polska pięknieje - 7 cudów funduszy europejskich 2014

2014 2014

wersja polska / english version

ISBN 978-83-7610-474-4

4

Szanowni Państwo,

Tegoroczna edycja konkursu „Polska Pięknieje — 7 cudów Funduszy Europejskich” jest na swój sposób jubileuszowa. Już po raz siódmy wybraliśmy najciekawsze pro-jekty unijne, dzięki którym różne zakątki Polski zmieniają się nie do poznania. 7 edy-cji, 7 cudów, 7 kategorii konkursowych. Mamy zatem jubileusz pod znakiem szczę-śliwej „siódemki”. Z tym większą przyjemnością oddaję w Państwa ręce ten album i zachęcam do podróży szlakiem Funduszy Europejskich.

Od lat konkurs cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem, co widać po liczbie zgłoszonych projektów. W tym roku, spośród 273 przedsięwzięć, Kapituła konkursu wytypowała 18 najlepszych. 7 z nich otrzymało nagrody. Przyznano też wyróżnienie specjalne za niestandardowe i nowatorskie podejście do rewitalizacji. Przeglądając album, nie sposób nie zauważyć zmian, które dokonały się w naszym kraju dzięki Funduszom Europejskim i inicjatywie konkretnych osób. Dlatego warto wspomnieć, że ta edycja konkursu jest wyjątkowa również z innego powodu. Obchodzimy właśnie 10. rocznicę wejścia Polski do UE. Zgłoszone i nagrodzone projekty są widocznym efektem naszej obecności we Wspólnocie. To wielka duma nagradzać tak fantastycz-ne, inspirujące przedsięwzięcia. To także ogromna przyjemność obserwować, jak odpowiednio dobrane narzędzia budzą w ludziach kreatywność i chęć do działania.

Wierzę, że projekty zaprezentowane w tym wydawnictwie staną się dla Państwa nie tylko zachętą do wycieczek i odwiedzenia prezentowanych w nim miejsc, ale też inspiracją do sięgania po Fundusze Europejskie na realizację własnych pomysłów. Liczę na to zwłaszcza dziś, w przededniu uruchamiania nowej puli ponad 80 mld euro przyznanych Polsce na następnych 7 lat.

Elżbieta BieńkowskaWicepremier

Minister Infrastruktury i Rozwoju

Fot.

Arc

hiw

um M

IiR

5

Dear Readers,

This year’s edition of the competition “Poland Even More Beautiful — 7 Miracles of EU Funds” is, in a way, an anniversary edition. This is the seventh time that we have selected the most interesting projects co-financed from European Funds thanks to which various places in Poland are changing beyond recognition. Seven editions, seven miracles, and seven competition categories. Thus, it is an anniversary under the banner of the lucky number seven. And it is with even greater pleasure that I present to you this album and encourage you to take a journey along the trail of European Funds.

For years now, the competition has been enjoying unflagging popularity, which is proved by the number of projects entered into it. This year, out of 273 applications, the Competition Jury selected the best 18 projects. Seven of them were awarded. Moreover, one honourable mention was granted for a non-standard and innovative approach to revitalisation. Going through the album, it is impossible not to notice the changes that have taken place in our country thanks to European Funds and the initiative of specific people. Therefore, it is worth mentioning that this edition of the competition is also special for a different reason. We are just celebrating the 10th anniversary of Poland’s accession to the EU. The submitted and awarded projects constitute visible effects of our presence in the European Community. We take great pride in awarding such fantastic and inspiring projects. It is also a great pleasure for us to watch how well-matched instruments arouse human creativity and willingness to act.

I believe that the projects presented in this publication will not only encourage you to take excursions and visit the places shown, but also inspire you to use European Funds to implement your own ideas. This is what I am counting on, especially today, on the verge of a new pool of over 80 billion Euros being made available to Poland for the period of the next seven years.

Elżbieta BieńkowskaDeputy Prime Minister

Minister of Infrastructure and Development

Phot

o: M

ID a

rchi

ves

6

Konkurs „Polska Pięknieje — 7 Cudów Funduszy Europejskich” organizowany jest przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju już po raz siódmy. Jego celem jest wyłonienie i nagrodzenie najlepszych przedsięwzięć dotyczących rozwoju tury-styki, infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, zagospodarowania przestrzeni pu-blicznej oraz rewitalizacji, współfinansowanych z Funduszy Europejskich. W do-tychczasowych edycjach wzięło udział ponad 1100 projektodawców. W poprzed-nich edycjach nagrodzono łącznie 42, a nominowano 126 projektów. Przyznano także 8 wyróżnień specjalnych.Nagrody główne przyznawane są w siedmiu kategoriach: • Obiekt turystyczny (np. hotel, restauracja, muzeum, centrum kongresowe)• Rewitalizacja (np. obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe, przestrzeń

użytkowa)• Zabytek (np. obiekty sakralne, pałace, zamki, historyczne układy urbanistycz-

ne)• Produkt promocyjny (np. wydawnictwo, portal, kampania promocyjna)• Turystyka aktywna (np. ścieżki rowerowe, szlaki wodne lub turystyczne, parki

rekreacyjne, obiekty sportowo-rekreacyjne)• Turystyka transgraniczna i międzynarodowa (np. szlak turystyczny, portal tury-

styczny, punkt widokowy, projekt turystyczny oparty na współpracy)• Miejsce przyjazne dzieciom (np. parki tematyczne, ogródki jordanowskie, kom-

pleksy rekreacji dziecięcej).W tym roku wpłynęły aż 273 zgłoszenia. Najliczniej reprezentowane były wo-

jewództwa: małopolskie (30), dolnośląskie (29) i śląskie (26). Największym za-interesowaniem cieszyły się kategorie: Rewitalizacja (73), Turystyka aktywna (62) i Obiekt turystyczny (48). Kapituła Konkursu zbierała się czterokrotnie, aby przeanalizować nadesłane zgłoszenia. Wnioskodawcy, których projekty uzyskały największą liczbę punktów, zostali zaproszeni do zaprezentowania ich przed Ka-pitułą. Indywidualne spotkania z przedstawicielami projektów pozwoliły wybrać 18 nominacji, spośród których wyłoniono 7 Cudów Funduszy Europejskich i przy-znano 1 wyróżnienie. Od pięciu lat konkurs ma też swoją odsłonę internetową, w której wybierany jest laureat internautów.

VII edycja konkursu „Polska Pięknieje — 7 Cudów Funduszy Europejskich”

7

This is the seventh time that the Ministry of Infrastructure and Development has organised the competition entitled “Poland Even More Beautiful — 7 Miracles of EU Funds”. Its aim is to select and award the best projects co-financed from European Funds, related to the development of tourism, sports and recreation infrastructure, public space planning and revitalisation. In previous editions, over 1,100 project initiators entered the competition. So far, a total of 42 projects have been awarded and 126 projects nominated. Moreover, eight honourable mentions were awarded.The main prizes are awarded in seven categories: • Venue (hotel, restaurant, museum, conference centre)• Revitalisation (urban, former industrial and military areas, public usable

space)• Historic building (religious buildings and sites, palaces, castles, historical urban

layouts)• Promotional product (publication, website, promotional campaign)• Active tourism (bike, water and tourist routes, recreation parks, sports and

recreation facilities)• Cross-border and international tourism (tourist route, tourism website, vantage

point, co-operation-based tourism project)• Child-friendly place (theme parks, children’s playgrounds, child recreation

centres).This year, as many as 273 projects were submitted for the competition. The voivodeships that were represented by the largest numbers of projects were the Małopolska (30), Lower Silesia (29) and Silesia (26) Voivodeships. The most popular categories were as follows: Revitalisation (73), Active tourism (62) and Venue (48). The Competition Jury met four times to examine the applications submitted. Applicants whose projects gained the highest number of points were invited to present their projects in front of the Competition Jury. Personal meetings with project representatives enabled the Jury to choose 18 nominees out of which 7 Miracles of European Funds were selected and one honourable mention was awarded. For five years now, the competition has also had its online version with Internet users awarding their prize.

“Poland Even More Beautiful — 7 Miracles of EU Funds” — 7th edition

9

Spis treści

Obiekt turystyczny .......................................................... 10

Rewitalizacja .................................................................. 26

Zabytek .......................................................................... 42

Produkt promocyjny ........................................................ 58

Turystyka aktywna .......................................................... 70

Turystyka transgraniczna i międzynarodowa .................... 82

Miejsca przyjazne dzieciom ............................................. 94

Wyróżnienie specjalne .................................................. 110

Contents

Venue ............................................................................. 10

Revitalisation .................................................................. 26

Historic Building .............................................................. 42

Promotional Product ....................................................... 58

Active Tourism ................................................................ 70

Cross-border and International Tourism ........................... 82

Child-friendly place ........................................................ 94

Special commendation .................................................. 110

Obiekt turystycznyVenue

12

nagroda główna

Dawnych miasteczek czar

Takich miasteczek już nie ma — z rynkiem, przy którym stoi karczma, zakład szewski i sklep ko-

lonialny jak w „Sklepach cynamonowych” Brunona Schulza, gdzie słoneczny żar rozpala wyobraźnię. Wystarczy jednak wybrać się do Sanoka, by zobaczyć replikę charakterystycznego dla południowo-wschod-niej Polski miasteczka z drugiej połowy XIX i początku XX w. Miasteczka, w którym żyli Polacy, Żydzi i Rusini (Ukraińcy).

Wokół prostokątnego placu, wybrukowanego „koci-mi łbami” (otoczakami z Sanu) ustawiono 29 budyn-ków. Zaledwie dwa z nich — remiza oraz dom żydowski z Ustrzyk Dolnych — to oryginalne, przeniesione obiek-ty. Pozostałe są replikami drewnianych, parterowych domów, posadowionych na kamiennych podmurów-kach. Część z nich ma charakterystyczne podcienia, ale wszystkie pokryte są gontem. Rynek otacza karcz-ma z kręgielnią, poczta, urząd gminy, remiza, apteka i domy żydowskie. Osobliwością jednego z nich jest weranda z otwieranym dachem, tzw. kuczka. Służyła ona jako miejsce modlitw w czasie Święta Szałasów — Sukkot. Pieczołowicie odtworzono też wnętrze domu nauczyciela z Dębowca, w którym urodził się profesor geografii Stanisław Pawłowski, późniejszy rektor Uni-wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest

także dom mieszkalny z Jaślisk, służący jako centrum konferencyjne, oraz budynek dawnej szkoły ze Starej Wsi z końca XIX w., gdzie urządzono centrum eduka-cyjne.

Sanoccy muzealnicy przez lata gromadzili stare sprzęty i narzędzia, które wraz z dokumentacją i fo-tografiami odkładane były w magazynach. Budowa rynku pozwoliła na nowo je wyeksponować. Pracow-nicy muzeum w strojach z epoki wykorzystują to bo-gactwo, prezentując różnorodne zawody — stolarza, krawca, szewca, zegarmistrza czy fotografa. Ofertę skansenu poszerzają też cieszące się coraz większą popularnością jarmarki (bożonarodzeniowe i wielka-nocne) oraz giełdy staroci „Galicyjskie graciarnie”.

Frekwencja jest miarą sukcesu. Przed rozpoczę-ciem projektu wynosiła ona od 60 do 90 tys. turystów rocznie, w ubiegłym roku było ich już ponad 142 tys. Nic dziwnego, bo skansen mający w ofercie blisko 180 obiektów jest największą tego typu placówką w Pol-sce. Już w latach 60. założono, że pełny obraz kra-jobrazu kulturalnego Podkarpacia musi zawierać trzy jego warstwy: wiejską, małomiasteczkową i szlachec-ką. Ostatnie lata pozwoliły na dopełnienie realiza-cji tych planów. Po latach przygotowań, we wrześniu 2011 r. powstał Rynek Galicyjski.

13

main award

The charm of little old towns

Such towns no longer exist — with a market square around which there is a tavern, shoemaker’s

workshop and a shop selling imported foodstuffs and spices, just like in “Sklepy cynamonowe” (“Cinnamon Shops”) by Bruno Schulz, where the heat of the sun fires the imagination. However, it is enough to go to Sanok to see a replica of a typical town of south- -eastern Poland from the second half of the 19th century and the early 20th century. A town where Poles, Jews and Ruthenians (Ukrainians) lived together.

Around the rectangular market square, paved with cobblestones (pebbles from the San River), 29 buildings have been situated. Only two of them, the firehouse and the Jewish house from Ustrzyki Dolne, are the original structures brought here from other locations. The other ones are the replicas of wooden one-storey houses, founded on stone wall bases. Some of them have characteristic arcades, but all of them are covered with shingle roofs. Around the market square there are a tavern with bowling alley, post office, the local authority office, the firehouse, the chemist’s and Jewish houses. A peculiarity that can be found in one of them is a porch with an opening roof, the so-called ‘sukkah’. It served as a place of prayers during the Feast of Tabernacles, i.e. Sukkot. Another carefully reconstructed element is the interior of the house owned by a teacher from Dębowiec, where the geography professor, Stanisław Pawłowski, the later Rector of the Adam Mickiewicz University in Poznań, was born. Here, one will also

find a residential house from Jaśliska, which is now used as a conference centre, and the building from the old-time school from Stara Wieś, dating back to the end of the 19th century, where an educational centre has been arranged.

For years, museologists from Sanok gathered old appliances and tools that were kept in storerooms together with relevant documentation and photographs. Thanks to the construction of the market square they can now be exhibited again. The museum’s employees, wearing period costumes, use these resources by way of presenting various professions — the carpenter, tailor, shoemaker, watchmaker or photographer. The open-air museum’s offer is also extended by the organisation of fairs (Christmas and Easter ones) and antique sales “Galician Lumber Rooms”, which are enjoying increasing popularity.

The attendance is the measure of success. Prior to the project commencement, the place was visited by 60-90,000 tourists a year, and last year already by over 142,000. It is not a surprise, as the open- -air museum, comprising nearly 180 facilities, is the largest institution of this type in Poland. As early as in the 1960s, it was assumed that the full image of the cultural landscape of the Podkarpacie region needs to include its three layers: the rural, small-town and nobility-related one. Over the recent years, it has been possible to complete the implementation of these plans. After years of preparations, in September 2011, the Galician Market Square was created.

14

Kategoria — Obiekt turystyczny

Projekt: Galicyjski Rynek — budowa sektora miejskiego w Parku Etnograficznym w SanokuProjektodawca: Muzeum Budownictwa Ludowego w SanokuLokalizacja: Sanok, woj. podkarpackieProgram: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 11.2 Rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnymWartość projektu: ok. 20,7 mln złDofinansowanie z UE: ok. 11,7 mln zł

Category — Venue

Project: The Galician Market Square — construction of an urban sector in the Ethnographic Park in SanokBeneficiary: The Museum of Folk Architecture in SanokLocation: Sanok, Podkarpackie VoivodeshipProgramme: Operational Programme Infrastructure and Environment, 11.2 Development and improvement of cultural infrastructure of supra-regional importanceProject value: approx. PLN 20.7 millionEU Subsidies: approx. PLN 11.7 million

t Miasteczka karpackiego pogranicza z przełomu XIX i XX w. cechowała wielokulturowość(fot. Janusz Tatarkiewicz)t Small towns in the Carpathian borderland at the turn of the 19th and 20th centuries were characterised by multi-culturalism(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Repliki drewnianych, parterowych domów o konstrukcji zrębowej z dachami pokrytymi gontem(fot. Janusz Tatarkiewicz)u Replicas of wooden one-storey houses, representing log construction and covered with shingle roofs(photo: Janusz Tatarkiewicz)

Str. 11 od lewej: Janusz Tatarkiewicz, Agata Rokita, Konrad KrólikowskiPage 11 from the left: Janusz Tatarkiewicz, Agata Rokita, Konrad Królikowski

16

p Przebrani pracownicy skansenu odgrywają sceny z życia dawnej społeczności (fot. Janusz Tatarkiewicz)p The open-air museum’s employees, wearing period costumes, present to visitors what life looked like in the old days(photo: Janusz Tatarkiewicz)

t Wnętrza m.in. apteki i sklepu kolonialnego wyposażono w zabytkowe przedmioty(fot. Janusz Tatarkiewicz)t The interiors of, among other places, the chemist’s and the shop selling imported foodstuffs and spices, which have been furnished with antique objects(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Niepowtarzalny klimat galicyjskiego rynku(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The unique atmosphere of a Galician market square(photo: Janusz Tatarkiewicz)

18

nominacja

W rytmie natury

Na początku były kamień, glina, drewno. Jaką moc kryje w sobie ten archaiczny budulec? Łatwo się

o tym przekonać w Swołowie, niewielkiej wsi w okoli-cach Słupska. To, po pierwsze, stolica Krainy w Kratę, obszaru Pomorza Środkowego, wyróżniającego się ar-chitekturą szachulcową. Po drugie — Pomorska Wieś Dziedzictwa Kulturowego, która nie tylko zachowała średniowieczny układ przestrzenny,zwany owalnicą, ale też uchroniła od degradacji niemal 70 budynków o konstrukcji szkieletowej, rodowodem sięgających połowy XVIII w.

Punktem wyjścia w tworzeniu Muzeum Kultu-ry Ludowej Pomorza w Swołowie była zakończona w 2008 r. renowacja mocno zniszczonej Zagrody Albrechta, przypominającej dziś bardziej okaza-ły folwark szlachecki niż chłopskie gospodarstwo. W ramach kolejnego etapu rewitalizacji działaniami objęto 12 obiektów budownictwa wiejskiego, w tym dwa domy z muru pruskiego, dwie stodoły, oborę, kuźnię, remizę strażacką i cztery budynki gospodar-cze, m.in. dom chlebowy i lodownię. W największych urządzono wystawy etnograficzne, pokazujące wie-le zjawisk historycznych i kulturowych regionu — od średniowiecza do czasów współczesnych. Poświęco-ne są m.in. budownictwu szachulcowemu, kulturze wiejskiej, ludowemu rękodziełu czy burzliwej histo-

rii regionu. Nowoczesne edukacyjne systemy multi-medialne i rozwiązania audiowizualne, angażujące niemal wszystkie zmysły, ciekawie komponują się z reliktami przeszłości, tworząc dodatkową oś nar-racji. O wyjątkowości i magnetyzmie niewielkiego Swołowa świadczy rosnąca lawinowo liczba turystów. W 2013 r. przyjechało ich tu 24 tys., dwukrotnie wię-cej niż w 2011 r.

„Nie bądź banalny — bądź muzealny” — hasło pro-mocyjne Swołowa świetnie oddaje kierunek działań, które skierowane są do szerokiego spektrum odbior-ców. Pod szyldem „Dziecięca Zagroda” organizowane są zajęcia edukacyjno-artystyczne dla najmłodszych, z baśniami, teatrem, śpiewem i wiejskimi pracami w roli głównej. W kalendarz agrarno-sakralny wpisu-ją się zaś: Niedziela Palmowa, „Szparagowe Święto”, „Pomorskie Święto Ziół”, „Babie Lato — Konkurs na Pomorską Nalewkę”, festyn „Gęsina na 11 Listopada” i Jarmark Bożonarodzeniowy. Warsztaty edukacyjne ogniskują się wokół zajęć gospodarskich, tkackich bądź zielarskich. W 2014 r. po raz drugi zorganizowa-no Wiejską Masę Krytyczną „Wkoło Swołowo”, której celem jest promowanie turystyki rowerowej na obsza-rach wiejskich, integrowanie miłośników dwóch kółek z całego Pomorza. W Swołowie rytm życia wyznacza natura. Warto się w nią wsłuchać.

19

nomination

In the rhythm of nature

In the beginning there were rocks, clay and wood. What is the strength of these archaic building

materials? This can be easily learnt in Swołowo, a small village near Słupsk. Firstly, it is the capital of the Checked Houses Land, in Central Pomerania, distinguished by its half-timbered architecture. Secondly, it is the Pomerania Village of Cultural Heritage, which has not only retained its medieval spatial arrangement, i.e. a village built on an oval plan, but has also saved from degradation almost 70 buildings representing the frame construction, dating back to the mid-18th century.

The starting point in the establishment of the Pomeranian Folk Culture Museum in Swołowo was the renovation of the heavily devastated Albrecht’s Croft, currently resembling a magnificent manor farm of the gentry rather than a peasant’s farmstead, which was completed in 2008. The next stage of revitalisation covered 12 rural buildings, including two half-timbered houses, two barns, a cowshed, the blacksmith’s shop, the firehouse and four utility buildings, e.g. the bread house and icehouse. The biggest of them now house ethnographic exhibitions, presenting the region’s numerous historical and cultural phenomena, from the Middle Ages to the present day. They are devoted, among other things, to half-timbered buildings, rural culture, folk handicraft and the region’s turbulent

history. The innovative educational multimedia systems and audio-visual solutions, involving almost all of our senses, match the relics of the past in an interesting way, thus forming an additional axis of narration. The uniqueness and magnetism of the small village of Swołowo is proved by the massively increasing number of tourists. In 2013, the place was visited by 24,000 people, which was twice as many as in 2011.

“Do not be banal — be museum-oriented” — the Swołowo’s slogan perfectly renders the course of actions addressed to a wide range of audiences. Educational and art classes for the youngest ones, comprising fairy tales, theatrical productions, singing and country work playing a major role, are organised under the name “Children’s Croft”. In turn, the local agrarian and sacral calendar includes the following: Palm Sunday, Asparagus Festival, Pomeranian Herbs Festival, Indian Summer – Pomeranian Liqueur Competition, the 11th November Goose Meat Festival and the Christmas Fair. Educational workshops are focused on farming, weaving and herb-related jobs. The year 2014 was the second time when the Rural Critical Mass “Around Swołowo”, aimed at promoting cycling tourism in rural areas and integrating bike enthusiasts from all over Pomerania, was organised. In Swołowo, the rhythm of life is set by nature. It is worth listening to it attentively.

20


Projekt: Wzmocnienie potencjału pomorskiej Krainy w Kratę — etap II — rozbudowa filii MPŚ w SwołowieProjektodawca: Muzeum Pomorza Środkowego w SłupskuLokalizacja: Swołowo k. SłupskaProgram: Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013, 6.3. Regionalne dziedzictwo kulturowe o potencjale turystycznymWartość projektu: ok. 9,6 mln złDofinansowanie z UE: ok. 5,9 mln zł

Category — Venue

Project: Enhancement of the potential of the Pomeranian Checked Houses Land — Phase II — development of the Swołowo branch of the Museum of Central PomeraniaBeneficiary: The Museum of Central Pomerania in SłupskLocation: Swołowo near SłupskProgramme: Pomorskie Regional Operational Programme 2007-2013, 6.3 Regional cultural heritage with tourism potentialProject value: approx. PLN 9.6 millionEU Subsidies: approx. PLN 5.9 million

t W poszukiwaniu straconego czasu... W Swołowie swój azyl znajdą pasjonaci kultury ludowej (fot. góra: Marzenna Mazur, dół: Konrad Królikowski)t In search of lost time… Swołowo is an asylum for folk culture enthusiasts(photo: at the top: Marzenna Mazur, at the bottom: Konrad Królikowski)

u Relikty przeszłości i nowoczesne systemy audiowizualne tworzą spójną opowieść o świecie, który przeminął (fot. Marzenna Mazur)u Relics of the past, and modern audio-visual systems, are combined into a coherent tale about the world that has already gone into the past (photo: Marzenna Mazur)

22

nominacja

Nowa energia Ołowianki

To „salon kulturalny” Gdańska, a jednocześnie miejsce spotkań świata nauki i biznesu. W murach

Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego (GCMK) organizowane są koncerty, wernisaże i konferencje. Ze względu na atrakcyjną architekturę i lokalizację wyspa Ołowianka to także ulubiony cel spacerów i wycieczek.

Aż trudno sobie wyobrazić, że w tym miejscu od 1898 r. przez 100 lat działała elektrociepłownia, któ-ra początkowo w pełni pokrywała zapotrzebowanie Gdańska na energię elektryczną. Potem teren wraz zabytkowymi obiektami przejęła Polska Filharmonia Bałtycka (PFB).

Jak zrodził się pomysł na zmianę charakteru obiek-tu przemysłowego? Prof. Roman Perucki, dyrektor naczelny Filharmonii, odwiedził szwedzkie miasto Norrköping, gdzie na wyspie, w budynkach po starej gazowni, mieściły się filharmonia, restauracje, a na-wet bank. Pomyślał wówczas o Ołowiance i elektro-ciepłowni, która miała ulec likwidacji.

Realizacja nowatorskiego projektu trwała od 1998 do 2005 r. Adaptację zabytku techniki na centrum muzyczno-kongresowe według projektu Marcina Ko-zikowskiego dokończono dzięki wsparciu z funduszy

unijnych (w latach 2005-2006). Dziś ceglany budynek zachwyca odwiedzających dekoracyjną neogotycką fasadą, zdobioną rozetami, flankami, wieżyczkami i basztami. Wejście do centrum to ulubiony plan dla fotografujących się gdańszczan i turystów. Do spa-cerów zachęca też Aleja Gwiazd z odciskami dłoni m.in. Davida Lyncha, Faye Dunaway, Leszka Możdże-ra. Organizowane są tu cykliczne imprezy, takie jak „Gdańska Jesień Pianistyczna”, „Chopin nad Wodami Motławy”, „Gdański Festiwal Muzyczny”, „Gdańskie Promsy”, a w okresie karnawału — koncerty i bale. Przy różnych okazjach goszczono ważne osobistości, m.in. Václava Havla, Dalajlamę XIV oraz przewod-niczącego Komisji Europejskiej José Manuela Durão Barroso. Centrum dysponuje też profesjonalnym stu-diem nagrań.

W sąsiedztwie stoją odrestaurowane spichlerze (w należącym do GCMK mieści się Hotel Królewski, w innych — Narodowe Muzeum Morskie). Przy wyspie cumuje muzealny statek „Sołdek”. Razem tworzą nie-zwykłą panoramę, którą można podziwiać z Rybackie-go Pobrzeża i ul. Wartkiej. Wprawdzie przestał stąd płynąć prąd elektryczny, ale dzięki udanej rewitaliza-cji Ołowianka zyskała nową energię.

23

nomination

The new energy of Ołowianka Island

It is the “cultural salon” of Gdańsk and, at the same time, the venue for meetings of the representatives

of science and business. The Gdańsk Music and Congress Centre (GMCC) is where concerts, vernissages and conferences are held. Because of its attractive architecture and location, Ołowianka Island has also become the favourite destination for strollers and sightseers.

It is even difficult to imagine that for one hundred years, starting from 1898, a heat and power plant operated here that originally fully satisfied Gdańsk’s energy demand. Subsequently, this area, together with its historical buildings, was taken over by the Polish Baltic Philharmonic (PBP).

How did the idea to change the nature of this industrial facility arise? Professor Roman Perucki, the Chief Manager of the Philharmonic, visited the Swedish city of Norrköping, where the buildings of a former gas plant, situated on an island, housed a philharmonic, restaurants and even a bank. This is when he thought about Ołowianka Island and the heat and power plant that was to be liquidated.

This innovative project was under implementation from 1998 to 2005. The adaptation of the monument of technology into a music and congress centre to a design by Marcin Kozikowski was completed with the support of EU funds (2005-2006). Nowadays, the

brick building delights its visitors with the decorative neo-Gothic facade ornamented with rosettes, flanks, turrets and towers. The entrance to the centre is the favourite background against which the inhabitants of Gdańsk and tourists have their photos taken. Another attraction encouraging visitors to take walks here is the Stars Promenade with the handprints by David Lynch, Faye Dunaway or Leszek Możdżer. Cyclical events are also organised here, e.g. “The Gdańsk Piano Autumn”, “Chopin on the Motława River”, “The Gdańsk Music Festival” and “The Gdańsk Proms”, and during carnival time, the place is the venue for concerts and balls. On various occasions the centre was visited by very important people, for example, Vaclav Havel, the 14th Dalai Lama and the President of the European Commission, José Manuel Durão Barroso. Moreover, the centre houses a professional recording studio.

In the GMCC’s vicinity, there are the renovated granaries (the one owned by GMCC houses the Royal Hotel, and other ones — the National Maritime Museum). Moored to the island, there is the Museum- -Ship “Sołdek”. All these elements together form an extraordinary panorama that can be admired from the Rybackie Pobrzeże and Wartka Streets. Although electricity is no longer generated here, Ołowianka Island has gained new energy thanks to its successful revitalisation.

24


Projekt: Adaptacja i wyposażenie Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego. Etap IIProjektodawca: Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w GdańskuLokalizacja: Gdańsk, woj. pomorskieProgram: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, 1.4 Rozwój turystyki i kulturyWartość projektu: ok. 20 mln złDofinansowanie z UE: 9 mln zł

Category — Venue

Project: Adaptation and furnishing of the Gdańsk Music and Congress Centre. Phase II Beneficiary: The Frederic Chopin Polish Baltic Philharmonic in GdańskLocation: Gdańsk, Pomerania VoivodeshipProgramme: Integrated Operational Programme for Regional Development, 1.4 Development of tourism and cultureProject value: approx. PLN 20 millionEU Subsidies: PLN 9 million

t Program Centrum obfituje w wydarzenia. W pierwszej połowie kwietnia jednego dnia odbywał się koncert „Sanctus — artyści Janowi Pawłowi II w hołdzie” (powyżej) oraz wernisaż obrazów i rysunków „Moje flamenco” Aleksandry Mieszkowskiej (poniżej)(fot. Konrad Królikowski x2)t The centre’s programme abounds with various events. In the first half of April, on one day, two events were held: a concert entitled “Sanctus — Artists in Honour of John Paul II” (above) and a vernissage of paintings and drawings by Aleksandra Mieszkowska “My Flamenco” (below)(photo: Konrad Królikowski x2)

u Gdańskie Centrum Muzyczno-Kongresowe od strony Motławy. Po lewej znajduje się scena letnia, dla której widownię tworzy leżący na przeciwległym brzegu Targ Rybny z przyległymi bulwarami(fot. Konrad Królikowski)u The Gdańsk Music and Congress Centre seen from the Motława River. On the left, there is the summer stage with its auditorium on the Fish Market and the adjoining embankments, situated on the other bank of the river(photo: Konrad Królikowski)

RewitalizacjaRevitalisation

28

nagroda główna

Nowy park, nowe możliwości

Zakopane jest drugim po Krakowie najpopularniej-szym celem turystycznym Małopolski — aż 31 proc.

osób odwiedzających ten region przyjeżdża też tutaj. Obok miłośników narciarstwa i wspinaczki górskiej, ważną grupą turystów są rodziny. I to właśnie dla nich nie było dotąd w stolicy Tatr ciekawych propozycji. Brakowało przede wszystkim uporządkowanych pla-ców zabaw i terenów zielonych, przystosowanych do różnych grup wiekowych. Sytuację zmieniło zrewita-lizowanie zaniedbanego parku miejskiego i przylega-jącego do niego placu — atrakcyjnego terenu położo-nego w sąsiedztwie Krupówek.

Miasto rozpisało ogólnopolski konkurs na wykona-nie koncepcji urbanistycznej i architektoniczno-prze-strzennej, na który wpłynęło 21 prac z całej Polski. Zwycięzca otrzymał zadanie sporządzenia dokumen-tacji projektowej i prowadzenie nadzoru nad jego realizacją. Pracami został objęty obszar o łącznej powierzchni 28 tys. m², z czego Plac Niepodległości zajmuje 5,8 tys. m², a resztę stanowi park, podzie-lony na pięć stref. W strefie wypoczynku czynnego urządzono korty tenisowe dla dorosłych i minikorty dla dzieci, boisko wielofunkcyjne, dwa place zabaw oraz specjalne miejsce (bowl — nieckę) do uprawiania skatingu. Kamienisty górski potok to z kolei główna

atrakcja w strefie odpoczynku. W odnowionym parku znalazło się również miejsce dla strefy kultury. Ma-jowa, cykliczna impreza „Szukałem Was” odbywa się w amfiteatrze, a w przystosowanych do wystaw ple-nerowych gablotach urządzono już m.in. ekspozycję „Zakopane w PRL-u”. Uroku nabrała zabytkowa willa, wybudowana w 1900 r. w stylu zakopiańskim, w któ-rej mieści się obecnie Tatrzańskie Centrum Kultury i Sportu „Jutrzenka”. Miasto zyskało także przestrzeń, by godnie obchodzić uroczystości państwowe i lokal-ne. To strefa reprezentacyjna z placem przy pomni-ku Grunwaldzkim. I wreszcie ostatnia część — strefa ochrony układu przyrodniczego — gdzie w minialpina-rium można podziwiać roślinność wysokogórską.

Jeszcze rok temu Plac Niepodległości pełnił funk-cję parkingu. Teraz przebudowana płyta dwa razy do roku, tuż przed Wielkanocą i Bożym Narodzeniem, zamienia się w targowisko. To powrót do dawnej tra-dycji Rynku Zakopiańskiego.

Dzięki dbałości o jakość wykonania każdego szcze-gółu Zakopane doczekało się przestrzeni publicznej na europejskim poziomie. Mądre inwestycje powo-dują bowiem, że miasto staje się nie tylko atrak-cyjniejsze dla turystów, ale i bardziej przyjazne dla mieszkańców.

29

main award

A new park, new opportunities

Zakopane is the second, next to Kraków, most popular tourist destination in Małopolska — as

many as 31 per cent of visitors to this region also come to Zakopane. Apart from the enthusiasts of skiing and mountain climbing, one of the major groups of tourists is comprised of families. And they, so far, have not been offered anything interesting by the capital of the Tatra Mountains. Zakopane lacked, above all, well- -organised playgrounds and green areas, adjusted to the needs of various age groups. This was to be changed by the revitalisation of the uncared-for municipal park and the adjacent square — an attractive area situated in the vicinity of the Krupówki Street.

The town announced a Poland-wide competition for the compilation of the urban, architectural and spatial concept, and 21 entries from all over Poland were submitted. The winner was entrusted with the task of preparing the design documentation and supervising its implementation. The works covered an area of 28,000 m², out of which 5,800 m² are occupied by the Independence Square (Plac Niepodległości), and the rest constitutes the park, which is divided into five zones. In the active leisure zone, one will find tennis courts for adults and mini-courts for children, a multi-functional playing field, two playgrounds and a special skating area (a skating bowl). A rocky mountain stream, on the other hand, is the main

attraction in the relaxation zone. In the renovated park there is also a culture zone. The amphitheatre is the venue for the cyclical event “I was seeking you” , organised in May; and the display cabinets, adjusted to the needs of outdoor exhibitions, have already been used for the organisation of various exhibitions, for example, “Zakopane in the times of PRL (Polish People’s Republic)”. The historic villa, on the other hand, built in 1900 in the Zakopane style, which currently houses the Tatra Mountains Culture and Sports Centre “Jutrzenka”, has gained a new charm. Moreover, the town managed to gain space sufficient to properly hold state and local celebrations. This is a representative zone with a square next to the Grunwald Monument. And finally, the last part — the natural system protection zone, where in the mini- -rockery one can admire alpine plants.

Still, a year ago the Independence Square functioned as a car park. Today, the reconstructed field changes into a market place twice a year, just before Easter and Christmas. It is a return to the old-time tradition of the Zakopane Market.

Thanks to the great attention paid to the workmanship of every detail, Zakopane gained public space representing a European level, as wise investments make the town not only more attractive to tourists, but also more friendly to its inhabitants.

30

Kategoria — Rewitalizacja

Projekt: Rewitalizacja Parku Miejskiego i przebudowa Placu Niepodległości w Zakopanem w celu dostosowania do potrzeb mieszkańców i wymogów ruchu turystycznegoProjektodawca: Gmina Miasto Zakopane Lokalizacja: Zakopane, woj. małopolskieProgram: Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, 6.1 Rozwój miastWartość projektu: ok. 17,4 mln złDofinansowanie z UE: ok. 4,9 mln zł

Category — Revitalisation

Project: Revitalisation of the Municipal Park and reconstruction of Independence Square in Zakopane to meet the inhabitants’ needs and tourism requirementsBeneficiary: Municipal Commune of ZakopaneLocation: Zakopane, Małopolska VoivodeshipProgramme: 2007-2013 Małopolska Regional Operational Programme, 6.1 Development of towns and citiesProject value: approx. PLN 17.4 millionEU Subsidies: approx. PLN 4.9 million

t W minialpinarium można podziwiać roślinność wysokogórską(fot. Adam Brzoza.com)t In the mini-rockery, tourists can admire alpine plants(photo: Adam Brzoza.com)

u Zrewitalizowana powierzchnia parku wynosi ponad 22 tys. m²(fot. Adam Brzoza.com)u The revitalised park has an area of over 22,000 m²(photo: Adam Brzoza.com)

Str. 27 od lewej: Dariusz Bobak, Janusz Tatarkiewicz (x2)Page 27 from the left: Dariusz Bobak, Janusz Tatarkiewicz (x2)

32

p W specjalnej niecce młodzież może uprawiać skating(fot. Agata Pacelt)p In a special bowl, young people can practise skating(photo: Agata Pacelt)

t W strefie wypoczynku czynnego każdy miłośnik sportu znajdzie coś dla siebie(fot. góra: Adam Brzoza.com, dół: Agnieszka Sługocka)t In the active leisure zone, every sports enthusiast will find something interesting(photo: at the top: Adam Brzoza.com, at the bottom: Agnieszka Sługocka)

u Oświetlenie parku zachęca do spacerów także po zmierzchu(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The park’s lighting system encourages visitors to take walks, also after dusk(photo: Janusz Tatarkiewicz)

34

nominacja

Pomysł na dworzec

Centrum kultury w dawnym dworcu kolejowym? Dlaczego nie. Zwłaszcza gdy przez nadanie nowej

funkcji można uratować niszczejący zabytek. Na ta-kie rozwiązanie zdecydował się samorząd Stronia Ślą-skiego, który przez długi czas starał się o przejęcie XIX-wiecznego budynku dworca z szachulcową ele-wacją. Dziesięć lat temu stroński obiekt przestał być wykorzystywany, gdyż zlikwidowano wszystkie połą-czenia kolejowe, dziś jednak znowu tętni życiem.

Wchodząc do Centrum Edukacji, Turystyki i Kultu-ry (CETiK), mamy wrażenie, że przekroczyliśmy próg dworcowej poczekalni. Skrzypiące drzwi wahadłowe, oryginalny wiatrołap i imitacje ławek dla podróżnych przypominają o dawnej funkcji obiektu. Pomieszcze-nia przystosowane zostały jednak do potrzeb współ-czesnego centrum kultury. Na parterze znajdują się m.in. sale do zajęć plastycznych, tanecznych, te-atralnych i warsztatowych, biura oraz informacja turystyczna. W piwnicy zaś urządzono pomieszczenia techniczne. O przeszłości budynku przypomina wi-doczna z okien rampa kolejowa.

Połączony z zabytkowym dworcem magazyn kole-jowy przerobiono na salę widowiskową na 200 miejsc, którą wyposażono w profesjonalne nagłośnienie i oświetlenie. Odbywają się tu zajęcia taneczne, po-kazy filmowe, koncerty i spektakle teatralne. Wzdłuż

bocznych ścian dobudowano oszklone galerie, które doskonale nadają się do organizacji wystaw. CETiK stał się dzisiaj kulturalnym centrum miasta, którego wcześniej bardzo tu brakowało. Ośrodek ma w swo-jej ofercie różnorodne zajęcia dla dzieci i młodzie-ży, dzięki czemu mogą one rozwijać swoje talenty artystyczne. Na wysokim poziomie prowadzona jest m.in. szkółka baletowa dla dzieci. A dla starszych mieszkańców organizowane są spotkania Klubu Se-niora, warsztaty relaksacyjne i wykłady Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

W obszernych pomieszczeniach organizowane są też większe wydarzenia, np. „Gminne Stoły Wielka-nocne”, podczas których trwa zacięta rywalizacja na najładniejsze ozdoby i najsmaczniejsze potrawy świą-teczne. Ponadto, nawiązując do tradycji miejsca, cyklicznie odbywa się „Strońska Drezyniada” z prze-jażdżkami i zawodami drezynowymi, stanowiącymi główny punkt programu. To imprezy, które ściągają wielu gości z całej Kotliny Kłodzkiej oraz z Czech.

Przebudowa zabytkowego dworca na cele kultural-ne jest pionierskim przedsięwzięciem na skalę kra-ju. Może zainspirować inne samorządy do podobnych działań. Zwłaszcza w Kotlinie Kłodzkiej nie brakuje pięknych, lecz niszczejących budynków kolejowych, które czekają na nowych gospodarzy.

35

nomination

An idea for a railway station

A cultural centre in the former railway station? Why not? Especially, if this new function can save a

decaying monument. This was the solution adopted by the local government of Stronie Śląskie, which for a long time had been taking efforts to take over the 19th-century half-timbered railway station building. Ten years ago, this building stopped to be used, as the train service ceased at this station. However, today, it is teeming with life again.

Entering the Centre of Education, Tourism and Culture (CETC), you will get the impression that you have set your foot in a railway station waiting room. The squeaky swinging door, the original vestibule and imitations of travellers’ benches remind us of the former purpose of the building. The interiors, however, have been adapted to the needs of contemporary cultural centres. On the ground floor there are, among other things, rooms where fine arts, dance and theatrical classes or workshops are conducted, as well as office areas and tourist information points. In contrast, the cellar houses technical facilities. The building’s past is recalled by the railway loading platform that can be seen through the windows.

Connected with the historic railway station, the railway warehouse was converted into an auditorium, which can hold 200 people and is equipped with professional sound and lighting systems. Dance classes, film projections, concerts and theatrical performances are held here. Along the side walls, glazed galleries,

which are perfect for the organisation of exhibitions, were added. The CETC has currently become the town’s cultural centre that has been yearned for before. The centre’s offer includes various classes for children and young people, which allow them to develop their artistic talents. Moreover, there is a ballet school for children, which represents a high standard. By contrast, the town’s older inhabitants can attend the meetings organised as part of the Senior Club, relaxation training classes and lectures as part of the University of the Third Age.

The spacious rooms are also the venue for larger events, e.g. the “Commune Easter Tables”, during which the prettiest Easter decorations and the tastiest Easter dishes are selected as the result of fierce competition among the participants. Moreover, the place’s tradition is referred to in the cyclical event entitled “Stronie Draisine Race” with draisine (i.e. a light auxiliary rail vehicle) rides and competition, being the event’s highlight. These events attract numerous guests from all over the Kłodzko Valley and the Czech Republic.

The conversion of a historic railway station into an institution that serves cultural purposes is a pioneering project in Poland. Thus, it can inspire other local governments to undertake similar actions. This applies especially to the Kłodzko Valley that, certainly, does not lack beautiful, yet decaying, railway buildings waiting for their new administrators.

36


Projekt: Rozbudowa z przebudową budynku PKP na Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury w Stroniu Śląskim na działce nr 14/6Projektodawca: Gmina Stronie ŚląskieLokalizacja: Stronie Śląskie, woj. dolnośląskieProgram: Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, 6.4 Turystyka kulturowa Wartość projektu: ok. 4,7 mln złDofinansowanie: ok. 3,2 mln zł


Project: Extension and conversion of the railway station into the Centre of Education, Tourism and Culture in Stronie Śląskie on the plot No. 14/6Beneficiary: Commune of Stronie ŚląskieLocation: Stronie Śląskie, Lower Silesia VoivodeshipProgramme: Regional Operational Programme for the Lower Silesia Voivodeship for 2007-2013, 6.4 Cultural tourismProject value: approx. PLN 4.7 millionEU Subsidies: approx. PLN 3.2 million

t W Centrum odbywają się m.in. spotkania zespołu ludowego oraz lekcje baletu dla dzieci(fot. Janusz Tatarkiewicz x2)t In the centre, meetings of a folk group and ballet lessons for children are held(photo: Janusz Tatarkiewicz x2)

u O dawnej funkcji obiektu przypominają: zachowana stolarka, oryginalny wiatrołap i imitacje ławek dla podróżnych(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The preserved woodwork, the original vestibule and imitations of travellers’ benches remind us of the former function of this place(photo: Janusz Tatarkiewicz)

38

nominacja

Drugie życie huty

Przez prawie 120 lat Starachowice żyły i rozwijały się m.in. dzięki dobrze prosperującej hucie, za-

mkniętej ostatecznie w 1968 r. Trudno było więc mó-wić o dawnej chlubie miasta, kiedy zarastający chasz-czami teren wszyscy omijali z daleka. Patrząc wtedy na opłakany stan tego miejsca, mało kto wierzył, że kiedykolwiek się to zmieni. 12 lat temu, gdy samo-rząd powiatowy w Starachowicach przejmował XIX-wieczną hutę żelaza, konieczne były szybkie działania ratujące zabytkowe budynki i infrastrukturę hutniczą przed całkowitym zniszczeniem. Niezabezpieczone wcześniej metalowe elementy wielkiego pieca i urzą-dzeń hutniczych były łakomym kąskiem dla złodziei złomu. Ponieważ od początku planowano, że nowa placówka będzie służyć wzmocnieniu poczucia war-tości społeczności lokalnej, równolegle z działaniami remontowymi przystąpiono do organizacji muzeum według wypracowanej ze środowiskiem muzealników i naukowców linii rozwoju.

Prace remontowo-budowlane objęły aż 12 obiektów, m.in. halę lejniczą, budynek kotłowni, maszynownię, wielki piec, wieżę i budynek wyciągu, wieżę ciśnień, halę spustową, estakadę kolejową i Filtry Theissena. Podczas renowacji korzystano z archiwalnych zdjęć i wiedzy historyków i — co ważne — odwoływano się

do pamięci żyjących jeszcze hutników. Ekspozycja muzealna oparta jest o dwa z pozoru ze sobą niezwią-zane tematy: przyrodę i technikę. Podczas oprowa-dzania przewodnicy szybko rozwiewają jednak wąt-pliwości — hutnictwo rozwinęło się w oparciu o na-turalne bogactwo tej ziemi: rudę żelaza oraz drewno i węgiel drzewny służące za paliwo. Stąd zrodził się pomysł, żeby w jednym z budynków urządzić wystawę paleontologiczną. Można na niej obejrzeć największą w kraju kolekcję śladów dinozaurów oraz rekonstruk-cje gadów i płazów z epoki permu, triasu i jury.

Trzecim elementem koncepcji było stworzenie otwartej placówki, realizującej bogaty program kul-turalny i edukacyjny. Dawną halę spustową przekształ-cono w amfiteatr, w którym urządzane są cyklicznie imprezy kulturalne, w tym „Noce teatralne”, festiwal muzyczny „Blues pod piecem” czy festyny: edukacyjny „Mnisi i hutnicy” i historyczny „Od Prasłowian do Po-laków”. W budynku dawnej kotłowni urządzono kino, a w salach edukacyjnych odbywają się lekcje muze-alne. Odnowione elewacje budynków, ścieżki i alejki spacerowe zachęcają do dłuższych spacerów. Magne-sem stał się też pomost widokowy na górnym poziomie wielkiego pieca na wysokości 25 m, z którego rozpo-ściera się widok na piękną panoramę miasta.

39

nomination

The second life of the ironworks

For almost 120 years Starachowice lived on and developed thanks to the thriving ironworks,

which closed for good in 1968. The ironworks could no longer be called the former pride of the town, when everybody avoided the area overgrown with thick bushes. Bearing in mind the pitiful state of this place at that time, hardly anybody believed that this would ever change. Twelve years ago, when the poviat government in Starachowice was taking over the 19th-century ironworks, it was necessary to undertake rapid actions to save the historic buildings and metallurgical infrastructure from falling into ruin. Formerly unsecured, metal elements of the blast furnace and metallurgical equipment were real titbits for scrap metal thieves. It was originally planned that the new establishment would serve the purpose of strengthening the sense of the local community value, and, therefore, parallel to the renovation works, the museum began to be organised according to the development policy prepared together with museologists and scientists.

The renovation and construction works covered as many as 12 facilities and elements, for example, the casting house, boiler house, engine room, blast furnace, the extraction house and tower, water tower, ladle bay, railway overpass and Theissen’s filters. The renovation was performed based on archive photos and historians’ knowledge, and, what is important, the memories of the living steelworkers. The museum

exhibition focuses on two, seemingly unrelated subjects: nature and technology. When showing visitors around, however, the guides promptly take any doubts away — the steel industry developed based on the natural resources of this world: iron ore, and wood and charcoal used as fuels. This is where the idea to organise a paleontological exhibition in one of the buildings has come from. This exhibition presents the largest collection of dinosaur remains in Poland, as well as reconstructions of reptiles and amphibians from the Permian, Triassic and Jurassic periods.

The third element of the concept was to establish an open institution, engaged in the implementation of an extensive cultural and educational programme. The former ladle bay was converted into an amphitheatre, where cyclical cultural events are held, including the “Theatre Nights”, the music festival “Blues at the Furnace” or the following fests: an educational one “The Monks and the Steelworkers” and a historical one entitled “From Proto-Slavs to Poles”. In the former boiler house, there is a cinema now, and in educational rooms museum lessons are held. The renovated facades of the buildings, as well as walking paths encourage visitors to take longer walks. Another tourist magnet of this place is the observation platform, situated on the upper level of the blast furnace, i.e. 25 m above ground, from where one can admire the beautiful panorama of the town.

40

t Odremontowana huta przypomina o tradycjach przemysłowych regionu świętokrzyskiego(fot. Janusz Tatarkiewicz)t The renovated ironworks remind us of the industrial traditions of the Świętokrzyskie Region(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Na wystawie paleontologicznej można obejrzeć największą w kraju kolekcję śladów dinozaurów oraz rekonstrukcje gadów i płazów z epoki permu, triasu i jury(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The paleontological exhibition presents the largest collection of dinosaur remains in Poland, as well as reconstructions of reptiles and amphibians from the Permian, Triassic and Jurassic periods(photo: Janusz Tatarkiewicz)


Projekt: Regio Ferrea — renowacja i adaptacja na cele kulturalne zabytkowej Huty Żelaza w StarachowicachProjektodawca: Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w StarachowicachLokalizacja: Starachowice, woj. świętokrzyskie Program: Mechanizm Finansowy EOG edycji 2004-2009Obszar priorytetowy: Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast Wartość projektu: ok. 7,8 mln złDofinansowanie z EOG: ok. 6,6 mln zł


Project: Regio Ferrea — renovation and adaptation of the historic Starachowice Ironworks for cultural purposesBeneficiary: The Jan Pazdur Museum of Nature and Technology “Eco-museum” in StarachowiceLocation: Starachowice, Świętokrzyskie VoivodeshipProgramme: EEA Financial Mechanism 2004-2009Priority sector: Conservation of European cultural heritage, including public transport and urban renewalProject value: approx. PLN 7.8 millionEEA Subsidies: approx. PLN 6.6 million

ZabytekHistoric Building

44

nagroda główna

Perła Lublina

Górujący nad Lublinem zamek z XIII-wieczną wieżą oraz Kaplicą Trójcy Świętej z bezcennymi bizan-

tyńsko-ruskimi freskami to jeden z najważniejszych zabytków miasta. W 2013 r. po kilku latach remontu został w pełni udostępniony turystom. To była wyjąt-kowo trudna praca, która nie ograniczała się tylko do robót konserwatorskich, lecz przede wszystkim wy-magała gruntownego osuszenia budowli i stabilizacji niebezpiecznie pękających murów. Dzięki zastosowa-niu innowacyjnych rozwiązań skutecznie zabezpie-czono zabytek przed dalszym niszczeniem.

Wchodząc na zamkowy dziedziniec, od razu do-strzegamy odnowioną ceglaną elewację Kaplicy Trój-cy Świętej. Ten, kto zwiedzał ją wcześniej, pamięta nieprzyjemny dźwięk starej klimatyzacji. Nowocze-sny system, jaki został zamontowany, jest nie tylko cichy, lecz także dużo wydajniejszy i co równie ważne — umożliwia utrzymanie odpowiedniego mikroklima-tu bez konieczności ograniczania liczby zwiedzają-cych. W ramach prac przeprowadzono też konserwa-cję krypty oraz pomieszczeń przyziemia, w których wkrótce zostanie urządzone lapidarium.

Nową funkcję otrzymał romański donżon. To wyso-ka wieża, z której rozciąga się wspaniały widok na Lu-blin. Jeszcze do niedawna zwiedzać można było tylko mauzoleum ku czci pomordowanych tu więźniów: bo-jowników o wolność i niepodległość Polski po Wiośnie

Ludów, z czasów powstania styczniowego w 1863 r., a także tych z II wojny światowej i z lat 1944-1954. W ramach projektu odnowiono elewację i doświetlo-no klatkę schodową, a na szczycie wybudowano taras widokowy. To ogromna atrakcja zarówno dla tury-stów, jak i mieszkańców Lublina, którzy dotychczas nie mogli oglądać Starego Miasta z tak wysokiej per-spektywy.

Nowego wymiaru nabrały także ekspozycje muzeal-ne. Otwarta w ubiegłym roku, stała wystawa „Śladami przeszłości. Najdawniejsze dzieje Ziemi Lubelskiej” należy do najciekawszych i najnowocześniejszych w Polsce. Wśród oryginalnych zabytków i naturalnej wielkości rekonstrukcji domostw i grobów rozmiesz-czono realistyczne postacie, prezentacje multime-dialne, filmy i animacje. Interaktywny charakter ekspozycji przyciąga zwłaszcza młodych miłośników historii.

W dawnych czasach zamki budowane były w taki sposób, żeby dostęp do nich był ograniczony. Obecnie dąży się do tego, żeby niedostępne niegdyś twierdze były jak najszerzej otwarte dla gości. Zamek Lubelski jest tego najlepszym przykładem. Otwarta do późnych godzin wieczornych brama zamku, łatwo dostępny ta-ras widokowy, a także otwarte w soboty i niedziele ekspozycje muzealne zachęcają do odwiedzenia tego niezwykłego miejsca.

45

main award

The jewel of Lublin

Dominating over Lublin, the castle with a 13th- -century tower and the Holy Trinity Chapel with

invaluable Byzantine and Ruthenian fresco paintings is one of the city’s major monuments. In 2013, after several years’ renovation, it was made fully accessible to tourists. The renovation was extremely difficult, as it was not limited only to conservation works, but, above all, it required a thorough drying of the building and stabilisation of the dangerously cracking walls. Thanks to the application of innovative solutions, the monument was successfully secured against further decay.

When entering the castle’s courtyard, you will notice right away the renovated brick facade of the Holy Trinity Chapel. Those who have visited it earlier will certainly remember the unpleasant sound of the old air conditioning. The new system that has been installed is not only quieter, but also much more efficient and, what is equally important, it makes it possible to maintain an appropriate micro- -climate without limiting the number of visitors. The renovation works also covered the conservation of the crypt and the ground floor rooms, which will soon house a lapidarium.

The Romanesque keep now serves a new function. It is a high tower from which one can admire the magnificent views of Lublin. Until recently, tourists could visit only the mausoleum established in honour of prisoners murdered here, i.e. Poland’s freedom

and independence fighters after the Spring of Nations and from the times of the January Uprising in 1863, as well as World War II and the years 1944-1954. As part of the project, the structure’s facade was renovated and the staircase was provided with appropriate additional lighting, and an observation terrace was added at the top. It is a huge attraction both for tourists and the inhabitants of Lublin, who were not able to watch the Old Town from such a high perspective before.

A new dimension has been also taken on by the museum exhibitions. Opened last year, the permanent exhibition, called “In the footsteps of history. The oldest history of the Lublin Land”, is one of the most interesting and the most modern exhibitions in Poland. In among the original exhibits and life- -size reconstructions of homesteads and graves, lifelike figures, multimedia presentations, films and animations have been placed. The interactive nature of this exhibition in particular attracts young enthusiasts of history.

In the old days, castles were built so as to restrict access to them. Nowadays, there is a trend to make the formerly inaccessible fortresses become the most widely open to guests. Lublin Castle is the best example here. The castle gate open till late at night, the easily accessible observation terrace and museum exhibitions, which are open on Saturdays and Sundays, encourage tourists to visit this unusual place.

46

Kategoria — Zabytek

Projekt: Konserwacja najcenniejszych zabytków Lublina — Kaplicy Trójcy Świętej i zabudowy Wzgórza Zamkowego oraz Bramy KrakowskiejProjektodawca: Muzeum Lubelskie w LublinieLokalizacja: Lublin, woj. lubelskieProgram: Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, 7.1 Infrastruktura kultury i turystykiWartość projektu: ok. 13,2 mln zł Dofinansowanie z UE: ok. 7,9 mln zł

Category — Historic Building

Project: Conservation of the most valuable monuments of Lublin — the Holy Trinity Chapel, buildings on the Castle Hill and the Kraków GateBeneficiary: The City Museum in LublinLocation: Lublin, Lubelskie VoivodeshipProgramme: Regional Operational Programme of Lubelskie Voivodeship 2007-2013, 7.1 Cultural and tourism infrastructureProject value: approx. PLN 13.2 million EU Subsidies: approx. PLN 7.9 million

t Ściany Kaplicy Trójcy Świętej pokrywają piękne freski w stylu rusko-bizantyjskim. Na podłodze znajduje się współczesna instalacja Leona Tarasewicza(fot. Piotr Maciuk)t The walls in the Holy Trinity Chapel are covered with beautiful fresco paintings in the Ruthenian-Byzantine style. On the floor, there is a contemporary installation by Leon Tarasewicz(photo: Piotr Maciuk))

u Po remoncie okazale prezentuje się zamkowy dziedziniec z romańskim donżonem(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The renovated castle’s courtyard with a Romanesque keep looks magnificent (photo: Janusz Tatarkiewicz)

Str. 43 od lewej: Janusz Tatarkiewicz (x2), Konrad KrólikowskiPage 43 from the left: Janusz Tatarkiewicz (x2), Konrad Królikowski

48

p Ekrany multimedialne przybliżają wiedzę o zgromadzonych tu eksponatach(fot. Piotr Maciuk)p The multimedia screens provide the visitors with information on the exhibits collected here(photo: Piotr Maciuk))

t Wystawa „Śladami przeszłości. Najdawniejsze dzieje Ziemi Lubelskiej” (fot. Piotr Maciuk)t The exhibition entitled “In the footsteps of history. The oldest history of the Lublin Land”(photo: Piotr Maciuk))

u Zamek Lubelski jest jednym z najliczniej odwiedzanych zabytków (fot. Janusz Tatarkiewicz)u Lublin Castle is one of the monuments visited by the largest numbers of tourists (photo: Janusz Tatarkiewicz)

50

nominacja

Wyjątkowa kolekcja

W XIX-wiecznym pałacyku Czapskich w Krakowie przechowywany jest zbiór ponad 100 tys. pol-

skich monet, medali i banknotów, czyli największa ko-lekcja rodzimych numizmatów na świecie. W czerwcu 2013 r. otwarto tutaj Europejskie Centrum Numizma-tyki Polskiej, jedyne w Polsce i jedno z nielicznych w Europie Środkowej muzeów poświęconych tej te-matyce.

Pałacyk w stylu włoskim został wzniesiony w latach 1883-1884 przez Huberta Antoniego, według projektu Leonarda Marconiego. W 1894 r. ten piękny obiekt został zakupiony przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896), wybitnego kolekcjonera polskich mo-net i medali, bibliofila, zbieracza grafiki, dzieł sztuki oraz polskich pamiątek. Po śmierci, zgodnie z jego wolą, utworzono tu muzeum, które w 1903 r. prze-kazano wraz ze zbiorami krakowskiemu Muzeum Na-rodowemu.

Kolekcja bez najmniejszego uszczerbku przetrwała II wojnę światową, lecz przez prawie 70 lat nie była szerzej znana ze względu na problemy finansowe i lo-kalowe muzeum. Monety udostępniane były wyłącz-nie na wystawach czasowych. W pałacyku Czapskich mieściła się administracja, a bezcenny zbiór czekał w piwnicach pałacu na lepsze czasy. W 2009 r. Mu-zeum Narodowe otrzymało dofinansowanie, które umożliwiło gruntowny remont pałacu oraz unikalnego Pawilonu Muzealnego. Przeprowadzono konserwację wyposażenia m.in. mebli bibliotecznych i gablot eks-

pozycyjnych. W wyremontowanych salach urządzono Gabinet Numizmatyczny oraz zbiór starych druków i rękopisów. Powstało tu także profesjonalne zaplecze badawcze oraz otwarto nowoczesne skarbce. W mu-zeum pokazywane są najcenniejsze i najważniejsze monety, medale czy banknoty. Pomocą w podróży po świece numizmatyki, poza tradycyjnymi opisami, służą zintegrowane z gablotami multimedia. Każdy obiekt został wielokrotnie powiększony, dokładnie opisany, zinterpretowany, a niektóre okraszono cie-kawostkami.

Zadbano również o otoczenie pałacu, a zwłaszcza XIX-wieczny ogród ze starodrzewem i zbiorem ele-mentów architektonicznych, gromadzonych od po-nad 100 lat. Lapidarium prezentuje się interesująco zwłaszcza po zmierzchu, gdy włączona jest nastrojo-wa iluminacja.

Europejskie Centrum Numizmatyki to placówka prowadząca również program edukacyjny dla dzieci i młodzieży. Podczas lekcji muzealnych uczniowie po-znają podstawowe pojęcia związane z historią pienią-dza i jego wpływu na rozwój społeczeństwa. Uczą się analizować napisy i ornamenty na monetach, a tak-że uświadamiają sobie znaczenie numizmatyki jako nauki pomocniczej historii. Tematyka numizmatycz-na wpisała się w tradycyjne cykle edukacyjne, które od kilku lat są realizowane we wszystkich oddziałach Muzeum Narodowego w Krakowie, m.in. „Muzealne ABECADŁO” i „Konik Muzealny”.

51

nomination

A unique collection

The 19th-century Czapski Family Palace in Kraków is the place where you will find a collection of over

100,000 Polish coins, medals and banknotes, i.e. the largest collection of domestic numismatic objects in the world. In June 2013, the European Centre of Polish Numismatics was opened here, which is the only museum of this type in Poland and one of the few such institutions in Central Europe devoted to this subject.

Built in the Italian style, the palace was constructed in 1883-1884 by Hubert Antoni to a design by Leonard Marconi. In 1894, this beautiful structure was bought by Emeryk Hutten-Czapski (1828-1896), a renowned collector of Polish coins and medals, a bibliophile, and a collector of graphics, works of art and Polish memorabilia. After his death, and according to his will, a museum was established here. In 1903, this museum was handed over to the National Museum in Kraków.

The collection survived World War II without the tiniest scratch, but for nearly 70 years it was not known to the public due to financial and housing problems faced by the museum. The coins could be seen only during temporary exhibitions. The Czapski Family Palace served for administrative purposes, and the invaluable collection was waiting for better days, in the cellars. In 2009, the National Museum received a subsidy to thoroughly renovate the palace and the unique Museum Pavilion. The furnishings, e.g. library furniture and display cabinets, underwent conservation processes. In the renovated rooms, the Numismatic Study Room with a collection of

old prints and manuscripts was arranged. Moreover, professional research facilities have been established here and modern treasuries were opened. Visitors to the museum can admire the most valuable and the most important coins, medals and banknotes. In their journey through the world of numismatics, apart from the traditional descriptions, visitors are assisted by multimedia integrated with the display cabinets. Each exhibit has been magnified many times, described in detail and interpreted, and sometimes even embellished with interesting facts.

The palace’s surroundings have also been taken care of. This applies particularly to the 19th-century garden with an old forest and a collection of architectural elements, which have been gathered for over 100 years. The lapidarium looks interesting especially after dusk, when romantic illuminations are turned on.

The European Centre of Numismatics also offers an educational programme for children and young people. During museum lessons, students become acquainted with the basic notions related to the history of money and its influence on a society’s development. Children learn how to analyse the inscriptions and ornaments on coins, and realise the importance of numismatics as an auxiliary science of history. The numismatic subject matter has become part of the traditional educational series that, for several years now, have been organised in all the branches of the National Museum in Kraków, e.g. “The Museum’s ABCs” and “The Museum Rocking Horse”.

52


Projekt: Europejskie Centrum Numizmatyki Polskiej w Muzeum Narodowym w KrakowieProjektodawca: Muzeum Narodowe w KrakowieLokalizacja: Kraków, woj. małopolskieProgram: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 11.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnymWartość projektu: ok. 23,2 mln zł Dofinansowanie z UE: ok. 19,7 mln zł


Project: The European Centre of Polish Numismatics in the National Museum in KrakówBeneficiary: The National Museum in KrakówLocation: Kraków, Małopolska VoivodeshipProgramme: Operational Programme Infrastructure and Environment, 11.1 Protection and preservation of cultural heritage of supra-regional importanceProject value: approx. PLN 23.2 million EU Subsidies: approx. PLN 19.7 million

t Pałacyk w stylu włoskim zaprojektował Hubert Marconi.Muzeum posiada profesjonalne zaplecze badawcze(fot. Janusz Tatarkiewicz x2)t The palace in the Italian style was designed by Hubert Marconi. The museum has professional research facilities(photo: Janusz Tatarkiewicz x2)

u W odrestaurowanych gablotach przechowywane są stare książki i numizmaty (fot. Janusz Tatarkiewicz)u In the renovated display cabinets, old books and numismatic objects are kept(photo: Janusz Tatarkiewicz)

54

nominacja

Gmach, który inspiruje

Dotychczas urzędy wojewódzkie kojarzyliśmy z biu-rowcami, w których złożymy wniosek o paszport,

uzyskamy koncesje, licencje czy zezwolenia. O zwie-dzaniu takich miejsc mało kto myślał. Jednak budy-nek Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego (ZUW) w Szczecinie od dawna przykuwał uwagę spa-cerujących wzdłuż Odry. Jego monumentalna fasada dominuje w panoramie miasta i często pojawia się na widokówkach ze Szczecina.

Przed ponad stuletnim budynkiem zawsze zatrzy-mywały się grupy turystów, zainteresowanych tym, co znajduje się w środku. Dlatego podczas pracy nad projektem rewitalizacji zdecydowano się na udostęp-nienie go zwiedzającym. Warto było bowiem pokazać, ile ciekawych rzeczy w sobie kryje i jak wspaniały widok roztacza się z jego wieży.

Spacerując po Wałach Chrobrego, z reguły zwraca-my uwagę jedynie na okazałą fasadę budynku urzędu, a przecież neorenesansowy gmach składa się z pięciu skrzydeł z dwoma zamkniętymi dziedzińcami. Prace renowacyjne przeprowadzono na wszystkich elewa-cjach budynku, łącznie ze ścianami dwóch wież. We wnętrzu dokonano wielu odkryć konserwatorskich, m.in. odrestaurowano barwne polichromie klatki schodowej oraz oryginalne napisy u szczytu porta-

li. Powstało kilka tras wycieczkowych, m.in. można zobaczyć wieże oraz schron przeciwatomowy, gdzie wciąż czynne są urządzenia i elementy wyposaże-nia z okresu zimnej wojny. Aby urozmaicić ofertę, organizowane są zajęcia edukacyjne dla uczniów. Tematy lekcji dla szkół, takie jak „Co kryją podzie-mia urzędu?” czy „Ile schodów prowadzi na wieżę?” rozbudzają ciekawość najmłodszych. W zabytkowych wnętrzach urzędu odbywają się też gry fabularne. Wszystkie te działania popularyzują historię miasta i kształtują wrażliwość na architekturę. Realizacja projektu miała trwać niemal 3 lata i zakończyć się dopiero w marcu 2014 r. Mimo upałów, które nie uła-twiały pracy na rusztowaniach, remont i konserwację udało się jednak sfinalizować osiem miesięcy przed planowanym terminem. Dzięki temu gmach w nowej odsłonie ujrzało ponad milion turystów przybyłych na zlot żaglowców „The Tall Ships Races” w 2013 r.

Obiekt wciąż skrywa sporo tajemnic, o których podczas zwiedzania barwnie opowiada ponad 30 pra-cowników urzędu. To bowiem pierwszy urząd woje-wódzki w Polsce, który w taki sposób otworzył się na interesantów i turystów. Przeszkoleni urzędnicy stali się przewodnikami — ochotnikami, zauroczonymi hi-storią własnego miejsca pracy.

55

nomination

A building that inspires

So far, voivodeship offices have been associated with office buildings where you can apply for a

passport, concession, licence or a permit. Hardly anybody imagined sightseeing such places. However, the West Pomeranian Voivodeship Office building in Szczecin has been attracting the attention of those strolling along the Oder River for a long time. Its monumental facade is the dominant element of the city’s panorama and it is often shown on the postcards from Szczecin.

In front of the over 100-year-old building, there always used to be groups of tourists stopping off, interested with what was inside. Therefore, when working on the revitalisation project, it was decided to make the building accessible to visitors, as it was worth showing them how many interesting things are hidden within it and what a wonderful view unfolds from its tower.

Walking along Wały Chrobrego Promenade, we usually pay attention only to the magnificent facade of the Voivodeship Office building, but this neo-Renaissance structure consists of five wings with two closed courtyards. The renovation works covered all the building’s facades, including the walls of the two towers. In the building’s interiors, in turn, numerous elements were exposed as a result of conservation works, e.g. the colourful polychromes in the staircase and original inscriptions at the top of the portals were

renovated. Moreover, several excursion routes were marked out. Tourists can now see the towers and the fallout shelter, with the devices and elements of equipment dating back to the Cold War period, being still in working order. To add variety to the Voivodeship Office’s offer, educational classes for students are organised. The topics, such as “What can be found in the Voivodeship Office’s vaults?” or “How many steps does the tower have?” arouse the youngest visitors’ curiosity. Furthermore, in the historic interiors of the building, role-playing games are organised. All this is to popularise the city’s history and shape the sensibility to architecture. The project was to take almost three years and be completed only in March 2014. Despite the hot weather, which definitely did not make scaffolding works easier, the renovation and conservation were completed eight months ahead of the schedule. As a result, the building in its new version could be seen by over a million tourists coming to the sailing ships rally “The Tall Ships Races” in 2013.

The Voivodeship Office still conceals quite a lot of secrets that are vividly talked about by over 30 office’s employees, as it is the first voivodeship office in Poland that has been opened up to its customers and tourists in such a way. The properly trained employees have become guides – volunteers who are enthralled with the history of their workplace.

56


Projekt: Rewitalizacja elewacji budynku Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w SzczecinieProjektodawca: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w SzczecinieLokalizacja: Szczecin, woj. zachodniopomorskieProgram: Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, 6.2. Wzrost atrakcyjności kulturalnej na obszarze metropolitalnymWartość projektu: ok. 15,3 mln złDofinansowanie z UE: ok. 11,5 mln zł


Project: Revitalisation of the facade of the West Pomeranian Voivodeship Office building in SzczecinBeneficiary: The West Pomeranian Voivodeship Office in SzczecinLocation: Szczecin, Western Pomerania VoivodeshipProgramme: Regional Operational Programme of the Western Pomerania Voivodeship for 2007-2013, 6.2 Increase in cultural attractiveness of metropolitan areasProject value: approx. PLN 15.3 millionEU Subsidies: approx. PLN 11.5 million

t Pełną iluminację gmachu Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego tworzy 221 punktów świetlnych (fot. Jakub Gibowski)t The illumination of the West Pomeranian Voivodeship Office building is formed by 221 light points(photo: Jakub Gibowski)

u W Wieży pod Marynarzem można zobaczyć Salę Maszkaronów, w której zgromadzono płaskorzeźby orłów, głów i herbów nieznanego pochodzenia(fot. Konrad Królikowski)u In the Seaman’s Tower, tourists can visit the Mascaron Room, where eagle, head and coat of arms bas-reliefs of unknown origin have been collected(photo: Konrad Królikowski)

Produkt promocyjnyPromotional Product

60

nagroda główna

Gnieźnieńska podróż w czasie

Znaleźć się w samym centrum wielkiego historycz-nego wydarzenia, w dodatku tak odległego, jak

koronacja Bolesława Chrobrego? Poczuć i chłonąć atmosferę XI-wiecznego piastowskiego grodu z jego iście książęcym przepychem z jednej strony i zwy-czajnym, urozmaicanym jarmarcznymi rozrywkami życiem gawiedzi z drugiej? To jak spełnienie dziecię-cego marzenia o przeniesieniu się w czasie. A wszyst-ko to jest możliwe za sprawą „Koronacji Królewskiej” — wielkiego festynu, podczas którego Plac św. Wojcie-cha w Gnieźnie wypełnia się rycerzami, łucznikami, chłopami, średniowiecznymi rzemieślnikami i człon-kami książęcej świty. Zwieńczeniem imprezy jest im-ponująca inscenizacja, której bohaterami są rok po roku wszyscy koronowani w Gnieźnie polscy władcy: od Bolesława Chrobrego, przez Mieszka II, Bolesława Śmiałego i Przemysława II, aż do Wacława II.

Dla mieszkańców i licznie przybyłych turystów to znak, że czekają ich dwa dni zabawy, ale i wielka lek-cja historii. Szukając pomysłu na promocję, sięgnięto bowiem po sprawdzoną formułę „nauki przez zaba-wę”, aby w atrakcyjny sposób przybliżyć dzieje mia-sta, ściśle związane z początkami państwa polskie-go, i w ten sposób wypromować królewskie Gniezno w sercu Wielkopolski.

„Koronacja Królewska” — choć najbardziej spekta-kularna — to niejedyna impreza, odwołująca się do

królewskości miasta. W ramach projektu zorganizo-wano bowiem aż 11 różnorodnych wydarzeń. Wśród nich m.in.: „Królewski Festiwal Artystyczny”, dwie wystawy muzealne i konferencję naukową poświę-coną tematyce koronacji królewskich. Dla amatorów fotografii przygotowano konkurs nawiązujący do idei „Królewskiego Gniezna”, a dla miłośników sportu tur-niej żużlowy o koronę Bolesława Chrobrego. Miesz-kańcy największych miast Polski o wszystkich tych atrakcjach dowiadywali się z ogólnopolskiej kampa-nii billboardowej. Regionalne telewizje i rozgłośnie radiowe nadawały zaś spoty zapraszające do udziału w wydarzeniach, o których można było przeczytać także na specjalnie przygotowanej stronie interne-towej.

Niedawno okazało się, że to niejedyne oblicze Mia-sta Królów. Można je też odkryć dzięki jednej z no-wych tras turystycznych. Szlak Wolnomularski to od-powiedź na zainteresowanie, jakim wśród turystów cieszy się śledzenie tajemnic loży masońskiej. Wolno-mularze wywarli duży wpływ na mieszkańców Gnie-zna i zostawili po sobie wiele pamiątek. A przy okazji warto dodać, że na to, co dzieje się w mieście, wpływ mają nie tylko turyści, ale przede wszystkim miesz-kańcy, ponieważ projekt „Królewskie Gniezno w sercu Wielkopolski” wyzwolił w nich pozytywną energię. To oni współtworzą Miasto Królów.

61

main award

Gniezno time travel

To find oneself in the very centre of a great historical event, and in addition, such a distant one like the

coronation of Bolesław Chrobry? To feel and drink in the atmosphere of an 11th-century Piast town with its truly ducal splendour, on the one hand, and the everyday life of the populace, to which variety is added by fair entertainment activities, on the other hand? It is like a childish dream of time travel coming true. And all this is possible thanks to the “Royal Coronation” — a great fest, during which the St. Adalbert Square in Gniezno fills up with knights, archers, peasants, medieval craftsmen and members of the ducal retinue. The highlight of this event is an impressive staging with all the Polish rulers crowned in Gniezno as its characters year after year: from Bolesław Chrobry, through Mieszko II, Bolesław the Bold and Przemysław II, to Wacław II.

For the inhabitants and tourists arriving in large numbers, it is a sign that ahead of them there are two days of fun, but also an important history lesson. When looking for a promotional idea, the organisers decided to use the proven formula of “learning through fun”. This enabled them to help the visitors become acquainted with the city’s history, which is closely connected with the beginnings of the Polish state, in an attractive way, and, thus, to promote the royal Gniezno in the heart of Wielkopolska.

Although the most spectacular, the “Royal Coronation” is not the only event referring to the

city’s royal nature. As many as 11 various events have been organised as part of the project. They include, for example, the “Royal Art Festival”, two museum exhibitions and a scientific conference devoted to the subject of royal coronations. Amateur photographers are invited to take part in a competition referring to the idea of “Royal Gniezno”, and the enthusiasts of sports — to the Bolesław Chrobry Crown speedway tournament. The inhabitants of the largest Polish cities were informed about the said attractions by means of a Poland-wide billboard campaign. By contrast, the regional TV and radio stations broadcast spots inviting participation in the events that could also be read about on a special website.

Recently, it has turned out that this is not the only face of the “City of Kings”. It can also be discovered thanks to one of the new tourist routes. The Masonic Route is the response to the popularity gained by the tracking of the secrets of the Masonic lodge among tourists. The Freemasons had a significant impact on the inhabitants of Gniezno and left numerous keepsakes behind. And by the way, it is worth adding that it is not only tourists, but, above all, the inhabitants who influence what is going on in the city, as the project “Royal Gniezno in the Heart of Wielkopolska” has triggered positive energy in them. It is them who are the co-authors of the City of Kings.

62

Kategoria — Produkt promocyjny

Projekt: Królewskie Gniezno w sercu WielkopolskiProjektodawca: Gmina Miasto GnieznoLokalizacja: Gniezno, woj. wielkopolskieProgram: Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, 6.1 Turystyka uzdrowiskowaWartość projektu: ok. 864 tys. złDofinansowanie z UE: ok. 628 tys. zł

Category — Promotional Product

Project: The Royal Gniezno in the heart of WielkopolskaBeneficiary: Municipal Commune of GnieznoLocation: Gniezno, Wielkopolska VoivodeshipProgramme: Regional Operational Programme for Wielkopolska 2007-2013, 6.1 Spa tourismProject value: approx. PLN 864 thousandEU Subsidies: approx. PLN 628 thousand

t Na wystawie w Muzeum Początków Państwa Polskiego można było obejrzeć kopie insygniów królewskich Kazimierza Wielkiego (fot. Jerzy Andrzejewski)t During the exhibition organised in the Museum of the Polish State Beginnings, copies of the royal insignia of Casimir the Great could be admired(photo: Jerzy Andrzejewski)

u Inscenizacja koronacji pierwszych królów Polski organizowana jest już cyklicznie pod koniec lipca (fot. Jerzy Andrzejewski)u The staging of the coronations of the first kings of Poland is a cyclical event organised at the end of July (photo: Jerzy Andrzejewski)

Str. 59 od lewej: Jerzy Gontarz, Tomasz WiechPage 59 from the left: Jerzy Gontarz, Janusz Tatarkiewicz

64p Uczestnicy „Turnieju Łuczniczego o Złoty Trzos Gnieźnieńskiego Grodu” muszą posługiwać się replikami średniowiecznej broni i być ubrani w strój z epoki(fot. Jerzy Andrzejewski)p Participants of the “Gniezno Town Golden Pouch Archery Tournament” need to be equipped with replicas of medieval weapons and wear medieval costumes(photo: Jerzy Andrzejewski)

t Rekonstrukcje walk to pasjonujące widowiska i żywa lekcja historii(fot. Jerzy Andrzejewski)t Reconstructions of the knights’ struggles are an exciting show and a live history lesson(photo: Jerzy Andrzejewski)

u Najlepszych zawodników i fanów żużla z całej Polski ściąga do Gniezna turniej żużlowy „O koronę Bolesława Chrobrego — Pierwszego Króla Polski”(fot. Jerzy Andrzejewski)u The best speedway riders and fans from all over Poland are attracted to Gniezno by the “Crown of Bolesław Chrobry — the First King of Poland” speedway tournament(photo: Jerzy Andrzejewski)

66

nominacja

Promocja przez literaturę

Od stuleci Kraków jest ważnym ośrodkiem intelek-tualnym Europy, miastem pierwszych polskich bi-

bliotek i drukarni. Tu powstawały arcydzieła literatury i mieszkali wybitni twórcy słowa. Wisława Szymbor-ska, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek czy Stanisław Lem to najbardziej znani z licznych współczesnych poetów i pisarzy związanych ze stolicą Małopolski. Wiele miast na świecie, kształtując swój wizerunek turystyczny, jako wyróżnik wskazuje dziedzictwo kul-turowe. Kraków także podąża tą drogą.

Opracowując koncepcję projektu „Literacka Mało-polska”, od początku przyjęto ambitny cel: uzyskanie przez Kraków tytułu Miasta Literatury UNESCO. Zapla-nowano więc szereg działań promocyjnych w Polsce i za granicą, które pomogłyby zdobyć to prestiżowe miano. Skupiono się m.in. na dużych wydarzeniach literackich oraz promocji w internecie.

W Krakowie zorganizowano dwie międzynarodowe konferencje: „Kreatywne Miasta i Regiony — Wyzwa-nia dla współpracy Miast Literatury” (październik 2012 r.) oraz „Writing freedom / Pisząc wolność” (maj 2013 r.). Odbyły się one równolegle z największymi festiwalami literackim w kraju: Conrada i Miłosza. W tym drugim wydarzeniu wzięło udział niemal 200 pisarzy i działaczy na rzecz wolności słowa z 50 kra-jów. Dziedzictwo literackie Małopolski prezentowane było także na międzynarodowych festiwalach literac-kich w Dublinie, Pradze, Lwowie, Reykjaviku, Berlinie i Edynburgu.

Portal www.readingmalopolska.pl to z kolei kom-pendium wiedzy na temat twórców literatury zwią-zanych z Małopolską. Na szczególną uwagę zasługują przygotowane z myślą o internautach trasy turystycz-ne śladem wielkich pisarzy, np.: Jerzego Pilcha, Sta-nisława Lema, Sławomira Mrożka, Czesława Miłosza, Jerzego Turowicza czy księdza Józefa Tischnera. Znaleźć tam można także szlaki tematyczne: kobiet, kryminalny, literatury żydowskiej, młodej literatury i reportażu współczesnego. Strona dopasowuje się do urządzeń mobilnych, więc użytkownicy tabletów i smartfonów mogą z niej korzystać podczas swych wędrówek po mieście i regionie.

„Literacka Małopolska” promowana jest również za pomocą filmu „Widok Krakowa” w reżyserii Magda-leny Piekorz. Bohater dokumentu, Adam Zagajewski, jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie pol-skich poetów, przedstawia widzom swoich mistrzów, ulubione miejsca w Krakowie i zaprzyjaźnionych lite-ratów.

Główny cel projektu został osiągnięty — 21 paździer-nika 2013 r., na konferencji miast kreatywnych UNESCO w Pekinie, Kraków uzyskał upragniony tytuł, stając się siódmym (obok Edynburga, Iowa City, Melbourne, Dubli-na, Norwich i Reykjaviku) kreatywnym miastem literac-kim świata. Tak duże wyróżnienie zobowiązuje i dopin-guje do dalszych działań. W planach jest już oznakowa-nie literackich adresów i szlaków, a także opracowanie aplikacji mobilnej i literackiej mapy Krakowa.

67

nomination

Promotion through literature

For centuries, Kraków has been an important intellectual centre of Europe, and the city of the

first Polish libraries and printing houses. This is where masterpieces of literature were created and where outstanding word artists lived. Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek and Stanisław Lem are only the best-known names of the contemporary poets and writers associated with the capital of Małopolska. When shaping their tourist image, many towns and cities in the world point to cultural heritage as their distinguishing feature. Kraków is no exception.

When developing the concept for the “Reading Małopolska” project, an ambitious goal was adopted from the very beginning: obtaining the title of the UNESCO City of Literature by Kraków. Therefore, a number of promotional activities were planned in Poland and abroad that would help the city to be granted this prestigious title. Large literary events and promotion on the Internet were the priorities.

Consequently, two international conferences were organised in Kraków: “Creative Cities and Regions — Challenges for Co-operation Among the UNESCO Cities of Literature” (October 2012) and “Writing Freedom” (May 2013). They were held parallel to the major literary festivals in Poland: the Conrad and Miłosz Festivals. The latter had as its participants almost 200 writers and freedom of speech activists from 50 countries. The literary heritage of Małopolska has also been presented during international literary festivals in Dublin, Prague, Lviv, Reykjavik, Berlin and Edinburgh.

The www.readingmalopolska.pl website, in turn, is a compendium of knowledge on the authors associated with the region of Małopolska. Particular attention should be paid to tourist routes in the footsteps of great writers, e.g. Jerzy Pilch, Stanisław Lem, Sławomir Mrożek, Czesław Miłosz, Jerzy Turowicz or the priest Józef Tischner, which have been marked out for Internet users. They are also based on the following themes: women, crime, Jewish literature, young literature and contemporary reportage. The website is compatible with mobile devices, so the users of tablets and Smartphones can use it when wandering around the city and the region.

“Reading Małopolska” is also promoted through a film entitled “View of Kraków” directed by Magdalena Piekorz. The main character of this documentary, Adam Zagajewski, who is one of the most recognisable Polish poets in the world, presents to the viewers his masters, his favourite places in Kraków and writers with whom he has made friends.

The main aim of the project was achieved — on October 21st, 2013, at the conference of UNESCO Creative Cities in Beijing, Kraków was granted the longed-for title and became the seventh (next to Edinburgh, Iowa City, Melbourne, Dublin, Norwich and Reykjavik) Creative City of Literature in the world. Such a high award brings great responsibility and motivation to undertake further actions. Plans have been already made to mark the literary addresses and routes, and to develop a mobile application and literary map of Kraków.

68

Kategoria — Produkt promocyjny

Projekt: Literacka MałopolskaProjektodawca: Krakowskie Biuro FestiwaloweLokalizacja: Kraków, woj. małopolskieProgram: Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, 8.1. Promocja Małopolski na arenie międzynarodowejWartość projektu: ok. 1,41 mln złDofinansowanie z UE: ok. 715 tys. zł

Category — Promotional Product

Project: Reading MałopolskaBeneficiary: The Kraków Festival OfficeLocation: Kraków, Małopolska VoivodeshipProgramme: 2007-2013 Małopolska Regional Operational Programme, 8.1 International promotion of MałopolskaProject value: approx. PLN 1.41 millionEU Subsidies: approx. PLN 715 thousand

t Poeta Adam Zagajewski w filmie „Widok Krakowa” oprowadza widzów po swoich ulubionych miejscach w Krakowie(fot. Janusz Tatarkiewicz)t The poet Adam Zagajewski in the film entitled “View of Kraków” showing the viewers around his favourite places in Kraków(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Miasto, kształtując swój wizerunek, odwołuje się do bogatego dziedzictwa literackiego (fot. Janusz Tatarkiewicz)u Shaping its image, the city refers to its rich literary heritage(photo: Janusz Tatarkiewicz)

Turystyka aktywnaActive Tourism

72

nagroda główna

Górom wyrósł konkurent

Z ima w naszym kraju coraz częściej płata figle, gó-rale liczą straty, a miłośnicy białego szaleństwa

przeglądają foldery turystyczne tych miejsc na świe-cie, gdzie śniegu zawsze jest pod dostatkiem. Wyba-wieniem dla nich może być nie Austria czy Włochy, ale Suwalszczyzna, a dokładniej oddany do użytku w 2008 r. Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji Szel-ment (WOSiR Szelment).

Skąd jednak pomysł, by wybudować tego typu ośro-dek w miejscu mało przecież kojarzącym się z nar-ciarstwem? Prowadzone na przełomie lat 2003-2004 przez Suwalską Izbę Rolniczo-Turystyczną badania jednoznacznie wskazały na dogodne warunki dla roz-woju tej dyscypliny sportu na Górze Jesionowej. Polo-dowcowa rzeźba terenu oraz mroźne zimy sprawiają, że sezon narciarski trwa tutaj bardzo długo.

Położony 15 km od Suwałk kompleks kusi wieloma atrakcjami, przede wszystkim dziesięcioma trasami zjazdowymi o trzystopniowym poziomie trudności, oświetlonymi, ratrakowanymi i obsługiwanymi przez osiem wyciągów. Dla miłośników bardziej ekstremal-nych wrażeń przygotowano m.in. wyposażony w osob-ny orczyk snowpark. Do dyspozycji turystów są po-nadto: naturalne lodowisko, trasy saneczkarska i bie-gowa oraz wypożyczalnia sprzętu narciarskiego wraz z serwisem. Przy ośrodku działa też szkoła narciarska

„Strefa”. Na przygotowanym i zabezpieczonym polu treningowym kadra wykwalifikowanych instruktorów oferuje zajęcia z nauki jazdy na nartach i deskach snowboardowych dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Szelment to nie tylko trasy zjazdowe, ale rów-nież malowniczo położone u podnóża Góry Jesiono-wej centrum z infrastrukturą turystyczną. 37 miejsc w pokojach 2 i 3-osobowych, restauracja na sto osób oraz dwie sale konferencyjne sprawiają, że z roku na rok miejsce to staje się coraz bardziej popularne nie tylko wśród polskich turystów, ale również gości z Obwodu Kaliningradzkiego i Litwy. Szelment jest ośrodkiem całorocznym, dlatego przygotowano także ofertę letnią. Wśród propozycji znaleźć można m.in. rodzinną zabawę w parku linowym, wspinaczkę po skałce, mecz na polu do minigolfa, rozgrywki paint-ball, a także wycieczki rowerowe.

Atrakcją ośrodka jest również jedyna w Polsce sta-ła ekspozycja poświęcona historii sportów zimowych „Od Marusarza do Małysza i Kowalczyk”. Można na niej zobaczyć m.in. narty i oryginalny kombinezon, w którym Adam Małysz walczył o „Kryształową kulę”, a także zdjęcia, medale, numery startowe innych znakomitych sportowców, w tym Justyny Kowalczyk i Tomasza Sikory. Co ciekawe, kustoszem wystawy jest sam mistrz olimpijski z 1972 r. — Wojciech Fortuna.

73

main award

A new competitor for the mountains

Winter in Poland plays tricks more and more often, and due to this highlanders estimate their losses

and the enthusiasts of winter sports go through tourist catalogues presenting those places in the world where snow is always in abundance. Their salvation can be not Austria or Italy, but the Suwałki Region and, to be more precise, the Voivodeship Sports and Leisure Centre “Szelment” (VSLC Szelment), put into use in 2008.

But where does the idea to build such a centre in a place that, after all, can be barely associated with skiing, come from? The research conducted at the turn of 2003 and 2004 by the Suwałki Chamber of Agriculture and Tourism explicitly proved the existence of favourable conditions for the development of this sport on the Jesionowa Mountain. Because of the post- -glacial relief and frosty winters, the skiing season is very long here.

The complex, situated at a 15-kilometre-distance from Suwałki, tempts tourists with numerous attractions, and especially with ten illuminated ski runs representing three levels of difficulty that are maintained with the use of snow groomers and serviced by eight ski lifts. The enthusiasts of more extreme sensations are offered, for example, a snow park equipped with a separate T-bar lift. Moreover, tourists can use the following: a natural ice rink, sledging and cross-country ski runs, as well as a ski equipment rental shop, including a service station. At VSLC Szelment,

there is also the Ski School “Strefa”. On a specially adapted and secured training field, qualified skiing instructors offer skiing and snowboarding classes for children, young people and adults.

Szelment is not only associated with ski runs, but it is also a centre with tourism infrastructure, picturesquely situated at the foot of the Jesionowa Mountain. The double and triple rooms that can accommodate 37 guests, a restaurant that can hold one hundred people, and two conference rooms have made this place increasingly popular year after year, not only among Polish tourists, but also among guests from the Kaliningrad Oblast and Lithuania. Szelment is a year-round centre, and, therefore, a summer offer is also available. It includes, among other things, having family fun on a ropes course, rock climbing, playing golf on a mini-golf course, paintball games and cycling tours.

Another attraction is the exhibition devoted to the history of winter sports entitled “From Marusarz to Małysz and Kowalczyk”, which is the only permanent exhibition of this type in Poland. This is where one can see, for example, the skis and the original suit that Adam Małysz wore when contending in the World Cup, as well as photos, medals and number bibs of other outstanding sportsmen, including Justyna Kowalczyk and Tomasz Sikora. Curiously enough, the exhibition’s curator is a 1972 Olympic champion himself — Wojciech Fortuna.

74

Kategoria — Turystyka aktywna

Projekt: Budowa Wojewódzkiego Ośrodka Sportu i Rekreacji Szelment na Górze Jesionowej nad jeziorem Szelment Wielki w gminach Szypliszki i Jeleniewo — etap pierwszy Projektodawca: Województwo Podlaskie Lokalizacja: Szelment, woj. podlaskieProgram: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, 1.4 Rozwój turystyki i kulturyWartość projektu: ok. 14,3 mln złDofinansowanie z UE: ok. 6,1 mln zł

Category — Active Tourism

Project: Establishment of the Voivodeship Sports and Leisure Centre “Szelment” on Jesionowa Mountain on Szelment Wielki Lake in the Communes of Szypliszki and Jeleniewo — Phase I Beneficiary: Podlaskie Voivodeship Location: Szelment, Podlaskie VoivodeshipProgramme: Integrated Operational Programme for Regional Development, 1.4 Development of tourism and cultureProject value: approx. PLN 14.3 millionEU Subsidies: approx. PLN 6.1 million

t „Międzynarodowy Bieg Narciarski o Puchar Bieguna Zimna” to jedna z najważniejszych imprez przygotowywanych przez ośrodek (fot. Stanisław Roziewski)t The “Pole of Cold Cup International Cross-Country Skiing Race” is one of the major events organised by the centre(photo: Stanisław Roziewski)

u Na turystów czeka 10 oświetlonych i naśnieżanych tras narciarskich, obsługiwanych przez osiem wyciągów(fot. Stanisław Roziewski)u Tourists are offered ten illuminated ski runs, equipped with snow-making systems and serviced by eight ski lifts(photo: Stanisław Roziewski)

Str. 71 od lewej: Stanisław Roziewski, Maciej ZakrzewskiPage 71 from the left: Stanisław Roziewski, Maciej Zakrzewski

76p Stała ekspozycja „Od Marusarza do Małysza i Kowalczyk” poświęcona została historii polskiego narciarstwa(fot. Stanisław Roziewski)p The permanent exhibition devoted to the history of skiing in Poland entitled “From Marusarz to Małysz and Kowalczyk”(photo: Stanisław Roziewski)

t Wśród letnich propozycji znaleźć można m.in. rodzinną zabawę w parku linowym(fot. Stanisław Roziewski)t The centre’s summer offer includes, among other things, having family fun on a ropes course(photo: Stanisław Roziewski)

u Malowniczo położone u podnóża Góry Jesionowej centrum z całoroczną infrastrukturą turystyczną(fot. Stanisław Roziewski)u Picturesquely situated at the foot of the Jesionowa Mountain, the centre with its year-round tourism infrastructure(photo: Stanisław Roziewski)

78

nominacja

O czym szumią bory

Bory Tucholskie są jak polska przyroda w pigułce. Przedrostkiem „naj” można obdzielić lasy — naj-

większe w Polsce, Brdę — jedną z najciekawszych polskich rzek, spływy kajakowe — jedne z najpięk-niejszych. A to tylko przedsmak, bo te tereny doce-nią przede wszystkim poszukiwacze nieoczywistych atrakcji.

Powiat tucholski mocno stawia na rozwój turysty-ki zrównoważonej, ponieważ większość jego terenu zajmują parki krajobrazowe, rezerwaty i pomniki przyrody. Stąd też nadrzędnym celem przedsięwzię-cia było pogodzenie funkcji turystycznych z ochroną przyrody. Chodziło o osiągnięcie maksimum efektu turystycznego przy minimalnej ingerencji w przy-rodę, tak by turystom zapewnić podstawową infra-strukturę, a jednocześnie ocalić to, co przyciąga ich w te strony: spokój, szum rzeki, sosnowe krajobrazy i piaszczyste ścieżki.

Gospodarzem Borów Tucholskich jest przyroda, ale turysta jest tu mile widzianym gościem. Inwestycje zrealizowane w ramach projektu pozwalają zwiedza-jącym wygodnie i bezpiecznie korzystać z tutejszych zasobów, przede wszystkim z uroków Brdy. Dla miło-śników spływów kajakowych powstało całe zaplecze: sześć stanic wodnych z pomostami do cumowania, zadaszonymi wiatami, miejscami na ogniska i ławka-mi, na których strudzeni wiosłowaniem turyści mogą odpocząć. Po wielogodzinnym spływie można rozbić

obozowisko na trzech polach biwakowych, wyposażo-nych w zaplecze sanitarne, stanowiska do karawanin-gu, punkty małej gastronomii, wypożyczalnie sprzętu, boiska sportowe i place zabaw dla dzieci.

Nie zapomniano też o miłośnikach dwóch kółek — dla nich wybudowano ścieżkę rowerową Tuchola — Świt — Tuchola. Pozwala ona bezpiecznie dotrzeć z Tucholi do rezerwatu przyrody „Dolina Rzeki Brdy” i uroczyska „Piekło” koło leśniczówki Świt. Są też sto-iska dla rowerów, gdzie cykliści mogą bezpiecznie za-parkować swój pojazd.

Z myślą o masowych wycieczkach zbudowano drew-nianą wieżę widokową w Fojutowie. Z wysokości 30 m można podziwiać „labirynty natury”, a w szczegól-ności największy w Polsce akwedukt — skrzyżowanie Wielkiego Kanału Brdy i Czerskiej Strugi. Widać z niej także „mówiące kamienie”, zapraszające do zwie-dzania innych atrakcji Borów Tucholskich, ulokowa-ne w tym najbardziej uczęszczanym przez turystów miejscu.

W sercu natury znalazło się również miejsce dla kultury — wybudowano trzy amfiteatry i centrum tury-styczno-kulturalne. Organizowane są w nich koncerty i imprezy kulturalne, więc oprócz dźwięków przyrody, turysta może też posłuchać muzyki. Wszystkie obiek-ty spełniają wymóg „bez barier”, dlatego turyści nie-pełnosprawni bez problemu mogą podziwiać piękno tutejszych lasów.

79

nomination

What the forests rustle about

The Tuchola Forests are Polish nature in a nutshell. The suffix “-est” or the word “most” can be used

to describe the forests, which are the largest ones in Poland, the Brda River, which is one of the most interesting Polish rivers, and canoeing trips, which are in the group of the most beautiful ones. But this is just the foretaste, as these areas will be valued above all by the seekers of inevident attractions.

The Tuchola Poviat focuses strongly on the development of sustainable tourism, as the majority of its area is occupied by landscape parks, reserves and monuments of nature. Hence, the superior objective of the project was to harmonise the tourist functions with nature conservation — the plan was to achieve the maximum tourist effect with the minimum interference with nature. This was to be accomplished to provide tourists with the basic infrastructure and, simultaneously, to protect everything that attracts them to this part of Poland, i.e. silence, humming of the river, pine landscapes and sandy paths.

The host of the Tuchola Forests is nature, but tourists are welcome here as guests. The investments implemented as part of the project enable visitors to comfortably and safely take advantage of the local assets, and, most importantly, the charms of the Brda River. Canoeing trip enthusiasts are offered the following facilities: six waterside hostels with mooring bridges, roofed shelters, bonfire areas and benches, on which the tourists fatigued with paddling, can have a rest. After a many hours’ canoeing trip you

can set up a camp on one of three camping sites, equipped with sanitary facilities, caravanning sites, small catering outlets, water equipment rental shops, playing fields and children’s playgrounds.

There is also something for bike enthusiasts — a Tuchola — Świt — Tuchola bike route has been marked out for them. This route enables them to safely get from Tuchola to the nature reserve “The Brda River Valley” and forest areas named “Hell” (“Piekło”), near the forester’s house “Dawn” (“Świt”). Moreover, there are bike racks where cyclists can safely park their vehicles.

Having mass trips in mind, a wooden watch tower in Fojutowo has been constructed. From the height of 30 m one can admire the “labyrinths of nature”, and, in particular, the largest aqueduct in Poland, i.e. a junction of the Great Channel of the Brda River and the Czerska Struga Stream. From here tourists can also see the so-called “speaking stones” that invite them to visit other attractions of the Tuchola Forests, located in this most highly frequented place.

In this very heart of nature, culture has also found its place — three amphitheatres and a centre of tourism and culture have been established. This is where concerts and cultural events are organised, so, apart from the sounds of nature, visitors can also listen to music. All the facilities satisfy the “without barriers” requirement, due to which disabled tourists can easily admire the beauty of the local forests.

80

Kategoria — Turystyka aktywna

Projekt: Bory Tucholskie — w labiryntach natury — wzmocnienie pozycji regionu Borów Tucholskich na turystycznej mapie Polski poprzez rozwój infrastruktury turystycznejProjektodawca: Powiat TucholskiLokalizacja: kujawsko-pomorskie oraz pomorskieProgram: Regionalny Program Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, działanie 6.1 Rozwój usług turystycznych w oparciu o zasoby przyrodniczeWartość projektu: ok. 22,3 mln zł Dofinansowanie z UE: ok. 11,6 mln zł

Category — Active Tourism

Project: Tuchola Forests – in the labyrinths of nature — strengthening the status of the Tuchola Forests on the tourist map of Poland through the development of tourism infrastructureBeneficiary: Tuchola PoviatLocation: Kujawsko-Pomorskie and Pomerania VoivodeshipsProgramme: Regional Operational Programme for Kujawsko- -Pomorskie Voivodeship for the years 2007-2013, Measure 6.1 Development of tourist services based on natural resources Project value: approx. PLN 22.3 million EU Subsidies: approx. PLN 11.6 million

t Drewniana wieża widokowa w Fojutowie(fot. Maciej Zakrzewski)t A wooden watch tower in Fojutowo(photo: Maciej Zakrzewski)

u Piękno Borów Tucholskich możemy odkrywać pieszo, rowerem lub kajakiem(fot. Maciej Zakrzewski)u The beauty of the Tuchola Forests can be discovered on foot, on a bike or in a canoe(photo: Maciej Zakrzewski)

Turystyka transgraniczna i międzynarodowaCross-border and International Tourism

84

nagroda główna

Przekraczając granice wyobraźni

Jak działa wahadło Newtona? Czym się różni życie na łące od tego w koronie drzewa? Jak powstaje

burza? Czy niepodłączona do prądu świetlówka może rozbłysnąć światłem? Co się stanie z gumową rękawi-cą włożoną do naczynia z ciekłym azotem? Po wizy-cie w Transgranicznym Ośrodku Edukacji Ekologicznej (TOEE) z łatwością będziemy umieli odpowiedzieć na te pytania.

Police, do niedawna kojarzące się z ośrodkiem przemysłu chemicznego, konsekwentnie pracują nad zmianą wizerunku. Gmina jako jedna z pierwszych w kraju wdrożyła selektywną zbiórkę odpadów i zmo-dernizowała systemy grzewcze. Wprowadzane są też nowoczesne rozwiązania w zakresie ochrony środowi-ska, czego efektem są nagrody i wyróżnienia w presti-żowych konkursach ekologicznych.

Za cel postawiono sobie stworzenie aktywnego ośrodka edukacji ekologicznej, który jednocześnie stałby się atrakcją turystyczną. Szansę stworzyły fundusze unijne i żywe kontakty z niemieckimi part-nerami. Współpraca z miastem Eggesin i Ogrodem Zoologicznym w Ueckermünde zaowocowała powsta-niem Transgranicznego Ośrodka Edukacji Ekologicz-nej. Na lokalizację wybrano leżące 5 km od granicy Zalesie. Nadleśnictwo Trzebież użyczyło nieużytko-wany budynek z początku XX w., służący do lat 80. jako stajnia. Teraz jest to interesujący obiekt z prze-

szklonym szczytem i zadbanym otoczeniem. Wnętrze obiektu przebudowano, adaptując je do pełnienia no-wych funkcji.

Zespół ośrodka tworzą pracownicy różnych spe-cjalności, którzy realizują autorskie programy edu-kacyjne. Odwiedzające ośrodek dzieci podczas zabawy poznają prawa fizyki oraz zjawiska zacho-dzące w przyrodzie i kosmosie. Organizowane są też otwarte dni tematyczne, np. dzień odkrywcy, leśnika i drzewiarza, które w weekendy przyciągają całe ro-dziny. Z warsztatów — przyrodniczego, ekologicznego, pogodowego czy nauk ścisłych — chętnie korzystają szkoły, ponieważ zajęcia te są praktycznym rozwinię-ciem zajęć lekcyjnych.

Po przygodzie naukowej warto wybrać się na wy-cieczkę przyrodoznawczą. W pobliżu znajduje się jezioro Świdwie z ptasim rezerwatem oraz Ostoja Wkrzańska. W okolicy utworzono tematyczne ścież-ki dydaktyczne. Ośrodek znakomicie łączy edukację z rekreacją. Dysponuje 35 rowerami, w tym dwoma tandemami i trzema trójkołowcami. W atrakcyjnej przyrodniczo okolicy wytyczono kilka tras rowero-wych.

W ciągu pierwszego półrocza działalności ośrodek odwiedziło ponad 11 tys. osób. Oferta jest na tyle atrakcyjna, że terminy dla grup zorganizowanych są już zajęte do końca 2015 r.

85

main award

Going beyond imagination

How does Newton’s cradle work? What is the difference between living in a meadow and

living in a treetop? How do storms develop? Can a fluorescent lamp that is not plugged in flare up with light? What will happen to a rubber glove dipped into liquid nitrogen? Having visited the Cross-border Environmental Education Centre (CBEEC), you will easily answer these questions.

Although associated with chemical industry until recently, the town of Police has been consistently striving for its image to be changed. The Commune of Police was one of the first communes in Poland to introduce selective waste collection and modernise its heating systems. Moreover, innovative solutions were applied in the field of environmental protection, which resulted in prizes and honourable mentions being awarded to Police in prestigious ecology-related competitions.

The aim that the town wanted to achieve was to establish an active environmental education centre that would at the same time serve tourist purposes. This was possible due to EU funds and intensified contacts with German partners. Co-operation with the municipality of Eggesin and the Zoo in Ueckermünde resulted in the establishment of the Cross-border Environmental Education Centre. It is located in Zalesie, at a distance of 5 km from the border. For this purpose, the Trzebież Forest District offered for use an unoccupied building, dating from the early 20th century, which was used as a stable until the 1980s. Now, it is

an interesting facility with a glazed gable and well-groomed surroundings. The structure’s interiors have been rebuilt and adapted to their new functions.

The centre’s team is comprised of various specialists who are engaged in implementation of custom- -designed educational programmes. When visiting and having fun at the centre, children become acquainted with the laws of physics and phenomena occurring in nature and the universe. Moreover, open thematic days are organised, e.g. the explorer’s, the forester’s and the wood specialist’s days, which at weekends are attended by whole families. In turn, the local workshops, e.g. environmental, ecological, weather- -related and the sciences-related ones are willingly attended by schools, as the classes organised here are a practical extension of school lessons.

Having completed this scientific adventure, it is worth taking a trip devoted to natural history. Nearby, there is the Świdwie Lake with a bird sanctuary and the Wkrzańska Refuge. Moreover, educational paths have been marked locally. The CBEEC perfectly combines education and leisure, as it offers 35 bicycles, including two tandem bicycles and three three-wheelers. Being attractive in natural terms, this area has also had several bike trails marked out.

During the first half-year of its activity, the centre was visited by over 11,000 people. The attractiveness of its offer is also proved by the fact that no booking for an organised group can be made until as late as the beginning of 2016.

86

Kategoria — Turystyka transgraniczna i międzynarodowa

Projekt: Życie nad Zalewem Szczecińskim i w Puszczy Wkrzańskiej — edukacja, ekologia i historiaProjektodawca: Gmina PoliceLokalizacja: Zalesie, woj. zachodniopomorskieProgram: Program Współpracy Transgranicznej Meklemburgia/Pomorze Przednie — Brandenburgia — Polska (woj. zachodniopomorskie) 2007-2013Wartość projektu: ok. 7,2 mln złDofinansowanie z UE: ok. 4,7 mln zł

Category — Cross-border and International Tourism

Project: Living on the Szczecin Lagoon and in the Wkrzańska Forest — education, ecology and historyBeneficiary: Commune of PoliceLocation: Zalesie, Western Pomerania VoivodeshipProgramme: Mecklenburg — Vorpommern / Brandenburg — Poland (Western Pomerania Voivodeship) Cross-border Co-operation Programme 2007-2013Project value: approx. PLN 7.2 millionEU Subsidies: approx. PLN 4.7 million

t Zajęcia edukacyjne w Transgranicznym Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Zalesiu są świetnym uzupełnieniem programu szkolnego (fot. Konrad Królikowski)t Educational classes in the Cross-border Environmental Education Centre in Zalesie are a perfect complement to the school curriculum(photo: Konrad Królikowski)

u Pobyt w Zalesiu może zakończyć wspólne ognisko połączone z pieczeniem kiełbasek(fot. Tomasz Łój)u A stay in Zalesie can be ended with a bonfire, with sausage roasting(photo: Tomasz Łój)

Str. 83 od lewej: Konrad Królikowski, Janusz TatarkiewiczPage 83 from the left: Konrad Królikowski, Janusz Tatarkiewicz

88p Kula plazmowa (wynalazek Tesli) w efektowny sposób pozwala zaprezentować takie zjawiska fizyczne, jak wzbudzanie gazów do świecenia czy powstawanie łuku elektrycznego (fot. Konrad Królikowski)p The plasma globe (invented by Tesla) makes it possible to spectacularly present such physical phenomena as causing gases to glow and producing an electric arc(photo: Konrad Królikowski)

t Specjalne tablice prezentują gwiazdozbiory widoczne w Polsce o różnych porach roku, a multimedia w atrakcyjny sposób przekazują wiedzę o najcenniejszych gatunkach roślin(fot. Konrad Królikowski)t The special boards present constellations that can be seen in Poland in different seasons of the year, and the multimedia render knowledge about the most valuable plant species in an attractive way(photo: Konrad Królikowski)

u W laboratorium chemicznym uczestnicy zajęć wykonują również „wybuchowe” eksperymenty (fot. Konrad Królikowski)u In the chemical laboratory, “explosion” experiments are also conducted(photo: Konrad Królikowski)

90

nominacja

Rowerowa kraina

W 2001 r. Szklarska Poręba postawiła na rozwój turystyki rowerowej. Wytyczono wtedy 12 tras

o różnych poziomach trudności. Podobne działania podjęły czeskie samorządy po drugiej stronie Kar-konoszy. W górach tych już dawno zniknęły grani-ce państwowe i nastał korzystny czas na tworzenie wspólnych polsko-czeskich produktów turystycznych. Ponad rok temu Szklarska Poręba wraz z czeskim Har-rachovem przystąpiły więc do wspólnego projektu, którego celem było podniesienie atrakcyjności pol-sko-czeskiej „Rowerowej Krainy” wśród turystów. Do promocji wykorzystano technologię mobilną.

Jazda na rowerze w górach przynosi ogromną sa-tysfakcję i niezapomniane przeżycia. „Rowerowa Kra-ina” to obecnie 20 tras o łącznej długości 462 km. Wśród nich są zarówno trasy dla początkujących ro-werzystów, jak i bardzo trudne, wymagające sporych umiejętności. Prowadzą przez najbardziej malowni-cze zakątki Karkonoszy i Gór Izerskich, po stronie pol-skiej i czeskiej. I co ważne — wszystkie układają się w pętle, które można ze sobą dowolnie łączyć.

Najważniejszym elementem projektu jest aplika-cja mobilna dostępna na dwie największe platfor-my mobilne — Android i iOS. Ściągnięcie aplikacji na tablet lub smartfon doskonale zastępuje papierową

mapę i przewodnik turystyczny. Trasy oznaczone są na czytelnej mapie wraz z dokładnym opisem ich profilu oraz informacjami o ciekawych obiektach, które po drodze można napotkać. Mobilny przewodnik działa zarówno w trybie online, jak i offline, a dzięki wbu-dowanemu modułowi GPS użytkownik może śledzić na mapie, w którym miejscu trasy aktualnie się znajduje. W aplikacji można znaleźć także opisy czterech tras narciarskich, dwóch pieszych oraz trasy samochodo-wej szlakiem „Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jele-niogórskiej”. Cyfrowy przewodnik wzbogacono o bazę noclegowo-gastronomiczną oraz organizer pozwalają-cy zaplanować dowolną wycieczkę, zgodnie z indywi-dualnymi zainteresowaniami użytkowników.

Nie zapominano też o osobach, które preferują tra-dycyjne wydawnictwa. Dla nich opracowano i wyda-no papierową mapę w czterech wersjach językowych — po polsku, czesku, niemiecku i angielsku. Są one dostępne m.in. w punkcie informacji turystycznej w Szklarskiej Porębie.

Promocja turystyki rowerowej przynosi wymierne efekty. Z rosnącej liczby cyklistów cieszą się właści-ciele hoteli i restauracji. W mieście powstają wypo-życzalnie rowerów, punkty serwisowe oraz sklepy ze sprzętem i akcesoriami rowerowymi.

91

nomination

Bicycle Land

In 2001, Szklarska Poręba made a decision to focus on the development of cycling tourism. Twelve

bike routes, representing various levels of difficulty, were marked out at that time. Similar actions were undertaken by the Czech local authorities on the other side of the Karkonosze Mountains. State borders disappeared in the Karkonosze Mountains a long time ago, and a good time has come to create common Polish-Czech tourism products. Over a year ago, Szklarska Poręba, in co-operation with the Czech town of Harrachov, commenced a joint project aimed at increasing the attractiveness of the Polish-Czech “Bicycle Land” among tourists. This project was promoted with the use of mobile technologies.

Cycling in the mountains is extremely satisfying and it is the source of unforgettable experiences. The “Bicycle Land” currently comprises 20 routes with a total length of 462 km. They include routes for the beginners as well as very difficult ones that require cyclists to demonstrate considerable skills. They go through the most picturesque places in the Karkonosze and Izerskie Mountains, both on the Polish and Czech sides. And what is important, they all form loops that allow cyclists to freely combine the routes.

The most important element of the project is a mobile application for the world’s major mobile platforms, Android and iOS. The application

downloaded on to a tablet or a Smartphone is a perfect substitute for paper maps and travel guides. The trails are marked on an easily readable map that includes detailed descriptions of their profile and information on interesting places that can be found on the way. This mobile guide works both on-line and off-line, and, because of the built-in GPS module, the users can check their current location on the map. Moreover, the application includes the description of four ski runs, two hiking routes and a driving route going along the “Jelenia Góra Valley Palaces and Gardens” trail. The digital guide also provides information on the accommodation and catering facilities, and an organiser that will help you plan any trip in accordance with your interests.

Tourists who prefer traditional publications have also been taken into account. A paper-form map in four language versions, e.g. in Polish, Czech, German and English, has been compiled and published for them. It is available, among others, in the tourist information point in Szklarska Poręba.

The promotion of cycling tourism is bringing measurable benefits. The increasing number of cyclists is something that the owners of hotels and restaurants are delighted with. In the town there are also more and more bike rental shops, service stations and shops selling bike equipment and accessories.

92

Kategoria — Turystyka transgraniczna i międzynarodowa

Projekt: Rowerowa KrainaProjektodawca: Miasto Szklarska PorębaLokalizacja: Szklarska Poręba, Piechowice, Świeradów-Zdrój, Stara Kamienica, Podgórzyn, MirskProgram: Program Współpracy Transgranicznej Czechy — Polska 2007-2013Wartość projektu: ok. 59,910 tys. złDofinansowanie z UE: ok. 50,992 tys. zł

Category — Cross-border and International Tourism

Project: Bicycle Land Beneficiary: Town of Szklarska PorębaLocation: Szklarska Poręba, Piechowice, Świeradów-Zdrój, Stara Kamienica, Podgórzyn, MirskProgramme: Czech Republic — Poland Cross-border Co-operation Programme 2007-2013Project value: approx. PLN 59.910 thousandEU Subsidies: approx. PLN 50.992 thousand

t Cyfrowe mapy na ekranach smartfonów pomagają wybrać właściwą trasę(fot. Janusz Tatarkiewicz)t The digital maps displayed on Smartphone screens help tourists to choose the correct route(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Rowerzyści mogą skorzystać z Kolei Izerskiej, by dojechać do niektórych tras(fot. Janusz Tatarkiewicz)u Cyclists can use the Izerskie Railway to get to some of the routes(photo: Janusz Tatarkiewicz)

Miejsce przyjazne dzieciomChild-friendly place

96

nagroda główna

Słowo, muzyka, obraz

Coraz rzadziej sięgamy po książki. We Włodawie trend jest jednak odwrotny: w 2013 r. w stosun-

ku do poprzedniego roku liczba czytelników wzrosła o 26,6 proc., a liczba wypożyczonych książek, pra-sy i multimediów powiększyła się o ponad 36 proc. Skąd ten fenomen? Składa się na to zaangażowanie całego zespołu, dobra współpraca ze szkołami i nowy budynek biblioteki, który został tak zaprojektowany i wyposażony, żeby zachęcić do odwiedzin i ułatwić kontakt z książką.

Rzeczywiście, już od progu można poczuć przyjazną atmosferę. W ramach projektu nie tylko kompleksowo przebudowano, lecz przede wszystkim w oryginalny sposób zaaranżowano wnętrza. Projektanci podzielili budynek na trzy strefy — „Słowo”, „Muzyka” i „Ob-raz”. „Muzyka” króluje w wypożyczalni dla dzieci. Postawiono tam sofę w kształcie fortepianu, podłogę zdobi motyw pięciolinii, a tapety i rolety pokryte są nadrukiem imitującym widownię. Strefę „Słowo” wy-posażono w meble w kształcie liter, a pod sufitem pod-wieszono plastikowe plansze imitujące kartki książek i gazet. W strefie „Obraz” niebieska kolorystyka oraz elementy wzornictwa podłóg i ścian nawiązują do ma-łych kwadratów — pikseli. To przestrzeń dla miłośni-ków multimediów. Do czytelni internetowej zakupio-no najnowszy sprzęt informatyczny, w tym komputery z ekranami dotykowymi, tablety graficzne i drukarki.

Urządzono też stanowisko wyposażone w najnowsze oprogramowanie do obróbki obrazu — jest to więc raj dla przyszłych grafików komputerowych.

Placówka przypomina raczej nowoczesny dom kul-tury niż tradycyjną bibliotekę. Czytelnicy nie muszą przeciskać się między półkami z książkami, bowiem w wypożyczalniach są tylko najpopularniejsze tytu-ły, a większość zbiorów znajduje się w odnowionych magazynach. Zainteresowani mogą je jednak bez problemu poszukać za pomocą cyfrowego katalogu. Dodatkowa wolna przestrzeń, jaką uzyskano, mieści stoły, krzesła i fotele i zachęca do swobodnego prze-glądania książek i czasopism, rozmów, a nawet spo-tkań towarzyskich.

Dzięki bogatemu wyposażeniu i wielofunkcyjnym pomieszczeniom nowego wymiaru nabrały organizo-wane tu cyklicznie imprezy. Chociażby kwietniowa „Noc z Andersenem”, podczas której dzieci oczaro-wywane są nocnym czytaniem baśni przez znanych Włodawian. Dodatkowe emocje wzbudza fakt, że w tę wyjątkową noc nie muszą wracać do domu, a gdy po-czują się zmęczone mogą zasnąć w specjalnie przy-stosowanej sali. Podczas takich imprez, a także licz-nych przedstawień teatralnych, wystaw i koncertów, nie tylko promowane jest czytelnictwo, lecz także odkrywane są młode talenty, których jak się okazuje we Włodawie nie brakuje.

97

main award

Words, music and images

We refer to books more and more rarely. However, in Włodawa an opposite trend can be observed:

in 2013 the number of readers using the public libraries increased by 26.6 per cent, and the number of borrowed books, magazines and multimedia increased by over 36 per cent in comparison with the previous year. Where does this phenomenon come from? It is the result of the whole team’s commitment, good co-operation with schools and the construction of the new library building, which was designed and equipped so that it would encourage the inhabitants to visit the library and encourage their contact with books.

Indeed, you will feel a friendly atmosphere right from the door. The project included not only comprehensive reconstruction, but, above all, an original arrangement of the interiors. The designers divided the building into three zones — “Words”, “Music” and “Images”. “Music” prevails in the children’s lending area. Here, there is a piano-shaped sofa, the floor is decorated with a stave motif, and the wallpapers and roller blinds are overprinted so as to imitate an audience. The “Words” zone is equipped with letter-shaped furniture, and under the ceiling there are suspended plastic charts imitating book and newspaper pages. In the “Images” zone, the blue colour and elements of the floor and wall design refer to small squares, pixels. This is an area designed for multimedia enthusiasts. The Internet reading room has been equipped with the latest computer hardware,

including touchscreen computers, graphics tablets and printers. Moreover, the library offers a station equipped with the latest image editing software — a paradise for graphic designers to be.

The library in Włodawa resembles a modern community centre rather than a traditional library. The readers do not have to squeeze through shelves with books, as in the lending areas you will only find the most popular titles, and the majority of collections are kept in renovated storerooms. Those interested in them, however, can easily find them, using a digital catalogue. The extra free space, gained in this way, with its tables, chairs and armchairs, encourages the library visitors to freely look through the books and magazines, to hold talks with other readers and even to arrange get-togethers.

Thanks to the generous collection of equipment and multi-functional rooms, the cyclical events organised here have taken on a new dimension. It is enough to mention here at least “The Night with Andersen”, held in April, during which children are enchanted with the night reading of fairy tales by well-known people from Włodawa. The children are even more excited by the fact that on this special night they do not have to go back home, and when they get tired, they can go to sleep in a specially adapted room. During such events, as well as numerous theatrical performances, exhibitions and concerts, not only reading is promoted, but also young talents, which Włodawa is definitely not short of, are discovered.

98

Kategoria — Miejsce przyjazne dzieciom

Projekt: Poprawa dostępności do zasobów Miejskiej Biblioteki Publicznej dla mieszkańców WłodawyProjektodawca: Gmina Miejska WłodawaLokalizacja: Włodawa, woj. lubelskieProgram: Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, 7.1 Infrastruktura kultury i turystykiWartość projektu: ok. 3,6 mln złDofinansowanie z UE: ok. 2,1 mln zł

Category — Child-friendly place

Project: Improvement of the accessibility to the Municipal Public Library resources for the inhabitants of WłodawaBeneficiary: Municipality of WłodawaLocation: Włodawa, Lubelskie VoivodeshipProgramme: Regional Operational Programme of Lubelskie Voivodeship 2007-2013, 7.1 Cultural and tourism infrastructureProject value: approx. PLN 3.6 millionEU Subsidies: approx. PLN 2.1 million

t Aranżacja pomieszczeń i ich wyposażenie przypadły do gustu najmłodszym gościom biblioteki (fot. Janusz Tatarkiewicz)t The youngest library guests have taken a liking to the arrangement of the interiors and their furnishings(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u W strefie „Muzyka” ustawiono sofę w kształcie fortepianu(fot. Janusz Tatarkiewicz)u In the “Music” zone, there is a piano-shaped sofa(photo: Janusz Tatarkiewicz)

Str. 95 od lewej: Janusz Tatarkiewicz x3Page 95 from the left: Janusz Tatarkiewicz x3

100

p Włodawska biblioteka to żywa placówka kulturalna (fot. Janusz Tatarkiewicz)p The library in Włodawa is a living cultural institution(photo: Janusz Tatarkiewicz)

t Placówka przypomina raczej nowoczesny dom kulturyniż tradycyjną bibliotekę (fot. Janusz Tatarkiewicz)t The library resembles a modern community centre rather than a traditional library(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Do czytelni internetowej zakupiono najnowszy sprzęt informatyczny(fot. Janusz Tatarkiewicz)u The Internet reading room has been equipped with the latest computer hardware(photo: Janusz Tatarkiewicz)

102

nominacja

Opowieść o przeszłości

Pasjonaci geologii i paleontologii od dawna przy-jeżdżali w Góry Świętokrzyskie w poszukiwaniu

ciekawych okazów skał i zachowanych w nich śladów życia sprzed milionów lat. Zwiedzanie Świętokrzy-skiego Szlaku Archeo-Geologicznego, w skład którego wchodzą m.in. Rezerwat Kadzielnia, Jaskinia Raj czy Bałtowski Park Jurajski, pozwala na szersze rozpropa-gowanie tej fascynującej wiedzy.

Sercem szlaku jest Centrum Geoedukacji w Kiel-cach, które mieści się w nowoczesnym budynku, świetnie wkomponowanym w otoczenie dawnego ka-mieniołomu Wietrznia. Takie położenie zachęca do wycieczek terenowych w poszukiwaniu skarbów przy-rody nieożywionej. W środku urządzono multimedial-ną wystawę o występujących na terenie Gór Święto-krzyskich procesach geologicznych. W specjalnych dioramach umieszczono modele organizmów, które żyły w lagunach, rafach i głębokim morzu pokrywa-jącym te tereny przed 359 milionami lat. Oprócz tra-dycyjnego zwiedzania można przeżyć niezapomnianą przygodę — w specjalnej kapsule wyświetlany jest film 5D „Podróż do wnętrza ziemi”, wzbogacony o nieco-dzienne wrażenia zmysłowe. Młodzież przyciąga też interaktywny model tetrapoda — pierwszego w histo-rii Ziemi kręgowca, który wyszedł na ląd. Jego tropy znaleziono właśnie w okolicach Kielc. Wykorzystanie nowoczesnych metod i narzędzi edukacyjnych pozwa-la w przystępny sposób przekazywać wiedzę geolo-

giczną i geograficzną. Program zwiedzania i przekaz przewodników dostosowano zarówno do dzieci ze szkół podstawowych, jak i do licealistów. Z oferty Centrum korzysta w miesiącu średnio 2000 osób.

Jego pracownicy opracowali specjalny program edukacyjny oraz przygotowują cykliczne imprezy popularyzujące geologię. Na zajęciach „Skąd jesteś skało?” uczestnicy dowiadują się, w jakich warun-kach powstają skały, jak są zbudowane oraz poznają charakterystyczne okazy z regionu świętokrzyskiego. Z kolei głównymi bohaterami zajęć „Tu chodził, tu spał” są mieszkańcy regionu sprzed milionów lat, czy-li tetrapod i allozaur. Młodzi ludzie chętnie decydują się, by spędzić czas w Centrum głównie ze względu na innowacyjne i interaktywne rozwiązania, wyko-rzystywane także podczas warsztatów. Aby jeszcze efektywniej dotrzeć do odbiorców, planowane jest uruchomienie aplikacji multimedialnej na smartfony „Poznaj piękno Geoparku Kielce”.

Centrum zaprasza także na praktyczne zajęcia, podczas których dzieci i młodzież poznają tajniki szlifowania kamienia, a także wykonują proste mode-le zwierząt kopalnych. Uczą się też, jak preparować skamieniałości, aby poszerzać kolekcje indywidual-ne lub zbiory szkolnych pracowni tematycznych. Dla prawdziwych pasjonatów utworzono zaś Klub Miłośni-ków Geologii, który oferuje regularne warsztaty pro-wadzone przez doświadczonych specjalistów.

103

nomination

A tale about the past

The enthusiasts of geology and palaeontology have been coming to the Świętokrzyskie Mountains for

ages in search of interesting pieces of rocks, and the traces of organisms that used to live here millions of years ago, which are preserved in them. This fascinating knowledge can be even more widely popularised by way of visiting the Świętokrzyskie Archeo-Geological Trail, comprising, among others, the Kadzielnia Reserve, the Paradise Cave and the Bałtów Jurassic Park.

The heart of the trail is the Geo-Education Centre in Kielce, situated in a modern building, perfectly incorporated into the landscape of the former Wietrznia quarry. This location encourages tourists to take trips in the area and look for the treasures of inanimate nature. The building houses a multimedia exhibition devoted to the geological processes taking place in the Świętokrzyskie Mountains. Visitors’ attention is attracted by special dioramas with models of organisms that used to live in the lagoons, reefs and the deep sea present in this area 359 million years ago. Apart from traditional tours, you can experience an unforgettable adventure – in a special capsule, a 5D film, enriched with extraordinary sensory experiences, entitled “A Journey to the Centre of the Earth”, is projected. Young people are also attracted by the interactive model of a tetrapod – the first vertebrate in the Earth’s history that came ashore. Its traces were found precisely in the vicinity of Kielce. Because of innovative methods and educational tools being applied, the geological and geographical knowledge can be communicated in an accessible way. The visiting programme and the

information communicated by the guides have been adjusted to the needs of both primary school children and secondary school students. The centre is, on average, visited by 2,000 people every month.

The centre’s employees have developed a special educational programme and are in the process of preparing cyclical events to promote geology. The participants of classes entitled “Where do you come from, rock?” learn in what conditions rocks are formed and what their structure is, and become familiar with characteristic specimens from the Świętokrzyskie Region. By contrast, the main characters of the classes “This is where they walked, this is where they slept” are the region’s inhabitants that lived here millions of years ago, i.e. a tetrapod and an Allosaurus. Young people are eager to spend their time in the centre mainly because of the innovative and interactive solutions used also during workshops. In order to reach its addressees even more effectively, the centre is planning to launch a multimedia Smartphone application “Get to know the beauty of the Kielce Geo-Park”.

The Geo-Education Centre also offers practical classes, during which children and young people have an opportunity to become acquainted with the secrets of stone polishing and produce simple models of fossil animals. Moreover, they learn how to prepare fossils to enrich individual collections or the collections of school thematic laboratories. Genuine geology enthusiasts, in turn, have the Geology Enthusiasts Club at their disposal, which offers regular workshops run by experienced specialists in this area.

104


Projekt: Świętokrzyski Szlak Archeo-GeologicznyProjektodawca: Gmina KielceLokalizacja: Bałtów, Krzemionki, Nowa Słupia, Święty Krzyż, Kielce, Chęciny, Miedzianka, woj. świętokrzyskieProgram: Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnymWartość projektu: ok. 34,8 mln złDofinansowanie z UE: ok. 23,4 mln zł


Project: The Świętokrzyskie Archeo-Geological TrailBeneficiary: Commune of KielceLocation: Bałtów, Krzemionki, Nowa Słupia, Święty Krzyż, Kielce, Chęciny, Miedzianka, Świętokrzyskie VoivodeshipProgramme: Operational Programme Innovative Economy, 6.4 Investments in tourism products of supra-regional importanceProject value: approx. PLN 34.8 millionEU Subsidies: approx. PLN 23.4 million

t W doskonale wkomponowanym w otoczenie Centrum Geoedukacji przygotowano wiele atrakcji, m.in. niezapomnianych wrażeń dostarcza film 5D „Podróż do wnętrza ziemi” (fot. Janusz Tatarkiewicz x2)t The Geo-Education Centre, which is perfectly incorporated into the surroundings, has prepared numerous attractions for its visitors, e.g. watching a 5D film “A Journey to the Centre of the Earth”, which is an unforgettable experience (photo: Janusz Tatarkiewicz x2)

u W dioramach umieszczono modele zwierząt, które zamieszkiwały Góry Świętokrzyskie przed milionami lat(fot. Janusz Tatarkiewicz)u In the dioramas, there are models of animals that used to live in the Świętokrzyskie Mountains millions of years ago(photo: Janusz Tatarkiewicz)

106

nominacja

Między fantazją a rzeczywistością

Zobaczyć cały świat w jednym miejscu? W Inwał-dzie to możliwe. W Parku Miniatur bez wyjeżdża-

nia z kraju można podziwiać odtworzone miniatury. Sąsiadują tu obok siebie repliki Wieży Eiffla i Muru Chińskiego z wykonanym w ramach projektu Placem św. Marka z bazyliką i dzwonnicą, otoczonym fosą z pływającymi gondolami. Park jest jak zaczarowana brama. Przechodząc przez nią, znajdujemy się w in-nym świecie, w odległych czasach, które dzieci mogą zobaczyć, dotknąć i posmakować.

Na kamienistym wzniesieniu powstał też XV-wiecz-ny gród, otoczony drewnianymi balami. Przekracza-jąc jego podwoje, zawitamy do podgrodzia, gdzie do poznawania dawnego rzemiosła i życia codziennego zachęcają m.in. kobiety lepiące garnki czy tkające ubrania na krośnie. Idąc dalej kamienistą drogą, do-trzemy na dziedziniec warowni, na którym słychać dźwięki średniowiecznej muzyki. W zbrojowni zaś przygotowano dla turystów pokaz multimedialny. W pomieszczeniu zatopionym w zupełnych ciemno-ściach, w otoczeniu rycerzy w zbrojach, trafiamy w samo centrum napaści na gród inwałdzki. Zaskaku-je gra świateł i dźwięku — tupot żołnierskich butów, błysk pożaru, świst wystrzału.

W zbrojowni, salach tortur i drewnianych chatach średniowiecznej osady większość eksponatów moż-na z bliska zobaczyć i dotknąć. Zwiedzający mogą przekonać się, ile waży miecz i zbroja, a śmiałkowie zakuci w dyby — zrobić sobie pamiątkowe zdjęcia.

Grodu strzegą zionące ogniem smoki, które czają się w parku, pomiędzy krętymi ścieżkami i strumieniami. Po dniu pełnym wrażeń goście mogą odpocząć w zam-kowej karczmie w warowni lub w restauracji „Baj-kowy zamek” w parku miniatur. Komu jeszcze mało atrakcji, może wspiąć się na szczyt budynku, gdzie znajduje się taras widokowy, by podziwiać inwałdzkie krajobrazy.

Z myślą o najmłodszych połączono zdobywanie wiedzy z dobrą zabawą. Podczas weekendów tema-tycznych czy inscenizacji historycznych dzieci wraz z rodzicami uczestniczą w zabawach związanych z danym państwem, próbują swoich sił jako średnio-wieczni garncarze, tkacze, powroźnicy, a także słu-chają opowieści o architekturze, strojach i zwycza-jach tamtych czasów. Popularnością cieszą się walki ze smokiem, strzelanie z łuku i średniowieczny bilard. Nie zapomniano także o zorganizowanych grupach młodzieży. Specjalnie dla szkół przygotowano ofertę edukacyjną, dostosowaną do różnych kategorii wie-kowych uczniów. Architektura średniowieczna, rycer-stwo i życie dworskie to przykładowe tematy „Lekcji żywej historii”, łączących teorię z praktycznym po-znawaniem przeszłości.

Inwałd doskonale uzupełnia ofertę turystyczną re-gionu. Turyści zwiedzający Kraków, Wadowice, Kal-warię Zebrzydowską czy Lanckoronę coraz częściej decydują się odwiedzić także Park Miniatur. Ponad połowa zwiedzających to dzieci i młodzież.

107

nomination

In between fantasy and reality

To see the whole world in one place? In Inwałd it is possible. In the Miniature Park you can admire

the reconstructed miniatures without leaving Poland. Here, there are the replicas of the Eiffel Tower and the Great Wall of China adjoining St. Mark’s Square, a replica created as part of the project, including the basilica and the bell tower, surrounded by a moat with gondolas floating in it. The park is like a magic gate. Having walked through it, we find ourselves in a different world and in the old days that children can see, touch and taste.

On a rocky hill there is also a 15th-century castle, surrounded by wooden logs. The castle includes the settlements located outside its walls, where we are encouraged to get to know the old-time crafts and everyday life by, among others, women making pots and weaving cloth on looms. Following the stony road, one will get to the stronghold’s courtyard, where the sounds of medieval music can be heard, whereas in the armoury tourists are offered a multimedia presentation. Entering this room, submerged in complete darkness and filled up with armoured knights, we find ourselves in the very centre of the invasion of the Inwałd castle. The play of lights and sounds is what surprises us — the patter of knights’ boots, the flash of the fire and the swish of shots.

The majority of exhibits displayed in the armoury, the chamber of torture and the wooden huts of the medieval settlement can be looked at closely and touched. Visitors have a chance to find out how heavy a sword and armour are, and daredevils locked

in the stocks can have a photo taken. The castle is safeguarded by fire-breathing dragons, which lurk in the park, among the meandering paths and streams. After a day full of various sensations, the guests can have a rest in the castle tavern situated in the armoury or in the “Fairy-tale Castle” restaurant in the Miniature Park. Those eager for more attractions can climb to the building’s top and admire the Inwałd landscape from the observation terrace.

Having the youngest visitors in mind, the acquisition of knowledge has been combined with having good fun. During thematic weekends or historical stagings, children, together with their parents, participate in games related to a given country, try their hand at medieval pottery, weaving and rope making, and listen to tales about medieval architecture, costumes and customs. Other very popular attractions include fighting with the dragon, shooting with a bow and playing medieval billiards. Organised groups of young people have also been taken into account. There is a special educational offer addressed to schools and adjusted to different age groups. The “Lessons of Living History”, which combine theory with getting to know the past in practice, are devoted to subjects such as medieval architecture, knighthood and court life.

Inwałd is the perfect complement to the region’s tourist offer. Visitors to Kraków, Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska or Lanckorona are more and more willing to visit the Miniature Park as well. More than half of the visitors are children and young people.

108


Projekt: Rozbudowa Parku Miniatur w Inwałdzie przyczyniająca się do lepszego wykorzystania potencjału turystycznego i rozwoju oferty turystycznej MałopolskiProjektodawca: MWD Sp. z o.o.Lokalizacja: Inwałd, woj. małopolskieProgram: Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, 3.1 Rozwój infrastruktury turystycznejWartość projektu: ok. 17 mln złDofinansowanie z UE: ok. 4,3 mln zł


Project: Extension of the Miniature Park in Inwałd contributing to better use of tourist potential and the development of the tourism offers of MałopolskaBeneficiary: MWD Sp. z o.o.Location: Inwałd, Małopolska VoivodeshipProgramme: 2007-2013 Małopolska Regional Operational Programme, 3.1 Development of tourism infrastructureProject value: approx. PLN 17 millionEU Subsidies: approx. PLN 4.3 million

t Rycerstwo i życie dworskie to przykładowe tematy „Lekcji żywej historii”, łączących teorię z praktycznym poznawaniem przeszłości(fot. Janusz Tatarkiewicz)t The “Lessons of living history”, which combine theory with getting to know the past in practice, are devoted to subjects such as knighthood and court life(photo: Janusz Tatarkiewicz)

u Turystów zachwyca miniatura Placu św. Marka z bazyliką i dzwonnicą, otoczonego fosą z pływającymi gondolami (fot. Janusz Tatarkiewicz)u Tourists are enraptured by the miniature of St. Mark’s Square with the basilica and the bell tower, surrounded by a moat with gondolas floating in it(photo: Janusz Tatarkiewicz)

Wyróżnienie specjalneSpecial commendation

112

Nowe życie starych dzielnic

W Poznaniu w latach 2011-2012 programem rewita-lizacji objęto zdegradowane, najstarsze tereny

śródmiejskie: Śródkę i Chwaliszewo (leżące w bezpo-średnim sąsiedztwie Starego Rynku) oraz Jeżyce — piękną secesyjną dzielnicę z ogromnym potencjałem. Przez prawie półtora roku 730 mieszkańców uczest-niczyło w dziewięciu różnego rodzaju inicjatywach, takich jak: Biura Mieszkańców, Koalicje Lokalne, Uni-wersytet Alternatywny. Podnosili oni również swoje kwalifikacje poprzez udział w warsztatach architek-tonicznych i szkoleniach zawodowych.

Jedną z najbardziej znanych była akcja „Odmień swoje podwórko”, która łączyła integrację małych, lokalnych społeczności z szansą na poprawę estetyki najbliższego otoczenia. Sąsiedzi z jednej kamienicy lub sąsiadujących ze sobą domów nie tylko wzajemnie się poznawali, ale też wspólnie z ekspertami wymyśla-li na nowo swoje otoczenie, uczyli się dbać o wspólną przestrzeń. Właśnie to zadanie najlepiej realizowało założenia projektu. Aby uzyskać środki na urządze-nie swojego podwórka, sąsiedzi musieli działać razem i wziąć udział w warsztatach. Konieczne było też spo-tkanie z zarządcą lub właścicielem nieruchomości.

Akcja „Odmień swoje podwórko” zainicjowała corocz-ny miejski konkurs, w którym biorą udział wspólnoty mieszkaniowe ze wszystkich śródmiejskich dzielnic.

Cyklicznego charakteru nabrały też warsztaty edu-kacyjne dla dzieci i młodzieży „Teatr z klasą”. Dla większości biorących w nich udział 180 uczniów z sze-ściu szkół podstawowych i gimnazjum, w tym dla dzieci z Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzie-ci Niesłyszących na Śródce był to pierwszy kontakt z teatrem. Pod okiem zawodowych aktorów młodzież przygotowywała się do wystawienia przedstawień te-atralnych na scenie Teatru Nowego im. Tadeusza Łom-nickiego, mieszczącego się na Jeżycach.

Jednym z ważniejszych zadań programu było wy-posażenie mieszkańców rewitalizowanych obszarów w wiedzę i umiejętności pozwalające na podtrzyma-nie ich aktywności i podejmowanie przez nich nowych inicjatyw już po zakończeniu projektu. I to się udało! W dzielnicach objętych programem kontynuowane są wcześniej rozpoczęte działania, a lokalne społecz-ności, dla których ważna jest poprawa jakości życia w najbliższym otoczeniu, podsuwają kolejne, cieka-we pomysły.

113

The new life of old districts

The 2011-2012 revitalisation programme for Poznań covered the oldest, and at the same time degraded,

downtown areas: Śródka and Chwaliszewo (situated in the immediate vicinity of the Old Town Market Square), as well as Jeżyce, a beautiful Art Nouveau district with a huge potential. For almost one and a half years, 730 inhabitants participated in nine different initiatives, such as: the Inhabitants’ Offices, Local Coalitions and the Alternative University. They also improved their qualifications by way of attending architecture workshops and vocational training courses.

One of the best-known initiatives was the “Change your yard” campaign, which combined the integration of small local communities and the chance to improve the aesthetics of the nearest surroundings. As part of this campaign, neighbours from the same tenement house or adjacent houses not only got to know one another, but also, together with relevant experts, re- -designed their surroundings and learnt how to care about their common space. And this was the task that fulfilled the project assumptions best. In order to obtain funds for the re-arrangement of their yards, the neighbours had to act together and participate in the workshops. They were also obliged to meet

with the real property administrator or owner. The “Change your yard” campaign initiated an annual competition for tenants’ associations from all the downtown districts of the city.

Other cyclical events include educational workshops for children and young people “Classy Theatre”. The majority of participants, comprising a group of 180 students from six primary schools and a junior high school, including children from the School and Education Centre for Deaf Children in Śródka, had had no contact with theatre before. Under the guidance of professional actors, young people prepared to put up theatrical performances on the stage of the Tadeusz Łomnicki New Theatre in Jeżyce.

One of the major programme tasks was to provide the inhabitants of areas under revitalisation with the knowledge and skills allowing them to maintain their activity and to undertake new initiatives after the completion of the project. And this was achieved! The districts covered by the programme continue to implement the previously commenced actions, and the local communities that care about improving the quality of life in their nearest surroundings suggest the next interesting ideas.

114

Wyróżnienie specjalne

Projekt: Rewitalizacja w budowie — tworzymy zręby rewitalizacji w Polsce — Partnerski Program Rewitalizacji Społecznej realizowany w ramach projektu systemowego Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich „Rewitalizacja społeczna”Projektodawca: Miasto Poznań w partnerstwie z Fundacją SIC!Lokalizacja: Poznań, woj. wielkopolskieProgram: Program Operacyjny Kapitał Ludzki, 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznejWartość projektu: ok. 763,6 tys. złDofinansowanie z UE: ok. 649,1 tys. zł

Special commendation

Project: Revitalisation under construction — creating the fundamentals of revitalisation in Poland — Partnership Social Revitalisation Programme implemented as part of the system project of the Human Resources Development Centre “Social revitalisation”Beneficiary: City of Poznań in partnership with the SIC! FoundationLocation: Poznań, Wielkopolska VoivodeshipProgramme: Operational Programme Human Capital, 1.2 System support to institutions of social assistance and social integrationProject value: approx. PLN 763.6 thousandEU funding: approx. PLN 649.1 thousand

t Projekt miał na celu zwrócenie uwagi mieszkańców na rolę zieleni w przestrzeni publicznej(fot. Maciej Zakrzewski)t The project was to draw the inhabitants’ attention to the role of green areas in public spaces(photo: Maciej Zakrzewski)

u Wymiernym efektem działań jest zagospodarowanie dotychczas zaniedbanych podwórek(fot. Maciej Zakrzewski)u A measurable benefit of the project is the development of the formerly neglected yards(photo: Maciej Zakrzewski)

Str. 111 Maciej ZakrzewskiPage 111 Maciej Zakrzewski

116p Zadbana przestrzeń sprzyja odpoczynkowi(fot. Maciej Zakrzewski)p Well-groomed space favours leisure(photo: Maciej Zakrzewski)

t Młodzież podczas warsztatów edukacyjnych „Teatr z klasą” zapoznawała się ze specyfiką pracy w teatrze oraz pracowała nad własnym przedstawieniem(fot. Stowarzyszenie Loża Patronów Teatru)t During educational workshops “Classy Theatre”, young people became familiar with the specificity of working in the theatre and worked on their own theatrical performance (photo: Theatre Patrons’ Lodge Association)

u W ramach akcji „Odmień swoje podwórko” powstało 20 projektów zazielenienia śródmiejskich podwórek, z których uczestnicy wyłonili 4 do zrealizowania w terenie(fot. Maciej Zakrzewski)u As part of the “Change your yard” campaign, as many as 20 designs were prepared for the formation of green areas in downtown yards, out of which four were selected for implementation(photo: Maciej Zakrzewski)

118

Wydawca: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa, Departament Informacji i Promocji, tel. 22 273 74 00www.mir.gov.pl, www.funduszeeuropejskie.gov.pl

ISBN 978-83-7610-474-4

Realizacja: Smartlink Sp. z o.o., ul. Zjazd 2/4, 60-653 Poznań, [email protected], www.smartlink.pl

Koordynacja i redakcja: Iwona Gutowska

Projekt graficzny: Katarzyna Rymorz

Fotoedycja i skład: Alina Merha

Autorzy tekstów: Jerzy Gontarz, Dorota Hammermeister, Dorota Kornacka, Piotr Koziróg, Barbara Kozłowska, Robert Robaszewski, Agata Rokita, Andrzej Szoszkiewicz, Monika Wierżyńska

Korekta: Tomasz Nowak

Tłumaczenie: KR Translations, www.krtranslations.pl

Native speaker: Terence Riley

Egzemplarz bezpłatny

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna

Publikacja współfinansowana z funduszy norweskich i EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii

118

119

Publisher: Ministry of Infrastructure and Development, ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warsaw, Department of Information and Promotion, tel. 22 273 74 00www.mir.gov.pl, www.funduszeeuropejskie.gov.pl

ISBN 978-83-7610-474-4

Producer: Smartlink Sp. z o.o., ul. Zjazd 2/4, 60-653 Poznań, [email protected], www.smartlink.pl

Co-ordination & editing: Iwona Gutowska

Graphic design: Katarzyna Rymorz

Photoedition & page layout: Alina Merha

Texts: Jerzy Gontarz, Dorota Hammermeister, Dorota Kornacka, Piotr Koziróg, Barbara Kozłowska, Robert Robaszewski, Agata Rokita, Andrzej Szoszkiewicz, Monika Wierżyńska

Proofs: Tomasz Nowak

Translation: KR Translations, www.krtranslations.pl

Native speaker: Terence Riley

Free copy

Publication co-financed by the European Union within the Technical Assistance Operational Programme

Publication supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Grants and Norway Grants

119

2014 2014

wersja polska / english version

ISBN 978-83-7610-474-4

polska pięknieje - 7 cudów funduszy europejskich 2014

Documents