powerpoint sunusu - eemb dersler...etkileşim çeşitleri kullanıcı / sistem iletişiminin...

13.10.2012

1

Bölüm 3

Etkileşim Hazırlayan: Fatih YÜKSEKKAYA

İsrafil ÇETİNKAYA

Ders Sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Turgay İBRİKÇİ 2012 – 2013 Güz Dönemi

İnsan - Bilgisayar Etkileşimi

Etkileşim

Etkileşim modelleri

Kullanıcı ve sistem arasındaki çeviriler

Ergonomi

Etkileşimin fiziksel özellikleri

Etkileşim çeşitleri

Kullanıcı / sistem iletişiminin doğası

Bağlam

Sosyal, örgütsel, motivasyonel

Bölüm 3 : Etkileşim

Etkileşim nedir ?


Kullanıcı Sistem

Kullanıcı ile sistem arasındaki ilişkidir.


Etkileşim Modelleri

Etkileşim koşulları

Norman modeli

Etkileşim çerçevesi


Etkileşim terimlerinden bazıları

▫ Alan (Domain): Kullanıcının çalışma alanı

Örneğin; grafik dizayn

▫ Amaç (Goal): Gerçekleştirilecek görevden elde edilen gerekli işlemler

Örneğin; kırmızı bir üçgen oluşturmak ▫ Görev (Task): Alanın kavramlarını kullanma

işlemi

Örneğin; şekil dolgusu aracını seç ve üçgenin üzerine tıkla

▫ Niyet (Intention): Amaçları gerçekleştirmek için gerekli özel eylemler.

▫ Ana dil (Core Language): Sistemin dili ▫ Görev dili (Task Language): Kullanıcı dili


Donald Norman modeli

Norman modeli adımları

Hedefi belirle

Amacı şekillendir

Yapılacak eylemlerin sırasını belirle

Eylemleri uygula

Sistem durumunu algıla

Sistem durumunu yorumla

Hedef açısından sistem durumunu değerlendir

Norman modeli, kullanıcının arayüz görünümü üzerine yoğunlaşmaktadır.

13.10.2012

2

Peki Donald Norman kimdir ?

Donald Norman; bilişsel bilim, tasarım ve kullanılabilirlik

mühendisliği alanında akademik çalışmalar yapmış ve Nielsen Norman Group’un kurucu ve

danışmanlarındandır. Ve ayrıca The Design of Everyday Things kitabının

yazarıdır.



Uygulama/Değerlendirme döngüsü


Norman modelinin kullanımı

Bazı sistemlerin kullanımı diğer sistemlere göre daha zordur.

Uygulama Kısmı (Gulf of Execution)

kullanıcının belirlediği işlemler

sistem tarafından izin verilen işlemler

Değerlendirme Kısmı (Gulf of Evaluation)

kullanıcının sistem durum değişikliği ile ilgili beklentisi sistem durumu ile ilgili asıl sunum


İnsan Hataları (Kayma ve Yanılgılar)

Kayma (slip) • Sistemi ve amacı anlar

• İşlemleri doğru formüle eder

• İşlemi yanlış yapar !

Yanılgı (mistake) • Doğru bir amaca/hedefe sahip

olmayabilir !

Peki bu problemleri nasıl düzeltebiliriz ?

• Kayma – Daha iyi bir arayüz tasarımı yapılabilir

• Yanılgı – Sistemi daha iyi anlamak gerekir. Düzeltilmesi zordur.


Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi

Etkileşimde bileşenler arasında 4 ana tercüme vardır: sunum, performans, bildirme, gözlem

Kullanıcı yapmak istediklerini giriş birimine bildirir

Giriş birimi sistemin anlayacağı dile çevirir ve işlem gerçekleştirilir

Sistem çıkış biriminin anlayacağı dile çevirir

Çıkış birimi kullanıcı diline tercüme yapar.

Kullanıcı sonucu görerek değerlendirme yapar.



13.10.2012

3

Her bir ana parçanın kendine has dili vardır etkileşim dilleri birbirine çevirerek (translation)

Etkileşimde problemler = Çeviride problemler




Ergonomi


Ergonomi

İnsanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştırma ve geliştirme çalışmaları topluluğudur.

Etkileşimin insan faktörü olarak da tanımlayabiliriz.

Ergonomi, standartları belirlememiz için iyidir ve sistemin belirli yönlerini dizayn etmemizi sağlayan yolları sınırlayıcı kurallardır.

Ergonominin Amacı

Ergonominin birinci amacı insan – makine

etkileşiminin verimliliğini ve iş güvenliğini arttırmaktır. Çalışmanın yöntemli bir şekilde düzenlenmesini amaçlayan ergonomi aynı zamanda

insanın kullandığı araç ve makinelerin yaptığı işin insanın özellikleri ile uygunluk içinde olmasını sağlamaya yöneliktir.


Ergonomi için yapılması gerekenler


Kontrol ve göstergelerin düzenlenmesi

Örn. Kontroller ve göstergeler kolay erişim için mantıksal olarak gruplanmalıdır.

Çevresel birimler

Örn. Oturma düzenlemeleri tüm kullanıcılar için uyarlanılabilir olmalıdır.


Ergonomi için yapılması gerekenler

Sağlık Sorunları

Bilgisayar kullanmanın riskli bir iş olmadığı düşünebiliriz ama tasarımlarımızın sonucu olan sağlık ve güvenlik sorunlarını aklımızdan çıkarmamalıyız.

Fiziksel çevrede var olan faktörler etkileşimin niteliğini ve kullanıcının performansını direkt olarak etkilemektedir.

13.10.2012

4


Etkileşimin kalitesini ve kullanıcı performansını direk etkileyen çevresel faktörler;

Fiziksel pozisyon: Kullanıcılar tüm kontrollere rahatlıkla ulaşmalı ve tüm göstergeleri görmelidir. Uzun süre ayakta kalmamalı. Eğer oturacaklarsa sırtlarına destek sağlanmalı, vücudun bir kısmı uzun süre için kullanılıyorsa (yazma gibi) dinlenmeleri sağlanmalı.

Sıcaklık: Fazla sıcak ve soğuk performansı etkilemektedir, kullanıcılar konsantre olamamaktadır.



Işıklandırma: Kullanıcıların gözlerini yormayacak, ekranı rahat görmelerini

sağlayan yeterli ışıklandırma sağlanmalıdır.

Ses: Fazla ses sağlık için zararlıdır, ağrı ve duyma kaybına neden olabilir.

Zaman: Kullanıcıların sistemi kullanırken harcadığı zaman kontrol edilmeli.


Renk kullanma

Göstergelerde renk kullanımı bir ergonomi sorunudur.

Göstergelerde kullanılan renkler mümkün olduğunca belirgin olmalı.

Belirginlik kontrastlıktaki değişimden etkilenmemeli.

Renk kullanımında kültür ve geleneklerin özelliklerine dikkat edilmeli

Arayüzler


Ofis arayüzü vs. Endüstriyel arayüz?

ofis endüstriyel

veri tipi textual numeric

değişim oranı yavaş hızlı

çevre temiz kirli

Cam Arayüzler

Örnek olarak; Windows Aero.

Daha ucuz, daha

esnek, çoklu gösterim imkanı, hassas

Bazıları fiziksel olarak

yerleştirilememekte, karışık arayüzler


13.10.2012

5

Ofis – Direk Etkileşim

Kullanıcı, yapay dünya

ile etkileşim içindedir.

Endüstriyel – Dolaylı Etkileşim

Kullanıcı, arayüz

aracılığıyla gerçek dünya ile etkileşim içindedir.


system

interface plant

immediat

e feedbac

k

instruments

Etkileşim Çeşitleri

Komut Satırı arayüzü

Menüler

Doğal dil

Soru-cevap ve sorgu

Form doldurma ve tablolama

WIMP (Windows-Icons-Menus-Pointer)

Nokta ve tıkla

3 boyutlu arayüzler




Komut satırı arayüzü

Sistem fonksiyonlarına direkt ulaşmada etkilidir.

Esnektir, birçok parametre ve seçeneğe sahiptir.

Kullanımı ve öğrenmesi zordur.

Komutların hatırlanması gerekir.

Uzman kullanıcılar için uygundur.



Menüler

Menü tabanlı arayüzlerde, kullanıcılar tarafından ulaşılabilen seçenekler ekranda görünür ve mouse yada klavye tarafından seçilir.

Seçenekler anlamlı ve mantıksal olarak gruplandırılmış olmalı.

Gruplama yada menü seçeneklerinin ismi kullanıcılara gerekli seçeneği bulmada işaretler sağlamalı.

Doğal Dil

Kullanıcıların kullandığı dile benzer.

Bir çok nedenle bilgisayarın anlaması zordur, örn: bazı kelimelerin anlamlarının cümleye göre değişmesi

The boy hit the dog with the stick

Kullanıcılar sistemin tanıdığı sözcükleri öğrenerek o şekilde bir iletişim sağlanabilir.





Soru/Cevap ve Sorgu

Soru-cevap: Kullanıcıya sorular sorulur ve alınan cevaplara göre etkileşim sağlanır.Yeni kullanıcılar için uygundur. Sınırlı bir yapısı vardır.

Örn. Web anketleri, program doğrulama sorguları

Sorgu dili: Veritabanından bilgi almada kullanılır.

Sorgular kullanıcıların bir özellik belirlemelerini gerektirir. Sorgu dilinin etkili kullanılması bazı tecrübeleri gerektirir.

13.10.2012

6



Form doldurma

Form doldurma arayüzü öncelikle veri girişi için kullanılır ama veri geri alma uygulamalarında da yararlı olabilir.

İlgili boşluklara gerekli bilgiler yazılarak kullanılırlar.

Form içerisinde kolay

hareket sağlanmalıdır.

Düzeltme olanakları açık olmalıdır.



Tablolama

Tablolar form doldurmanın daha gelişmiş ve daha karmaşık bir çeşididir.

Hücrelerden oluşur, bu hücreler; değerler

yada formüller içerir.

Kullanıcı istediği gibi

verileri girip değiştirebilir,

süreç devam eder.

İnteraktif bilgisayar sistemleri için default şekildir.

Özellikle PC ve desktop bilgisayarlardır.


WIMP Arayüzü (Windows – Icons – Menus –

Pointer) Nokta ve Tık Arayüzleri


İşaretleme ve Tıklama

Birçok çoklu ortam sistemleri ve web tarayıcıda tüm eylemler sadece farenin butonuna tek tıklamayı gerektirir.

Nokta ve tıkla stili fare tabanlı arayüzlere bağlı değildir, dokunmatik ekran bilgi sistemlerde de kullanılmaktadır.

Örn: Haritada bir şehrin adına tıklayınca açılan pencerede şehir hakkında turistlik bilgi görüntülenmesi

3 Boyutlu Arayüzler

Sanal gerçeklik özelliklidir.

Işık oyunları ve gölgeler ile derinlik katılan simgelerdir.



Pencereler

İkonlar

Menüler

İşaretçiler

Butonlar

Araç Çubukları

Paletler

İletişim Pencereleri


WIMP Arayüz Bileşenleri

13.10.2012

7

Pencere

Bir pencere genellikle metin ve grafikerlerden oluşmaktadır, hareket ettirilebilir yada yeniden

boyutlandırılabilir. Farklı görevlerin aynı anda görülebilmesini imkan sağlar. Kaydırma çubuğu gibi kullanışlığı arttıran nesnelere sahiptir.


İkon: Bilgisayarda bir dosyayı, dizini

veya uygulamayı simgeleyen resim, görüntü

İşaretçiler: Kullanıcılar ekranda sunulan imleci giriş aracı ile kontrol ederler. İşaretçiler farklı durumlar

için farlı şekiller alırlar. İşaretçiler kullanıcılara sistem faaliyetlerini anlatır.

Butonlar: Butonlar bireyseldir ve kullanıcılar tarafından özgün bir işlemi başlatmada kullanılırlar. Butona basma bir komutu başlatır. Bunlar metin

etiketi yada küçük ikonlar tarafından gösterilirler.


Kaynaklar

www.zeepedia.com/read.php?interaction_the_terms_of_interaction_donald_normans_model_human_computer_in

teraction&b=11&c=14

https://wiki.ucl.ac.uk/display/UCLICACS/Rationality+and+Interaction

http://en.wikipedia.org/wiki/Donald_Norman

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ergonomi

http://www.ergonomi.itu.edu.tr/ergonomi.html

http://www.hcibook.com/e3/plain/resources/

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0kon

http://en.wikipedia.org/wiki/WIMP_(computing)


DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER


http://www.zeepedia.com/read.php?interaction_the_terms_of_interaction_donald_normans_model_human_computer_interaction&b=11&c=14





















powerpoint sunusu - eemb dersler...etkileşim çeşitleri kullanıcı / sistem iletişiminin...

Documents