poland’s financial market: safe and secure polski rynek ... · polski rynek finansowy jest...

• Financial Security GuaranteedBezpieczeƒstwo finansów gwarantowane

• Polish Banks Resilient to CrisisPolskie banki odporne na kryzys

• Promoting Education in EconomicsEdukacja ekonomiczna Polaków

Poland’s Financial Market:Safe and Secure

Polski rynek finansowy jest bezpieczny

The special section is beeing published in cooperation with the National Bank of Poland as part of an education initiative focusing on economic issues

Projekt realizowany we wspó∏pracy z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM

Safe ty and Secur i ty • Stabi lnoÊç i bezpieczeƒs two

September 2013

Poland’s financial system is stable and secure. Sincethe global economic crisis started in 2008, no bankin Poland has required recapitalization with publicfunds.

Maintaining financial system stability is key to ensuring sus-tainable economic growth, and it is particularly important tokeep the banking system stable. Banks play a crucial role in

financing the economy and in settling payments. They also providebusinesses with products to help manage their financial risk. Thisexplains why great emphasis is placed on analyzing and evaluatingbanks in terms of stability.

Financial system stability is of particular concern to the NationalBank of Poland because of its statutory task to preserve the stabilityof the national financial system and create the right conditions for thedevelopment of the banking system. Financial system stability isclosely connected with the primary role of the central bank, which isto maintain stable prices. The financial system plays a key role intransmitting monetary policy signals to the real economy. An unsta-ble financial system could fail in this role.

The Financial Stability Report published by the National Bank ofPoland twice a year enables market participants and anyone interest-ed to find out if Poland’s financial institutions are functioning well.The report aims to analyze the stability of the financial system, espe-cially the banking sector, including an evaluation of its resilience topotential disturbances. These periodic reports describe the situationof the most important segments of Poland’s financial system andthey also discuss analyses of key economic risks to financial institu-tions active in Poland. The report also evaluates the most importantfinancial institutions in terms of their resilience to these risks.

According to the latest Financial Stability Report, which was pub-lished in July (and is available on the central bank’s website atwww.nbp.pl), Polish banks are safe and resilient to the crisis.However, the report notes that the earnings of many banks have beenaffected by the latest slowdown in Poland’s economic growth (from4.3% in 2011 to 1.9% in 2012 and 0.5% in the first quarter of 2013).In the fourth quarter of 2012 and the first quarter of this year, thebanking sector’s earnings were still robust, yet bank profitabilityratios were slightly lower than in the period studied in the previousreport. The net interest margin fell, continuing a decline that beganin 2012, due to continued intense competition for real sectordeposits and a decline in market interest rates. The capacity of banksto absorb their losses improved, and their average capital adequacyratios increased.

Banks resilient to crisis

Since the global economic crisis started in 2008, no bank in Polandhas required recapitalization with public funds, according to thereport. The results of macro stress tests carried out by the National

Bank of Poland indicate that a large number of domestic commercialbanks have enough capital to absorb the effects of a severe eco-nomic slowdown and to keep their capital adequacy at a high level.These tests were carried out with highly restrictive and improbableassumptions, the report says.

Polish banks are safe amid the crisis, but the system needs to bekept stable constantly. Therefore, in connection with the expectedeconomic slowdown and continued uncertainty over future econom-ic trends, the National Bank of Poland recommends that banks pur-sue a prudent dividend policy. “In particular, banks with large expo-sures to foreign currency lending should continue to seek to main-tain and, in some cases, strengthen their capital and liquidity posi-tions. This also applies to situations where, due to changes in own-ership (mergers and acquisitions), large portfolios of foreign curren-cy-denominated loans are purchased,” the report says.

The cooperative banking sector was also evaluated positively inthe report, and its financial situation can be described as stable.Typically, cooperative banks had better loan portfolio quality andhigher net interest margins, although their lower cost efficiencymade them slightly less profitable than commercial banks. Thesolvency ratio of cooperative banks was lower than that of com-mercial banks. In most cooperative banks, deposits were higherthan loans, making these banks free of risks related to the use ofmarket financing.

According to the report, neither did the situation of insurancecompanies, investment fund management companies and pensionfund management companies pose any serious risks to the stabilityof Poland’s financial system. The technical and financial results ofthe insurance sector in 2012 bettered those in 2011. The solvency ofinsurance companies also improved, strengthening the safety ofoperation in the sector.

However, the report’s assessment of cooperative credit unions,which have been supervised by the Polish Financial SupervisionAuthority (KNF) since October 2012, is less optimistic. The KNFdescribes the capital position of credit unions as “complex.” Theirregulatory capital should be regarded as inadequate to their opera-tions, despite its over fourfold growth from 2006 to 2012, because itdoes not cover the risk borne by credit unions. Their liquidity risk isat an elevated level as a result of a maturity mismatch between assetsand liabilities. Consequently, the KNF recommends that a total of 44credit unions launch rehabilitation processes. Credit unions need tourgently take restructuring measures, including those involving theuse of the stabilization fund, the report says.

Dark side of shadow banking

The country’s financial system also includes what are known asshadow banking institutions. These are not subject to any specialregulations or state financial supervision, even though their opera-tions are at least in part, if not completely, similar to those of tradi-tional banks.

II

Financial Security G

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

III

The bankruptcies of several financial services agencies in recentyears, including the widely publicized collapse of the Amber Goldcompany, show that this market segment is fraught with risks. Andbankruptcies among shadow banking institutions can have a desta-bilizing effect on the security of the entire financial system. It has tobe added that shadow banking institutions create problems mainlybecause some customers fail to distinguish between a traditionalbank and a shadow banking institution due to an inadequate level ofeconomic education. Many banking experts agree the operations ofthese institutions need to be monitored and supervised.

A separate issue is how shadow banking institutions operate onthe short-term loan market, which has expanded rapidly in Poland inrecent years. Many customers using shadow banking institutionshave learned the hard way that a loan taken out from such an institu-tion can aggravate their financial problems or even cause them to gobroke. It is no secret that many borrowers in desperate need of cashare ready to sign just about any loan agreement, even one that isextremely unfavorable to them, and some borrowers do not read suchdocuments before signing them. As a result, they often pledge theirproperty—be it a car or real estate—as collateral for the loan from ashadow banking institution without being fully aware of the conse-quences. This, in case of problems with repaying the loan on time,could lead to the borrower losing their property. Shadow bankinginstitutions often tempt customers with instant access to cash with-out providing them with full information about the terms of the loan.And those customers who fail to repay their loan on time cannotexpect any leniency from these institutions.

Numerous complaints about shadow banking institutions haveprompted the Office of Competition and Consumer Protection(UOKIK) to take a close look at them. The agency’s latest inspectionfocused on various controversial fees charged by shadow bankinginstitutions. Beginning in May, the UOKIK scrutinized these institu-tions in terms of the fees they impose on their customers as well ascommission and various other costs related to loans granted. Theoffice examined a total of 30 institutions and analyzed 73 loan agree-ment specimens and 300 documents indicating that a “transaction”has been concluded between the borrower and the shadow bankinginstitution. According to the UOKIK, all the examined companies useddubious practices including high interest rates on loans, excessivecommission and costs of additional services such as collection ofcash in the customer’s home. The scrutinized shadow banking insti-tutions also imposed exorbitant fees on, among others, customersproviding false information about themselves, and charged for “inves-tigative activities” involving determining the address of a borrower liv-ing outside the city where the shadow banking institution is based.

In theory, a solid non-bank money lender should profit chiefly frominterest on loans granted. If, in a company’s balance sheet, most of therevenue comes from fines and fees, the company is treating its cus-tomers negatively, according to the UOKIK. What’s more, some shad-ow banking institutions do not check the creditworthiness of their cus-tomers, thus deliberately contributing to their deteriorating financial

situation. To put an end to such practices, a group of money lendersconcerned about fair business dealings is calling on the authorities tointroduce licenses for those active in this market segment.

Check before you sign

The National Bank of Poland has joined the effort to make peopleaware of the risks related to careless borrowing from dubioussources. The bank is one of the organizers of a public awarenesscampaign called “Don’t be fooled. Check before you sign,” whichstarted late last year. The campaign highlights risks related to sign-ing financial contracts, particularly when taking out high-interestshort-term loans, as well as using financial services not subject tostate supervision. Along with the NBP, six other public institutionshave joined the campaign: the Bank Guarantee Fund, the PolishFinancial Supervision Authority, the Ministry of Finance, the Ministryof Justice, the Office of Competition and Customer Protection, andthe police force.

The campaign was launched in the wake of a scandal surroundinga shadow banking institution called Amber Gold and in response tothe problem of companies offering expensive loans to borrowers andfunctioning on the financial market without any supervision.According to the organizers of the campaign, all citizens should beaware of the risks related to signing loan agreements carelessly andbe able to thoroughly assess such offers. Customers of companiesthat offer this type of financial services are often unaware that the realannualized interest on their “easy money” may reach tens of thou-sands of percent.

The campaign website, www.zanim-podpiszesz.pl, provides basicinformation on the security of the financial market. There are alsofinancial calculators to help borrowers find out what dangerous legaltricks are sometimes used in loan agreements, and to provide themwith access to key legal regulations.

The campaign is supported by a host of public and Catholic mediaoutlets. Commercial broadcasters and a number of social partners—including the Social Insurance Institution, the Polish State Railways(PKP), and the Polish Pharmaceutical Chamber as well as the PolishBishops’ Conference—have been invited to join the campaign. Theysupport it by distributing informational and educational material. In arelated effort, teachers of economic and business subjects in sec-ondary and upper-secondary schools have been provided with ideasfor special classes focusing on issues discussed in the campaign. Inaddition, the Polish Financial Supervision Authority runs a freehelpline that provides information on companies subject to financialsupervision.

All these efforts are designed to educate Polish consumers andhelp eliminate unreliable companies and financial institutions fromthe market, thus enhancing the security and stability of Poland’sfinancial market.

Andrzej RatajczykBased on information from the www.nbp.pl website

y Guaranteed

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

U trzymanie stabilnoÊci systemu finansowego jest warun-kiem koniecznym dla zrównowa˝onego wzrostu gospo-darczego. Szczególne znaczenie dla zachowania stabil-

noÊci systemu finansowego ma utrzymanie stabilnoÊci syste-mu bankowego. Banki odgrywajà kluczowà rol´ w finansowaniugospodarki i w rozliczeniach p∏atniczych. Wa˝nà funkcjà ban-ków jest te˝ tworzenie produktów umo˝liwiajàcych innym pod-miotom zarzàdzanie ich ryzykiem finansowym. Z tych powodówszczególnie du˝y nacisk k∏adzie si´ na analiz´ i ocen´ stabil-noÊci banków.

StabilnoÊç systemu finansowego jest przedmiotem szcze-gólnego zainteresowania Narodowego Banku Polskiego zewzgl´du na powierzone tej instytucji ustawowe zadanie dzia∏a-nia na rzecz stabilnoÊci krajowego systemu finansowego orazkszta∏towania warunków niezb´dnych do rozwoju systemu ban-kowego. StabilnoÊç systemu finansowego jest silnie zwiàzanaz podstawowym zadaniem banku centralnego – utrzymaniemstabilnoÊci cen. System finansowy odgrywa kluczowà rol´w transmisji impulsów polityki pieni´˝nej do sfery realnej.NiestabilnoÊç systemu finansowego mo˝e utrudniç jej sku-teczne prowadzenie.

O tym, czy instytucje finansowe w Polsce dobrze funkcjonujà,uczestnicy rynku oraz inni zainteresowani mogà dowiedzieç si´z publikowanego dwa razy w roku przez NBP „Raportu o stabilno-Êci systemu finansowego”. Jego celem jest przedstawienie wy-ników analiz stabilnoÊci systemu finansowego, w szczególnoÊcisektora bankowego, w tym oceny jego odpornoÊci na ewentual-ne zaburzenia. W cyklicznych raportach przedstawiana jest sytu-acja bie˝àca najwa˝niejszych segmentów polskiego systemufinansowego oraz wyniki analiz obejmujàcych g∏ówne ryzykaekonomiczne, na które nara˝one sà instytucje finansowe dzia∏a-jàce na polskim rynku. Raporty przedstawiajà te˝ ocen´ odpor-noÊci najwa˝niejszych instytucji finansowych na materializacj´tych ryzyk.

Banki bezpieczne w kryzysie

Z najnowszego, opublikowanego w lipcu, „Raportu o stabilnoÊcisystemu finansowego” wynika, ˝e polskie banki sà bezpiecznei odporne na kryzys. Autorzy przypominajà, ˝e od poczàtku Êwia-towego kryzysu w 2008 r. ˝aden bank w Polsce nie znalaz∏ si´w sytuacji, w której wymaga∏by dokapitalizowania ze Êrodków pu-blicznych. „Wyniki testów warunków skrajnych (tzw. stress te-stów) przeprowadzanych przez NBP wskazujà, ˝e du˝a cz´Êç kra-jowych banków komercyjnych posiada kapita∏y wystarczajàce dozaabsorbowania skutków silnego spowolnienia gospodarczegoi utrzymania adekwatnoÊci kapita∏owej na wysokim poziomie.Na-le˝y podkreÊliç, ˝e analizy te by∏y prowadzone przy bardzo re-strykcyjnych za∏o˝eniach, których prawdopodobieƒstwo materia-

lizacji mo˝na oceniç jako niskie”, czytamy w „Raporcie o stabil-noÊci systemu finansowego” (dost´pnym na stronachwww.nbp.pl).

Polskie banki w kryzysie sà bezpieczne, jednak o stabilnoÊçsystemu trzeba ca∏y czas dbaç. Dlatego ze wzgl´du na oczekiwa-ne spowolnienie wzrostu gospodarczego i utrzymujàcà si´ nie-pewnoÊç dotyczàcà przysz∏ych tendencji gospodarczych zgodniez rekomendacjà NBP wskazane jest, aby banki prowadzi∏y ostro˝-nà polityk´ dywidendowà. „W szczególnoÊci banki o du˝ym za-anga˝owaniu w kredytowanie w walutach obcych powinny nadaldà˝yç do utrzymywania, a w niektórych przypadkach wzmocnie-nia, swojej pozycji kapita∏owej i p∏ynnoÊciowej. Dotyczy to tak˝esytuacji, w której w wyniku zmian w∏asnoÊciowych (fuzji i prze-j´ç) nabywane sà portfele kredytów walutowych o znacznej war-toÊci”, czytamy w raporcie.

Pozytywnie oceniony w raporcie zosta∏ te˝ sektor banków spó∏-dzielczych, którego sytuacj´ finansowà mo˝na oceniç jako sta-bilnà. „Banki spó∏dzielcze charakteryzowa∏y si´ lepszà jakoÊciàportfela kredytowego i wy˝szà mar˝à odsetkowà netto, jednakistotnie ni˝sza efektywnoÊç kosztowa banków spó∏dzielczych po-wodowa∏a, ˝e ich zyskownoÊç by∏a nieznacznie ni˝sza ni˝ bankówkomercyjnych. WysokoÊç wspó∏czynnika wyp∏acalnoÊci bankówspó∏dzielczych by∏a ni˝sza od wartoÊci tego wskaênika dla ban-ków komercyjnych. Zdecydowana wi´kszoÊç banków spó∏dziel-czych cechuje si´ nadwy˝kà depozytów nad kredytami, co powo-duje, ˝e nie sà nara˝one na ryzyko zwiàzane z wykorzystywaniemfinansowania rynkowego”, podaje raport.

Jak wynika z raportu, równie˝ sytuacja zak∏adów ubezpieczeƒ,towarzystw funduszy inwestycyjnych (TFI) i powszechnych towa-rzystw emerytalnych (PTE) nie stwarza∏a istotnych zagro˝eƒ dlastabilnoÊci polskiego systemu finansowego. „W 2012 r. wynikitechniczne i finansowe sektora ubezpieczeƒ wzros∏y w porówna-niu z 2011 r. Poprawi∏a si´ równie˝ wyp∏acalnoÊç zak∏adów ubez-pieczeƒ, co sprzyja∏o umocnieniu bezpieczeƒstwa funkcjonowa-nia tego sektora”, czytamy w raporcie.

Gorzej wyglàda sytuacja sektora spó∏dzielczych kas oszcz´d-noÊciowo-kredytowych, które od paêdziernika 2012 r. obj´te sànadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Wed∏ug ocenyKNF zawartej w raporcie, sytuacja kapita∏owa w kasach jest z∏o-˝ona. „Fundusze w∏asne pomimo wykazywanego ponad cztero-krotnego wzrostu w latach 2006–2012 nale˝y uznaç za nieade-kwatne do prowadzonej dzia∏alnoÊci, poniewa˝ nie zabezpieczajàponoszonego przez kasy ryzyka. W kasach wyst´puje podwy˝szo-ne ryzyko p∏ynnoÊci w wyniku niedopasowania terminów zapa-dalnoÊci pasywów i aktywów. Dlatego 44 kasy zosta∏y zobowià-zane przez KNF do wszcz´cia procesów naprawczych. Kasy wy-magajà wprowadzenia pilnych dzia∏aƒ restrukturyzacyjnych,w tym równie˝ z wykorzystaniem funduszu stabilizacyjnego”,czytamy w raporcie.

IV

Bezpieczeƒstwo finansów gPolski system finansowy jest stabilny i bezpieczny. Najlepszym tego dowodem jest to, ˝e od poczàtku Êwiatowego kryzysu ˝aden bank w Polsce nie potrzebowa∏ dokapitalizowania ze Êrodków publicznych.

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

V

Ciemne strony shadow bankingu

W systemie finansowym obecne sà te˝ instytucje shadow ban-king (parabanki). Cechà charakterystycznà tych instytucji jestbrak specjalnych regulacji ich dzia∏alnoÊci oraz brak paƒstwowe-go nadzoru finansowego, przy prowadzeniu dzia∏alnoÊci cz´Êcio-wo lub ca∏kowicie podobnej do tradycyjnych banków.

Bankructwa w ostatnich latach kilku agencji us∏ug finansowychczy upadek firmy Amber Gold potwierdzajà problem istnienia ry-zyka w tym sektorze. A bankructwa instytucji parabankowych mo-gà stanowiç nawet czynnik destabilizujàcy bezpieczeƒstwo ca∏e-go systemu finansowego. Warto dodaç, ˝e problemy z paraban-kami wynikajà równie˝ z niezadowalajàcego poziomu edukacjiekonomicznej polskiego spo∏eczeƒstwa, czego przejawem jestnp. cz´ste nierozró˝nianie parabanku od banku tradycyjne-go. Dlatego zdaniem sporej grupy bankowych ekspertów po-trzebny jest monitoring i nadzór ich funkcjonowania.

Osobnà kwestià jest sposób dzia∏ania parabanków na rynkukrótkoterminowych po˝yczek, który w ostatnim czasie bardzo si´w Polsce rozwinà∏. Wielu klientów parabanków przekona∏o si´ju˝, ˝e po˝yczka w takiej firmie mo˝e prowadziç do pog∏´bieniaproblemów finansowych, a w skrajnych przypadkach nawet doutraty majàtku. Nie jest tajemnicà, ˝e osoby potrzebujàce pilniegotówki cz´sto podpisujà nawet skrajnie niekorzystne dla siebieumowy. Czasami te˝ w ogóle nie czytajà dokumentu, który pod-pisujà. W efekcie nieÊwiadomie zastawiajà swój majàtek – sa-mochody czy nieruchomoÊci – jako zabezpieczenie po˝yczki odfirmy parabankowej. Co w sytuacji problemów z terminowà sp∏a-tà po˝yczki mo˝e doprowadziç do ich utraty. Firmy parabankowekuszà szybkim dost´pem do gotówki cz´sto nie przekazujàcklientowi pe∏nej informacji o warunkach zaciàgnićia takiej po-˝yczki. A klienci spóêniajàcy si´ ze sp∏atà zad∏u˝enia nie mogàliczyç na jakàkolwiek wyrozumia∏oÊç ze strony tych instytucji.

Liczne skargi na dzia∏alnoÊç parabanków spowodowa∏y, ˝e za-interesowa∏ si´ nimi Urzàd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.Ostatnia kontrola UOKiK dotyczy∏a budzàcych wiele zastrze˝eƒdodatkowych op∏at nak∏adanych przez firmy parabankowe na po-˝yczkobiorców. Od maja bie˝àcego roku UOKiK analizowa∏ op∏a-ty, prowizje oraz koszty towarzyszàce po˝yczkom udzielanymprzez parabanki. PrzeÊwietlono 30 przedsi´biorców, 73 wzoryumów oraz 300 wzorów dokumentów. I wed∏ug UOKiK, ka˝daz przeanalizowanych firm budzi∏a zastrze˝enia – poczàwszy odbardzo wysokiego oprocentowania po˝yczki, po prowizj´ czykoszt dodatkowej us∏ugi, takiej jak odbiór gotówki w domu klien-ta. Badane parabanki stosowa∏y tak˝e – jak okreÊli∏ to UOKiK –„ra˝àco wygórowane op∏aty”, m.in. za podanie nieprawid∏owychdanych czy czynnoÊci detektywistyczne zwiàzane z okreÊleniemadresu po˝yczkobiorcy mieszkajàcego poza miastem, w którymmieÊci si´ siedziba parabanku.

W teorii solidna firma po˝yczkowa powinna zarabiaç g∏ówniena oprocentowaniu po˝yczki. Je˝eli w bilansie wi´kszoÊç przy-chodów pochodzi z kar i op∏at, oznacza to, ˝e firma z za∏o˝enianastawiona jest do klientów negatywnie. Ponadto nie weryfikuje

jego zdolnoÊci kredytowej, a co za tym idzie – Êwiadomie wp∏y-wa na pogorszenie jego sytuacji finansowej. Stàd pomys∏ cz´Êcipo˝yczkodawców, by wprowadziç licencje do prowadzenia tegotypu dzia∏alnoÊci.

„Sprawdê, zanim podpiszesz”

Pod koniec ubieg∏ego roku zaingurowano kampani´ spo∏ecznà „Niedaj si´ nabraç. Sprawdê, zanim podpiszesz”. Celem akcji, którejwspó∏organizatorem jest Narodowy Bank Polski, jest „zwrócenieuwagi polskiego spo∏eczeƒstwa na ryzyka zwiàzane z zawieraniemumów finansowych, w tym przede wszystkim z zaciàganiem wyso-ko oprocentowanych krótkoterminowych po˝yczek oraz z korzysta-niem z us∏ug finansowych, które nie podlegajà szczególnemu nad-zorowi paƒstwa”, czytamy na stronie kampanii www.zanim-podpi-szesz.pl. W kampani´ obok NBP w∏àczy∏o si´ jeszcze szeÊç insty-tucji publicznych: Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Komisja Nadzo-ru Finansowego, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Sprawiedli-woÊci, Urzàd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz policja.

Kampania ma przybli˝yç problem firm dzia∏ajàcych na rynku fi-nansowym poza jakàkolwiek kontrolà, oferujàcych konsumentombardzo drogie po˝yczki. Wed∏ug organizatorów akcji, wszyscyobywatele powinni zdawaç sobie spraw´ z zagro˝eƒ p∏ynàcychz niefrasobliwego zawierania umów po˝yczkowych i mieç wiado-moÊci umo˝liwiajàce rzetelnà ocen´ takich ofert. Klienci firmoferujàcych tego typu us∏ugi finansowe sà cz´sto nieÊwiadomi,˝e rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) „∏atwychpieni´dzy” mo˝e si´gaç nawet kilkudziesićiu tysićy procent.

Za poÊrednictwem strony internetowej www.zanim-podpi-szesz.pl mo˝na zapoznaç si´ z podstawowymi informacjami do-tyczàcymi bezpieczeƒstwa na rynku finansowym, u˝yç kalkulato-rów finansowych, dowiedzieç si´, jak niebezpieczne kruczkiprawne sà stosowane w umowach oraz uzyskaç dost´p do klu-czowych aktów prawnych.

Jak informujà na swojej stronie organizatorzy kampanii, akcj´wspierajà media publiczne i katolickie. „Do udzia∏u w kampaniizosta∏y tak˝e zaproszone media komercyjne i liczni partnerzyspo∏eczni, m.in. Episkopat, Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych,Polskie Koleje Paƒstwowe i Naczelna Izba Aptekarska, którzywspierajà akcj´ poprzez dystrybucj´ materia∏ów informacyjno-edukacyjnych. Specjalnie dla nauczycieli przedmiotów ekono-micznych przygotowane zosta∏y scenariusze lekcji dla gimnazja-listów i uczniów szkó∏ ponadgimnazjalnych dotyczàce problema-tyki poruszanej w ramach akcji”, czytamy w materia∏ach informa-cyjnych kampanii. Dodatkowo, pod bezp∏atnym numerem infoli-nii Komisji Nadzoru Finansowego mo˝na dostaç informacje, któ-re podmioty sà obj´te nadzorem finansowym.

Wszystkie te dzia∏ania s∏u˝à edukacji polskich konsumentówi wyeliminowaniu z rynku nierzetelnych firm i instytucji finanso-wych. A to niewàtpliwie wp∏ywa na wzrost bezpieczeƒstwa i sta-bilnoÊci ca∏ego polskiego rynku finansowego.

Andrzej RatajczykW artykule wykorzystano informacje ze strony www.nbp.pl

w gwarantowane

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

Poland’s banking sector has emerged largelyunscathed from the global financial crisis.Consequently, in some ways, it can be a model tofollow for other banking systems in Europe today.

“The Polish banking system is an example of a bank-ing system which, from several points of view, isan object of envy for other countries, because it

is well capitalized, reliable and small—which means one that doesnot destabilize the whole country in case of problems,” said MarekBelka, President of the National Bank of Poland (NBP), at a recentparliamentary debate on a report on the central bank’s operations in2012. Belka added that the Polish banking system was diversifiedand less centralized than its counterparts in most other Europeancountries, providing enough room for not only large banks, but alsomedium-sized and small ones. Moreover, the Polish banking systemis secure and very well supervised by the Polish FinancialSupervision Authority (KNF), according to Belka. “If the world is try-ing to restore the right proportions to the financial system, then whatthey really want is to make the global banking system look like thePolish one. But this is impossible to achieve, at least not in the shortrun,” Belka said.

Poland’s banking system also enjoys high ratings abroad. This isevident from Poland’s high position in the latest Euromoney CountryRisk Survey, which evaluates the stability of banking systems inEuropean countries. Norway topped the league table, followed byother icons of banking security: Finland, Switzerland, Sweden, andLuxembourg. Poland is also among the countries that saw the biggestimprovement in their ratings. This shows that Poland’s bankingmodel has proved its worth in hard economic times.

Poland’s two-tier banking system, composed of the central bankand commercial banks, was restored in 1989 under two laws: theBanking Act and the Act on the National Bank of Poland (NBP). TheNBP is the country’s central bank, while the Polish FinancialSupervision Authority (KNF) supervises the operations of banks. TheNBP has its representative in the KNF.

In addition to the central bank, the Polish banking system includescommercial and cooperative banks, branches of credit institutions,and representative offices of foreign banks.

Poland’s banking system still differs in many respects from itsWestern European counterparts, although it has a similar structure.One of the differences is the structure of assets and liabilities.

According to the Financial System Development in Poland in 2011report published by the NBP (and available on its website at nbp.pl),the proportion of claims on non-financial entities in the Polish bank-ing sector’s assets is greater than in more developed banking sys-tems because Polish banks are focused on providing traditional ser-vices, especially on accepting deposits from and granting loans tonon-financial clients. Investment in financial instruments other thangovernment securities and dealings with financial institutions areonly a small part of Polish bank operations. The banking sectors of

other countries in the region have a similar asset structure, whichmay result from their similar level of economic development and therelatively recent introduction of market economies to these countries,the report says.

According to the report, Poland’s traditional banking modelmeans that the country’s banking sector has a financing structuresignificantly different from that of eurozone banks. Most of thePolish banking sector’s liabilities are non-financial sectordeposits, while financing on the domestic interbank market andthrough debt securities issues plays a smaller role than in most EUcountries, especially those with well-developed financial systems.Thanks to their more stable asset financing sources, Polish bankswere largely unaffected at the time of turmoil on financial markets,the report says.

Smooth ride for Poland

Poland’s financial sector has proved to be resilient to the globalfinancial crisis. There was no instance of the government beingforced to use public money to bail out a bank. This is attributed notonly to effective market supervision, but also to relatively poorlydeveloped financial services. The situation was quite different withthe banking sectors of highly developed EU countries. Because thesecountries’ banks held lots of toxic securitization securities and wereheavily involved in financing the debt of peripheral eurozone coun-tries, they sustained huge losses and the eurozone banking sectorsfound themselves in crisis. Many banks had to be bailed out withpublic money. British, German and French banks got the most finan-cial support from their governments, receiving 295 billion euros, 282billion euros and 141 billion euros respectively.

In a sense, Poland’s banking sector avoided serious turbu-lence because has retained its traditional function as a lenderand investment banking in Poland is less well developed than inWestern countries. Additionally, considering that mortgageloans account for a mere 10 percent of Poland’s gross domesticproduct (GDP), compared with the EU average of 40-50 percentand the United States’ 70 percent, this weakness of Polish bankshas turned into one of the financial system’s main strengths. Theabsence of high-risk instruments and the lower level of debt inthe Polish banking system enabled it to avoid the dramatic loss-es suffered by banks in the United States. Aggressive investmentfunds were probably the only exception, but this exceptionproves the rule.

The global crisis did no significant damage to the Polish bankingsector. In 2007-2011, the average return on equity (ROE) and onassets (ROA) in the sector was among the highest in the EU.According to researchers from the University of Gdaƒsk in northernPoland, the absence of financial burdens resulting from state aid—which was granted to banks in other European countries—coupledwith relatively high growth rates in several segments of Poland’sbanking sector, are bound to strengthen the position of Polish bank-ing in the EU.

VI

Polish Banks Resilient to

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

VII

Polish banks emerge stronger from crisis

Despite the recent turbulence on financial markets, Poland’s bankingsector has improved its position in Europe. Experts voicing this viewinclude B∏a˝ej Lepczyƒski and Marta Penczar from the University ofGdaƒsk, who have co-authored a publication entitled The Impact ofthe Global Confidence Crisis on the Position of the Polish BankingSector in the European Union. The researchers, from the Departmentof Banking at the Faculty of Management, assessed the position ofthe EU banking sectors by analyzing various indicators.

According to Lepczyƒski and Penczar, Poland’s banking sectorretained its leading position in 2011 among banking sectors in newEU member states in terms of total assets. The rate of growth in thetotal assets of Polish banks, at 11.5 percent, was the highest in theregion. Compared with the European Union as a whole, the rate ofgrowth in the total assets of Polish banks in 2011 was only slowerthan in Finland, where banking sector assets grew by 34 percent.

Despite their rapid growth in recent years, Polish banking sectorassets still account for a mere 0.67 percent of the total assets of theEU banking sector. One reason is the high concentration of the EUbanking sector, with Britain, France and Germany—Europe’s threelargest banking sectors—accounting for a combined 57 percent ofthe EU banking market.

Lepczyƒski and Penczar also examined the impact of the confi-dence crisis on the position of banking sectors in the EuropeanUnion using the ratio of total assets to GDP, which is a general indi-cator illustrating differences in banking sector development. In 2011,the ratio of total assets to GDP in Poland was 91 percent, comparedwith the EU average of 367 percent. Notably, however, Poland wasone of nine countries where this ratio increased in 2011, accordingto the authors. This shows that Poland’s position on the Europeanbanking market improved and that Polish banks made more progressthan their European competitors, they said.

In 2011, Poland was among those European countries that record-ed the highest return on equity in their banking sectors. The Polishbanks’ ROE was 16.6 percent.

An account for a foreigner

Foreigners increasingly use services provided by Polish banks,appreciating their stability and security. A foreigner residing inPoland can open an account in any bank without any special limita-tions and use all the typical banking products that are offered, includ-ing deposits, debit and credit cards, loans, leasing services, andinvestment products. A passport, visa, or temporary or permanentresidence card is all that is needed to open a bank account. Banksusually have more paperwork for those who want to take out mort-gages to buy real estate, and they must meet more conditions. As arule, they need a residence card to document their resident status;however, this document is not always required. A non-resident whois a citizen of an EU or OECD country, for example, only needs anincome certificate. The same goes for a non-resident taking out a

loan together with a spouse holding a Polish passport. Some bankshave additional requirements; for example they require that the for-eigner earns income in Poland, pays their income taxes in Poland, orprovides collateral in the form of property located in Poland. A for-eigner who wants to take out a loan may be required to contribute adownpayment in order to improve their credibility with the financialinstitution.

Foreigners are also free to invest on the Polish capital market andmany take advantage of this opportunity—as shown by the break-down of investors on the Warsaw Stock Exchange. In the first half of2013, as in most previous years, foreign investors were heavilyinvolved on the WSE’s Main List. They generated 49 percent of totalequity turnover. Foreign investors also played a significant role onthe futures market in the first six months of this year, generating 16percent of total turnover. No less popular with foreign investors arePolish Treasury securities, which are increasingly highly ratedabroad.

The growing number of foreign companies using the services ofPolish banks and investing on the Warsaw Stock Exchange is the bestproof that the international financial community has faith in the Polishbanking system and the country’s capital market.


nt to Crisis

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

Polski sektor bankowy nie ucierpia∏ w szczególnysposób wskutek Êwiatowego kryzysu finansowego. I dzisiaj pod pewnymi wzgl´dami mo˝e byç wzoremdla europejskiej bankowoÊci.

„Polski system bankowy jest przyk∏adem systemu bankowe-go, który z pewnych punktów widzenia, jest dzisiaj przed-miotem zazdroÊci innych krajów. Bo jest to system banko-

wy dobrze skapitalizowany, pewny, niedu˝y, a wić taki, którego pro-blemy nie destabilizujà ca∏ego kraju”, powiedzia∏ Marek Belka, pre-zes Narodowego Banku Polskiego, podczas niedawnej sejmowejdyskusji nad sprawozdaniem z dzia∏alnoÊci polskiego banku central-nego za 2012 r. Jego zdaniem, polski system bankowy wyró˝nia to,˝e jest zró˝nicowany, mniej scentralizowany, ni˝ w wi´kszoÊci krajóweuropejskich, dlatego jest w nim miejsce zarówno na du˝e banki, jaki Êrednie i ma∏e. A poza tym jest bezpieczny i bardzo dobrze nadzo-rowany przez Urzàd Komisji Nadzoru Finansowego. „Je˝eli dzisiaj,Êwiat próbuje przywróciç w∏aÊciwe proporcje w systemie finanso-wym, to tak naprawd´ im chodzi o to – to jest nie do osiàgnićiaprzynajmniej na krótkà met´ – by ten system bankowy w Êwiecie by∏podobny do polskiego”, powiedzia∏ Marek Belka.

Zalety polskiego systemu bankowego doceniane sà nie tylkow kraju. Dowodem na to jest wysoka pozycja Polski w ostatnim ba-daniu Euromoney Country Risk, oceniajàcym stabilnoÊç systemówbankowych europejskich krajów. Polska, która zaj´∏a ósme miejsce,wyprzedzi∏a m.in. Niemcy, Francj´ i Wielkà Brytani´. Na czele rankin-gu jest Norwegia, a na kolejnych pozycjach uplasowa∏y si´ innesymbole bezpieczeƒstwa bankowego, czyli Finlandia, Szwajcaria,Szwecja i Luksemburg. Polska znalaz∏a si´ tak˝e w czo∏ówce krajów,których wynik poprawi∏ si´ najbardziej. To dowodzi, ˝e polski modelbankowoÊci sprawdza si´ nawet w trudnych czasach.

W Polsce dwupoziomowy system bankowy (bank centralny i ban-ki komercyjne) zosta∏ przywrócony w 1989 roku ustawami „Prawobankowe” i „Ustawà o NBP”. Narodowy Bank Polski jest bankiemcentralnym. Oprócz banku centralnego w sk∏ad polskiego systemubankowego wchodzà: polskie banki komercyjne, banki spó∏dzielcze,oddzia∏y instytucji kredytowych oraz przedstawicielstwa banków za-granicznych w Polsce. Nadzór nad dzia∏alnoÊcià banków sprawujeKomisja Nadzoru Finansowego, w której NBP ma swojego przedsta-wiciela. Pomimo podobnej do spotykanych w najbardziej rozwini´-tych krajach struktury systemu bankowego, polska bankowoÊç w wie-lu elementach ró˝ni si´ jeszcze od zachodnioeuropejskich systemówbankowych. Widaç to m. in. w strukturze aktywów i pasywów banków.

Z raportu „Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2011 r.”, opu-blikowanego przez NBP, wynika, ˝e udzia∏ nale˝noÊci od podmiotówniefinansowych w aktywach polskiego sektora bankowego jest wi´k-szy ni˝ w bardziej rozwini´tych systemach bankowych. „Wynika to zeskoncentrowania dzia∏alnoÊci krajowych banków na Êwiadczeniu tra-dycyjnych us∏ug, przede wszystkim przyjmowaniu depozytów klien-tów niefinansowych i udzielaniu im kredytów. Operacje z instytucja-mi finansowymi czy inwestycje w instrumenty finansowe inne ni˝ pa-

piery skarbowe stanowià niewielkà cz´Êç dzia∏alnoÊci krajowych ban-ków. Podobnà struktur´ aktywów jak w polskiej bankowoÊci majàsektory bankowe innych paƒstw regionu. Âwiadczy to, ˝e mo˝e sióna wiàzaç z poziomem rozwoju gospodarczego i stosunkowo nie-dawnym wprowadzeniem w tych paƒstwach systemu gospodarki ryn-kowej”, czytamy w raporcie (dost´pnym na stronie nbp.pl).

Wed∏ug autorów raportu, tradycyjny model bankowoÊci funkcjonu-jàcy w Polsce powoduje, ˝e struktura finansowania polskiego sekto-ra bankowego istotnie ró˝ni si´ od struktury finansowania bankóww krajach strefy euro. „Dominujàcà cz´Êç pasywów krajowego sekto-ra bankowego stanowià depozyty sektora niefinansowego. Udzia∏ fi-nansowania na krajowym rynku mi´dzybankowym i za poÊrednic-twem emisji papierów d∏u˝nych jest natomiast ni˝szy ni˝ w wi´kszo-Êci paƒstw UE, zw∏aszcza tych o bardziej rozwini´tych systemach fi-nansowych. Dzi´ki bardziej stabilnej bazie finansujàcej aktywa pol-skie banki mog∏y bez negatywnych konsekwencji prowadziç dzia∏al-noÊç w okresie zaburzeƒ na rynkach finansowych”, piszà eksperciNBP.

Polska bez problemów

Polski sektor finansowy okaza∏ si´ odporny na skutki Êwiatowego kry-zysu finansowego, czego najlepszym Êwiadectwem jest fakt, ˝ew Polsce nigdy nie dosz∏o do sytuacji, aby paƒstwo musia∏o wycià-gaç z tarapatów bank przy u˝yciu Êrodków publicznych. Wynika∏o tonie tylko z dobrze funkcjonujàcego nadzoru nad rynkiem, ale równie˝ze stosunkowo s∏abego stopnia rozwoju us∏ug finansowych. Nato-miast – jak dowodzà B∏a˝ej Lepczyƒski i Marta Penczar z KatedryBankowoÊci, Wydzia∏u Zarzàdzania, Uniwersytetu Gdaƒskiego, auto-rzy publikacji „Wp∏yw globalnego kryzysu zaufania na pozycj´ pol-skiego sektora bankowego w Unii Europejskiej” – zupe∏nie inaczejwyglàda∏a sytuacja w sektorach bankowych krajów rozwini´tychw UE. „Z uwagi na du˝e zaanga˝owanie banków z wysoko rozwini´-tych paƒstw UE w toksyczne papiery sekurytyzacyjne i finansowaniezad∏u˝enia peryferyjnych krajów strefy euro, banki ponios∏y olbrzymiestraty, a ich sektory bankowe znalaz∏y si´ w kryzysie”, czytamy w pu-blikacji. W efekcie wiele banków musia∏o skorzystaç z pomocy pu-blicznej. Najwi´ksze finansowe wsparcie rzàdowe otrzyma∏y bankibrytyjskie (295 mld euro), niemieckie (282 mld euro) i francuskie(141 mld euro).

Mo˝na powiedzieç, ˝e polski sektor bankowy uniknà∏ powa˝nychproblemów, poniewa˝ zachowa∏ tradycyjnà funkcj´ kredytodawcy.Natomiast bankowoÊç inwestycyjna nie rozwin´∏a si´ na takà skal´jak w rozwini´tych krajach zachodnich. Dodatkowo, jeÊli weêmie si´pod uwag´, ˝e kredyty hipoteczne na mieszkania to w Polsce zaled-wie 10 proc. Produktu Krajowego Brutto (Êrednia w Unii Europejskiejto 40-50 proc., a w USA 70 proc.), to okazuje si´, ˝e s∏aboÊç pol-skich banków sta∏a si´ ich si∏à. Mniejsze zad∏u˝enie, brak instru-mentów nara˝onych na wysokie ryzyko pozwala uniknàç dramatycz-nych strat na miar´ amerykaƒskà. Pewien wyjàtek stanowi∏y mo˝eagresywne fundusze inwestycyjne, ale to raczej wyjàtek potwierdza-jàcy regu∏´.

VIII

Polskie banki odporne n

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

IX

Polski sektor bankowy jest jednym z nielicznych w Unii Europej-skiej, który nie ucierpia∏ w widoczny sposób w wyniku kryzysu.Wskazuje na to m.in. to, ˝e Êrednia rentownoÊç kapita∏ów w∏asnychi aktywów nale˝a∏a w polskim sektorze bankowym w latach 2007-2011 do najwy˝szych w ca∏ej UE.

Poprawa pozycji polskich banków

Paradoksalnie, pomimo licznych zawirowaƒ na rynku finansowymw ostatnich latach, polski sektor bankowy poprawi∏ swojà pozycj´ naeuropejskim rynku bankowym. Do takiego wniosku doszli m.in. B∏a-˝ej Lepczyƒski i Marta Penczar z Uniwersytetu Gdaƒskiego, którzyocenili pozycj´ sektorów bankowych Unii Europejskiej, analizujàcró˝ne wskaêniki.

„W 2011 roku polski sektor bankowy utrzyma∏ pozycj´ lideraw grupie tzw. nowych paƒstw cz∏onkowskich UE pod wzgl´dem wiel-koÊci aktywów ogó∏em. Co wićej, dynamika wzrostu aktywów ogó-∏em krajowych banków w 2011 roku by∏a najwy˝sza w regionie, napoziomie 11,5%. Na tle ca∏ej Unii Europejskiej, tempo wzrostu akty-wów ogó∏em krajowych banków w ub. r. by∏o jedynie ni˝sze od fiƒ-skiego sektora bankowego, który odnotowa∏ wzrost rz´du 34%”, czy-tamy w publikacji „Wp∏yw globalnego kryzysu zaufania na pozycj´polskiego sektora bankowego w Unii Europejskiej”. Pomimo wyso-kiej dynamiki wzrostu w ostatnich latach, aktywa polskiego sektorastanowià nadal zaledwie 0,67% aktywów ogó∏em ca∏ego sektora ban-kowego w Unii Europejskiej.

Naukowcy z Uniwersytetu Gdaƒskiego uznali, ˝e wp∏yw skutkówkryzysu zaufania na pozycj´ sektorów bankowych w Unii Europejskiejwarto zbadaç tak˝e w oparciu o ogólny wskaênik obrazujàcy zró˝nico-wanie poziomu rozwoju sektora bankowego, jakim jest relacja akty-wów ogó∏em do PKB. „W 2011 roku relacja aktywów ogó∏em do PKBwynios∏a w Polsce 91% wobec Êredniej unijnej na poziome 367%.Warto jednak dodaç, ˝e Polska nale˝a∏a w 2011 roku do grupy dzie-wićiu krajów, które odnotowa∏y wzrost badanej relacji. Oznacza topo pierwsze umocnienie pozycji Polski na europejskim rynku banko-wym, a po drugie wskazuje na wi´kszy progres polskich banków ni˝europejskich konkurentów”, konkludujà autorzy publikacji.

Konto dla obcokrajowca

StabilnoÊç i bezpieczeƒstwo polskich banków sprawiajà, ˝e corazcz´Êciej z ich us∏ug, oprócz Polaków, korzystajà cudzoziemcy. Rezy-dujàcy w Polsce obcokrajowiec mo˝e bez specjalnych ograniczeƒw ka˝dym banku otworzyç konto i korzystaç z wszystkich dost´pnychtypowych produktów bankowych (lokaty bankowe, karty p∏atniczei kredytowe, kredyty, leasing, produkty inwestycyjne itp.). Poszcze-gólne banki majà ró˝ne wymagania w zakresie niezb´dnych doku-mentów. Najcz´Êciej potrzebny jest: paszport, wiza lub karta pobytuczasowego albo sta∏ego. Wićej formalnoÊci czeka klienta, którychce otrzymaç kredyt hipoteczny na sfinansowanie kupna nierucho-moÊci. Tu banki stawiajà wićej warunków. W zasadzie niezb´dnejest posiadanie karty pobytu w Polsce, która jest równoznaczna ze

statusem rezydenta. Jednak dokument ten nie zawsze jest wymaga-ny. Przyk∏adowo, nierezydent jest obywatelem jednego z paƒstwcz∏onkowskich UE czy OECD lub zaciàga kredyt z ma∏˝onkiem posia-dajàcym polski paszport. Potrzebne b´dzie poÊwiadczenie o aktual-nie posiadanych dochodach. Niektóre banki stawiajà te˝ dodatkowewarunki jak: uzyskiwanie dochodów na terenie Polski, zabezpieczeniew postaci majàtku zlokalizowanego w granicach Polski czy rozlicze-nie z podatku dokonane w Polsce. Ka˝dy cudzoziemiec, chcàcy za-ciàgnàç kredyt, musi liczyç si´ z koniecznoÊcià poniesienia wk∏aduw∏asnego, aby zwi´kszyç swojà wiarygodnoÊç w oczach instytucji fi-nansowej.

Cudzoziemcy majà te˝ du˝e mo˝liwoÊci inwestowania na polskimrynku kapita∏owym. I wykorzystujà je, czego dowodem jest strukturainwestorów warszawskiej gie∏dy. W I po∏. 2013 r. podobnie jak w la-tach ubieg∏ych, za najwi´kszà cz´Êç obrotów na G∏ównym RynkuGPW akcji odpowiadali inwestorzy zagraniczni. Ta grupa wygenero-wa∏a 49% obrotów akcjami. Równie˝ na rynku kontraktów termino-wych w I po∏. 2013 r. inwestorzy zagraniczni odgrywali znaczàcà ro-l´, generujàc 16%. obrotów. Niezmiennie du˝ym powodzeniem in-westorów zagranicznych cieszà si´ polskie papiery skarbowe, którychrating stale roÊnie.

Rosnàca liczba zagranicznych podmiotów korzystajàcych z us∏ugnaszych banków i inwestujàcych na warszawskiej gie∏dzie jest naj-lepszym dowodem na to, ˝e Êwiat finansów wysoko ceni polski sys-tem bankowy oraz rynek kapita∏owy.


e na kryzys

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

The level of education in economics among the public leavesmuch to be desired, according to a survey carried out inthe latter part of 2012 by the Quality Watch company and

commissioned by the NBP. The survey, called Stan wiedzy i ÊwiadomoÊciekonomicznej Polaków, was designed to find out how much respondentsknow about business, finance and economics. The study found that fewcitizens are able to distinguish between a credit and a debit card. Thepublic had little awareness of how a bank differs from a shadow bankinginstitution and other financial institutions that lend money to customers.Respondents had problems understanding the terminology used in loanagreements and were unaware of the limitations and rights resulting fromthese agreements. A large section of society cannot tell the differencebetween shares and bonds, especially in terms of potential profits andlosses. Nor do they realize that the interest offered on a deposit is usu-ally the annualized rate rather than the actual rate for the period thedeposit is in the account.

The poor economic education of the public is accompanied by anambivalent approach to business and finance. On the one hand, mostrespondents acknowledge that a good grasp of finance and businesshelps in everyday life. On the other, they view this kind of insight as dif-ficult to achieve, confusing and not readily accessible to the man in thestreet. This negative emotional approach to business and economicsamong respondents is one of the main barriers to the development ofeconomic education among the public.

A poor economic education may result in financial exclusion for manypeople and is consequently a major challenge for various public institu-tions as well as for nongovernmental organizations involved in support-ing public education in Poland.

Economic education has long been an important tool for Poland’scentral bank to help it implement its basic tasks. One of the NBP’s mostsuccessful education and information initiatives is its online economiceducation service, www.nbportal.pl. It contains interesting materialabout the economy, macroeconomic analyses, multimedia presentationsand e-learning courses, in addition to teaching aids and a glossary ofeconomic terms. Since its launch the website has been visited by morethan 6.5 million users.

The NBP’s educational activities are targeted at a number of socio-professional groups, including children in elementary schools, studentsin lower and upper secondary schools, university students, consumers,specific professional communities and selected social groups, includ-ing rural residents, and people at risk of financial exclusion, in additionto local government workers and nongovernmental organizations.

Working in association with various organizations and foundationsspecializing in educating children and young people, the central bankhas carried out projects such as Moje Finanse (My Finances), whichcovered more than 120,000 school students and 1,600 teachers;Ekonomia na co dzieƒ (Everyday Economics)—over 120,000 studentsand 3,000 teachers; Olimpiada Przedsi´biorczoÊci (BusinessOlympiad)—more than 20,000 students; Olimpiada WiedzyEkonomicznej (Economics Olympiad)—about 12,000 students; and

Ekonomiczny Uniwersytet Dzieci´cy (Children’s University ofEconomics)—about 1,500 children.

The NBP also helps journalists improve their business skills by pro-viding a special postgraduate study program called System finansowypaƒstwa oraz podstawy i praktyka polityki pieni´˝nej i fiskalnej (ThePublic Finance System and the Fundamentals and Practice of Monetaryand Fiscal Policies) in partnership with the Polish Academy of Sciences(PAN). The central bank also helps local government officials and work-ers by conducting a postgraduate study program entitled Mechanizmyfunkcjonowania strefy euro (Mechanisms of Euro-Zone Functioning)together with 17 universities across the country. Moreover, the NBP con-tinues to co-finance postgraduate study programs for teachers to providethem with an insight into the fundamentals of entrepreneurship.

The NBP’s Impuls Club for Enterprising Teachers, which bringstogether about 1,000 teachers from lower and upper secondary schoolsacross Poland, carries out 20-odd educational projects and competi-tions as well as 10 or so training programs annually (in selected region-al branches and at the NBP head office in Warsaw) focusing on the cre-ation of educational games to help teach business and entrepreneurship.

The central bank rewards intellectual effort contributing to the devel-opment of business and economics by holding a variety of competitions.These range from an annual competition for an essay on an economictopic for lower and upper secondary school students to a competition forbest master’s thesis and best doctoral and postdoctoral dissertations inthe field of economics, with the winners walking away with a specialprize funded by the central bank governor. Recently the central bank gov-ernor has also established an award for outstanding publications in thefield of banking and finance.

Wielki Test Wiedzy Ekonomicznej (The Great National EconomicsTest), a nationwide educational project undertaken by the NBP togetherwith public television broadcaster TVP, reaches an especially wide audi-ence. The second round of the test earlier this year attracted an audienceof 1.3 million. The test was preceded by the Spokojnie, to tylko ekono-mia (Relax, It’s Just Economics) mini-series to explain various econom-ic issues to viewers in simple terms. NBP President Marek Belkaappeared in one of the episodes of the mini-series.

In addition to the test, the central bank teams up with various mediaoutlets to carry out projects aiming to spread awareness of the NBP’smain tasks, which are to counteract inflation and support the stability ofthe financial system as well as to prevent financial exclusion and pro-mote non-cash transactions.

The NBP is increasingly focusing on a battle against financial exclu-sion. It started out by providing scholarships to young people from areasthat were once dominated by state-owned farms. The project made iteasier for these people to study economics at university. Later the NBPfollowed up with a project involving a business dictionary in sign lan-guage, and educational projects for the blind and partially sighted, pro-jects targeted at children from SOS Children’s Villages (which provide

X

Promoting Education in EconomicsPoles are poorly educated when it comes to finance. That’s why it’s important to have educational initiatives undertaken by a range of institutions and targeted at different communities. The National Bankof Poland (NBP) plays a key role among these institutions.

continued on page XII

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

XI

Z badania „Stan wiedzy i ÊwiadomoÊci ekonomicznej Polaków”, przepro-wadzonego w drugiej po∏owie 2012 r. przez firm´ Quality Watch na za-mówienie NBP, wynika, ˝e poziom wiedzy ekonomicznej Polaków pozo-

stawia wiele do ˝yczenia. I to zarówno w kwestiach makro- jak i mikroekono-micznych. Okazuje si´, ˝e niewielu Polaków odró˝nia kart´ kredytowà od de-betowej. Ma∏a jest ÊwiadomoÊç w polskim spo∏eczeƒstwie ró˝nic mi´dzybankiem, parabankiem i innymi instytucjami finansowymi, w których mo˝napo˝yczaç pieniàdze. Respondenci mieli te˝ problemy z rozró˝nieniem mi´-dzy po˝yczkà a kredytem. A wi´kszoÊç Polaków ma du˝e trudnoÊci ze zrozu-mieniem terminologii u˝ywanej w umowach kredytowych i po˝yczkowychi nie zdaje sobie sprawy z wynikajàcych z nich ograniczeƒ i praw. Znacznyodsetek Polaków nie odró˝nia te˝ akcji od obligacji, przede wszystkim jeÊlichodzi o mo˝liwe zyski i straty. Nie zdajà sobie sprawy, ˝e oprocentowanielokat podawane jest w skali roku, a nie na okres trwania lokaty.

DoÊç s∏aby poziom wiedzy ekonomicznej Polaków, którego skutkiem mo-˝e byç m.in. zjawisko wykluczenia finansowego, jest wielkim wyzwaniem dlainstytucji publicznych w Polsce, a tak˝e organizacji pozarzàdowych, zajmu-jàcych si´ wspieraniem edukacji spo∏eczeƒstwa.

Edukacja ekonomiczna od lat jest wa˝nym narz´dziem wspierajàcym reali-zacj´ podstawowych zadaƒ banku centralnego. Do najwa˝niejszych i najbar-dziej udanych inicjatyw edukacyjno-informacyjnych NBP z pewnoÊcià zali-czyç mo˝na Portal Edukacji Ekonomicznej dost´pny pod adresemwww.nbportal.pl. Na stronach portalu mo˝na znaleêç interesujàce materia∏ydotyczàce gospodarki, analizy makroekonomiczne, multimedialne prezentacjeoraz pomoce dydaktyczne dla nauczycieli i s∏ownik poj´ç ekonomicznych. Odpoczàtku istnienia portal odwiedzi∏o ponad 6,5 miliona u˝ytkowników.

Przedsi´wzićia edukacyjne NBP sà adresowane do wielu grup spo∏ecz-nych i zawodowych, w tym do Êrodowisk szkolnych na poziomie podstawo-wym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym, Êrodowisk akademickich, bran˝o-wych i konsumenckich, wybranych grup spo∏ecznych, w tym mieszkaƒcówterenów wiejskich, osób zagro˝onych wykluczeniem finansowym, pracowni-ków organizacji samorzàdowych i pozarzàdowych.

We wspó∏pracy z wyspecjalizowanymi podmiotami – zwykle fundacjamiwyspecjalizowanymi w edukacji dzieci i m∏odzie˝y – zrealizowano m.in. ta-kie projekty, jak „Moje Finanse” (wzi´∏o w nim udzia∏ ponad 120 tys.uczniów i 1,6 tys. nauczycieli), „Ekonomia na co dzieƒ” (ponad 120 tys.uczniów i 3 tys. nauczycieli), „Olimpiada Przedsi´biorczoÊci” (ponad 20 tys.uczniów), „Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej” (oko∏o 12 tys. uczniów) oraz„Ekonomiczny Uniwersytet Dziecićy” (oko∏o 1,5 tys. dzieci). NBP zaanga-˝owa∏ si´ tak˝e w podniesienie poziomu wiedzy ekonomicznej dziennikarzy,organizujàc dla nich wspólnie z PAN podyplomowe studium „System finan-sowy paƒstwa oraz podstawy i praktyka polityki pieni´˝nej i fiskalnej” orazurz´dników i samorzàdowców, prowadzàc wspólnie z 17 wy˝szymi uczelnia-mi w ca∏ym kraju studia podyplomowe „Mechanizmy funkcjonowania strefyeuro”. NBP kontynuowa∏ tak˝e dofinansowanie studiów podyplomowych dlanauczycieli z zakresu podstaw przedsi´biorczoÊci

W ramach prowadzonego Klubu Przedsi´biorczych Nauczycieli IMPULS,zrzeszajàcego ok. 1000 nauczycieli szkó∏ gimnazjalnych i ponadgimnazjal-nych z ca∏ej Polski, realizowanych jest rocznie kilkadziesiàt projektów, kon-kursów edukacyjnych oraz szkoleƒ (w wybranych Oddzia∏ach Okr´gowych i w

Centrali NBP w Warszawie) np. na temat tworzenia gier edukacyjnych w na-uczaniu przedsi´biorczoÊci.

Bank nagradza wysi∏ek intelektualny s∏u˝àcy rozwojowi ekonomii na ró˝-nych etapach: od corocznego konkursu na prac´ pisemnà dla uczniów gim-nazjów i szkó∏ ponadgimnazjalnych po konkurs o Nagrod´ Prezesa NBP zanajlepszà prac´ magisterskà, doktorskà i habilitacyjnà z zakresu nauk eko-nomicznych. Zwieƒczeniem tych dzia∏aƒ jest nowo ustanowiona nagrodaPrezesa NBP za wybitne publikacje ksià˝kowe z dziedziny bankowoÊci i fi-nansów.

Projektem edukacyjnym o szerokim zasi´gu jest realizowany we wspó∏pra-cy z Telewizjà Polskà „Wielki Test Wiedzy Ekonomicznej”. Jego druga edycjaw 2013 r. zgromadzi∏a przed telewizorami ok. 1,3 mln widzów. Test poprze-dzi∏ miniserial “Spokojnie, to tylko ekonomia”, w którym w przyst´pny spo-sób wyjaÊniano ró˝norodne zagadnienia ekonomiczne. W jednym z odcinkówminiserialu wystàpi∏ Prezes NBP Marek Belka.

Oprócz testu we wspó∏pracy z mediami realizowane sà projekty poÊwićo-ne g∏ównym zadaniom banku centralnego: przeciwdzia∏aniu inflacji i wspie-raniu stabilnoÊci systemu finansowego, a tak˝e zwiàzane z zapobieganiemzjawisku wykluczenia finansowego oraz z upowszechnianiem obrotu bezgo-tówkowego.

NBP mocno wspiera walk´ z wykluczeniem finansowym. Pierwszym z pro-jektów, które mia∏y mu przeciwdzia∏aç, by∏y stypendia na kierunkach ekono-micznych dla m∏odzie˝y z terenów post-pegeerowskich. Po nich NBP uru-chomi∏ kolejne: ekonomiczny s∏ownik j´zyka migowego, projekty edukacyj-ne dla niewidzàcych i niedowidzàcych, projekty dla wychowanków SOS Wio-ski Dzieciće oraz dla osób wychodzàcych z bezdomnoÊci, podopiecznychMonaru.

Wspó∏praca polskiego banku centralnego z instytucjami zewn´trznymiobejmuje najwa˝niejsze podmioty majàce w kr´gu zainteresowaƒ edukacjékonomicznà. Sà to m.in: Fundacja Bankowa im. L. Kronenberga przy CitiHandlowy, Polsko-Amerykaƒska Fundacja WolnoÊci, Fundacja M∏odzie˝owejPrzedsi´biorczoÊci, Polska Akademia Nauk, Fundacja Wspomagania Wsi,Fundacja Edukacyjna Przedsi´biorczoÊci, Fundacja Promocji i AkredytacjiKierunków Ekonomicznych oraz najlepsze uczelnie ekonomiczne na terenieca∏ego kraju.

Ciekawà inicjatywà Narodowego Banku Polskiego, której celem jest zwi´k-szenie ÊwiadomoÊci Polaków na temat korzyÊci i mo˝liwoÊci p∏ynàcych z po-siadania rachunku bankowego oraz aktywnego korzystania z nowoczesnychinstrumentów p∏atniczych, takich jak karty p∏atnicze i bankowoÊç elektronicz-na, jest Akademia „Dost´pne Finanse”. Akademia jest projektem realizowa-nym w 16 oddzia∏ach okr´gowych NBP. Zadaniem oddzia∏ów NBP jest dotar-cie i nawiàzanie wspó∏pracy z Ambasadorami obrotu bezgotówkowego –osobami b´dàcymi liderami w spo∏ecznoÊciach lokalnych, którzy swojà wie-dzà, autorytetem i zaanga˝owaniem mogà w bezpoÊredni sposób promowaçidee projektu i wiedz´ nt. obrotu bezgotówkowego w ró˝nych Êrodowiskachswojego regionu.

Jednym z przyk∏adów akcji informacyjno-edukacyjnej, w której uczestni-czy NBP jest uruchomiona w ubieg∏ym roku i wcià˝ trwajàca kampania spo-

Edukacja ekonomiczna PolakówPolacy sà spo∏eczeƒstwem stosunkowo s∏abo wyedukowanym w dziedzinie finansów. Dlatego bardzo cennesà wszelkiego rodzaju dzia∏ania edukacyjne – kierowane do ró˝nych Êrodowisk – podejmowane przez ró˝ne instytucje, wÊród których kluczowà rol´ odgrywa Narodowy Bank Polski.

dokoƒczenie na stronie XII

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM


September 2013

XII

The Poland’s Financial Market: Safe and Secure special section has been published by WV Marketing sp. z o. o. in association with Warsaw Voice SA in cooperation with the National Bank of Poland as part of an education initiative focusing on economic issues. NBP Head Office, 11/21 Âwi´tokrzyska St., 00-919 Warsaw. More information on financial issues at wwwwww..nnbbpp..ppll and wwwwww..nnbbppoorrttaall..ppllSekcja specjalna „Polski rynek finansowy jest bezpieczny” wydana przez WV Marketing Sp. z o. o. we wspó∏pracy z Warsaw Voice S.A. to projekt realizowany we wspó∏pracy z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej. Centrala NBP, ul. Âwi´tokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa. Wi´cej informacji na tematy finansowe na stronach wwwwww..nnbbpp..ppll i wwwwww..nnbbppoorrttaall..ppll

care for children who cannot live with their biological families), andthose targeted at people struggling to overcome homelessness andusing assistance from Monar, an organization that helps alcoholics, peo-ple who are socially excluded, homeless, have AIDS or are drug addicts.

The Polish central bank works with a number of other institutions deal-ing with economic education. These include the Leopold KronenbergBanking Foundation run by bank Citi Handlowy, the Polish-AmericanFreedom Foundation, the Young Enterprise Foundation (FundacjaM∏odzie˝owej Przedsi´biorczoÊci), the Polish Academy of Sciences, theRural Development Foundation (Fundacja Wspomagania Wsi), theEducational Enterprise Foundation (Fundacja Edukacyjna Przedsi´biorc-zoÊci), the Foundation for the Promotion and Accreditation of EconomicEducation (Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych),and top universities of economics across the country.

The NBP’s Accessible Finance Academy (Akademia Dost´pneFinanse) is another original initiative aimed at increasing public aware-ness of the benefits and opportunities of having a bank account andusing facilities such as credit and debit cards and electronic banking.The project involves the 16 regional NBP branches tasked with seekingout and establishing cooperation with “ambassadors of non-cash pay-ments,” or local community leaders whose expertise, authority andcommitment can help promote the idea of non-cash turnover.

The NBP is a partner of various educational campaigns. These includea public awareness campaign launched last year called “Don’t be fooled.Check before you sign,” which we report on in a separate article in thisspecial supplement.

In addition to the NBP, many other organizations and institutionsseek to educate citizens economically. Those most active in this areainclude the Leopold Kronenberg Banking Foundation and the Les∏awA. Paga Foundation 2065.

Poland’s largest financial education program targeting young peo-ple is the Moje Finanse (My Finances) program run by theKronenberg Foundation in partnership with the NBP and the YoungEnterprise Foundation. The program aims to help young people makerational financial decisions beneficial for themselves, on the basis ofa continuous learning process. The initiative aspires to make Poles abetter educated society capable of efficiently managing financialresources.

The Les∏aw A. Paga Foundation 2065 is another Polish foundationdealing with economic education. A few years ago, it launched theAkademia Liderów Rynku Kapita∏owego (Capital Market LeadersAcademy), a program to shape Poland’s future financial leaders. Theproject reaches out to capital market enthusiasts, highly talented stu-dents and graduates no older than 26. The Academy offers youngpeople an insight into the capital market, in addition to meetings withtop financial experts and practitioners, “leaders and legends of thePolish economy,” as well as internships in partner companies oftheir choice.

At a time of economic crisis it is particularly evident that a higherlevel of economic education among the public benefits the marketand everyone involved in it. Well-thought-out decisions regardingsavings and investment help banks and financial institutions as wellas governments and individual citizens.


∏eczna „Nie daj si´ nabraç. Sprawdê, zanim podpiszesz”, którà omówiliÊmyw poprzednim artykule.

Poza Narodowym Bankiem Polskim edukacjà ekonomicznà zajmuje si´jeszcze wiele innych organizacji i instytucji. Do najbardziej aktywnych na tympolu zaliczyç mo˝na Fundacj´ Bankowà im. Leopolda Kronenberga oraz Fun-dacj´ 2065 im. Les∏awa Pagi.

Najwi´kszym w Polsce programem edukacji finansowej dla m∏odzie˝y jestwspomniany wczeÊniej program ,,Moje Finanse”, który jest realizowanyprzez Fundacj´ M∏odzie˝owej Przedsi´biorczoÊci przy wsparciu NBP i Fun-dacji Kronenberga. Jego celem jest przygotowanie m∏odych ludzi do podej-mowania racjonalnych i korzystnych dla siebie decyzji finansowych, popar-tych stale aktualizowanà wiedzà. Dzi´ki swojej skali daje szans´ na bardziejwyedukowane spo∏eczeƒstwo, które w sposób przemyÊlany gospodarujeswoimi zasobami finansowymi.

Prowadzenie edukacji ekonomicznej jest jednym z zadaƒ Fundacji 2065im. Les∏awa A. Pagi. Kilka lat temu fundacja ta zainicjowa∏a bardzo ciekawyprogram Akademia Liderów Rynku Kapita∏owego, którego celem jest stwo-rzenie trwa∏ej spo∏ecznoÊci i instytucji edukacyjnej, kszta∏tujàcej przysz∏eelity Êwiata finansów w Polsce. Uczestnicy Akademii to prawdziwi pasjonacirynku kapita∏owego, wybitnie utalentowani studenci i absolwenci (do 26. ro-ku ˝ycia). Akademia oferuje m∏odym ludziom m.in. unikatowà wiedz´ z za-kresu rynku kapita∏owego, spotkania z wybitnymi ekspertami i praktykamiÊwiata finansów, liderami i legendami polskiej gospodarki, a tak˝e wyjàtko-wy sta˝ w wybranej firmie partnerskiej.

W czasach kryzysu gospodarczego nikt chyba na Êwiecie nie ma wàtpli-woÊci, ˝e wzrost poziomu edukacji ekonomicznej s∏u˝y wszystkim uczestni-kom rynku. Podejmowanie Êwiadomych, przemyÊlanych decyzji dotyczàcychoszcz´dzania i inwestowania pomo˝e zarówno bankom czy instytucjom fi-nansowym, jak i w∏adzom paƒstw, a przede wszystkim poszczególnym oby-watelom.Dlatego tak bardzo warto o t´ edukacj´ zabiegaç.


Promoting Education in Economics

Edukacja ekonomiczna Polaków

continued from page X

dokoƒczenie ze strony XI

39-50 nr 09 NBP 8/23/13 5:39 PM

poland’s financial market: safe and secure polski rynek ... · polski rynek finansowy jest...

Documents