T .C.

BEYKENT ÜN İVERS İTES İ

MESLEK YÜKSEKOKULU

MAK İNE MYO

PLASTİK MALZEMELERİN TASARIMI VE

PLASTİK UYGULAMALARI

(Yönlendi r i lmiş Çal ışma Bi t i rme Projes i )

Projeyi Haz ı r layan :

Ertan SARIBAYRAKDAROĞLU

İSTANBUL, 2016

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

T .C.

BEYKENT ÜN İVERS İTES İ

MESLEK YÜKSEKOKULU

MAK İNE MYO

PLASTİK MALZEMELERİN TASARIMI VE

PLASTİK UYGULAMALARI

(Yönlendi r i lmiş Çal ışma Bi t i rme Projes i )

Projeyi Haz ı r layan

Ertan SARIBAYRAKDAROĞLU

Öğ renci No:

140643032

Dan ışman :

Öğ r . Gör . Ahmet Acar

İSTANBUL, 2016

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

YEMİN METNİ

Meslek yüksekokulu , yönlendir i lmiş b i t i rme projes i o larak

sunduğum “Plas t ik malzemeler in tasar ım ı ve p las t ik uygulamalar ı”

baş l ıkl ı bu çal ışman ın, b i l imsel ahlak ve geleneklere uygun şeki lde

taraf ımdan yaz ı ld ığ ın ı , yarar land ığ ım eser ler in tamam ın ın

kaynaklarda göster i ld iğ in i ve ça l ışmam ın iç inde kul lan ı ld ıklar ı her

yerde bunlara a t ı f yap ı ld ığ ın ı be l i r t i r ve bunu onurumla doğ rular ım.

10.05.2016

İmza :

Aday : Er tan SARIBAYRAKDAROĞLU

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Konu Seçimi Nedeni :

Ülkemiz sanayis inde de yoğun olarak üre t imi yap ı lmakta o lan

plas t ik parçalara a i t tasar ım teknik b i lgi ler ine a i t kaynaklar ın

yabanc ı d i lde yaz ı ld ığ ın ı gördüm. Çal ışmakta olduğum Arçel ik

A.Ş ’de Arge Mekanik bölümünde ih t iyaç duydukça yabanc ı

kaynaklara başvuruyoruz. Çal ışarak e lde e t t iğ im bi lg i ler i le Plas t ik

Ürünler in tasar ım ında kaynaklar ın der lenmesi , k iş i se l b i lgi ve

b i r ik imime kazand ı racağ ı kadar , bu tez sayes inde sanayic iye ger i

b i lg i ak ış ına da hizmet edeceğ imi düşünerek tez konusu olarak

bel i r ledim.

Ertan SARIBAYRAKDAROĞLU

29.02.2016

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

1

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ............................................................................................................ 1

ŞEKİLLER LİSTESİ ................................................................................................... 3

TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................. 5

1. GİRİŞ ................................................................................................................... 6

2. PLASTİKLER ...................................................................................................... 8

3. POLİMER YAPI .................................................................................................. 8

3.1 Yarı Kristal Yapı ........................................................................................... 8

3.2 Amorf Yapı .................................................................................................... 9

3.3 Elastomer Yapı .............................................................................................. 9

4- PLASTİK TEKNİK ÖZELLİKLERİ ................................................................. 10

4.1 Plastik Malzeme Seçimi ve Önemi.............................................................. 11

4.2 Parça Fonksiyonunun Tanımlanması .......................................................... 11

4.3 Plastikler ve Kullanım Yerleri ..................................................................... 13

PE ....................................................................................................................... 13

POM ................................................................................................................... 13

PA ....................................................................................................................... 13

PU ....................................................................................................................... 14

PVC .................................................................................................................... 14

PP ....................................................................................................................... 14

ABS .................................................................................................................... 15

SAN .................................................................................................................... 15

PS ....................................................................................................................... 15

PC ....................................................................................................................... 16

PMMA ............................................................................................................... 16

PE, PET .............................................................................................................. 16

5. TASARIMA GİRİŞ ........................................................................................... 19

5.1 Tanımlar ........................................................................................................... 20

6. TASARIM .......................................................................................................... 21

6.1 Genel Et Kalınlığı ........................................................................................ 21

6.1.1 Plastik Genel Et Kalınlığı .................................................................... 23

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

2

6.1.1 Değişken Et Kalınlığı ........................................................................... 23

6.1.2 Köşe Yuvarlatma .................................................................................. 24

6.2 Feder Et Kalınlığı ve Yüksekliği ................................................................. 24

6.2.1 Değişken Feder Et Kalınlığı ................................................................. 25

6.3 Vidalama Bos Et Kalınlığı .......................................................................... 26

6.3.1 Vidalama Bos Yükseltme ..................................................................... 27

6.4 Vidalama ve Yuvalama Bosları ................................................................... 27

6.4.1 Bos Yuvalama ve Dikey Konumlama .................................................. 28

6.5 Genel Kalıp Çıkma Açısı............................................................................. 29

6.6 Ayrım Yüzeyi Kademesi ............................................................................. 29

6.6 Esnek Menteşe Et Kalınlık .......................................................................... 30

6.7 Tırnaklı Kilitleme Tipleri ............................................................................ 31

6.7.1 Tırnaklı Kilitleme Et kalınlık ............................................................... 32

6.8 Ters Açılı Tasarım ....................................................................................... 39

7. SONUÇ .............................................................................................................. 41

ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................... 43

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

3

ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1 - Termoplast ik Li f Yap ıs ı ........................................................................ 8

Şekil 2 - Termoset Kafes yap ıs ı ........................................................................... 8

Şekil 3 - Semi Kris tal Yap ı .................................................................................... 9

Şekil 4 - Amorf Yap ı ................................................................................................. 9

Şekil 5 - Elastomer Yap ı ......................................................................................... 9

Şekil 6 – Plastik Ailesi Sınıflandırma ........................................................................ 18

Şekil 7 - Parça Genel Et kal ınl ık dağ ı l ım ı .................................................... 21

Şekil 8 - Dolu e t kal ınl ığ ı .................................................................................... 22

Şekil 9 - Azal t ı lm ış e t kal ınl ığ ı ......................................................................... 22

Şekil 10 - Dolu e t kal ınl ığ ı .................................................................................. 22

Şekil 11 - Azal t ı lm ış e t kal ınl ığ ı ....................................................................... 22

Şekil 12 - Dengesiz kal ınl ık geçiş i ................................................................... 22

Şekil 13 - Eş i t kal ınl ık geçiş i ............................................................................. 22

Şekil 14 - Dolu e t kal ınl ığ ı .................................................................................. 22

Şekil 15 - Eş i t e t kal ınl ık geçiş i ........................................................................ 22

Şekil 16 - Et kal ınl ık değ iş imi Keskin ............................................................. 24

Şekil 17 - Et Kal ınl ık Değ iş imi Aç ı l ı ............................................................... 24

Şekil 18 - Keskin Köşe ........................................................................................... 24

Şekil 19 - Köşe Yuvarlatma Ölçüsü .................................................................. 24

Şekil 20 - Feder e t kal ınl ık .................................................................................. 24

Şekil 21 - Feder yüksekl ik .................................................................................... 24

Şekil 22 - Feder tasar ım ı ..................................................................................... 25

Şekil 23 - Değ işken e t kal ınl ık feder tasar ım ı ............................................. 26

Şekil 24 - Vidalama bos tasar ım ı ..................................................................... 27

Şekil 25 - Vidalama Bos Yüksel tme ................................................................. 27

Şekil 26 – Vidalama ve yuvalama boslar ı konumland ır ı lmas ı ............... 28

Şekil 27 – Üçgen feder .......................................................................................... 28

Şekil 28 – Yar ım feder ........................................................................................... 28

Şekil 29 – Tam feder .............................................................................................. 28

Şekil 30 – Kademel i Taş ıy ıc ı Feder ................................................................. 29

Şekil 31 – Kademel i Merkezleme feder ........................................................... 29

Şekil 32 – Bos Yuvalama ...................................................................................... 29

Şekil 33 - Feder Yuvalama .................................................................................. 29

Şekil 34 - Plastik Ç ıkma Aç ıs ı ............................................................................... 29

Şekil 35 - Plastik Ayrım Yüzeyi Kademe .................................................................... 30

Şekil 36 - Plastik Esnek Menteşe ............................................................................... 30

Şekil 37 – T kilitleme Kapalı ...................................................................................... 31

Şekil 38 - T Kilitleme Açık ........................................................................................ 31

Şekil 39 - I Kilitleme Kapalı ...................................................................................... 31

Şekil 40 – U Kilitleme Kapalı .................................................................................... 31

Şekil 41 – N Kilitleme Kapalı .................................................................................... 31

Şekil 42 – R Kilitleme Açık ........................................................................................ 31

Şekil 43 - T Kolay Açılır Kilitleme ............................................................................. 31

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

4

Şekil 44 – Ters Yönlü R Kilitleme Açık ...................................................................... 31

Şekil 45 – Gizli T Kilitleme ........................................................................................ 32

Şekil 46 - K1 Yük altında gerilme .............................................................................. 34

Şekil 47 - K2 Yük altında gerilme .............................................................................. 34

Şekil 48 – Z1 Çekme Uzaması ................................................................................... 34

Şekil 49 – Z2 Çekme Uzaması ................................................................................... 34

Şekil 50 - Et kalınlık Sabit ......................................................................................... 35

Şekil 51 - Et kalınlık Açılı t-t/2 .................................................................................. 35

Şekil 52 - Yan Açılı b-b/4 ........................................................................................... 35

Şekil 53 - Tırnak Açısı................................................................................................ 35

Şekil 54 - U Tırnak Boşaltma .................................................................................... 36

Şekil 55 - I Tırnak Boşaltma ...................................................................................... 36

Şekil 56 - Esnek Tırnak boşaltma kesit ...................................................................... 36

Şekil 57 - Tırnak Ağızlama Yüzeyi ve Tırnak Yüksekliği ........................................... 37

Şekil 58 – Karşılıklı Tırnak Tutma kesiti ................................................................... 37

Şekil 59 - Dikdörtgen Kesit esnek Kilitleme .............................................................. 37

Şekil 60 - C Kesit esnek Kilitleme .............................................................................. 37

Şekil 61 - Kilitleme Tutma mesafeleri ........................................................................ 38

Şekil 62 - U form Yuvarlak Tip Kilitleme .................................................................. 38

Şekil 63 - Dairesel Esnek Kilitleme ........................................................................... 38

Şekil 64 - Dairesel Esnek Kilitleme ........................................................................... 38

Şekil 65 - Eğim yönü hatası ....................................................................................... 39

Şekil 66 - Kilitleme boşaltma eksik ............................................................................ 39

Şekil 67 - Bos boşaltma ............................................................................................. 39

Şekil 68 - Yuva Boşaltma hatası ................................................................................ 39

Şekil 69 - Ters açılı kilitleme hesaplama ................................................................... 39

Şekil 70 - Maçasız Kalıp Ayrım Yönü ........................................................................ 40

Şekil 71 - Maçasız Kalıp Ayrım Yönü ........................................................................ 40

Şekil 72 - Maçasız Kalıp Kesit ................................................................................... 40

Şekil 73 – Örnek Havalandırma boşaltması .............................................................. 40

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

5

TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1 - Plas t ik Ai les i ......................................................................................... 10

Tablo 2 - Plastik Kullanım Tercihleri ........................................................................ 17

Tablo 3 - Plastik Tasarım Tanımları .......................................................................... 20

Tablo 4 - Et Kalınlıkları Uygulanması ...................................................................... 22

Tablo 5 - Reçine türüne göre tavsiye edilen et kalınlıkları ........................................ 23

Tablo 6 - Çeşitli Plastiklerin Sürtünme Katsayısı ..................................................... 32

Tablo 7 - Esnek Kilitleme Kesit Hesaplama .............................................................. 33

Tablo 8 - Esnek Kilitleme Hesaplama Kısaltmalar Ek Tablo .................................... 33

Tablo 9 – Tablo 7’de verilen “C” tipi kesit hesaplarında K1 ve K2 sabitlerin belirlenmesi için kullanılan diyagramlar. .................................................................. 34

Tablo 10 - Tablo 7’de verilen geometri faktör K sabitinin değerleri ...................... 34

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

6

1. GİRİŞ

Sanayi devr iminden gelen üre t imin gücü plas t ik kul lan ım ı i le

e tkin olabi lmiş t i r .

P las t iğ in yapay olarak e lde edi lmesi , Bi lardo toplar ın ın

f i ldiş i yer ine daha ucuz malzeme i le üre t i lmesi iç in yapt ığ ı

a raş t ı rma s ı ras ında Cel luloid , John Hyat t 1869 Albany, New York 1

t araf ından ica t edi lmiş t i r . John Hyat t , ayn ı zamanda plas t ik üre t imi

iç in gerekl i p last ik enjeks iyon makines ini ica t e tmiş t i r . James

Hyat t , Cel luloid plas t iğ i icad ı sonras ı kesebi ld iğ in i , oyabi ldiğ in i ve

ince levha hal ine get i rebi ld iğ in i gös termiş t i r . Sente t ik p las t ik

Cel lu loid icad ın ın, günlük hayat ta h ızl ıca kul lan ım ı ta raklarda , saa t

kab ında, fo toğ raf f i lmler inde ve tabi k i b i lardo toplar ında olmuş tur .

1884 y ı l ında Joseph Swan Frans ız Kimyac ı t araf ından sente t ik

ip l ik ica t edi lmiş t i r . Sente t ik reç ine Bakel i te , Leo Baekeland 1907

New York2 taraf ından ica t edi lmiş t i r .

P las t ik ler in kul lan ım ı , Demir’ in kul lan ım ından sonra üre t im

konusunda üre t im h ız ı çağ ın ı ge t i rd iğ in i söylemek mümkündür .

P last ik i le mal iyet lerde ucuzlatma, üret i lebi l i r l ik kolayl ığ ı , insan

sağ l ığ ına zarar vermeyecek s ıhhi şar t lar i le üre t im ve saklama

şar t lar ın ı sağ lamas ı , günlük yaşamda oldukça h ızl ı yer a lmas ına

neden olmuş tur .

P las t iğ in ip l ik hal ine get i r i lmesi i le b i rçok sahada kul lan ım ı

i le sanayi leşmeyi h ızland ı rm ış t ı r .

Günümüzde, Plas t iğ in kul lan ım yayg ınl ığ ı o ldukça i ler lemiş ,

b i rçok araç , gereç ve makinede olmazsa olmaz yap ısal parças ı

o larak Plas t ik yer bulmuş tur .

1 What is A Mold, Len Graham, Page III , Introduction 2 http://en.wikipedia.org/wiki/Bakelite

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

7

Kul lan ım yer inde çeş i t l i l ik bak ım ından, Otomot iv , Beyaz

Eşya ve Uçak sanayi kadar , Sağ l ık, Çocuk biberonlar ından emziğ ine

kadar b i rçok yerde kul lan ı lmaktad ı r .

Bu Yönlendir i lmiş Proje Tez ça l ışmas ı 6 bölümden

oluşmaktad ı r . İkinci bölümde sanayide yoğun kul lan ı lan

p las t ik ler in teknik özel l ikler i hakk ında detayl ı b i lg i ver i lmektedir .

Tasar ımda e tki l i o lacak ak ış yoğunluğu, ak ış yoğunluğuna bağ l ı

kes i t dolum kal ınl ığ ı , ka l ınl ık geçiş le r i a ras ında y ığ ı lma önleme

kal ınl ık faktörü , uzama, çekme, yoğunluk, deformasyon bi lg i ler i

de tayl ı o larak e le a l ınmaktad ı r . Tasar ım uygulamas ında görülen

tasar ım çal ışmalar ı genel o larak anla t ı lmaktad ı r .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

2. PL

Plast ikl

A- Te

B- Te

A- Term

Lif l i ya

şeki l ver

B- Term

Ağ yap ı

s ıcakl ık

3. PO

3.1 YaKeskin

Kimyasa

kötüdür .

so lvent

yüksek o

kul lan ım

uygundu

LASTİKLE

erin S ın ı

ermo Pla

ermoset P

mo Plast ik

ap ıda pla

r i lebi lme

moset Pla

da plas t i

i le değ iş

OLİMER Y

arı Kristal Ybir er i

a l malzem

. Yap ış t ı

kul lan ı l ı r

olmas ı ne

m ı i ç in

ur .

ER

ı f land ır ı l

s t ik ler

Plast ikler

kler :

s t ik lerdi r

özel l iğ in

Şekil 1 -

st ikler :

klerdi r . K

t i rmezler

Şekil 2 -

YAPI

Yapı me nok

melere di

ı r ıc ı kul l

r . Çat lam

edeniyle m

uygundur

8

lmas ı

r

r . Soğutu

ne, p las t ik

Termopla

Kimyasal

r .

- Termose

tas ına s

i renci iy i

lan ı la rak

maya, St re

mekanik

r . Ayr ıca

ulduklar ın

kl ik özel l

ast ik Li f Y

olarak b

et Kafes y

sahipt i r .

id i r . Opa

bağ lanm

ese dayan

aş ınmala

a görsel

nda ser t le

l ikler ine s

Yap ıs ı

bağ o luş tu

yap ıs ı

Şeki l len

k geçi rge

mas ı zor .

ıkl ıd ı r . Y

r azd ı r . R

ve yap

eş i r , Is ı t ı

sahip olu

urur . Yap

ndirme z

endir . Şe

Çözülm

Yorulma d

Rulman v

p ısal kul

ı ld ıkça

r lar .

p ı la r ın ı

zordur .

e f faf l ık

e iç in

d i renci

ve d iş l i

lan ıma

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

3.2 AmGeniş s ı

Şaffaf l ık

Yap ış t ı r

eğ i lme s

ve yap ıs

iç in uyu

3.3 ElaBasma v

özel l iğ id

nedeniyl

morf Yapı ıcakl ık ar

k özel l iğ

ıc ı kul la

sonras ı ç

sal kul lan

n değ i ld i

astomer Yave Çekme

dir . Aş ın

le d ış or t

Şe

ra l ığ ında

ğ ine sahip

n ı la rak b

at lama ol

n ım iç in

r .

Ş

apı uzama s

nma daya

amda kul

Şek

9

ekil 3 - SemYap

yumuşar

pt i r . Kim

bağ lanma

luşur . Yo

uygun, R

Şekil 4 - Am

onras ı i lk

an ım ı yü

lan ıma uy

kil 5 - Elast

mi Kris talp ı

. İyi şeki

myasal e t

ve çözü

orulma da

Rulman v

morf Yap ı

k şekl ine

üksekt i r .

ygundur .

tomer Yap

l

i l lendir i le

tk i lere d

lme iy idi

ayan ım ı k

ve Diş l i o

ger i dön

Yük taş

p ı

ebi l i r l ik

i renci kö

i r . St rese

kötüdür .

o larak ku

nmesi en

ş ıma, da

sağ lar .

ö tüdür .

e bağ l ı

Görsel

u l lan ım

önemli

yan ım ı

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

4- Kulla

özel l ik le

bulunam

plas t ik te

Tablo 1 -

PLASTİKan ı lacak

er ine ba

mad ı . i le

en uygun

Plast ik A

K TEKNİKPlas t ik

ağ l ı o lar

ver i len

maliyet l i

Ailes i

10

K ÖZELLİKmalzem

rak seç i

özel l ikler

i o lan ı se

0

KLERİ me, kul

i l i r . Hat

rden i s te

çi l i r .

lan ım y

ta! Baş

enen şar t

yer ine ,

vuru ka

t lar ı karş

teknik

aynağ ı

ş ı layan

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

11

4.1 Plastik Malzeme Seçimi ve Önemi İs tenen özel l ikler in bel i r lemesi , malzeme seçiminde en

önemli kr i terdi r . Bunlar çekme, çent ik , darbe ve kat lanma

dayan ımlar ı , maksimum ve minimum s ıcakl ık dayan ımlar ı , d ış

or tam ın e tkis i , a leve ve kimyasal e tki lere di renç, aş ınma ve ç iz i lme

di renci , e lekt r ikse l d i renç gibi özel l ik lerdir . Bu özel l ikler dikkate

a l ınarak gerekl i malzeme seçi l ip ona göre tasar ım yap ı lmal ıd ı r .

Bununla beraber , makine üre t ic i ler in in ve kal ıpç ı lar ın tasar ımc ı lara

yard ımc ı o lmalar ı , p las t ik sanayis in in h ızla gel işmesini ve başar ı l ı

o lmas ın ı sağ lam ış t ı r .

4.2 Parça Fonksiyonunun Tanımlanması İmal edi lecek parçan ın, doğal o larak baz ı faydalar ı o lmal ıd ı r .

Parça es te t ik veya fonksiyonel , genel o larak her ik is in i de içeren,

ih t iyaçlar ı karş ı lamal ıd ı r . Tasar ımda i ler leyebi lmek iç in parçan ın

fonksiyonu ve parçaya e tkiyen çevre şar t lar ı çok iy i b i l inmel idi r .

Fonksiyonun tam olarak bi l inmesi tasar ım ı kolaylaş t ı r ı r .

Aşağ ıdaki l i s tenin kul lan ı lmas ı , çeş i t l i tasar ım faktör ler in in

tan ımlanmas ında yard ımc ı o labi l i r .

Genel Bi lg i ler :

— Parçan ın fonksiyonu nedir?

— Bir leş t i rme iş lemi yap ı lacak m ı?

— Parça nas ı l imal edi lecek?

— Alan ve hacim s ın ı r lamas ı var m ı?

— Kul lan ım ömrü ne kadard ı r?

— Hafi f l ik i s teniyor mu?

— Benzer uygulamalar bulunuyor mu?

Yap ısal Özel l ik ler :

—Hizmet süres ince , parçan ın yükleme karakter is t iğ i nedi r?

—Yükler in genl iğ i nedi r?

—Hizmet te ne kadar kalacak?

—Hizmet süres ince iz in ver i len şeki l değ iş imi miktar ı ne kadard ı r?

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

12

—Protot ip i yap ı ld ı m ı veya yap ı lacak m ı?

Or tam özel l ikler i :

—S ıcakl ık

—Kimyasal çözücüler

—Nem

—Ortamdaki h izmet ömrü

Görünüm:

—Şeki l

—Sit i l

—Renk

—Yüzey iş lemler i

Ekonomik Faktör ler :

—Mevcut parçan ın f iyat ı

—Plast ik parçan ın tahmin edi len f iyat ı

—Parçan ın plas t ik ten imal i , bas i t leş t i rme, dolay ıs ıyla masraf lardan

tasarruf sağ layacak m ı?

—Son iş lemler i or tadan kald ı rmak iç in ve bi r leş t i rmeler i h ızl ı

yapmak mümkün mü?

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

13

4.3 Plastikler ve Kullanım Yerleri

PE : Pol ie t i len , termoplas t ik a i les in in en eski

pol imer ler inden bi r is i o lup; şampuan, deter jan , s ıv ı sabun vb.

b i rçok ürünün ambala j ın ın üre t iminde kul lan ı l ı r . Poşet üre t imi ,

boru imala t ı ve e lekt r ik yal ı t ım ında da kul lan ı l ı r . Toprak a l t ında

kul lan ı labi len , esnek olan Pol ie t i len ayn ı zamanda korozyondan da

e tki lenmez. Elektr ik yal ı tkanl ığ ı yüksekt i r , kolay İş lenebi l i r ,

sağ lamd ı r , as i t , baz ve çözücülere dayan ıkl ıd ı r . Aş ınma

mukavemet i yönünden çok üs tün performans göster i r ve ş iddet l i

darbelere dayan ıkl ıd ı r .

POM : Yüksek mekanik sağ laml ık ve bükülmezl ik , iy i derecede

e lekt r iksel yal ı tma, düşük sür tünme katsay ıs ı , yüksek e las t ik iyet ve

darbe mukavemet i , organik solvent ler , pe t rol ürünler i , mineral

yağ lar ve a lkal i lere dayan ım gibi özel l ik ler i yan ında -50 / + 110°C

çal ışma ıs ı ara l ığ ı i le geniş kul lan ım alan ına sahipt i r . Baş l ıca

kul lan ım alanlar ı o tomot iv , teks t i l ve g ıda sanayi inde, yataklar ,

burçlar , d iş l i ler , s i l indir ler , p is tonlar , pompa donan ımlar ı ,

konveyör s is temler i , p im, sonsuz vida , mi l , pul ve benzer i . Üstün

çekme ve eğ i lme mukavemet i , ser t l iğ i , boyutsa l karar l ı l ığ ı , tokluğu,

yorulma dayan ım ı , so lvent , yak ı t ve aş ınma di renci , kendinden

kayd ı r ıc ı l ığ ı i le metal ler ve s ı radan plas t ik ler aras ındaki boş luğu

doldurmaktad ı r .

PA : Polyamid, Endüst r ide çok kul lan ı lan bir malzemedir .

Kimyasal dayan ım ı or ta değerdedir . Mukavemet i , r i j i t l iğ i ve

tokluğu yüksek olup aş ınmaya dayan ıkl ıd ı r . Kris ta l leşme oran ı

a r t t ıkça mekanik özel l iğ i ve yumuşama s ıcakl ığ ı yüksel i r .

Naylonlar kopol imerdir , Karbon (C) a tomu say ıs ına göre

s ın ı f land ı r ı l ı r lar . Naylon a lev a labi l i r ve a levin d ış ında da

kendi l iğ inden yanmaya devam eder . Diş l i , ya tak ve benzer i makine

parçalar ında, kayma e lemanlar ında, makaralar , bağ lant ı la r , g ibi

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

14

iş lemlerde kul lan ı l ı r lar . Fiber , d iş f ı rças ı k ı l lar ı , mis ina vb.

kul lan ım alanlar ı vard ı r .

PU : Çok iy i ve yüksek mekanik dayan ım ı , iy i aş ınma

dayan ım ı , geniş s ıcakl ık ara l ığ ında e las t ik iyet , çok iyi oks i jen ve

ozon dayan ım ı ; minera l yağ la rda , greslerde , suda, su yağ

kar ış ımlar ında iy i ş işme dayan ım ı bulunmaktad ı r . Pol iüre tanlar i lk

kez Alman bi l im insan ı Ot to Bayer taraf ından 1937 y ı l ında e lde

edi lmiş t i r .

PVC : Pol ie t i lenden sonra en çok kul lan ı lan plas t ik türüdür ve

o ldukça ucuzdur . Mukavemet i yüksek kimyasal e tk i lere ve

aş ınmaya karş ı dayan ıkl ıd ı r . Ser t ve yumuşak olmak üzere ik i türü

vard ı r . Ser t o lanlardan bas ınçl ı su borular ı , p is su borular ı , ça t ı

yağmur dereler i ve iniş borular ı su lama ve yağmurlama borular ı ,

p las t ik doğ rama ça t ı kaplama levhalar ı üre t i lmektedir . Yumuşak

olanlar ı i se yap ı larda yer karosu olarak kul lan ı l ı r . Yanmaya karş ı

d i rençl id i r ve beraber inde zehir l i gaz yayar lar . Kap ı ve pencere

yap ım ında da s ıkça kul lan ı lmaktad ı r . 80°C’de yumuşad ığ ı i ç in PVC

borular s ıcak su tes isa t ında kul lan ı lmazlar . Tek baş ına kul lan ı lmaz.

Kap ı ve pencere prof i l ler i , v in i l cephe kaplamas ı , boru ve tes isa t

malzemeler i , e lekt r ik kablolar ı , can yelekler i , bot lar , spor

malzemeler i , suni der i , ayakkab ı t aban ı , kumaş kaplama, branda

yap ım ında kul lan ı lmaktad ı r .

PP : Pol ipropi len düşük özgül ağ ı r l ıkl ı o lef in s ın ı f ı b i r

p las t ik t i r , mukavemet i ve yumuşama s ıcakl ığ ı o ldukça yüksek olup

sudan haf i f t i r . Kokusu keskin ve yak ıc ıd ı r . PE ye benzeyen özel l iğe

sahipt i r . Ambala j paket leme, çuval iş ler inde, Örgü, hal ı ip l iğ i ,

ha la t , masa ör tüler i , paspas , f i l t re bezler i , keçe , kord bezi , boru ,

kablo k ı l ı f ı , ba l ık ağ ı , f ı rça , leğen, masa , sandalye , oyuncak, p iknik

eşyalar ı yap ım ında kul lan ı lmaktad ı r . Deter jan kutular ın ın

kapaklar ı , margar in kaplar ı g ib i ambala j malzemeler i üre t i l i r .

Ayr ıca dayan ıkl ı o lmas ı ve ger i dönüş türülebi l i r l iğ i nedeniyle

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

15

o tomot iv sektöründe de önemli b i r kul lan ım alan ı bulmaktad ı r . Ger i

dönüş türülmüş PP 'den sente t ik hal ı taban ı , çeş i t l i p las t ik banyo

mutfak ve k ı r tas iye malzemeler i üre t i l i r . Kul lan ı lan plas t ik

poşet lere PP poşet deni lmekte o lup doğada çözünmesi 700-800 y ı l

c ivar ındad ı r .

ABS : Akr i loni t r i l bütadien s t i ren veya k ısal t ı lm ış i smi i le

ABS, kal ıp yolu i le üre t i len ürünlerde çok yayg ın olarak kul lan ı lan

haf i f ve ser t b i r pol imerdir . ABS, üçlü kopol imerdir ve dayan ım ı ,

tokluğu yüksekt i r . D ış ve k imyasal e tk i lere dayan ıkl ıd ı r , 75C°’ ye

kadar o lan ıs ı la ra dayan ı r lar . Boru, o to parçalar ı , e lektronik ayg ı t

kabinler i ve buzdolab ı parçalar ı , Görse l l ik sağ lanmas ı i s tenen Ev

gereçler inde par lak yüzeyl i parçalar ın üre t iminde kul lan ı l ı r lar .

SAN : S t i ren akr i loni t r i l reç ineler i , yüksek performansl ı s t i ren

a i les in in üyesidi r . Bunlar pol is i t renin par lakl ık ve berrakl ığ ına

sahip olup ayn ı zamanda kimyasal lara karş ı d i rençl id i r ler , ıs ıyla

genleş i r ler ve ser t leş i r ler . SAN yüksek ger i lme ve bükülmeye

dayan ıkl ıd ı r . Kul lan ım yer i , düğmeler , buzdolab ı e t ve sebze

kutular ı , kar ış t ı r ıc ı kaplar ı ; o tomot ivde ens t rüman lens ler i ,

s iper l ikler ; e lekt ronikte , p i l kaplar ı , metre mercekler i ; t ıpta

ş ı r ınga, kan aspira tör ler i ve suni böbrek ayg ı t la r ı ; kozmet ik

kaplar ı , ş işeler ve kavanozlar ; inşaat ta , emniyet perdahlamas ı , su

f i l t re kab ı ; dakt i lo anahtar ı ve kalem üs t ler idi r .

PS : Pol is t i ren ser t bi r termoplas t ik pol imerdir . Cam

berrakl ığ ında olup kolay renklendir i lebi lmektedi r . Pol is t i ren

kaynak edi lebi len , gevrek olmakla bi r l ik te kolay iş leni r ve ucuzdur

ayn ı zamanda kolay a lev a l ı r . Köpüklü (s t rafor) ıs ı ve ses

yal ı t ım ında kul lan ı l ı r , şeki l l i köpüklendir i lmiş PS paket lemede,

ka l ıp model dökümünde ve çe l ik beton yap ı la rda , oyuncak, mutfak

eşyalar ında kul lan ı l ı r . Pol is t i ren yaşant ım ızda en çok karş ım ıza

ç ıkan plast iklerdendi r , hat ta pol ie t i lenden sonra en çok kul lan ı lan

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

16

p las t ik t i r . Kr is ta l (genel amaçl ı ) pol is t i ren , şeffaf ve sağ lam bir

malzemedir . İnce çeper l i ş işeler in imalat ında, b i r kul lan ıml ık

tabak, bardak imala t ında bu ürünler yayg ın olarak kul lan ı l ı r .

Yoğur t ve margar in kaplar ında yoğun olarak kul lan ı lan pol is t i ren’ in

ger i kazan ım ı , PE ve PP de olduğu gibi yayg ın bi r şeki lde

yap ı lmaktad ı r .

PC : Pol ikarbonat , Termoplas t ikler içer is inde özel bi r yere

sahipt i r . Zor a lev a l ı r ve a levden çeki ld iğ inde söner . PC, cam

berrakl ığ ında olup kolay renklendir i lebi lmektedir . S ıcakl ık

değ iş ik l ikler ine dayan ıkl ı , 120° C’ye kadar o lan s ıcakl ıklarda

kul lan ı labi lmektedi r . Su almayan, bu nedenle e lekt r iğ i iy i i le ten ve

mukavemet i ve tokluğu çok yüksekt i r . Fakat PC’ ler kuvvet l i as i t

ve bazlar taraf ından etki lenir ler , ger i lme y ı r t ı lmas ına uğ rama

tehl ikes i bulunmaktad ı r . İnce işçi l ik ve e lektronik yap ı

e lamanlar ında, izolasyon vidalar ında, ayd ınla tma c ihazlar ında, ıs ı

e tki ler inde kalan araba arka lambalar ında, sofra tak ımlar ında

kul lan ı l ı r lar . Pol ikarbonat ış ık geçirgenl iğ i cama çok yak ınd ı r .

Kurşun geçi rmez camlarda kul lan ı lmakla b i r l ik te çok sağ lam bir

malzemedir . Sağ l ıkl ı b i r ürün olmas ı Pol ikarbonat ı b iberon,

pol ikarbonat su damacanas ı g ib i h i jyenin önemli o lduğu g ıda

ürünler inde daha çok terc ih edi lmesini sağ lamaktad ı r .

PMMA : Pol imet i l Metakr i la t lar , akr ik ler grubuna gi rer ler ,

saydamd ı r lar , ser t , r i j id ve d ış e tk i lere karş ı dayan ıkl ıd ı r . Alev

a lmalar ı kolayd ı r ve a levin d ış ında kendi l iğ inden yanmaya devam

edebi l i r . Her çeş i t cam kaplamalar ında, abajur lar , vi t r in camlar ı ,

res im c ihazlar ı , sanat eşyalar ı yap ım ında kul lan ı l ı r .

Sanayide Pleksiglas o larak da bi l in i r .

PE, PET : Düşük viskozi te l i l ineer pol imer o lan

Polyes ter ler , katk ı maddeler iy le bi r l ikte iş lem uygulanarak çapraz

bağ la r ı o luş turur lar bunun sonucunda termoset p las t iğe

dönüş türür ler . D ış e tki lere karş ı dayan ıkl ıd ı r . Polyester genel

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

17

o larak tüm pol ie t i len teref ta la t ve pol ikarbonat içeren sente t ik

polyes ter lere a i t geniş b i r grubu bel i r t i r . PET, termoplas t ik

polyes ter ler in en önemli ler inden bi r id i r . Kumaş ü ret imi iç in l i f ler ,

f i lm şer i t ler , LCD ( l iki t kr is ta l ekran) , Hal ı yap ım ı g ib i yer lerde

kul lan ı l ı r lar . PE evler imizde de en çok kul land ığ ım ız plas t ik

türüdür . Çamaş ı r suyu, deter jan ve şampuan ş işeler i , motor yağ ı

ş işeler i , çöp torbalar ı g ib i b i rçok kul lan ım alan ı vard ı r . Ger i

dönüş türülmüş PE 'den deter jan ş işeler i , çöp kutular ı ve benzer i

ürünler üre t i lmektedi r .

Tablo 2 - Plastik Kullanım Tercihleri

Elektr iksel Yal ı tkanl ık : PP, PA, PS, ABS, PMMA, PET, PC, PBT, PVC, EP, PF,

Şeffaf l ık: PC, PMMA, PET, PS, SAN, PVC, PE, PP

Darbe Dayan ım ı : PC, PBT, PA, POM, ABS , HIPS, PVC, PP

Mekanik Dayan ım HIPS, PVC, PC, PBT, PA, POM, ABS

Boyutsa l Güvenir l ik ABS, POM, PP, PC, PBT, POM, HIPS, SAN

Iş ık İ le t imi : PC, PMMA, Is ı dayan ım ı : SAN, HIPS, ABS, PP, PA, PE,

Uzama Dayan ım ı : POM, EP, PF,

Kimyasal Dayan ım : PBT, SAN, PE, PET, PC,

Gıda ve Sağlık Kullanımı : PS, HIPS, PET, PC, SAN, PA, ABS,

Dış Ortam Dayanımı SAN, PC, PVC, POM,

Alev Dayanımı : PA, PET, PBT, PPO, ABS, PP,

Soğuk Şekillendirilebilirlik ABS, PA, PI , EP, PF,

Kısmi Esneme PA, ABS, PP, HIPS, POM,

Tam Esneme PP, PA, PE, PS

Kırılganlık SAN, PS, PC, PMMA, PVC

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Şekil 6 –

18

– Plastik Ai

8

ilesi Sınıflanndırma

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

19

5. TASARIMA GİRİŞ

Plast ik tasar ım ından önce bi l inmesi gerekl i tan ımlar

bulunmaktad ı r . Tasar ımc ı bu bi lg iye sahip olarak tasar ım yapabi l i r .

Tasar ım ın amac ı b i r makine , teçhizat , ek ipman veya s is temin bi r

k ısm ın ın veya tamam ın ın oluş turu lmas ıd ı r . Bu nedenle tasar lanacak

nesne ya da nesneler in yap ıs ından beklenenler i , p las t ik özel l ik ler i

tablosundan uygun malzeme seçimi i le karş ı lan ı r .

Örnek olarak e lekt r ik l i süpürge iç in gövde tasar ım ı yap ı lacaksa ,

süpürgenin sürekl i toz , t i t reş im ve darbeler le karş ı laş ı lacağ ı

b i l inerek tasar lanacak parçaya a i t malzeme seçi l i r . Görse l

değer lendirmede ise par lakl ık, şeffaf l ık is teni lmesine göre malzeme

seçimi tamamlanmaktad ı r .

Bi r başka örnek olarak Su ıs ı t ıc ıs ı iç in p las t ik demlik tasar ım ı

yap ı lmas ı i s tendiğ inde , P las t iğ in içerdiğ i maddeler in suya

kar ışmamas ı yani sağ l ık koşul lar ın ı sağ lamas ı beklenirken, ça l ışma

koşul lar ı o larak suyun kaynama s ıcakl ığ ına ç ıkt ığ ında yumuşamas ı

gövdesinin ıs ıya dayan ıkl ı o lmas ı gerekl idi r . Elekt r ik l i ıs ı t ıc ı

rezis tans ın ın ıs ı tmas ı nedenl i a levlenmeye dayan ıkl ı l ığ ın ın da

malzeme seçimine yön vermektedir .

P las t ik tasar ım ında is tenen özel l ik ler i karş ı lamak üzere tasar ım ın

yap ıs ı teknik bi lg i ler i le oluş turulur . Bu teknik b i lg i ler i tan ımlama

olarak vermekteyiz . Baş tan bi l inen, b i l inmesi gereken tasar ım

yap ıs ı or taya ç ıkmaktad ı r . Teknik tan ımlar ekl i tabloda baş l ıklar

l i s te lenmektedir .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

20

5.1 Tanımlar

Tablo 3 - Plastik Tasarım Tanımları

a) Parça genel e t ka l ınl ığ ı b) Parça yüksekl iğ i

c ) Feder e t kal ınl ığ ı d) Feder yüksekl iğ i

e ) Vidalama bos Et kal ınl ığ ı f ) Vidalama bos yüksekl iğ i

g) Parça genel ç ıkma aç ıs ı h) Feder ç ıkma aç ıs ı

i ) Yüzey Par lakl ık j ) Yüzey desen

k) Menteşe e t kal ınl ık l ) Menteşe ki l i t leme

m) Kil i t leme t ı rnak kal ınl ık n) Kil i t leme t ı rnak aç ıs ı

o) Kil i t leme t ı rnak yuvas ı p) Kil i t leme t ı rnak esneme

q) Çöküntü Önlenmesi r ) Maça

s) Yolluk çöküntüsü t) Yüzey Dalgalanması

u) İç Maça v) Dış maça

w) Maças ız esnetme x) Maçasız boşaltma

y) Maças ız genleşme z) Maças ız ki l i t leme

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

6. TA

P l

p las t ik

Plas t ik

anla t ı lac

bi lg inin

iş lemini

6.1 GePa

kal ınl ığ ı

yap ıs ınd

Et kal ın

mukavem

Genel e t

Kullanım 1-Yapı 2-Ağırlık 3-Dayanım4-İzolasyo5-Boyutsa

Bütün

ekonomi

kal ınl ıkl

En

tasar ımc

sağ layan

ASARIM

ast ik tasa

malzeme

yap ıs ı ve

cak tüm

geçmiş te

n tekrar t

enel Et Kalarça e t ka

ı a l t ta ş

da ayn ı o l

Şek

n l ığ ı b i lg

met ine ba

t ka l ınl ığ ı

İhtiyaçları:

m on al Kararlılık

bu unsu

ik b i r bak

lar ı t asar ı

njeks iyon

c ı i ç in pa

n unsur la

ar ım ında

nin kul l

e malzem

aşamalard

en gelen

tekrar yap

lınlığı al ınl ığ ı p

eki lde v

mal ıd ı r .

kil 7 - Parç

i s i üret im

ağ l ıd ı r .

ı aşağ ıdak

Üreti1-Kaa) Akb) Kac) Pa

k

ur lar bi r

k ış aç ıs ın

ım ı o lums

kal ıplam

arçan ın i

ard ı r . Te

21

Plas t iğ in

an ı lacağ ı

menin tek

da önemi

deneyim

p ı lmad ığ ı

parça tasa

ver i ld iğ i

ça Genel E

mi yap ı la

ki hususl

im gereksinalıplama kış atılaşma arçanın kalıp

rbir ler iy le

ndan, çok

suz yönde

mada, Gen

steni len

mel o lar

1

n ne iç in

na 3 .ve

knik özel

ine değ in

mler le kul

ın ı da aç ık

ar ım ı önc

gibi tasa

Et kal ınl ı

acak ürün

ar ın anal i

nimleri:

ptan çıkarılm

e yak ınd

k büyük v

e e tk i leye

nel e t kal

fonksiyon

rak; Et k

n kul lan ı l

4 . bölüm

likler inin

ni lecekt i r

lan ı lmas ı

klamak g

ces i bel i r

ar lanacak

ık dağ ı l ım

nün yap ıs

iz i sonucu

ması

dan i l işk

veya çok

ebi l i r .

l ınl ığ ı ve

nunu yer

kal ınl ığ ı

lacağ ı ve

mlerde v

n bundan

. Ancak

ı i le hesa

erekir .

r leni r . Ge

k parçan ı

m ı

s ına ve i

unda yap

Birleştirma- Dayanıb- Hassas

k i l idi r .

küçük ge

e d iğer ke

r ine get i r

parçan ın

hangi

ver i ld i .

sonra

bi rçok

aplama

enel e t

n tüm

is tenen

ı l ı r :

me: ım iyet

Sadece

enel e t

es i t le r ,

rmesini

n şeki l

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

değ iş imi

olabi ld iğ

Aş

tasar ım

Tablo 4 - E

Şeki

Şekil

Şekil 12 -

Şekil

Tasar ım

ilgi l i ür

bi lg i k

üret ic i le

Parçan ın

enjeksiy

olarak

malzeme

ini , iç g

ğ ince ayn

şağ ıda p

yöntemle

Et Kalınlıkl

Uygun

il 8 - Dolu

l 10 - Dolu

- Dengesiz

l 14 - Dolu

ın girdi le

e t im tekn

aynağ ı o

er i tasar ım

n et kal

yon maki

kabul e

e seç imin

ger i lmeler

n ı yap ı lma

arça tas

r i gös ter i

ları Uygula

Değ i l

et kal ınl ı

e t kal ınl

z kal ınl ık

e t kal ınl

er inden s

noloj is idi r

olarak, p

m ver i ler i

l ınl ığ ın ı

ines i tek

di ld iğ i

e bağ l ıd ı r

22

r i ve ça

al ıd ı r .

a r ım ında

i lmektedi

anması

ığ ı

l ığ ı

k geçiş i

l ığ ı

sonra e le

r . Bu ned

plas t ik h

inden yar

e tki leyen

knik ver i

durumda,

r .

2

t lamay ı

genel

r .

Şekil 9 -

Şekil 11 -

Şekil 13

Şekil 15 -

al ınan d

denle , pla

hammadd

ar lan ı lma

n diğer

i ler id i r .

, e t ka

or tadan

e t ka l ınl

Uygu

Azal t ı lm ı

- Azal t ı lm

3 - Eş i t ka

- Eş i t e t k

diğer b i lg

ast ik parç

e üre t ic i

aktad ı r .

b i r e tke

Tüm ko

l ınl ığ ın ın

kald ı rma

l ığ ın ı eş

un

ış e t kal ın

ış e t kal ı

al ınl ık geç

kal ınl ık ge

gi ler , ka l

çada e t ka

i ler i ve

en ise P

şul lar ın

n bel i r le

k iç in

ş i t leme

nl ığ ı

nl ığ ı

çiş i

eçiş i

ıplama

a l ınl ığ ı

ka l ıp

Plas t ik

uygun

nmesi ,

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

23

6.1.1 Plastik Genel Et Kalınlığı Tablo 5 - Reçine türüne göre tavsiye edilen et kalınlıkları

ReçineEn Az

mm En Çok

mm

ABS 0,8 3 ,6 POM 0,4 3 ,0

PMMA 0,6 3 ,8 PA 0,4 2 ,9 PC 1,0 3 ,8

PET 0,6 3 ,2 PE 0,8 5 ,1

PPS 0,5 4 ,6 PP 0,6 7 ,6 PS 0,8 6 ,4 PU 0,6 19,1

PBT 2,0 6 ,4 PEI 2,0 3 ,0

PEEK 0,5 5 ,1 PVC Rigid 1,0 9 ,5

PVC sof t 0 ,6 3 ,8 PC/ABS 1,0 6 ,4 PPO+PS 0,8 9 ,5

TPE 0,5 0 ,5 PSU 0,8 9 ,5 SAN 0,8 6 ,4

LDPE 0,5 6 ,4 HDPE 0,9 6 ,4

EVA 0,5 3 ,2 CELLULOSE 0,6 4 ,8

Parçan ın genel e t ka l ınl ığ ı be l i r leni rken, tasar ım tan ımlar ında

ver i len Tablo 3 - Plastik Tasarım Tanımları doğ rudan i lg i l idi r .

6.1.1 Değişken Et Kalınlığı Yap ıs ı gereğ i p las t ik parçada farkl ı e t ka l ınl ıklar ı

kul lan ı lmas ı gerekir . Farkl ı e t ka l ınl ığ ı kul lan ı lmas ı durumunda e t

ka l ınl ığ ı geçiş le r inde keskin geçiş ler kul lan ı lmaz. Et ka l ınl ığ ında

geçiş le r p las t iğ in ak ış ın ı durdurmayacak şeki lde yap ı l ı r . Geçiş

kademesi geniş l ik ö lçüsü en az = ∗ 3 o larak a l ınmal ıd ı r .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Şekil 1

6.1.2 KöKe

tasar ımd

yuvar la t

D ış köş

eş i t l iğ i a

Şe

6.2 FeFe

parçan ın

kul lan ım

çarp ı lma

malzeme

Şekil 20

Uygun

16 - Et kal ıKesk

öşe Yuvarlaeskin kö

da mümkü

tma ölçüs

şelerde i

a l ınmal ıd

Uygun

ekil 18 - Ke

der Et Kaleder ler in

n r i j i t l iğ i

m ıyla , ç

a lar önle

e ak ış ın ı k

Uygun

0 - Feder e

Değ i l

ınl ık değ ik in

atma şel i duv

ün olduğu

ü en az e

se e t k

d ı r .

Değ i l

eskin Köşe

lınlığı ve Yükul lan ım

ini ve da

oğunlukl

enir . Baz

kolaylaş t

Değ i l

et kal ınl ık

24

iş imi

ar larda p

unca yuva

t kal ınl ığ

al ınl ığ ı

e

üksekliği m ı , gen

ayan ım ın

a soğum

z ı durum

ı r ı r .

k

4

Şekil 17

plast ik a

ar la tma ya

ğ ı ö lçüsü

ölçüsünü

Şekil 19 - K

nel e t

ı ar t t ı rm

ma s ı ra

mlarda da

Şekil

Uygu

7 - Et Kal ıAç ı l

ak ış ı yav

ap ı lmal ıd

ç = ∗n ş =

Uygu

Köşe Yuva

kal ınl ığ ın

akt ı r . Fe

s ında m

a, kal ıpl

Uygu

21 - Feder

un

nl ık Değ il ı

vaş la tacağ

d ı r . İç köş0.5 o lmal∗ 1.5 = un

arlatma Ö

n ı a r t t ı r

eder ler in

meydana

lama esn

un

r yüksekl i

iş imi

ğ ından,

şelerde

ıd ı r .

ç

Ölçüsü

rmadan

uygun

gelen

nas ında

ik

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Pa

olarak

ak ışkanl

a l ın ı r . F

tasar ım

Bunun y

feder ler i=önemine

kal ınl ıkl

a l ınmakt

Feder y

doğ ruda

yüksekl i

Bu da

o lmakta

Feder yü

al ınabi l i

dolumu

olmakta

6.2.1 DeFe

ar t t ı lma

arça fede

hesaplan

l ığ ı ve ke

eder Et k

yap ı l ı r .

yan ında f

in dolum∗ 0.8e göre iz

lar ı çök

tad ı r .

yüksekl iğ i

n e tk i l idi

iğ i ar t t ı rm

özel l ikl

d ı r .

üksekl iğ i

i r . Feder

yap ı lma

d ı r .

eğişken Fededer e t

s ı ih t iyac

r e t kal ı

nmaktad ı r

es i t dolum

kal ınl ığ ı o

Şeki

feeder in y

m sorunu 8 o larak a

in ver i le

küntü ön

i , Feder i

i r . Eğ im

mak iç in

le görse

genel e t

yüksekl i

s ı , feder

der Et Kalınkal ınl ığ ı

c ından ge

25

ınl ığ ı par

r . Ayn ı

m h ız ına b

or ta lama

il 22 - Fede

yüksekl iğ

önlenme

art t ı r ı l ı r .

b i ldiğ i g

nlenmesi

n taban

ar t ı r ı l ı rs

feder tab

l parça l

t ka l ınl ığ

iğ i a r t t ı r ı

rde dolum

nlığı ar t t ı rma

el i r . Parç

5

rça e t ka

zamand

bağ l ı o lar=

er tasar ım

ğ i ve ç ık

si iç in f

Feder in k

ibi , gör

iç in

e t kal ınl

a , yüksek

ban e t ka

larda gö

ğ ın ın

ı ld ıkça d

m boş luk

a ih t iyac

ça genel

a l ınl ığ ın ı

a p las t i

rak hesap∗ 0.5

m ı

ma aç ıs ın

eder ler in

kul lan ım a

rsel yüze=l ığ ı ve ç

kl ik azala

l ınl ığ ı a r

örse l çök

=aha ince

k lar ı kus

c ı , feder

et kal ınl ı

ın ölçüsü

ik malze

plamada d

o larak al

na bağ l ı

e t kal ın

amac ı ve

ylerde fe∗ 0.4

ç ıkma aç

acakt ı r . F

r t t ı rmak i

küntüye

∗ 5 ka t ı

kes i t te

sur lar ına

r yüksek

ığ ı ve Fe

ü bağ l ı

emenin

dikkate

l ınarak

olarak

nl ıklar ı

görsel

eder e t

o larak

ıs ı i le

Feder in

is teni r .

neden

olarak

plas t ik

neden

l iğ in in

eder e t

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

ka l ınl ığ ı

miktar ı

bölgesel

dolum s

kal ınl ık

6.3 Vi P lv idalamad ı ver i lver i lmişbulunan diş d ibi ve her kendi lertasar ım ı

ı oranlar

kadar kal

l değ iş ik

sorunu aş

i le sağ la

Şekil

idalama Bast ik paa i le b i r ll i r . Metalt i r . Diş levida yuvçap ı kad

ad ım ındar inin tut i le benze

r ı t asar ım

l ıpta yap

kl iğ i i le

ş ı lmaktad

n ı r .

23 - Değ iş

os Et Kalıarçalar ın leş t i rmedl v idan ın er i i se kvalar ına h

dar olmal ı keskin unabi leceer taban e

26

mda kor

ı lan maça

kademel

d ı r . Fede

şken e t ka

ınlığı kul lan ı l

d i r . Vida uç k ısm ın

keskin hahiç diş aıd ı r . Vidahat l ı d iş

eğ i d iş leet ka l ınl ık

6

unacak ş

a ya da d

lendirme

r yüksek

al ınl ık fed

lmas ındadiş in in g

na delmeyat lara sahaç ı lmaz. Ba, boss 'unler i , bos

er açar . k ölçüler i

şeki lde i

d iş i e rkek

yap ı lara

kl iğ i a r t t ı

der tasar ı

bir leş t i rg i rdiğ i yüyi kolayla

hipt i r . P lBoss 'un in içer is ins 'un iç d

Vidalami a l ın ı r .

i s tenen u

k ayr ım h

ak çökün

ı r ım ı , de

ım ı

rmelerdenüksel tmeyaş t ı ran bias t ik ürüç çap ı , v

ne dönerekduvar ın ı ma bosu

uzatma

a t t ın ın

ntü ve

eğ işken

n bi r i ye bos i r form ünlerde v idan ın k gi rer oyarak

feder

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

6.3.1 Vidal

olan plKademelbos yükkul lan ı la

6.4 ViVidan

konumlaparça üfeder ya

Vidalamalama iç inlas t ik pal i feder tse l tmesi an oranla

dalama ve n ın ve yanmas ı , zer inde k

ap ı lar ı bu

Şekil 24 -

a Bos Yüksn feder ta rça lardatasar ım ınyap ı lmakr i le ayn ı

Şekil 25 -

Yuvalamayuvalamaet kal ınlkonumlanlunmakta

27

- Vidalam

eltme asar ım ınd, çökünt

na benzerktad ı r . Etıd ı r .

Vidalama

a Bosları a iş lev i l ıklar ın ınnmas ı ved ı r . Bu f

7

ma bos tas

da da o ldtü sorun bir taş ıyt kal ınl ık

a Bos Yük

gören bn dağ ı t ı lm

des tekleeder ler ku

sar ım ı

duğu gibnu azal tmy ıc ı yap ı llar ı , fede

ksel tme

oslar ın ymas ı öneenmesi aul lan ı lara

bi görse l ma önemlarak, v ider tasar ım

yüzey üzemlidi r .

amac ıyla ak , bos lar

önemi msenir . da lama m ı iç in

zer inde Bosun çeş i t l i

r ın yan

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

duvar larar t t ı r ı l ı riş lemi ihesaplam

Şek

A- OrB- OrC- KöD- KeE- OrF- KeG- OrH- OrJ- KeK- KeL- KeM- Kö

Şekil 27 –

6.4.1 BoBo

yuvalamtaş ıy ıc ı i le e t ka

ra bağ lanr . Feder leç in tema

mas ı v ida

kil 26 – Vida

rtada ar t ır tada serböşeye köşenarda üçr tada al t ıenarda üçr tada üçgr tada sekenarda köenarda- teenarda- teöşede duv

– Üçgen f

os Yuvalamoslar ın v

ma, merkdüzlem o

al ınl ığ ı v

nt ıs ı sağ ler ayr ıca s yüzeyilama ve y

alama ve

ı f ederl i ; best - fedeegen fede

çgen köprgen y ı ld ı

çgen federgen y ı ld ız;izgen y ı ld

öprü dörtgk köprü;ğet köprü

var iç inde

feder Şe

ma ve Dikeyvidalama ezleme voluş turmave dolum

28

lan ı r , pabosun çoluş turu

yuvalama

yuvalama

rs iz ; erl i ; rü feder l iz feder l i ;r l i ; ; d ız ; gen ;

ü; e;

ekil 28 – Ya

y Konumlahar ic ind

ve e t raf ıakt ı r . Fed

sorunu ç

8

rça doluevrese l klur . Bos boslar ı g

a boslar ı

; ;

ar ım feder

ma de görevında eklder yükseçözülmes

mu iç in konumlam

ve federgeçer l idi r

konumlan

r Şekil

ler i karşenen fedl tme iç ini sağ lan ı

dolum ama ve yuvr e t ka l ınr .

nd ır ı lmas

29 – Tam f

ş ı l ıkl ı boder ler üzn kademer . Boslar

a lan ın ı va lama nl ıklar ı

s ı

f eder

oslar ın zer inde l i yap ı

r ın ve

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

yuvalamkul lan ı l ı

Şekil 3

Şek

6.5 GePl

yap ı l ı rkeolduğunters i b iver i l i r . ç ıkma akolaylaşıs ı tma haz 7 der

6.6 AyPl

kenar ol

man ın yapı r .

30 – KadeFed

kil 32 – Bos

enel Kalıp Çast ik tasen ç ıkmaca en az

i r şeki ldYap ısa l

aç ıs ı en ş t ı r ı lmas ı h ızl ı soğuece yap ı l

yrım Yüzeyast ik ayrluşur . Ke

p ı lmas ı i

meli Taş ıder

s Yuvalam

Çıkma Açısar ım ında

a aç ıs ı da l ın ı r . P le yap ısazorunluluaz 1° o

görsel utma” tekı r .

Şekil 3

yi Kademesım yüzey

eski kena

29

için fede

ıy ıc ı

ma

sı Et kal ı

dolum soras t ik parç

al zorunluklar ın olarak a l ı

yüzeyin niğ i i le y

34 - Plastik

si yinde; verar neden

9

er yap ı lar

Şekil 31 –

Şekil 3

nl ığ ı ve runu yaşçan ın genuluk yoklmad ığ ı pn ı r . Parç

par lakl ıyap ı lan k

k Ç ıkma A

r i len ç ıkmniyle üze

r ı des te

– Kademelfede

33 - Feder

bos ve amamak

nel ç ıkma ksa olabplas t ik paçan ın kalığ ı önemal ıplarda

ç ıs ı

ma aç ıs ı r inde kad

ekleyic i

l i Merkezr

r Yuvalam

feder taad ına m

aç ış ı i sei ld iğ incearçalardal ıptan ç ık

msendiğ i ç ıkma a

nedeniyldeme ekl

olarak

z leme

ma

asar ım ı ümkün bunun faz la

a genel k ış ın ın

“h ızl ı ç ıs ı en

e s ivr i enerek

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

p las t ik i s teni r . hesaplander inl ikt

6.6 EsPl

bütün tayap ı lmakaras ındaet ka l ınluzama eözel l ik leözel l iğ in

ayr ım hPlas t ik

nmas ında te , 0 ,5mm

nek Menteas t ik parasar ım ı üktad ı r . G

a yap ı lan l ığ ından fe tk is i iç ier i Tablo ne sahip m

hat t ından k ayr ım

et kal ınlm geniş l ik

Şekil 35 -

eşe Et Kalınçalar iki üret i lebi lGövde üzgeçiş l i kfarkl ı o lain ince e2 - Plastikmalzemel

Şekil 3

30

kaynaklm yüzel ığ ına bağkte yap ı l ı

- Plastik Ayr

nlık ayr ı par

i r l ik ve zer ine kaıs ım men

arak mentet kal ınl ık Kullanım er kul lan

36 - Plastik

0

l ı görse leyinde ğ l ı o larakr .

rım Yüzeyi K

çan ın gövkul lan ım

apanan kteşe iş lev

teşe e t kaığ ı i le yTercihleriı la rak ya

k Esnek Men

l kusur layap ı laca

k yap ı lan

Kademe

vde ve kam gereksikapak k ıvi sağ la r .a l ınl ığ ı esap ı l ı r . Pi le ver i l

p ı l ı r .

nteşe

ar ın önleak kade

kademe

apak olarnimi nedsm ı i le Parçan ın

sneme, bülas t ik ma

len tam e

enmesi emenin 0 .2mm

rak bi r deniyle

gövde n genel ükülme a lzeme esneme

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

6.7 TırPl

sabi t lenm

Kil i t lem

T ı rnakla

T ı rnakla

yap ı l ı r .

Şekil

Şekil

Şekil 4

rnaklı Kilitast ik pa

mesi iç

me t ı rnakl

ar iş levin

ar konum

l 37 – T kilitKapalı

40 – U KiliKapalı

43 - T KolayKilitleme

tleme Tiplearçalar i

in esnek

ar ı tasar ı

i esneme

mu ve p

tleme

itleme

y Açılır

31

eri ki ayr ı

k t ı rnak

ım ında e t

, yakalam

plast ik m

Şekil 38 -A

Şekil 41 –Ka

Şeki

1

parçan ın

kl ı k i l i t

kal ınl ığ ı

ma ve tu tm

malzemeye

T Kilitlemeçık

N Kilitlemeapalı

l 44 – Ters

n bi rb i r i

lemeler

ı oranlar ı

ma olarak

e göre ç

e Şekil

e Şekil

Yönlü R Kil

ine geçm

yap ı lma

ı d ikkate

k gerçekl

çeş i t l i t i

l 39 - I KilitKapalı

42 – R KiliAçık

litleme Açık

me ve

ktad ı r .

a l ın ı r .

eş t i r i r .

ip lerde

tleme

itleme

k

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Şekil 45

6.7.1 TırT ı

esneme

tasar ım

Hesaplam

oluşan k

gereki r .

ver i len

katsay ıs

olan iki

çarp ı lma

Tablo 6 -

5 – Gizli T K

rnaklı Kilitrnakl ı k i

özel l iğ in

e t ka l ı

mada esn

kes i t in es

Tablo 6

değer ler

ı o larak

parça iç

a l ıd ı r .

Çeşitli Pla

MalPTFHDPPP POMPA PBTPS SANPC PMMABSLDPPVC

Kilitleme

tleme Et kal i t lemede

ne bağ l ı

n l ık ora

neme is te

sneme he

6 - Çeş

ik i fark

kul lan ı la

in sür tün

astiklerin Sü

lzeme FE PE

M

T

N

MA S PE C

32

alınlık e e t ka l ın

olarak ke

nlar ı fed

enen kolu

sab ı i ç in

ş i t l i P las

kl ı p las t i

abi l i r . An

me katsa

ürtünme Kat

µ - Sürtü

0

0

2

nl ık oran

esi t değ iş

der tasar

un e t ka

sür tünm

tikler in

k malzem

ncak, ayn

y ı la r ı par

tsayısı

ünme Katsa0.12 – 0.200.20 – 0.25

0.25 – 0.30 0.20 – 0.35

0.30 – 0.40 0.35 – 0.400.40 – 0.500.45 – 0.550.45 – 0.55

0.5 – 0.600.5 – 0.65

0.55 – 0.600.55 – 0.60

lar ı p las t

ş ik l ikler i

r ım oran

l ınl ığ ı ve

e katsay ı

Sürtünme

me aras ın

n ı malzem

rantez iç i

ayısı 0 (x1.0) 5 (x2.0) (x0.15)

5 (x1.5) (x0.15)

0 (x1.0) 0 (x1.2) 5 (x1.0) 5 (x1.2) 0 (x1.2) 5 (x1.2) 0 (x1.2) 0 (x1.0)

t ik malze

yap ı l ı r .

n lar ına b

e geniş l i

ıs ın ın bi l

e Katsay ı

ndaki sür

meden ya

indeki de

emenin

Genel

benzer .

ğ inden

inmesi

ıs ı ‘da

r tünme

ap ı lm ış

ğer i le

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Tablo 7 -

Tablo 8 - Sembolley: Esnems ın ı r dedurumunen büyühesaplanε : Bir imdeğer i k

I : Esnek

h: Esnek

b: Esnek

c: Ağ ı r lnoktas ın

Z: Kesi t

I : Atale

Es: Seca

P: Esne

K: Geom

φ: Açı

Esnek Kilit

Esnek Kilitr me miktağer inin (εnda i lg i l i

ük esnemen ı r .

m uzama Fkul lan ı l ı r

k Kol uzu

k Kol kal

k Kol gen

l ık merken ın mesaf

t modülü

t moment

ant e las t i

me kuvve

metr i fakt

tleme Kesit H

tleme Hesap

r ı Bir im uε per) kul detay ın

e miktar ı

Formül ler.

unluğu

ınl ığ ı (yü

niş l iğ i

z ine en ufes i

Z=I /c ,

t i

k iyet mod

et i

törü

33

Hesaplama

plama Kısal

uzama l lan ı lmasyapacağ ı (y per)

rde %

üksekl iğ i )

uzak kesi t

dülü

3

a

ltmalar Ek TNotlar

ı 1 .Bu foalan ı “kenar ınoran ı hformül 2 . Kondeğ iş t ida ver iKonkavdeğ iş t ideğer i 3 .“c” akesi t n 4 . Geriyüzey ibe l i r lent ipindemodül lo larak

)

Tablo

ormül ler kb” iç in uyndaki şekhesab ındade yer de

veks yüzerme hesab

i len K2 dev yüzeyinrme hesabkul lan ı l ı r

ağ ı r l ık meoktas ın ın

i lmeye maiçin kes i tnmesi ger

eki kes i t leer i radyüŞeki l 2 .7

küçük yüygulan ı r .

k i l değ iş t ia i se “a” veğ iş t i rmel

eyin şekib ında Şekeğer i kul

n şeki l b ında iser .

e rkezine en mesafes

aruz kalat modülünreki r . “C”er iç in ke

üslere bağ7’ de ver i

zey “a” rme

ve “b” l id i r .

l k i l 2 .6’ lan ı l ı r .

K1

en uzak i

n n ”

es i t ğ l ı lmiş t i r .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Tablo

Şekil 46

Şekil 4

Tablo 10 hL0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,

o 9 – Tablo

6 - K1 Yük a

48 – Z1 Çek

- Tablo 7’dL/ho K

33 2,13734 2,09835 2,06036 2,02437 1,98938 1,95639 1,92440 1,89341 1,86342 1,83443 1,80644 1,78045 1,75446 1,72947 1,70448 1,68149 1,658

hL = aya

7’de verilenbelirlenme

altında geril

kme Uzamas

de verilen ghL/ho

7 0,50 8 0,51 0 0,52 4 0,53 9 0,54 6 0,55 4 0,56 3 0,57 3 0,58 4 0,59 6 0,60 0 0,61 4 0,62 9 0,63 4 0,64 1 0,65 8 0,66 ak uç kalınl

34

n “C” tipi kesi için kulla

lme

sı

geometri fakK h

1,636 1,614 1,593 1,573 1,553 1,534 1,515 1,497 1,479 1,462 1,445 1,429 1,413 1,399 1,382 1,367 1,352

lığı h

4

kesit hesaplaanılan diyag

Şekil 47

Şekil 49

ktör K sabithL/ho K0,67 1,0,68 1,0,69 1,0,70 1,20,71 1,20,72 1,20,73 1,20,74 1,20,75 1,20,76 1,20,77 1,20,78 1,20,79 1,0,80 1,0,81 1,0,82 1,0,83 1,

ho = ayak d

arında K1 vgramlar.

- K2 Yük al

9 – Z2 Çekm

tinin değerlK hL/h338 0,84324 0,8310 0,8297 0,8284 0,8272 0,8259 0,9247 0,9235 0,92223 0,9212 0,94201 0,9190 0,9179 0,9168 0,9158 0,9148 1,0ibi kalınlığı

ve K2 sabitl

ltında gerilm

me Uzamas

leri ho K 4 1,1385 1,1286 1,1187 1,1098 1,1009 1,0910 1,0821 1,0732 1,0643 1,0564 1,0475 1,0396 1,0317 1,0238 1,0159 1,0080 1,000ı

lerin

me

ı

8 8 8 9 0

2 3 4 6 7 9

3 5 8 0

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Şe

Şe

Esneyerolduğuntutma yadolma sdurumungerekl i yüzeyindTutma yeğ imi 20

Tutma y

önemli o

ekil 50 - Et k

ekil 52 - Ya

ek yakalaca eğ iml iapan yüzesorunu gönda i se

esneme de a l ınacyüzeyinin0-30°aras

yüzeyi e t

olduğu d

kalınlık Sab

n Açılı b-b/

ama yapai yap ı lmaey kademörülmekteki l i t lememiktar ı

ak eğ im n yeter l i ında a l ın

Şekil 53 - E

kal ınl ığ ın

urumda,

35

bit

/4

an aç ı l ı kas ı gerekies i aza l ı r

edir . Eğ ie iç in k

ar tmaktaaç ıs ı 45°olduğu ı r .

Esnek Kilitl

n ın en az

et ka l ınl

5

Şekil

Şe

k ıs ım “okir . Eğ imr . Kademm aç ıs ınarş ı lananad ı r . Bu°den küçüdurumlar

leme Açı ve

yar ıs ı a l

ığ ı tu tma

51 - Et kalın

ekil 53 - Tır

k yüzey” dikey yöe ar tmas ıın dikey kuvvet

nedenleük 20°derda ki l i t l

Mesafesi

l ın ı r . Tutm

a mesafes

nlık Açılı t-

rnak Açısı

” aç ıs ı mönde azaı durumun

yönde aar tma

e k i l i t lemn büyük leme ok

ma ve k i l

s i olarak

t/2

ümkün ld ıkça, nda ise ar tmas ı sonucu me ok a l ın ı r . yüzey

l i t leme

al ın ı r .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Tutma y

eksikl iğ

Kil i t lem

farkl ı t a

ki l i t leme

aç ıda ka

al t ında k

Şekil

T ı rnak at ı rnak tt ı rnak e0,2mm dağ ızlama

yap ı lan y

i önlenme

me feder y

aban bağ

e t ı rnak a

almamas ı ,

kal ıp açm

l 54 - U Tırn

al t üzeyinak ı lma v

eğ im ve düzlük yaa yüzeyle

üzeyin ar

es i i s teni r

Şekilyap ıs ı p la

lant ıs ına

a l t yüzeyi

tasar ımd

ma yönüne

nak Boşaltm

Şekil 56

ne eğ iml i ve ç ıkma tu tma yüap ı l ı r . T ı

er i ö lçüler

36

r t ış ı nede

r .

l 54 - Esnekst ik malz

sahip ol

i kal ıp aç

da önlenm

e göre boş

ma

- Esnek Tır

aç ı i le tas ı ras ınd

üzeyi araı rnak formri sonras ı

6

eniyle pla

k Kilitleme Tzeme ve k

labi l i r . G

çma yönün

mesi i s ten

şal tma ya

Şekil 55 -

rnak boşaltm

aban arasda zor lukas ında kamu ver i leı t ı rnak h

as t ik mal

Tutma yüzeykal ıplama

Görsel ön

ne göre m

ir . Esnek

p ı l ı r .

- I Tırnak B

ma kesit

ında s ivr o luş turu

al ıplamayaen aç ı , tuyüksekl i

lzemenin

yi özel l iğ in

nemli o l

mümkün i

k bağ lant ı

Boşaltma

i köşe olur . Bu na uygun utma yüzğ i o luşur

dolum

ne göre

lmayan

se ters

t ı rnak

uşmas ı nedenle

en az zeyi ve .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Ş

Bilgi

Ş

Şekil 57 - T

Şekil 58 –için Şekil 3

Şekil 59 - D

Şekil 6

37

Tırnak AğızlYükse

– Karşılıklı 37 ile Şekil

Dikdörtgen K

60 - C Kesit

7

ama Yüzeyikliği

Tırnak Tutm45 gösterim

Kesit esnek

t esnek Kilit

i ve Tırnak

ma kesiti mlerine bak

k Kilitleme

tleme

kınız

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Şekil 62 -

Şekil 6

U form Yuv

64 - Dairese

Şekil 61

varlak Tip K

el Esnek Kili

38

- Kilitleme

Kilitleme

itleme

8

e Tutma mes

Şekil 63

safeleri

- Dairesel

Esnek Kilit

tleme

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

6.8 TePl

yönünde

Üret i lec

ayr ım ına

ayr ı lmas

Şek

Ş

Te

yer ine m

Te

Özel l ik l

malzeme

ers Açılı Taast ik tasa

e üs t ten b

ek parça

a z ı t yön

s ı , ç ıkar ı l

kil 65 - Eğim

Şekil 67 - Bo

ers aç ı l ı

montaj edi

ers aç ı l ı o

e esnek k

enin ve ta

asarım ar ımda k

ak ı ld ığ ın

alarda ka

de) yüzey

lmas ı zord

m yönü hata

os boşaltma

tasar ım y

i lememes

olarak ya

ki l i t leme

asar ım ın y

Şekil 69 -

39

al ıplanab

nda görün

al ıplama

y yap ı lm

dur .

ası

a

yap ı lan p

i sorunu

ap ı lmas ı i

tasar ım ın

yap ıs ına u

Ters açılı k

9

i l i r l ik iç

nen yüzey

yönüne

as ı durum

Şekil 66

Şekil 6

parçan ın

or taya ç ı

i s tenen ta

nda yap ı l

uygun ola

kilitleme hes

in parçan

lerden o l

göre , ter

munda ka

6 - Kilitleme

68 - Yuva B

kal ıptan

kmaktad ı

asar ımlar

an bu ter

arak yap ı l

saplama

n ın kal ıp

luşmas ı g

rs aç ı l ı

a l ıptan pa

e boşaltma

Boşaltma ha

ç ıkt ıktan

r .

bulunma

rs aç ı kul

l ı r .

ayr ım

ereki r .

(Kal ıp

arçan ın

eksik

tası

n sonra

k tad ı r .

l lan ım ı

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

Ta

tasar ım ı

boşal tma

Ma

tasar ım ı

değ iş ik l

maçal ı o

Ka

plas t ik p

değ iş ik l

kal ıptan

Şekil 70

Şeki

asar ımda

nda ve F

a i le tasar

aça kul la

n i lgi l i

ik yap ı lm

olarak par

a l ıp ayr ım

parçan ın t

ikler yap

ayr ı lmas

0 - Maçasız

il 72 - Maça

te rs aç ı

Feder yü

r ımda uyg

an ı lacak k

aşamas

mas ına ge

rçan ın ayr

m yönünd

tasar lanm

ı l ı r . Böyl

s ı sağ lan ı

Kalıp Ayrım

asız Kalıp K

40

is tendiğ i

ksel tme

gun değ iş

kal ıplama

s ında be

erek kalm

r ı lmas ı sa

de maça

mas ında k

lece maç

r .

m Yönü

Kesit

0

i esnetme

tasar ım ın

ş ik l ik yap

a yöntemi

el i r leni r .

maks ız ın,

ağ lanarak

kul lanm

al ıp ayr ım

a kul lan ım

Şekil 71

Şekil 7

eye uygu

nda da ve

p ı l ı r .

inde i se

Yap ı la

kal ıp ay

k üre t i lme

adan üre

m yönüne

m ı gerekm

- Maçasız K

73 – Örnek boşaltm

un olmaya

er i len b i

maça kul

cak tas

yr ı lma yö

esi sağ lan

et i lmesi i

göre tas

meden pa

Kalıp Ayrım

Havalandırması

an bos

lg i i le

l lan ım ı

a r ımda

önünde

n ı r .

i s tenen

ar ımda

arçan ın

m Yönü

rma

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

41

7. SONUÇ

Bu Proje tez ça l ışma kapsam ında öncel ik le p las t ik malzeme

kul lan ım özel l ik ler i incelenmiş t i r . Sanayide kul lan ım yer ler i

bel i r lenerek özel l ik ler i aç ıklanm ış t ı r . Plas t ik parçalar ın genel

tasar ım boyut land ı r ı lmas ı i ç in gerekl i tasar ım girdi ler i tesbi t

edi lerek tasar ımda önemine göre maddeler hal inde l i s te lenmiş t i r .

P las t ik tasar ım ından önce üre t im s ın ı r lar ın ın bel i r lenmemesi

ve e tüt ça l ışmalar ın ın yap ı lmamas ı durumunda, üre t imde

mal iyet ler in ar tmas ına ve üre t im zor luklar ına neden olmaktad ı r .

Bu nedenle , Plas t ik tasar ım ında yer a lan her b i r tasar ım

unsuruna detayl ıca yer ver i lmeye ça l ış ı lm ış t ı r . Temel tasar ım

bi lgi ler i ve oranlar ı aç ıklanm ış , i le r i tasar ım ve hesaplamalar ı i ç in

mühendis l ik hesaplar ında kul lan ı lan formül ler ver i lmiş t i r .

Yap ı lan ça l ışma sonucunda, p las t ik tasar ım ında malzemenin

tasar ım ında e t kal ınl ık bi lg is in in önemi or taya konulmuş tur .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

42

KAYNAKÇA

[1] Ehrenste in , G.W. ve Erhard G. (1984) “Designing wi th

Plas t ics” (1 .Bask ı ) Münich: Hanser Publ ishers .

[2] Rees , H. (1994) “ Inject ion Molding Technology” (1 .Bask ı )

Münich: Hanser Publ ishers .

[3] Graham,L. (1995) “What Is A Mold ” (1 .Bask ı ) Ar izona: Tech

Mold INC

[4] Maier , C. (2004) “Design Guides For Plas t ics” (1 .Bask ı )

London: Tangram Technology

[5] GE Plas t ics (1995) “Design Guide” (5 .Bask ı ) Wisconsin: GE

Plast ics

[6] BASF Plas t ics (2007) “Design Solut ions Guide” (1 .Bask ı )

Michigan: BASF Chemical

[7] BAYER Plas t ics (2000) “Part and Mold Design” (1 .Bask ı )

Pi t t sburg: Bayer Corporat ion

[8] Türköz S. (2006) “Plast ik parçalarda Esneyerek Ki l i t lenen

Bağ lant ı lar ın Tasar ım ı ” Yay ımlanmam ış Yüksek Lisans

Tezi , (2006) İs tanbul Teknik Ünivers i tes i

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu

43

ÖZGEÇMİŞ

Er tan SARIBAYRAKDAROĞLU, 1974 y ı l ında İs tanbul’da doğdu.

1991 y ı l ında or ta öğ renimini İs tanbul Bak ı rköy Endüstr i Meslek

Lises i ’nde tamamlad ı . S ı ras ıyla , Paksan Makine , Form 2000 Kal ıp,

Ford Otosan, Raks Telekom, İnfotron f i rmalar ında CNC, Operatör ,

Programc ı , Protot ip uzman ı ve Ürün Gel iş t i rme Uzman ı o larak

görev yapt ıktan sonra çal ışma hayat ına Arçel ik Çamaş ı r Makines i

İş le tmesi ’nde Ürün Gel iş t i rme Arge Teknisyeni o larak devam

etmiş t i r . Halen Arçel ik Elektronik Televizyon İş le tmesinde Arge

Mekanik Tasar ım Teknisyeni o larak çal ışmaktad ı r .

Ertan S

arıba

yrakd

aroğlu