powerpoint en 1090

De nieuwe "CE - EN 1090" markering 2014

(C) Marchel Kaspers 1

Marchel Kaspers

Lastechnisch adviseur

De nieuwe "CE - EN1090" markering

voor stalen en aluminium

constructies in de bouw

Nederlands Instituut voor Lastechniek

EN 1090 hoofdzaken

2CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers8-9-2014

Wat moet CE gemarkeerd worden?

Markeer ik al mijn producten en

constructies met CE?



Programma!

CE markering voor staalconstructies

Introductie EN 1090 serie; CE-markering

De kern van EN 1090-2

Details: EN-ISO 3834

Lassers en lasmethodekwalificaties

Kwalificatie van personeel (Lascoördinator)

Kwaliteitsniveaus, B, C, D en B+

Aanbevelingen

8-9-2014 CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 3

“Bouwproductenrichtlijn” (CPD)

In het kader van Europese wetgeving en de richtlijn

bouwproducten Construction Products Directive

(CPD) is er een Europees geharmoniseerde productnorm opgesteld

EN 1090-1.

De co-existentieperiode zou oorspronkelijk 31 juni 2012 aflopen.

De co-existentieperiode is nu verlengd tot 1 juli 2014.

Wanneer kan een bedrijf zelf een CE-markering aanbrengen?

Een bedrijf mag in eigen beheer een CE-markering aanbrengen,

indien het bedrijf door een extern aangemelde instelling is gecertificeerd voor de EN 1090-1.




CE-markering

De CE-markering geldt voor staalconstructies voor:

Gebouwen

Bruggen

Torens

Masten

Silo’s met inbegrip van gordingen, bordesvloeren, beplating en

alle vormen van liggers.


CE-markering EN 1090

Met een CE-markering

Verklaart de fabrikant dat aan alle constructieve eisen is

voldaan. Dit geldt niet alleen voor de staalconstructie als

geheel maar ook voor alle constructieve onderdelen.

CE-MarkeringIn Jinan in de provincie Shandong viel een reusachtig

reclamebord om en op het parkeerterrein van een autodealer.




CE-markering

EN 1090-1: Gaat alleen over de CE-markering

EN 1090-2/3: Gaat over hoe we constructies moeten maken


Spelregels of onderlinge afspraken


EN 1090-2: Eisen, spelregels of onderlinge afspraken

(opdrachtgever – uitvoerder)

EN 1090-3: Eisen, spelregels – of onderlinge afspraken (opdrachtgever – uitvoerder)



EN 1090 hoofdzakenDe fabrikant moet een “fabrieksproductiebeheersingssysteem” (FPC)

opzetten, documenteren en onderhouden om er voor te zorgen dat de op de

markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde prestatiekenmerken.

Het FPC-systeem moet bestaan uit:

Schriftelijke procedures;

Regelmatige keuringen en beproevingen;

De resultaten voor de basisproducten van het onderdeel;

De machines en gereedschappen, het productieproces en het

gefabriceerde onderdeel te beheersen.

FPC

OpzettenDocumenteren Onderhouden


Wat moet je doen om tot certificering van FPC te komen:

CE-markering van staalconstructies mogelijk door:

Kwaliteitssysteem conform EN-ISO 9001;

Aangevuld met kwaliteitsbeheersingssysteem voor

lassen op basis van EN-ISO 3834 (deel 2, 3 of 4);

Verantwoordelijke lascoördinator aanstellen, intern - extern.

Benoeming van lascoördinator volgens EN-ISO 14732

(niveau B, S, of C).

ISO 9001 en EN-ISO 3834 hoeven niet gecertificeerd te zijn!

FPC laten certificeren door aangemelde instantie (NoBo).

Alles gebaseerd op EXC = Uitvoeringsklassen




CE-Markering

CE-markering

Het is geen “CE-certificaat”

Ook geen “CE-keurmerk”

Maar een “CE-verklaring”


De FPC verklaring wordt afgegeven door de

NoBo, de fabrikant mag dan een CE markering op zijn producten afgeven.

CE-MarkeringHoe ziet een CE-Verklaring volgens EN 1090-1 er uit?

Wat is een CE-markering

De CE-markering is een soort

productlabel.

Het label geeft aan dat een

bouwproduct volgens Europese

technische specificaties en de

daarin omschreven testmethoden

is getest.




CE-MarkeringHoe ziet een CE-Verklaring volgens EN 1090-1 er uit?

Wat is een CE-markering

De CE-markering is een soort productlabel.

Het label geeft aan dat een bouwproduct volgens Europese technische

specificaties en de daarin omschreven testmethoden is getest.


Wat zijn de consequenties?

Wanneer er een ongeluk gebeurt heb je tenminste gedaan

wat je kon doen en ben je juridisch veel beter ingedekt.


CE-Markering

Niet gecertificeerd en tóch dit soort

bouwproducten maken, betekent dat

u een economisch delict pleegt,

maar misschien nog wel gevaarlijker,

uw verzekering dekt een eventuele

schade niet meer, met alle risico’s

van dien!



FPC gaat voornamelijk over

Het kwaliteitssysteem conform EN 1090 wordt o.a. aan de hand van de

Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gecontroleerd.

Bedoeling is dat een bedrijf op een beheersbare wijze zijn product produceert.,

De wijze waarop hij dat product fabriceert moet achteraf naspeurbaar zijn,

zodat de fabrikant kan aantonen dat het product op de juiste wijze is

gefabriceerd.

Natuurlijk moet de fabrikant aan de hand van procedures kunnen aantonen dat dit

op juiste wijze is uitgevoerd.


FPC gaat voornamelijk overFabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gaat voornamelijk over:

Regelmatig onderhoud en kalibraties machines

Frequente controles om de conformiteit van producten te waarborgen

Het managen van non-conforme producten

FPC systeemvereisten: A. Personeel

B. Equipment

C. Proces van constructief ontwerp en berekenen

D. Basisproducten gebruikt in de fabricage

E. De onderdeel specificatie (werkplaatstekening)

F. Productbeoordeling

G. Non-conforme producten




Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)

Bijlage B van de EN 1090-1 geeft de minimum inhoud van het

fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC):

FPC kan eveneens behelzen (via optie) :

Kwaliteitsplan

Managementdocument

Beoordeling van eisen van de specificatie

Organisatieschema + leidinggevend personeel

Keuring : wie doet wat en wanneer

Rapporten :

Uitgevoerde keuringen

Wachtpunten

Checklist : Zie EN 1090-2 bijlage C


Productieplanning


Opdracht:20x portaaldrager

UITBESTEDING

Materiaalbestelling

Ingangscontrole

Lasplan

Controle / Afname / Transport

Kwaliteitshandboek

Evaluatie Offerte/ Contractbespreking

Zodra er ontworpen wordt met NEN-EN 1993

zijn de voorschriften van de EN 1090-2 dus

(automatisch) van toepassing.

Eurocode



Fabrieksproductiebeheersing 1090-1, 6.3 (3)

In de praktijk is het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)

een lange lijst met vele tientallen controlepunten!


Hulpbrug bij Jutphasebrug


Voorbeeld





Voorbeeld



Voorbeeld







Maandagochtend 19 mei rond 6 uur is de hulpbrug bij de Jutphasebrugopengesteld voor het verkeer. Afgelopen weekend heeft Rijkswaterstaat de

Jutphasebrug letterlijk opzij geschoven en een hulpbrug geplaatst.



Essentieel:Indeling in “uitvoeringsklassen”

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)

Uitvoeringsklassen wordt bepaald door:

Gevolgklassen (Consequence Class, CC)

Productiecategorieën (Production Category, PC)

Gebruikscategorieën (Service Category, SC)


Keuze van ‘Uitvoeringsklasse’ naar EN 1090-2

Gevolgklasse CC1 CC2 CC3

Gebruiks-categorieën

SC1 SC2 SC1 SC2 SC1 SC2

Productie-categorieën

PC1 EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

PC2 EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)


Noot: in EN 1090-2 worden 4 uitvoeringsklassen (EXC’s)

onderscheiden, van 1 naar 4 steeds strengere eisen

Indien niets voorgeschreven dan EXC2



Gevolgklasse (“Consequence Class”) volgens EN 1090

CC1:

Geringe consequenties.

CC2:

Gemiddelde consequenties.

CC3:

Ernstige consequenties voor verlies van mensenlevens,

Zeer grote: verlies van mensenlevens of zeer grote

economische, sociale of milieu consequenties.



CC1:

Geringe consequenties.

Zwakke gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of

verwaarloosbare gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak.

Voorbeelden

Agrarische gebouwen, waartoe de mensen normaal geen

toegang hebben (bv. opslagruimten),serres





CC2:

Middelmatige gevolgen in termen van verlies van mensenlevens,

of aanzienlijke gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak.

Voorbeelden

Residentiële of openbare gebouwen en kantoorgebouwen,waar

gebreken middelmatige gevolgen kunnen hebben (bv.

kantoorgebouwen)


30

Gebruikscategorieën (naar EN 1090-2)

SC1: Constructies en componenten gedimensioneerd voor

overwegend statische belastingen.

SC2: Constructies en componenten geschikt voor

vermoeiingsbelasting volgens EN 1993;

Kritische onderdelen in constructie…. (zware corrosieve belasting, zware santitaire eisen,…)

8-9-2014 CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers



Gevolgklasse (Consequence Class) volgens EN 1090

CC3:

Zware gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of erg zware gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak.

Voorbeelden

Tribunes, openbare gebouwen, waar gebreken zware

gevolgen kunnen hebben (bv. concertzalen).


32

Productiecategorieën (naar EN 1090-2)

PC1:

Niet gelaste constructiedelen van alle soorten staal;

Gelaste constructiedelen van de staalkwaliteit lager dan S355.

aanduiding minimale kerfslagwaarde (J)

beproevings-temperatuur °C

JR 27 20

J0 27 0

J2 27 -20

K2 40 -20

Voorbeeld: S235 JR G2

S: staal;

235: rek of vloeigrens in N/mm²;

JR: kerfslagwaarde = 27J bij 20°C;

G2: leveringstoestand = onrustig staal.




33

Productiecategorieën (naar EN 1090-2)

PC2:

– Gelaste onderdelen van ≥ S355;– Hoofdcomponenten die samengevoegd worden op bouwplaats;

– Onderdelen die essentieel zijn voor de constructieve samenhang;

– Componenten waaraan bijzondere eisen worden gesteld.

EN 10025-6 materiaalnummer

EU 137(1980)

Duitsland Frankrijk

S550QL1 1.8986 – EStE 550 V –

S690QL 1.8928 FeE 690 V KT TStE 690 V E 690 T

Volgens

CR ISO/TR 15608

groep 3.1

Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend

staal (behalve roestvast

staal) met een minimale rekgrens van

360 N/mm² < ReH 690 N/mm²

Warmgewalste constructiestaal volgens EN 10025-6


34

Relatie uitvoeringsklasse - draagconstructie

EXC1: Hallen

EXC2: Gebouwen

EXC3: Bruggen

EXC4: Speciale draagconstructies

Keuze EXC wordt in EN 1090-2 bijlage B bepaald door:

Productiecategorie (lassen of bouten, materiaalsoort)

Gebruikscategorie (statisch of vermoeiing)

in relatie tot de gevolgklasse (gevolgen van instorten)




Deze factoren bepalen dus de kwaliteitsmaatregelen voor een gelaste constructie

Gevolg Laag Gemiddeld Hoog

Gebruik Stat. Dyn. Stat. Dyn. Stat. Dyn.

Productie

Eenvoudig EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

Moeilijk EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

Indien niets voorgeschreven dan EXC2Hierop moeten we onze kwaliteitseisen baseren!

EN-1090-2 specificeert ze in vier niveaus en sluit aan op

EN-ISO 3834!


Effecten in uw organisatie

Directie

• Aanwijzen (of inhuren) lascoördinator

• Toewijzen taken en bevoegdheden van project

Verkoop

• Beoordelen of werkzaamheden mogen worden uitgevoerd i.v.m.

uitvoeringsklassen

• Rekening houden met aanwezige kwalificaties, apparatuur e.d.

Ontwerp/engineering

• Ontwerp volgens geharmoniseerde normen

• Rekening houden met inzetgebied

• Uitvoeringsklassen bepalen.




Effecten in uw organisatieInkoop/magazijn

Bestellen op basis van geharmoniseerde normen

Conformiteit verklaringen basismaterialen, ook lastoevoegmaterialenen bevestigingsmaterialen.

Magazijn

Geen materialen meer “on stock” zonder naspeurbaarheid

Juiste opslag van materialen

Productie/kwaliteit

Lasmethode kwalifiacties (LMK);

Lasmethode beschrijvingen (WPS);

Lassers kwalificaties (LK’s);

Kwalificeren bedieners/operators lasmachines

NDO onderzoeken;

Inspectie, testplan en montageplan.


38

EN 1090-2 par. 7.1 “Algemeen”

Toepassen van EN ISO 3834: Deel 1 + 4 voor uitvoeringsklasse 1 (EXC1),

Elementaire kwaliteitseisen

Deel 1 + 3 voor uitvoeringsklasse 2 (EXC2)

Standaard kwaliteitseisen


Uitgebreide kwaliteitseisen


Uitgebreide kwaliteitseisen




EN-ISO 3834 1 – 5 (6)

Drie niveaus van kwaliteitseisen: beschreven in deel 2, 3 en 4

EN-ISO 3834 geeft maatregelen voor verschillende situaties.

Zij kunnen in de volgende situaties worden toegepast:

Bij contracten: het vastleggen van laskwaliteitseisen;

Door fabrikanten: het invoeren en handhaven van laskwaliteitseisen;

Door organisaties die de laskwaliteit beoordelen, zoals afnemers, fabrikanten of

derden.

Deel 5 overzicht van documenten; mogelijkheden voor equivalenten

Deel 6 “Richtlijnen voor de invoering van EN-ISO 3834”!


Beheersing van het bedrijfsproces lassen

Eisen en voorwaarden uit de EN-ISO 3834 serie:

EN-ISO 3834-2 EN-ISO 3834-3 EN-ISO 3834-4

Aan de hand van de EN-ISO 3834-1 bepaalt het bedrijf zelf welk deel van toepassing is.

Dit wordt mede bepaald door de opdrachtgever(s) en het soort werk: Complexiteit van de fabricage Verscheidenheid van de te vervaardigen producten Verscheidenheid van de te gebruiken materialen.




(Las)normen wereldwijd

Feitelijk certificeren van het bedrijfsproces lassen;

procescertificatie conform de EN-ISO 3834

41

Regeltjes….?

Normen

Specificaties (Klant)

Andere eisen (Nobo)?


Lassen van staal volgens EN 1090-2

De “impact" van EN 1090-2 op het kwalificeren

van lasmethoden, lassers en de lascoördinatie




Factoren die de laskwaliteit besturen en bewaken:

Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden EN-ISO 15607- serie

Lasmethodekwalificatie conform de EN-ISO 15614-1

Lasser certificeren volgens NEN-EN-ISO 9606-1

Kwalificeren bedieners / operators lasmachines EN-ISO 14732

Lascoördinator (EN-ISO 14732)

Het (las-)kwaliteitssysteem (EN-ISO 3834)

Lastoevoegmaterialen, keuring en opslag

Moedermaterialen, opslag, doorstempel bevoegdheid

Laskwaliteit! EN-ISO 3834 / EN 1090-2


7.1: EN-ISO 3834

EXC 4+3 EXC 4+3EXC 2 EXC 2EXC 1 EXC 1


Lasvereisten gebaseerd

op EN-ISO 3834



EN-ISO 3834 inhoudelijk4 Toepassing van dit deel van ISO 3834

5 Beoordeling van eisen en technische beoordeling

6 Uitbesteding

7 Laspersoneel: algemeen, lassers en bedieners, personeel voor lastoezicht

8 Personeel voor inspectie en beproeving: algemeen, personeel voor niet-destructief onderzoek

9 Uitrusting voor fabricage en beproeving: beschrijving van uitrusting, geschiktheid van uitrusting, nieuwe uitrusting, onderhoud van uitrusting

10 Productieplanning, lasmethodebeschrijvingen, goedkeuring van lasmethoden, werkinstructies

11 Lastoevoegmaterialen: Algemeen, partijkeuring, opslag en behandeling

12 Opslag van moedermaterialen

13 Warmtebehandeling na het lassen

14 Inspectie en beproeving: Inspectie en beproeving voor het lassen, Inspectie en beproeving tijdens het lassen, Inspectie en beproeving na het lassen. stand van zaken bij inspectie en beproeving

15 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen

16 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur

17 Identificatie en naspeurbaarheid

18 Kwaliteitsrapporten


Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen!Werk voor de lascoördinator!

Technische beoordeling (EN-ISO 3834 par. 5.3) Moedermateriaal specificatie(s) en eigenschappen gelaste verbinding;

Kwaliteits- en afname-eisen voor lasverbindingen;

Het vastleggen van methoden voor lassen, NDO en warmtebehandeling;

De kwalificatie van lasmethoden;

De kwalificatie van personeel;

Keuze, identificatie en/of naspeurbaarheid (bv. materialen, lasverbindingen);

Afspraken voor de kwaliteitsbewaking, (event. onafhankelijke keuringsinstantie);

Inspectie en beproeving;

Uitbesteding;

Warmtebehandeling na lassen;

Afmetingen en details van lasnaadvoorbereiding en voltooide lasverbinding;

Lasverbindingen die in werkplaats of elders moeten worden gemaakt;

Omgevingsomstandigheden van invloed zijn op toepassing van proces.

Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen!Werk voor de lascoördinator!




EN 1090-2 par. 7.2 “Lasplan”Lasplan moet omvatten, voor zover van toepassing:

Lasmethodebeschrijvingen (WPS);

Maatregelen om vervorming tijdens en na lassen te voorkomen;

Lasvolgorde;

Eisen voor tussentijdse controle;

Draaien van onderdelen tijdens lasproces, in relatie tot de lasvolgorde;

Details toe te passen positioneringmiddelen;

Speciaal gereedschap voor lastoevoegmaterialen (laagwaterstof, conditionering etc.);

Lasnaadvorm en nabewerking voor roestvast staal;

Eisen voor acceptatiecriteria van lassen;

Verwijzing naar keurings- en beproevingsplan;

Eisen voor oppervlaktebehandeling volgens Hoofdstuk 10.


In de EN-ISO 15607 staat een schema met een aantal mogelijkheden om te

komen tot een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS).

De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting /

toepassing van de lasverbinding.

Het opstellen en goedkeuren van een

lasmethodebeschrijving / (WPS)

NEN-EN-ISO 15607

Beschrijven en goedkeuren

van lasmethoden voor metalen –

Algemene regels

Vanaf EXC 2 vereist




Plaats van de WPS; het Systeem

Procesbeheersingvia WPS

Kwalificeren door proeflassen

Toepassen in productie

Beproevings-resultaten

Product

+’p’

-’p’

Reproduceerbaar&

Representatief !

Lassers-kwalificatieproef


NIL-WP Select

WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethode beschrijvingen opstelt.

De NIL Database met meer dan 1500 WPS’en.

Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt

een goedgekeurde lasmethodekwalificatie

(LMK=WPQR) ter grondslag.

”Nieuwe” mogelijkheden NIL-WP Select

50 M.K.




Lasmethode beschrijving (LMB/WPS)volgens EN-ISO 15609

In de lasmethode beschrijving (LMB/WPS) staan de belangrijkste instructies om tot een

goede lasverbinding te komen.

Een lasmethode beschrijving moet altijd op de werkvloer aanwezig zijn voor de

lasser en de inspecteur, ter controle voor en tijdens het lassen.

De voorlopige lasmethode beschrijving, (pWPS) dient voor aanvang van het proeflassen

overhandigd te worden aan de Beoordelaar / keurmeester of Notified Body


Goedkeuring WPS

52

Een WPS behoeft in principe slechts de goedkeuring van de in het bedrijf werkzame

keurmeester of lascoördinator te krijgen.

Acceptatie van een lasmethodekwalificatie voor een bepaal doel, wordt gedaan door

keurmeester of lascoördinator.

CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers

In de norm wordt regelmatig de term ‘keurmeester’ gebruikt volgens EN-ISO 15607.

Het begrip keurmeester is een aangewezen persoon om de overeenstemming van de

toepassing zijnde norm te bevestigen.

In bepaalde gevallen kan een externe onafhankelijke keuringsinstantie worden vereist.

8-9-2014



EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificatie van de lasmethode”

Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4

7 - Lassen

7.1 Algemeen EN ISO 3834-4 EN ISO 3834-3 EN ISO 3834-2 EN ISO 3834-2

7.4 Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel

7.4.1 Kwalificeren van lasmethoden

Nr Zie tabel 12 en tabel 13

Zie tabel 12 en tabel 13


7.4.2 Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines

Lassers EN 287-1 Bedieners EN 1418




7.4.3 Lascoördinatie Nr Technische kennis volgens tabellen 14 of 15

Technische kennis volgens tabellen 14 of 15


7.5.1 Lasnaad-voorbewerking

Nr Nr Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan

Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan

7.5.6 Tijdelijke voorzieningen

Nr Nr Gebruik moet worden gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan

Gebruik moet worden gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan

7.5.7 Hechtlassen Nr Gekwalificeerde lasmethode

Gekwalificeerde lasmethode


7.5.9 Stompe lassen 7.5.9.1 Algemeen 7.5.9.2 Enkelzijdige lassen

Nr Aan- en uitloop-platen indien gespecificeerd

Aan- en uitloop-platen Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand


7.5.17 Het uitvoeren van lassen

Verwijderen van lasspetters


7.6 Acceptatiecriteria EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D indien gespecificeerd

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau C in het algemeen

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B+


Goedkeuring van de lasmethode / (WPS) volgens de volgende mogelijkheden!

EN-ISO 15610

Goedkeuring op basis van beproefde

lastoevoeg

materialen

EN-ISO 15611

Goedkeuring op basis van opgedane

laser ervaring

EN-ISO 15612

Goedkeuring op basis van een

standaard lasmethode

EN-ISO 15613

Goedkeuring op basis van een lasproef voor

aanvang van de productie

EN-ISO 15614 serie

Lasmethode beproevingen

Is een

geschikte

WPS

beschikbaar?

neeToepassing

WPS

vereist

Stroomschema voor het opstellen en goedkeuren van

een lasmethode / (WPS)

2014 (C) Marchel Kaspers 54

Advies

De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting /

toepassing van de lasverbinding.



Kwalificeren van de lasmethodevoor processen 111, 12, 13 en 14

55 M.K.

b

a

Opmerking: Let op wat er in het contract vermeld wordt, betreft de

minimale eisen van de methodekwalificatie (WPQR). Contract is bindend8-9-2014 CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 55

Goedkeuring van de lasmethode op basis van beproefde lastoevoegmaterialen.

Deze Norm heeft een beperkte toepassingsgebied:

Mag niet worden toegepast indien er eisen gesteld aan hardheiden,

kerftaaiheden, voorwarmen, beheerste warmte inbreng, tussenlaag temperatuur

en warmte behandeling na het lassen.

De goedkeuring is beperkt met enkelvoudige draad.

De WPQR moet bestaan uit kopieën van de literatuur van de fabrikant ter

ondersteuning van in de pWPS vermelde lasomstandigheden.

EN-ISO 15610

EN-ISO 15610 (nl)

Beschrijven en goedkeuren van

lasmethoden voor metalen -

Goedkeuring op basis van

beproefde lastoevoegmaterialen

De WPQR moet worden

ondertekent en gedateerd

door de keurmeester

of keuringsinstansie


Voor EN 1090: enkel executieklasse 1 & 2 (EXC2)

Materiaalgroep 1.1 (dus wel voor S235 en ≤ S375,

NIET te gebruiken voor ≤ S355



EN-ISO 15610

TECHNISCHE DOCUMENTATIE/ DATASHEET


Voor EN 1090: enkel

executieklasse 2

(EXC2)

S235 en ≤ S375, Materiaalgroep 1.1

NIET te gebruiken voor S355.

EN-ISO 15610

Prestatieverklaring toevoegmateriaal of

Declaration of Performance (DoP)


Voor EN 1090: enkel

executieklasse 1 & 2

(EXC1 en EXC2)





EN-ISO 15610

Prestatieverklaring toevoegmateriaal of

Declaration of Performance (DoP)


Voor EN 1090: enkel

executieklasse 2

(EXC2)



EN-ISO 15610

TOEVOEGMATERIALEN GOEDKEURINGSCERTIFICATEN




Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR)

Volgens EN-ISO 15612

EN-ISO 15612




standaardlasmethode


Deze norm verschaft de fabrikant de mogelijkheid om

lasmethoden te gebruiken die zijn gebaseerd op

lasmethodebeproevingen die door andere organisaties zijn

uitgevoerd.



EN-ISO 15612




standaardlasmethode


In relatie tot de lasapparatuur

De standaardlasmethode wordt goedgekeurd voor toepassing in de productie

met gebruikmaking van lasstroombronnen en lasapparatuur met elektrische

en mechanische eigenschappen die overeenkomen met die van de

lasstroombronnen en lasapparatuur die zijn gebruikt bij de voorbereiding van

de proeflas voor goedkeuring van de standaardlasmethode en zoals die zijn

vastgelegd in de lasmethodebeschrijving WPS.



Goedkeuring van de lasmethode op basis van een standaard

methode volgens NEN-EN-ISO 15612

Goedkeuring van de lasmethode door middel van een standaard lasmethode.

Deze norm geeft de fabrikant de mogelijkheid om de lasmethode te gebruiken die

gebaseerd zijn lasmethodebeproevingen volgens EN-ISO 15614-1

Geld alleen voor materiaal groepen,1, 8, 21, 22, 31, 41 volgens CR ISO 15608

Er moeten DO en NDO rapporten aanwezig zijn.



EN-ISO 15612




standaardlasmethode

Goedkeuring van de

lasmethodekwalificatie wordt

verricht door fabrikant en,

indien van toepassing

worden gecontroleerd door

keurmeester , lascoördinator

of keuringsinstansie


De goedkeuring van de lasmethode moet worden verricht door een keurmeester of een keuringsinstantie volgens EN-ISO 15607.

Er zal moeten worden aangetoond dat het onderzoek en de beproeving is uitgevoerd volgens het van toepassing zijnde deel van

EN-ISO 15614.|



EN-ISO 15612




standaardlasmethode






EN-ISO 15612




standaardlasmethode


Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO 15612

EN-ISO 15612




standaardlasmethode




Goedkeuring van de lasmethode

EN-ISO

15613 / 15614-1

Goedgekeurde

WPQR / WPS

Is een

geschikte

WPS

beschikbaar?

Nee opstellen pWPS en proeflass

en

Goed

gekeur

de WPS

vereist

Schema voor het

opstellen en goedkeuren

van een lasmethode /

lasmethode beschrijving

(WPS)


Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO 15614-1

De keuze wordt

bepaald via het

contract en / of bestek

of door de belasting /

toepassing van de

lasverbinding.Voor EN 1090

Executieklasse 2, 3 en 4

Lasmethode beproeving

3.3.1. Proefstukken

Kwalificeren van een of meerdere las proefstukken moeten representatief, voor

de in de productie toe te passen lasmethode, voldoende afmetingen hebben om

een redelijke warmteverdeling te garanderen.

De proefstukken moeten worden gelast volgens de pWPS, onder voorwaarden

die tijdens de productie zullen gelden bijvoorbeeld:

Proefstuk voor stompe verbinding in plaat

Proefstuk voor stompe verbinding in pijp

Proefstuk voor T-verbinding

Proefstuk voor een aftakking


Het lassen en beproeven van de proefstukken moet worden bijgewoond

door de Beoordelaar / keurmeester of door een van de Notified Body’s



Praktijkvoorbeelden

Materialen: S355 J2G3

Materiaal dikte: t 100 – 40 mm

Lasproces: 111

Voorverwarmen: 100 gr.


100mm

40mm

Het lassen van proefstukken

Het lassen van proefstukken

Het voorbereiden en lassen van proefstukken

moet in overeenstemming met de voorlopige

lasmethode beschrijving (pWPS) worden

uitgevoerd en onder de algemene

omstandigheden van de laswerkzaamheden, in

de productie waar zij representatief voor zijn.

Het lassen en beproeven van de proefstukken

moet worden bijgewoond door een keurmeester

of een keuringsinstantie.

CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 70

EN-ISO 15614-18-9-2014



Goedgekeurde methodekwalificatie

71

De lasmethodekwalificatie worden goedgekeurd door te voldoen aan een of

meer goedkeuringsrapporten van de lasmethoden (WPQR).

Een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS) moet alle noodzakelijke

informatie verschaffen om een lasverbinding te produceren.


WPQR bestaat uit de volgende documenten

117

Een goed gekeurde methode kwalificatie (WPQR) bestaat uit de volgende documenten:

Materiaalcertificaten.

Certificaten van het lastoevoegmateriaal.

Beschermgas informatieblad.

Radiografisch of ultrasoon onderzoek rapporten.

NDO rapportage, magneet, penetrant onderzoek.

Destructief rapporten, dwarstrekproef in de las, buigproeven op het lasmetaal.

Goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS)

CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers8-9-2014



EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”

Verplicht voor EXC 2, 3 en 4!Verplicht voor EXC 2, 3 en 4!


7 - Lassen




































EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”EXC2, EXC3 en EXC4: is een

gekwalificeerde lasmethode verplicht.

Bij EXC2, EXC3 en EXC4: is een gekwalificeerde lasmethode verplicht.

Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in de uiteindelijke las moeten

verwijderd worden.

Hechtlassen die in de uiteindelijke las zullen worden opgenomen, dienen een

geschikte vorm te hebben en worden gelegd door gekwalificeerde lassers.

Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en dienen vóór het uiteindelijke

lassen zorgvuldig te worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten

worden verwijderd.




Voor EXC2, EXC3 en EXC4.

Lengte hechtlas min. 4 x t dikste plaat of 50 mm lengte

[email protected]


EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”

Lasmethodekwalificaties

Microstructuuronderzoek ( EN 10025-6)

Cruciform trekproef (vanaf S 420 N/L)

Lasprimers (dikste laagdikte)

Indien op shopprimers wordt gelast moeten beproevingen worden

uitgevoerd op de maximaal toegestane (nominaal + tolerantie) laagdikte.

Productietesten (na 1 ~3 jaar)

[email protected]




EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificeren van lasmethoden” (2)

Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr…..

Beperkingen in de EN 1090!

Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in “gebruik” zijn:

a) Van één tot drie jaar: productie lasproef voor staalsoorten > S355. Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring (behalve hoeklassen), magnetisch of penetrant onderzoek, macro beoordeling en hardheidsmeting.

a) voor een periode meer dan drie jaar:1) macro, van productieproef moet worden gekeurd voor

staalsoorten ≤ S355, of2) moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd

voor staalsoorten > S355.



7 - Lassen



































EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en bedieners van lasmachines

Verplicht voor EXC 1, 2, 3 en 4!Verplicht voor

EXC 1, 2, 3 en 4!8-9-2014 CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 78



79

Lassers moeten worden gekwalificeerd in overeenstemming met

NEN-EN-ISO 9606 en bedieners van lasmachines in

overeenstemming met den EN-ISO 14732.

Het lassen van een vertakkende buisverbinding met hoeken

kleiner dan 60o moet worden gekwalificeerd met een specifieke

test.

Er dienen registraties beschikbaar te zijn van alle

kwalificatiebeproevingen van lassers en bedieners van

lasmachines.

EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en bedieners van lasmachines



Het certificaat!

Garandeert het ACTUELE kunnen!

Het certificaat heeft een bepaalde

geldigheidsduur, waarna het zijn

kwalificerende status verliest.

De certificaathouder is verplicht zijn

vakbekwaamheid te onderhouden

gedurende de certificatie periode.



Het kwalificeren van operateurs

EN-ISO 14732 Kwalificatie van

bedieners van lasmachines

(lasoperator)


Verlengen van het lasserskwalificatie certificaat.

82 M.K.




EN 1090 / EN-ISO 4834 / Lascoördinator


7 - Lassen





































De lascoördinator, Definities uit EN-ISO 14732

3.2 Lascoördinatie

Coördinatie van fabricageprocessen voor alle lastechnische en

daaraan verbonden werkzaamheden

3.3 Lascoördinator (WC)

Persoon die verantwoordelijk is voor en in staat is tot het

uitoefenen van lascoördinatie

Verantwoordelijk lascoördinator (RWC)

Persoon die competent is om toezicht uit te oefenen op de lasactiviteiten van de

fabrikant, aangetoond aan de hand van zijn technische kennis en ervaring voor de

producten die worden gefabriceerd (aan de hand van LK’s, LMK’s en WPS-en).

OPMERKING:

Het kan noodzakelijk zijn om verschillende lascoördinatoren voor verschillende taken te benoemen.




De lascoördinator

85

Kaderopleidingen:

International Welding Engineer (IWE)

International Welding Technologist (IWT)

International Welding Specialist (IWS)

International Welding Practitioner (IWP)

Responsible Welding Coordinator (RWC)

Lascoördinator

Aangewezen

Intern

Extern


EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (1)

Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascoördinatie tijdens lassen door

lascoördinatie-personeel, gekwalificeerd voor en ervaren met

laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals

gespecificeerd in EN-ISO 14732.

Lascoördinatie-personeel (EN 1090-2) moet technische kennis

hebben zoals gespecificeerd in tabellen 14 en 15 (volgende sheets).




Dikte (mm) EXC

Staal (Staalgroep)

Referentienorm

t≤25 a 25 < t ≤ 50 b t>50

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 B S C c

EXC2

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S C d C

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 S C C

EXC3

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

C C C

EXC4 Alle Alle C C C

a Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 50mm b Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 75mm c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende

B: (Basic) Technische basiskennis (~IWS)

S: (Specific) Specifieke technische kennis (~IWT)

C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis (~IWE)

EN 1090-2 par. 7.4.3 Lascoördinatoren” (tabel 14)

B

S

S

CC

S

C/S

C

CC

C/S

C

C

CC


88

Dikte (mm) EXC

Staal (Staalgroep)

Referentienorm

t≤25 25 < t ≤ 50 t>50

Austenitisch (8)

EN 10088-2:2005, Tabel 3 EN 10088-3:2005, Tabel 4 EN 10296-2:2005, Tabel 1 EN 10297-2:2005, Tabel 2

B S C

EXC2

Austenitisch-ferritisch

(10)


S C C

Austenitisch (8)


S C C

EXC3

Austenitisch-ferritisch

(10)


C C C

EXC4 Alle Alle C C C

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (tabel 15)

B

S

S

CC

S

C

C

CC

C

C

C

CC







89

EN 1090-3 par. 7.4.4 “Lascoördinatoren” (tabel 7)

Uitvoeringsklasse Moedermateriaal

Type lastoevoeg- materialType 3, Type 4

Type 5

Nominale dikte van het materiaal in mm

Nominale dikte van het materiaal in mm

t ≤ 12a t > 12 t ≤ 12a t > 12

EXC2 3xxx, 5xxx

B S B

S Overige S

EXC3 3xxx, 5xxx

S S S

C Overige C C

EXC4 alle C

a Kop- en voetplaten tot 25 mm.

B S

S SS SS

B

CC C C





Lascoördinator EN 1090EWF 652-11

90



Lascoördinator EN 1090 (B)EWF 652-11

91

Lascoördinator EN 1090 (B)EWF 652-11

92

Ervaring:

- Minimaal vier (4) jaar ervaring, binnen de afgelopen zes (6) jaar.

- Deze werkervaring moet overeenkomstig zijn met het werk- en denkniveau van een lascoördinator.

- De werkzaamheden moeten op een hoger niveau liggen dan die van een lasser.

- Bijvoorbeeld; beoordelen van kwaliteitsdocumenten en werktekeningen, beoordelen van laswerk, beoordelen van klant- en kwaliteitseisen, geven en opstellen van werkinstructies, maken van afspraken met onderaannemers, vaststellen van invloeden omtrent laskwaliteit en nemen van preventieve acties.



Lascoördinator EN 1090 (S)EWF 652-11

93


94

Ervaring:

- Minimaal drie (3) jaar ervaring, binnen de afgelopen vijf (5) jaar,

- Als lascoördinator of vergelijkbare functie, met werkzaamheden beschreven onder punt 4

- Binnen een van de 4 materiaalgroepen, zoals beschreven onder punt 3

- uit de cv moet de relevante werkervaring, training en opleidingen blijken.

- Dit cv dient door de werkgever schriftelijk te worden bevestigd.

- Dit cv moet ter goedkeuring aangeboden worden aan de opleidingsinstituut.

- Het NIL zal bij de aanmelding voor het examen het cv toetsen.




95

De theorie onderwerpen LesurenRWC-S RWC-B

Lasprocessen en apparatuur 20 14

Materiaal en materiaalgedrag tijdens het lassen 19 10

Constructie en ontwerp 12 3

Fabricatie en toegepaste Engineering 44 24

Seminar EN 1090 21 13

Sub totaal 116 64

Dagen 14.5 8

Examen (tussentijdse- en eindexamen) 3.45 uur 2.30 uur

Totaal: 120 65

Een lesuur bevat minimaal 50 minuten aan contacturen.

96



97

De lascoördinator; taken en verantwoordelijkheden

1. Specificatie van taken en verantwoordelijkheden (EN ISO 14732)

• Selectie taken gebaseerd op bedrijf / product (zie bijlage B). Activiteiten koppelen aan taken en verantwoordelijkheden, zoals:

– specificatie en voorbereiding;

– toezicht;

– inspectie, controle of observatie.

• Verantwoordelijkheid voor lascoördinatie uitsluitend bij fabrikant.

• Verantwoordelijkheden die moeten worden beschreven:

– positie in fabricerende organisatie en zijn verantwoordelijkheden (taakomschrijving);

– omvang van toegekende bevoegdheid, noodzakelijk voor uitvoering van toegewezen taken, bijv. voor lasmethodebeschrijving en rapportages;


Overzicht van taken lascoördinator(EN ISO 14732 Bijlage B)

B.1 Beoordeling van eisen

B.2 Technische beoordeling

B.3 Uitbesteding

B.4 Laspersoneel

B.5 Uitrusting

B.6 Productieplanning

B.7 Goedkeuring van de lasmethoden

B.8 Lasmethodebeschrijvingen

B.9 Werkinstructies

B.10 Lastoevoegmaterialen

B.11 Materialen

B.12 Inspectie en beproeving voor het lassen

B.13 Inspectie en beproeving tijdens het lassen

B.14 Inspectie en beproeving na het lassen

B.15 Warmtebehandeling na het lassen

B.16 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen

B.17 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur

B.18 Identificatie en naspeurbaarheid

B.19 Kwaliteitsrapporten




Certificaten, materiaal, lastoevoegmateriaal, enz.

EXC 1: minimaal 2.1 materiaal certificaat

EXC 2 ~ 4: minimaal 3.1 materiaal certificaat

Traceerbaarheid

Materiaaltype

Materiaalcertificaten


Materiaalsoorten

EN 10025-2 S235JR, S355J2 28 opties

EN 10025-3 S355N(L), S460N(L) 32 opties

EN 10025-4 S355M(L), S460M(L) 32 opties

EN 10025-6 S690Q(L), S 960 Q(L) 31 opties




VERSCHIL CE-VERKLARINGEN EN 10025 - EN 1090-1

EN 100251. Toleranties op vorm en afmetingen

2. Breukrek

3. Treksterkte

4. Vloeigrens

5. Sterkte tegen stootbelasting

6. Lasbaarheid

7. Duurzaamheid

EN 1090-11. Toleranties op vorm en afmetingen

2. Lasbaarheid (CEV)

3. Breuktaaiheid (CVN)

4. Weerstand tegen stootbelasting

4. Draagvermogen

6. Vermoeiingsterkte

7. Brandwerendheid

8. Reactie op brand

9. Vrijkomen van cadmium en zijn verbindingen

10. Radioactieve straling

11. Duurzaamheid


102

Alle lastoevoegmaterialen moeten voldoen aan de eisen van EN 13479

EN 1090-2 paraaf: 5.5 Lastoevoegmaterialen

Lastoevoegmaterialen Productnorm

Draadelektroden en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN ISO 14341

Draadelektroden, draad-poeder elektroden en gevulde draadelektroden, en elektrode-poeder-combinaties voor het onderpoederlassen van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN 756

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van staal met hoge sterkte EN 757

Poeders voor onderpoederlassen EN 760

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van corrosievaste en hittevaste staalsoorten EN 1600

Staven, draad, lasmetaal voor het TIG-lassen van ongelegeerd staal en fijnkorrelig staal EN ISO 636

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN ISO 2560

Draadelektroden,stripelektroden, draden en staven voor booglassen van corrosie- en hittevaste staalsoorten

EN ISO 14343

Draadelektroden, draden, staven, en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte

EN ISO 16834

Draad- en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor het onderpoederlassen van staalsoorten met een hoge treksterkte

EN 14295

Elektroden met gevulde draad voor booglassen onder gasbescherming en zonder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte

EN ISO 18276




Certificaten lastoevoegmateriaal


Moet voldoen aan 13479 -> CE-markering

Moet voldoen aan de van toepassing zijn deproductnorm



Voor constructie staalsoort

S235 minimaal 2.2 certificaat

volgens EN 10204

Voor constructie staalsoort S355 JR

of J0-type is voor EXC2, EXC3 en EXC4

een keuringsdocument 3.1 verplicht.





Kalibreren, validatie lasapparatuurValidatie lasapparatuur volgens:

NEN 3140 veiligheidstest;

Kalibreren, valideren machines

volgens ISO 17662;

Onderhoud machines;

Reparaties machines.

Gekalibreerde apparatuur?

Vanaf EN-ISO 3834-2en EXC 2 vereist




Kalibreren, validatie lasapparatuur

Parameters die gecontroleerd dienen te worden, zijn:

Stroomsterkte;

Boogspanning;

Voortloopsnelheid;

Draadaanvoersnelheid;

Enz.

EN-ISO 17662 op de markt gebracht met als titel

Welding - Calibration, verification and validation of equipment used for welding, including ancillary activities.

Per onderdeel wordt aangegeven of er sprake is van kalibratie,

verificatie of validatie met daarbij een aangegeven tolerantie.


108

EN 1090-2 paraaf: 7.5.2 opslag lastoevoegmaterialen

De lastoevoegmaterialen moeten worden opgeslagen, getransporteerd en gebruikt in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant.

Indien elektroden en lasdraden moeten worden gedroogd en opgeslagen dienen geschikte temperatuurniveaus en tijden worden aangehouden in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant.

Opslag lastoevoegmaterialen?




Herinnering materialen (CR ISO/TR 15608)

Groep Staaltype1 Staal met een minimaal gespecificeerde rekgrens ReH 460 N/mm² en een

gelimiteerde analyse 2 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een

gespecificeerde minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 3 Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast

staal) met een minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 4 Laag vanadium gelegeerd Cr-Mo-(Ni) staal met Mo 0,7 % en V 0,1 % 5 Cr-Mo staal vrij van vanadium met C 0,35 % c 6 Hoog vanadium gelegeerd Cr-Mo-(Ni) staal 7 Ferritisch, martensitisch of precipitatie hardend roestvast staal met C 0,35 %

en 10,5 % Cr 30% 8 Austenitisch staal 9 Nikkel gelegeerd staal met Ni 10,0 %10 Austenitisch ferritisch roestvast staal (duplex) 11 Staal gedekt in groep 1 maar dan met: 0,25 % < C 0,5 %


Geldigheidsgebieden vlgens EN-ISO 15614-1

Basismateriaal groep(en)

CR ISO/TR 15608Groep Sub-groep Staaltype

1 Staal met gespecificeerde minimale rekgrens ReH 460 N/mm² a en analyse in % :C 0,25 ; Si 0,60 ; Mn 1,80 ; Mo 0,70b; S 0,045; P 0,045 ; Cu 0,40b; Ni 0,5b;Cr 0,3 (0,4 voor gietwerk)b; Nb 0,06; V 0,12b; Ti 0,05

1.1 Staal met een gespecificeerde rekgrens ReH 275 N/mm²

1.2 Staal met een gespecificeerde rekgrens 275 N/mm² ReH 360 N/mm²

1.3 Genormaliseerd fijnkorrel staal met een gespecificeerde rekgrens ReH > 360 N/mm²

1.4 Weerbestendige staalsoorten waarvan de chemische samenstelling voor de enkelvoudige elementen de onder 1 gespecificeerde waarden te boven gaat

2 Thermo mechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm²

2.1 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerdeminimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH 460 N/mm²

2.2 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerdeminimale rekgrens van > 460 N/mm²

3 Afgeschrikt en ontlaten staal en precepitatie hardend staal (behalve roestvast staal) meteen minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm²

3.1 Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH 690 N/mm²

CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 1108-9-2014



Afwijken geldigheidsgebieden

Afwijken geldigheidsgebieden van lasposities

Willekeurige laspositie = goedkeuring voor alle posities behalve voor de PG en J-L045

Indien er geen kerftaaiheidseisen en hardheidseisen zijn.

Dit geldt voor materiaal groep 1.1 volgens CR ISO 15608.

Voorbeeld: S235J0

De goedkeuring geldt voor willekeurige positie

(in pijp of plaat) ook voor alle andere posities (in pijp of plaat).

PG

Productiecategorieën volgens

EN 1090-2: PC1


Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1

Group Reference Name Number

15608 standard

Afwijken geldigheidsgebieden voor materiaal


Geen kerftaaiheidseisen

en hardheidseisen

voorgeschreven volgens

EN–ISO 15614-1

Hardheidseisen niet vereist

voor moedermaterialen in

sub groep 1.1 en groep 8, 41

t/m groep 48 volgens

NEN-EN-ISO 15614-1

8-9-2014



Basismateriaal groep(en) volgens CR ISO/TR 15608

Group Reference Name Number

standard


114CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers

Geldigheidsgebieden

lasposities indien

geen

kerftaaiheidseisen en

hardheidseisen.


Goedkeuring voor alle

posities behalve voor PG

en J-L045


8-9-2014



Lasposities volgens EN ISO 6947

Nieuw

115

Geldigheidsgebieden lasposities indien geen

kerftaaiheidseisen en hardheidseisen zijn.




Lasposities volgens EN-ISO 6947



8-9-2014



Afwijken geldigheidsgebieden Indien kerftaaiheidseisen en/of hardheidseisen

kerfslagwaarden bepalen uit de positie met de hoogste warmte-inbreng

de hardheidmetingen verrichten in de positie met de laagste warmte-inbreng

(Warmte-inbreng bepaalt de microstructuur en mechanische eigenschappen)



Geldigheidsgebieden volgens EN ISO 15614-1

Dikteproefstuk

[ t ]

GeldigheidsgebiedEN ISO 15614-1

Een laag Meer lagen

t ≤ 3 0,7 – 1,3 t 0,7 – 2 t

3 < t ≤ 12 0,5 – 1,3 t (3 min.)

3 – 2 t

12 < t ≤ 100 0,5 - 1,1 t 0,5 – 2 t

t > 100 n.v.t. 50 – 2 t

Geldigheidsgebied voor stompe verbindingen,

T-verbindingen en pijpaftakkingen.





Geldigheidsgebieden meer lagen techniek

Dikteproefstuk

[ t ]

GeldigheidsgebiedEN-ISO 15614-1

Meer lagen techniek

t ≤ 3 0,7 – 2 t

3 < t ≤ 12 3 – 2 t

12 < t ≤ 100 0,5 – 2 t

t > 100 50 – 2 t

Proefplaat 2 mm plaat

Geldigheidsgebied (t) 1.4 tot 2.0 mm


Geldigheidsgebied (t) 2.1 tot 6 mm


Geldigheidsgebied (t) 3 tot 20 mm


Geldigheidsgebied (t) 3 tot 24 mm


Geldigheidsgebied (t) 7.5 tot 30 mm

Dikte proefstuk

meer lagen techniek



Geldigheidsgebied keelhoogte / A-hoogte

Dikteproefstuk[ t ]

Geldigheidsgebied hoeklassen

Materiaaldikte

Keelhoogte / A-hoogte

Een laagtechniek

Meer lagentechniek

t ≤ 3 0,7 – 2 t 0,75 – 1,5 a Onbeperkt

3 < t ≤ 30 0,5 – 1,2 t(3 min.)

0,75 – 1,5 a Onbeperkt

t ≥ 30 ≥ 5 )a Onbeperkt

)a Alleen voor speciale toepassingen.

Binnenhoeklas een laagtechniek

Binnenhoeklas meer lagentechniek





Geldigheidsgebied pijp diameters

(D) Diameter pijp (mm)

10,3 5,15 tot 20,6

25,4 25.0 tot 50,8

60,3 30,15 tot ≥ 30,15

73 36,5 tot ≥ 36,5

88,9 44,45 tot ≥ 44,45

101,6 50,8 tot ≥ 50,8

114,3 57,15 tot ≥ 57,15

168,3 84,15 tot ≥ 84,15

219 109,5 tot ≥ 109,5

323 161,5 tot ≥ 161,5



Geldigheidsgebied voor stompe lasnaden

Goedkeuring lasmethode pijp d.m.v. goedkeuring van plaat

Goedkeuring van de lasmethode voor plaat geldt ook voor pijp met een D > 500 mm.

Goedkeuring plaat gelaste posities PA en in de PC geldt ook voor pijp met een diameter > 150 mm

Pijp 60,3 x 6 mm Pijp 168 x 6 mm





Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassen

Hoeklassen geldigheidsgebieden

Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Eenlaags lastechniek (sl)

Eenlaags techniek is alleen geldig voor eenlaags lastechniek

Meerlaagslastechniek (ml)

Meer laag techniek



Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassen

Hoeklassen geldigheidsgebieden

Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Meerlaags (ml) lastechniek

meerlaags techniek is alleen geldig voor meerlaags lastechniek

Eenlaags techniek Meerlaag techniek





Specifieke beperkingen boogtypen.

Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135 en 138

Massieve en metaalpoeder gevulde draad in het kortsluitboog gelast

is uitsluitend geldig voor lassen in het kortsluitboog gebied.

Eigenshapen Kortsluitingboog lassen

Stroomsterkte

Boogspanning

Booggeluid

Warmte inbreng

Druppelgrootte

Aantal kortsluitingen

Aantal druppels per sec.

Inbranding

110 – 150 Ampere

14 – 18 Volt

Sterk knetterend

Gering

Gem. 1 –2 x draad diameter

60 – 160

Gering

Smal


Specifieke beperkingen voor de geldigheidsgebieden.

Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135, 136 en 138

Kwalificatieproef uitgevoerd in een sproeiboog of met globulair metaaltransport

is geldig voor sproeiboog of met globulair metaaltransport.

Eigenshapen Sproeiboog

Stroomsterkte

Boogspanning

Booggeluid

Warmte inbreng

Druppelgrootte

Aantal druppels per sec.

Inbranding

Naadvorm

200 – 360 Ampere

26 – 32 Volt

Zoemend

Hoog

Kleiner dan draad diameter

Groot

Breed

3,5 - 6





Specifieke beperkingen voor de geldigheidsgebieden WPQR

WPQR (Bedrijfs) levenslang geldig

Lasproces niet meer gebruikt:

Tussen 1 en 3 jaar voor staal > S355

VT, RT, UT, MT, PT, macro, hardheid onderzoeken

Meer dan 3 jaar

= S355 macro uit productieproef

> S355 nieuwe procedure

> S355 nieuwe procedure


Praktijkvoorbeeld, niet voorwarmenVoorbeeld afkeur,

Materialen: S355J2

Materiaal dikte: 30 aan 40 mm

Lasproces: 135, lasdraad SG2


Geen voorverwarming.

Metallografische doorsnede en hardheidsmetingen




PraktijkvoorbeeldenVoorbeeld afkeur,

Materialen: S355J2+N

Materiaal dikte: 25 mm

Lasproces: 135



Praktijkvoorbeelden

Voorbeeld afkeur, Scheurvorming in wbz in de root

Materiaal: S235J2G3

Materiaal dikte: 50 mm

Naadvorm: ½ v-naad, zonder doorlassing

Totaalbaar ? volgens NEN-EN-ISO 15614-1, maximaal 380 HV




EN 1090-2 - Tabel A3 (alléén lassen)Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4

7 - Lassen



































Verplicht voor EXC 1, 2, 3 en 4!Verplicht voor

EXC 1, 2, 3 en 4!


Onvolkomenheden

EN-ISO 5817

Kwaliteitsniveaus van onvolkomenheden

Per lasonvolkomenheid

ingedeeld met volgnummer en nummer volgens ISO 6520

een onderverdeling van de grenswaarden

Grenswaarden van afwijkingen

Drie kwaliteitsniveaus

Niveau B voor streng

Niveau C voor gemiddeld

Niveau D staat voor matig



EN 1090-2 par. 7.6 “Acceptatiecriteria”

Gelaste proefplaten worden geïnspecteerd op de volgende punten volgens EN-ISO 5817:

Oppervlakte scheuren

Poreusheid op het oppervlak

Inkarteling

Bindingsfouten

Aanvloeiingsfouten

Kraterscheuren

Onvoldoende doorlassing

Zware doorlassing

Uitgezakte hoeklas

Spetters

133EN-ISO 5817 Niveau?


Voorbeeld van EN-ISO 5817: niveau D, C en B






EN-ISO 5817

EXC1: Kwaliteitsniveau D

EXC2: Kwaliteitsniveau C, enkele uitzonderingen

EXC3: Kwaliteitsniveau B

EXC4: Kwaliteitsniveau B+ (zie tabel volgende sheet)



EN-ISO 5817

EXC1: Kwaliteitsniveau D

EXC2: Kwaliteitsniveau C, enkele uitzonderingen

EXC3: Kwaliteitsniveau B

EXC4: Kwaliteitsniveau B+ (zie tabel volgende sheet)



EN 1090-2 paraaf: 7.6 “Acceptatiecriteria”: Kwaliteitsniveau B+

Onvolkomenheid aanduiding Grenswaarden voor onvolkomenheden a

doorlopende inkarteling, onderbroken inkarteling (5011, 5012)

niet toegestaan

poreusheid (2011 t/m

2014)

Stompe lassen d ≤ 0,1 s, maar max. 2 mm

Hoeklassen d ≤ 0,1 a, maar max. 2 mm

vast insluitsel (300)

Stompe lassen h ≤ 0,1 s, maar max. 1 mm

l ≤ s, maar max. 10 mm

Hoeklassen h ≤ 0,1 a, maar max. 1 mm

l ≤ a, maar max. 10 mm

uitlijnigheid (507) h ≤ 0,05 t, maar max. 2 mm

holle doorlassing (515) niet toegestaan

Aanvullende eisen voor brugdekken a b

Poreusheid en gasporiën (2011, 2012 en 2014)

Alleen enkele kleine poriën toegestaan

Nestvormige poreusheid (2013) Maximum som van poriën: 2%

Gaskanaal, wormvormige gaskanalen (2015 en 2016)

Geen lange poriën

Onjuiste vooropening bij hoeklassen (617) Lassen die loodrecht op hun lengterichting belast worden moeten in hun geheel gekeurd worden, kleine afwijkingen van de vooropening alleen plaatselijk acceptabel

h ≤ 0,3 mm + 0,1 a, maar max. 1 mm

Doorlopende inkarteling (5011) a) stompe lassen: alleen plaatselijk acceptabel

h ≤ 0,5 mm

b) hoeklassen: niet acceptabel wanneer loodrecht op richting van de belasting, doorlopende inkarteling moet door slijpen worden verwijderd

Meerdere onregelmatigheden in een dwarsdoorsnede (no 4.1)

Niet toegestaan

Vaste insluitsels (300) Niet toegestaan

a Symbolen zijn gedefinieerd in EN ISO 5817 b Deze eisen zijn aanvullend op B+

EXC4:

Kwaliteits

niveau B+


Inspectie en controle tijdens het lassen

138





Inspectie voor het lassen


140

EN 1090-1, CE Controle van de Productie in de Fabriek

Basismaterialen voor de fabricage:

Overeenkomstigheid met voorschriften

Naspeurbaarheid

Volgens uitvoeringsklassen en EN 1090-2 (tabel A3)

EXC1: geen

EXC2: gedeeltelijk

EXC3: totaal

EXC4: totaal



Inspectie en controle tijdens het lassen

141

De controle op het naleven van de lasmethode beschrijving (WPS)

Er zijn systemen in de handel die de lasparameters controleren tijdens het lassen. Deze lasgegevens worden opgeslagen, bijvoorbeeld het ArcQ systeem.

Tijdens het lassen vergelijkt het systeem de gebruikte data met de WPS gegevens. Een rapportage server rapporteert non-conformancegegevens als de stroomsterkte en de spanning afwijken van de WPS gegevens.


Keuren, beproeven en corrigeren (EN 1090-2 par. 12)

142

Keuring en inspectie voorafgaand aan en tijdens het lassen

Opnemen in keuringsplan.

Algemeen:

US of Radiografie voor stompe lassen;

PT of MT voor hoeklassen.

NDO moet door gekwalificeerd personeel (“level 3”) worden gekozen.

NDO moet door gekwalificeerd personeel (“level 2”) worden uitgevoerd.

Speciale aandacht voor knooppunten.




Omvang van aanvullende NDO EN 1090-2 tabel 24

143

Soort las

Werkplaatslassen en montagelassen

EXC2 EXC3 EXC4

Stompe lassen en gedeeltelijke doorgelaste stompe lassen in dwarsrichting onderworpen aan trekspanning:

U ≥ 0,5

U < 0,5

10 %

0 %

20 %

10 %

100 %

50 %

Stompe lassen en gedeeltelijke doorgelaste stompe lassen in dwarsrichting:

in kruisverbindingen

in T verbindingen

10 %

5 %

20 %

10 %

100 %

50 %

Hoeklassen in dwarsrichting onder trek- of schuifspanning:

Met a > 12 mm of t > 20 mm

Met a ≤ 12 mm of t ≤ 20 mm

5 %

0 %

10 %

5 %

20 %

10 %

Langslassen en lassen aan verstijvingen 0 % 5 % 10 %

NOOT 1 Langslassen zijn lassen parallel aan de lengteas van het onderdeel. Alle andere lassen worden als lassen in dwarsrichting beschouwd.

NOOT 2 U = benuttingsgraad van de las voor quasistatische belasting. U = Ed/Rd waarin Ed is de grootste belasting op de las en Rd is de sterkte van de las in de uiterste grenstoestand.

NOOT 3 De waarden a en t staan respectievelijk voor de keeldoorsnede en het dikste materiaal dat wordt verbonden.


EN 1090-2 paraaf 12.4.2.1. Keuze van tijdstippen

144

Het aanvullende NDO van een las mag in het algemeen niet voor verstrijken van de wachttijden na het lassen, als getoond in tabel 23, worden afgerond.

Lasafmeting (mm) aWarmte inbreng Q

(kJ/mm) bWachttijd (uren) c

S235 t/m S420 S460 en hoger

a of s ≤ 6 AlleAlleen

afkoelingsperiode24

6 < a of s ≤ 12≤ 3 8 24

> 3 16 40

a of s ≥12≤ 3 16 40

> 3 40 48

a De maat heeft betrekking op de nominale keeldoorsnede a van een hoeklas of de nominale dikte s van een volledige doorlassing. Voor gedeeltelijk doorgelaste stompe lassen is het geldende criterium

de nominale lasdiepte a, maar voor paren van gedeeltelijk doorgelaste simultaan gelaste stompe lassen is het de som van de keeldoorsneden a.

b De warmte inbreng Q moet in overeenstemming met hoofdstuk 19 van EN 1011-1: 1998 worden berekend.

c De tijd tussen het gereedkomen van de las en het beginnen met het NDO moet worden vastgelegd in het NDO rapport. In het geval van “alleen afkoelingsperiode “ moet deze duren totdat de las

voldoende is afgekoeld om met het NDO te beginnen.




Wat zijn de eisen voor thermisch verzinken?

Het constructiebedrijf moet volgens EN 1090

Voor ontluchting en uitloop-openingen (paragraaf 10.5) zorgen;

Overlappende oppervlakken (paragraaf 10.6) goed uitvoeren;

Oppervlaktevoorbehandeling uitvoeren volgens EN ISO 1461, niet EN ISO 8501

(voor verven);

Traceerbaarheid regelen;

Koudvervormende operaties uitvoeren vóór het thermisch

verzinken (verwijzing naar EN 10025);

Inspecteren na het thermisch verzinken;

Laagdikte inspecteren bij aflevering;

Mogelijk toleranties checken.


Wat zijn de eisen voor thermisch verzinken?

Desgevraagd kan de verzinkerij voorzien in:

Certificaat waarop staat dat aan EN ISO 1461 is voldaan;

Extra controle op de laagdikte;

Inspectie na het thermisch verzinken;

Certificaat dat bevestigt dat het werk werd uitgevoerd in onder aanneming en

volgens de procedures van het FPC van het constructiebedrijf.




Fabricage-dossier

147

1. Bestek

2. Overzicht van Eisen en

technische beoordeling

(checklist)

3. Materiaalcertificaten

4. Lastoevoegmateriaal certificaat

5. WPS

6. WPQR

7. Lasserskwalificaties

8. Fabricageplan

9. Test- en Inspectieplan

10. Certificaten NDO-personeel en

NDO Procedures

11. NDO-rapportage

12. Voorschriften + rapporten

warmtebehandeling

13. Maatrapporten

14. Rapporten over reparaties en

non conformity

15. As-built tekeningen

16. Andere documenten


148

Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken

http://www.rijkswaterstaat.nl/images/ROK%20versie%201%200%20definitief_tcm174-315864.pdf




AanbevelingenAanpassen inkoopbeleid

Alléén inkoop van producten met een CE-markering.

Aanpassen communicatietraject

In verband met specificaties in voortraject opdrachtgever, etc.

Leg zaken in een vroegtijdig stadium vast.

Aanpassen voorraad materialen

In verband met garanderen traceerbaarheid.

Opstellen FPC

Stel een FPC op waar je als organisatie een goed gevoel hebt.

Extra aandacht met uitbestedingen m.b.t.

staalonderdelen bij onderaannemers

In verband met CE verklaring.

en certificeren van een lastechnisch kwaliteitssysteem volgens EN ISO 3834


Te volgen stappen voor CE-markeringvolgens EN 1090-1

FPC opzetten

FPC laten certificeren door een aangemelde instelling;

CE-verklaring verstrekken bij iedere opdracht;

FPC laten “herkeuren door een aangemelde instelling”

(1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC1 en EXC2

(1-1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC3 en EXC4




Te volgen stappen voor CE-markering

volgens EN 1090-1


Link Certificatie EN-ISO 3834:

Website: http://www.ewf.be/certifiedResults.aspx?pesqIdPais=31&pesqIdPaisAnbcc=0&pesqProcesso=

&pesqMaterial=


Overzicht aangemelde instellingen:http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.notifiedbody&cou_id=528




Meer weten

CE-MARKERING VOOR

STAALCONSTRUCTIES


De Samenwerkende Nederlandse Staalbouw

Website: http://www.staalbouw.net


Website: www.nil.nl




Voorbeeld nr. 1.

Ik las brugdelen voor een aannemer EN 1090?

JA, is een constructief dragend bouwproduct


Voorbeeld nr. 2.

Ik las onderdelen voor kranen voor opdrachtgever EN 1090?

NIET MOBIEL; JA, is een constructief dragend bouwproduct.

MOBIEL; NEE valt onder machine richtlijn




Voorbeeld nr. 3.

Ik maak aardappel sorteer/verwerkingsmachines en daar zitten bordessen aan en trappen EN 1090?

NIET MOBIEL; JA, is een constructief dragend bouwproduct.

MOBIEL; NEE valt onder machine richtlijn


Voorbeeld nr. 4.

Ik maak trappen voor zeeschepen (in het ruim) EN 1090?

NEE, voor zeeschepen gelden hele andere normen




Voorbeeld nr 5.

Ik maak trapleuningen voor aannemer EN 1090,

JA wanneer ze verbonden zijn aan een

constructief dragende constructie

(maakt deel uit van en kan bij falen dragende

constructie aantasten).

Wanneer ze op beton vastzitten,

Dan niet.


Voorbeeld nr 6.

Ik repareer en maak onderdelen voor

graafmachines EN 1090 ?

NEE, valt onder machine richtlijn




Voorbeeld nr 7.

Ik maak voor beurzen stands (bijv. container met

klapwanden) EN 1090 ?

NEE, alleen stationair geplaatste constructief dragende

bouwproducten.


Voorbeeld nr. 8.

Ik maak onderdelen voor vuilniswagens

EN 1090?

NEE, valt onder machinerichtlijn




Praktijk voorbeelden

Onder voorbehoud van de beslissingen/aanbevelingen van de

commissie die nog kunnen volgen, komen onderdelen van

volgende constructies in aanmerking. Fundatietorens voor offshore windmolens

Masten

Stations

Dakconstructies

Stadia

Bruggen

Spoorwegbruggen

Overspanningen

Kraanbanen

Schoorstenen

Sluisdeuren

Kraanbanen in kerncentrales

(indien geen andere strengerevoorschriften)

Geprofileerde platen

Hoedprofielen

Langsverstijvers

Draagconstructies

Ondersteuningen

Trappen en leuningen

Fabrieks- en opslaghallenSerres

Gebintes in woningen

Appartementen

Wolkenkrabbers

Torens


Zijn er nog vragen?

In ieder geval bedankt voor uw aandacht.

Marchel Kaspers

Mobile : +31 (0)6-83522458



Voor meer informatie: www.nil.nl


Workshops 2013 - 2014

Voor nadere lastechnische informatie:


Boerhaavelaan 40

2713 HX Zoetermeer / the Netherlands

Tel : +31 (0)88-4008560

Mobile : +31 (0)6-83522458

Website: www.nil.nl

E-mail : [email protected]

Presentatie te downloaden op:


powerpoint en 1090

Documents