pnÖmatİk lastİkler - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mustafa.karaoglan/sunu 1 lastikler.pdf ·...
TRANSCRIPT
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
PNÖMATİK LASTİKLER
ve
TEKERLEKLER
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
TEKERLEKLER ve LASTİKLER
PNÖMATİK LASTİK TEKERLEKLER
1839 yılında Amerikalı Ch. Goodyear tarafından lastiğin vulkanizasyonun,
yani ısının etkisi altında lastik moleküllerinin kükürt elementi ile organik bir
zincir teşkil etmesinin bulunmasından sonra, motorlu araç lastiklerinin
gelişmesinin önü açılmıştır.
İlk otomobiller dolu lastikler, daha doğru ifade ile içi boşaltılmış blok lastik
tekerlekler ile kullanıldı.
1888 yılında İngiliz mucit J.B. Dunlop ilk havalı lastik için patent aldı.
1897 yılında ilk kez otomobiller Dunlop patentine dayanan havalı lastikler ile
teçhiz edildiler. O günden bu güne kadar havalı lastikler üzerinde gerek
yapısal gerek malzeme ve gerekse imalat teknolojisi açısından pek çok
gelişme kaydedilmiştir.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Lastik Tekerleklerin Görevleri
Araca etkiyen tüm kuvvetler lastik tekerlekler tarafından yola iletilir. Bu kuvvetler, virajda
aracın kütlesinin (merkezkaç kuvveti şeklinde) ve yan rüzgarın etkisiyle ve de tahrik ve
frenleme sonucu ortaya çıkar.
Bu yüzden lastik tekerlekler emniyet, konfor ve ekonomiklik açısından bazı şartları yerine
getirmek zorundadır:
Emniyet :
Patlamaya karşı ve yabancı cisimlerin üzerinden geçerken yeterince emniyetli olmalıdır.
Farklı yol yüzeylerinde ve yol koşullarında iyi bir tutunmaya sahip olmalıdır.
Janta çok iyi oturmalıdır.
Düşük balansız, balans ayarına gerek olmamalıdır.
Konfor :
İyi bir yaylanma özelliğine sahip olmalıdır.
Doğrusal harekette ve virajda düşük lastik gürültüsüne sahip olmalıdır.
Kolay sökülüp takılabilmelidir.
Ekonomiklik :
Ucuz olmalıdır.
Yaşlanmaya veya aşınmaya karşı mukavim olmalıdır.
Düşük yuvarlanma direnci dolayısıyla düşük yakıt sarfiyatına sebep olmalıdır.
Yeniden kaplanabilme özelliği olmalıdır.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Bu talepler lastik üreticilerinin beklentileri ile çoğu kez tezattır.
Örneğin :
Düşük gürültü seviyesine sahip lastikler özellikle yüksek yuvarlanma direnci;
çok yumuşak lastikler sürüş emniyeti açısından virajda çok iyi bir davranış
sergileyemezler.
Bu gibi durumlarda beklentiye göre bir optimal yaklaşım sağlanmalıdır.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Lastik Tekerleğin Yapısı
Lastik yuvarlanma yüzeyi aşınmaya karşı mukavim özel bir lastik karışımındandır.
Lastik profili belirtilen kullanım amacına uygun olarak hazırlanır.
En uygunsuz yol koşulları (Kar, prak yol) için iri profiller tercih edilir.
Resim : Çelik Kuşaklı bir lastiğin kesiti
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Resim : Diyagonal ve radyal lastikte doku katmanlarının düzeni
Resim : Radyal kuşaklı lastiği oluşturan kısımların şematik gösterilmesi
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Resim : Farklı lastik profilleri : 1. Normal profilli otomobil lastiği, 2. M+S profilli
(Çamur ve Kar) otomobil kış lastiği, 3. Kamyon lastiği, 4. Traktörler için
tahrik tekerleği lastiği
Karkas lastik ana taşıyıcısıdır. Lastik, içine kauçuk emdirilmiş farklı pek çok doku
katmanından meydana gelir. Katmanların sayısı lastik taşıma kapasitesine
göre belirlenir. Otomobiller için bu sayısı 2...4 adet olurken, büyük arazi ve inşaat
araçlarının lastiklerinde 20 veya daha fazla olabilir. Doku malzemesi olarak suni
ipek, çelik, polyamit ve son zamanlarda cam yünü de kullanılmaktadır. Lastiğin
dokusunun düzenleniş biçimine göre diyagonal ve radyal lastik (kuşaklı lastik) diye
gruplandırılır (Resim).
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Diyagonal lastikte, pek çok katman taşıyıcı doku lifleri lastik orta hattına göre belirli bir
zenith açısı oluşturacak şekilde çapraz olarak yerleştirilmiştir. Zenith açısının büyüklüğü
lastiğin kullanılma amacına bağlıdır ve 33...39 0 arasında değişir (Resim).
Resim : Yüksek hız sınıfına ait radyal yapı tarzındaki lastiklerin karkas ve kuşağı oluşturan
katmanların kesiti
Radyal lastiklerde karkasta doku lifleri lastik dudağından lastik dudağına yaklaşık
doksan derecelik açı ile lastik çevresince dolaşır (Resim). Bunun üzerinde birbirleri ile
küçük açılarda çapraz duran pek çok katmandan oluşan ve yuvarlanma yüzeyi
genişliğince devam eden kuşaklar bulunur (Resim).
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
,
.
İki tabakalı diyagonal karkas
Sızdırmaz iç tabaka
Lastik omzu
İki tabakalı kuşak
Yuvarlanma yüzeyi
Omuz çekirdeği
Çekirdek üstü profil
Karkas kat atkısı
Kuvvetlendirilmiş yan plaka
Yan duvar
Resim : Diyagonal karkaslı ve kuşaklı karma yapım tarzındaki lastik
Günümüzde sadece motosiklet lastiklerinde kullanımı söz konusu olan diyagonal
lastikler çapraz atılmış tekerlek orta düzlemine doğru sola veya sağa yönlenen hatları
olan karkas tabakalarından oluşmaktadır.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Lastiklerin Boyutlandırılması ve Lastik Taşıma Kapasitesi
Bir motorlu araç lastiğini aşağıdaki ölçüler belirler (Resim ):
1.1.1. .
.
Resim : Lastik tekerlek ve jantta bulunan önemli ölçüler
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
H/B oranının azalmasıyla boyuna (tahrik veya fren kuvveti) ve yan kuvvetin
taşınmasında iyileşme ve yuvarlanma direnci değerinde azalma meydana gelir.
Bir lastiğin taşıma kapasitesi karkas mukavemetine, lastik içerisinde kapalı
kalan havanın hacmine ve lastik iç basıncına bağlıdır
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Resim : Lastik yuvarlanma çevresi sabit kalmak kaydıyla lastik kesitindeki ve jant çapındaki değişim
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Lastik Sembolleri
Lastik sembolleri uluslar
arası işaretlemede
lastiklerin takribi ölçülerini
gösterirler ve metrik
veya inç sistemi
kullanılarak verilirler.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Tablo : Lastik sembolleri ve taşıma kapasiteleri
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
.
Department of Transport ( ABD Trafik Bankalığı) lastik emniyet normlarından sorumlu
CU Lastik fabrikası (Continental) J3 Lastik büyüklüğü
2KD Lastik uygulaması
127 İmalat tarihi 12. hafta 1977
Lastik temas yüzeyi altında 2 kat rayon karkas ve 2 kat çelik kuşak bulunmaktadır
Lastik alt yapısı 2 kat rayon (suni ipek)
Max. lastik şişirme basıncı 36 psi
ABD’de tekerlekteki 1310 pounds için yük işareti
S Hız indeksi max. 180 km/h
Tubeless (iç lastiksiz)
E Lastik ECE R20 normuna uygun 4 Kullanma izni. Hollanda vermiş
ECE R20 ‘ye göre kullanma izin numarası
175 Lastik genişliği mm S Hız sembolü Max 180 km/h R Radyal lastik 14 Jant çapı (inç)
88 Taşıma kapasitesi max. 560 kg
Resim : Standartlaştırılmış ve
normlaştırılmış lastik sembolleri
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Lastik yanak yazı ve işaretlemeleri
Nominal genişlik
mm
Üretici
Kullanılan materyallerin özellikleri
U.S.DOT bilgisi
Yük indeksi & Hız bilgisi
Yükseklik/genişlik oranı
Radial Jant ölçüsü
Binek lastiği
Yanak ve sıcaklık özellikleri
Maksimum
izin verilen
basınç ve
yük limiti
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Lastiğin yapısı:
TOPUK
SIRT
GÖVDE YANAK
OMUZ KUŞAK
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Üretim tarihi : Hafta ve Yıl olarak Örnek : İlk iki rakam yılın haftasını 20. haftayı, Son rakam yılını 1997 yılını ifade etmektedir.
Üretim tarihi : Hafta ve Yıl olarak 2000 yılından sonra 4 rakamlı olmuştur. Örnek : 9. hafta 2001 yılı, yani 2001 yılının 9. haftası
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Ne tahmin ediyorsunuz?
Son teknoloji ürünü kaliteli
bir lastiğin kaç adet yapı
parçası vardır?
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
1 İç tabaka
2 Tekstil korse tabakası
3 Çekirdek
4 Çekirdek profili
5 Yaka güçlendiricisi
6 Boynuz profili
7 Yan şeritler
8 Kemer yatakları
9 Sargı bandajları
10 Aşınma yüzeyi
1
2
3
4
6 5
7 8
9
10
Malzemeler ve Görevleri
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Bütil kauçuk.
1. İç tabaka
Görevi: Hava ile dolu olan iç kısmın sızdırmazlığını sağlamak. İç
lastiği olmayan lastiklerde hortumun yerine geçmek.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzemesi : Rayon veya Poliester korse. (lastikli)
Görevi: Mukavemet . Hava basıncını kapsar.
2. Tekstil korse tabakası
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
3. Çekirdek
Malzeme: Kauçuğa yerleştirilmiş çelik teller.
Görevi: Lastiğin jantı olan sıkılığını sağlar.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme: Sentetik kauçuk.
4. Çekirdek profili
Görevi: Sürüş dengesini, uygun direksiyon hakimiyeti. Salınım konforunu oldukça etkiler.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Naylon -, Kauçuğa yerleştirilmiş Aramid -Korse
5. Yaka güçlendiricisi
Görevi : Sürüş dengesi , uygun direksiyon hakimiyeti.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Sentetik kauçuk.
6. Boynuz profili
Görevi : Lastiğin janta güvenli ve hava kaçağı olmadan yerleşmesini sağlamak.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Doğal kauçuk.
7. Yan şeritler
Görevi : Lastiğin yan kısmını hasarlardan ve hava şartlarından korur.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Lastiğe yerleştirilmiş olan yüksek sıklıktaki çelik korseler.
8. Kuşak yatakları
Görevi : şekil ve sürüş dengesini sağlar. Dönme direncini düşürür. Lastiğin ömrünü uzatır.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Naylon korse, kauçuğa yerleştirilmiş.
9. Sargı bandajı
Görevi : Lastiğin yüksek hızlara uyumunu sağlar. Yuvarlak dönüşü ve sürüş konforunu sağlar.
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
LASTİK TEKNOLOJİSİ
Malzeme : Sentetik ve/veya Doğal kauçuk karışımı.
10. Aşınma yüzeyi
Görevi :
Başlık karışımı:
Ömrü ve yol tutuşu.
Temel karışım: Dönüş direncini azaltır ve sürüş özelliklerini düzeltir .
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY
Teşekkürler
Prof. Dr. N. Sefa KURALAY