psalmüm davidis sexagesimum octavumcommentatio

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPSAL.

P. P.

Mag. JOHANNES BERGWALLAD SCHOLAM S.TAE CATHARINJE HOLM1ENS. COLLEGA

I ' -s t oET

johannes fridericus sahlströmOstrogothi

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXI MATI MDCCCXXVIII.

H. A. M. S.

ups alije,EXCUDEBANT REGIME ACADEMIA3 TYPOGRAPHi.

*

dédié

å

monsieur le baron

EDOUARD FRED. de SALTZA,premier gentilhomme de la ciiambre du roi,

porte-banniére en surviyance dans les ordres du roi,

comm.iNDEUR de l'ordre de l'etoile polaire

et de celui DE wasa,

CHEVALIER DE L'ORDRE DE CHARLES XIII etc. etc.

' par

<

Son

tres-réspectueux et trés-recon-naissant Serviteur

J. F. S.

KONUNGENS

TROTJENARE , COPISTEN I KAMMAR - EXPEDITION AF

KONUNGENS CANZLI,

REVISORN UTI KGL. GENERAL - TULL * STYRELSENS

REV. CONTOR,

TJENSTFORRÅTTANDE OMBUDSM. I RIKS. STÅNDERS

RIKSG. CONTOR,

PHILOS. MAGISTERN OCH J. U. CANDIDATEN

herr. JOH. MAGN. HOLLERTZ

af

i

"Vänskap och Tacksamhet.

PRESES

IN PSALMUM DAVIDIS SEXAGESIMUMOCTAVÜM C O MM EN T ATI O

jH^b antiqqisfimis usque temporibus filii Israelis easacrum Codicem coluerunt veneratione , quae nullampati posset diminutionem, sed quae potius accreseeretper diligentem sanctorum librorum investigationem.Hoc praecipnum et antiquissimum erat cultus ipsoruradivini, ut Lex publice et privatim 1) legeretur etintelligeretur 2 .

Hoc idem studium Legis, Prophetarum et cetero-rum sacrae Scripturae librorum quoque valuit interChristhnos, usque dum Ecclesia Romana, vel po¬tius antistites ejus, metuentes sibi et imperio suo lu¬men illud, quod ex verbo divino animis homirium ad-fulget, donum carissimum Patris coelestis liberis Ejusdenegarent. Ideoque, anteqnatn ad istud sumrrae arro-gantiae et inipiae tyrannidis fastiginm surgerent ponti-ficii ut sacerdotibus solis reservarent potestatem le¬gendi et interpretandi sacram Scripturam, nihil doctri-nam Christi profitentibus antiquius fuit, quam ut divi«nam sapientiam ex ipso purissimo, quatenus fieriposser, hanrirent fönte. Quemadmodum igitur Judaei

1) Deuteron. Cap. VI v. 6 — p; ibid. Cap. XXXI v. 913.Conf. Es. cap, XXXIV, 16. Idem commonstratur ex pluribusnovi Testament! Iocis.

2) Judseorum respublica et regiminis forma omnino lege Mofaicanitebatur, tum sub Judicibus, tum sub Regibus; et legisse ine-mlnimus, Regis officium fuisse, ex quo liberari non potuit, utsemel saltem Legem propria manu exscriberet. Bossuet Histoi-re universelle, sec. post. III*

A

2

in Synagogis et domibns suiff scriptnras Fegerent etperscrutarentur y sie pri.iiis a Christo sseeulis hoc prae-eipuum erat Christianis, ut legem, Prophetas sanctos-que, ir> quorum venerant possessionem, novi quocuefoederis libros diligenter Iegerent et meditarentur 3).Magnum ut hac in re fidelibus prgeberent anxiiium etlevamen, inulti aeternae memoriae viri egregiam nava-runt operam, quos inter principem locuro, palmamquequis est qui Origeni deneget? Studium autem Senp-turam vertendi et interpretandi, necesse erat, ut e-moreretur per splendidissima JEccIesiee Roman» faecula»donec reformationem an-nuntians futuram aurora }ammulta ante Lutherum tempora poptifis rn tenebrarumet mortis caligine ambuiantibus ad folgeret» In illa vero»rerum omnium coliuvione, quae medium , sie dictum, ae-vum distingvit, licet clarissimi Hominis viri 4) summavi laborarint ut melioretn mtroducerent rerum ord in em r

1 T

3) Hoc testantur plurimi Pafrum Eeclesise Tertö!'» Lib. 11 ad u~xcr» cap. 6 C lem. Alex. Strorr» Lib. VII. 7. Origenes» HomiLIV» Augustinus de Doctr» Christiana Cas» il dicit, ini umerasdlspersas esse sacri Codicis versiones, quod Theodoretus conffr»mat.* "euneta terra, inquit» quae sub sole est, impleta est verbo-Dei. quod versum est non grseee modo, sed in lkigv3S Roma-Dorum, Egyptiorum, Persarum , Indorutn» Armenianorum, Schy-tarum, Sarmatorum,. verbo . in omnes lingvas, quibus huc us-que popoli »si sunt/*1 De Cur., o-jer» afiVc-Lib VT. Idem rom.monstratur ex Bist» Eccles. de Traditoribus» Hieronymus Lib»I. adv. Ruffinum.

4) Qua lies Carolus magnus, quii maxime nftebarur. at erroribus im-munia ederet exemplaria Scripturae, utque minist ri Ecclesiae eistudererit} Constit. de eraead. libr» et offir» BcePs. ad ann. 788«in captt. reg. franc- tom I. p- 2.0^, 240, 41:8 et pluries —Waldus, Viclef, Huss » Hieronymus eodem ter.derunfr, ut et Mis-sionarii Methodius et Cyrillus, a Theodora etsissi.

evicere 5) tarnen Pontificesö), ne in adyta verbi divi-ni praeter sacerdotes aditus cuiquam pateret. At ni-hilo minus anno, postquam hoc emanavisset Papae de-cretum, vir magni animi, Deo et conscientia fretus,Vieler Angiicam versionem Scripturae edere ausus est.Post inventam deniqne typographicam artem, demtoexscribendi labore, parum valuere edicta pontificia adScripturam sacram a fidelibus, qui famem et sitim ani¬mi ex pane coeiesti et aqua viva restingvere desidera-bruit, abstinendam. In Germania prsesertim jam anteLutherum permultae editiones Codicis sacri lucemvidere 7). Restit.uta tandem religione in pristinam ve-ritatem libertatemque; liberata Ecclesia a legibus pon-fnicum, cum doctrina salvatoris pugnantibus, videmusprotecto magis magisque verbum divinum lucem Sa¬arn eoelestem ad otnnes, divites pauperesque, felicissi-me effundere. —

Jam veto, ut saluti omnium consulatur, nihil anti-quius est, quam ut sacra Scriptura, quam possidere etlegere cuicumque licet, in omnium quoque manus ve-niat, et talis veniat, ut legi et percipi queat. Hincvero paret, quanti sit momenti, ut purse et ab

5) Pråecipue ex ea ratione , quod Pontifex Romanus ad imperiumsuum conservandum inter tot diversarum lingvarum populos, efficacissimam rem ratus est, ut lingva Romana solennis maneretin Ecclesia et ut illa uterentur omnes in templis et ubicumqueeultus Dei celebraretur. Hinc quoque editio normalis Sacra;Scripturse ejusdem facra est lingvae.6) Inter quos maxime eminent Gregor. VII, qui leetionem etGreg»IX, qui possessionem Scripturse Laicis interdixit. Hardouin inAct. conci'. tom VIII. p. 178. Conf. Decret. Concilii Tolosaehabiti 1229.7) Quater et decies edita psc Scriptura abanno 1462 ad ipsam Re-formationis FZpocham.

^ öfv. Bibi. Sällskaps inråttn, anda och än¬damål af de Felice, öfvers. p. 215.

4

erroribus über se sint Versiones Biblicse. Quod optimeperspicientes multi, et principes et privati, huic rei utconsulerent, meliores versiones edendas curavernt.

Tres prseeipue nobis videntur esse tentatse methodisacram vertendi et interpretandi Scripturam. quarum opti¬ma est eiigenda. Multi coeco ardore permoti nimiaque etfalsa veneratione literae capti, adeo vestigia vocabulorumpremenda censuere, ut verbum verbo redderent, quamrationem secuti, sensum ipsum et spiritum haud raroperdiderunt et corruperunt. Alii formam et eleganti-am styli atque dictionis nimis amantes, nihil fere insanctis scriptis praeter poeticam pulcritudinem quaesi-verunt nnde orta est interpretatio, elegantissima profe-cto, sed in qua simplicitatem et antiquam dignitatemverbi divini omnino disideres. Alii denique, spiritumverbi percipientes, non tarn laborarunt, ut eleganteret concinne Scripturam verterent, quam ut vi et gra-vitate, pulchre ac simpliciter sensum ipsuih exprimerent.Hanc methodum optimam et rectam nos judicamus,quam quoque Lutherus secutus nobis videtur $). Inejus autem versione et in svecana , quae ad illam estefficta, multi ideo obveniunt errores, quoniam tum ip-se Lutherus tum Svecani Interpretes tantis et criticiet philologici adparatus non gauderent thesauris, quan-tos postea collegerint aliorum doctorum ingenia inde-fessique labores. Dimidium autem, et quod excurrit,proxime praeterlapsum. saeculum multos habet Aueto¬res, qui, ingenii ubertate et judicii acumine prae-diti, in philologia Sacra imtnensos et inexspecta-tos fecerint progressus. Quorum per labores facilior

) ■. • .

8) Diversarum harum methodorum exempla citare facillimum pro-fecto esset, sed sufficit rem indicasse; Lectoris judicio ceterapermittimus.

5

panditur via ad, meliorem et emendatiorem sacriCodicis interpretationem. Anglia et Germania prae-cipue magnum praebent clarissimorum virorum nunie*rum, quorum in Scripturam merita omnem supe-rantlaudem. Neque suis patria nostra caret etiam in-ter exteros cum veneratione memoratis nominibus, inquorurn auctoritate saepenumero acquiescere possu-mus, in re dubia. Fontibus autem ipsis hac cura per-vestigatis, omnibusque Iocis difficilioribus sufficienterexplicatis, tempus adesse videtur, quo verbum divi¬num, humana quantum fieri possit opera, purum etrite versum, non si literam modo respicias, sed ve¬rum spiritum inter nos prodeat. Tentatum equidemest; sed spei et exspectationi non omnino respondit co-namen. Nobis videtur Versio svecana nova stilurn etdictionem sseculi pluris, quam oportuit, fecisse, et sae-pe quoque rectum sensum minus bene expressisse.Sunt vero alii, qui jam gravern hane suscepernnt remviri celeberrimi. Hoc autem opus est opus magni im-mensique laboris. Quod .considerantes, licet nostrahac in re exigua sit facultas, fert tarnen animus, utpro virili parte, vires nostras huic tanto labori conse-cremus; quamobrem circa loca aliquot, quae difficiliorainvenimus, sententias auetorum una colligere volumusnostramque qualemcunque prodere sententiam.

Inter multa, quae facienda sunt unum jam electuri,Psalmum Davidicumsexagesimum octavum explicandumsuscepimus. Pulcherrimum ut quoque interpretatu difi-cillimum Carmen hoc esse, quicunque litterarum sacrarurastudiosus libenter profitebitur. Quod si per nostram ope-ram lucis aliquid adfunderetur iocis ejus obscurioribuslabore nostro qualicumque essemus contenti, in mitiSuperiorum judicio adquiescentes.

6

EN PSALM AF DAVID.

z. Gud står upp — Hans fiender förskingras,For Hans åsyn fly de, som Honom hata.

j. Såsom råk fårdrifves, fordrifver Du dem;Såsom vax smälter for eld,

Så forgås ogerningsmän for Gud.4 Men de rättfärdige glädjas och fröjdas infor Gud,

Och utbrista i högtidsglädje.5. Sjunger Gudi! Lofsjunger Hans namn!

Baner Honom väg, som ofverfar öknarnas rymder!Den Evige är hans namn; fröjdens infor Honom!

6. Fadertosas Fader, enkors Forswarare är Han,Gud i sin heliga boning;

7. En Gud, /om husvilla herberge gflver,Som fångna till ojverflod fårer,

Medan de affällige bebo forbrända marker.$. Gud , »f/r Dm tfrog- «/ framfor ditt folk,

iVar Dm genom öknen framträdde;9. Då bäfva de jorden, och dråp himmelen for Guds åsyn;

For Guds, Israels Guds åsyn detta Sinai.10. IVälsignadt regn nedgot Du, o Gud,

Din egendom, /om forsmägtade, vederquickte Du.ti* Ditt folk bodde i det land,

Det Du genom din godhet beredde åt de förtryckta; o Gud,12. Segerljud lät Herren utgå,

Af budbärarinnor en stor skara:ijr "Härarnes konungar flydde, de flydde!

Och husmodren skiftar bytet.

mtm.

14. När 1 hvilen bland hjordarnas fållorÄr det som dufvovingar, med silfver ofverdragtia,

Dess fjädrar af gnid skimrandet7j\ När den Alsmägtige i landet konungarna förströdde,

Syntes det ofversnogadt, såsom Zalmon.16. Ett Guds berg är Basans berg'y

Basans berg är ett berg, rikt på höjder,ty. Hvi aflindens ff, ff höga berg

På det berg, som Gud till sitt säte utvalt?Der varder dock evigt Den Evige boende,

ig. Guds tåg är oräkneligt, tusend sinom tttsend;Bland dem är Herren, såsom på Sinai, i helgedomen,

ta. På håg plats uppstiger Du, fångar forer Du,Af menniskorna, motttager Du hyllningsskänker,

ffa ock af affalliga, att Du der må bo. Evige Gud!20. Lofvad vare Herren dag ifrån dag!

Trycker oss en bSrda, är Gud vår hjelp.zt. IVår Gud är en Gud, som hjelper;

När Herren Gitd är räddning ifrån dåden.22. ffa, Gud krossar sina fienders hufvud,

Dens hjessa, som i synd framhärdar.2g Herren talar: "Från Basan vill ffag dem hitfora.

Ur hafvets afgrttnder upphämta dem;24. Att din fot skall vada i blod,

Och dina hundars tunga af fienderna hafva sin dtlä*2$ Man ser ditt intåg, o Gud!

Min Guds, min Konungs intåg i helgedomen,,26. Främst gå Sångare, sedan Strängaspelare,

Midt ibland ffungfrur, som pukor slå.

. 8

27. "I fårsamlingarne 'priser Gud, \Herran, I Israels ättlingarJ"

28. Der Benjamin, den yngste, och dess anförare,ffudaförstår och dess skaror, Sebulousförstår, Naphtaliföretar

2p. Din Gud har upprättat din makt;Bete Dig mäktig, o Gud; for oss har Du det gjort,

jo. Får ditt tempel i JerusalemSkola Konungar bära Dig skänker,

31. Kufva vilddjuret i råren, de väldigas hop,Folkens anfårare, n/J dey skattskyldige, underkasta sig;

Skingra de folky som strid älska.32. Förstår ur Egypten skola komma,

Ethiopien skall sträcka sina händer till Gud.33. I jordens riken, sjunger Gudi,

Löfsjunger Herran!34. Honom, som genom himlarna, de uråldriga himlarna framfar,

Si i sin thordån låter Han håras Allmaktens rost.33. Gifver Gudi äran!

Hans herrlighet är åfver Israel, Hans makt i skyarna,Fruktansvärd beter Du dig, GW, i din helgedom;

Israels Gud gifver folket kraft och styrka,Lofvad vare Gud!

Interpretum plerique arbitrati sunt, hunc Psalmum, omni-um certe difficillimum, a Davide esse compositum propter so-iennitatem, qua area sacra ex sedibus Obededomi in arcem Zionistransferretur. (Sam. VI, ia seqq. 1 Chron. XV); Quam tarnensententiam vix probabiiem putamus, rationes secuti, quas attulitde Wette. (Kommentar über die Psalmen ii:te Auflage, Hejdelb.•*8a3 p. 400) Nimis enim loquitur Psalmista de victoria, defu^

9

hoßtium, de captivis domum ductis, de spoliis, de exultatione victo-rum, quam ut festum arcse ducendas solum respiceret. Varias Com-mentatorum sententias de occasione carminis scribendi vide Ro»senmüller, scholia in vef. Testarn. P. IV. vol. III. Ed II:da I.ips*IÜ23 p. 1262. et de Wette I. e. Nobis ad Psalmum intelligen»dum sufficit, quod pompa area; foederis domum e bello ducenda;respiciatur et quidein post egregie reportatam victoriam. Notulasquasdam circa loca difficiliora, et in quibus interpretandis. aliosinterpretes sequi non potuimus, jam versioni nostrse adjungemus.V* 1 nxiob excludimus ut et fi70 v. 8 atque 20, tamquam admucicen pertinentia.

V. 2. Plerique vocabula ambn Cnp"» vertunt per surgatDens, ad hanc forsitan dueti sententiam Num. X, 355 nos verocontexrui aptiorem neque a constructione alienam elegimus inter¬pretationen! : Gud står upp; elevatur area foederis, quae expressio,JU ruin secundum verba, an figurate sumatur, idem valet.

V. 4. Vocabulo nn'ttto hoc in loco festivi gaudii tribuimusstgnilicationem, quod a verbo non alienum esse monstratur exProv. 21: 17 Neh. 8: 12 etc. Conf. Gesen. Handvorterbuchüber das alte Testament.

V. 5. Sublim is rmjestateque plena est imago, qua Deusheic pingitur quasi Victor triumphans, populum suum tuto du-cens (conf. v. 8 seqq s per deserta; sie enim vertendum essevocabulum non ultra in dubium vocari potest, licet dissen-serint veteres. rpi: i hoc loco esse Beth essentise seu qualita-lis, oppido patet; vid. Glassii Philol. sacr. pag. 586 ed. Dath.

v. 6. Hic versiculus cum praecedente intime coha:ret, quodnos evidentius significaturi, et signa interpunctionis tarnen retinereyolentes, adposuimus vocc. år Han.

V. 10. trim nbn: regionem quandam indigitari, ut monternSinai, deserta loca monti huic proxima, vel terram Canaan, ve¬ro absimiie est, licet sie facilior föret loci interpretatio. Hoc autemnomine sxpius adpellatur Populus Israeliticus, nnmquam regioqusedam, unde Schnurrerum, Rosenmuller et de Wette secuti, hxtverba de gente Israelis interpretamur.

ro

V. i i. rr>n hoc loco vertimus perpoputus, quod licet ma¬gis insolitum, tamen a vocc rion abhorret; ita usurpatur 2Sam. XXIII: ii, 13 j a rad. mn vid Gesen.Handworteebuchiro in illa terra scilicef, quae vox heic necessario est süpplendai

V. 12. Magnus est auctorum dissensus in hoc versicuio in-terpretando. Ut vero aliquis eruätur sensus omnes fere conten-duut, signum Atnach, heic occurrens, nihil valere, unde inst. constr. ponunt cum sequente vocabulo' Pnltonton > quod sihoc minus rectum contendimus, non tamen nisi unus versiculisensus esse potest: Deiis soriuni (victorice) emisit; magiiam nunti-antium manum: vet Deus audiri fecit vocem mintiautium etc. velDominus promissum prcestitit, mtigna est caterva nuntiautium etc.Omnes versiones istae ab Interpretibus propositas, sensu ipso a sediversas non sunt, neque a nostra alienx. Sequente9 duo versusCarmen triumphale continent, quod nuncias i stab canerent.

V. 14. Dissentiunt döcti de höc dificilfimo loco; ncque deexplicatione solum in genere, sed et de singtiHs verbis pugnatumest. Significatione autern vocabnlorum, inter qux tmhDw maxi-inam inseverterat contentionem, jam extra dubium posita (vid. deWette et Gesenius); superest, ut nexus verborum et sensus ipseex hoc nexu eruatur. Diversas de vexatissimo hoc loco sen-tentias videas apud Rosenmiitler; nos eas prasterimus, nem¬inem refutantes, nostram tantummodö probaturi. Psalmista pro-cul dubio pulcherrima imagine felicitatem pr.cis, Victoria partam,depingere vult; cui imagini perficiendx colores inutuatur e vitapastorali, Israelitis amoenx, qux tum argento auroque ut Omni¬bus aliis fortunx bonis abundaret. PaX erit tufissima, inquit;recubabitis inter stabula pecorum, ab omni meru iiberati, auro etargento adeo cireumdati, ut splenaor a vobis refulgeat, qualts ab aliset pennis splendescentibus coluhibx. Columbx nréntiontm facitvätes, etiam ea forsiran ratione, ut majorem tranquillitatem sig.nificet. Supplendum est 'pnn et D ante -»Ö33, trit is sicut alce velsveth. skall det vara.

V. 15. Neque minor circa liunc versiculum furt sententia-rum diversitas. Veiba shvjti prxcipue auetores in om-

H

nes partes verterunt. Zalmon mons fuit prope Sichern (Jud. i:48), Hane notionem vocabuli pra; antiquioribu6, qua; umbramet obscuritatem respicerent, constare arbitramur. Vid. Gesen. cide "YVett. non ex arabica dédiicfmus lingvå, ut cum multisquoque noster Tingstadius; sed hehraicam voci huic retintmutningendi significationem. il comparationis heic habet vim ut D vidCesen. Hinc sensus versiculi erit, quem nos pronunciavimus:Qtttim omnipotent reges dispergeret in terra, corporibus obtectaerat (ossibus albebat), veluti nive albet Zatmon.

V. \6. Plures auetores, inter quos de Wette, contendunf,yatem hoc in versu adloqui Montes Basan. Nobis autem hocminus placet. Major inest carmini vis, si contextum et veteresinterpretes sequimur. Agnoscit scilicet PsaJmista} montes Basanexcelsos et eminentes esse. Attamen, inquit in seqüentibus, non estqitod invideatis etc.

V. 18 ^21 > currtts', heic vero aptius explicatur per turbatriimphatorcm1 sequentium; Sveth iäg. Ante Miö suppl. ns ,sicui in. Heic repraesentatio triumphi cum Theophania coeJéstimiscetur J unde manifestatio memoratut majestatis divinse inSinai.

V. 19. procul dubio Zionem heic designat vätes;In sedem excelsam adscendis. Q"iNn, inter hominet, per komi¬ner et potius, quoniain sensus isdem est, ab hominibus.

V. 21. rpiNXiri exitus in mortem, remedia adversusmortem, media conservandi e morte. Vid. Rosenmuller, deWette, Gesenius.

V. 23. Verba adferuntur Jehovae in hoc et seq. versu; qua;veiba non ad Israelitas, sed ad hostes eorum esse referenda, pa»tet ex sequenti versu ubi dicitur: Cruorem hostium (scilic» quosadduxi) calcabunt pedes tui. Respiciuntur forsitan inimici, qualesOgus et Pharao, ille in regione Basan, hic in mari rubro,interemti.

V. 24. Prte ceteris iHSto magnam fecit difHeultatem in hocversiculo explicando. Multi, inter quos Gesenius (Handwörter¬buch), volunt, hoc vocabulum esse prxpositionem )>o cum suf-

12

fixo fertise persona;; et quidem Gesenius contenditesse hostes illius (Dei), qua; tarnen constructio maxime insoiitaest, parallelismo membrorum repugnat, et explicatu difficilioremreddit versum. Nos potiorem eorum ducimus sententiam, quivocem hane arbitrantur esse subst. ]>0, significans partem cumsufF. v. Simonis et de Wfette.

V. 27. Pars carminis, quod pronuntiabant cantores, invers. anteced. memorati; vel etiain exhortatio Vatis ad Deumcelebrandum.

V. 30. ob palafium vel templutn tuum. Intermultas, quas pracpositio admittit notiones, etiam hzec essepotest, quam recram communi consensu omnes fere et vetereset recentiores judicarunt. Vid. Rosentn. conf. Gesen. — bv,super nos: uti. Templum situm quidetn erat supra Hierosoiy-mis; sed sveth. haud bene sonat: tempel ofver Jerusalem.

V. 31. Qua; heic dicuntur de tauris et vitulis, ea de tyran¬nis et potentibus populorum ducibus explicamus, eo potioreratione, quod vere significat potentem, förtem. Vocis bwdifficilior est interpretatio; pro nostro Anförare sensum voca-buli forsitan melius exprimeret Uppviglare. Se conculcandu-inprasbere cum frustis argenti nihil aliud est, quam tribuium hiimi-liter offere. Tingstadii : som golf trampar af sil/ver, durumest sive constructionem sive historiam respexeris.

V. 34. mm ^ip est tonitru; w bip licet multi vertuntper horrendum tonitru, nostra tarnen, ut speramus, optime se com«mendabit interpretatio.

Sufficiant has annotationes difficilioribus locis explicandis;cetera, in quibus ab aliorum recedimus interpretatione, e Lexi-cis prseeipue Gesenii, facile intelliguntur. Ceterum ex omni-bus Psalmis nullum invenies, qui interpreti tantas objiciat diffueultates, quantas hic. Quum autem vix cuiquam contigerit innulla re errasse, nos pro summo honore ducimus, si in quibus-dam nobis adsentiant ii, quorum his in literis major est doctrinacertiusque judicium.