plan je eigen ruimte dorpen vroeger nu later zeeuwse dorpstypen
TRANSCRIPT
plan je eigen ruimte
Dorpen
Vroeger Nu Later
Zeeuwse Dorpstypen
In het zeekleilandschap van Zuidwest Nederland liggen veel dorpen. Je kunt ze verdelen in verschillende dorpstypen.
Dorpen
Vroeger NuLater
Bron: brochure Zeeuwse Zeekleilandschap Provincie Zeeland
Elke dorpstype heeft zijn eigen karakter.
Dat karakter wordt vooral bepaald door:
De vorm van het dorp
Het patroon van wegen en straten
Belangrijke gebouwen (b.v. de kerk)
Andere dominante elementen (b.v. dijk, kanaal) in of bij het dorp.
Dorpen
Vroeger NuLater
In het Oudland zijn vooral ringdorpen te vinden.
Na 1500 zijn de voorstraat-dorpen ontstaan,
Dorpen
Vroeger NuLater
Dorpen
Vroeger NuLater
Bij de kleinere nieuwlandpolders vinden we nogal wat dijkdorpen.
In de grotere nieuwlandpolders komen straatdorpen en kruiswegdorpen voor.
Daarnaast zijn er in Zeeland vestingdorpen
En dan zijn er uiteraard de moderne dorpen of moderne dorpsuitbreidingen.
Gereduceerde dorpen in de loop der tijd veel kleiner geworden en is er van de oorspronkelijke vorm weinig over.
Ringdorp
Waar: Gebouwd op kruising van kreekrug en wegen.
Voorbeelden: Kloetinge, Noordwelle.
Kenmerken: De kern van het dorp (de kerk) ligt hoger dan de
omgeving. Rond de kerk ligt een dorpsring met winkels
arbeiderswoningen, en werkplaatsen. Boerderijen liggen in het dorp en in lintvorm langs
wegen en (ring)dijken.
Dorpen
Vroeger NuLater
Noordwelle; bron geoactief
Voorstraatdorp Waar: in de oudere nieuwlandpolders. ( 1300-1700)Voorbeelden: Colijnsplaat, ‘s-Heer Arendkerke.
Kenmerken: Het dorp ligt altijd tegen een (oude) zeedijk. De belangrijkste straat ( de Dorpsstraat of
Voorstraat) staat loodrecht op de dijk Straten vaak evenwijdig aan de dorpsstraat De dorpsstraat verbond de kerk met het haventje
van het dorp. Oudere dorpen hebben een dorpsring. Nieuwere dorpen hebben een vierkant dorpsplein.
Dorpen
Vroeger NuLater
Dijkdorp
Waar: In de kleinere polders
Hier was geen plaats voor een voorstraat of dorpsring. Daarom bouwde men langs de dijk.
Voorbeeld: Heinkenszand, ‘s-Heerenhoek
Kenmerken: Het dorp is smal en langgerekt De kerk staat vaak onderaan de dijk , soms bij
een T-splitsing van dijken. Huizen staan in rijen aan weerszijden van de dijk.
Dorpen
Vroeger NuLater
Kruiswegdorp
Waar: In de grote verkavelde polders van de 17e eeuw. Op de kruising van de twee belangrijkste wegen .
Voorbeeld:
Kenmerken: Liggen in de grotere polders. Hebben een plein met kerk en gemeentehuis In de kleinere dorpen is er alleen een belangrijke
kruising. Door de aanbouw van rechthoekige achterstraten
heeft het dorp een wat vierkante vorm
Dorpen
Vroeger NuLater
Straatdorp
Waar: Lukraak langs lange weg.
Voorbeeld: Driewegen
Kenmerken: Dorpen zonder planning gemaakt Twee rijen huizen langs een lange weg Een echte kern ontbreekt. Geen ruimte voor kerk en dorpsplein. Vaak een cafe of winkel bij T-splitsing met
dwarsweg Vaak kleine nederzettingen, die nu nog het echte
dorpsgezicht kennen.
Dorpen
Vroeger NuLater
Vestingdorp.
Waar: In gebieden die vroeger een strategische ligging hadden.
Voorbeeld: Retranchement
Kenmerken: Dorp gebouwd in de nabijheid van een vesting Of: bestaand dorp dat is versterkt. Dorp heeft aarden wallen, muren en grachten. Grachten en wallen vaak in stervorm rond dorp
gebouwd Compacte bouw binnen de grachten/omwalling
Dorpen
Vroeger NuLater
Modern dorp (of moderne dorpsuitbreiding)Waar: -in de nieuwere polders (complete dorpen) -alle grotere Zeeuwse dorpen (uitbreidingen)Voorbeeld: Lewedorp.Kenmerken: Geplande dorpsuitbreidingen Grote nieuwbouwwijken (tientallen woningen) Seriebouw Regelmatig stratenpatroon en kavelgrootte Bezit en gebruik van een auto speelde een
belangrijke rol bij de planning
Dorpen
Vroeger NuLater
Gereduceerd (oud) dorp (gedeeltelijk verdwenen dorp)Waar: in de oudere poldersVoorbeeld: Baarsdorp, Sinoutskerke, Eversdijk.Kenmerken: Buurtschap, vaak met met cultuurhistorische restanten
die wijzen op het omvangrijker zijn van de nederzetting in het verleden.
Enkele huizen en boerderijen waarvan er soms een aantal al erg oud zijn
Oude dorpselementen nog zichtbaar zoals een kerkhof of kerkring,
Grilliger patroon van straten en wegen en percelen
Dorpen
Vroeger NuLater