produkty jako pierwsze wprowadzisz do diety niemowlęcia karmionego

naturalne? 4. Kiedy można dzieciom podawać produkty z zawartością glutenu? 5. Jaki rodzaj mieszanki mlecznej przygotujesz dla dziecka dwumiesięcznego? 6. Co oznacza litera R umieszczona na opakowaniu mieszanki mlecznej? 7. Jakie rodzaje mięsa są zalecane w żywieniu niemowląt? 8. Ile posiłków powinno spożywać dziecko 3 letnie? 9. Jakie jest zapotrzebowanie kaloryczne dziecka 4 letniego?

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Noworodkowi w 5 dobie życia należy podać odciągnięte, zamrożone mleko kobiece za pomocą butelki.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym noworodków i obliczaniem objętości jednorazowej porcji pokarmu (materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie, 3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania odciągniętego mleka kobiecego do podania, 4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci butelką 6) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom noworodka, − butelka z podziałką do karmienia dzieci, − smoczek pasujący do butelki o przepływie dostosowanym do wieku dziecka, − czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek, − podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą, − pojemnik z zamrożonym mlekiem kobiecym, Ćwiczenie 2

Siedmiomiesięcznemu niemowlęciu o masie 8 kg należy przygotować i podać odpowiednie mleko modyfikowane za pomocą kubeczka



Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia (materiał

nauczania pkt. 4.3.1), 2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie, 3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania mieszanek mlecznych, 4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci kubeczkiem, 6) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom niemowlęcia, − mleko modyfikowane w proszku dostosowane do wieku dziecka, − odpowiednia miarka dołączona do opakowania mleka, − ciepła, przegotowana woda, − pojemnik z podziałką do przygotowania mieszanki, − kubeczek przeznaczony do karmienia dzieci , − czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek, − podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą , − łyżeczka do wymieszania składników.

Ćwiczenie 3

Rocznemu niemowlęciu o masie 10 kg należy przygotować i podać łyżeczką zupę jarzynową z mięsem


1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia, zapoznać się z instrukcją przygotowywania zupy jarzynowej z mięsem (materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 3) przygotować zupę wg przepisu, 4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci łyżeczką 5) wykonać kolejne czynności krok po kroku, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia, 7) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom niemowlęcia, − warzywa z upraw ekologicznych, − porcja mięsa ( królik, indyk, kurczak), − kuchenka, − 2 garnki, − mikser lub gęste sitko, − czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek, − miseczka i łyżeczka do karmienia.


Ćwiczenie 4 Ułóż przykładowy jednodniowy jadłospis dla dziecka 2 letniego


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z zapotrzebowaniem na energię, białka, cukry i tłuszcze dziecka w wieku

2 lat (Materiał nauczania pkt. 4.3.1), 2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia, 3) przeanalizować propozycje posiłków, 4) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych, 5) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 6) ułożyć jadłospis, 7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie, 8) ocenić efekt pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kartka papieru, − długopis, − tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci, − tabela składu i objętości poszczególnych produktów. Ćwiczenie 5

Mając przykładowy dzienny jadłospis dla dzieci w wieku przedszkolnym oblicz jego wartość kaloryczną, oceń czy jest to jadłospis dostarczający dziecku wszystkich potrzebnych produktów w odpowiednich proporcjach.


1) zapoznać się z zapotrzebowaniem na energię, białka, cukry i tłuszcze dziecka w wieku przedszkolnym ( materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia dla danej grupy wiekowej, 3) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych, 4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia, 5) obliczyć wartość kaloryczną i zawartość składników pokarmowych w podanym

jadłospisie, 6) porównać z podanymi w tabelach normami, 7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie, 8) ocenić efekt pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kartka papieru, − długopis, − tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci i rozkładu posiłków, − tabela składu i objętości poszczególnych produktów, Przykładowy jadłospis dla przedszkolaka: I śniadanie – płatki kukurydziane na mleku ,kanapka z chudą wędliną. II śniadanie – budyń z sokiem wiśniowym. Obiad – zupa jarzynowa, schab pieczony z ziemniakami, kompot morelowy Podwieczorek – średni banan.


4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zorganizować stanowisko pracy do karmienia dzieci i niemowląt? o o 2) właściwie przygotować mieszankę mleczną z proszku? o o 3) nakarmić dziecko butelką? o o 4) obliczyć ilość mleka jaką należy przygotować dziecku w zależności od

wieku i masy ciała? o o 5) podać dziecku papkę jarzynowa za pomocą łyżeczki? o o 6) dobrać mieszankę mleczną w zależności od wieku dziecka? o o 7) wyjaśnić dlaczego w diecie dzieci do 2 roku życia nie należy ograniczać

tłuszczy? o o 8) skomponować jadłospis dziecka w wieku przedszkolnym z podziałem

na 5 posiłków? o o


4.5. Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych 4.5.1. Materiał nauczania

Pielęgnowanie - zespół czynności wchodzących w proces pielęgnowania chorych lub postępowania w zakresie ochrony zdrowia ludności. Specjalną rolą osoby pielęgnującej jest pomagać człowiekowi choremu lub zdrowemu w czynnościach mających na celu zapewnienie pełnego zdrowia lub powrotu do niego.

Szczególnej pielęgnacji wymagają noworodki i niemowlęta ponieważ nie są w stanie zaspakajać swoich podstawowych potrzeb. W związku z tym to właśnie osoba opiekująca się zaspakaja lub pomaga w zaspokojeniu tych potrzeb. Wraz z wiekiem i rozwojem dziecka, opiekunowie w coraz mniejszym stopniu biorą udział w jego pielęgnacji ponieważ dziecko zaczyna samo je realizować tak będzie np. z potrzebą odżywiania, wydalania, potrzebą ruchu itd. Dzięki zaspokojonych podstawowych potrzeb dochodzą do głosu potrzeby wyższego rzędu wg. Maslowa będą to: potrzeba bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i samorealizacji. Obserwacja ogólnego stanu zdrowia. Szczególnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym dziecko wymaga ciągłej obserwacji, bo przecież nie powie opiekunowi co mu dolega. A baczna obserwacja oparta na wiedzy, umiejętnościach i doświadczeniu pomoże w zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa, może zapobiec ewentualnym dalszym problemom pielęgnacyjnym, zdrowotnym (zapobiec rozwojowi chorób, nieprawidłowości). Obserwacja jest prowadzona podczas zaspakajania czy też pomocy w zaspokojeniu poszczególnych potrzeb u dziecka. I tak zostanie omówione pielęgnowanie dziecka z uwagi na jego potrzeby biologiczne: termoregulacji, oddychania, odżywiania, wydalania, czystości, ruchu, snu i wypoczynku. Należy zaznaczyć, iż zaspakajane potrzeb biologicznych jest doskonałą okazją do zaspakajania również potrzeb psychicznych jak i społecznych dziecka. Podczas tych wszystkich czynności są one realizowane przez opiekunkę. 1. Termoregulacja Zaspokojenie tej potrzeby uzależnione jest od wieku dziecka. Noworodek powinien być chroniony przed spadkiem temperatury ciała z powodu niewydolności mechanizmu regulacji ciepła. Temperatura w pomieszczeniu, gdzie znajduje się dziecko, powinna wynosić ok. 20-24ºC. Łóżeczko powinno stać w oddaleniu ok. 1,5-2m. od kaloryfera. Należy pamiętać również, że dziecko rozebrane do kąpieli czy do badania szybko się oziębia. Jednak problem stanowi również przegrzewanie dziecka czyli zbyt ciepłe mało przewiewne ubranie. U dzieci starszych układ termoregulacji dojrzewa i upodabnia się do dorosłego organizmu stąd nie ma potrzeby tak nasilonej ochrony. Rodzaje dostępnych ubranek dla noworodka i niemowlęcia to: body (polecane i wygodne, zabezpieczające plecy), kaftaniki zapinane (lub zawiązywane) z przodu lub z tyłu, śpioszki, pajacyki, sweterki, czapeczki, buty. Ubrania powinny być z naturalnych, przewiewnych włókien, odporne na częste pranie. Grubość ubioru powinna być zawsze dostosowane do warunków otoczenia, aby nie doszło do przegrzania ani wyziębienia dziecka. W chłodne dni preferowane jest ubieranie „na cebulkę”. Należy też poznać i brać pod uwagę indywidualne zapotrzebowanie danego dziecka (jedno dziecko się spoci, drugiemu będzie chłodno w tym samym ubraniu, oczywiście pomijając okres noworodkowy). Dobrze jeśli ubrania dla dziecka, które jeszcze nie siedzi są zapinane (najlepiej z przodu) bowiem zapięcia na plecach uwierają i odgniatają skórę noworodka. Ubranka wkładane przez głowę są sporym utrudnieniem dla dzieci (buntują się, krzyczą) i opiekuna. Nakładając dziecku body,


koszulki pamiętać należy, aby rozpocząć tę czynność od tyłu głowy (wykorzystując najmniejszy wymiar główki), co zminimalizuje przykre doznania dziecka. Dziecko przebywając na spacerze powinno mieć odpowiednie okrycie głowy (jeśli jest potrzeba ochrony przed warunkami atmosferycznymi np. (słońce, chłód). Ubrania powinny być prane w delikatnych przeznaczonych dla dzieci proszkach np. Jelp. Kiedy dziecko zaczyna chodzić musi mieć dobre obuwie. Buty powinny być z naturalnego tworzywa, najlepiej sięgające tylko nieco nad kostkę, tak żeby dziecko miało swobodę ruchów i nie dochodziło do otarć. Powinny mieć sztywny zapiętek, czyli część buta obejmująca z tyłu piętę co zapobiega nieprawidłowemu ustawieniu stopy. Należy unikać butów z twardą, sztywną wkładką. Ważne, by część palcowa była dostatecznie szeroka a czubek buta odpowiednio wysoki, by dziecko mogło poruszać palcami. 2. Oddychanie. Chodzi o zapewnienie dziecku dopływu świeżego powietrza. Pomieszczenia, w których przebywają dzieci powinny być często wietrzone. Należy zapobiegać wysuszaniu powietrza, a przez to także śluzówki górnych dróg oddechowych, która przez to narażona będzie na infekcje. Dlatego z rozwagą należy wykorzystywać centralne ogrzewanie zimą, pamiętając o jednoczesnym nawilżaniu powietrza np.: rozwieszając mokre pieluszki na kaloryferach, łóżeczku, stosowanie nawilżaczy. Innym ważnym czynnikiem jest aby powietrze, którym oddycha dziecko było pozbawione zanieczyszczeń np. dymu papierosowego, opary chemikaliów z mebli, podłóg szczególnie w pokoju, gdzie śpi dziecko. 3. Odżywianie. Początkowo potrzeba zaspakajana jest w dosłownym tego słowa znaczeniu przez matkę bo, jest to karmienie piersią lub podawane jest mleko sztuczne odpowiednio „skomponowane” zależnie od wieku i potrzeb niemowlęcia. Z czasem wchodzą pokarmy stałe i jadłospis dziecka jest urozmaicany, dzięki czemu możliwy jest jego prawidłowy rozwój. Najpierw zaspokajana tej potrzeby wymaga od opiekuna zarówno przygotowania posiłku jak i podania go dziecku, z czasem dziecko staje się samodzielne. Tu szczególna rola opiekunki – nauczenie posługiwania się łyżeczką (potem sztućcami) i kubeczkiem. (patrz: żywienie niemowląt i małych dzieci, i rozwój). Jak również takie przygotowywanie jadłospisów aby odpowiadały zapotrzebowaniu dziecka w danym wieku. 4. Wydalanie W pielęgnacji w ramach tej potrzeby ważne są głównie dwa elementy. Po pierwsze obserwacja szczególnie u noworodka częstości, zabarwienia konsystencji, zapachu oddawanego stolca oraz ilości oddawanego moczu (na podstawie ilości zamoczonych pieluch) co będzie stanowiło odzwierciedlenie prawidłowości funkcjonowania układu pokarmowego oraz wydalniczego dziecka. Po drugie to dążenie do samodzielności dziecka w oddawaniu moczu i stolca, a więc nauka korzystania z nocnika, bądź sedesu początkowo ze specjalną nakładką. A to spore wyzwanie dla opiekunki. Większość dzieci zaczyna korzystać z nocnika mniej więcej w drugiej połowie trzeciego roku życia (wtedy robi to świadomie). Zamiana pieluchy na nocnik to bardzo skomplikowany proces dla dziecka. Stąd ważne, aby nauka czystości nie nakładała się na inne istotne wydarzenia, np.: pójście do przedszkola, narodziny siostry lub brata, choroba. Oczywiście dobrze jest stworzyć zachęcające warunki wykorzystując do tego celu zabawę i zabawki. Należy wytłumacz dziecku, do czego służy nocnik. Można, posadzić lalki i misie. Dziecko musi mieć czas na oswojenie się z tym sprzętem - nawet jeśli nosi go na głowie to należy mu na to pozwolić. Warto pokazać dziecku książeczki, których bohaterowie właśnie opanowują trudną sztukę korzystania z nocnika lub zdjęcia maluchów na nocnikach, pomocna może być siusiająca


lalka, która najpierw nosi pieluszki a potem przesiada się na nocnik. Trzeba być uważnym, ale nie natrętnym. Kiedy dziecku uda się trafić do nocnika, należą się mu pochwały i słowa uznania :"Brawo! Pewnie jesteś z siebie bardzo dumny". Zawsze jednak podczas treningu siusiania do nocnika należy pamiętać, że im większa presja, tym gorszy efekt. Dlatego nie wolno dziecka zawstydzać, krzyczeć, czy porównywać do innych.

5. Czystość Do głównych zabiegów higienicznych należą: codzienna kąpiel oraz toaleta krocza u noworodków i niemowląt podczas przewijania (za pomocą wilgotnych chusteczek lub podmywania ciepłą wodą) pamiętając o prawidłowym kierunku podmywania. Z czasem kąpiel wystarczy wykonywać co drugi dzień, a u starszych dzieci co kilka dni (by nie wysuszać skóry). To również dbałość o czystość smoczka używanego do uspokajania niemowlęcia, zabawek, gryzaczków także kubeczków, butelek i smoczków używanych do karmienia. U starszego dziecka zaczynamy podstawowego nawyku jakim jest mycie rąk: przed posiłkiem, po wyjściu z toalety, po przyjściu z podwórka itp. aby zapobiegać chorobom zakaźnym. Kiedy dziecku pokaże się pierwszy ząbek należy zwrócić uwagę na higienę jamy ustnej i zębów celem zapobiegania próchnicy. Myć zęby regularnie po każdym posiłku - za pomocą gazika a u starszego dziecka szczotkowania zębów, najpierw silikonowym paluszkiem, potem dziecięcą, miękką szczoteczką przez osobę dorosłą z dodatkiem specjalnych dziecięcych past, które można połykać. Następnie szczotkowanie zębów przez same dziecko i nauka płukania ust. Ważne w profilaktyce próchnicy jest również ograniczanie dzieciom słodyczy, fluorowanie zębów oraz regularne wizyty kontrolne u dentysty. Wydaje się, że właśnie okres poniemowlęcy, żłobkowy jest najlepszym czasem na rozpoczęcie wpajania prawidłowych zachowań, nawyków zdrowotnych (promocja zdrowia, profilaktyka). Bo jak mówi przysłowie czym skorupka nasiąknie za młodu.... Należy w tym względzie skorzystać z ogromnej chęci dziecka w tym wieku do naśladownictwa. Stąd najlepszą nauką jest własny pozytywny przykład. Pielęgnacja skóry Odrębnym problemem z uwagi na szczególną wrażliwość oraz odmienność w stosunku do skóry dorosłego jest pielęgnacja skóry noworodka i małego niemowlęcia. Założeniem pielęgnacji jest usuwanie zanieczyszczeń, nawilżanie, w razie potrzeby natłuszczanie oraz wzmacnianie mechanizmów ochronnych. Kosmetyki używane do zabiegów pielęgnacyjnych powinny być tak dobrane, aby stabilizować płaszcz ochronny, a nie powodować jego naruszanie. Ogólne zasady pielęgnacji skóry noworodka i niemowlęcia polegają na: − utrzymaniu właściwej wilgotności (jeśli zachodzi taka potrzeba stosowaniu np. oliwki

na mokrą skórę, zaraz po kąpieli czy też do kąpieli), − minimalizowaniu otarć (skórę osuszać delikatnie – przez dotyk, unikając „wycierania”,

szczególnie dbać o fałdy skórne), − nie narażaniu skóry dziecka na działanie silnych proszków do prania i mydeł (unikać

mydeł i płynów do kąpieli zawierających silnie działające substancje czyszczące o wysokim pH),

− przeciwdziałaniu odparzeniom okolic skóry pośladków, − nie przegrzewaniu, czyli nakładaniu dziecku ubrań z materiałów przewiewnych,

„oddychających” i dostosowanych do otoczenia i pory roku, − nie eksponowaniu skóry dziecka na działanie promieni słonecznych, silnego wiatru

i mrozu (stosowanie odpowiednich kremów ochronnych zależnie od wieku dziecka i warunków atmosferycznych).


W pielęgnacji pośladków niemowlęcia należy zwrócić uwagę na : − częstą zmianę pieluszek, − delikatne mycie pośladków ciepłą wodą lub łagodnymi chusteczkami pielęgnacyjnymi

z zachowaniem właściwego kierunku podmywania, − dokładne osuszanie fałdów skórnych przy każdej zmianie pieluszki, stosowanie pudru, − podczas oczyszczania okolicy krocza zawsze przecierać ją od przodu do tyłu, − stosowanie kremów ochronnych, − dokładne płukanie pieluszek (2-3 krotnie) i ubranka po praniu, − stosowanie pieluszek jednorazowych nowej generacji, pamiętając o częstej ich

wymianie, − wietrzenie pośladków. Kosmetyki używane do pielęgnacji skóry dziecka powinny: − być przeznaczone do pielęgnacji konkretnie skóry dziecka, − być produkowane przez renomowane, sprawdzone firmy, zawsze posiadające atesty

Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Matki i Dziecka, − mieć jak najprostszy skład, aby do minimum zmniejszyć ryzyko szkodliwego

uczulającego działania. Najczęściej występujące problemy pielęgnacyjne Najczęściej występujące problemy pielęgnacyjne u noworodka i niemowlęcia to: pieluszkowe zapalenie skóry, pleśniawki, ciemieniucha i potówki. a. Pieluszkowe zapalenie skóry jest to podrażnienie w miejscu przylegania pieluszki do pośladków. Uważa się, że co czwarte dziecko cierpi na pieluszkowe zapalenie skóry w noworodkowym i niemowlęcym okresie życia.

Główne czynniki predysponujące (czynniki drażniące): wilgoć, ciepło, tarcie o pieluszkę, kontakt skóry z moczem, kałem oraz produktami ich rozkładu (amoniak, enzymy, produkty fermentacji). Objawy: zaczerwienienie, wysuszenie i łuszczenie naskórka, grudki i obrzęk – jeżeli przyczyny nie zostaną wyeliminowane, na skutek nieprawidłowej pielęgnacji - głębsze rumienie, nacieki, powierzchnie sączące, nadżerki, owrzodzenia. Postępowanie i zapobieganie: − dokładnie i delikatnie oczyszczać pośladki i okolicę krocza po każdym oddaniu moczu

i stolca, − właściwie używać pieluszek i pampersów (częsta zmiana - maksymalnie co trzy

godziny, rozmiar odpowiedni do wieku i potrzeb dziecka, aby uniknąć tarcia), − przy używaniu pieluszek tetrowych należy prać je w proszkach przeznaczonych dla

dzieci np. w płatkach mydlanych oraz wielokrotnie płukać, − unikać stosowania gąbek, które ścierają ochronną warstwę naskórka, − ekspozycja zmienionej chorobowo okolicy ciała na powietrze, czyli tzw. „wietrzenie

pośladków” – to pozostawienie niemowlęcia z odkrytymi pośladkami, bądź jedynie pod przykryciem lekkiej pieluszki na 5 - 10 minut, na brzuchu lub na boku,

− do pielęgnacji zmienionych miejsc szczególnie polecane są kremy (z zawartością tlenku cynku, alantoiny, lanoliny i d-pantenolu) zwłaszcza te, które cechuje duże przyleganie do skóry. Kremy należy stosować grubą warstwą tak, by kolejna porcja moczu czy stolca znajdowała się na kremie, a nie na skórze zmienionej zapalnie. Krem powinien stworzyć barierę mechaniczną, pod którą będzie szybciej przebiegał proces gojenia


b. Pleśniawki jest to zakażenie grzybicze jamy ustnej, najczęściej spowodowane grzybami Candidia albicans, objawiające się w postaci kremowo-białych nalotów na błonie śluzowej policzków i języka dziecka. Próba ich starcia może powodować krwawienie.

Wystąpieniu pleśniawek sprzyjają: − złe warunki higieniczne, − antybiotykoterapia, − obecność grzybów na skórze matki i zakażenie w czasie karmienia (ssąc zainfekowaną

drożdżakami pierś mamy, oblizany przez nią smoczek), − istnieją również predyspozycje rodzinne do zwiększonej częstości występowania

pleśniawek u dzieci. Objawy: Sama infekcja nie jest niebezpieczna, ale pleśniawki mogą sprawiać dziecku ból, pieczenie i utrudniać przyjmowanie pokarmów. Noworodki i małe niemowlęta są niespokojne i rozdrażnione. Zmiany mogą narastać w trakcie ssania. Postępowanie: Pleśniawki same nie znikną, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia, np.: − przecieranie zmian jałową gazą nasączoną środkiem antyseptycznym np. Aphtinem,

jeśli dziecko jest karmione piersią to matka powinna smarować preparatem również brodawki sutkowe

− można stosować także Hextril, Pansoral − preparaty przeciwgrzybicze np. Nystatyna, Clotrimazol, Pimafucin (w postaci płynu). c. Ciemieniucha jest niemowlęcą postacią łojotokowego zapalenia skóry. zmiany występują już w pierwszych tygodniach, zwykle ustępują ok. 6 miesiąca życia i z reguły nie nawracają. Powstają na skutek nieprawidłowej funkcji gruczołów łojowych na owłosionej części głowy i brwiach, rozwojowi sprzyja brak odpowiedniej higieny i właściwego mycia zajętych okolic u części dzieci obserwuje się zależność między nasileniem zmian skórnych a stosowaną dietą. Objawy: ciemieniucha objawia się złuszczaniem suchych fragmentów naskórka, które mogą tworzyć na głowie dziecka "czapeczkę" pokrywającą nieznacznie zaczerwienioną skórę. Łuski są tłuste, żółtawe, ściśle przylegające do podłoża. Składają się ze złuszczonego naskórka, wydzieliny gruczołów łojowych i gruczołów potowych, pokrywają cienką warstwą część lub całą okolicę ciemienia. Zmiany nie sprawiają niemowlęciu dolegliwości, jednak mogą stać się przyczyną rozwoju zakażenia, wypadania włosów. Postępowanie: Pielęgnowanie i leczenie najlepiej jest podjąć zaraz po stwierdzeniu opisanych zmian: − mało nasilone przypadki można leczyć częstym myciem z zastosowaniem łagodnych,

obojętnych szamponów i czesaniem, − na bardziej nasilone zmiany należy zastosować po kąpieli linomag bądź nawet oliwkę

salicylową (natłuszcza i złuszcza), pozostawić do rana (na 12-24 godziny) po czym należy zmieść szczoteczką dziecięcą to co uległo złuszczeniu. nie wolno agresywnie czyścić (drapać, używać grzebieni, szorować). wszelkie postępowania zbyt „agresywne” prowadzą do odklejenia łuseczek w miejscu w którym natychmiast pojawia się bogaty w białko przesącz. Duża ilość białka powoduje, że szybko krzepnie i cały problem zaczyna się od nowa,

− zabieg, aby dawał efekt, powinien być powtarzany tak długo, jak długo tworzy się ciemieniucha, zwłaszcza, że ma ona tendencje do nawrotów.

Aktualnie obecne są na rynku gotowe środki dla dzieci do stosowania w przypadku ciemieniuchy (np. olejek na ciemieniuchę oliwka salicylowa,).


d. Potówki są to zmiany powstające w następstwie wzmożonego pocenia się przy jednoczesnym zmniejszeniu lub utrudnieniu odpływu potu. Występują często u noworodków i niemowląt. Jednak obecność potówek u najmłodszych dzieci jest normą (do końca 3-go miesiąca życia, głównie u noworodków) i wynika z odrębności w budowie skóry dlatego nie musi być nadmiernego pocenia by powstały. Czynnikami sprzyjającymi występowaniu potówek zwykłych jest niedojrzałość gruczołów potowych oraz maceracja naskórka w następstwie przegrzewania (szczelne okrywanie i zakładanie nieprzewiewnych ubrań). mogą być także następstwem nieprawidłowej pielęgnacji. potówki powstają często tam, gdzie stosowano kremy, zasypki bez potrzeby, zamykając w ten sposób ujścia gruczołów potowych, które i tak wykazują słabe wydzielanie i słaby odpływ potu. Objawy: − potówki zwykłe (miliaria cristallina vel sudamina) to drobne, zazwyczaj liczne,

wodojasne, niezapalne pęcherzyki, mające wielkość 1-2 mm i cienką pokrywę. powstałe pęcherzyki w ciągu następnych godzin powiększają się i pękają. występują na skórze głowy, szyi i tułowiu.

− potówki czerwone (miliaria rubra) są to zapalne czerwone grudki o wielkości 2-4 mm, często z pęcherzykiem na szczycie. wysiewy zmian są najczęściej obfite i symetryczne. występują na szyi, owłosionej skórze głowy oraz tułowiu i tu głównie w okolicach narażonych na otarcia i ucisk, czyli w okolicach karku, barków, talii, w pachwinach, dołach pachowych, łokciowych i podkolanowych.

Postępowanie: − usunięcie przyczyn wywołujących nadmierne pocenie i utrudnione parowanie:

obniżenie temperatury otoczenia, usunięcie nadmiaru okryć i ubranek dziecka, − utrzymanie czystości skóry poprzez codzienne kąpiele przy użyciu mydeł bez dodatków

barwiących i innych składników kosmetycznych, mogących być przyczyną stanów zapalnych lub nasilenia już występujących,

− w przypadku gorączki – obniżanie temperatury znanymi metodami fizycznymi oraz za pomocą leków przeciwgorączkowych na zlecenie lekarza,

− potówki należy mechanicznie zetrzeć (np. szorstkim jałowym gazikiem) tak, by wypłynęła zawarta w nich treść a następnie miejsce to przetrzeć 2% spirytusem salicylowym,

− przy potówkach czerwonych – puder płynny łagodzi objawy i przyspiesza ustąpienie zmian,

− niewskazane w tym okresie jest stosowanie oliwki kosmetycznej po kąpieli. e. Otarcia naskórka - powstają w miejscach, gdzie ubranie ociera się o skórę dziecka lub gdzie skóra trze o skórę. Postępowanie: dokładne osuszanie skóry po kąpieli. unikanie szorstkich, obcisłych ubrań. stosowanie pudru dla niemowląt lub oliwki w celu zmniejszenia siły tarcia i zapewnianie dziecku dobrego samopoczucia. 6. Ruch Według Trześniowskiego R. „Zabawa, w jej różnych odmianach jest podstawową dominującą formą działalności dzieci oraz przejawem ich aktywności i pasji działania. Jest ona obok nauki i pracy, składową życia człowieka w jego osobniczym rozwoju”. Dziecko, które zaczyna chodzić ma ogromną potrzebę ruchu. Do zadań opiekunki należy stworzenie mu odpowiednich warunków do realizacji tej potrzeby. Wtedy adekwatnie do jego możliwości należy mu organizować zabawy i nie hamować jego spontanicznej chęci do


ruchu. Aby zapewnić dziecku prawidłowy rozwój, w instytucjach opiekuńczo-wychowawczych organizuje się dzieciom zabawy ruchowe i ćwiczenia podstawowe, jak: chód, bieg, wspinanie, rzucanie oraz ćwiczenia ogólnorozwojowe, wzmacniające mięśnie grzbietu, brzucha, obręczy barkowej i nóg. Zajęcia takie prowadzone są w formie zabawowo-naśladowczej(najbardziej dostosowanej do wieku). Plan zabaw ruchowych o charakterze gimnastycznym: - zabawy ruchowe, - ćwiczenia gimnastyczne w formie: ćwiczeń porannych, ćwiczeń gimnastycznych

o charakterze ogólnorozwojowym, ćwiczeń przeciw płaskostopiu, - zabawy i ćwiczenia na powietrzu. Zabawa ruchowa to jeden z najskuteczniejszych środków wychowania, ale musi być łatwa, niezbyt męcząca, a przede wszystkim dostarczać dziecku rozrywki. Należy pamiętać, że małe dzieci szybko się męczą, mało precyzyjnie wykonują poszczególne ruchy, są pobudliwe, mało wytrzymałe i zmienne w nastroju. Stąd ćwiczenia muszą być wykonywane z różnych pozycji wyjściowych, nie mogą skupiać dużej ilości ruchu o podobnym charakterze, a ćwiczenia trudniejsze należy przeplatać łatwiejszymi. Poranne ćwiczenia gimnastyczne polepszają przemianę materii oraz pobudzają czynności wszystkich narządów i układów organizmu dziecka. W skład zestawu ćwiczeń do porannej gimnastyki powinno wchodzić od 3 do 5 ćwiczeń już wcześniej poznanych lub takich, które nie wymagają zbyt wielu wyjaśnień, naprzykład: 1) zabawy lub ćwiczenia orientacyjno-porządkowe, 2) ćwiczenia o działaniu ogólnofizjologicznym, to znaczy angażujące wiele dużych grup

mięśniowych jednocześnie, 3) ćwiczenia mięśni brzucha lub zabawy na czworakach, 4) skłony boczne lub skręty tułowia, 5) ćwiczenia lub zabawy z elementami równowagi, 6) zabawy bieżne lub skoczne, 7) ćwiczenia uspokajające. Układając zestaw ćwiczeń fizycznych o charakterze ogólnorozwojowym, należy pamiętać o wkomponowaniu do niego zabaw już wyuczonych oraz i jednoczesnym wprowadzaniu zabaw nowych. Biorąc pod uwagę sprawność ruchową i poziom rozwoju dziecka zestaw taki należy ułożyć tak, aby w czasie przeznaczonym na te zajęcia można było przećwiczyć wszechstronnie cały organizm, przestrzegając przy tym zasady stopniowania trudności. I Faza ćwiczeń: ta część jest wstępem do ćwiczeń intensywnych. Dzieci rozgrzeją się i wytworzą odpowiednią atmosferę (ćwiczenia znane już dzieciom). Znajda się tu: zabawy lub ćwiczenia orientacyjno-porządkowe oraz ćwiczenia uruchamiające duże grupy mięśniowe. II Faza ćwiczeń: tu należą ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu (skłony w przód i w bok),ćwiczenia mięśni brzucha lub zabawy na czworakach, ćwiczenia lub zabawy z elementami równowagi, zabawy bieżne, ćwiczenia tułowia (skręty), rzuty i wspinania, podskoki lub skoki. W tej grupie ćwiczeń zawarte są ćwiczenia intensywne, wyzwalające całą energię dzieci, kształtujące prawidłową postawę i wpływające na ogólny rozwój dziecka. III Faza :to ćwiczenia wyprostne, ćwiczenia przeciw płaskostopiu, ćwiczenia rytmu. W tej fazie ćwiczeń należy dążyć do uspokojenia organizmu dziecka po ćwiczeniach II fazy. W ramach organizowanych zabaw należy pamiętać aby realizować profilaktykę płaskostopia i skrzywień kręgosłupa oraz krzywicy (zabawy na powietrzu w słoneczne dni).


Doskonałą formą realizacji potrzeby ruchu są zabawy na powietrzu jeśli pozwalają na to warunki atmosferyczne. Dzieci mogą tu swoją energię spożytkować na placu zabaw, gdzie mają możliwość wspinania się, ćwiczenia równowagi, koordynacji, biegu, chodu, wykonywania rzutów itp. Jednak tu szczególnie opiekunki muszą zwracać uwagę na bezpieczeństwo dzieci. 7. Sen i wypoczynek Zadaniem opiekunki w ramach tej potrzeby jest stworzenie warunków do snu i odpoczynku. Zapotrzebowanie na sen jest uzależnione od wieku dziecka i indywidualnych potrzeb (jedno dziecko potrzebuje więcej, drugie mniej snu). Przez pierwszy miesiąc dziecko śpi 20-22 godziny na dobę wraz z wiekiem ten czas skraca się na korzyść czuwania, do jednej drzemki dziennie po to, by końcu z niej zrezygnować. Szczególnie istotne jest aby małemu dziecku pomóc wykształcić pewien stały rytm dnia, co zdecydowanie ułatwi i dziecku i opiekującej się osobie opiekę, zapewni też poczucie bezpieczeństwa. Oznacza to, że powinny być wyznaczone godziny na drzemkę w ciągu dnia oraz na nocny spoczynek i należy się tego planu trzymać. Przed snem trzeba wywietrzyć pomieszczenie, a dziecko przebrać w wygodny, luźny, przewiewny strój. Dziecko nie może iść spać głodne, małe dzieci często zasypiają zaraz po posiłku. Dobrze jeśli przed snem skorzysta z nocniczka (lub trzeba je przewinąć). Starsze dzieci mają swoje rytuały: książeczka przed snem, zasypianie z misiem, lalą. Należy dążyć do tego, aby jak najszybciej dziecko zasypiało samodzielnie w swoim łóżeczku. Dzieci w żłobku powinny spać na swoich leżaczkach, czy w łóżeczkach a szczególnie w swojej pościeli. Ramowy plan dnia dla dzieci w różnych wieku Szczegółowe informacje dotyczące organizacji opieki nad dziećmi w poszczególnych grupach wiekowych zamieszczone zostały w jednostce modułowej 513[01]. Z2.01. Prawidłowo zorganizowana opieka nad dzieckiem powinna realizować wszelkie potrzeby rozwijającego się organizmu w odpowiednim czasie i odpowiednich proporcjach. Należy też pamiętać o tym, ze każde dziecko ma indywidualne potrzeby, które mogą różnić się od opracowanych schematów i należy wziąć je pod uwagę opracowując dzienny plan opieki np.: jeden dwulatek potrzebuje 1 godziny snu w ciągu dnia, a inny zasypia ponownie przy podwieczorku. Niektóre dzieci będą dopominały się o dodatkową porcje jedzenia, a inne nie jest w stanie zjeść całej, należnej mu porcji. Podobnie z kontrolowaniem wypróżnień: jedno dziecko potrafi zasygnalizować swoje potrzeby, a jego rówieśnik może nie tolerować nocniczka i ciągle załatwiać się do pieluszki. Zmuszane wszystkich do siedzenia na nocniku może spowodować uraz psychiczny. Początkowo należy jednak kierować się trybem życia w kolejnych przedziałach wiekowych, a potem, w miarę potrzeb dopasowywać plany do potrzeb. Przykładowy, ramowy, dzienny plan opieki w grupie niemowląt 12 - 18 miesiąc życia: 6.00 Przyjmowanie dzieci 6.30 – 8.00 Zabawa manipulacyjna (np. przenoszenie przedmiotów z miejsca na

miejsce) 8.00 Śniadanie 8.45 Toaleta (przewijanie, mycie twarzy) 9.20 Zabawa ruchowa (np. pierwsze próby chodzenia z podtrzymywaniem za

ręce) 11.00 Obiad 11.30 Przygotowanie do snu (przewijanie, mycie twarzy)


12.00 – 14.00 Sen 14.00 Toaleta (przewijanie) 14..30 Podwieczorek 15.00 Mycie twarzy 15.15 Program usamodzielniania (samodzielne jedzenie i picie, odzwyczajanie

od pampersów, zgłaszanie potrzeb fizjologicznych, odzwyczajanie od smoczka)

16.00 – 17.00 Odbiór dziecka przez opiekunów 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz potrzeby biologiczne małego dziecka? 2. Czym należy się kierować ubierając noworodka? 3. Kiedy należy zacząć myć dziecku zęby? 4. Jakich pomocy użyjesz ucząc dziecko korzystania z nocnika? 5. Czym dla dziecka jest zabawa? 6. Jak przygotować dziecko do snu? 7. Jakie są najczęstsze problemy w pielęgnacji skóry małego dziecka? 8. Z jakich elementów składa się plan zabaw ruchowych o charakterze gimnastycznym? 9. W jaki sposób można zapobiegać płaskostopiu, wadom postawy czy krzywicy? 10. Jakich nawyków nauczysz dziecko w ramach realizacji potrzeby czystości? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaprojektuj gimnastykę trzyletnim dzieciom przebywającym w żłobku.


1) zapoznać się z proponowanym zestawem ćwiczeń (Materiał nauczania pkt. 4.6.1), 2) zapoznać się z możliwościami psychomotorycznymi dziecka w wieku trzech lat, 3) wziąć pod uwagę możliwości lokalowe do przeprowadzenia zajęć, 4) podjąć decyzję jakie sprzęty dodatkowe chcesz zastosować, 5) przemyśleć kolejność ćwiczeń, 6) przedstawić projekt ćwiczeń, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kartka, długopis. Ćwiczenie 2

Zaplanuj naukę korzystania z nocnika.



Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z proponowanymi działaniami (Materiał nauczania pkt.4.6.1), 2) przeczytać opis sytuacji podany poniżej, 3) zaplanować czynności wobec 2,5 letniego dziecka, 4) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kartka z opisem sytuacji i pytaniem dla każdej osoby, − kartka papieru formatu A4, − folie mazaki, − grafoskop, − opis sytuacji.

Opis sytuacji: Zosia ma 2,5 roku. Jest dzieckiem zdrowym, prawidłowo rozwijającym

się, które jednak nie opanowało jeszcze umiejętności korzystania z nocnika. Przechodzi okres buntu i przekory. Na prośby matki o skorzystanie z nocnika reaguje krzykiem i ucieczką. Ma zakładane pieluszki jednorazowe. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz Tak Nie 1) dobrać dziecku prawidłowe obuwie? o o 2) zadbać u dziecka o higienę jamy ustnej? o o 3) omówić ogólne zasady pielęgnacji skóry noworodka i niemowlęcia? o o 4) ułożyć zestaw ćwiczeń fizycznych dla dzieci o charakterze ogólnorozwojowym? o o 5) wymienić warunki niezbędne, aby ułożyć dziecko do snu? o o 6) wymienić, na co należy zwrócić uwagę w pielęgnacji pośladków niemowlęcia? o o 7) wymienić, cechy jakie powinny posiadać kosmetyki dla dzieci? o o 8) przygotować ubiór niemowlęciu zależnie od warunków atmosferycznych? o o 9) zaspokoić dziecku potrzebę oddychania? o o 10) uzasadnić, dlaczego noworodek powinien być chroniony przed spadkiem temperatury? o o


4.6. Promowanie zdrowia i edukacja zdrowotna 4.6.1. Materiał nauczania Promowanie zdrowia a edukacja zdrowotna

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem w celu jego poprawy. (definicja wg Karty Ottawskiej 1986). Natomiast głównymi celami edukacji zdrowotnej są: − wpływanie na zmianę zachowań człowieka, − pobudzanie zainteresowań zdrowiem, − przekształcanie postaw i zachowań ludzkich, − wyrabianie odpowiedzialności za zdrowie własne i osób z najbliższego otoczenia. Tak szeroko rozumiane wychowanie dla zdrowia powinno stanowić integralną część procesu wychowania i należy je oprzeć na uświadamianiu i popularyzowaniu wiedzy o zdrowiu. Każdy powinien wiedzieć, co jest dla zdrowia szkodliwe, a co działa pozytywnie na organizm. Niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka oraz zachowania i doskonalenia jego zdrowia jest sprzyjający temu styl życia. Obowiązkiem dorosłych, opiekunów jest nauczanie dzieci takiego właśnie stylu życia oraz konsekwentne utrwalanie i poszerzanie tej wiedzy. Zdrowy styl życia - to utrzymywanie optymalnej higieny osobistej i środowiskowej, prawidłowa kontrola czynności fizjologicznych, właściwe jakościowo i ilościowo pożywienie, hartowanie ciała, odpowiednio dobrany i dozowany ruch i wysiłek fizyczny, przebywanie w korzystnym środowisku biologicznym i społecznym, unikanie niebezpieczeństw. Rozwijające się dziecko powinno być w miarę wzrastania coraz bardziej świadome swych potrzeb zdrowotnych. Początkowo jest ono biernym uczestnikiem prowadzonego przez rodziców i opiekunów postępowania, z czasem potrafi coraz lepiej określać i realizować swoje potrzeby zdrowotne, wymagając jednak zawsze życzliwej i skutecznej pomocy i kontroli. Bardzo dużo zależy od tradycji i nawyków rodzinnych i od poziomu wiedzy o zdrowiu w najbliższym otoczeniu (patrz: moduł dotyczący promowania zdrowi – jednostka modułowa 513[01].01.04)). Edukacja zdrowotna i ekologiczna w instytucjach opiekuńczo wychowawczych Za główne zadanie edukacyjne w zakresie wychowawczo-zdrowotnym i ekologicznym przyjęto wyposażenie dzieci w podstawowy zasób wiadomości, umiejętności oraz ukształtowanie postawy wobec zdrowego stylu życia i kultury proekologicznej. Wykształcenie w ich osobowości wrażliwości i poczucia obowiązku wobec własnego zdrowia oraz uświadomienie znaczenia przyrody dla człowieka. Cele ogólne i szczegółowe realizowane są w ciągu całego procesu wychowawczo - dydaktycznego z dziećmi, dotyczą one: − ukazywania wartości zdrowia jako potencjału, którym dysponujemy, − zapoznania ze sposobami zachowania i umacniania, a także poprawy zdrowia, − wdrażania zasad zdrowego stylu życia, − wyposażenia w podstawowe wiadomości dotyczące związku i zależności zachowania

miedzy każdym z nas a środowiskiem, − wyrabiania gotowości do podejmowania prostych decyzji związanych na rzecz ochrony

środowiska, − propagowania kultury proekologicznej.


Zakres edukacji zdrowia w rodzinie i formy jej promowania Ogromna rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina W rodzinie kształtuje się osobowość człowieka, od tego czy rodzina stara się zaspokoić podstawowe potrzeby jej członków i czy stwarza warunki do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego zależy przyszłe życie człowieka. Rodzina poprzez wymiar opiekuńczy, wychowawczy, moralny, edukacyjny sprzyja zdrowiu i jego rozwojowi, ale może także to zdrowie zaburzyć i zniszczyć. Dlatego najlepiej, jeśli zajęcia o tematyce zdrowotnej prowadzone są razem z dziećmi i ich rodzicami i były kontynuowane w domu. Podstawowe mechanizmy oddziaływania: − informowanie (dostarczanie wiedzy na temat czynników ryzyka), − wychowanie zdrowotne w rodzinie (zmiana postawy z zachowań negatywnych na

pozytywne).

Tematy, wchodzące w skład edukacji dzieci. W ramach edukacji zdrowotnej prowadzonej wśród małych dzieci, powinny być podejmowane tematy, które mówią o zdrowym stylu życia i profilaktyce np.: higiena, ruch, zdrowe odżywianie, zapobieganie wypadkom itp. Poniżej został omówiony temat higieny osobistej. Okres dziecięcy sprzyja wyrabianiu nawyków higienicznych i dobrego zachowania się, niezbędnych do samodzielności, zamiłowania do czystości i dbałości o estetyczny wygląd, kulturę zachowania się, a tego wszystkiego uczą się dzięki naśladowaniu dorosłych oraz chęci zwrócenia na siebie uwagi. Świadomość zdobywanych przyzwyczajeń decyduje o tym czy staną się one w przyszłości głęboko zakorzenionymi potrzebami kulturalnymi. Higiena osobista polega na wyrabianiu przyzwyczajeń sprzyjających zdrowiu, należą tu: − stała troska o czystość ciała, − mycie rak w ciągu dnia, − mycie zębów, − czesanie włosów, − czysty, estetyczny wygląd ubrania, − prawidłowe korzystanie z ubikacji i umywalki. Wszystkie te czynności powinny stać się dla dziecka nawykami. Wraz z wiekiem doskonalą się i wzbogacają metody pracy dzieci, przy czym coraz większą rolą pełni motywacja rzeczowa. Nabywanie czynności samoobsługowych ma znaczenie w osiąganiu samodzielności. Ważne jest utrzymanie higieny najbliższego otoczenia - dzieci powinny dbać o utrzymanie porządku, czystości we wszystkich pomieszczeniach, w których przebywają w ciągu dnia. Praca wychowawcza powinna wyrabiać w dzieciach poczucie odpowiedzialności i dbałości za wszystko, co się znajduje w salach. Dzieci powinny odczuwać potrzebę estetyki. Po skończonych zajęciach każde dziecko sprząta swoje stanowisko pracy. Opiekunka musi pamiętać że jest dla dzieci wzorem. Przykładowe scenariusze zajęć z dziećmi z cyklu: Czystość Scenariusze w oparciu o „Zabawy rozwijające dla małych dzieci” autorstwa Haliny Trawińskiej Zabawa tematyczna Temat: Zapraszamy do łazienki; Pomoce dydaktyczne: kącik kąpieli lalki;


Plan zajęcia: 1. Rozmowa wstępna.

− popatrzcie, jaka ta lalka jest brudna. Trzeba ją będzie wykąpać - mówi prowadzący, pokazując lalkę.- A co będzie nam potrzebne do kąpieli lalki?

− po odpowiedziach prowadzący mówi, że aby lalę wykąpać, musimy mieć wodę, mydło oraz ręcznik, którym ją wytrzemy do sucha.

2. Zabawa kierowana w kąciku kąpieli. Chodźmy teraz do naszej łazienki (kącik kąpieli) wykąpać tego brudaska.

Zabawa dydaktyczna Temat: Zapraszamy do łazienki Środki dydaktyczne: książka pt.„Kasia" H. Gutsche i W. Badalskiej, przedmioty potrzebne do inscenizacji wiersza pt. „Przed śniadaniem" W. Grodzieńskiej, łazienka i przybory toaletowe Plan zajęcia: 1. Rozmowa wstępna.

− ciekawa jestem, czy wszystkie dzisiaj myłyście rączki i buzie, czy są czyste? - zwraca się do dzieci prowadząca, czeka chwilę na odpowiedź, a następnie prosi o pokazanie rąk.

− żeby dzieci ładnie wyglądały i były zdrowe, muszą się myć, z brudnymi dziećmi nikt nie chce rozmawiać.

2. Inscenizowanie wiersza pt. „Przed śniadaniem" i jego omówienie. − popatrzcie i posłuchajcie, co się przydarzyło małemu brudasowi - następuje

inscenizacja wiersza pt. „Przed śniadaniem" W. Grodzieńskiej „Z talerzyka Rogal zmyka A na kuchni mleko kipi I tak syczy: „Jeśli łaska Zabierajcie stąd brudaska - Nie chcę, by mnie brudas wypił! Kto się nie mył przed śniadaniem, Ten śniadania nie dostanie”.

Po obejrzeniu inscenizacji prowadząca pyta dzieci, o czym była mowa w wierszyku, a następnie sama mówi o rogaliku i mleku, które na widok brudnego chłopca (w inscenizacji powinna się pokazać postać brudnego chłopca lub dziewczynki) zaczęły uciekać, a mleko nawet powiedziało, że nie chce, aby je wypił brudas. Prawda, że to nieładnie, żeby z takimi brudnymi rączkami i buzią siadać do jedzenia? - Zwraca się prowadząca do dzieci. 3. Zapoznanie dzieci z książką pt. „Kasia".

− zapoznam was teraz z dziewczynką, której na imię Kasia. Mieszka ona sobie w tej książeczce - mówiąc to prowadząca pokazuje książkę H. Gutsche i W. Badalskiej,

− przypatrzmy się jej uważnie, czy jest ona dziewczynką czystą, czy brudną? ; Następuje wspólne oglądanie książki, podczas którego prowadząca zwraca szczególną uwagę na fragmenty (ilustracje) mówiące o czystości.

4. Demonstrowanie w łazience niezbędnych akcesoriów do mycia i pokaz mycia rąk.


− Kasia to czysta dziewczynka. Pamięta o tym, aby umyć ręce przed jedzeniem - mówiąc to prowadząca wraca na chwilę do fragmentu książki mówiącego o dziewczynce biegnącej do umywalni,

− może pójdziemy teraz do łazienki umyć rączki? Po wejściu do łazienki prowadząca pokazuje dzieciom jak się odkręca kran, potem bierze do rąk mydło, mówi, do czego służy, zwilża je w wodzie i mydli ręce. Po odłożeniu mydła płucze ręce pod kranem, otrzepuje nad umywalką i wyciera ręcznikiem. Po tej demonstracji mycia rąk proponuje, aby dzieci same spróbowały to zrobić (przed przystąpieniem do mycia należy pamiętać o zawinięciu rękawów). 4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest promocja zdrowia? 2. Jakie znasz główne cele edukacji zdrowotnej? 3. Jaką rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina? 4. Jakie znasz główne zadania edukacyjne w zakresie wychowawczo-zdrowotnym

i ekologicznym w stosunku do dzieci? 5. Jakie cele są realizowane w ciągu procesu wychowawczo - dydaktycznego z dziećmi? 6. Jaką rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina? 7. Jakie są podstawowe mechanizmy oddziaływania na rodzinę? 8. Dlaczego okres dzieciństwa jest odpowiedni do nauczania prozdrowotnych zachowań? 9. Co wchodzi w skład sprzyjającego zdrowego stylu życia? 10. Podaj tematy, które zaproponujesz dzieciom dwuletnim w ramach edukacji zdrowotnej. 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Myj zęby. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1), 2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego, 3) zapoznać się z metodami profilaktyki próchnicy u dzieci, 4) stworzyć plan zajęć, 5) zaplanować środki dydaktyczne, 6) zaprezentować projekt nauczycielowi, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - kartka, - długopis. Ćwiczenie 2

Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Jedz owoce i warzywa



Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1), 2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego, 3) zapoznać się ze specyfiką żywienia dzieci trzyletnich, 4) stworzyć plan zajęć, 5) zaplanować środki dydaktyczne, 6) zaprezentować projekt nauczycielowi, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kartka − długopis 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić, jakie są zadania edukacyjne w stosunku do dzieci w żłobku? o o 2) podać przykłady tematów promujących zdrowie do przeprowadzenia

z dziećmi w żłobku? o o 3) wyjaśnić, na czym polega zdrowy styl życia? o o 4) skompletować środki dydaktyczne niezbędne do nauki mycia zębów w grupie dzieci? o o 5) uzasadnić, dlaczego rodzina jest najistotniejszym ogniwem w nauce prawidłowych nawyków zdrowotnych? o o 1) zróżnicować pojęcia edukacji i promocji zdrowia? o o 2) wyjaśnić, dlaczego już w żłobku należy dzieci uczyć zachowań prozdrowotnych? o o 3) zdefiniować, czym jest promocja zdrowia? o o 4) wyjaśnić, dlaczego właśnie wiek żłobkowy jest odpowiedni do kształtowania nawyków higienicznych? o o 5) wyjaśnić, dlaczego ćwiczenia z zakresu edukacji zdrowotnej w stosunku do dzieci muszą być przeprowadzane w formie zabawy? o o


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji całego

modułu. − Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11,12, 18,19,20 są zadaniami wielokrotnego wyboru

i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa; − Zadania 10 to zdanie z luką. − Zadania 9,13,17 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi. − Zadania 15 i 16 wymagają umiejętności posługiwania się siatką centylową. − Zadanie 14 wymaga obliczeń.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: − w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X

(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

− w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi, − w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy, − w zadaniach rachunkowych wykonaj obliczenia według znanych wzorów, − w zadaniach z siatką centylową odczytaj odpowiednie współrzędne lub je

zaznacz. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci zadania: 13 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Najlepszym sposobem karmienia noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia jest:

a) mleko matki, b) mleko krowie, c) mleko modyfikowane, d) mieszanki mleczne z dodatkiem kleiku ryżowego.

2. Symbol 2R na opakowaniu mleka modyfikowanego oznacza:

a) mleko początkowe, b) mleko dla dzieci z tendencja do ulewania, c) mleko następne z dodatkiem kleiku ryżowego, d) mleko następne z dodatkiem kleiku gryczano-ryżowego.

3. Kanapkę z chlebem i masłem możesz podać dziecku w wieku:

a) 6 miesięcy, b) 8 miesięcy, c) 10 miesięcy, d) 12 miesięcy.

4. U rocznego niemowlęcia częstotliwość tętna w stanie spoczynku wynosi 150 u/minutę.

Stan taki to a) tachykardia, b) bradykardia, c) wartość fizjologiczna, d) normokardia.

5. Wyjaśnij rolę tłuszczy w diecie dzieci do 2 roku życia.

a) mogą spowodować otyłość, b) mogą doprowadzić do hipercholesterolemii, c) są one niezbędne do prawidłowego rozwoju układu nerwowego, d) są one niezbędne do prawidłowej termoregulacji.

6. Pozycja trzymania niemowlęcia na rękach, to:

a) na boku, b) w pozycji płaskiej, c) na brzuszku, d) w kołysce rąk.

7. Przedstaw kierunek mycia i środek jakim wykonasz czynności toalety krocza u dziewczynki:

a) z góry na dół wodą z mydłem, b) z dołu do góry wodą z mydłem, c) z góry na dół wodą, d) z dołu do góry wodą z mydłem.

8. Jak często będziesz zmieniać pieluszkę u niemowlęcia?

a) maksymalnie co 3 godziny oraz wtedy gdy odda stolec, b) 8 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec, c) 5 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec, d) maksymalnie co 2 godziny oraz wtedy gdy odda stolec.

9. Miejsce, w jakim można założyć mankiet dokonując pomiaru ciśnienia tętniczego krwi

u dziecka to:


10. Podczas przewijania niemowlęcia wkładając pod pośladki nową pieluszkę należy pamiętać o tym,................................................, co niekorzystne jest dla stawów biodrowych niemowlęcia.

11. Pozycja na brzuszku

a) wpływa korzystnie na kształtowanie się stawów biodrowych, b) zapewnia dobry kontakt wzrokowy z dzieckiem, c) zapobiega śmierci łóżeczkowej, d) sprzyja „dociśnięciu” małżowin usznych do czaszki.

12. Promując zdrowie wśród dzieci trzyletnich w żłobku powinieneś skupić się na: a) zapobieganiu próchnicy zębów, b) zapobieganiu krzywicy, c) nauczaniu dzieci zachowań prozdrowotnych, d) zapobieganiu wypadkom i urazom.

13. Jakimi zasadami będziesz kierować się dokonując pomiaru obwodu głowy u dziecka? 14. Oblicz objętość mleka potrzebną na jednorazowe karmienie noworodka w 7 dobie

życia, jaką ilość pokarmu powinno dostać dziecko w ciągu całej doby?

15. Wyznacz na siatce centylowej: dziecko 7 miesięcy o masie 10 kg,

16. Odczytaj i zapisz zgodnie z zasadami poszczególne pozycje centylowe

1- ………………………… 2- ………………………… 3- ………………………… 4- ………………………… 5- ………………………… 6- …………………………


17. Wymień, jakie warunki powinny spełniać zabawki, aby mogły się nimi bawić bezpiecznie dzieci w żłobku:

18. Podczas pielęgnacji noworodka, u którego nie odpadł jeszcze kikut pępowiny należy:

a) smarować kikut pępowiny środkiem nawilżającym, b) dokładnie oczyścić kikut pępowiny wodą z mydłem, c) nie doprowadzić do zamoczenia kikuta pępowiny podczas kąpieli, d) zapudrować zasypką po kąpieli.

19. U 2-wu miesięcznego dziecka stwierdziłaś ciemieniuchę na głowie. W takim przypadku należy:

a) umyć głowę i wyczesać łuski grzebieniem, b) umyć głowę i nasmarować oliwką, następnego dnia delikatnie sczesać łuski, c) umyć głowę i zdrapać paznokciem przyklejone łuski, d) umyć głowę i posmarować nawilżającym balsamem, poczym delikatnie sczesać

łuski.

20. Noworodek ma obfite potówki na twarzy. W takim przypadku należy: a) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i zapudrować zmiany, b) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i przetrzeć 2% spirytusem salicylowym, c) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem, d) wetrzeć oliwkę kosmetyczną.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Pielęgnowanie dziecka zdrowego Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz obliczenia, brakujące części zdania lub pełne odpowiedzi

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1. a b c d

2. a b c d

3. a b c d

4. a b c d

5. a b c d

6. a b c d

7. a b c d

8. a b c d

9.

10.

11 a b c d

12. a b c d

13.

14.


15.

16.

1………………………. 2………………………… 3………………………. 4 ………………………… 5 ………………………… 6…………………………

17.

18. a b c d

19. a b c d

20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Bernat K.: Jak opiekować się zdrowym noworodkiem w domu. Zeszyty Promocji

Zdrowia. Zakład Poligraficzny. Lublin 1994 2. Bożkowa K. (red): pediatria praktyczna. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 1994 3. Dowshen S.A., Izenberg N., Boss E.: Dziecko. Zdrowie i rozwój. Świat Książki.

Warszawa 2003 4. Fenwick E.: Matka i dziecko (vademecum). OMC& Letter Perfekt International.

Warszawa1998 5. Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Wydawnictwo Ośrodek

doradztwa i szkolenia. Łódź 1997 6. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP. Warszawa 1998 7. Hellbrugge T.: Pierwszych 365 dni życia dziecka. Wydawnictwo Promyk słońca.

Warszawa 1991 8. Illingwrth R., C.: Niemowlęta i małe dzieci. PZWL, Warszawa 1996 9. Jankowski A. (red.): Propedeutyka pediatrii. AM we Wrocławiu. Wrocław 1998 10. Karski J.: Promocja zdrowia. PZWL, Warszawa 1992 11. Kubicka K., Kawalec W.(red.): Pediatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa

1999 12. Murkoff H.: Niezbędnik opiekunki do dziecka. Wydawnictwo KLUB DLA CIEBIE.

Warszawa 2005 13. Nowak S.: propedeutyka pediatrii. PZWL. Warszawa 1987 14. Papierkowski A.: Choroby wieku rozwojowego. PZWL. Warszawa 1997 15. Pawłowska d., Gożdzikiewicz A.: Przewodnik do ćwiczeń z żywienia niemowląt

i dzieci. Akademia Medyczna. Białystok 2003 16. Socha J., Rojek U.: Żywienie dzieci chorych i zdrowych. PZWL. Warszawa 1995 17. Spock B., Rothenberg M.B.: Dziecko- pielęgnowanie i wychowanie. PZWL, Warszawa

1995 18. Szotowa W.: Żywienie dzieci zdrowych. PZWL. Warszawa 1992 19. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Wydawnictwo

Czelej. Lublin 2004 20. Trawińska H.: Zabawy rozwijające dla małych dzieci. PZWL. Warszawa 1998 21. Worner P.: Opieka nad noworodkiem. Liber. Warszawa 2004 22. Zahradniczek K. (red.): Pielęgniarstwo. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa

2004 Strony internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006: – www.edziecko.pl – www.forumpediatryczne.pl – www.niemowle.onet.pl – www.dziecko24.pl

http://www.edziecko.pl

http://www.forumpediatryczne.pl

http://www.niemowle.onet.pl

http://www.dziecko24.pl

pielęgnowanie dziecka zdrowego

Education