plan prezentacji: 1. definicje - uniwersytet przyrodniczy ... · plan prezentacji: ... źródło: ....
TRANSCRIPT
Plan prezentacji:
1. Definicje
1.1. Bystrza o zwiększonej szorstkości
1.2 Ziarna ponadwymiarowe
2. Przykłady budowli wraz z komentarzem
3. Konkluzje
Literatura
Definicje 1. Bystrza (bystrza o zwiększonej szorstkości)-
umocniony odcinek cieku charakteryzujący się dużym spadkiem podłużnym, prowadzący wodę ze znaczną prędkością. Bystrze pozwala na zmniejszenie spadku podłużnego rzeki, przez co zapobiega powstawaniu erozji dennej.
Budowle te umożliwiają migrację ryb (brak konieczności przepławek) oraz makrobezkręgowców dennych, powodują natlenienie wody oraz estetycznie oddziałują na krajobraz. Ponadto powodują odtworzenie łach korytowych powyżej i poniżej budowli, zmieniając charakter rzeki na roztokowy.
Ziarno jest pojedynczym, elementarnym i
pierwotnym składnikiem zbioru ziaren, który gdy
jest produktem procesu sedymentacji nosi nazwę
osadu ziarnistego. Ziarna mogą być kryształami,
agregatami lub okruchami.
2. Ziarna ponadwymiarowe - to
ziarna, których wymiary znacznie
przekraczają miąższość osadu z
którego pochodzą.
Porębianka Pozwalają na swobodną wędrówkę ryb oraz
makrobentosu nawet przy stanach niżówkowych, na co pozwala wykonana koncentracja strugi w centralnej części bystrza.
Odtwarzają łachy korytowe powyżej oraz poniżej budowli. Przejawia się to w odbudowie koryta roztokowego.
Krzczonówka Bystrze jest wykonane z
luźno ułożonych głazów z kamienia łamanego.
Celem jest miejscowe wzmocnienie koryta cieku.
Czarny Dunajec Odtwarzają łachy korytowe powyżej i poniżej budowli.
Stanowią przeszkodę dla migracji ryb.
Hydraulicznie oddziałują jak stopień wodny.
Mikroformy korytowe tworzące się wokół dużych ziaren
Formy groniaste to skupienia otoczaków o charakterystycznej budowie.
Są one wydłużone zgodnie z kierunkiem przepływu. Po stronie
podprądowej otoczaki tworzą stromą imbrykację podprądową. W kierunku
za prądem, w strefie cienia, w formie nasypu gromadzi się materiał
drobniejszy.
Schemat form groniastych
źródło: http://www.ing.uni.wroc.pl/~lkur/rzeki.htm
Mega clusters tworzą pojedyncze otoczaki powyżej 300 mm
(długość osi L – najdłuższej), o słabym stopniu obtoczenia,
ułożone poprzecznie w centralnej lub bocznej części koryta.
Odzwierciedlają główny kierunek nurtu podczas przepływów
nadkrytycznych. Uruchamiane są jednak rzadko, co 11, 65 lub
nawet 100 lat, a ich transport odbywa się na niewielkie odległości
(Grant i in. 1990, Chin 2003). Sprawia to, że formy te to bardzo
stabilne przeszkody wpływające na znaczne podwyższenie
szorstkości w korycie i powstanie koryta typu kaskadowego
(Montgomery, Buffington 1997).
W części doprądowej wykształcają się mikroformy typu: obstacle
clast oraz complex cluster, za lub przed którymi zdeponowane są
frakcje drobniejsze (70–100 mm i mniejsze).
Znaczenie ziaren ponadwymiarowych dla życia biologicznego w
rzece :
stanowią elementy habitatowe, szczególnie dla zwierząt
bezkręgowych;
dają cień przez co zmniejszają różnice temperatury wody w
ciągu dnia;
stanowią schronienie dla ryb;
stanowią istotne znaczenie dla odbycia tarła ryb.
źródło:http://www.krakow.rzgw.gov.pl/download/Zasady_dobrej_praktyki.pdf
Utrata elementów decydujących o
szorstkości dna powodujących
spadek rozmaitości siedlisk
wodnych, spowodowała
niekorzystne zmiany w strukturze
gatunkowej flory i fauny wodnej.
Głównym celem tego dziania na
tym potoku była poprawa siedlisk
dla ryb głownie łososiowatych w
celu podniesienie jakości miejsc
tarliskowych.
Potok Młynne, zlewnia Popradu
Potok Młynne, źródło:http://www.krakow.rzgw.gov.pl/download/Zasady_dobrej_praktyki.pdf
Poprawa stanu środowiska wodnego poprzez umieszczenie głazów
Koncepcja rozmieszczenia głazów, źródło:http://www.krakow.rzgw.gov.pl/download/Zasady_dobrej_praktyki.pdf
Rzeczny żwir może być dodawany do rzeki w
trakcie budowy sztucznych tarlisk lub
poprzez jego uzupełnianie.
Dla ryb łososiowatych wytyczne w zakresie
składu i frakcji żwiru są następujące: ok. 80%
żwir 10-50 mm, ok. 20 % żwir 100 mm oraz
niewielka część gruboziarnistego piasku
(2 do 5 mm).
Sztuczne tarliska
Akumulacja żwiru, źródło:http://www.krakow.rzgw.gov.pl/download/Zasady_dobrej_praktyki.pdf
4. Konkluzje końcowe
4.1 – oprócz układu poziomego koryta rzeki lub potoku górskiego
istnieje również układ pionowy – dno w profilu podłużnym
zbudowane jest z następujących po sobie sekwencji
przegłębień i bystrzyków
4.2 – naturalnym i najbardziej zbliżonym do morfologii dna sposobem
zabudowy cieku są układy bystrzy z kamienia naturalnego lub bystrzy
z kamieniami wbudowanymi w płytę spadową konstrukcji
4.3 – podczas projektowania bystrzy należy zwrócić uwagę na szczegóły
konstrukcji stanowiska górnego (próg), wielkość kamieni na bystrzu,
długość ubezpieczenia górnego oraz ubezpieczenia dolnego (rozmycie)
4.4 – bystrza to budowle pro-ekologiczne: zapewniają
wędrówkę ryb, napowietrzają wodę, jednocześnie spełniają
funkcje techniczne
21
Dziękuję za uwagę
Prof. zw. dr hab. inż. Artur Radecki-Pawlik [email protected]
Uniwersytet Rolniczy – Kraków, Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki, WIŚiG
Literatura Ślizowski R., Radecki-Pawlik A., N’Famara Sambou.1997. Badania porównawcze bystrzy z kamienia naturalnego - elementu
ekologicznej zabudowy potoków górskich - z bystrzami betonowymi typu Peterki, Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 321, s.33-41
Ślizowski R., Radecki-Pawlik A.1998. Bystrze z kamienia naturalnego jako przykład nowoczesnej, ekologicznej budowli regulacyjnej w zlewniach rzecznych. Przegląd Naukowy, SGGW, Warszawa, 15, s.162-170
Radecki-Pawlik A., Ślizowski R. 1998. Bystrze o zwiększonej szorstkości jako element ekologicznej stabilizacji potoków górskich. Przegląd Naukowy, SGGW, Warszawa, 15, s.153-162
Ślizowski R., Radecki-Pawlik A. 1999. Rozmycie nie umocnionego dna poniżej bystrzy o zwiększonej szorstkości, Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 19, s.115-123
Radecki-Pawlik A. 1999.Badania rozkładu prędkości oraz naprężeń stycznych w strefie
oddziaływania bystrza, Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 19, s.71-79
Radecki-Pawlik A. 2010. O niektórych, bliskich naturze rozwiązaniach utrzymania koryt rzek i potoków górskich. Gospodarka Wodna, Warszawa, Sigma-Not 2, 78-85.
Radecki-Pawlik A. 2011. Hydromorfologia rzek i potoków górskich – działy wybrane. Podręcznik Akademicki. Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, ss. 280.