prezentacja spinoza

8/8/2019 Prezentacja Spinoza

1/30

ycie i Pogl dy filozoficzneBenedykta Spinozy


2/30

yciorys

Urodzi si w Amsterdamie, w rodzinie ydowskichmarranw, ktra uciek a z Portugalii. Ucz szcza do

ydowskiej wy szej szko y nale cej do hiszpa sko-portugalskiej wsplnoty w Amsterdamie. Szko a tawyda a jego pierwsz prac naukow o gramatyce

j zyka hebrajskiego . Zna biegle Talmud ikabalistyk ; w ada kilkoma j zykami hebrajskim,

acin , w oskim, francuskim, hiszpa skim iportugalskim. Uprawia zawd optyka do ko ca

ycia utrzymywa si wytwarzaj c soczewki.


3/30

Dzi ki przyja ni z uczonym, Franciszkiem van den

Endenem, zapozna si z dzie ami Giordano Bruno ifilozofi Kartezjusza. Nieortodoksyjne pogl dySpinozy (a konkretnie k tnia z teologami na tematmaterialno ci ludzkiej duszy) spowodowa yoskar enie go o herezj i wykluczenie w 1654 zgminy ydowskiej. Przyj wtedy aci skie imiBenedykt. Nigdy potem Spinoza nie sk oni si kuadnej religii, przez co odci si od innych,zachowuj c kontakty i utrzymuj c korespondencj

jedynie z grup uczonych.

Dom BenedyktaSpinozy


4/30

W 1659 roku zamieszka na sta e w Hadze,

nadal pracuj c w swym zawodzie i zajmuj csi filozofi . Zyska s aw ju za ycia dzi kistreszczeniu filozofii Kartezjusza (Zasadyfilozofii Kartezjusza w porz dkugeometrycznym wywiedzione 1663), aprzede wszystkim za Traktat teologiczno-polityczny z 1670 r., ktry znalaz si windeksie ksi g zakazanych.


5/30

Spinoza otrzyma ofert obj cia katedry

filozofii na uniwersytecie w Heidelbergu podwarunkiem nie wyra ania tre ciantyreligijnych w swych wyk adach -propozycj odrzuci . Nie przysta te na

pro b krla Ludwika XIV, ktry w zamian zazadedykowanie mu jednego z dzie by gotwda filozofowi do ywotni pensj .


6/30

Spinoza zmar w Hadze na gru lic .

Pozosta e jego dzie a (Etyka w porz dkugeometrycznym dowiedziona, Traktat opoprawie umys u, Traktat polityczny, Traktatkrtki o Bogu, cz owieku i jego szcz liwo ci)

zosta y wydane po miertnie.


7/30

Pogl dy filozoficzne

ETHICA MORE GEOMETRICO

DEMONSTRATASpinoza by filozofem w pewnym sensiewewn trznie rozdartym. Z jednej strony byzafascynowany mistycyzmem i panteizmem wduchu Majmonidesa, a z drugiej najnowszymi w

jego czasach pr dami filozoficznymi, czyliracjonalizmem Kartezjusza i naturalizmemHobbesa.


8/30

J ego programem filozoficznym by o pogodzenie tych

wszystkich pr dw w jednolity i spjny system. OdMajmonidesa przej on g bok wiar w jednoca ego bytu (monizm), od Kartezjusza - fascynacjmatematyk i koncepcj znalezienia racjonalnego inie do obalenia punktu pocz tkowego wszelkich

rozumowa , za od Hobbesa przej wiar , e dobrysystem filozoficzny nie mo e sta w sprzeczno ci znamacalnymi faktami z codziennego ycia.


9/30

J ego podej cie do problemw filozoficznychpolega o na formu owaniu tzw. za o e pisanych wformie matematycznych pewnikw, generowaniu znich twierdze , dowodzeniu ich na sposbmatematyczny i wreszcie konfrontowaniu wnioskwz tych twierdze ze znanymi sobie faktami. Tmetod filozofowania nazwa more geometrico, gdyprzypomina a ona konstrukcj geometrii Euklidesa,w ktrej z kilku pewnikw tworzy si ca rozbudowan nauk .


10/30

W ci gu swojego ycia Spinoza stale zmienia imodyfikowa swj zbir za o e i nie b d c ichpewnym do samego ko ca, nazywa je wszystkie tylkopropozycjami.

J ego najwi ksze dzie o Etyka w porz dkugeometrycznym dowiedziona wydane ju po jego

mierci, licz ce ok. 200 stron, zawiera najpe niejszywariant jego systemu. Etyka jest w istocie zbioremowych "propozycji". S one u o one i ponumerowanew kolejno ci od najbardziej podstawowych i oglnychdo najbardziej szczeg owych i praktycznych.


11/30

Ka da propozycja to krtkie zdanie, w ktrym

dwa (lub wi cej) poj cia s po czone jedn relacj logiczn i s ca kowicie pozbawione jakiegokolwiek komentarza. Powoduje to, edzie o to mo e by rozumiane iinterpretowane na wiele r nych sposobw idlatego ka de streszczenie pogl dwSpinozy zawsze mo e by pos dzone onadu ycie i nie cis o .


12/30


13/30

J e li jednak jest to Bg i Bg jest jedyn substancj ,to wobec tego wszystko, co istnieje, jest Bogiem wdos ownym znaczeniu. J ak g osi s ynna propozycjanr 14: "Nie istnieje adna substancja, ktra by nieby a Bogiem" a zatem, substancja tworz ca ca yistniej cy wszech wiat i Bg s ca kowicie to same.Nie istnieje nic poza Bogiem, a wszystko, co istnieje,

jest cz ci Boga, istnieje jakby w nim samym. Bg jest to samy z przyrod , natur , materi i s to tylkor ne nazwy dla tej samej podstawowej substancji.


14/30

Skrajny determinizm

W dalszych propozycjach, wychodz c z tych

wst pnych za o e , Spinoza dowodzi , esubstancja ta musi mie charakter logiczny iracjonalny, a zatem wszystko, co si dziejewe wszech wiecie, ktry jest to samy z

substancj , musi rwnie podlega ci lelogicznym i racjonalnym prawom jest wi cte ci le zdeterminowane.


15/30

Substancja ta, czy nazwa j Bogiem, czy te natur ,by a w systemie Spinozy si ca kowicie bezosobow ,aczkolwiek racjonaln , a dok adniej rd em wszelkiejracjonalno ci. " Dowd" na racjonalno tak rozumianejsubstancji by przeprowadzony w duchu Kartezjusza.Skoro istnieje mo liwo uporz dkowania w asnychmy li w spjny system, to znaczy, e natura te jestracjonalna, gdy gdyby nie by a, my li rwnie niemog yby nigdy utworzy racjonalnego zbioru, skoro s one stworzone z tej samej substancji, co wszystkieinne przejawy istnienia.


16/30

W wiecie Spinozy nic si nie mo e dzia

przez przypadek, wolno ci jest w nimzrozumienie konieczno ci (koncepcj trozwin potem m.in. Hegel). W olny cz owiekto taki, ktry nie podlega adnym innymograniczeniom, poza tymi, ktre sam nasiebie na o y . Prawa przyrody za nale yzaakceptowa . Ich zrozumienie jest istot wolno ci.


17/30

Aby wyja ni przyczyny, dla ktrych ludzie maj dwa z udzenia:poczucie wolno ci wyboru i poczucie odr bno ci swojego ducha od

wiata materialnego, Spinoza uzna , e duch i materia s dwomaaspektami jednej substancji jakby jednym przedmiotem, aleogl danym z r nych perspektyw. Aspekty te s na tyle r ne, e niemo na utrzymywa , e jest mi dzy nimi bezpo rednia czno .

D uch nie wp ywa zatem w aden sposb na materi , a materia naducha. Istniej one w stosunku do siebie zupe nie rwnolegle. To, ewydarzenia w jednym z tych aspektw odpowiadaj ci lewydarzeniom w drugim (np.: je li pomy limy o tym, eby ruszy r k to r ka si rusza), wynika z faktu, e s one dwoma aspektami tejsamej substancji; s wi c jednocze nie determinowane tymi samymiprawami i tylko dlatego istnieje mi dzy nimi taka koordynacjaczasowa.

Paralelizm


18/30

Innymi s owami, ka dej my li odpowiada jakie zdarzeniefizyczne, a ka demu zdarzeniu fizycznemu odpowiada jaka

my l, ale tylko dlatego, e obie one s rwnolegle"zaprogramowane" w substancji. Nie ma mi dzy duchem iwiatem materialnym relacji wynikania w adn stron , istniej

one obok siebie zupe nie rwnolegle.

"Zaprogramowanie" to daje te ludziom z udzenie istnieniawolnej woli. J e li bowiem zamierz sobie wykonanie jakiejczynno ci, to ona si cz sto faktycznie wydarza. W istocie nie

jest tak dlatego, e oni sobie tak zamierzyli, a tylko z powodu,e ich my l i to zdarzenie zosta o rwnolegle zdeterminowane

prawami wg ktrych dzia a substancja.


19/30

W ydawa oby si , e przy takich za o eniach wszelkaetyka w tradycyjnym znaczeniu tego s owa jestniemo liwa. Skoro wszystko jest "zaprogramowane",to nie ma miejsca na aden wybr, nie ma te wi codpowiedzialno ci za w asne czyny. Niemniej

jednak, Spinoz uwa a si za jednego znajwi kszych etykw, gdy stworzy on pierwszy whistorii system, w ktrym poj cia "dobra" i "z a" nies traktowane jak niezale ne byty, lecz jako relacjemi dzy innymi bytami

T eoria relacji w etyce


20/30

Spinoza analizowa kwestie etyczne dok adnie taksamo, jak to robi ze wszystkimi wcze niejszymi.Przy okazji tych rozwa a zauwa y , jako pierwszy whistorii, e nie ma rzeczy, ktre s zawsze dobre lubzawsze z e, lecz e ich warto etyczna zawszezale y od relacji, w jakich si znajduj w stosunku dodanego cz owieka. Np.: je li kto jest chory idostanie lek adekwatny do swojej choroby, to ten lekb dzie dla niego dobrem; je li jednak ten lekprzyjmie osoba chora na co innego, mo e on jejpowa nie zaszkodzi , jest wi c dla tej osoby z em.


21/30

Dok adnie to samo mo na te powiedzie o relacjimi dzy dwiema dowolnymi osobami. Z o i dobro nies wi c wewn trznymi cechami ludzi, lecz rwniewynikaj z relacji mi dzy nimi. J eden i ten samcz owiek mo e rwnocze nie czyni dobro jednemucz owiekowi i z o drugiemu. Okradzenie bogacza irozdanie jego w asno ci biednym jest czynieniem z abogatemu i dobra biednemu. Praktycznie ka dezdarzenie mi dzy lud mi ma taki charakter gdyzawsze mo na znale tych, ktrzy na tym zyskaj itych, ktrzy na tym strac .


22/30

Ten relatywizm etyczny w po czeniu zwcze niejszym determinizmem, doprowadziSpinoz do wniosku, e aktywne czynienie lubposzukiwanie dobra nie ma wi kszego sensu i

jedynym wysi kiem, jaki warto podj w tym zakresie, jest osi gni cie zrozumienia praw, wg ktrych dzia asubstancja. J est to, jak mwi sam Spinoza wostatniej "propozycji" zawartej w Etyce: "wiedza o

jedno ci cz ca harmonijnie umys z ca Natur ,ktra, gdy zaakceptowana, daje jedynie mo liweszcz cie".


23/30

R kopis Spinozy


24/30

W p yw Spinozy na rozwjfilozofii

Za swojego ycia pogl dy Spinozy by y ca kowicieodosobnione i spotka y si z krytyk ze wszystkichstron.

Ze strony religijnie nastawionych filozofw bykrytykowany za odrzucanie koncepcji osobowegoBoga, zrwnywanie Boga z natur , pogl du e duch

substancjalnie nie r ni si od materii, oraz zarelatywizm moralny. W szystkie te pogl dy sta y woczywistym konflikcie z podstawowymi za o eniamizarwno chrze cija stwa jak i judaizmu i brzmia y jakblu nierstwa.


25/30

Ze strony filozofw-racjonalistw np: W oltera i Leibniza by on zkolei atakowany z pozycji naukowych. Leibniz wykazywa , e

matematyczna cis o Spinozy jest bardzo pozorna. J egodefinicje i pewniki s bardzo niejednoznaczne, a dowodytwierdze s bardzo niekonsekwentne i cz sto wewn trzniesprzeczne.

Pogl dy Spinozy sta y si bardziej popularne dopiero w dobieromantyzmu. Panteizm, rozumiany jako jedno Boga i natury bybardzo popularnym pogl dem owego czasu, a fakt, e zosta on"dowiedziony" na "matematyczny" sposb przez Spinoz bycennym argumentem w dyskusji z krytykami tego pogl du.


26/30

Koncepcja wszechobejmuj cej substancji o

charakterze racjonalnym, zosta apodchwycona przez niemieckich idealistw izosta a nast pnie przekszta cona w poj cieabsolutu, ktry sta si podstaw heglizmu


27/30

S ynne cytaty Barucha Spinozy

Wolno to wiadomakonieczno


28/30

Bg czyli natura. \

Im wi cej posiadamy rado ci, tym doskonalsi jeste my.

Ka de okre lenie jest negacj .

Kto prawdziwie Kocha Boga, nie pragnieJ ego Mi o ci wzajem.

W olno to wiadoma konieczno .


29/30

Ludzka wolno ludzi polega zaledwie na

tym, e cz owiek zna swoje pragnienia, niezna natomiast przyczyn, ktre je wywo uj .

Ludzkich post pkw nie wy miewa , nie

op akiwa , nie pot pia , lecz zrozumie .

Nie istniej k amstwa, a jedynie kalekieprawdy.


30/30

Przyjemno mo e by nadmierna i z a,

przykro za o tyle mo e by dobra, o ileprzyjemno , czyli rado , jest z a.

Ten, kto si mieje ostatni, przewa nie nie

ma jednego z ba na przedzie.

Zadowolenie z samego siebie jestprawdopodobnie najtrudniej osi galne.

prezentacja spinoza

Documents