presentie en innovaties in de zorg - viaa · 2018-06-05 · tussentijdse conclusie 28 6 biedt de...
TRANSCRIPT
1
1
Relationeel zorg bieden en organiseren
Presentie en innovaties in de zorg
Viaa, Centrum voor SamenlevingsvraagstukkenZwolle
Prof. dr Andries Baart / 26 april 2018
North-West University
Opzet
2
• Aanleiding tot deze middag: het onderzoek van Els Bos
naar de samenwerking van huisarts en
jeugdhulpverlening in een nieuwe setting met de titel
“Jeugd- en gezinswerker naast de huisarts”.
• Een mooi en belangwekkend onderzoek.
• In deze inleiding licht ik toe hoe Els (en ik) gekeken
hebben naar de nieuwe constructie en vanuit welke visie
we dus geanalyseerd en geëvalueerd hebben.
• Kortweg: dat is gebeurd in een kwalitatief onderzoek dat
steunt op en vertrekt vanuit de presentietheorie.
© A
.J.
Baa
rt
Presentie Werkdefinitie presentie
4
Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de
ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in
aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie
gedaan zou kunnen worden en wie h/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan
ook gedaan.
Tussentijdse conclusie
5
1 We letten minder op de doeltreffendheid van de
nieuwe ‘interventie’ op zich dan op de betekenis van de gehele praktijk voor wie op
hulp is aangewezen.
Op een rijtje
(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding! --------------------------------------------------------------------------------------------
2
Wat is presentie?
7
1 MenslievendZorgen vanuit nabijheid: er zijn met en voor de ander
2 Aansluitend Bij het leven, het verhaal en de persoon van de ander
3 RelatiegestuurdDoen wat de ander jou nu te kennen geeft als passend, als nodig en als verlangen
4 Effectieve bekommernis Doen wat de ander werkelijk helpt en baat
5 Erkennend en bevestigend
De ander eer geven en zijn of haar anders-zijn respecteren
6 Ruimte gevenHet beste van de ander tevoorschijn halen en de ander nooit afschrijven
7 Uithouden Kunnen afwachten en je onmacht verdragen
Tussentijdse conclusie
8
2 We zijn dus sterk geïnteresseerd in de kwestie of de nieuwe setting meer bekommernis, ruimte en erkenning biedt aan de
zorgvragers.
Paar slotopmerkingen Paar slotopmerkingen
10
Presentie geschiedt op alle niveaus van de organisatie en in alle domeinen van het werk (zie ook afbeelding)
11
Verbredingen
Publieke debat Transities en verandermanagement
Beleid en bestuur Kwaliteitskaders en verantwoording
Management (Nieuwe) professionaliteit
Leiding geven Opleiding en vorming
Primaire proces
Politie
Leger Onderwijs
Psychiatrie
Gehandi-capten
Pastoraat
Zorg enwelzijn
ArmoedeGemeen-
schapHuisvesting
Zieken-huizen
Etc.
Paar slotopmerkingen
12
Presentie geschiedt op alle niveaus van de organisatie en in alle domeinen van het werk (zie ook afbeelding)
Presentie is leerbaar, maar dat leren heeft bijzondere elementen, wisselt per situatie en niveau
Presentie is een door en door professionele activiteit, maar professionaliteit staat bij ons in het teken van verstandigheid (misschien iets voor het gesprek)
(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding! --------------------------------------------------------------------------------------------
3
Tussentijdse conclusie
13
3 Is er vanuit de omliggende organisatie voldoende steun voor en aanpassing aan de herinrichting van de relatie
van huisarts en jeugd/gezinswerker?
Over kwetsbaarheid
15
Presentie heeft een open oog voor kwetsbaarheid en ook daarover wil ik graag een enkele notitie maken:
Kwetsbaarheid is in onze ogen heel gewoon en zeker geen onwaarde
Afstemmen op kwetsbaren draagt bij aan humanisering, veel meer dan het bestrijden ervan
Kwetsbaarheid erkennen is behalve moreel verkieslijk vooral ook een realistische, empirische manier van kijken!
Kwetsbaarheid Tussentijdse conclusie
16
4 Worden de nieuwe setting en haar ‘voordelen’ vooral
gedacht vanuit de professionals of vanuit de
kwetsbare zorgvragers (cuibono)?
Deel II,
bijzondere hoofdstukken van de presentie
Relationeel werken
(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding! --------------------------------------------------------------------------------------------
4
19
Wat is dat: relationeel werken?
• Wat het niet is: gefixeerd zijn op (de kwaliteit van) de relatie, het ding…
• Wij bedoelen het werkwoord: werken op een bepaalde manier nl. ‘relationeel’.
Ik licht dat kort toe (volgende dia)
Relationeel werken
20
Relationeel werkenRelationeel werken als… Wat neerkomt op…
Bepaalde manier van kijken
Relationeel kijken
• De ander erkennen als afhankelijk wezen (niemand wordt mens zonder relaties)
• De ander als verlangend, behoeftig wezen (naar eer, bevestiging, erkenning, liefde, nuttig en betekenisvol zijn)
Bepaalde manier van omgaan
Zich relationeel betrekken
• Meer dan zakelijke betrekking willen (ruilrelaties): sensitief zijn voor andermans appèl
• Iemand zien staan (belang stellen in andermans ‘kapitaal’)
Bepaalde manier van sturen
Relationeel programmeren
• Je aanbod laten aansluiten en afstemmen• Aanpassen en doseren, programmeren vanuit de
relatie
Bepaalde manier van bijstellen
Relationeel reageren
• Je gevoelig tonen voor feedback en de ervaring van wat je biedt
• Vanuit de relatie je aanbod verbeteren
21
Relationeel werken
Relationeel werken als… Wie is de ander?
Relationeel kijken De afhankelijke ander
De relatie dus als:• Middel• Waarde • Doel• Bestemming
Zich relationeel betrekken De ander die mij aangaat
Relationeel programmeren De ander op wie ik mij afstem
Relationeel reagerenDe ander als mijn kwaliteits-criterium
Tussentijdse conclusie
22
5 Biedt de nieuwe afstemming van disciplines daadwerkelijk meer ruimte voor het relationeel geven
van zorg?
De leefwereld-oriëntatie
• De grote transities hebben met elkaar gemeen dat ze meer zelfstandigheid en participatie bij helpzoekers pogen te wekken en daartoe veel beter willen aansluiten bij de leefwereld.
• Dat is een heel goede ambitie, die ik nader ga bekijken.
• Werkelijke, radicale leefwereldgerichtheid is een heel goed idee en komt de zwakkeren ten goede.
• Maar er wordt te vaak te licht over gedacht
De leefwereld-oriëntatie
(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding! --------------------------------------------------------------------------------------------
5
25
Enkele van de (wenselijke) consequenties / vereisten:
Leefwereld
De kunst van het aansluiten en afstemmen
Vraagt een radicale bescheidenheid op veel fronten: minder uitgaan van jezelf
Ruimte voor een andere redelijkheid
Dominante eigen kennis, logica en redelijkheid intomen
Ruimte voor alledaagsheid, verdunde ernst, interruptie
De bureaucratische logica van werken krachtig beteugelen
Grote eenheden van werken:hele families, geschiedenissen, buurten
Leren denken vanuit natuurlijke samenhangen en minder vanuit de klassieke beheersingsorde
Sociale verbanden erkennen in hun instabiliteit
Niet redeneren vanuit idee: continuïteit = succes
In dit kader zouden we over enkele zaken moeten nadenken. Ik noem ze als stellingen: we kunnen er desgewenst op terugkomen:
• Leefwereldgerichte professionals zijn lerende en reflecterende professionals met een aanzienlijke scharrelruimte
• Leefwereldgericht beleid is in essentie de kunst van improviseren en doormodderen
• Leefwereldgericht afrekenen en verantwoorden is een politiek-ethische kwestie
De leefwereld-oriëntatie
27
Relationeel werken
Relationeel werken als… Wie is de ander?
Relationeel kijken De afhankelijke ander
De relatie dus als:• Middel• Waarde • Doel
Zich relationeel betrekken De ander die mij aangaat
Relationeel programmeren De ander op wie ik mij afstem
Relationeel reagerenDe ander als mijn kwaliteits-criterium
Het is dus (in de presentie) onvoldoende om
te zeggen dat je ‘de verbinding’ aangaat.
Het gaat om meer en het kan betekenisvoller.
Tussentijdse conclusie
28
6 Biedt de nieuwe afstemming van disciplines
daadwerkelijk meer leefwereldgerichte zorg?
29
Slot
De interesse is dus: is de zorg niet alleen beter georganiseerd maar levert dat in hun eigen aanvoelen voor
kwetsbare zorgvrager werkelijk inhoudelijk betere zorg op?
30
Einde
(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding! --------------------------------------------------------------------------------------------