1

Cukrzyca (Diabetes) Wprowadzenie

Jakie są oznaki i objawy cukrzycy?*

• Niezwykłe pragnienie

• Częste oddawanie moczu

• Zmiana wagi ciała(zwiększenie lub utrata)

• Krańcowe zmęczenie lub brak energii

• Zamglone widzenie

• Częste lub powtarzające się infekcje

• Trudno gojące się skaleczenia lub siniaki

• Mrowienie lub drętwienie w dłoni lub stóp

• Problemy z uzyskaniem lub utrzymaniemerekcji

*Należy pamiętać, że wiele osób z cukrzycą typu 2 nie wykazuje żadnego z tych objawów. Zapytaj swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia, czy jesteś w grupie ryzyka.

Czy można zapobiec cukrzycy?

Według naukowców, zmiana stylu życia może pomóc zapobiec cukrzycy typu 2 lub opóźnić jej wystąpienie. Ważne czynniki zapobiegawcze to zdrowe odżywianie, zachowanie właściwej wagi i aktywność fizyczna.

Nie jesteś sam. W Ontario jest ponaN d1 300 000 osób chorych na cukrzycę.

Czym jest cukrzyca?

Istnieją trzy odmiany cukrzycy. Cukrzyca typu 1 (type 1 diabetes) zostaje zwykle zdiagnozowana u dzieci lub nastolatków gdy trzustka nie jest w stanie wytwarzać insuliny. Insulina jest hormonem regulującym zawartość glukozy (cukru) w krwi. Organizm ludzki wytwarza glukozę ze spożywanego pokarmu aby zapewnić sobie energię, ale do jej wykorzystania potrzebuje insuliny. Około 10 procent osób z cukrzycą ma cukrzycę typu 1. Przyczyna cukrzycy typu 1 jest nieznana, wiemy jednak, że nie da się jej zapobiec i że nie powoduje jej nadmierne spożycie cukru. Każdy chory na cukrzycę typu 1 musi przyjmować insulinę.

Pozostałe 90 procent chorych ma cukrzycę typu 2 (type 2 diabetes), która

występuje wtedy, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny

lub gdy nie wykorzystuje efektywnie insuliny, którą wytwarza. Cukrzyca typu

2 rozwija się zwykle u dorosłych, chociaż stwierdza się ją u coraz większej

liczby dzieci w populacjach wysokiego ryzyka. Osoby z cukrzycą typu 2

mogą jej przeciwdziałać poprzez zmiany stylu życia, takie jak zdrowe

odżywianie lub aktywność fizyczna. Mogą one także przyjmować leki

przeciwcukrzycowe lub insulinę. Więcej informacji na temat

przeciwdziałania cukrzycy typu 2 można znaleźć w arkuszu informacyjnym

“Jak chronić zdrowie - przeciwdziałanie cukrzycy typu 2” (“Staying Healthy -

Managing Type 2 Diabetes”), zawartym w niniejszym zestawie.

Trzeci rodzaj cukrzycy to cukrzyca ciążowa (gestational diabetes), choroba występująca podczas ciąży. Zapada na nią ok. 2-4% wszystkich ciężarnych (dane te nie dotyczą populacji rdzennych Ameryki Północnej). Jeśli u kobiety ciężarnej zostanie stwierdzona cukrzyca ciążowa zarówno matce, jak i dziecku grozi zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę w przyszłości.

2

Cukrzyca - Wprowadzenie

Czy cukrzyca to poważna choroba?

W przypadku nieleczenia lub braku właściwego postępowania, cukrzyca może powodować szereg powikłań, a w tym:

• Choroby serca i udar

• Choroby nerek

• Choroby oczu

• Zaburzenia erekcji(erectile dysfunction) (impotencję)

• Uszkodzenie nerwów

Właściwe postępowanie przy cukrzycy może zapobiec tym powikłaniom lub je opóźnić – porozmawiaj ze swoim pracownikiem służby zdrowia.

Jakie są czynniki ryzyka dla cukrzycy?

Jeśli masz 40 lub więcej lat, jesteś w grupie zagrożonej cukrzycą typu 2 i wymagasz zbadania co najmniej raz na trzy lata. Testuj się raz w roku

jeżeli:

• Należysz do jednej z grup wysokiego ryzyka: osób pochodzących odrdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, Latynosów, Azjatów,mieszkańców Azji Południowej lub Afryki

• Masz nadwagę – zwłaszcza jeżeli jest ona skoncentrowana w okolicytalii

• Twój ojciec, matka, brat lub siostra choruje na cukrzycę

• Masz jakiekolwiek powikłania kojarzone z cukrzycą, takie jak problemyz oczami, nerwami lub nerkami

• Urodziłaś dziecko ważące powyżej 4 kg (9 funtów)

• W ciąży chorowałaś na cukrzycę ciążową (gestational diabetes)

• Masz w wywiadzie upośledzoną tolerancję glukozy (impaired glucosetolerance), nieprawidłową glikemię na czczo (impaired fasting glucose)lub stan przedcukrzycowy (prediabetes)

• Masz nadciśnienie (high blood pressure)

• Masz wysoki poziom cholesterolu lub innych tłuszczów we krwi

• Stwierdzono u Ciebie którąkolwiek z poniższych chorób:

Zespół wielotorbielowatych jajników

Acanthosis nigricans (ciemniejsze plamy na skórze)

Zaburzenia psychiczne: schizofrenię, depresję, zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Zespół bezdechu śródsennego

Zażywasz hormony steroidowe typu glucocorticoidContent taken from the Canadian

Diabetes Association’s consumer

fact sheet, Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3119

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

CDE

AB

s

1

Jak chronić zdrowiePrzeciwdziałanie cukrzycy typu 2(Type 2 Diabetes)

Czy znasz swoje ABCDEs? Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia o tym, jakie cele zdrowotne powinieneś realizować oraz jak je stopniowo osiągnąć i utrzymać.

A1C* Zalecane wartości docelowe: 7,0 procent lub mniej (dla osób z cukrzycą) Moje cele

Blood pressure (Ciśnienie krwi) Zelecane wartości docelowe: Poniżej 130/80 mm Hg Moje cele

Cholesterol Zalecane wartości docelowe: LDL: 2,0 mmol/l lub niższy Stosunek całkowitego cholesterolu do HDL: poniżej 4 Moje cele

Leki chroniące twoje serce: leki stosowane w nadciśnieniu (inhibitory enzymu konwertującego ACE lub ARB), leki obniżające poziom cholesterolu we krwi (statyny) lub ASA (aspiryna). Te leki chronią twoje serce nawet jeżeli twoje ciśnienie krwi lub cholesterol nie są idealne.

Aktywność fizyczna/odżywianie – zalecana jest regularna aktywność fizyczna i zachowanie prawidłowej wagi ciała poprzez utrzymanie zdrowej diety.

Zaleca się rzucenie palenia papierosów oraz kontrolę nad stresem.

*Długoterminowe pomiary poziomu glukozy. Wartości docelowe A1C dla kobiet w ciąży i dzieci do 12 roku życia są różne.

Dobra wiadomość

Możesz żyć długo i cieszyć się dobrym zdrowiem pod warunkiem utrzymywania swojego poziomu glukozy we krwi (ilości cukru we krwi) w docelowym zakresie ustalonym przez Twojego pracownika służby zdrowia. Jest wiele działań, które można podjąć aby zachować dobry stan zdrowia i przeciwdziałać cukrzycy.

Czym jest cukrzyca typu 2 ?

Aby wykorzystać energię pochodzącą z pokarmu, Twój organizm potrzebuje

insuliny. Cukrzyca typu 2 jest chorobą, w której Twoja trzustka nie wytwarza

wystarczającej ilości insuliny lub Twój organizm nie wykorzystuje wytwarzanej

insuliny w odpowiedni sposób. Jeśli masz cukrzycę typu 2 glukoza, zamiast

być wykorzystana do wytwarzania energii, gromadzi się we krwi.

Postaraj się o potrzebne wsparcie

Może Ci być trudno pogodzić się z faktem, że Ty lub ktoś z rodziny ma

cukrzycę typu 2. Nierzadko można zareagować lękiem, uczuciem szoku,

bezradności lub nawet gniewu. Porozmawiaj z innymi osobami z cukrzycą:

Pozytywne i realistyczne podejście może Ci pomóc radzić sobie z chorobą.

Oprócz tego, Twój zespół opieki zdrowotnej w cukrzycy może odpowiedzieć

na wszystkie pytania dotyczące postępowania przy cukrzycy. W skład

Twojego zespołu może wchodzić pracownik służby zdrowia (Twój lekarz

rodzinny lub specjalista od cukrzycy) oraz instruktorzy w zakresie cukrzycy

(pielęgniarka i dietetyk), a także:

• Farmaceuta

• Pracownik socjalny

• Psycholog

• Specjalista od pielęgnacji stóp

• Endokrynolog

• Okulista

Pamiętaj: Najważniejszym członkiem Twojego zespołu opieki zdrowotnej jesteś Ty.

2

Jak chronić zdrowie - Przeciwdziałanie cukrzycy typu 2

Pamiętaj: obniżenie poziomu glukozy we krwi i ciśnienia krwi – nawet w niewielkim stopniu – pomoże Ci trwale poprawić swój stan zdrowia.

Nad tym trzeba pracować! Poziom glukozy we krwi Ty i Twój zespół opieki zdrowotnej powinniście ustalić wartości docelowe dla Twojego poziomu glukozy we krwi. Należy wiedzieć, że osiągnięcie Twoich celów w zakresie poziomu glukozy może wymagać, obok zmian stylu życia (planowanie posiłków i zwiększenie aktywności) również przyjmowania tabletek i/lub insuliny. Zapytaj o glukometr, który pomoże Ci śledzić Twój poziom glukozy we krwi. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Jak regulować poziom glukozy we krwi” (“Managing Blood Glucose Levels”) w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Blood Glucose”.

Aktywność fizyczna Aktywność fizyczna pomaga regulować poziom glukozy we krwi, pozwala stracić na wadze i pomaga obniżyć stres. Wykonuj co najmniej 150 minut w tygodniu (np. 30 minut, przez pięć dni w tygodniu) średnio lub bardzo intensywnych ćwiczeń aerobik. Na początek może być wskazany szybki marsz przez zaledwie pięć do 10 minut dziennie. Oprócz tego należy wykonywać ćwiczenia z oporem (np. z użyciem ciężarków) trzy razy w tygodniu. Jeśli dopiero zaczynasz, porozum się przedtem ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Aktywność fizyczna” (“Physical Activity”) w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Fitness”.

Zdrowe odżywianie Ważną rolę w regulacji poziomu glukozy we krwi odgrywa wszystko to, co, kiedy i w jakiej ilości jesz. Realizuj zbilansowany plan posiłków. Poproś swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia o skierowanie do licencjonowanego dietetyka, który wyjaśni, jak zdrowo się odżywiać i stosuj się do wskazówek zawartych w publikacji Eating Well with Canada’s Food Guide. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Zdrowe odżywianie: Podstawy” (“Healthy Eating: The Basics”) w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Nutrition”.

Utrzymanie właściwej wagi ciała Utrzymanie zdrowej wagi ciała jest szczególnie istotne w postępowaniu w cukrzycy typu 2. Dopilnowanie tego pomoże Ci utrzymać właściwy poziom glukozy we krwi, ciśnienia krwi oraz tłuszczów we krwi. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Utrzymanie właściwej wagi ciała” (“Maintaining a Healthy Weight”) w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Weight”.

Lekarstwa W niektórych przypadkach cukrzycę typu 2 można leczyć aktywnością fizyczną i zdrowym odżywianiem. Często jednak przepisuje się leki doustne i/lub insulinę – należy je przyjmować zgodnie z zaleceniami rodzinnego pracownika służby zdrowia. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Stosowanie insuliny” (“Using Insulin”) w niniejszym zestawie lub w filmie wideo “Medication”.

Dbanie o właściwy styl życia Stres może wpływać na poziom glukozy we krwi. Nauczenie się, jak radzić sobie z codziennym stresem może pomóc Ci lepiej nad nim panować. Więcej informacji na temat przeciwdziałania stresom znajdziesz w filmie wideo “Managing Your Stress” w niniejszym zestawie.

Rzuć palenie Palenie tytoniu i cukrzyca to niebezpieczna kombinacja. Jeśli poważnie postanawiasz rzucić palenie, Twój rodzinny pracownik służby zdrowia lub zespół opieki zdrowotnej może pomóc. Nie ustawaj w wysiłkach; Twoje zdrowie jest tego warte.

3

O czym należy wiedzieć Ciśnienie krwi Wysokie ciśnienie krwi może prowadzić do choroby oczu, choroby serca, udaru i choroby nerek. Utrzymanie ciśnienia krwi poniżej 130/80 mm Hg może wymagać zmiany przyzwyczajeń w zakresie odżywiania, ćwiczeń fizycznych i/lub przyjmow-ania leków.

Cholesterol Wysoki poziom cholesterolu i innych tłuszczów we krwi może prowadzić do choroby serca i udaru. Utrzymanie tłuszczów we krwi na zdrowym poziomie może wymagać zmiany przyzwyczajeń w zakresie odżywiania, ćwiczeń fizycznych i/lub przyjmow-ania leków. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Jak dbać o poziom cholesterolu” (“Managing Your Cholesterol”) w niniejszym zestawie i w filmie wideo “Blood Pressure and Cholesterol”.

Choroby oczu Musisz chodzić do okulisty, który rozszerzy Twoje źrenice i sprawdzi, czy nie masz objawów choroby oczu. Rodzinny pracownik służby zdrowia, który stale się Tobą opiekuje, nie może przeprowadzić tego specjalistycznego badania u siebie w gabine-cie. Poproś o skierowanie do okulisty.

Dbanie o stopy Przy każdej wizycie zdejmuj buty i skarpetki (nawet jeżeli Twój rodzinny pracownik służby zdrowia lub zespół opieki zdrowotnej zapomni Cię o to poprosić). Wrośnięte paznokcie, skaleczenia i rany na stopach mogą prowadzić do poważnych zakażeń. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informa-cyjnym “Jak dbać o stopy” (“Foot Care”) w niniejszym zestawie i w filmie wideo “Managing Your Feet”.

Depresja i stany lękowe (anxiety) Są to uczucia często występujące u osób z cukrzycą, mogące wpływać negatywnie na przebieg choroby. Jeśli sądzisz, że możesz cierpieć na depresję lub stany lękowe, porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub zespołem opieki zdrowotnej.

Choroba nerek Im wcześniej zauważysz objawy choroby nerek, tym lepiej. Musisz regularnie wykonywać badania moczu pod kątem wczesnych objawów choroby nerek. Twój rodzinny pracownik służby zdrowia może przepisać tabletki w celu opóźnienia postępów uszkodzenia nerek.

Uszkodzenie nerwów Jeśli kiedykowiek odczujesz drętwienie lub “ukłucia igiełek” w dłoniach lub stopach, zgłoś to swojemu rodzinnemu pracownikowi służby zdrowia lub zespołowi opieki zdrowotnej.

Problemy z erekcją Problemy z uzyskaniem i utrzymaniem erekcji są bardzo częste u mężczyzn z cukrzycą. Nie wstydź się porozmawiać o tym ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub zespołem opieki zdrowotnej.

Cukrzyca typu 2 to choroba postępująca, trwająca przez całe życie; z czasem może być coraz trudniej utrzymać Twój poziom glukozy we krwi w docelowym zakresie. Twój zespół opieki zdro-wotnej może pomóc, pracując wraz z Tobą nad wprowadzaniem zmian w Twoim planie odżywiania, aktywności i przyjmowaniu leków.

Ważne jest śledzenie własnego poziomu glukozy we krwi. Regularnie analizuj swoje zapiski z domowych pomiarów glukozy we krwi z rodzinnym pracownikiem służby zdrowia. Co najmniej raz w roku sprawdź, czy odczyty Twojego glukometru są prawidłowe, porównując je z wynikami badania krwi w laboratorium.

4

Jak chronić zdrowie - Przeciwdziałanie cukrzycy typu 2

Bądź na bieżąco z postępowaniem w cukrzycy Bądź uświadomionym pacjentem: chroń własne zdrowie zadając właściwe pytania. Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracowni-kiem służby zdrowia o tych ważnych badaniach, podstawowych w leczeniu cukrzycy. Niektóre badania mogą Ci być potrzebne częściej niż tu wskazano. Docelowe wartości stężenia glukozy i ciśnienia krwi mogą być różne w zależności od stanu Twojego zdrowia.

Kiedy? Jakie badanie?

W momencie diagnozy • Badanie nerek: badanie moczu wykonywane w laboratorium

• Badanie oczu: poprzez rozszerzone źrenice, u okulisty

• Badanie na uszkodzenie nerwów: z użyciem 10-g monofilamentu or 128-Hz kamertonu

• Na cholesterol i inne tłuszce we krwi: badanie krwi

Mniej więcej co 3 miesiące * Częściej w przypadku

rozpoczęcia leczenia.

• Badanie krwi A1C* (cel: 6.5% dla większości chorych na cukrzycę)

• Ciśnienie krwi (cel: poniżej 130/80 mm Hg)

• Sprawdzenie wykazu odczytów z domowych badań glukozy we krwi

Co 12 miesięcy • Sprawdzenie stanu nerek

• Badanie stóp co najmniej raz w roku i natychmiast w przypadku wrośniętego paznokcia lub jakiegokolwiek skaleczenia czy rany, która się nie goi

• Sprawdzenie glukometru przez porównanie wyników

• Badanie na cholesterol i inne tłuszcze we krwi

Co 1 do 2 lat • Badanie oczu przez okulistę co 1 do 2 lat (jeśli nie ma choroby oczu), częściej w przypadku stwierdzonej choroby oczu

Regularnie/Okresowo • Pytania na temat problemów z erekcją

• Pytania na temat depresji i/lub stanów lękowych

• Pytania na temat zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej

Content taken from the Canadian Diabetes

Association’s consumer fact sheet,

Staying Healthy with Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3145

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Zdrowe odżywianiePodstawy

Zdrowe odżywianie jest ważnym elementem leczenia cukrzycy.

Jest oczywiste, że będziesz mieć pytania na temat odżywiania. Licencjonowany dietetyk pomoże uwzględnić Twoje ulubione potrawy w indywidualnym planie posiłków. Możesz też bezpłatnie porozmawiać z licencjonowanym dietetykiem EatRight Ontario, tel. 1-877-510-510-2, lub wejść na stronę EatRight Ontario, adres: ontario.ca/eatright

Poproś swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia, aby skierował Cię do licencjonowanego dietetyka. Możesz także wejść na stronę ontario.ca/eatright lub zadzwonić pod numer 1-877-510-510-2, aby porozmawiać z licencjonowanym dietetykiem EatRight Ontario na temat opracowania odpowiedniego dla Ciebie planu jadłospisów. Zanim to zrobisz, oto kilka wskazówek na początek.

Wskazówki Powód

Spożywaj trzy posiłki dziennie o regularnych porach i w odstępach najwyżej co sześć godzin. Z korzyścią może być zdrowa przekąska.

Spożywanie posiłków o stałych porach pomaga organizmowi regulować poziom cukru we krwi.

Ogranicz cukier i słodycze takie jak cukier, niedietetyczne napoje gazowane, desery, cukierki, dżem i miód.

Im więcej cukru spożywasz, tym wyższy będzie poziom glukozy we krwi. Lepiej używać sztucznych słodzików.

Ogranicz ilość potraw wysokotłuszczowych, takich jak potrawy smażone, czipsy i ciastka.

Potrawy bogate w tłuszcz mogą powodować przyrost wagi. Odpowiednia waga ciała jest zdrowsza dla serca.

Wybieraj przy każdym posiłku potrawy skrobiowe, takie jak chleb pełnoziarnisty i potrawy zbożowe, ryż, makaron lub ziemniaki.

Skrobia z pokarmów zostaje rozłożona na glukozę, która zapewni energię Twojemu organizmowi.

Jedz więcej potraw bogatych w błonnik (pełnoziarnisty chleb i potrawy zbożowe, soczewica, sucha fasola i groch, brązowy ryż, warzywa i owoce).

Potrawy bogate w błonnik zapewnią Ci uczucie sytości oraz mogą obniżyć Twój poziom cholesterolu i glukozy we krwi. Warzywa są niskokaloryczne i bardzo bogate w składniki odżywcze.

Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia o tym, czy możesz włączyć alkohol do swojego planu posiłków i jaka jego ilość jest bezpieczna.

Alkohol może wpływać na stężenie glukozy we krwi i powodować przyrost wagi.

Jeśli chce Ci się pić, pij wodę. Picie niedietetycznych napojów gazowanych i soków owocowych może zwiększać poziom glukozy.

Bądź aktywny fizycznie. Regularne ćwiczenia fizyczne wpłyną korzystnie na regulację poziomu glukozy.

2

Zdrowe odżywianie - Podstawy

Znaczenie rozmiaru porcji

Uważaj na rozmiary porcji – oprócz tego, co jesz, bardzo ważna jest spożywana ilość. Postaraj się, aby wielkość porcji pomagała osiągnąć lub utrzymać odpowiednią wagę ciała. Poniższe zestawienie pomoże Ci zrozumieć, jaki jest właściwy rozmiar porcji.

OWOCE*/KASZE i SKROBIA*:Dla każdego z tych produktów (kasze i skrobia, owoce)

wybierz rozmiar porcji wielkości Twojej pięści.

WARZYWA*:Wybierz objętość, którą zmieścisz w obydwu dłoniach.

MIĘSO I PRODUKTY ZASTĘPCZE*:Wybierz ilość najwyżej wielkości Twojej dłoni oraz grubości

Twojego małego palca.

TŁUSZCZE*:Ogranicz ilość tłuszczów do rozmiaru czubka Twojego

kciuka.

MLEKO i PRODUKTY ZASTĘPCZE*:Wypijaj do 250 ml (8 uncji) odtłuszczonego mleka+ przy

posiłku.

*Nazwy grup produktów pochodzą z publikacji Więcej niż podstawy: Planowanie posiłków dla zdrowego odżywiania, zapobiegania i przeciwdziałania cukrzycy (Beyond the Basics: Meal Planning for Healthy Eating, Diabetes Prevention and Management) © Kanadyjskie Stowarzyszenie ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association), 2005. Możesz w niej znaleźć więcej szczegółów na temat planowania posiłków.

Przykładowe plany posiłków

Przy mniejszym apetycie Przy większym apetycie

Śniadanie:

Zimne płatki śniadaniowe (1/2 szklanki, 125 ml)

Grzanka z pieczywa pełnoziarnistego (1 kromka)

1 pomarańcza

Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka, 250 ml)

Masło fistaszkowe (2 łyżeczki, 30 ml)

Kawa lub herbata

Lunch:1 kanapka

2 kromki pieczywa pełnoziarnistego lub chleb pita wielkości 6 cali

Mięso, kurczak lub ryba (2 uncje, 60 g)

Niehydrogenizowana margaryna (1 łyżeczka, 5 ml)

Kawałki surowej marchewki

Odtłuszczony jogurt bez dodatków (3/4 szklanki, 175 ml)

Kawa lub herbata

Obiad:1 średni ziemniak lub ryż (2/3 szklanki, 150 ml)

Warzywa

Niehydrogenizowana margaryna (1 łyżeczka, 5 ml)

Chude mięso, kurczak lub ryba (2 uncje, 60 g)

Kantalup (1 szklanka, 250 ml)

Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka, 250 ml)

Kawa lub herbata

Wieczorna przekąska:

Odtłuszczony ser (1 uncja, 30 g)

Krakersy pełnoziarniste (4)

Śniadanie:

Zimne płatki śniadaniowe (1/2 szklanki, 125 ml)

Grzanka z pieczywa pełnoziarnistego (2 kromki)

1 pomarańcza

Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka, 250 ml)

Odtłuszczony ser (2 uncje, 60 g)

Kawa lub herbata

Lunch:Zupa (1 szklanka, 250 ml)

1 kanapka

2 kromki pieczywa pełnoziarnistego lub chleb pita wielkości 6 cali

Chude mięso, kurczak lub ryba (3 uncje, 90 g)

Plasterki pomidora

Niehydrogenizowana margaryna (1 łyżeczka, 5 ml)

Kawałki surowej marchewki

Odtłuszczony jogurt bez dodatków (3/4 szklanki, 175 ml)

Kawa lub herbata

Podwieczorek:1 średnie jabłko lub mały banan

Obiad:1 duży ziemniak lub gotowany makaron (1 1/2 szklanki, 375 ml)

Warzywa

Zielona sałata z niskotłuszczowym sosem

Chude mięso, kurczak lub ryba (4 uncje, 120 g)

1 średnia gruszka

Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka, 250 ml)

Kawa lub herbata

Wieczorna przekąska:

Masło fistaszkowe (4 łyżeczki, 60 ml)

Krakersy pełnoziarniste (4)

Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka, 250 ml)

+ Jeśli źle tolerujesz laktozę, spróbuj pić wzbogacony napój sojowy.

3

Przeczytaj dane o wartości odżywczej i spójrz na etykietę opakowania żywności, aby móc wybrać zdrowe produkty.

Rozmiar porcji

Porównaj rozmiar porcji podany na opakowaniu z ilością spożywanego pokarmu.

% dziennej wartości oznacza ilość danego składnika pokarmowego w jednej porcji. Porównaj podobne produkty. Wybieraj produkty o ni ższym % dziennej wartości tłuszczu i wyższym % dziennej wartości błonnika.

Tłuszcze

• Wybieraj produkty o niższej zawartości tłuszczu (fat)

• Wybieraj produkty z małą ilością lub pozbawione tłuszczów nasyconych (saturated fat)

• Wybieraj produkty bez tłuszczów typu trans (trans fat)

Cholesterol

• Wybieraj produkty z małą ilością lub bez cholesterolu

• Staraj się spożywać mniej niż 200 mg cholesterolu dziennie

Błonnik

• Wybieraj produkty o dużej zawartości błonnika (fibre)

• Najlepiej od 25 g do 50 g lub 15 g do 25g/1,000 kalorii na dzień

Przeczytaj listę składników na opakowaniu żywności. Unikaj produktów zawierających następujące tłuszcze:

• Oleje hydrogenizowane (hydrogenated) lub częściowo hydrogenizowane, utwardzane tłuszcze (shortening)

• Tłuszcze/oleje tropikalne, takie jak kokosowy, palmowy, z nasion palm (coconut, palm, palm kernel)

Więcej informacji o etykietach żywności znajdziesz na stronie Health Canada(www.hc-sc.gc.ca). Więcej informacji o zdrowym żywieniu zapewni Ci film wideo “Managing Your Nutrition”, zawarty w niniejszym zestawie.

Zbalansowana dieta

WARZYWA(co najmniej 2 rodzaje)

KASZE i SKROBIA

(ziemniaki, ryż, makaron)

MIĘSO i RÓWNOWAŻNIKI (ryby, chude mięso, kurczak, fasola, soczewica)

MLEKO

OWOCE

• W każdym posiłku uwzględniaj produkty z co najmniej trzech spośród czterech głównych grup wymienionwych w publikacji Eating Well

with Canada’s Food Guide :

Warzywa i owoce

Produkty zbożowe

Mleko i produkty zastępcze

Mięso i produkty zastępcze

• Posiłek powinien zawierać ryby, chude mięso, odtłuszczone sery, jaja lub bezmięsne źródła białka (tofu, rośliny strączkowe, soczewicę).

• Zakończ posiłek szklanką mleka i kawałkiem owocu.

Koniecznie zjedz śniadanie. Zapewnia ono dobry początek dnia.

4

Zdrowe odżywianie - Podstawy

Rada, jak zmniejszyć porcje: Jedz z mniejszego talerza. Badania wykazują, że osoby jedzące z większych pojemników zjadają więcej niż osoby jedzące z mniejszych.

Wskazówki, jak odżywiać się poza domem

• Przestań jeść gdy poczujesz się syty; zabierz do domu resztę jedzenia

• Zrezygnuj z przystawek i przekąsek lub podziel się nimi

• Poproś o podanie osobno sosu i jedz go niewiele

• Zamawiaj z karty zamiast korzystać z bufetu

• Staraj się równoważyć mniej zdrowe produkty zdrowszymi (np. pieczony ziemniak zamiast frytek do smażonego kurczaka)

Cukier i potrawy słodzone w małych ilościach są dozwolone dla osób z cukrzycą. Ich wpływ na poziom glukozy bywa różny. Porozmawiaj z dietetykiem o tym, jak uwzględnić słodziki i potrawy słodzone w Twoim jadłospisie.

Wybieraj produkty ubogie w tłuszcze (np. maślankę, odtłuszczony ser i chudą mieloną wołowinę, odkrawaj tłuszcz od mięsa, kurczaka, itp. i ograniczaj tłuszcze dodane, takie jak olej i sos do sałatek).

Content taken from the Canadian Diabetes

Association’s consumer fact sheet,

Just the Basics.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3197

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Aktywność fizyczna

Bezpieczeństwo przede wszystkim

• Po okresie braku aktywności, poradź się rodzinnego pracownika służby zdrowia zanim rozpoczniesz jakikolwiek program ćwiczeń intensywniejszych niż szybki marsz.

• Koniecznie noś wygodne, dobrze dopasowane obuwie.

• Noś bransoletkę lub naszyjnik MedicAlert® .

• Uważaj na to, co odczuwasz. W przypadku silnej zadyszki lub bólu w klatce piersiowej poradź się rodzinnego pracownika służby zdrowia.

• Mierz poziom glukozy we krwi przed, podczas i na wiele godzin po zażyciu ruchu, aby zobaczyć, jak aktywność fizyczna wpływa na twój poziom glukozy.

• Jeżeli cukrzyca nie jest leczona poprzez zmianę

stylu życia lub przy pomocy leków podnoszących

poziom insuliny, noś przy sobie szybko działające

węglowodany na wypadek potrzeby wyrównania

spadku poziomu glukozy (hipoglikemia) – na

przykład glukozę w tabletkach (najlepiej) lub

Life Savers®.

Zaczynaj powoli. Małe dawki ćwiczeń, np. marsz przez pięć do 10 minut dziennie, mają znaczenie.

Zarówno aerobik jak ćwiczenia z oporem są ważne dla osób z cukrzycą.

Dlaczego aktywność fizyczna jest tak ważna?

Regularne ćwiczenia przynoszą korzyści dla zdrowia, w tym utratę na wadze,

wzmocnienie kości, lepszą regulację ciśnienia krwi, mniej zachorowań na

choroby serca i raka, a także przypływ energii. Jeśli chorujesz na cukrzycę

typu 2 (type 2 diabetes), regularne ćwiczenia dają dodatkowe korzyści:

poprawę wrażliwości organizmu na insulinę i lepszą regulację poziomu

glukozy we krwi.

Jaki rodzaj aktywności jest najlepszy?

Ćwiczenia aerobik (aerobic exercises) (takie jak szybki marsz, bieg, pływanie, taniec, gra w hokeja czy jazda na nartach) zmuszają do pracy serce i

płuca oraz dostarczają mięśniom tlenu.

Ćwiczenia z oporem (resistance exercises) (takie jak podnoszenie ciężarów)

zwiększają siłę mięśni i uzupełniają korzyści z ćwiczeń aerobik. Jeśli

decydujesz się na podjęcie ćwiczeń z oporem, należy najpierw skorzystać z

porad wykwalifikowanego specjalisty od ćwiczeń fizycznych i zaczynać

powoli.

Jaka ilość jest wystarczająca?

Twoim celem powinno być wykonywanie ćwiczeń aerobik, od średnio do

bardzo intensywnych, przez 150 minut tygodniowo (np. 30 minut przez pięć

dni w tygodniu).

Możesz być zmuszony zaczynać powoli, ćwicząc tylko przez 10 minut

dziennie, stopniowo dochodząc do formy. Dobrą nowiną jest fakt, że

wielokrotne, krótsze sesje ćwiczeń, nawet trwające tylko pięć do 10 minut, są

prawdopodobnie równie korzystne, jak jedna dłuższa sesja o tej samej

intensywności.

Jeśli możesz i gdy jesteś gotów, spróbuj dodać ćwiczenia z oporem, takie jak

podnoszenie ciężarów, trzy razy w tygodniu.

2

Aktywność fizycznaZwiększaj aktywność fizyczną

• Włącz aktywność fizyczną do swoich codziennych zajęć.

• Staraj się być aktywny przez większość dni w tygodniu.

• Chodź pieszo gdy tylko możesz, zamiast korzystać z auta.

• Zaczynaj powoli i stopniowo zwiększaj ilość wysiłku; na przykład zacznij od spaceru i przejdź do szybkiego marszu.

• Spędzaj czas z rodziną na ćwiczeniach; takich jak wspólne pływanie lub jazda na łyżwach, zamiast oglądania telewizji czy filmu.

• Wypróbuj nowe formy aktywności, naucz się tańczyć, grać w koszykówkę lub jeździć na rowerze.

• Ciesz się poprawą swojego zdrowia i samopoczucia!

Nie ustawaj!

Zmiana przyzwyczajeń może być trudna, więc przygotuj plan na wypadek obniżenia motywacji lub entuzjazmu:

• Rób coś, co lubisz! Trudno jest regularnie wykonywać coś, co Cię nie cieszy. Znalezienie odpowiedniego dla Ciebie typu aktywności może wymagać wypróbowania kilku opcji.

• Postaraj się o sieć wsparcia. Poproś rodzinę, przyjaciół i kolegów z pracy o pomoc motywacyjną poprzez towarzyszenie Ci na spacer lub do siłowni.

• Ustal małe, osiągalne cele i wynagradzaj się w zdrowy sposób gdy je osiągniesz.

• Zapytaj znajomych, którzy ćwiczą regularnie, w jaki sposób udało im się zacząć ćwiczyć.

• Kup obuwie przeznaczone do marszu.

• Przygotuj sobie listę powodów, skłaniających do uwzględnienia w Twoim życiu aktywności fizycznej.

Planuj aktywność!

Spróbuj wypełnić podaną tabelę i odhaczaj każdą czynność po jej wykonaniu, aby ułatwić przyzwyczajenie się do nich przez pierwszych kilka tygodni! W miarę, jak Twój organizm się dostosuje, dopilnuj, aby zwiększyć intensywność ćwiczeń i przedłużyć je do 30 minut dziennie – i więcej! Bliższe informacje o tym, jak zacząć ćwiczyć, znajdziesz na filmie wideo “Managing Your Fitness”, zawartym w niniejszym zestawie.

Niedziela Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota

Przykład Poranny spacer Spacer po obiedzie

Zagrać w hokeja z chłopcami

Pojechać do biblioteki na rowerze zamiast autem

Pływanie z rodziną

Wieczór gry w kręgle

Grabienie liści

Tydzień 1

Tydzień 2

Tydzień 3

Twoim celem powinno być wykonywanie ćwiczeń od średnio do bardzo intensywnych przez co najmniej przez 150 minut tygodniowo (np. 30 minut pięć razy w tygodniu).

Content taken from the Canadian Diabetes

Association’s consumer fact sheet,

Physical Activity and Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3223

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Utrzymanie właściwej wagi ciała

Utrzymanie właściwej wagi ciała jest

bardzo istotne w postępowaniu w

cukrzycy typu 2 (type 2 diabetes).

Pomoże ono regulować stężenie

glukozy we krwi, ciśnienie krwi i

poziom tłuszczów we krwi.

Odpowiednia waga ciała pomaga

zmniejszyć ryzyko powikłań, takich

jak choroba serca i udar mózgu, a

przy tym dzięki niej po prostu czujesz

się lepiej i masz więcej energii!

Zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna to podstawowe elementy stylu życia wpływające na Twoją wagę.

Jak mogę ustalić, czy moja waga jest właściwa?

Istnieje wiele sposobów, aby ustalić, czy Twoja waga ciała sprzyja zdrowiu. Zapytaj swój zespół opieki zdrowotnej o swój docelowy wkaźnik masy ciała (BMI), obwód talii i wagę.

Wskaźnik masy ciała (Body Mass Index (BMI)) porównuje wagę danej osoby do jej wzrostu. Dla większości dorosłych w wieku od 18 do 64 lat, BMI równy 25 lub wyższy oznacza nadwagę. Nie dotyczy to kobiet w ciąży ani karmiących piersią, bardzo muskularnych dorosłych ani dorosłych o bardzo szczupłej budowie ciała.

Możesz obliczyć BMI według następującego wzoru:

BMI = waga (kg)

[wzrost (m) x wzrost (m)]

Na przykład jeśli ważysz 69 kg i masz 1,73 m wzrostu, Twój BMI wynosi w przybliżeniu 23, co odpowiada normalnej wadze.

Obwód talii (Waist Circumference (WC)) również jest ważny. Nadmierne otłuszczenie w okolicy talii (kształt jabłka) wiąże się z problemami zdrowotnymi takimi jak choroby serca i nadciśnienie. Docelowy obwód w talii różni się w zależności od pochodzenia etnicznego i płci. Na ogół, zdrowy obwód talii wynosi dla mężczyzn mniej niż 40 cali (102 cm), a dla kobiet mniej niż 35 cali (88 cm).

2

Utrzymanie właściwej wagi ciała

Jaki styl życia zapewni Ci właściwą wagę

Kluczem do osiągnięcia i utrzymania wagi korzystnej dla zdrowia są takie zmiany stylu życia, jakie jesteś w stanie zaakceptować. Ustal realistyczne cele. Wprowadzaj naraz tylko jedną lub dwie niewielkie zmiany. Gdy już przyzwyczaisz się do nich, wprowadź nowe.

Cel Wskazówki Zmiany do wprowadzenia

Znajdź czas na codzienne ćwiczenia fizyczne

Ćwiczenia fizyczne pomagają mięśniom w zużywaniu glukozy i spalaniu kalorii. Wykonuj ćwiczenia aerobik, takie jak szybki marsz, jazdę na nartach lub na rowerze przez co najmniej 150 minut w tygodniu (np. 30 minut przez pięć dni w tygodniu). Jeśli możesz, stopniowo zwiększaj ilość czasu i intensywność.Dodaj do tego ćwiczenia z oporem, takie jak podnoszenie ciężarów, trzy razy w tygodniu. Zanim zaczniesz, porozmawiaj z rodzinnym pracownikiem służby zdrowia.

Jedz tylko wtedy, gdy odczuwasz głód

Zadaj sobie pytanie, czy naprawdę odczuwasz głód. Unikaj jedzenia z przyzwyczajenia, z nudów lub z przyczyn emocjonalnych. Staraj się zrozumieć, czego naprawdę potrzebujesz.

Stwórz warunki sprzyjające zdrowemu odżywianiu

Podawaj posiłki w kuchni zamiast przy stole. Jedz przy stole zamiast przed telewizorem czy komputerem. Jedz powoli. Twój mózg potrzebuje ok. 20 minut aby ustalić, że masz pełny żołądek.

Spożywaj regularne, zbalansowane posiłki

Zjadanie trzech posiłków dziennie przeciwdziała przejadaniu się. Zacznij od zdrowego śniadania. Posiłki powinny być w odstępach co cztery do sześciu godzin i zawierać produkty ze wszystkich grup żywności.

Wybieraj odpowiedni rozmiar porcji

Zbyt wiele jedzenia, zdrowego lub nie, prowadzi do przybrania na wadze. Jeśli możesz, sprawdzaj swoje porcje używając wagi lub naczyń z podziałką. Omów z dietetykiem, ile powinieneś jeść.

Jedz produkty bogate w błonnik

Produkty bogate w błonnik mogą sprzyjać uczuciu sytości przez dłuższy czas. Bogate w błonnik są produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce i rośliny strączkowe (sucha fasola i soczewica).

Wybieraj zdrowe napoje i przekąski

Gaś pragnienie wodą. Napoje gazowane, gorące lub zimne napoje słodzone, sok i alkohol to źródło wielu niepotrzebnych kalorii. Małe przekąski mogą pomóc w regulacji uczucia głodu. Trzymaj pod ręką pokrojone warzywa i umyte owoce, aby łatwo znaleźć coś do przegryzienia. Unikaj przekąsek smażonych, intensywnie słonych i słodkich.

3

Problemy z utrzymaniem wagi i możliwe rozwiązania

Planowanie zapewnia gotowe rozwiązania problemów z utrzymaniem wagi.

Możliwe problemy Możliwe rozwiązania

• Nie wiem, jak zacząć.

• Nie mam ochoty na zmiany.

• Zniechęcam się i rezygnuję.

• Gdy schudnę, trudno mi utrzymać spadek wagi.

• Myślę, że moja choroba nie pozwala mi na zmianę stylu życia.

• Spotkaj się z rodzinnym pracownikiem służby zdrowia, aby:

omówić swoją sytuację i gotowość wprowadzenia zmian;

ustalić realistyczne cele i opracować indywidualny plan; oraz

uzyskać pomoc w rozwiązywaniu swoich problemów.

• Moja rodzina i przyjaciele czasem mi w tym przeszkadzają.

• Omów swoje cele z rodziną i przyjaciółmi. Powiedz im, jak mogą pomóc. Poszukaj wsparcia i/lub środków w swoim środowisku.

• Wybieram niezdrowe opcje pod wpływem stresu, nudy lub emocji.

• Nie wiem, co jeść lub w jakiej ilości.

• Nie mam czasu na aktywnośćfizyczną i/lub dobre odżywianie.

• Przygotuj plan zawczasu (np. tygod-niowe jadłospisy i listy zakupów, czas przeznaczany na ćwiczenia fizyczne).

• Miej na oku czynniki, które wpływają na to, co wybierasz.

• Czuję się zubożony gdy jestem na “diecie”.

• Trudno jest zdrowo się odżywiać/być aktywnym fizycznie będąc poza domem.

• Aktywność fizyczna i dobre odżywianie zbyt wiele kosztują.

• Inne:

• Znajdź informacje o spożywaniu rozsądnych porcji oraz zbalansowanych posiłków i przekąsek. Unikaj modnych diet. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Zdrowe odżywiane: Podstawy” (“Healthy Eating: The Basics”) w niniejszym zestawie.

• Oszczędzaj pieniądze: Rób zakupy według listy, aby kupować tylko to, co potrzebne do przygotowania zdrowych posiłków, unikaj kupowania pod wpływem impulsu. Kupuj owoce i warzywa oszczędnie – świeże w sezonie, mrożone poza sezonem. Aktywność fizyczna nie wymaga zapisania się do siłowni; szybki marsz pomoże Ci uzyskać te same wyniki.

• Inne:

Ciało każdej osoby ma swój indywidualny rozmiar i kształt. Akceptuj siebie i zmiany stylu życia, które wprowadzasz. Pamiętaj, aby myśleć długofalowo, ale stopniowo wprowadzaj zmiany.

4

Utrzymanie właściwej wagi ciała

Szczególne czynniki dotyczące osób z cukrzycą

Osoby z cukrzycą muszą zrównoważyć właściwą wagę z pożądanym poziomem glukozy we krwi. Porozmawiaj ze swoim zespołem opieki zdrowotnej o tym, co jest odpowiednie dla Ciebie.

• Utrata na wadze i zmiany stylu życia mogą wpływać na regulację glukozy we krwi. Zbadaj tę zależność poprzez pomiary poziomu glukozy we krwi o zalecanych porach i śledzenie swoich postępów. Może być potrzebna zmiana przyjmowanych leków.

• Staraj się, aby lęk przed spadkiem poziomu gukozy nie zniechęcał Cię do aktywności fizycznej i/lub jedzenia mniejszych porcji.

• Niektóre leki przeciwcukrzycowe mogą wpływać na wagę ciała.

• Pewne powikłania, takie jak nadciśnienie, owrzodzenie stóp lub uszkodzenie oka mogą ograniczać zakres dozwolonych dla Ciebie ćwiczeń.

• Jeśli zmiany stylu życia nie doprowadzą do odpowiedniego spadku wagi, omów ze swoim zespołem opieki zdrowotnej inne opcje.

Więcej informacji o utrzymaniu zdrowej wagi znajdziesz w filmie wideo “Jak dbać o właściwą wagę” (“Managing Your Weight”), zawartym w niniejszym zestawie.

Moje wskaźniki dotyczące wagi

Mój BMI:

Moj docelowy BMI:

Mój obwód w talii:

Mój docelowy obwód w talii:

Moja obecna waga:

Mój spadek wagi o 5 do 10 procent:

Jesteś w grupie podwyższonego ryzyka jeśli Twój ciężar ciała jest skupiony przede wszystkim w rejonie brzucha. Jeśli masz nadwagę, utrata 5 do 10 procent obecnej wagi ciała w tempie 2 do 4 funtów (1 do 2 kg) na miesiąc jest celem korzystnym dla zdrowia. Dla osoby ważącej 200 funtów (90 kg), 5 do 10 procent wynosi 10 do 20 funtów (4,5 do 9 kg).

Content taken from the Canadian Diabetes

Association’s consumer fact sheet,

Managing Weight and Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3236

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Alkohol i cukrzyca

Pamiętaj, że w każdym przypadku alkohol może:

• Wpływać na ocenę rzeczywistości

• Dostarczać dodatkowych kalorii, które mogą utrudniać utratę wagi lub jej utrzymanie

• Powodować wzrost ciśnienia krwi i triglicerydów

• Przyczyniać się do trudności seksualnych i zapalenia trzustki

• Z czasem uszkadzać mózg, nerwy i wątrobę

• Odwadniać organizm, co jest bardzo niebezpieczne dla osób z wysokim poziomem glukozy we krwi

• Zwiększać z czasem ryzyko różnych nowotworów

• Zwiększać ryzyko depresji lub agresji

• Pograszać stan w chorobach oczu

Jeżeli wypijasz więcej niż dwa lub trzy standardowe drinki dziennie (do dziesięciu standardowych drinków na tydzień dla kobiet i piętnastu na tydzień dla mężczyzn), musisz koniecznie ograniczyć spożycie alkoholu. Alkohol spożywany w dużych ilościach może utrudniać regulację glukozy we krwi i stwarzać inne zagrożenia dla zdrowia, takie jak nowotwór.

Miej świadomość czynników ryzyka dla osób z cukrzycą

• Dla osób przyjmujących insulinę: Opóźniona hipoglikemia (hypoglycemia) (niski poziom glukozy we krwi) może wystąpić w okresie do 24 godzin po wypiciu alkoholu.

• Dla osób z cukrzycą typu 1 (type 1 diabetes): Może wystąpić poranna hipoglikemia w przypadku spożycia alkoholu w dwie do trzech godzin po wieczornym posiłku poprzedniego dnia.

Jeśli pijesz alkohol, musisz wiedzieć, jak zapobiegać i przeciwdziałać niskiemu poziomowi glukozy we krwi.

Czy cukrzyca oznacza, że nie możesz pić alkoholu?

Niekoniecznie.

Na ogół cukrzyca nie wyklucza spożycia alkoholu. Większość osób z cukrzycą utrzymywaną skutecznie pod kontrolą może bezpiecznie spożywać alkohol w umiarkowanych ilościach: na ogół nie więcej niż dwa lub trzy standardowe drinki dziennie, tzn. maksymalnie do 15 standardowych drinków na tydzień dla mężczyzn i do 10 standardowych drinków na tydzień dla kobiet. Należy jednak porozmawiać ze swoim zespołem opieki zdrowotnej, zwłaszcza jeśli dotyczy Ciebie któreś z poniższych stwierdzeń:

• Masz powikłania cukrzycowe, takie jak chorobę trzustki lub oka, nadciśnienie lub wysoki wskaźnik triglicerydów, problemy z wątrobą, uszkodzenie nerwów lub udar mózgu.

• Masz problemy z zapobieganiem i leczeniem niedoboru glukozy we krwi.

Nie należy pić alkoholu, jeśli:

• Jesteś w ciąży lub ją planujesz;

• Karmisz piersią;

• Ty lub ktoś z rodziny miał problemy z alkoholem;

• Planujesz prowadzenie pojazdu lub inne zajęcia wymagające uwagi lub umiejętności;

• Przyjmujesz pewne leki. Zapytaj farmaceutę o swoje leki i ich możliwe interakcje z alkoholem.

Dla osób przyjmujących insulinę i niektóre leki:Zmniejsz ryzyko niskiego poziomu glukozy we krwi spowodowanego spożyciem alkoholu, podejmując działania opisane na końcu niniejszego arkusza.

2

Alkohol i cukrzyca

PRZED wypiciem alkoholu• Spożywaj regularnie posiłki, przyjmuj leki i często

sprawdzaj swój poziom glukozy we krwi (noś przy sobie glukometr).

• Zawsze noś przy sobie środek zaradczy przeciwko niskiemu poziomowi glukozy we krwi (np. trzy tabletki glukozy lub ¾ szklanki niedietetycznego napoju gazowanego, lub sześć Life Savers®).

• Gdziekolwiek jesteś, dopilnuj, aby towarzysząca Ci osoba znała Twoje oznaki i objawy niskiego poziomu glukozy we krwi i wiedziała, jak im przeciwdziałać.

• Wiedz, że glucagon, lek przeciwko niskiemu poziomowi glukozy we krwi, nie działa jeśli w organizmie obecny jest alkohol, więc dopilnuj, aby ktoś wiedział, że jeśli zemdlejesz trzeba wezwać karetkę.

• Noś identyfikator cukrzyka, np. bransoletę lub naszyjnik MedicAlert®.

PODCZAS picia alkoholu• Gdy pijesz alkohol, jedz produkty bogate w

węglowodany (carbohydrates).

• Spożywaj dodatkowe produkty bogate w węglowodany przy aktywności fizycznej.

• Zawsze sam nalewaj sobie drinka. Używaj mniej alkoholu i rozcieńczaj go płynami bezcukrowymi.

• Pij powoli. Niech Twój drugi drink będzie bez alkoholu.

PO wypiciu alkoholu• Powiedz osobie odpowiedzialnej, że piłeś. Niech

obserwuje Cię pod kątem oznak niskiego poziomu glukozy.

• Sprawdź poziom glukozy we krwi przed pójściem do łóżka. Jeśli Twój poziom glukozy jest niższy niż zwykle, zjedz przekąskę zawierającą węglowodany.

• Nastaw budzik lub poproś osobę odpowiedzialną o budzenie Cię w ciągu nocy i wczesnym rankiem – opóźniony spadek poziomu glukozy może wystąpić w każdej chwili, w okresie do 24 godzin po wypiciu alkoholu.

• Wstań wcześnie następnego dnia, zjedz posiłek i przyjmij wszelkie normalnie przyjmowane leki i insulinę. Nieprzyjęcie leku lub insuliny może prowadzić do wysokiego poziomu glukozy i ketonów (ketones) we krwi oraz kwasicy ketonowej (diabetic ketoacidosis - DKA).

Zawartość węglowodanów i kalorii w niektórych popularnych napojach i mieszankach alkoholowych (wymienione ilości są tylko orientacyjne)

Napój Standardowa porcja

Energia(kcal)

Zawartość węglowodanów(g)

Piwo:zwykłe 341 ml (12 uncji) 147 12lekkie (light) 341 ml (12 uncji) 99 5Bezalkoholowe (non-alcoholic)*

355 ml (~12 uncji) 50-80 11-17

Niskokaloryczne (low-carb)*

341 ml (12 uncji) 92 3

Wódka/Alkohol wysokoprocentowy

45 ml (1,5 uncji) 98 0

Likiery i kordiały 45 ml (1,5 uncji) 155-190 10-25

Wino:zwykłe 150 ml (5 uncji) 123-127 1-4deserowe 150 ml (5 uncji) 232 23bezalkoholowe 150 ml (5 uncji) 9 1

Cooler:zwykły (regular) 355 ml (12 uncji) 178-258 21-38lekki (light)* 330 ml (12 uncji) 100 1

Mieszanki:Napój gazowany bez cukru

250 ml (8 uncji) 0 0

Zwykły napój gazowany 250 ml (8 uncji) 88-99 23-25Club soda 250 ml (8 uncji) 0 0Tonik 250 ml (8 uncji) 88 23Sok pomarańczowy 250 ml (8 uncji) 118 27Sok pomidorowy 250 ml (8 uncji) 44 11Sok pomidorowy + woda z małży†

250 ml (8 uncji) 123 28

Źródło: Kanadyjski Indeks Składników Pokarmowych (Canadian Nutrient File), 2010 *Rzeczywiste etykiety †USDA, 2011; ilość kalorii oraz zawartość węglowodanów może zależeć od marki produktu, dlatego zawsze czytaj etykiety na produktach

Więcej informacji znajdziesz na stronie: Wskazówki, jak ograniczyć ryzyko picia (Low-Risk Drinking Guidelines), adres: www.lrdg.net

Co to jest “standardowy drink”?Jeden standardowy drink (13,6 g alkoholu):

Piwo: 341 ml (12 uncji) piwa o normalnej mocy (5% alkoholu)

Wódki: 45 ml (1,5 uncji) wódki (40% alkoholu)

Wino: 150 ml (5 uncji) wina (12% alkoholu)

Uwaga: Jeśli liczysz spożywane węglowodany, nie przyjmuj insuliny na

okoliczność węglowodanów zawartych w napojach alkoholowych.

Więcej informacji na temat alkoholu i cukrzycy znajdziesz w filmie wideo “Jak dbać o

styl życia” (“Managing Your Lifestyle”), zawartym w niniejszym zestawie. Osoby z

cukrzycą powinny też omówić spożycie alkoholu ze swoimi pracownikami służby

zdrowia leczącymi cukrzycę.

Content taken from the Canadian

Diabetes Association’s consumer

fact sheet, Alcohol and Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3132

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Jak dbać o poziom cholesterolu

Osoby z cukrzycą typu 2 (type 2 diabetes) bardzo

często cierpią na choroby serca. Najczęstszą

chorobą serca jest choroba wieńcowa (coronary

artery disease). Rozwija się ona gdy tętnice

zaopatrujące w krew serce lub mózg ulegają

zwężeniu lub zablokowaniu przez złogi tłuszczu,

co może prowadzić do ataku serca lub udaru

mózgu. W istocie, od 65 do 80 procent ludzi

z cukrzycą umrze w wyniku ataku serca lub

udaru mózgu.

Osoby z cukrzycą często wykazują szereg

wskaźników ryzyka dla chorób serca, takich jak:

• Wysoki poziom glukozy we krwi

• Nadwaga(zwłaszcza w okolicy brzucha)

• Siedzący tryb życia

• Nadciśnienie

• Wysoki poziom cholesterolu

Osoby palące lub w których rodzinie wystąpiły choroba serca albo udar mózgu są jeszcze bardziej zagrożone.

Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia i zespołem opieki zdrowotnej o sposobach poprawy Twojego poziomu cholesterolu i zmniejszenia zagrożenia!

Czy miałeś niedawno badany cholesterol?

Osoby z cukrzycą są bardziej zagrożone zawałem serca i udarem mózgu, nawet

jeżeli ich cholesterol LDL (“zły” cholesterol) jest “normalny”. Ryzyko to jest

jeszcze większe jeśli ich poziom cholesterolu LDL jest powyżej normy.

Osoby z cukrzycą powinny wykonywać badania na cholesterol raz na rok; częściej jeśli przyjmują leki na obniżenie cholesterolu.

Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia i innymi

członkami Twojego zespołu opieki zdrowotnej o tym, jak utrzymać Twój

poziom cholesterol LDL w pożądanym zakresie. Większość osób dorosłych z

cukrzycą wymaga leków (takich jak statyny), niezależnie od dbania o wagę,

zdrowego odżywiania i regularnej aktywności fizycznej.

Wszystko na temat cholesterolu: definicje

Cholesterol: substancja tłuszczowa występująca naturalnie w krwi i komórkach.

Są dwa główne rodzaje cholesterolu: LDL i HDL.

• LDL (low-density lipoprotein – lipoproteiny o małej gęstości): często zwany

“złym” cholesterolem ponieważ wyższe poziomy LDL mogą zwiększać ryzyko

choroby wieńcowej.

• HDL (high-density lipoprotein – lipoproteiny o dużej gęstości): często zwany

“dobrym” cholesterolem ponieważ wyższe poziomy HDL mogą zmniejszyć

ryzyko choroby wieńcowej.

Trigliceryd (triglyceride): rodzaj tłuszczu, jaki organizm wytwarza z cukru,

alkoholu lub innych składników pokarmowych.

Choroba wieńcowa (Cardiovascular disease): uszkodzenie serca i naczyń

krwionośnych. Jedną z przyczyn choroby wieńcowej jest zwężenie naczyń

krwionośnych spowodowane złogami tłuszczu na ścianach naczyń, co powoduje

ograniczenie przepływu krwi.

2

Jak dbać o poziom cholesterolu

Więcej informacji na temat cholesterolu i cukrzycy uzyskasz z filmu wideo “Blood Pressure and Cholesterol”, zawartego w niniejszym zestawie.

Czy robisz wszystko co możliwe aby obniżyćTwój poziom cholesterolu LDL?

Tak Nie

Biorę leki na obniżenie cholesterolu przepisane przez mojego rodzinnego pracownika służby zdrowia

Moja waga jest w zalecanym zakresie

Mój obwód w talii jest w zalecanym zakresie

Wybieram potrawy niskotłuszczowe i unikam tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans

Ograniczam pokarmy zawierające cholesterol

Wybieram pokarmy bogate w błonnik (takie jak produkty pełnoziarniste)

Codziennie zjadam dostateczną ilośc porcji warzyw i owoców

Regularnie zażywam ruchu

Czy osiągnąłeś swój docelowy poziom LDL? Czy jesteś gotów zrobić więcej dla zdrowia Twojego układu krążenia?

Jednym ze sposobów obniżenia tego stosunku jest podniesienie poziomu HDL. Możesz podnieść swój poziom HDL wybierając niewielkie ilości produktów wymienionych poniżej zamiast tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans:

• Oleje roślinne: rzepakowy, z oliwek, arachidowy

• Oliwki, owoce awokado

• Miękka niehydrogenizowana margaryna

• Orzechy i nasiona takie jak fistaszki, migdały, mielone siemię lniane

Jeśli masz bardzo wysoki poziom triglicerydów, Twój rodzinny pracownik służby zdrowia może zalecić obniżenie go poprzez przyjmowanie leków i wybór zdrowszego stylu życia. Poniżej przedstawiamy działania, które mogą pomóc poprawić Twój poziom triglicerydów:

• Ogranicz ilość spożywanego alkoholu

• Uzyskaj i utrzymaj doskonałą regulację poziomu glukozy we krwi

• Osiągnij i utrzymaj zdrową wagę

• Ogranicz produkty z dodatkiem cukru i o niskiej zawartości błonnika, takie jak niedietetyczne napoje gazowane, cukierki, płatki śniadaniowe słodzone cukrem

Content taken from the Canadian

Diabetes Association’s consumer

fact sheet, Cholesterol and Diabetes.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3158

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Jak dbać o stopy

Cukrzyca i Twoje stopy

Problemy ze stopami u osób z cukrzycą występują bardzo często i mogą prowadzić do poważnych powikłań.

Cukrzyca wpływa na układ krążenia i odpornościowy, co utrudnia organizmowi samoleczenie. Z czasem, cukrzyca może uszkodzić nerwy czuciowe (nazywa się to “neuropatią” (“neuropathy”)), zwłaszcza dłoni i stóp. Wskutek tego, osoby z cukrzycą mogą nie odczuwać urazu stopy, takiego jak pęcherz czy skaleczenie. Nawet niewielkie urazy stóp, niezauważone i nieleczone, mogą szybko ulec zakażeniu, co może prowadzić do poważnych powikłań.

Wytrząśnij obuwie lub załóż je na ręce zanim założysz je na stopy, gdyż nie wiadomo, co jest wewnątrz.

Codzienna pielęgnacja stóp

Jak zawsze, najlepszym lekarstwem jest zapobieganie. Stała, właściwa troska

o stopy pomoże Ci zadbać o ich zdrowie.

Zacznij od przygotowania zestawu do pielęgnacji stóp, w którym znajdą się

przybory do obcinania paznokci, pilnik do paznokci, lotion, pumeks i

nietłukące się lusterko ręczne. Przechowywanie wszystkich potrzebnych

przedmiotów w jednym miejscu ułatwi codzienne wykonywanie poniższych

rutynowych czynności pielęgnacji stóp:

1. Umyj stopy w ciepłej (nie gorącej) wodzie, z użyciem łagodnego mydła.

Nie zanurzaj stóp w wodzie na dłuższy czas, gdyż może to wysuszać skórę.

2. Gdy stopy są jeszcze wilgone, zetrzyj pumeksem zgrubienia skóry na

podeszwach.

3. Starannie wysusz stopy, szczególnie między palcami.

4. Dokładnie obejrzyj stopy i przestrzenie między palcami aby sprawdzić,

czy nie ma skaleczeń, pęknięć, wrośniętych paznokci, pęcherzy, itp.

Obejrzyj podeszwy stóp z pomocą lusterka lub poproś kogoś innego o

obejrzenie ich.

5. Oczyść skaleczenia i zadrapania wodą z łagodnym mydłem, i załóż

opatrunek odpowiedni dla skóry wrażliwej.

6. Przytnij paznokcie stóp w linii prostej i spiłuj wszelkie ostre krawędzie.

Nie przycinaj paznokci zbyt krótko.

7. Posmaruj pięty i podeszwy stóp bezzapachowym płynem do pielęgacji

typu lotion. Wytrzyj niewchłonięty nadmiar płynu. Nie stosuj płynu

pomiędzy palcami, gdyż nadmiar wilgoci może wywołać zakażenie.

8. Codziennie zakładaj świeże, czyste skarpetki i noś dobrze dopasowane

obuwie. Gdy jest to możliwe, noś białe skarpetki – w przypadku skalecze-

nia lub rany będzie łatwo zauważyć krew lub ropny wyciek.

2

Jak dbać o stopyKiedy należy zwrócić się do rodzinnego pracownika służby zdrowia

• Jeśli wystąpi opuchnięcie, uczucie ciepła, zaczerwienienie lub ból w nogach lub stopach, natychmiast zgłoś się do swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia.

• Jeżeli masz odciski (zgrubiała lub twarda skóra na palcach nóg), modzele (zgrubiała skóra na podeszwach stóp), wrośnięte paznokcie, brodawki lub utkwione zadry, wylecz je u swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia lub specialisty od pielęgnacji stóp (takiego jak lekarz, specjalista od stóp lub doświadczona w tej dziedzinie pielęgniarka). Nie próbuj leczyć ich samodzielnie.

• Postaraj się, aby Twój rodzinny pracownik służby zdrowia obejrzał Twoje nagie stopy przynajmniej raz na rok. Oprócz tego poproś rodzinnego pracownika służby zdrowia o badanie przesiewowe pod kątem neuropatii i upośledzenia krążenia co najmniej raz w roku.

• Przy każdej wizycie w związku z cukrzycą u swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia, zdejmij skarpetki i poproś o obejrzenie Ci stóp.

Jak należy i jak nie należy dbać o stopy w cukrzycy

Należy nosić dobrze dopasowane obuwie. Powinno ono zapewniać stopie oparcie, mieć niski obcas (mniej niż 5 cm wysokości) i nie powinno obcierać ani uciskać. Kupuj obuwie w dobrym sklepie, z wykwalifikowaną obsługą, która może dokonać profesjonalnego dopasowania obuwia.

Należy zakładać na noc skarpetki jeśli miewasz zimne stopy.

Należy trzymać stopy uniesione gdy siedzisz.

Należy poruszać palcami stóp i nogami w kostkach przez kilka minut dziennie, aby poprawić krążenie krwi w Twoich stopach i nogach.

Należy regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne dla poprawy krążenia.

Należy codziennie oglądać stopy, a zwłaszcza sprawdzać, czy nie ma różnic temperatury pomiędzy jedną a drugą.

Nie wolno nosić wysokich obcasów, obuwia ze spiczastym noskiem, sandałów (z otwartym palcem lub piętą) ani znoszonego obuwia.

Nie wolno nosić wokół nóg nic ciasnego, np. ciasnych skarpet lub podkolanówek.

Nie wolno nigdy chodzić boso, nawet wewnątrz budynków. Zastanów się nad kupnem dobrze dopasowanego obuwia do noszenia wyłącznie wewnątrz budynków.

Nie wolno kłaść na stopy grzałek z wodą ani poduszek elektrycznych.

Nie wolno zakładać nogi na nogę na dłuższy czas.

Nie wolno palić. Palenie upośledza krążenie i gojenie oraz znacznie zwiększa ryzyko amputacji.

Nie wolno zlecać pedikiuru osobie spoza profesjonalnej służby zdrowia.

Więcej informacji znajdziesz w filmie wideo “Managing Your Feet” zawartym

w niniejszym zestawie.

Content taken from the Canadian Diabetes

Association’s consumer fact sheet,

Foot Care: A step toward good health.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3210

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Jak regulować poziom glukozy we krwi (blood glucose level)

Co to jest glukoza we krwi (blood glucose)?

Glukoza we krwi to ilość glukozy (cukru) we krwi w danym momencie.

Jak można regulować poziom glukozy we krwi?

Do domowych pomiarów glukozy we krwi służy glukometr. Glukometry można kupić w większości aptek. Omów ze swoim instruktorem do spraw cukrzycy lub farmaceutą, jaki model będzie dla Ciebie odpowiedni. Gdy już kupisz glukometr, pamiętaj o tym, aby się odpowiednio przeszkolić zanim zaczniesz z niego korzystać.

Zapytaj swojego instruktora do spraw cukrzycy o:

• rozmiar potrzebnej kropli krwi;

• rodzaj pasków do pomiarów glukozy (glucose strips), jakich należy używać;

• jak czyścić swój glukometr;

• jak sprawdzać, czy glukometr jest dokładny; oraz

• jak zakodować swój glukometr.

Osoby chore na cukrzycę powinny starać się utrzymywać swój poziom glukozy krwi w zakresie jak najbliższym zalecanego. Pomoże to zapobiec powikłaniom cukrzycowym lub je opóźnić.

Dlaczego należy sprawdzać swój poziom glukozy we krwi?

Sprawdzanie poziomu glukozy we krwi przynosi szereg korzyści:

• Zapewnia szybki pomiar poziomu glukozy w danym momencie.

• Pozwala ustalić, czy w danej chwili masz wysoki, czy niski poziom glukozy

we krwi.

• Pokazuje, jak Twój styl życia i przyjmowane leki wpływają na poziom

glukozy we krwi.

• Pomaga Tobie i Twojemu zespołowi cukrzycowej opieki zdrowotnej

wprowadzić zmiany do Twojego stylu życia i przyjmowanych leków,

które przyniosą poprawę w Twoim poziomie glukozy we krwi.

Docelowe wartości poziomu glukozy we krwi dla osób z cukrzycą według Kanadyjskiego Stowarzyszenia ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association)*

A1C Poziom glukozy we krwi na czczo

Poziom glukozy we krwi w dwie godziny po rozpoczęciu posiłku

Pożądana wartość dla większości pacjentów z cukrzycą

≤7,0% 4,0 to 7,0 mmol/l

5,0 to 10 mmol/l.5,0 to 8,0 mmol/ljeśli nie są osiągane docelowe wartości A1C

* Te wartości dotyczą większości dorosłych osób z cukrzycą i służą jako wytyczne.

Nie dotyczą one dzieci do 12 roku życia ani kobiet w ciąży. Zapytaj swojego

rodzinnego pracownika służby zdrowia, jakie są Twoje docelowe zakresy

poziomu glukozy we krwi.

2

Jak regulować poziom glukozy we krwi

Jak regulować poziom glukozy we krwi podczas choroby

Gdy jesteś chory, Twój poziom glukozy we krwi może ulegać wahaniom i być

nieprzewidywalny. Dobrze jest w tych okresach sprawdzać poziom glukozy co dwie do

czterech godzin. Bardzo ważne jest także kontynuowanie przyjmowania przepisanych leków

przeciwcukrzycowych. Przy przeziębieniu lub grypie, gdy bierzesz leki na przeziębienie lub

syrop na kaszel, poproś farmaceutę, aby pomógł Ci dokonać właściwego wyboru. Staraj się

wybierać produkty bez cukru, gdyż wiele środków na przeziębienie i syropów od kaszlu

zawiera cukier.

Gdy jesteś chory, jest BARDZO WAŻNE aby:

• Pić dużo płynów bezcukrowych lub wody; staraj się unikać kawy, herbaty i coli

zawierających kofeinę, która może powodować odwadnianie organizmu.

• Zastąp pokarm w postaci stałej płynami zawierającymi glukozę, jeśli nie możesz realizować

swojego normalnego planu posiłków;

• Staraj się spożywać co godzinę 15 gramów węglowodanów;

• Skontaktuj się ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub udaj się na pogotowie

ratunkowe jeśli wymiotujesz i/lub miałeś atak biegunki dwa lub więcej razy w ciągu czterech

godzin; oraz

• Jeśli przyjmujesz insulinę, przyjmuj ją nadal podczas choroby.

Poproś swoich pracowników opieki zdrowotnej o wskazówki, jak dostosować dawki insuliny

podczas choroby.

3

Niskie i wysokie: poziomy glukozy we krwi poza docelowym zakresem

Czym jest niedobór glukozy we krwi?Gdy ilość glukozy we krwi (cukru we krwi) spadnie poniżej docelowego zakresu (poniżej 4 mmol/l), nazywa się to niedoborem glukozy lub hipoglikemią (hypoglycemia).

Jakie są oznaki niedoboru glukozy we krwi?

Możesz mieć następujące objawy:

• Roztrzęsienie, mdłości, zawroty głowy

• Zdenerwowanie, irytacja, niepokój

• Zdezorientowanie, niemożność skupienia się

• Głód

• Przyspieszona akcja serca

• Pocenie się, bóle głowy

• Osłabienie, senność

• Drętwienie lub mrowienie języka lub warg

Co powoduje niedobór glukozy we krwi (hiperglikemię) (hypoglycemia)?

Niedobór glukozy we krwi maże być wynikiem:

• Większej niż zwykle aktywności fizycznej

• Niespożyciem posiłku o ustalonej porze

• Jedzeniem zbyt mało

• Przyjęciem zbyt dużej dawki leków

• Spożyciem alkoholu

Niedobór glukozy we krwi może wystąpić szybko, a więc ważne jest podjęcie natychmiast odpowiednich kroków. Jeśli poziom glukozy we krwi znacznie się obniży, może wystąpić:

• Zdezorientowanie i splątanie

• Utrata przytomności

• Napad padaczkowy

Będziesz wymagać pomocy ze strony innej osoby. Pamiętaj, aby zawsze nosić przy sobie identyfikator MedicAlert® i omówić ze swoim pracownikiem służby zdrowia lub instruktorem do spraw cukrzycy zapobieganie i pierwszą pomoc przy ostrym niedoborze glukozy.

Jak postępować w przypadku niedoboru glukozy we krwi?

Jeśli odczuwasz oznaki niedoboru glukozy we krwi, natychmiast zmierz swój poziom glukozy. Jeśli nie masz przy sobie glukometru, zastosuj mimo to leczenie objawowe, na wszelki wypadek.

Zjedz lub wypij szybko działający węglowodan (15 gramów):

• 15 g glukozy w postaci tabletek (najlepsza opcja)

• 15 ml (3 łyżeczki) lub 3 torebki cukru stołowego rozpuszczone w wodzie

• 175 ml (3/4 szklanki) soku lub zwykłego (niedietetycznego) napoju gazowanego

• 6 sztuk Life Savers® (1 = 2,5 g węglowodanów)

• 15 ml (1 łyżeczka) miodu

Odczekaj 10 do 15 minut, potem ponownie zmierz swój poziom glukozy. Jeśli nadal jest niski:

• Powtórz kurację

• Jeśli masz jeszcze ponad godzinę do następnego posiłku i zamierzasz być aktywny fizycznie, zjedz przekąskę, np. pół kanapki lub krakersy z serem (coś, co zawiera 15 gramów węglowodanów i źródło białka).

Więcej informacji na temat poziomu glukozy we krwi znajdziesz w filmie wideo “Managing Your Blood Glucose” w niniejszym zestawie.

4

Jak regulować poziom glukozy we krwi

Co to jest nadmiar glukozy we krwi (high blood glucose) i jakie są jego niektóre oznaki?

Gdy poziom glukozy we krwi przekroczy docelowy zakres (sprawdź w tabeli na pierwszej stronie niniejszego arkusza), mogą wystąpić następujące objawy:

• Pragnienie

• Częstsze oddawanie moczu

• Zmęczenie

Co powoduje nadmiar glukozy we krwi (hiperglikemię)?

Nadmiar glukozy we krwi (high blood glucose) może wystąpić w przypadku niezbilansowania odżywiania, aktywności fizycznej lub przyjmowanych leków.Nadmier glukozy we krwi może wystąpić podczas choroby lub pod wpływem stresu.

Co robić, jeśli mam nadmiar glukozy we krwi?

Zdrowe nawyki w zakresie żywienia i aktywny tryb życia oraz przyjmowanie leków w razie potrzeby pomogą Ci utrzymać swój poziom glukozy we krwi w pożądanym zakresie. Jeśli Twój poziom glukozy we krwi jest wysoki, omów ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia:

• Dostosowanie dawek leków i/lub insuliny

• Dostosowanie planu posiłków

• Zwiększenie aktywności fizycznej

Content taken from the Canadian Diabetes Association’s

consumer fact sheets, Managing Blood Glucose and

Lows and Highs: Blood Glucose Levels.

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3171

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Stosowanie insuliny

Rodzaje insuliny

Dostępnych jest wiele różnych rodzajów insuliny, zapewniających większą elastyczność w zakresie liczby i pory podawania potrzebnych Ci zastrzyków, co ułatwi utrzymanie Twojego poziomu glukozy we krwi w pożądanym zakresie. Dla lepszej regulacji poziomu glukozy możesz potrzebować jednego lub więcej wstrzyknięć dziennie.

Insuliny różnią się czasem działania (jak długo są skuteczne), początkiem działania (jak szybko zaczynają działać) i szczytem działania (kiedy są najbardziej skuteczne). Zrozumienie, jak działa insulina pozwoli Ci odpowiednio zaplanować swoje posiłki, przekąski i zakresy aktywności fizycznej.

Aby była skuteczna, insulina musi zostać wstrzyknięta pod skórę, ale nie bezpoś rednio do krwi. Insulina jest wchłaniana w różnych częściach ciała w różnym tempie i wpływa na nią także ilość wykonywanych ćwiczeń fizycznych. Różne urządzenia do wstrzyknięć mogą wymagać wstrzykiwania w różne miejsca. Zapytaj swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia lub instruktora do spraw cukrzycy o zasady wykonywania wstrzyknięć w Twoim przypadku.

Co to jest insulina?

Insulina jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę w celu regulacji ilości glukozy (cukru) we krwi. U osób z cukrzycą trzustka nie wytwarza insuliny lub jej dostatecznej ilości, lub nie jest w stanie efektywnie wykorzystać insuliny, którą wytwarza. W wyniku tego glukoza gromadzi się w krwiobiegu, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak ślepota, choroby serca, problemy z nerkami, amputacja, uszkodzenie nerwów i zaburzenia erekcji.

Insulina i cukrzyca typu 1 (type 1 diabetes)

Osoby z cukrzycą typu 1 w ogóle nie wytwarzają insuliny w naturalny sposób. W rezultacie muszą one przyjmować insulinę codziennie.

Insulina i cukrzyca typu 2 (type 2 diabetes)

Osoby z cukrzycą typu 2 mogą być w stanie utrzymywać swój poziom glukozy we krwi w pożądanym zakresie poprzez zdrowe odżywianie, aktywność fizyczną i przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych.

Jednak wiele osób z cukrzycą typu 2 będzie zmuszonych, na pewnym etapie, stosować insulinę w celu odpowiedniej regulacji poziomu glukozy we krwi. Najważniejsze jest utrzymywanie cukrzycy pod kontrolą i unikanie powikłań. Na szczęście współczesne urządzenia do wstrzyknięć, takie jak pióra insulinowe, są proste w użyciu i w zasadzie bezbolesne.

2

Stosowanie insuliny

Znaczenie pomiarów poziomu glukozy we krwi

Mierz regularnie swój poziom glukozy we krwi.

Regularne pomiary to najlepszy sposób ustalenia, że Twój poziom glukozy we krwi mieści się w docelowym zakresie. Regularne sprawdzanie dostarczy Ci także ważnych informacji o tym, jak poziom glukozy zmienia się w zależności od pory dnia, ile insuliny potrzebujesz i czy Twoja cukrzyca jest pod kontrolą.

Twój rodzinny pracownik służby zdrowia lub instruktor do spraw cukrzycy odpowie na wszelkie pytania dotyczące insuliny, także na temat sposobu mieszania lub wstrzykiwania jej dwóch różnych rodzajów.

Jaki plan insulinowy jest dla Ciebie odpowiedni?

Przed zaleceniem Ci planu insulinowego, Twój rodzinny pracownik służby zdrowia rozważy kilka czynników, takich jak Twoje cele leczenia, wiek, styl życia, plan posiłków, ogólny stan zdrowia, ryzyko i świadomość niedoboru glukozy we krwi (hipoglikemia) (hypoglycaemia), oraz motywacja. Czynniki społeczne i finansowe mogą także wchodzić w grę. Nie ma czegoś takiego, jak jeden plan dla wszystkich.

Twój zespół opieki zdrowotnej także omówi z Tobą, jaki plan insulinowy najlepiej zaspokoi Twoje potrzeby. Pamiętaj, że dokładne dopracowanie trybu stosowania insuliny wymaga czasu i że ten tryb może z czasem ulec zmianom w zależności od biegu wypadków (np. poważnej choroby) i zmian stylu życia (takich jak nowy plan ćwiczeń fizycznych).

Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub instruk-torem do spraw cukrzycy jeśli masz jakieś pytania lub wątpliwości w kwestii swojego rozkładu wstrzyknięć insuliny lub gdy nie wiesz, jak sobie radzić z pewnymi sytuacjami, np. dostosowaniem dawek insuliny podczas podróży.

Jak stosować insulinę?

Insulinę można podawać za pomocą strzykawki, pióra lub pompy – w zależności od Twoich osobistych preferencji.

• Pióro insulinowe (insulin pen) posiada bardzo cienką igłę i wkład insulinowy w jednej obudowie, co ułatwia wielokrotne wstrzykiwanie. Niektóre osoby noszą przy sobie dwa lub więcej piór, jeśli stosują więcej niż jeden rodzaj insuliny o różnych porach dnia. Jeśli stosujesz równocześnie dwa rodzaje insuliny, będziesz potrzebować dwóch osobnych piór, do zaaplikowania sobie dwóch wstrzyknięć. Jedną z głównych zalet piór insulinowych jest ich przenośność.

• Strzykawki są dziś mniejsze niż kiedykolwiek i posiadają cieńsze igły ze specjalną powłoką, dzięki czemu wstrzykiwanie wiąże się tylko z niewielkim dyskomfortem. Jeśli używasz dwóch rodzajów insuliny równocześnie, możesz zmieszać insulinę i wykonać tylko jeden zastrzyk lub może zostać Ci przepisana mieszanka insulinowa.

• Pompa insulinowa (insulin pump) jest bezpiecznym, efektywnym sposobem podawania intensywnej terapii insulinowej. Urządzenie składa się z małego cewnika, wprowadzonego pod skórę, i pompy, która ma podobny rozmiar jak pager i jest noszona na zewnątrz ciała. Pompa posiada zbiorniczek i można ją zaprogramować na dostarczanie niewielkich ilości insuliny o ustalonych porach uzgodnionych z twoim lekarzem. W celu podania dodatkowych dawek

insuliny (na przykład przy posiłkach), naciśnij przycisk na urządzeniu.

Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub instruk-torem do spraw cukrzycy o tym, jakie urządzenie jest dla Ciebie odpowiednie. Więcej informacji na temat stosowania insuliny znajdziesz w filmie wideo “Medication”, zawartym w niniejszym zestawie.

3

Typy insuliny (zatwierdzone do użytku w Kanadzie)

Typ insuliny(wygląd)

Działanie Nazwy firmowe(generyczna nazwa leku w nawiasie)

Dawkowanie

Bardzo szybko działająca - analog (przejrzysta)

Początek: 10-15 minutSzczyt: 60-120 minutCzas działania: 3-5 godzin

Apidra® (insulina glulizynowa)Humalog® (insulina lispro)NovoRapid® (insulina aspart)

Zwykle podawana 0-15 minut przed posiłkiem lub w celu obniżenia wysokiego poziomu glukozy

Szybko działająca (przejrzysta)

Początek: 30 minutSzczyt: 2-3 godzinyCzas działania: 6,5 godziny

Humulin®-RNovolin®ge Toronto

Zwykle podawana 30-45 minut przed posiłkiem lub w celu obniżenia wysokiego poziomu glukozy

O przedłużonym działaniu (mętna)

Początek: 1-3 godzinySzczyt: 5-8 godzinCzas działania: do 18 godzin

Humulin®-NNovolin®ge NPH

Często podawana przed pójściem spać, lub dwa razy dziennie (rano i przed snem)

O długotrwałym działaniu (przejrzysta i bezbarwna)

Początek: 90 minutSzczyt: brakCzas działania: do 24 godzin (Lantus 24 godziny, Levemir 16-24 godziny)

Lantus® (insulina glargine)Levemir® (insulina detemir)

Zwykle podawana raz lub dwa razy dziennie

Wstępnie zmieszana (mętna)

Jedna fiolka lub wkład zawiera ustalony stosunek insuliny (cyfry dotyczą procentowej zawartości bardzo szybko lub szybko działającej insuliny do zawartości procentowej insuliny o przedłużonym okresie działania)

Wstępnie zmieszana zwykła insulina

Humulin® (30/70)Novolin®ge (30/70, 40/60, 50/50)

Wstępnie zmieszane analogi insulinyHumalog® Mix25 i Mix50NovoMix 30

Zależy od kombinacji

Opracowano na podstawie arkusza informacyjnego dla konsumentów Kanadyjskiego Stowarzyszenia ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association), pt. “Insulina: Co należy wiedzieć” (Insulin: Things you should know) © 2013.

4

Stosowanie insuliny

Dobre rady dotyczące insuliny

• Prowadź rejestr, notując nazwę (nazwy) oraz ilości stosowanej insuliny, pory dnia gdy należy podawać insulinę, jak długo ona działa i kiedy jest najbardziej skuteczna.

• Nieotwartą insulinę przechowuj w lodówce, w temperaturze od 2 do 8°C (35.6°F do 46.4°F). Po otwarciu, insulinę można przechowywać przez miesiąc. Nieotwarte fiolki są zdatne do użytku aż do upływu terminu ważności – pamiętaj o sprawdzeniu daty ważności na fiolce przed jej użyciem.

• Dopilnuj, aby insulina nie uległa zamrożeniu ani przegrzaniu (nie przekraczać 30°C lub 86°F).

Content taken from the Canadian

Diabetes Association’s consumer fact sheet,

Insulin: Things you should know

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3184

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014

1

Ubezpieczenie zdrowotneOpcje przydatne dla osób z cukrzycą

Osobom z cukrzycą mogą grozić wysokie koszty opieki medycznej: zaopatrzenia, leków i sprzętu medycznego. Dla ulżenia im stworzono szereg opcji, dostępnych dla osób spełniających określone warunki.

Świadczenia okulistyczne

Ubezpieczyciel: Plan Ubezpieczeń Zdrowotnych Ontario (Ontario Health Insurance Plan (OHIP))

Kto się kwalifikuje? Jakie świadczenia?

Pacjenci w wieku 65 lat i starsi oraz pacjenci w wieku 19 lat i młodsi. Jedno rutynowe badanie oczu co 12 miesięcy i wszelkie wymagane badania dodatkowe.

Pacjenci w wieku od 20 do 64 lat z którąkolwiek z wymienionych chorób: cukrzyca, jaskra (glaucoma), katarakta (cataract), choroba siatkówki (retinal disease), niedowidzenie (amblyopia), upośledzenie pola widzenia (visual field defects), choroba rogówki (corneal disease) i zez (strabismus).

Dokładne badanie oczu przez optometrę lub lekarza co 12 miesięcy i wszelkie wymagane badania dodatkowe.

Pacjenci w każdym wieku. Niezbędne medycznie usługi leczenia oczu świadczone przez lekarza.

Informacje kontaktowe:

• ServiceOntario: 1-800-268-1154 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-314-5518

• Wejdź na stronę www.health.gov.on.ca/english/public/pub/ohip/eyecare.html

2

Ubezpieczenie zdrowotne - Opcje przydatne dla osób z cukrzycą

Leki i środki dostępne na receptę

Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długoterminowej Opieki (Ministry of Health and Long-Term Care), Plan Refundacji Leków Ontario (Ontario Drug Benefit Plan (ODB))

Kto się kwalifikuje? Na jakie środki?

Pacjenci objęci prowincjonalnym programem opieki społecznej oraz osoby w wieku 65 i więcej lat.

Środki cukrzycowe, w tym większość typów insuliny (insulins), oraz leki doustne (hipoglikemiczne) (hypoglycemics) i paski testowe do badania krwi (blood testing strips).

Uwaga: Jeśli masz 65 lub więcej lat, korzystasz z ODB i Twój roczny dochód wynosi $16 018 lub więcej (lub łączny dochód dla małżeństwa wynosi $24 175 lub więcej), musisz z góry uiścić dopłatę w kwocie $100 rocznie. Potem będziesz płacić do $6,11 za jedną receptę. Jeśli Twój roczny dochód jest poniżej $16 018 lub $24 175 dla małżeństwa, nie jest wymagana żadna opłata z góry i będziesz płacić $2 od recepty.

Produkty wymienione w Formularzu ODB dla cukrzycy to:

• Doustne środki przeciwcukrzycowe (Oral antidiabetic agents)• Insuliny (Insulins)• Paski testowe (testing strips)

Informacje kontaktowe:

• Twój lokalny urząd opieki społecznej, aby ustalić, czy się kwalifikujesz do uzyskania tego ubezpieczenia. Zwróć się do biura regionalnego, aby uzyskać informacje o Twoim lokalnym urzędzie opieki społecznej: www.mcss.gov.on.ca/en/mcss/regionalMap/regional.aspx

• Twój farmaceuta

• Odwiedź stronę www.health.gov.on.ca/english/providers/program/drugs/odbf_mn.html

Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Refundacji Leków Trillium (Trillium Drug Program)

Kto się kwalifikuje? Na jakie środki?

Pacjenci, którzy wydają na leki kwoty wysokie w porównaniu z ich rocznymi dochodami. Aby skorzystać z tego programu musisz dokonać wpłaty z góry, w czterech ratach rozłożonych na przestrzeni roku. Opłata ta jest ustalana na podstawie dochodów rodziny.

Środki cukrzycowe, w tym większość typów insuliny oraz leki doustne (hipoglikemiczne) i paski testowe do badania krwi (blood testing strips).

Informacje kontaktowe:

• 1-800-575-5386

• Odwiedź stronę http://health.gov.on.ca/en/public/programs/drugs/programs/odb/opdp_trillium.aspx

3

Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Sprzętu Pomocniczego (Assistive Devices Program (ADP))

Kto się kwalifikuje? Na jakie środki?

Pacjenci w wieku 65 i więcej lat, otrzymujący codzienne zastrzyki insuliny.

Doroczna dotacja w kwocie $170, wypłacana raz w roku, na zakup igieł i strzykawek stosowanych do wstrzykiwania insuliny.

Dzieci, młodzież i dorośli z cukrzycą typu 1, którzy spełniają medyczne warunki dopuszczenia. Musisz poddać się ocenie i kontroli Programu Edukacji Cukrzycowej (Diabetes Education Program) zarejestrowanego przez ADP.

Pacjenci, którzy będą się nadal kwalifikować będą musieli wykazać, że spełniają warunki dopuszczenia.

• 100 procent kosztu pompy insulinowej znajdującej się na liście programu, która musi być sprzedana pacjentowi za cenę $6300, zatwierdzoną przez ADP.

• Refundacja pomp insulinowych może być wznawiana co pięć lat, jeśli pompa przestała działać prawidłowo.

• Coroczna dotacja w kwocie $2400 na związane z tym wydatki, wypłacana w czterech równych ratach (po $600 każda) bezpośrednio pacjentowi lub jego legalnemu przedstawicielowi. Dotacja musi zostać wykorzystana na zakup środków potrzebnych do korzystania z pompy i musi być co roku odnawiana.

Informacje kontaktowe:

• Program Sprzętu Pomocniczego (Assistive Devices Program): 1-800-268-6021 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-327-8804

Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Sprzętu Pomocniczego, administrowany przez Kanadyjskie Stowarzyszenie ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association)

Kto się kwalifikuje? Na jakie środki?

Pacjenci spełniający warunki, którzy używają insuliny lub chorują na cukrzycę ciążową.

• 75 procent kosztu glukometru (blood glucose monitor), do $75, lub 75 procent kosztu mówiącego glukometru, do $300. Pacjenci mogą skorzystać z tej dotacji co pięć lat.

• 75 procent kosztu lancetów i pasków testowych, do kwoty $820 rocznie.

Informacje kontaktowe:

Kanadyjskie Stowarzyszenie ds. Cukrzycy: 1-800-361-0796

4

Ubezpieczenie zdrowotne - Opcje przydatne dla osób z cukrzycą

Dietetycy

Licencjonowani dietetycy pracujący w Ośrodkach Edukacji Cukrzycowej (Diabetes Education Centres) w ośrodkach ostrego pogotowia i przychodniach rejonowych podlegają ubezpieczeniu OHIP. Prywatne ubezpieczenie może pokryć koszt wizyty u licencjonowanego dietetyka prowadzącego prywatną praktykę. Aby ustalić, czy ubezpieczenie pokryje świadczenia zarejestrowanego dietetyka prowadzącego prywatną praktykę, skontaktuj się ze swoim ubezpieczycielem. Aby znaleźć Ośrodek Edukacji Cukrzycowej lub licencjonowanego dietetyka prowadzącego praktykę prywatną, zadzwoń pod numer telefonu podany poniżej lub odwiedź wymienioną poniżej stronę internetową.

Informacje kontaktowe:

• Licencjonowany dietetyk, prowadzący prywatną praktykę, tel.: 1-877-510-510-2

• Odwiedź stronę www.ontario.ca/eatright

Pielęgnacja stóp

Ubezpieczyciel: Plan Ubezpieczeń Zdrowotnych Ontario (OHIP)

Kto się kwalifikuje? Na jakie środki?

Osoby zamieszkałe w Ontario

Badania przeprowadzane osobiście przez lekarzy pod kątem wszyskich okoliczności związanych z cukrzycą, w tym badanie stóp. OHIP nie płaci za świadczenia takie jak obcinanie lub przycinanie paznokci u nóg.

Informacje kontaktowe:

• ServiceOntario: 1-800-268-1154 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-314-5518

Pol

ish

Cat

alog

ue N

o.01

3106

Rev

ised

Mar

ch 2

014

© Q

ueen

’s P

rint

er f

or O

ntar

io 2

014