profacility magazine nr 41 - maart 2014
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
Guy EECKHOUT, Barco Henk VINCENT, AZ AlmaAnn TROCH, D.E Master Blenders 1753 Koen VERGAUWENGuy VANHOORDE, Stad Gent Michel VAN DONGEN, USG People
Effi ciency in buildings, workplace, facility and mobility management
Busin
ess
Inte
ract
ive M
edia
bvb
a - P
rofa
cility
mag
azin
e nr
. 41
• Drie
maa
ndel
ijkse
pub
licat
ie •
maa
rt - a
pril 2
014
• Ned
erla
ndst
alig
e ui
tgav
e • 7
,50
EUR
• Afg
iftek
anto
or L
euve
n M
ail •
P30
4098
Zes leiders strijden voor de titel van Facility Manager van het jaar
Publiek-Private Samenwerking FM-revolutie achter de gevangenismuren
Christine D’Hont, Chef van de gevangenisinstelling in Leuze
Meet some of the experts in the field
Gerard Beelen Europol
Joerg Birkel Telefonica
Jeanie Chuo Deutsche Bank
Anatoly Egoshkin Council of Europe
Guido HardkopDrees & Sommer
Beatrice KrollInfineon
4 – 6 June 2014 I Berlin, Germany
www.efmc-conference.com
European Facility Management Conference
2014
4 – 6 June 2014 I Berlin, Germany
Wednesday, 4 June 2014Study Tours
Partners:
Local Host:
organized by:
5 reasons to attend the EFMC 2014 in Berlin+ Become part of the unique
pan-European platform for FM professionals
+ Get insights from the business world and state of the art research
+ Visit spectacular buildings in Berlin+ Establish new valuable business
contacts at the exhibition+ Engage in interactive discussions
with colleagues from Europe and beyond
Early Bird rates until 28th March 2014: Register now!
Wednesday, 4 June 2014 , 6.30 p.m. Welcome Reception at Capitol Yard Golf Lounge
Welcome Reception at Capitol Yard Golf Lounge
Thursday, 5 June 2014, 6.30 p.m.
Gala Dinner at Classic Remise Berlin
Thursday, 5 June – Friday, 6 June 2014 Conference and Exhibition at Andel’s Hotel Berlin
Eckhart Morré Bilfinger HSG Facility Management
Martin OorVan Gogh Museum
David RademacherBMW Group
Marc SéguinotEuropean Commission
Johnny VoetBelgium Post
Erik Zimmer National Museums of Berlin
Nordic Embassies • German Ministry for Education
and Research • Potsdamer Platz and Sony Center
Hotel Berlin
IntegrationVision
Innovation
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 3
Voorwoord
Mobiliteitschaos, een gevreesde vijand
Flexibiliteit is de vanzelfsprekende verwachting in het hedendaagse bedrijfsleven. Mobiliteit zou daar logischerwijze deel moeten van uitmaken, maar wordt in België alsmaar meer de gevreesde vijand van werknemer en werkgever.
Het verkeersinfarct is verontrustend nabij in de belangrijkste centra van ons land of is al dagelijkse realiteit in Brussel. Brussel, dat zo graag uitpakt als Europese hoofdstad, maar er tevens alles aan doet om alle mobiliteit te blokkeren, staat op de 9e plaats van Europa’s meest ‘verstopte’ steden en de tendens is stijgend. Vandaag al staan we in Brussel gemiddeld 34% stil. Tijdens de avondspits is dit zelfs 81,5%, waardoor een rit dus gemiddeld 1,81 keer zo lang duurt.(1)
Daarnaast kampt België met een chronisch gebrek aan visie op ruimtelijke ordening, wat de verkeerschaos alleen maar in de hand werkt. Vroegere verbindingswegen tussen centra zijn vandaag woonstraten en winkelboulevards geworden. De grotere centra groeien in snel tempo naar elkaar toe – heel in het bijzonder Antwerpen, Mechelen, Leuven, Brussel en ook Aalst tot zelfs Gent – om ergens in een nog onduidelijke toekomst één echt grote stad te gaan vormen. Helaas acteren die centra nog steeds uitsluitend lokaal en denken bijgevolg al helemaal niet aan een werkzame overkoepelende mobiliteitsoplossing.
De overheid heeft voor de dagelijkse verkeersellende altijd één pasklaar antwoord: de auto als grote schuldige aanwijzen! Dat er nog altijd geen werkbaar alternatief is, wordt verzwegen.Dat het de haven van Zeebrugge en ook Gent voor de wind gaat, dat de Antwerpse haven op de linker Scheldeoever uitbreidt, is voor de economie van ons land een opsteker, maar gaat gepaard met een enorme toename van het wegverkeer - niet van het autoverkeer, maar van hoofdzakelijk buitenlandse transportbedrijven die de ontscheepte of te verschepen goederen aan- en afvoeren.
Dat de stiptheid op het Belgische spoorwegennet in 2013 een absoluut dieptepunt bereikte, kan moeilijk toegeschreven worden aan teveel auto’s op de weg. Over het ganse jaar scoorde de stiptheid – een relatief begrip, want een vertraging van hooguit 6 minuten geldt als ‘stipt’ – een bedroevende 85,6%, het slechtste resultaat van de voorbije vijftien jaar. Motiverend om de overstap te maken? In Japan wordt de vertraging van de Shinkansen per jaar gemeten in seconden!
Dat de ingebruikname van het Brussels ‘Gewestelijk ExpressNet’ (GEN) minstens 10 jaar vertraging oploopt is evenmin de schuld van de auto… In Berlijn hadden ze een dergelijke mobiliteitsoplossing al in 1882 voor elkaar (sinds 1930 officieel S-Bahn genoemd). München bouwde n.a.v. de Olympische Spelen in 1972 naast een U- (metro) ook een S-Bahn, waarvan de frequentie van de treinen automatisch bijgestuurd wordt in functie tot de transportvraag. Zo rijden op de hoofdlijn vandaag tot 30 treinen per uur en worden dagelijks tot meer dan 800.000 reizigers mobiel gehouden! De Parijse RER, geopend in 1977, doet nog beter met meer dan 1 miljoen reizigers per dag. Openbaar vervoer dat als praktisch en efficiënt wordt ervaren, vereist een visie en stevige investeringen, maar toont zich dan ook werkzaam.
Eduard CODDé, Hoofdredacteur Profacility Magazine
(1) Bron: TomTom’s Congestion Index
4 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
De Profacility media zijn publicaties van
Uitgever: Business Interactive Media bvba
Louisalaan, 475 -1050 Brussel
Tel. +32(0)2 669 77 65 - Fax +32(0)2 626 37 17
[email protected] - www.bimedia.be
Directeur van de uitgave Didier VAN DEN EYNDE - [email protected]
ADVERTENTIE & MARKETINGBusiness Development
Didier VAN DEN EYNDE - [email protected]
Key Account ManagerSigrid NAUWELAERTS - [email protected]
Klantenrelatie - coördinatie productie advertorialsKim VERHEGGE - [email protected]
Advertentietarieven beschikbaar op
www.profacility.be/advertising
REDACTIEHoofdredacteur
Eduard CODDÉ - [email protected]
Redacteurs Patrick Bartholomé, Benoît Dorthu,
Tim Harrup, Kim Verhegge, Jean-Claude Verset
Vertalers
Michel BUCKINX, Annelies VERBIEST
FotografenBernard DE KEYZER, Marc DETIFFE, Geoffrey FRITSCH,
Stuur ons uw persbericht naar
[email protected] (FR)
[email protected] (NL)
PRODUCTIELay-out
Kurt THYS - Str8 - www.str8.be
DrukkerijVan der Poorten SA - www.vanderpoorten.be
PARTNERSHIPSProfacility is mediapartner van
ABONNEMENTENFormulaire d’abonnement sur www.profacility.be/abo
contact : [email protected]
Editeur uitgever:Didier VAN DEN EYNDE,
Louisalaan, 475 -1050 Brussel
© Alle rechten voor overname van teksten, advertenties of illustraties voorbehoudenen dat voor alle landen. Ontvangen documenten worden niet teruggezonden.
Hun toezending sluit het akkoord van de auteur in voor vrije publicatie.
ADVERTENTIE INDEXAREMIS 11ARTEXIS / REALTY 42ASSA ABLOY 35EFMC/ INFORMA EXHIBITIONS 2FACILICOM 56IFMA/ FACILITY AWARDS 27/39/49 ISS 19MOZER 51NEDAP 35PAN-ALL 50PURO 23
06 FM OUTSOURCING I PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING FM-revolutie achter de gevangenismuren
13 > 39 ZES LEIDERS STRIJDEN VOOR DE TITEL VAN FACILITY MANAGER VAN HET JAAR
Guy EECKHOUT, BarcoFacility & Maintenance Manager
Henk VINCENT, AZ Alma - Sijsele-DammeDirecteur Facilitaire Diensten & Masterplan
Ann TROCH, D.E Master Blenders 1753Facility Manager
Koen VERGAUWENFacility, Real Estate & Energy Advisor
Guy VANHOORDE, Stad GentDepartementshoofd Facility Management
Michel VAN DONGEN, USG People BelgiumReal Estate & Facility Manager
© d
oc c
ourte
sy o
f ASS
AR A
RCHI
TECT
S –
DDS
& Pa
rtner
s –
Stor
iman
s W
ijff el
s
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 5
Inhoud
10 FM INTELLIGENCE Facility management op de Europese kaart zetten
44 WORKPLACE & SPACE MANAGEMENT I CASE STUDY Het nieuwe gebouw van Elia zet aan tot co-creatie
52 MOBILITY I CAR-SHARING Zen car : De proeftuin van mobiliteit ‘op maat’
40 REAL ESTATE I MARKET TRENDS Secundaire kantoormarkten de Gentse ‘dynamiek’ wakkert aan
AGENDA7 niet te missen FM & REAL ESTATE evenementen
→ 27/03IFMA /Kluwer congresDag van Facility Management Berchem, Antwerp Learning & Meeting Point (ALM)
→ 01/04 27ème Facility Nights Brussel, Hotel de la Poste (Tour & Taxis)
→ 29/04Facility Awards 2014 Erembodegem, SkylinE40
→ 13-15/05 Realty Brussel, Tour & Taxis
→ 14/05 Interactief congres ‘FM in de zorg’Berchem, Antwerp Learning & Meeting Point (ALM)
→ 21/05 Facility Topics Brussel, RSCA Anderlecht
→ 04-06/06 European Facility Management Conference 2014Berlin, Andel’s Hotel
Meer informatie en volledige agenda: www.profacility.be/agenda
13 > 39 ZES LEIDERS STRIJDEN VOOR DE TITEL VAN FACILITY MANAGER VAN HET JAAR
© D
oc G
hela
mco
© B
erna
rd d
e Ke
yzer
© M
arc
Detiff
e
6 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
FM-revolutie achter de gevangen ismurenOp relatief korte tijd worden - verspreid over Vlaanderen en Wallonië - vier gloednieuwe gevangenisinstellingen in gebruik genomen. Voor FOD Justitie zijn ze niet alleen de referentie voor toekomstige projecten, ze staan tevens voor een totaal nieuwe aanpak voor wat de financiering betreft en ook op het vlak van facility management is er ronduit sprake van een revolutie. Christine D’Hont, Chef van de Instelling in Leuze (Henegouwen), was zo vriendelijk voor ons de sluier te lichten van de normaal strikt gesloten gevangeniswereld.
E en aantal jaren geleden besliste FOD
Justitie tot de bouw van een aantal nieuwe
gevangenissen, niets te vroeg overigens,
want heel wat Belgische gevangenissen hebben er
al een flinke diensttijd opzitten. Het
nieuwbouwoffensief kadert in de uitvoering van
het regeerakkoord van de federale regering die het
masterplan 2008 - 2012 - 2016 goedkeurde voor
een meer humane gevangenisinfrastructuur. Het
masterplan, dat het overbevolkingsprobleem in
onze Belgische gevangenissen wil oplossen,
voorziet o.a. in de bouw van 7 nieuwe instellingen
om tegemoet te komen aan de grotere behoeften,
evenals de bouw van 6 nieuwe instellingen ter
vervanging van de sterk verouderde infrastructuur.
De eerste 7 zullen tevens de nodige buffercapaciteit
bieden, nodig om verouderde instellingen te
kunnen renoveren.
De Regie der Gebouwen treedt op als bouwheer.
Om de hoge, maar meer dan noodzakelijke kosten
verbonden aan de nieuwbouwprojecten draaglijk
te maken, werd uitgekeken naar partners om een
Publiek-Private-Samenwerking (PPS) te kunnen
opstarten. Deze keuze betekende voor de FOD
Justitie het inslaan van een totaal nieuwe weg, om
aldus beter aan te sluiten bij de algemene trend in
de publieke sector. De nieuwe gevangenis-
instellingen zijn Marche-en-Famenne, Leuze en
Beveren. Voor Dendermonde staat een identiek
programma op stapel, maar hier is vertraging
opgetreden. Christine D’Hont, die het meer dan
een eeuw oude gevangenisgebouw van Vorst ruilt
voor de nieuwbouw in Leuze: “De Regie der
Gebouwen en de FOD Justitie organiseerden een
wedstrijd waarvoor consortia bestaande uit
studiebureaus, aannemers, financiers en
onderhoudsfirma’s zich konden kandidaat stellen.
Het lastenboek was voor alle instellingen identiek.
Wat Leuze betreft dienden twaalf consortia hun
kandidatuur in. Voor elk nieuwbouwproject is
uiteindelijk een ander consortium samengesteld.
De vernieuwende PPS-aanpak voor de nieuwbouw
van de instellingen in Beveren, Marche-en-
Famenne en Leuze-en-Hainaut leverde de Regie
der Gebouwen de PPS Award 2013 op”.
De Publiek-Private-Samenwerking heeft een
contractduur van 25 jaar. Al die tijd betaalt de
Regie der Gebouwen een ‘beschikbaarheids-
vergoeding’ aan het consortium. Dat sluit in dat
de privépartner instaat voor de bouwkosten
(incl. BTW), de financiering en het onderhoud
van het project. Na afloop van de contractduur
wordt de Belgische Staat eigenaar van het gebouw.
Ommezwaai Het PPS-consortium hanteert de DBFM-formule
(Design, Build, Finance en Maintenance).
“Maintenance staat hier voor meerjarenonder-
Fm I OutsOurCIng I PubLIek-PrIVate samenWerkIng I
samenstelling DbFm-team
• Design:AssarArchitects,StorimansWijffelsArchitecten,DDS&PartnersArchitects,Arch&Teco,Spie,JNC,
Aries Consultants
• Build:Cordeel(zetelTemse),Willemen,Socotec,Pirnay,Bopro,VegaProjectsInternational,Progroup,Venac
• EindverantwoordelijkeFinance&Maintenancevanafdeafwerkingvandegebouwen:Cofinimmo
• Maintenance,softenhardservices,facilitymanagementenmonitoring:FacilicomFacilitySolutionsmet
haarzusterbedrijvenProrestCateringenGomCleaning,enDalkia
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 7
FM-revolutie achter de gevangen ismuren
houd, technisch onderhoud, catering,
schoonmaak, linnen (wasserij), de groenverzorging
voor de 14 hectaren tellende site, het onderhoud
van de gebouwen en het bijhorend facility
management en monitoring van alle services”
verduidelijkt Christine D’Hont. “Het onderhoud
van de gebouwen betekent dat de werking van de
gebouwen moet verzekerd zijn, evenals de
installaties voor safety & security. De eigenlijke
beveiliging is de taak voor onze eigen mensen, het
is tenslotte hun corebusiness!”.
Dat is grondig verschillend met de traditionele
situatie binnen het gevangeniswezen waarmee
Christine D’Hont goed vertrouwd is: “De eigen
medewerkers, cipiers en anderen, verzekerden zo
goed en zo kwaad als het ging het kleine
onderhoud. Het was zo goed mogelijk behelpen.
De grotere noodzakelijke werken moesten altijd
aangevraagd worden bij de Regie der Gebouwen.
De gevangenisinstelling zelf beschikte niet over
een werkingsbudget en de beslissingsbevoegdheid
om dit soort werken uit te besteden. Er was echt
nood aan professionalisering. Er is echter beperkt
tot weinig intern potentieel om dit aan te pakken,
waardoor de keuze voor een PPS-partner en de
DBFM-formule de meest aangewezen oplossing
bood”.
arbeidsintensiefDe werkingssituatie die voor de nieuw gebouwde
gevangenissen van Marche-en-Famenne, Leuze en
Beveren wordt gehanteerd vertrekt vanuit een
gedetailleerd lastenboek. Dit bepaalt alle vaste
afspraken en de daaraan verbonden SLA’s. “De
contractant weet voor elke taak wat er te doen is,
wat de verwachtingen zijn en binnen welke
tijdslimiet er moet gehandeld worden” licht
Christine D’Hont toe. Dat is een hele uitdaging
ook voor ons, omdat we al die gedefinieerde
services moeten monitoren. Dat maakt ons beroep
anders, moderner en ook technischer”.
‘Technischer’ slaat zeker ook op de uitrusting van
de cellen. Zo zullen gedetineerden in Leuze vanuit
hun cel kunnen telefoneren en gebruik maken van
intranet-services (vb. opvragen dossier). Uiteraard
zit dit alles gekoppeld aan een ‘controlled access’-
beheer.
Fm I OutsOurCIng I PubLIek-PrIVate samenWerkIng I
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
De samenwerking met gedetineerden vergt inleving van de medewerkers
bij de contractant
Christine D’Hont, Chef van de Instelling in Leuze en Hainaut
8 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
Het eigen personeelsbestand bestaat uit 265
medewerkers, waarvan twee derde afkomstig uit een
viertal andere gevangenissen. Specifiek aan het
gevangeniswezen is dat een functie viervoudig moet
ingevuld worden om de 7/7 en 24/24 permanentie
te kunnen verzekeren. Voor Leuze betekent dat
alleen al 220 cipiers! “Het menselijk contact tussen
gedetineerde en cipiers is primair voor de beveiliging
binnen een gevangenisinstelling” verduidelijkt
Christine D’Hont. “Het over-automatiseren van de
gevangeniswerking is daarom af te raden”.
De instelling van Marche-en-Famenne is iets meer
dan een half jaar voor Leuze in dienst genomen.
Uiteraard zijn er uitwisselingen van de eerste
ervaringen met de nieuwe werkingssituatie. “Het
blijkt allemaal te werken zoals verwacht” getuigt
Christine D’Hont. “Dat sluit niet uit dat er vooraf
kritiek was vanuit de medewerkers die voor
onderbezetting vreesden, omdat ze niet vertrouwd
waren met de services van een onderhouds-
contractant”.
een eigen bedrijfscultuur implementerenDe gevangenis van Leuze zal gedurende de maanden
mei en juni ‘opstarten’, om klaar te zijn voor de
aankomst van de gedetineerden begin juli. Dat
betekent het aanleren en grondig testen van de
omgang met uitrusting, materiaal en procedures.
“Eén van de kritiekgevoelige punten bij de cipiers
zijn de voorziene tijden voor bewegingen” licht
Christine D’Hont toe. “Het gaat bijvoorbeeld om de
beweging tussen cel en refter. Daar kan onrust
ontstaan indien niet goed doordacht”.
De eigen medewerkers moeten zich ook inleven in
de nieuwe werkingssituatie, in het bijzonder het
omgaan met andere mensen. Het gaat om een aantal
lokale mensen, medewerkers van de FOD Justitie en
een 30-tal mensen van de contractant voor het
onderhoudsluik, in dit geval Facilicom.
In het oude systeem deden de gedetineerden het
werk onder toezicht van de cipiers. De nieuwe
werksituatie integreert voor een aantal taken
(catering, de wasserij) de gedetineerden bij de
onderhoudscontractant. Christine D’Hont: “De
contractant moet de gedetineerden opleiden en
voorbereiden voor een terugkeer in de normale
maatschappij. Dat vereist van hen ook een hele
aanpassing voor wat het omgaan met gedetineerden
betreft”.
De ingebruikname van een gloednieuwe gevange-
nis is een unieke gebeurtenis, dat slechts weinig
Fm I OutsOurCIng I PubLIek-PrIVate samenWerkIng I
gevangenisinstelling Leuze
• bouwheer:RegiederGebouwen
• gebruiker:FODJustitie
• PPs-consortium:FPRLeuze
(Cordeel,Cofinimmo,Willemen)
• aanvang studie: 2010
• aanvang werken: 2012
• bouwtijd: 18 maanden
• total oppervlakte: 28.500 m²
• bouwtechniek:hoofdzakelijksemi-
prefabelementenuitgewapendbeton
• bouwbudget:63miljoeneuro
• Oplevering gebouw: 26/04/2014
• Ingebruikname: 1/07/2014
• basiscapaciteit:312gedetineerden,
metflexibiliteitvoor+15%bezetting.
© d
oc c
ourte
sy o
f ASS
AR A
RCHI
TECT
S –
DDS
& Pa
rtner
s –
Stor
iman
s W
ijffel
s
bij de organisatie en schikking van de ruimten en functies zijn de voorziene tijden voor bewegingen uiterst kritiekgevoelig bij de cipiers. Zo is er bijvoorbeeld de beweging tussen cel en refter of de open ruimte voor de wandeling. bij elke beweging kan onrust ontstaan indien niet goed doordacht.
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 9
medewerkers in hun carrière mogen beleven.
“Helemaal van niets mogen beginnen is het ideale
moment om een eigen, nieuwe bedrijfscultuur te
laten ontkiemen” klinkt het enthousiast bij Christine
D’Hont. “We zullen de medewerkers informeren
over de kosten die verbonden zijn aan de bouw van
dit complex en meer nog aan de herstelkosten voor
schade als gevolg van vandalisme. Hen sensibiliseren
voor de waarde van deze nieuwe werkomgeving
zien we als een belangrijke preventiemaatregel om
een verhoogde waakzaamheid aan de dag te leggen
tegenover vandalisme door gedetineerden”.
De schoonmaak van de cellen gebeurt door de
gedetineerden zelf. Als Chef van de Instelling
overweegt Christine D’Hont dezelfde SLA’s op te
leggen als deze gehanteerd voor de Facilicom-
medewerkers die de schoonmaak van de gemeen-
schappelijke en publieke delen verzorgen.
Partnership versterkenHet contract heeft een looptijd van 25 jaar en het
maintenance-gedeelte is alle vijf jaar vernieuwbaar.
De basisregels staan in het lastenboek en de SLA’s
zijn duidelijk gedefinieerd. Christine D’Hont:
“Vanzelfsprekend zijn er regelmatig ontmoetingen
met de mensen van Facilicom. Het is belangrijk
waar nodig de procedures bij te sturen en permanent
van elkaar te leren. Algemeen wordt ook verwacht
dat een inlooptijd van twee tot drie jaar nodig zal
zijn voor alle partijen om de nieuwe werkingssituatie
optimaal te laten functioneren”. De samenwerking
met gedetineerden vergt inleving van de mede-
werkers bij de contractant.
Fm I OutsOurCIng I PubLIek-PrIVate samenWerkIng I
Hoe erkennen zij een noodsituatie en hoe reageren
ze daarop? Wat zijn de risico’s en wat is het belang
om alle voorvallen consequent te melden?
Gedurende de opstartfase zijn er maandelijks
meetings met als doel de samenwerking te versterken
en de communicatie te optimaliseren.
De DBFM-formule die nu haar intrede doet bij de
FOD Justitie biedt nog heel wat potentieel tot
verbetering. Christine D’Hont: “Momenteel valt op
dat de verschillende componenten gewoon
opeenvolgend aan bod komen, maar er weinig of
geen onderlinge beïnvloeding is geweest. Het
eindresultaat kan beslist nog beter door het gebruik
van bij de ontwerpfase te integreren. Zo is het tot
een minimum beperken van de bewegingen voor de
gedetineerden binnen een gevangenis cruciaal voor
de veiligheid. Het ontwerp kan daar veel toe
bijdragen”.
Voor Brussel is op 24 december 2013 een bouw-
aanvraag ingediend voor de bouw van een nieuwe
gevangenis met capaciteit voor 1200 gedetineerden,
de grootste van ons land, die de oude instellingen
van Vorst, Sint-Gillis en Berkendael moet vervangen.
Locatie voor de instelling die een mannen-,
vrouwen- en jeugdgevangenis omvat, is Haren.
Ook hier is een PPS-partner geselecteerd - het
Cafasso Consortium - die de DBFM-formule
hanteert op basis van hetzelfde lastenboek dat voor
Marche-en-Famenne, Leuze en Beveren werd uit-
geschreven.
Eduard CODDé n
Hetlastenboekvoordenieuwbouwgevangenissteldeeenzoenergiezuinig
mogelijkeconstructievoorop,meteenstrevennaarenergieneutraliteit.
Duurzaambouwenkreegalleaandachtonderdevormvan:
• demateriaalkeuzeopbasisvande‘GreenGuidetoSpecification’
(www.bre.co.uk)
• hetgebruikvanduurzaamenefficiëntisolatiemateriaal
• hettoepassenvaneenwarmtekrachtkoppeling
• eenplanvoorafvalbeheeropdesite
• eenduurzaambeheerplanmetfocusopenergie
• duurzaamwatergebruik
• duurzametoelevering
• deaanlegvanrietvelden(ca.1.000m²)voorafvalwaterzuivering
• hetinstallerenvanzonnepanelen
• hetaanleggenvangroenewandelingenvoordegedetineerden
Duurzaam bouwen
© d
oc c
ourte
sy o
f ASS
AR A
RCHI
TECT
S –
DDS
& Pa
rtner
s –
Stor
iman
s W
ijffel
s
De formule van een Publiek-Private-Samenwerking (PPS) werd weerhouden voor de bouw van nieuwe gevangenissen.
De contractduur van de PPS loopt over 25 jaar, gedurende dewelke de Regie der Gebouwen een ‘beschikbaarheidsvergoeding’
betaalt aan het consortium van privébedrijven.
10 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
ECFM zet facility man agement op de Europese kaartFacility management staat voor grote Europese uitdaging. Het ‘European Center for Facility Management’ is een nieuwe vakvereniging voor Facility Management die een brug wil slaan tussen het vakgebied en de Europese Instellingen. Norman Rose brengt als Secretary General 25 jaar ervaring mee en zal alles in het werk stellen om facility management op het beleidsniveau maximaal bekendheid te geven.
ECFM participeert sinds juni 2013 in de ‘High
level group for business services’. Deze groep
van academici, experten en zakenmensen die
rechtstreeks aan de Europese commissie rapporteert,
heeft als doelstelling aanbevelingen te doen om de
eenmaking van de Europese markt voor diensten
te bevorderen. Bedoeling is om van Europa één
uniforme markt te maken zoals dat al lang het geval
is voor de Verenigde Staten. Deze doelstelling vereist
het uniformiseren van de verwachtingen en terzake
geldende regelgeving.
Facility management past ook voor de volle 100% in
het kader dat door de ‘High level group for business
services’ is bepaald.
Facility management vertegenwoordigt 6% van het
BNP in Europa. Toch zijn business services nog maar
recent geïntegreerd, terwijl 75% van de Europese
banen al betrekking hebben op business services.
“Business services worden de komende vijf jaar nog
veel belangrijker” aldus Norman Rose. “Traditionele
functies als deze van ingenieur worden opgenomen
in business services als studiebureaus. Tot nog toe
waren business services zeer nationaal gericht, maar
dat zal snel veranderen. Globalisering staat voor de
deur, gedreven door multinationals die business
services op internationale schaal verwachten, met
paneuropese contracten”.
Norman Rose citeert als voorbeeld autoproducent
Renault / Dacia, die in 84 landen actief is, terwijl er
geen enkele service provider hierop kan inspelen en
de klant toch een one-stop-shopping nastreeft.
Facility management samengevat in één unieke normJos Duchamps, President ECFM, maakt deel uit van
de werkgroep ‘instruments for business services’.
Deze werkgroep in de schoot van de High Level
Group (HLG) buigt zich o.a. over hoe standaarden en
normen de eengemaakte markt kunnen bevorderen
en dus de diensten economie kunnen versterken.
“De markt internationaliseren moet het over de
grenzen heen handelen gemakkelijker maken en
stimuleren” verduidelijkt hij, “Waar leveranciers van
diensten zich tot nog toe haast uitsluitend richten
op één enkele lokale markt, is er een evolutie nodig
naar een internationale markt die zich als één enkele
markt gedraagt”.
Jos Duchamps argumenteert graag het grote belang
van de EN15221 standaard voor de beoogde evolutie:
“Met EN15221 beschikken we als een van de
weinige vakgebieden over een internationale officiële
norm die alles vastlegt wat met facility management
Norman Rose, Secretary General van Het European Center for Facility Management “Facility management werd lange tijd als ‘low-tech’ beschouwd, maar wordt heel snel ‘high-tech’ nu het moet beantwoorden aan steeds strengere en complexere normen en wetten. Facility management moet zijn imago oppoetsen en opwaarderen, zichzelf beter aan de buitenwereld verkopen”.
FM INTELLIGENCE
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 11
ECFM zet facility man agement op de Europese kaart
te maken heeft. Alle definities, tools om te benchmarken en te
vergelijken zijn er in opgenomen”.
Grenzen vervagenDe Europese economie en meer uitgesproken nog de West-
Europese economie, evolueert snel van een productgeoriënteerde
economie naar een service-economie. Vandaag is er al een zeer
grote tewerkstelling in de service-economie. In de periode 1999 tot
2009 werd een groei met +2,38% opgetekend voor wat ‘business
services’ betreft, terwijl de groei voor totale Europese economie
slechts +1,1% bedroeg(1).
Het ECFM wil met leveranciers die al cross border actief zijn en
bijgevolg al ervaring hebben opgedaan met internationaal werken,
Facility Management verbinden met de Europese instellingen.
Jos Duchamps: “Vandaag zijn amper 20% van de geleverde
business services binnen Europa cross border activiteiten.
De reden waarom er zo weinig internationaal gehandeld wordt
op het vlak van business services is het gevolg van een aantal
barrières, zoals de administratieve bureaucratie die moet
overwonnen worden, de doorgaans sterk verschillende wetgeving,
communicatieproblemen…”.
Facility management wordt ‘high-tech’ ECFM is er rotsvast van overtuigd dat de wereld van het facility
management zal internationaliseren en zijn plaats moet krijgen op
Europese schaal. ECFM treedt op als raadgever in de ‘High level
group for business services’ om een eengemaakte markt te helpen
vergroten. “Technologie is daarvoor de drijvende kracht” verzekert
Jos Duchamps. “Business services kunnen innovatie stimuleren,
zoals bv. het promoten van Building Information Modeling (BIM)
in de bouwsector”.
Norman Rose gaat verder: “Facility management werd lange tijd
als ‘low-tech’ beschouwd, maar wordt heel snel ‘high-tech’ nu het
moet beantwoorden aan steeds strengere en complexere normen
en wetten. Er zijn dan ook beter opgeleide en meer gekwalificeerde
mensen nodig. Facility management moet zijn imago oppoetsen
en opwaarderen, zichzelf beter aan de buitenwereld verkopen”.
Om dat alles in beweging te brengen is er nood aan managers,
veeleer dan aan uitvoerende professionals. Daarnaast is er ook nood
aan informatie, in casu meetgegevens en benchmarkgegevens.
www.ec-fm.eu
Eduard CODDé n
FM INTELLIGENCE
Facility management vertegen-woordigt 6% van het BNP in Europa“ “
(1) bron: Europese Commissie
O S EOCCUPANCY SPACE ENERGY
Berustend op meer dan 20 jaar ervaringin het beheer van de werkomgeving
en het bedrijfsvastgoed,heeft AREMIS voor grote ondernemingenuit de tertiaire sector de OxSxE strategie
ontwikkeld.
b e l g i u m – f r a n c e – l u x e m b o u r g – s w i t z e r l a n d
Ontdek hoe onze experts en/of oplossingen u kunnen helpen.
Charles Schallerlaan 54 – 1160 BrusselTel. +32 2 775 95 12 – [email protected]
www.aremis.com
De gecombineerde optimalisatie van deze 3 parameters (Occupancy-Space-Energy) resulteren in:
-30%
een besparing zonder negatieve sociale impact op de VASTGOED EN FACILITAIRE KOSTEN
van gemiddeld 30% (hetgeen overeenkomt met 5 tot 10% van de betrokken loonkosten)
-70%
een verminderingvan de ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
met maar liefst 70%
een dynamisering van de onderneming,door het creëren van meer
FLEXIBILITEIT en EFFICIËNTIE
12 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
Fm I NEWS I
Compass Group start in april de bouw van een nieuw assemblagecentrum aan de Oude Baan in Mechelen, wat gepaard gaat met een investering van 5,7 miljoen euro en 40 arbeidsplaatsen zal creëren. Het assemblagecentrum dat in april 2015 voltooid moet zijn, zal jaarlijks ongeveer 5 miljoen maal-tijden bereiden voor distributie op de Benelux-markt en Noord-Frankrijk. De nieuwe site in Mechelen is van hetzelfde type als de assemblage-eenheden die Compass Group al sinds 2010 in gebruik heeft in landen als Canada, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Australië.
Gedecentraliseerde productieCompass Group kiest naast de klassieke restaurantformule, waar maaltijden ter plaatse worden bereid, voor het assemblagemodel. De ingebruikname van de site zal gepaard gaan met de introductie van de modernste kook-techniek op de wereldwijde cateringmarkt en een gepatenteerd nieuwe verpakkingstechniek voor maaltijden en maaltijdcomponenten. De vers bereide maaltijden, zonder toevoeging van bewaar-, kleur- of smaakstoffen, worden onder een folie met één of meer gesofisticeerde ventielkleppen verpakt voor transport naar de lokale keukens bij de klanten. Maximaal 20 minuten voor gebruik worden ze in een speciaal daartoe aangepaste oven gegaard. De ventielkleppen in de folies controleren door het vrijlaten van stoom de juiste druk in de verpakking. De gerechten zijn bijzonder snel klaar (4 tot 8 minuten) en behouden hun natuurlijke voedingsnutriënten en smaak.
Duurzame ontwikkelingIn het kader van haar duurzaamheidsfilosofie engageert de Compass Group zich de ingrediënten om de maaltijden lokaal aan te kopen op de markten waarop het actief is. Het betonnen gebouw van dit nieuw assemblage-centrum wordt uitgerust met zonnepanelen en een warmtekrachtkoppeling (WKK) die elektriciteit opwekt uit aardgas. Door te kiezen voor stoomtechniek wordt een energiebesparing van 35% tot 45% gerealiseerd t.o.v. het gemiddelde bij andere cateraars.
Compass Group is cateringpartner in bedrijven (Eurest), de gezondheidszorg (Medirest) en het onderwijs (Scolarest) en daarmee een van de belangrijkste spelers op de Belgische foodservice markt. Bijna 2000 werknemers staan in voor meer dan 140 000 maaltijden/dag in meer dan 360 uit-batingen. “Onze klanten willen kwaliteitsvolle maaltijden maar tevens besparen op de kosten. Voor sommige categorieën klanten was en blijft het klassieke restaurant de beste oplossing. De anderen beschikken met het assemblagemodel over een alternatief waarvan onze uitgebreide studies aantonen dat het de meest rendabele oplossing is” argumenteert Jo Huyghebaert, Commercieel Directeur van Compass Group België.
Outsourcing van catering voor collectiviteitenZo’n 5 miljoen maaltijden in mechelen bereid
www.profacility.be/magDownload en blader door de vorige edities van Profacility Magazine
PFYguide-e-mag_demipub:Layout 1 21/11/13 19:08 Page 16
→ → Ontdek de interviews van de genomineerden!
Wie wordt Facility Manager van het jaar ?
Guy EECKHOUT, BarcoFacility & Maintenance Manager
Henk VINCENT, AZ Alma - Sijsele-DammeDirecteur van de facilitaire diensten & Masterplan
Ann TROCH, D.E Master Blenders 1753Facility Manager
Koen VERGAUWENFacility, Real Estate & Energy Advisor
Guy VANHOORDE, Stad GentDepartementshoofd Facility Management
Michel VAN DONGEN, USG People BelgiumReal Estate & Facility Manager
14 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
De jury garandeert neutraliteit in de verkiezing
Gert POTOMSVlaamse Overheid, Agentschap voor Facilitair Management Adjunct Directeur Generaal
VOORZITTER
FACILITY MANAGERS
ACADEMISCHE WERELD VAKPERS
VAKVERENIGINGEN
Arlette VERLEYENUZ BrusselDirecteur Facilitaire Diensten Facility Manager of the year 2012
Frank DECKMYNAZ Jan Portaels Facilitair Directeur
Didier VAN DEN EYNDEBusiness Interactive Media / ProfacilityManaging Director
Ghislain VANFRAECHEMErnst & YoungFacility Director
Alex COENE Roularta Media GroupNetmanager Kanaal Z en Canal Z
Hilde DERMEZFederale Overheidsdienst Sociale ZekerheidDirecteur Facilitaire Diensten
André SCHIPPERS HFDV (Hoofden Facilitaire Dienst van Verzorgingstinstellingen) Penningmeester
Wim VANCAUWENBERGHE BEMAS (Belgian Maintenance Association) Manager
Yves BERTHOLOMEIFMA (International Facility Management Association) Ondervoorzitter Employee Facilities Lead Manager - Belgacom
Frank GEETSVIB (Vereniging voor Inkoop en Bedrijfslogistiek) Ondervoorzitter Vlaamse Overheid, Agentschap voor Facilitair Management Administrateur-generaal
Alain DELAHAUTHaute Ecole Province de Liège Coördinator Opleiding Facility Management
Cliff MOSTIEN KAHO St Lieven Coördinator Opleiding Facility Management
Germain VERBEEMEN Erasmus Hogeschool Brussel Coördinator Opleiding Strategisch Facility Management
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 15
De jury garandeert neutraliteit in de verkiezing
Meer bekendheid geven aan Facility Management in België, maar ook het beroep en zijn best practices in de kijker plaatsen, zijn de doelstellingen die IFMA wil realiseren met de organisatie van de Facility Awards. Dit jaar zal de prijs ‘Facility Manager van het jaar’ voor de tweede maal uitgereikt worden. Deze verkiezing vindt om de twee jaar plaats, in afwisseling met de nominatie van het ‘Facility Management Project of the Year’.
De prijs IFMA ‘Facility Manager of the Year’
wordt toegekend aan een man of vrouw die
door zijn of haar manier van denken, visie,
engagement en inspanningen bijgedragen heeft
tot het succes van de onderneming of organisatie
waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij
of zij eveneens het beroep van Facility Manager
bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen
tot de professionalisering ervan. In 2012 werd
Arlette Verleyen, Directrice Facilitaire Diensten in
het Universitair Ziekenhuis van Brussel, als eerste
‘Facility Manager van het Jaar’ verkozen. Voor deze
tweede editie, werden op basis van de nominaties
van het publiek zes finalisten verkozen door de 14
leden van de vakjury, afkomstig uit alle deelgebieden
van facility management. De zes genomineerden
voor de verkiezing zullen uitgenodigd worden voor
een voorstelling en gesprek in aanwezigheid van alle
juryleden. Na dit gesprek met de genomineerden,
maar ook op basis van een reportage die de carrière
en persoonlijkheid van elke finalist belicht, zal de
jury de winnaar selecteren.
Criteria voor de keuze van de laureaatZes essentiële criteria worden door de jury in acht
genomen voor de uiteindelijke selectie van de
Facility Manager van het Jaar:
• zijnvisieenmissierondhetfacilitairebeheer
van het bedrijf/de organisatie.
• zijninvloedenbijdrageopvlakvan(strategisch)
bedrijfsmanagement.
• innovatie.
• zijnsociaalenmaatschappelijkengagement.
• zijnbijdragetotdeprofessionaliseringvanhet
beroep van Facility Manager.
• zijnmanagementtechnieken.
Stemming door het publiekHet publiek zal uitgebreid kennismaken met de zes
genomineerde Facility Managers via de reportages
Erkenning voor uitmuntendheid in Facility Management
die in dit magazine gepubliceerd worden. We
nodigen u uit om deel te nemen aan deze verkiezing
door online te stemmen voor de kandidaat van
uw keuze op www.facility-awards.be/het-publiek-
stemt. Iedereen mag één keer stemmen. Er zal
online gestemd kunnen worden van 25 februari
2014 tot en met 22 april 2014. Het finale resultaat
van de verkiezing zal door de publieksstemming
(30%vandestemmen)endestemmingvandejury
(70%vandestemmen)bepaaldworden.
Feestelijke prijsuitreiking Op 29 april 2014 zal de titel ‘Facility Manager
van het Jaar’ toegekend worden tijdens de
prijsuitreiking in de gloednieuwe SkylinE40 te
Aalst. De presentatie van deze plechtigheid is
toevertrouwd aan de charismatische Christophe
Deborsu, die zowel in Vlaanderen als in Wallonië
gekend en geliefd is. Tot de prijsuitreiking blijven
de resultaten van de stemmen van het publiek en
van de jury geheim. De winnaar zal tijdens deze
feestelijke avond bekend gemaakt worden, en de
jury zal de keuze toelichten.
Best FM Thesis De finalisten van de Facility Manager of the Year
verkiezing zullen niet als enige in de schijnwerpers
gezet worden tijdens de prijsuitreiking van
de IFMA Facility Awards 2014. IFMA en de
Hogescholen zullen bovendien de laureaten van
de ‘Best FM Thesis’ bekendmaken. Deze prijzen
belonen studenten voor de kwaliteit en originaliteit
van hun eindwerk. De laureaten worden
gekozen door de pedagogische comités van de
postgraduaatopleidingen Facility Management: één
laureaat voor de opleiding aan de Kaho St Lieven,
één voor de opleiding aan de Haute Ecole de la
Province de Liège en een derde laureaat voor de
Erasmushogeschool Brussel.
Kim VERHEGGE n
16 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Facility management, maatwerk waarbij de inte rne klant centraal staatVoor Guy Eeckhout is facility management maatwerk voor elke gebruikersgroep binnen de onderneming. Ervaring is belangrijk, maar inleving en flexibiliteit zijn dat evenzeer. Hij is ervan overtuigd dat er nog veel werk voor de boeg ligt voor facility management: “Als discipline moeten we ons meer zichtbaar maken, door met goede oplossingen naar buiten te komen”.
GENOMINEERDE GUY EECKHOUT
Guy Eeckhout begon zijn loopbaan in
1984 als ‘proces & equipment’-engineer,
wat de verantwoordelijkheid voor het
onderhoud van de productieapparaten omvatte.
De link naar de nutsvoorzieningen waaraan deze
apparaten gekoppeld zitten, de gebouwen en de
infrastructuur zoals clean rooms waarin ze geplaatst
werden, wakkerden zijn interesse voor facility
management aan. Hij werd preventieadviseur en
milieucoördinator, een functie die hem nog meer
onderdompelde in de wereld van het facility
management.
In maart 2001 nam Guy Eeckhout zijn eerste
volwaardige facilitaire functie op als Manager
Corporate Real Estate & General Services Benelux
bij Alcatel Bell. Zijn eerder opgedane technische
ervaring kon hij aanvullen met de definitie en
het beheer van de soft services, het beheer van
de gebouwen en de juridisch- en technisch
contractuele thema’s die hiermee gepaard gaan.
Bovendien gebeurde dit in een internationale
context. Sinds april 2011 is hij Facility Manager
bij Barco.
Luisteren naar de interne klantFacility management is voor Guy Eeckhout het
anticiperen op de behoeften van de organisatie door
te begrijpen wat men nodig heeft of zal hebben om
het werk te ondersteunen, deze behoefte omzetten
in een dienst en deze dienst vervolgens organiseren
hetzij met eigen resources, hetzij samen met
partners.
Ervaring is daarbij altijd nuttig, maar facility
management is nooit een ‘copy-paste’-verhaal. Elk
bedrijf heeft haar eigenheden en behoeftes, zodat
de facilitaire opdracht steeds maatwerk is, wat ze
ook zo boeiend maakt.
“Het is belangrijk om de basisbehoeften niet uit
het oog te verliezen” beklemtoont Guy Eeckhout.
“Wat gisteren als een specifieke infrastructuur gold,
is vandaag vanzelfsprekend. Zo verwacht iedereen
overal te kunnen beschikken over WiFi bovenop
een bekabeld netwerk, wat tot voor enkele jaren
niet het geval was”.
Facility Manager bundelt vele kwaliteitenDe Facility Manager is geëvolueerd van technische
specialist tot ‘beheerder van de diensten’. Zelf is Guy
Eeckhout overtuigd van een goede evenwichtige
mix in functie van de organisatie.
De Facility Manager moet in eerste instantie een
‘people manager’ zijn, omdat de dienstverlening
door mensen gebeurt - interne en/of externe
resources - en bestemd is voor mensen.
Barco
Barco is een internationaal beursgenoteerd technologiebedrijf met hoofdzetel in Kortrijk, dat wereldwijd erkenning geniet als
specialist voor gebruiksvriendelijke elektronische visualisatie in zeer uiteenlopende domeinen. De activiteiten zijn opgedeeld
in vier kerngebieden: entertainment, healthcare, controlekamers en simulatie, defensie en luchtvaart.
Barco stelt ongeveer 4.000 mensen tewerk, waarvan 20% ingenieurs, en is wereldwijd present in meer dan 90 landen.
De facilitaire dienst is verantwoordelijk voor het corporate real estate en valt onder de personeelsafdeling, de director Facility
Management & Environment, Health and Safety, en rapporteert aan de Senior VP - Chief Human Resources Officer.
De afdeling is georganiseerd rond vier technische competence centers (HVAC, Electra, Data/Video/Voice, Building
Maintenance & Soft Services), met telkens een facility coördinator die instaat voor de dagelijkse werking. Daarnaast is
er een project office van waaruit de facilitaire projecten ondersteund worden en een backoffice voor de administratieve
ondersteuning.
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 17
Facility management, maatwerk waarbij de inte rne klant centraal staat
Het kunnen werken met en voor mensen, het
omgaan met klachten, communicatie met onze
stakeholders,... zijn onmisbare eigenschappen voor
de dagelijkse FM-praktijk.
Elke Facility Manager is ook een contract manager.
Vaak betreft het contracten met grote financiële
impact. Ze moeten juridisch sluitend zijn en tevens
de nodige flexibiliteit bieden t.o.v. veranderende
behoeften van het bedrijf.
Tenslotte is de Facility Manager een project
manager, die kleine en grotere verbouwingswerken,
herinrichtingen, maar ook het aanpassen van
diensten of invoeren van nieuwe services in goede
banen leidt.
Strategische focus op mensenSamenmetRonnySmismans (EH&SandFacility
Director)wordenervoorstellenuitgewerktdieals
strategisch mogen worden beschouwd. De adviezen
gaan naar het leadership team die de uiteindelijke
beslissingen neemt. In deze adviezen is rekening
gehouden met de lange termijn visie van het bedrijf
en de bedrijfsstrategie in het bijzonder. Men kan dus
gerust stellen dat facility management strategisch
aanwezig is bij Barco.
Maar ook op het niveau van de (lokale) FM-
organisatie is er een strategie ontwikkeld. De interne
klant is een partner van facility management, wordt
betrokken en maakt deel uit van de acties.
Ook de leveranciers van diensten worden partners.
Facility management mag hen geen problemen
verkopen, maar schrijft tenders uit na een grondige
behoefteanalyse. Focus op de gebruiker is een
nooit ophoudend veranderingsproces.
Outsourcen met behoud van interne competentieEind de jaren negentig werden steeds meer
facilitaire activiteiten die door eigen mensen werden
uitgevoerd uitbesteed, wat de facilitaire organisatie
verplichtte zich drastisch te heroriënteren.
Voor Guy Eeckhout kan het overlaten van services
aan gekwalificeerde partners slechts wanneer de
facilitaire organisatie haar kennis over die taken
op peil houdt, zodat ze steeds over de inhoud het
gesprek kunnen aangaan met hun externe partners
en deze bijgevolg optimaal kunnen aansturen.
Daar draagt ook zijn overkoepelende
facilitaire organisatie met verschillende competence
centers toe bij. De facility coördinatoren die
daarvoor instaan kunnen zo de nodige kennis,
zowel in de breedte als in de diepte verwerven en
onderhouden om samen met de externe partners de
gewenste resultaten te behalen.
Behoefteanalyse als uitdaging voor de toekomstGuy Eeckhout ziet vooral de behoefteanalyse als
zeer belangrijke uitdaging, omdat de huisvesting
medewerkers centraal plaatst en bijgevolg rekening
moet houden met de noden van verschillende
generaties.
Werk en privé vloeien steeds meer door elkaar tot
één geheel. Op het einde van de dag telt enkel het
resultaat. Facility management moet ervoor zorgen
dat werken aangenaam is en de totaliteit van de
onderneming daardoor beter scoort. Een optimale
werk/privé-balans wordt gedurende de ganse
loopbaan nagestreefd, maar ziet er voortdurend
anders uit. Facility management helpt wat dat
betreft zowel de strijd voor nieuw talent te winnen
als medewerkers langer tevreden aan de slag te
houden. Dat vereist voortdurend anticiperen
op nieuwe huisvestingstendensen en een
hechte samenwerking met HR en ICT.
Eduard CODDé n
Guy Eeckhout, Facility & Maintenance Manager bij Barco
© G
eoffr
ey F
ritsc
h
18 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Barco One Campus Barco in de toekomst projecteren
Guy Eeckhout belangrijkste FM-project:
Barco bouwt aan één unieke alles omvattende
campus voor productie, onderzoek & ontwikkeling
en administratie. Het project ging eind 2011 van
start met de behoeftebepaling en het opstellen van
het bouwprogramma. In totaal gaat het om 1500
à 1600 medewerkers die betrokken zijn bij het
project. De ingebruikname is voorzien tegen 2016.
Voor Guy Eeckhout is dat al het derde belang-
rijke bouwproject in zijn carrière dat hij
mag begeleiden. In dit geval gaat het om een
combinatie van nieuwbouw, herbestemming van
bestaande gebouwen en diverse verhuisoperaties.
Zo wordt de productie die vandaag in Kuurne
is ondergebracht gecentraliseerd op de campus
in Kortrijk. Guy Eeckhout: “Hoofddoel is het
verbeteren van de synergie tussen de afdelingen.
Dat resulteert ook in een meer flexibel inzetten
van de medewerkers”.
Voorafgaand aan dit grote project werden al diverse
kleinere projecten gerealiseerd. Zo volstonden
minder dan zes maand voor de herinrichting
van de R&D omgeving op de site in Kuurne. De
huisvesting voor ca. 170 R&D-medewerkers op
ca. 2000 m² ging gepaard met de implementatie
van een totaal nieuw huisvestingsconcept
(kantoren en testruimtes), dat in samenspraak
met de afdeling werd ontwikkeld. Het ‘Office of
the Future’ werd daarmee een feit en fungeerde als
testomgeving om nieuwe concepten te beproeven
die in het ‘One Campus’-project aan bod zullen
komen.
State of the art huisvesting Facility management is samen met collega’s en
externe partners van bij het begin van het project
betrokken. Tijdens het volledige selectie- en
ontwerpproces wordt er aandacht geschonken
aan het onderhoud van de gebouwen na realisatie.
De onderhoudsaspecten werden mee opgenomen
als toewijzingscriterium en vormen een vast
onderwerp op de bouwteamvergaderingen.
De realisatie in bouwteamformule verloopt
gefaseerdenvoorzietinca.33.000m²oppervlakte
voor de R&D-functies, kantoren, opleidings- en
vergaderruimte, restaurant, democenter en een
‘conference theater’.
Guy Eeckhout vertegenwoordigt Barco in de
bouwteamvergadering voor wat betreft de
gebouwtechnieken, bouwkundige uitwerking,
onderhoudstechnieken, enz.
Het realiseren van de nieuwe Barco One Campus
is onbetwistbaar een facilitair project, maar
omvat uiteindelijk veel meer aspecten dan wat
gebruikelijk onder facility management ressorteert.
“Het gaat vooral om de bedrijfscultuur die leeft
onder de mensen en een bouwproject als dit biedt
de ideale gelegenheid om de bedrijfscultuur bij te
schaven” verduidelijkt Guy Eeckhout. “De campus
wordt een aantrekkingspool voor nieuw talent en
een creatieve omgeving voor de ontwikkeling van
nieuwe producten. De ingebruikname wordt een
‘metamorfose-moment’ voor Barco!”.
© J
aspe
rs-E
yers
-Arc
hite
cts
Hij kookt altijd op verplaatsing en voelt zich overal thuis. Dankzij Ivan serveert onze afdeling Event Services lekker eten op grote en kleine evenementen. En wat alle gasten weten te waarderen: Ivan verrast iedereen niet alleen met een lekker hapje, maar ook met een kwinkslag. Dát is de spirit van ISS - wereldwijd een half miljoen toegewijde collega’s ten dienste van uw mensen. Met oplossingen op maat én de kracht van de Human Touch. Zodat u en uw mensen meer tijd hebben voor de core business van uw organisatie.
“ Ik ben in mijn element op elk evenement.”
Ivan Pintens, chef-kok ISS Catering - Event Services, tijdens het Festival van de Politiek - Vlaams Parlement in Brussel
F A C I L I T Y M A N A G E M E N T | C L E A N I N G | S U P P O R T | P R O P E R T Y | C A T E R I N G | S E C U R I T Y | issworld.com/catering
HT Vlaams Parlement 210x297 NL- FR Profacility.indd 2 28/02/2014 11:35:31
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 19
Hij kookt altijd op verplaatsing en voelt zich overal thuis. Dankzij Ivan serveert onze afdeling Event Services lekker eten op grote en kleine evenementen. En wat alle gasten weten te waarderen: Ivan verrast iedereen niet alleen met een lekker hapje, maar ook met een kwinkslag. Dát is de spirit van ISS - wereldwijd een half miljoen toegewijde collega’s ten dienste van uw mensen. Met oplossingen op maat én de kracht van de Human Touch. Zodat u en uw mensen meer tijd hebben voor de core business van uw organisatie.
“ Ik ben in mijn element op elk evenement.”
Ivan Pintens, chef-kok ISS Catering - Event Services, tijdens het Festival van de Politiek - Vlaams Parlement in Brussel
F A C I L I T Y M A N A G E M E N T | C L E A N I N G | S U P P O R T | P R O P E R T Y | C A T E R I N G | S E C U R I T Y | issworld.com/catering
HT Vlaams Parlement 210x297 NL- FR Profacility.indd 2 28/02/2014 11:35:31
20 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Facility management als vaardigheid Henk Vincent is Directeur Facilitaire Diensten en Masterplan in het AZ Alma. Hij combineert een diep gewortelde passie voor techniek & wetenschappen met praktijkervaring in de frontlinie van de verpleging (spoedafdeling), een groot hart voor de zorgsector, een analytische geest en de onweerstaanbare gave om mensen te enthousiasmeren voor zijn projecten.
GENOMINEERDE HENK VINCENT
Henk Vincent had als jongere al een
levendige interesse voor techniek en bouw.
Kiezen voor de technische humaniora lag
dan ook voor de hand. Omdat sport hem minder
lag, maar sociale contacten des te meer, engageerde
hij zich in de jeugdbeweging en bij het Rode Kruis,
waar hij een EHBO-opleiding volgde. Dat bepaalde
ook zijn verdere studiekeuze.
Hij startte zijn carrière eind de jaren tachtig in de
Gentse Kliniek H. Familie (nu AZ Sint-Lucas) als
verpleegkundige op de spoedafdeling. Vanuit die
ervaring werd hij al snel geboeid door het verbeteren
van de operationele ondersteuning aan collega’s
en patiënten. De microbe van procesverbetering
stak toe!
Hij voltooide met succes een licentiaatsopleiding
ziekenhuisbeleid aan de KU Leuven.
Henk Vincent: “Ik werd stapsgewijs
verantwoordelijk voor alles waar
op dat ogenblik niemand anders
verantwoordelijk voor was: onthaal,
telefooncentrale, opnamedienst,
patiëntentransport,… tot het
mortuarium toe! Daarop volgde
ook een staffunctie met o.a. een
studieopdracht voor de keuken”.
Hij sprokkelde een rijke ervaring
bijeen in zowel zorggerelateerde
diensten als administratie en bouw.
“Toen de fusie van de campus Sint-
Vincentius en campus H. Familie
zich aandiende, werd ik
erbij gevraagd om op het voorliggende masterplan
mijn opmerkingen en commentaar te leveren” blikt
Henk Vincent terug. “Ik heb toen het voorliggende
plan ontleed en een eigen visie voorgelegd. Het
leverde me een nieuwe functie als coördinator
ruimteplanning voor het fusieziekenhuis AZ Sint-
Lucas op”.
Na 15 jaar Sint-Lucas Gent, een rijke leerschool,
kwam de lokroep voor een nieuwe uitdaging. Dat
bracht Henk Vincent in 2004 naar AZ Alma in zijn
thuisstad Eeklo.
Facility management als vaardigheid“Facility management is multidisciplinair en
daardoor nauwelijks aan te leren. Het is veeleer
een ‘vaardigheid’ die zich laat ontwikkelen” schetst
Henk Vincent. “De creativiteit, het met zoveel
partijen samen mensen maximaal dienen binnen
een kader van beperkte middelen, is enorm boeiend
binnen dit vakgebied. Ongeacht wat er in het
werkveld nog zal gebeuren, facility management
moet altijd blijven verbeteren, het beste halen
uit de beschikbare middelen. In het geval van de
zorgsector gaat het bovendien om overheidsgeld,
het geld van elke burger”.
De rangschikking volgens complexiteit plaatst
ziekenhuizen wereldwijd op de tweede plaats na
luchthavens. “Ziekenhuizen zijn intens, complex,
genormeerd, stellen bijzondere kwaliteitseisen,
zijn kwetsbaar voor wat hygiëne en energietoevoer
betreft, moeten 24/24 operationeel zijn” licht
Henk Vincent toe. “De helft van de patiënten komt
binnen via de spoedafdeling. Het is een continu in/
uit-gebeuren dat volstrekt niet te voorzien is!”.
Henk Vincent, Directeur Facilitaire Diensten en Masterplan AZ Alma Eeklo Sijsele-Damme
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 21
Facility management als vaardigheid
AZ Alma
AZ Alma ontstond in 2006 als fusie tussen het voormalige Elisabethziekenhuis te Sijsele en de H. Hartkliniek te Eeklo. Tot de
fusie werd in 1999 nog verplicht door Mieke Vogels, toen zij Vlaams Minister van Welzijn en Gezondheid was, met daaraan
gekoppeld de bouw van een nieuw ziekenhuis. De daartoe noodzakelijke subsidies ontbraken echter en er zullen 18 jaar
verstreken zijn alvorens het nieuwbouw fusieziekenhuis in 2017 zal worden ingehuldigd.
Als Directeur Facilitaire Diensten en Masterplan stuurt Henk Vincent 260 mensen aan, die o.a. zorg dragen voor de voeding
& catering, schoonmaak, technische dienst, centrale afdelingslogistiek & intern patiëntentransport en magazijn & distributie.
Daarnaast is hij tevens projectleider voor het concipiëren en realiseren van het Nieuwbouwproject.
Over de grenzen van de eigen sector kijken‘De juiste persoon op de juiste plaats’ is ook
voor facility management essentieel. Daarom
heeft Henk Vincent zich omringd met staf- en
projectmedewerkers die hem assisteren bij de
dieper liggende techniciteit van de projecten. “Het
gaat er altijd om processen te doorgronden en te
optimaliseren” stelt Henk Vincent. “Het komt er
dan ook op aan om een visie te ontwikkelen, over
de grenzen van de zorgsector heen te durven kijken,
te structureren, de juiste menselijke organisatie op
te zetten en de middelen te vinden om de gewenste
resultaten te kunnen boeken. Ik gebruik daartoe
graag de GBV-aanpak: Gezond BoerenVerstand
helpt facility management flink vooruit. Het is
belangrijk om eenvoud te creëren en doordacht
tewerk te gaan, dat werkt zowel de efficiëntie, de
kwaliteit als de acceptatie door de betrokkenen in
de hand en voorkomt procesfouten”.
SLA’s laten zich slechts waar maken als aan bepaalde
voorwaarden is voldaan. Daarom draaide Henk
Vincent SLA om tot ALS: slechts dan kan facility
management maximaal ondersteuning bieden.
Daar moet iedereen bewust van worden gemaakt.
Eerlijkheid tegenover alle partijen duurt het langst.
Respect kan je slechts krijgen door het zelf te geven.
Immense impactFacility management dient vele klantengroepen
in een ziekenhuisomgeving: patiënt, artsen
en zorgvestrekkers, bezoekers, maar evenzeer
aandeelhouders (overheid) en financiële partners.
Een goed beheer is essentieel en dat maakt facility
management essentieel voor elk ziekenhuis. De
impact van facility management op de werking
van de totale zorginstelling en bijgevolg op de
exploitatiekosten is immens. Een strategische rol
voor facility management is dan ook evident.
Facilitaire processen moeten ondergeschikt zijn aan
de zorgprocessen. Enkel door een overkoepelende
visie op alle processen is optimalisering mogelijk,
met geïntegreerde processen en taakuitzuivering
bij het verplegend personeel en ook andere
medewerkers tot gevolg. Dat leidt tot meer
efficiëntie, geoptimaliseerde budgetcontrole en
tevredenheid bij alle klantengroepen.
Professionaliseren kent geen eindeDe professionalisering is al ingezet lang voor
facility management een begrip was. In de jaren
zeventig keek catering naar hoe de luchtvaart het
aanpakte. Er is heel veel externe kennis binnen
de ziekenhuizen gehaald. Professionaliseren, beter
doen dan de profit-sector is de rode draad voor alle
processen.
In 1985 verenigden Vlaamse FM-pioniers in de
zorgsector zich onder de ‘Hoofden Facilitaire
Diensten van Verzorgingsinstellingen’(HFDV),
wat resulteerde in zeer veel ervaringuitwisseling,
collegiale contacten en benchmarken.
Facility management staat in de toekomst nog meer
voor de enorme uitdaging meer kwaliteit te moeten
bieden met minder middelen. Een doordachte
aanpak, met grote aandacht voor de functionaliteit
van gebouwen en doordachte processen is daartoe
noodzakelijk. Ook duidelijk communiceren over
problemen is onontbeerlijk om ze de wereld uit
te helpen.
Facility management is een voortdurend leerproces.
Elk project vereist bijsturing van de kennis en levert
nieuwe ervaringen op.
Technische assistentie is noodzakelijk om
facility management beter te laten doen. ICT en
automatisering kunnen veel betekenen - indien
verantwoord toegepast - om werkingskosten te
drukken en te concentreren op de zorgverstrekking.
Eduard CODDé n
22 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Nieuwbouwproject fusieziekenhuis AZ Alma Eeklo Gecreëerd rond geïntegreerde processen
Er worden nog steeds ziekenhuizen gebouwd
enkel vanuit zorggewoontes, maar de dagelijkse
ziekenhuiswerking is veel meer omvattend dan
zorgverstrekking alleen. ‘Een gebouw moet idea-
liter ontwikkeld worden vanuit de proceswerking
en niet omgekeerd’ zo luidt de overtuiging bij
Henk Vincent en zo geschiedt nu ook.
Henk Vincent: “Toen ik hier in januari 2004
begon was er slechts een bouwintentie. In dit
nieuwbouwproject kan ik alles kwijt wat ik in
mijn ganse facilitaire loopbaan geleerd heb.
Het gaat over zorgverstrekking, duurzaamheid,
efficiëntie, functionaliteit, bouwtechnieken,
uitstraling, evenals projectmanagement. Dit is
facility management in zijn grote totaliteit!”.
Het nieuwbouwproject vertrekt vanuit het
spreekwoordelijke blanco blad. Henk Vincent
schreef de conceptuele opties uit: wat willen
we?, hoe willen we het? De Raad van Bestuur
bekrachtigde dit. “Als inwoner van Eeklo is de
uitdaging van dit project nog groter” benadrukt
Henk Vincent.
Gebruikers beslissenOm zeker te zijn dat het uiteindelijke plan vanuit de
praktische werking zou ontkiemen, bracht Henk
Vincent in februari 2004 liefst 24 werkgroepen
samen. Elke dienst die deel zal uitmaken van
het nieuwe fusieziekenhuis werd uitgenodigd,
goed voor een 160-tal deelnemers. “Iedereen
bedacht binnen zijn werkgroep zijn eigen dienst”
licht Henk Vincent toe. “Dat resultaat werd
aan de architecten overgemaakt, die de wensen
rationaliseerden tot het aantal gesubsidieerde m²,
zodat eind 2004 een plan kon worden ingediend
bij het VIPA. Het duurde tot 2011 vooraleer de
subsidiebelofte volgde”.
De werkgroepen van het eerste uur blijven
doorwerken en bepalen momenteel o.a. de
beschrijving van de functionaliteiten voor het
aankopen van medische apparaten.
Daarnaast werd een bouwcomité in het leven
geroepen, dat wekelijks bijeenkomt en een
Comité Masterplan, dat de uiteindelijke
beslissingsbevoegdheid heeft.
Henk Vincent: “We kregen de kans een huis aan
te kopen met uitzicht op de nieuwbouwwerf
en hebben dat ingericht als werfkantoor. Als
eerste bouwhandeling hebben we de definitieve
omheining rond het terrein laten optrekken en
palen met WiFi-netwerkcamera’s geplaatst. Dat
verzekertonseen100%en24/24werfbeveiliging/
controle, evenals interessante beelden voor onze
interne communicatie over de evolutie van dit
project”.
Processen en efficiëntie als fundamentDe organisatie van de verpleegeenheden werd
maximaal efficiënt ingedeeld, wat leidde tot 2 tegen
elkaar gezette L-vormige blokken. Voor de centrale
afdelingslogistiek is het onder omstandigheden
mogelijk beide verpleegeenheden te bedienen.
De dienst magazijn & distributie levert tot op de
afdeling, waar logistiek het overneemt.
“Er is geen enkele lege beweging in het
ziekenhuis” stelt Henk Vincent trots. “De dienst
magazijn & distributie zorgt voor het linnen, de
catering, medische verbruiksgoederen,… Wij zijn
klaar voor de uitdaging van de toekomst in de
zorgsector!”.
Henk Vincent belangrijkste FM-project:
Puro is committed to protecting the rainforests. We are working alongside World Land Trust and for every cup of coffee sold money is given to buy and protect areas of rainforest in South America.
We believe in paying fair wages to the farmers who grow our coffee. All Puro coffee is certified Fairtrade.
www.purocoffee.com - 0800/44 0 88
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 23
Nieuwbouwproject fusieziekenhuis AZ Alma Eeklo Gecreëerd rond geïntegreerde processen
Puro is committed to protecting the rainforests. We are working alongside World Land Trust and for every cup of coffee sold money is given to buy and protect areas of rainforest in South America.
We believe in paying fair wages to the farmers who grow our coffee. All Puro coffee is certified Fairtrade.
www.purocoffee.com - 0800/44 0 88
24 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Begeestering die aanstekelijk werktKoen Vergauwen begon in november 2007 zijn carrière als verantwoordelijke voor de cel gebouwen & onderhoud bij Delta Lloyd Bank, een 100% dochtermaatschappij van de Nederlandse Delta Lloyd Groep. In 2009 kreeg hij er de bevoegdheid voor veiligheid, preventie & verzending bij. In 2010 werd hij afdelingsverantwoordelijke Facilities.
GENOMINEERDE KOEN VERGAUWEN
Koen Vergauwen studeerde scheikunde
en kwam eerder toevallig in Facility
Management terecht. Hij startte in de
bouwsector bij een bedrijf gespecialiseerd in
betonwerken. Na er een tijd de praktijk op de werf
te hebben ervaren, kwam hij in de administratie
terecht, om vervolgens over te stappen naar
een bouwbedrijf waar hij de calculatiedienst
op zich nam en er uiteindelijk projectleider
werd. Vervolgens ging hij verder als zelfstandig
projectleider die opdrachten uitvoerde voor
architecten, openbare besturen, particulieren en
aannemers. Zo nam hij ook de werfopvolging op
zich voor een particuliere nieuwbouwwoning. De
opdrachtgever werkte bij Delta Lloyd Bank en
daar zocht men een projectleider.
Facility management als permanente uitdagingKoen Vergauwen vult de inhoud van de FM-
discipline als volgt in: “Facility Management
moet processen screenen en stroomlijnen om tot
besparingen te komen, maar steeds de kwaliteit
inhetooghouden. In2007haddenwenogeen
budget van 18 miljoen, waar we nu nog slechts 9,8
miljoenoverhouden,waarvan60%afschrijvingen
en huurkost. Als Facility Manager moet men
alles durven in vraag stellen, procedures grondig
checken. Facility management is een permanente
uitdaging, alleen al omdat het zo enorm veelzijdig
is. Het is een discipline die meer impact heeft op
alle diensten. Het is ook veel meer doen voor de
Delta Lloyd Bank België
Delta Lloyd Bank is ontstaan uit een fusie van o.a. Bank van Limburg, Bankunie en de vermaarde Bank Nagelmackers.
Sinds 2000 heeft de bank haar zetel in Brussel. Tot vandaag is Delta Lloyd Bank een 100% dochtermaatschappij van de
Nederlandse Delta Lloyd Groep. Toen de bankencrisis uitbrak in 2008, bleef Delta Lloyd Bank overeind zonder staatssteun.
De bank opteerde voor een nieuwe strategie en richtte zich meer op vermogende cliënten aan wie ze een persoonlijke en
kwaliteitsvolle dienstverlening wil bieden en met wie ze een relatie op lange termijn nastreeft. Het commercieel netwerk werd
met succes afgestemd op deze nichestrategie. Naast vermogensadvies in ruime zin, bouwt de bank een depositoportefeuille
op die ze herinvesteert via kredieten aan particulieren, KMO’s en vrije beroepen. Vandaag is Delta Lloyd Bank een specialist
in vermogensopbouw, -beheer en -bescherming. De bank heeft 54 eigen kantoren en 77 zelfstandige agentschappen en telt
520 medewerkers (FTE’s). Koen Vergauwen leidt de afdeling Facilities in goede banen die 15 medewerkers telt.
mensen dan het verzekeren van goede catering
alleen”.
Hij hecht groot belang aan het coachen en
opleiden van zijn mensen via ‘learning on the job’.
“Wij proberen zoveel mogelijk intern te doen met
ons eigen team” licht hij toe. “Het is belangrijk om
teamleden uit te dagen en ze mee te betrekken in
de diverse facilitaire projecten. Zelf streef ik naar
maximaal delegeren; vorm kleine teams met 2 à
3 medewerkers die dan ook verantwoordelijk
worden gesteld voor de hen toevertrouwde
projecten/taken. Zo moet iedereen zelf leren
beslissen en niet bij elke hindernis terug vallen
op de manager. Deze aanpak maakt iedereen
zelfstandiger en verantwoordelijk, wat uiteindelijk
de job interessanter maakt”.
Als afdelingsverantwoordelijke Facilities valt
Koen Vergauwen onder de directie HR. Hij werkt
op strategisch niveau binnen de bankorganisatie
en acht dat zeer belangrijk. Hij is een doorzetter,
wil vooral handelen. Daarom wil hij ook voeling
houden met de kantoren en streeft hij een goede
wisselwerking na met de commerciële mensen.
Aandacht hebben voor de externe klanten is even
noodzakelijk als het ondersteunen van de interne
klanten.
Innoveren en voortdurend herbronnenKoen Vergauwen introduceerde al in 2008 bij
Delta Lloyd Bank de technieken van FifthPLay, een
dochterondernemingvanNiko,omhet(sluipend)
energieverbruik te bewaken. Het bleek al vlug dat
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 25
Begeestering die aanstekelijk werkt
17% besparing mogelijk was door identificatie
en analyse van de verbruikers. De implementatie
van deze techniek maakt bewaking en aansturen
vanuit de hoofdzetel mogelijk. Het is de bedoeling
om de mogelijkheden van de FifthPlay technieken
nog verder te exploiteren, met o.a. het ontsteken
van alle lichten bij veiligheidsproblemen, het
aansteken van lichten via smartphone door de
eerste medewerker die het kantoor betreedt, of
ook nog het koppelen van de HVAC-technieken.
Koen Vergauwen is themavoorzitter van een
werkgroep intelligente gebouwen ‘Smart Energy
Solutions’, die zoekt naar oplossingen om de
energievoorziening in de toekomst (na 2020)
veilig te stellen. “Ook dit aspect is eigen aan
strategisch Facility Management” benadrukt
hij. “Continuïteit verzekeren van de energie- en
communicatienetwerken is essentieel voor elke
onderneming”.
“De grote uitdaging voor Facility Management zit
in het dynamisch communiceren met de interne
klant” klinkt het overtuigd. “Het gebruik van
sociale media i.p.v. intranet is te overwegen. Zelf
hebben we een groep rond ons project ‘Look &
Feel’ opgericht, zodat iedereen die geïnteresseerd
is de verslaggeving over de lopende evoluties op de
voet kan volgen”. De positieve ervaringen met het
inzetten van sociale media hebben bij Delta Lloyd
Bank tot verschillende initiatieven geleid. Zo is er
een gesloten discussiegroep onder HR, ‘Yammer’
als een soort professionele Facebook… Enkel
veiligheid & preventie is gezien de specifieke
communicatie gehouden aan de gebruikelijke
kanalen.
Kennis delen binnen en buiten de bedrijfsgrenzen
is voor Koen Vergauwen essentieel deel van het
innoveren en herbronnen. Hij is dan ook vaak
gezien bij IFMA en Young-IFMA evenementen.
‘Iedereen tevreden houden in alle richtingen’
is voor Koen Vergauwen de essentie voor
Facility Management in de toekomst: “Facility
Management omvat meerdere linken naar de
onderneming. Het moet de commerciële missie
van de onderneming begrijpen en insluiten om
Koen Vergauwen, Facility, Real Estate & Energy Advisor
de eigen missie te kunnen bepalen en de functie
optimaal uit te oefenen. Met onze dienst brengen
we ook klanten aan door aan leveranciers en
contractanten onze werkwijze als bank toe te
lichten. Facility Management moet altijd de
corebusiness van het bedrijf ondersteunen”.
Eduard CODDé n
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
26 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Delta Lloyd Look & FeelNieuwe identiteit creëren
‘Look & Feel’ werd als projectnaam gelanceerd om
de ‘aangescherpte strategie’ als doelstelling te
ondersteunen, waarbij alles in dienst van de klant
wordt gesteld. Het gaat om veel meer dan het fysieke
aspect van de kantoren. De externe klanten moeten
zich er goed voelen, maar ook voor de eigen
medewerkers moet een ‘feel good’ atmosfeer
ontstaan, wat resulteert in goede commerciële cijfers.
In totaal heeft het project betrekking op 56
vestigingen met een oppervlakte variërend van 80
tot 450m². Koen Vergauwen: “De klanten werden
bevraagd, het directiecomité, de commerciële
directie, de collega’s in de kantoren, de marketing-
afdeling, een lean team, de dienst vorming en
‘investigations’, zonder onze eigen facilitaire dienst te
vergeten!”.
Sfeerbeleving tot in het kleinste detailDe gewenste sfeer werd omschreven als
‘loungegevoel’, met een klassevolle uitstraling,
huiselijk en ontspannen. Loketten zijn er niet langer.
Dat leidde naar een materiaalkeuze met hout en
natuursteen in de hoofdrol. De ruimten moesten
afgebakend worden, niet afgesloten. Licht werd
gedefinieerd als sfeerschepper. Accenten in de
uitstraling moesten komen van de medewerkers,
door hun houding, gedrag, kleding. Koen Vergauwen:
“In dit project moest je als Facility Manager uit je
eigen vak durven komen. We hebben ons zelfs
ingelaten met de kleding van de commerciële
medewerkers in de kantoren, de attitude van die
mensen tegenover de externe klanten…. We hebben
per kantoor ook een budget berekend voor de koffie
en de koekjes die aan de bezoekende klanten worden
aangeboden”.
Delta Lloyd Bank focust op persoonlijk onthaal en
maatwerk naar de klant. De ‘Salle Nagelmackers’ is
binnen de inrichting van de kantoren een bijzondere
prikkel naar de klanten. “Deze ruimte is
voorbehouden voor onze Nagelmackers klanten,
voor de belangrijkste transacties” verduidelijkt Koen
Vergauwen.
Verder bieden de kantoren spreek/ontvangstruimten
voor de klanten, een wachtzone, een 5’ desk voor het
snel ophalen van zaken en open space werkruimte
voor de administratieve bedienden. Koen Vergauwen:
“De kantoordirecteur heeft niet langer een eigen
werkplek. Dat werkt efficiënter en communicatiever
binnen de kantoorteams”.
NetheidsoffensiefMidden januari 2013werd doorKoenVergauwen
zelf een bezoekronde aan de kantoren afgewerkt. Er
werd een netheidsactie op stapel gezet. “Door de
dingen zelf aan te pakken kost het niets” verduidelijkt
Koen Vergauwen. “We bepaalden een clean desk
policy voor de ontvangstruimten, vroegen speciale
aandacht voor de bekabeling van computers en
andere kantoorapparatuur, weerden de schrijf- en
andere attributen met logo’s van concurrerende
instellingen… Dossiers van andere klanten mogen
niet zichtbaar zijn tijdens het persoonlijk onderhoud
met onze klanten”. Het netheidsoffensief leverde
liefst 18 ton afval op! “De nieuwe indeling van de
kantoren resulteert in een recurente besparing op de
werkingskost, ondanks de upscale inrichting” besluit
Koen Vergauwen.
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
Koen Vergauwen belangrijkste FM-project:
Stem mee voor de Facility Manager van het jaar!
De prijs ‘Facility Manager of the Year’ wordt
toegekend aan een man of vrouw die door zijn of haar
manier van denken, visie, engagement en inspanningen
bijgedragen heeft tot het succes van de onderneming
of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier
heeft hij of zij eveneens het beroep van Facility
Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en
bijgedragen tot de professionalisering ervan.
Op basis van de nominaties van het publiek
werden dit jaar 6 fi nalisten verkozen door de vakjury voor de titel van ‘Facility
Manager of the Year 2014’. Het is mogelijk
om te nemen aan dit evenement door
online op de kandidaat van uw keuze te stemmen. Op 29 april 2014
zal de titel ‘Facility Manager
van het Jaar’ toegekend worden
tijdens de prijsuitreiking van de
‘Facility Awards 2014’ in de SkylinE40 te Aalst.
‘Facility Manager of the Year’ wordt
toegekend aan een man of vrouw die door zijn of haar
manier van denken, visie, engagement en inspanningen
bijgedragen heeft tot het succes van de onderneming
of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier
heeft hij of zij eveneens het beroep van Facility
Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en
bijgedragen tot de professionalisering ervan.
Op basis van de nominaties van het publiek
6 fi nalisten verkozen voor de titel van ‘Facility
Manager of the Year 2014’. Het is mogelijk
om te nemen aan dit evenement door
kandidaat van uw te stemmen. Op 29 april 2014
zal de titel ‘Facility Manager
van het Jaar’ toegekend worden
tijdens de prijsuitreiking van de
‘Facility Awards 2014’
Guy EECKHOUTFacility & Maintenance Manager
Barco
Ann TROCHFacility Manager D.E Master Blenders 1753Guy VANHOORDE
Departementshoofd Facility Management
Stad Gent
Michel VAN DONGENReal Estate & Facility Manager
USG People
Henk VINCENTDirecteur Facilitaire Diensten & Masterplan
AZ Alma - Sijsele-DammeKoen VERGAUWENFacility, Real Estate & Energy Advisor
Stem online via www.facility-awards.be/het-publiek-stemt
Facility Manager van het jaar!
Facility & Maintenance Manager
Facility Manager van het jaar!
Een organisatie van
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 27
Stem mee voor de Facility Manager van het jaar!
De prijs ‘Facility Manager of the Year’ wordt
toegekend aan een man of vrouw die door zijn of haar
manier van denken, visie, engagement en inspanningen
bijgedragen heeft tot het succes van de onderneming
of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier
heeft hij of zij eveneens het beroep van Facility
Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en
bijgedragen tot de professionalisering ervan.
Op basis van de nominaties van het publiek
werden dit jaar 6 fi nalisten verkozen door de vakjury voor de titel van ‘Facility
Manager of the Year 2014’. Het is mogelijk
om te nemen aan dit evenement door
online op de kandidaat van uw keuze te stemmen. Op 29 april 2014
zal de titel ‘Facility Manager
van het Jaar’ toegekend worden
tijdens de prijsuitreiking van de
‘Facility Awards 2014’ in de SkylinE40 te Aalst.
‘Facility Manager of the Year’ wordt
toegekend aan een man of vrouw die door zijn of haar
manier van denken, visie, engagement en inspanningen
bijgedragen heeft tot het succes van de onderneming
of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier
heeft hij of zij eveneens het beroep van Facility
Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en
bijgedragen tot de professionalisering ervan.
Op basis van de nominaties van het publiek
6 fi nalisten verkozen voor de titel van ‘Facility
Manager of the Year 2014’. Het is mogelijk
om te nemen aan dit evenement door
kandidaat van uw te stemmen. Op 29 april 2014
zal de titel ‘Facility Manager
van het Jaar’ toegekend worden
tijdens de prijsuitreiking van de
‘Facility Awards 2014’
Guy EECKHOUTFacility & Maintenance Manager
Barco
Ann TROCHFacility Manager D.E Master Blenders 1753Guy VANHOORDE
Departementshoofd Facility Management
Stad Gent
Michel VAN DONGENReal Estate & Facility Manager
USG People
Henk VINCENTDirecteur Facilitaire Diensten & Masterplan
AZ Alma - Sijsele-DammeKoen VERGAUWENFacility, Real Estate & Energy Advisor
Stem online via www.facility-awards.be/het-publiek-stemt
Facility Manager van het jaar!
Facility & Maintenance Manager
Facility Manager van het jaar!
Een organisatie van
28 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Perfect facilitair huwelijk tussen administratie en productieAnn Troch maakte in 2005 via een internationale functie bij General Electric de overstap van de telecomwereld naar het vermaarde koffiemerk Douwe Egberts, vandaag officieel D.E Master Blenders 1753. Daarmee werd ze in één klap facility manager voor twee bedrijven met zeer uiteenlopend karakter: de administratieve hoofdzetel en een productiebedrijf, dat 24/24 op volle toeren doordraait.
GENOMINEERDE ANN TROCH
Na tien jaar als office manager aan de slag te
zijn geweest, gaf Ann Troch haar carrière in
1996 een nieuwe wending en debuteerde
in facility management. Bij Chrysler Europe kreeg
ze de opdracht de renovatie van de hoofdkantoren
aan de Woluwelaan in Sint-Lambrechts-
Woluwe in goede banen te leiden. Aansluitend
kreeg haar carrière in facility management een
internationale dimensie met de restyling van het
Europese dealernet. Enkele Amerikaanse collega’s
introduceerden haar bij IFMA, waar ze sinds 1996
internationaal lid van is.
Van Chrysler Europe ging het in 2001 naar
de telecomwereld, om in 2005 bij D.E Master
Blenders 1753 aan de slag te gaan als Facility
Manager. Zij is o.a. verantwoordelijk voor fleet
management, alle netwerken binnen het bedrijf,
telecom, hard & soft services, enz.
“Facility Maangement vat serviceverlening zo
breed mogelijk op” stelt Ann Troch. “Het is
ondersteunend voor de corebusiness van de
onderneming en heeft in mijn geval impact
op alle lagen, m.a.w. op alle aspecten van de
productie en de kantoorwerking. Meer nog dan
in de kantoorwereld is verandering bij productie
een constant gegeven als gevolg van de talrijke
deelgebieden die de aandacht opeisen, alsook de
interne en externe impact van alles wat met de
fabriek te maken heeft”.
Professionalisering en creativiteitFacility Management is de voorbije jaren
nadrukkelijk geprofessionaliseerd. “Het is
belangrijk om alle processen te doorgronden om
ze vanuit die kennis te bewaken, te analyseren en
te stroomlijnen” getuigt Ann Troch. “Budgetbeheer
is één van de hoofdtaken geworden binnen
de discipline”. Als Facility Manager moet men
creatief zijn en oplossingen zoeken om binnen het
budget de beste service aan te bieden. Er wordt
veel meer transparantie gevraagd binnen het
bedrijf. Gebruik maken van een FMIS kan daartoe
een meerwaarde bieden. Een goede uitwisseling
van ervaringen met collega’s draagt daar eveneens
toe bij. “Verleden jaar heb ik mijn collega’s in
Frankrijk bijgestaan bij het herbekijken van
de mogelijkheden in het kader van hun fleet
management en de optimalisering van hun
gebouw in het centrum van Parijs”.
‘Management’ kent vele aspecten: de
relaties met leveranciers, het beheer van de
Ann Troch, Facility Manager D.E Master Blenders 1753
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 29
Perfect facilitair huwelijk tussen administratie en productie
D.E Master Blenders 1753
D.E Master Blenders 1753 is een internationale speler voor koffie- en theeproducten met hoofdzetel in Nederland. Het
bedrijf is vertegenwoordigd in 45 landen en stelt ongeveer 7500 mensen tewerk. De Belgische vestiging telt een 600-
tal medewerkers en omvat drie takken: D.E. Retail, verantwoordelijk voor de B2C-verkoop (hoofdzakelijk via de
grootdistributie); D.E. Professioal, voor de B2B-activiteiten (o.a. catering en vending machines); D.E. Manufacturing, de
fabriek voor koffieproductie van groene boon tot pakje of Senseo-pad. Voor 2005 waren de verschillende deelgebieden van
facility management ondergebracht bij verschillende personen en diensten. Toen Ann Troch de functie opnam werd alles
gecentraliseerd. Haar departement telt negen medewerkers en de grotere diensten worden uitbesteed.
processen, het sturen van de eigen mensen, maar
het slaat evenzeer op de ‘klanten’. “De klant moet
zich koning voelen en daarom moet je weten wat
er nodig is” stelt Ann Troch.
Als Facility Manager zit Ann Troch in het
Management Team van D.E Master Blenders
1753. Via de ‘Country Board’ is er een goede
wisselwerking met de top, wat de functie naar
strategisch niveau optilt . “Er is vandaag meer
vraag vanuit het topmanagement dat de expertise
van de Facility Manager erkent, terwijl je lange
tijd hooguit in de marge om advies werd gevraagd,
maar niet echt zelf over belangrijke zaken besliste”
merkt Ann Troch op.
Focus op continuïteit “De uitrol van een nieuw hoogspanningsnet was
zeker één van de belangrijkste innovaties die ik
heb kunnen doorvoeren” getuigt Ann Troch.
“De gebouwen dateren uit de jaren zeventig
en continuïteit is zeker voor de productie
een topprioriteit”. De vervanging van het
hoogspanningsnet werd slechts een deel van
een groter actieplan dat focuste op continuïteit
en in de periode 2006 – 2010 tot uitvoering
werd gebracht. Het aanleggen van wachtbuizen
met het oog op toekomstige ontwikkelingen,
de aanpassing van het waterdistributienet, het
volledig in kaart brengen van alle nutsleidingen
op de site, substantiële grondwerken voor de
installatie van een stikstoffabriek, het zijn stuk
voor stuk maatregelen in functie van een 7/7
draaiende productie. Bovendien gebeurden de
aanpassingen terwijl de productie gewoon continu
doorging. Ann Troch: “Voordien was er ooit een lek
die verplichte om de hoofdkraan dicht te draaien,
met het stilvallen van de productie tot gevolg.
Maar ook wanneer de productielijnen aangepast
worden is het essentieel om alle aansluitpunten
exact te kunnen aanwijzen”.
De alsmaar strenger wordende milieuwetgeving
noopt tot grote alertheid en resulteert eveneens
in innovatie. Zo heeft D.E Master Blenders
1753 een eigen waterzuiveringsstation met
constantemonitoringgebouwd. In2013speelde
de facilitaire afdeling een belangrijke rol bij de
hercertificatie van de ISO 14001 voor milieu en
diverse energiemaatregelen in het kader van het
energieconvenant.
Bijscholing is een permanent gegeven voor elke
Facility Manager en FM-medewerker. Ann Troch:
“Je leert van je bazen, leveranciers, consultants en
van je collega’s die je ontmoet via IFMA en diverse
vakbijeenkomsten. Alleen in je eigen hoekje los je
het niet op!”.
De voortdurend veranderende (milieu)wetgeving
vereist specifieke bijscholing. Het aanbod moet
nog ruimer en een modulaire aanpak, waarbij
maatwerk voor elke cursist mogelijk wordt,
verdient de voorkeur.
Facility Management is nodig“Ik vind het belangrijk voor mijn vak te staan, erin
te geloven dat facility management nodig is in het
belang van elke onderneming en de mensen die
daar werken, en die overtuiging ook uit te dragen”
verklaart Ann Troch. “Ik heb me daarom graag
geëngageerd in IFMA en neem graag de rol van
FM-predikant op mij!”.
“Facility Management is geen egotripperij,
doe je niet zomaar in je eentje! Het gaat erom
verschillende partijen samen te brengen om tot een
oplossing te komen. Het is een beetje psycholoog
spelen”.
Eduard CODDé n
30 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Rebranding van Orange naar Base Meer doen dan toveren alleen Ann Troch trad in 2001 in dienst bij de mobiele
telecom operator ‘Orange’, in België opererend als
een joint-venture tussen KPN en Orange, toen nog
in Britse handen. Toen France Telecom Orange
overnam, werden de aandelen in Orange België
verkocht aan KPN waarbij de merknaam Orange
in België werd omgedoopt naar Base. Dat ging
gepaard met een enorme rebrandingoperatie, met
de tijdsdruk als grootste spelbreker.Ann Troch:
“In amper 3 weken tijd moesten 43 winkels
verspreid over gans België heringericht worden.
Een gemiddelde dus van 15 winkels per week,
terwijl tijdens de voorbereiding van deze operatie
noch de naam, noch de kleur voor de nieuwe
company identity bekend was!”
Maanden voorafgaand aan de totale rebranding
werd een projectgroep opgericht met vertegen-
woordigingen van de afdelingen Sales, Marketing,
ICT en Facilities. Er werd een testshop opgebouwd
om alle mogelijke variaties aan kasten, vloeren,
opstellingen, enz. te kunnen visualiseren, wat
vooral Sales & Marketing moest toelaten een
definitieve keuze te maken.
Met de chronometer in de rugMet 5 architecten werd de volledige rebranding
van de winkelpunten, waarvoor verschillende
leveranciers moesten worden ingeschakeld, tot
op de minuut precies getimed en opgevolgd.
Ann Troch: “Alsof de tijdsdruk op zich nog niet
volstond om dit project tot een ‘mission impossible’
te maken, was er het ontbreken van elke indicatie
over de mogelijke toekomstige naam. We kenden
wel de afmetingen voor de lichtreclames, maar de
te gebruiken kleuren volgens de nieuwe company
identity werden slechts op het allerlaatste moment
vrijgegeven”.
De zaterdagavond ging de ombouw van de
winkels van start, om vrijdagmorgen klaar te zijn
voor de opening. Het was een enorme prestatie
van een perfect collegiaal samenwerkend team.
Ann Troch: “Het moest gewoon feilloos verlopen
en dat kon alleen door een bijzonder hechte
samenwerking tussen de vijf architecten, twee
bedrijven die instonden voor alle bekabeling
in de winkels, twee bedrijven die de Gyproc-/
schilderwerken voor hun rekening namen, een
meubelmakersbedrijf en een fantastisch ICT team.
Het mirakel mogen beleven dat het ondanks alle
te nemen hindernissen toch weer goed komt, geeft
je samen met alle betrokkenen telkens een enorme
energieboost”.
Ann Troch besluit: “Hoe stresserend die periode
ook was, ik zal ze altijd blijven beschouwen als de
grootste uitdaging in mijn loopbaan en durf zelfs
gewag te maken van een aan te bevelen ervaring
voor elke facility manager”.
Ann Troch belangrijkste FM-project:
Laat u inspireren! Deel de kennis en ervaringen van uw collega’s
in zake facility, real estate, workplace & mobility management
Abonneer u op het communicatieplatform Profacility > 1 jaar: 75 €
→ Profacility Magazine & Profacility Specials: 6 publicaties/jaar3 publicaties van het magazine (maart-juni-oktober)
+ Real Estate Showcase (mei)+ Workplace Showcase (sept)
+ Profacility Guide / Services Showcase (dec)
→ Profacility e-Newsletter: 7 publicaties/jaar
→ Vrije toegang tot de online bibliotheekww.profacility.be/biblio > meer dan 520 artikels
www.profacility.be/abo
Guy EECKHOUT, Barco Henk VINCENT, AZ AlmaAnn TROCH, D.E Master Blenders 1753 Koen VERGAUWENGuy VANHOORDE, Stad Gent Michel VAN DONGEN, USG People
Effi ciency in buildings, workplace, facility and mobility managementBu
sines
s In
tera
ctive
Med
ia b
vba
- Pro
faci
lity m
agaz
ine
nr. 4
1 • D
riem
aand
elijk
se p
ublic
atie
• m
aart
- apr
il 201
4 • N
eder
land
stal
ige
uitg
ave
• 7,5
0 EU
R • A
fgift
ekan
toor
Leu
ven
Mai
l • P
3040
98
Zes leiders strijden voor de titel van Facility Manager van het jaar
Publiek-Private Samenwerking FM-revolutie achter de gevangenismuren
Christine D’Hont, Chef van de gevangenisinstelling in Leuze
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 31
Rebranding van Orange naar Base Meer doen dan toveren alleen
Laat u inspireren! Deel de kennis en ervaringen van uw collega’s
in zake facility, real estate, workplace & mobility management
Abonneer u op het communicatieplatform Profacility > 1 jaar: 75 €
→ Profacility Magazine & Profacility Specials: 6 publicaties/jaar3 publicaties van het magazine (maart-juni-oktober)
+ Real Estate Showcase (mei)+ Workplace Showcase (sept)
+ Profacility Guide / Services Showcase (dec)
→ Profacility e-Newsletter: 7 publicaties/jaar
→ Vrije toegang tot de online bibliotheekww.profacility.be/biblio > meer dan 520 artikels
www.profacility.be/abo
Guy EECKHOUT, Barco Henk VINCENT, AZ AlmaAnn TROCH, D.E Master Blenders 1753 Koen VERGAUWENGuy VANHOORDE, Stad Gent Michel VAN DONGEN, USG People
Effi ciency in buildings, workplace, facility and mobility management
Busin
ess
Inte
ract
ive M
edia
bvb
a - P
rofa
cility
mag
azin
e nr
. 41
• Drie
maa
ndel
ijkse
pub
licat
ie •
maa
rt - a
pril 2
014
• Ned
erla
ndst
alig
e ui
tgav
e • 7
,50
EUR
• Afg
iftek
anto
or L
euve
n M
ail •
P30
4098
Zes leiders strijden voor de titel van Facility Manager van het jaar
Publiek-Private Samenwerking FM-revolutie achter de gevangenismuren
Christine D’Hont, Chef van de gevangenisinstelling in Leuze
32 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Projectmatige en proacti eve aanpakMichel van Dongen bundelt alles wat niet tot de core business van een bedrijf en specialisaties als marketing, sales en HR behoort, onder facility management. Die brede scope aan verantwoordelijkheden betekent voor hem een enorme motivatie. Hij ziet een grote toekomst weggelegd voor het vakgebied op strategisch niveau, maar facility management moet zich beter verkopen en heeft daarom nog een lange weg af te leggen.
GENOMINEERDE MICHEL VAN DONGEN
Michel van Dongen studeerde af als
Bachelor Boekhouden, een richting die
in zijn latere facilitaire loopbaan altijd
zeer nuttig is gebleken. “Het gaat altijd over de
cijfers, een CFO denkt in cijfers en volgens de
balans van de onderneming. Als Facility Manager
moet je je projecten dan ook altijd met cijfers
staven en verdedigen”.
Zijn affiniteit met informatica bracht hem bij
een IT-bedrijf voor het ontwikkelen van een
boekhoudpakket. Hij volgde de evoluties op de
voet, werd netwerkspecialist en promoveerde
tot ‘system engineer’. Een volgende carrièrestap
bracht hem bij Cimad, waar een verhuisproject op
stapel stond om de integratie met IBM te realiseren.
Netwerken speelden daarin een belangrijke rol,
wat leidde tot een benoeming tot ‘projectmanager’;
de eerste stap naar facility management was gezet.
Capco diende zich als volgende carrièrestap aan,
met veel internationale ervaring en het beheer
van een 700 voertuigen tellende vloot. Michel
van Dongen: “Ik heb daar in 5 jaar tijd wel voor
10 jaar aan ervaring opgedaan!”. De volgende
stap was bij Microsoft, met het invoeren van het
nieuwe werken n.a.v. het verhuisproject (space
optimalisatie en change management) van de
Culliganlaan naar het Da Vincipark. Bij Accenture
begeleidde hij vervolgens een gelijkaardig verhuis-
en veranderingsproject. Bij deze laatste twee
werkgevers nam hij ook het fleet management
voor zijn rekening. In 2010 volgde de overstap
naar USG People.
USG People
USG People is een op de Amsterdamse beurs genoteerd bedrijf, met vestigingen in acht Europese landen, waaronder
Nederland, België, Duitsland en Frankrijk. Het overkoepelt verschillende gespecialiseerde merken, waaronder Start People,
Unique, Secretary Plus en USG Professionals. Dat resulteert in een werkomgeving voor facility management die samen 160
kantoren telt (waarvan 20 in/ex house), 1500 medewerkers dient en 1300 auto’s beheert.
Michel van Dongen leidt een facilitair team van 10 mensen, verdeeld over drie subdepartementen: Real Estate Contracts (en
onroerende materies), Real Estate Projects (en onroerende materies), Service Desk, Materiebeheer (o.a. Fleet). De facilitaire
dienst is georganiseerd binnen een ‘shared service center’, als interne leverancier, maar gepersonaliseerd naar de onderlig-
gende merken, waarvoor facility management ook de budgetten beheert.
Business partnership “Facility management gaat om het management
van een business partnership tussen verschillende
stakeholders binnen verschillende deelgebieden
alstechnieken,softservices(schoonmaak,onthaal,
catering), beveiliging en toegangscontrole, real
estate, projecten…” definieert Michel van Dongen.
Business partnership staat voor ‘samen doen’ en
het bieden van een meerwaarde door vanuit de
business te denken, en niet vanuit de kosten.
Bij USG People gaat het om maatwerk gericht
op de vier hoofdmerken. Kwaliteit en expertise
moeten hand in hand gaan met kostenefficiëntie
en het continu verbeteren van de processen. “Een
reactieve aanpak komt altijd te laat” argumenteert
Michel van Dongen. “Facility management moet
bij de directie een goed plan voorleggen om te
mogen uitvoeren, moet problemen vóór zijn
en vermijden dat een mug tot een olifant wordt
uitvergroot. Alle dagen beter doen is onze missie”.
People manager Managementcapaciteiten zijn essentieel voor
de Facility Manager. “Zelf ben ik nog beperkt
operationeel bezig. Ik concentreer me maximaal
op het aansturen van het team” geeft Michel van
Dongen aan.” Een Facility Manager is een ‘people
manager’ voor zowel de eigen mensen als de
dienstverleners. Het gaat om stimuleren van de
talenten van de individuen.”
Hoe meer services uitbesteed worden, hoe meer
de management- en controlecapaciteiten aan
FACILITY AWARDS 2012 33
Projectmatige en proacti eve aanpakbod komen. Michel van Dongen: “Ik werk graag
projectmatig met al mijn medewerkers. Elk project
heeft een begin- en eindpunt, en biedt daardoor
een meetbare mijlpaal. Het is ook aangenamer en
motiverender voor alle betrokkenen”.
Strategisch planFacility management mag niet gezien worden als een
kostenpost, maar scoort rendement voor het bedrijf
indien het op strategisch niveau acteert. Michel
van Dongen ontwikkelt zijn eigen strategisch plan
binnen het van hogerhand opgelegde actieplan en
verdedigt het t.o.v. de operationele managers voor
de verschillende merken binnen USG People.
Hij vat zijn strategische aanpak samen in 3 x
‘F’: flexibiliteit, focus en fun. Flexibiliteit staat
voor het mee helpen zoeken naar out-of-the
box- oplossingen. Een maximale communicatie
is hierbij zeer cruciaal, niet alleen om zo snel als
mogelijk de juiste behoeftes te kunnen inschatten,
maar ook om de verwachtingen juist te stellen
gekaderd binnen de middelen en policies die door
USG People aangereikt zijn.. Een duidelijke focus
dient er te zijn naar de klant en naar de kosten,
via degelijke processen in de basis, en via het
maximaal ontwikkelen van de rol als adviseur in de
materies binnen het eigen team. ‘Fun’ wijst op het
uiteindelijke resultaat en hoe we er toe gekomen
zijn. Een positief ingesteld team, met de nodige
ervaring en de drive om oplossingen te vinden,
leidt gegarandeerd tot een positieve ervaring bij de
klant.
Het professionaliseren van het vakgebied is
duidelijk merkbaar en toch is dit nog maar een
begin volgens Michel van Dongen: “De opleiding is
vandaag al erg goed merk ik aan de stagiairs die we
graag opnemen, maar de praktijk is bepalend. Het
gaat tenslotte telkens om maatwerk”.
Beter doen met minderMichel van Dongen bouwde een facilitaire dienst
om van het puur operationeel uitvoeren van taken
naar een rol waarin business partnership voorop
staat. Hij installeerde een FMIS, omdat ‘meten is
weten’ onontbeerlijk is voor professioneel facility
management. “Alle gegevens zijn nu gecentraliseerd
aanwezig en bruikbaar voor evaluatie”. Duur-
zaamheid en energiebesparing zijn constante
aandachtspunten. “We bespaarden 18% energie
door het invoeren van het ‘Sonar’-systeem”.
Er werd een training opgezet rond ‘lean thinking’,
Michel van Dongen, Real Estate & Facility Manager bij USG People Belgium
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
met als doel de teamleden te betrekken bij verbeter-
initiatieven vanuit de filosofie dat zij zich hierin
maximaal betrokken dienen te voelen om tot de
beste resultaten te komen.
Facility management in het voetlicht Facility management moet zichzelf leren
verkopen, moet een degelijk plan ontwikkelen,
actie ondernemen, de resultaten meten en ze ook
communiceren naar directie en klanten.
De Facility Manager moet durven beroep doen op
specialisten voor de diverse deelgebieden. “Zich
omringen met goede mensen mag niet bedreigend
ervaren worden, maar maakt je juist sterk in de
functie” pleit Michel van Dongen. “De Facility
Manager is in de eerste plaats een generalist, die
zich omringt met experten, die hij aanstuurt”.
Leiding geven (management) en beter
communiceren zijn belangrijke uitdagingen,
evenals het aangaan van een huwelijk met
HR en ICT. Facility management staat voor
verandering. De gewenste verandering is
slechts mogelijk in samenwerking met
HR en met technische ondersteuning
door ICT.
Facility management moet zich constant
bewijzen: men is slechts zo goed als de
laatst geleverde prestatie!
Eduard CODDé n
34 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
RE-prove & Facility 2.0Leren anders werken
Eén van de meest ingrijpende projecten die Michel
van Dongen begeleidde voor USG People was het
project RE-prove (van Real Estate improve): het
invoeren van ‘het nieuwe werken’ en het efficiënter
gebruik maken van ‘dure’ kantooromgeving. ‘Anders
werken’ corrigeert hij meteen en benadrukt bovenal
het belang van change management bij een dergelijk
project.
“Al te vaak wordt het invoeren van het nieuwe
werken herleid tot een andere bemeubeling van de
kantoorruimte, terwijl dat slechts één facet van het
grote geheel is” commentarieert Michel van Dongen.
“De essentie van een dergelijk project wordt gevormd
door de verandering, de communicatie daarrond en
hierdoor de betrokkenheid van alle medewerkers.
Elk puzzelstukje van het project draagt bij tot het
welslagen van het geheel”.
Niet in het minst is er de noodzakelijke verandering
van een beoordeling op aanwezigheid naar een
beoordeling op resultaat. Het aanpassen van het
beoordelingsmodel is hoofdzakelijk een HR-verant-
woordelijkheid. Facility management faciliteert het
anders werken, maar kan niet instaan voor de
verandering van het beoordelingsmodel.
Technieken adapteren De ‘verandering’ slaat ook op het invoeren van tal van
nieuwe technieken, een investering die slechts zin
heeft wanneer ze ook maximaal benut wordt door de
gebruikers. Zo is VoIP geïmplementeerd voor de
ganse organisatie, maar zijn de mogelijkheden niet
meteen duidelijk voor iedereen.
Michel van Dongen: “Het is essentieel om de
volledige organisatie te betrekken, opleidingen te
voorzien en feedback te vragen aan de gebruikers om
de dagelijkse werking nog te verbeteren. Gebruikers
moeten herhaaldelijk begeleid worden bij het
gebruik van technieken als conference calls om een
mentaliteitswijziging mogelijk te maken. Dan kan
het aantal verplaatsingen dalen. De niet gereden km
is de beste km”.
Mentalieteitswijziging (Facility 2.0)Dienstverlening is een mentaliteitskwestie waarvan
iedereen moet doordrongen zijn, niet slechts de
benaming van een departement.
Probleemoplossend werken was een belangrijke stap
in de goede richting: het probleem beschrijven, hoe
is het er gekomen, hoe werken we naar een oplossing.
Oplossingsgericht werken gaat nog een stapje verder:
het gaat uit van wat er is, wat gaat er goed, en met
deze input gaan we verder naar de oplossing binnen
de juiste balans tussen output t.o.v. effort.
Michel van Dongen blikt zelf graag terug naar de
internationale projecten die hij mocht uitvoeren:
“De verschillende culturen en de daarmee gepaard
gaande andere aanpak van probleemstellingen zijn
erg verrijkend”.
Michel van Dongen belangrijkste FM-project:
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 35
Voldoet u aan dit profiel? Dan werkt u vast met het beveiligingsplatform AEOS. Zo niet, kijk dan op www.nedapsecurity.com/nl/gezocht
GEZOCHT:stressvrije facility manager m/v
Als onderdeel van uw vele dagelijkse werkzaamheden bent u verantwoordelijk voor de veiligheid van alle mensen en hun bezittingen in het gebouw. Daarbij let u scherp op de gastvrijheid, evenals op het beschikbare budget.
201402 Profacility no41.indd 1 21-02-14 11:43:29
Crawford OH1042De volgende generatie Sectionale overheadpoorten
Modern, robuust en flexibel: de nieuwe Crawford OH1042 van ASSA ABLOY Entrance Systems is speciaal ontwikkeld om uw bedrijf in beweging te houden – voor alle taken en elk soort weer. Met talloze vernieuwingen en een formidabele isolatie biedt deze oersterke, attractieve sectionale overheadpoort een enorm aantal opties en de laagst mogelijke bedrijfskosten. Dit alles ondersteund door optimale service.
Ontdek waarom de Crawford OH1042 de perfecte match is voor uw industrie.
visit us @ www.crawfordsolutions.be and win a citytrip*
* voo
rwaa
rden
op
de w
ebsi
te
240314_NL_Crawford_125x177_ProFacility.indd 1 3/03/14 11:41
36 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
De wijste stad van Vlaan deren als klant voor facility man agementFacility management is als een concert: de muzikant is waar het om draait en waarvoor de klanten komen, maar zonder de ondersteuning door podiumbouw, verlichting, PA-installatie, ticketverkoop, catering, enz. is er geen concertervaring mogelijk, al zeker geen die positief in het geheugen wordt meegedragen.
GENOMINEERDE GUY VANHOORDE
Guy Vanhoorde studeerde af als officier-
ingenieur aan de Koninklijke Militaire
School. “De leidinggevende capaciteiten,
die daar praktisch ontwikkeld worden, komen
me nog steeds van pas” commentarieert hij deze
studiekeuze.
Begin de jaren negentig was de grote verhuisoperatie
van de in Duitsland gekazerneerde militairen
naar thuisland België aan de orde. “Er was een
aanzienlijk tekort aan geschikte huisvesting en
zo werd ik ingeschakeld bij het ontwerpen van
de kazernes en diverse gebouwen” licht hij toe.
Voor Guy Vanhoorde was het ook de eerste stap
naar facility management. Zijn laatste wapenfeiten
bij Defensie situeren zich in Heverlee waar Guy
Vanhoorde werd betrokken bij de uitbreiding van
de kazerne en bijdroeg aan de ontwikkeling van
het masterplan, de infrastructuur en de gebouwen
voor een 7 hectaren grote site. Hij promoveerde
tot Adjunct Directeur voor het beheer van de
bouwprojecten & het onderhoud in een bepaalde
sector.
In 2000 ruilde hij zijn carrière als genieofficier
voor een functie als Ingenieur Openbare Veiligheid
bij de Stad Gent. Er volgde een vacature voor een
Technisch Adviseur ter ondersteuning van de
directeur-manager in de Dienst Gebouwen. Guy
Vanhoorde slaagde in de toelatingsproeven. In
2003 werden alle voordien verzuilde technische
diensten gecentraliseerd en ondergebracht bij
Departement Facility Management Stad Gent
Als departementshoofd stuurt Guy Vanhoorde een facilitair departement aan, dat aansluit en bijdraagt tot het realiseren van
de strategische doelstellingen van de Stad Gent en van het Departement FM in het bijzonder. Het departement omvat zes
verschillende diensten: Dienst Vastgoedbeheer: staat in voor de uitwerking, realisatie en opvolging van de vastgoedstrategie,
o.m. door het opmaken en bewaken van het masterplan. Dienst Bouwprojecten: staat in voor de realisatie van grote(re)
beleids- en beheersprojecten. Dienst Onderhoud Gebouwen: staat in voor het ‘in stand houden’ van alle gebouwen en
hun installaties waarvoor het Departement FM de onderhoudswerkzaamheden beheert. Dienst Service & Logistiek: levert
facilitaire producten en diensten m.b.t. logistiek, vlootbeheer, schoonmaak, services en documentondersteuning. Dienst
Aankoopbeheer staat in voor de uitwerking, realisatie en opvolging van het aankoopbeleid, het aankoopbeheer, het bestel-
proces en het beheer van het aankoopproces.
facility management. Guy Vanhoorde kwam
als kwaliteitscoördinator terecht in de staf van
het toenmalige facilitaire departement. In 2004
vertrok het toenmalige departementshoofd, met
een vacature voor de opvolging tot gevolg. Guy
Vanhoorde: “Het boeiende is dat het facilitaire
departement van de Stad Gent zowel de supply
chain als real estate verenigt”.
Voor mensen, door mensenDe klant van de facilitaire dienst staat voorop
voor Guy Vanhoorde: “Facility management gaat
om mensen, is geëvolueerd van ‘dingen regelen’
naar maximale focus op de klant. Als Facility
Manager sta je voor het beheer van de klant, de
expertise en het beleid”. Hij heeft zijn eigen stempel
gedrukt op het strategisch beleid waarin deze drie
elementen verweven zitten. “De organisatie van het
Departement Facility Management van de Stad Gent
legt sterk de nadruk op het versterken van de eigen
expertise” licht Guy Vanhoorde toe. “Het gaat om
real estate management, investeringsprogramma’s
die via project management opgevolgd worden
door onze dienst bouwprojecten, maintenance…
Aan het hoofd van elk expertisegebied staat een
directeur met een FM-opleiding”.
Verwachtingen inlossen“Klanten verwachten operationeel handelen
van het Departement Facility Management. Als
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 37
De wijste stad van Vlaan deren als klant voor facility man agement
departementshoofd moet je een strategische visie
uitzetten die het operationeel verwachte concreet
laat gebeuren” verduidelijkt Guy Vanhoorde zijn
kijk op strategisch facility management. “Door
de operationele feiten te communiceren en toe te
lichten, krijg je kansen om strategisch te mogen
blijven werken”. Facility management moet denken
vanuit de integrale keten en bijgevolg ook niet langer
een product vragen, maar in het rijke marktaanbod
op zoek gaan naar oplossingen. Aldus handelend
maakt facility management spontaan de opstap naar
een strategisch niveau. Het is duidelijk merkbaar
dat steeds meer spelers iFM vooruitschuiven. Guy
Vanhoorde: “Als Facility Manager moet je het
marktaanbod scherp in de gaten houden. Het gaat
erom dat facility management een oplossing moet
bieden, wat meer is dan een service of product. Zo
gaat het niet langer om het ter beschikking stellen
van voertuigen, maar om het uitwerken van een
duurzame mobiliteitsoplossing”.
Vertrouwen geven en verdienenDe geïntegreerde dienstverlening aan de klant
door de volledige organisatiestructuur van het
Departement Facility Management, is tot nog
toe het meest vernieuwend voor het facility
management bij de Stad Gent.
Medewerkers moeten het vertrouwen krijgen
om een project uit te voeren, vanzelfsprekend
binnen een af te bakenen kader. Dat werkt sterk
motiverend. Daarnaast is de installatie van een
FMIS een belangrijke mijlpaal. In 2000 was er
bijvoorbeeld nog geen volledige lijst beschikbaar
van alle vastgoed in portefeuille. Guy Vanhoorde:
“Het FMIS is vandaag voor iedereen toegankelijk
als een centrale database, waaruit iedereen -
zowel de facilitair beheerder, als zijn klant - de
informatie haalt die voor zijn dienst nodig
is”. Een andere innovatie betreft het
implementeren van procesgedreven
werken. Guy Vanhoorde verduidelijkt:
“Een klant vraagt om huisvesting en het
Departement Facility Management regelt
het nodige op vlak van bv. real estate, onderhoud
en bemeubeling”.
Guy Vanhoorde, Departementshoofd Departement Facility ManagementStaf - Stad Gent
Professionaliseren is de uitdaging voor de FM-toekomst“Duurzaamheid is één van de grootste uitdagingen
die zich stellen voor facility management!”
klinkt het overtuigd. “Voor de overheid betekent
dat maatschappelijke meerwaarde en facility
management heeft een niet te onderschatten impact
op de omgeving. Met een totaal aankoopbudget
van gemiddeld 100 miljoen EUR per jaar ligt er
een groot potentieel voor verduurzaming en het
opnemen van een voorbeeldrol”. ‘Flexibiliteit’ is
een andere grote uitdaging. Alles gaat sneller en
bijgevolg moeten er oplossingen gezocht worden die
op lange termijn bruikbaar blijven, m.a.w. flexibel
zijn in levensduur en gebruik. Duurzaamheid en
flexibiliteit kaderen in de algemene uitdaging van
het blijvend professionaliseren van het vakgebied.
Guy Vanhoorde: “Er zijn meer goed opgeleide
FM-ers nodig en een master-opleiding is daarvoor
wenselijk. De opleiding facility management moet
mensen voorbereiden die een beleid en een visie
kunnen ontwikkelen, een communicatieplan
kunnen opstellen en kunnen samenwerken met
experten. Hoe professioneler facility management
wordt, hoe geloofwaardiger het vakgebied zich
zal profileren. Uiteraard blijf je als Facility
Manager nauw betrokken bij het beleid
van jouw organisatie en klant”.
Eduard CODDé n
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
38 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014
Reorganisatie Departement Facility Management Stad Gent Uitwisseling van expertise voor een optimale dienstverlening
De benoeming van Guy Vanhoorde als nieuw
Departementshoofd ging gepaard met een
grondige reorganisatie van het facilitaire
departement,. De nieuw opgezette organisatie
integreerde de dienstverlening voor alle scholen,
de stadsadministratie en de sociale huisvesting, en
had toen betrekking op een 700 à 800 mede-
werkers.
Het hoofdstuk ‘supply chain’ is opgedeeld in
enerzijds ‘service & productie’, anderzijds
‘aankoop’. De aankoopdienst staat in dienst van
alle andere diensten onder de koepel van het
Departement Facility Management, en haar
klanten. Elke dienst stelt ook zijn eigen expertise
ter beschikking van elke andere dienst binnen het
Departement Facility Management binnen vooraf
gedefi nieerde processen of projecten.
“De uitrol van dit werkingsmodel gaat eigenlijk
nog steeds verder om maximaal aan te sluiten bij
de nagestreefde klantgerichte dienstverlening”
gaat Guy Vanhoorde verder. “Zo werden al in 2008
facility accountmanagers als klantenrelatiebe-
heerders aangetrokken. De expertisetakken HR en
Finance werden samengevoegd tot één dienst
binnen het Departement Facility Management”.
Werken met doelstellingenAls departementshoofd moet Guy Vanhoorde
rekening houden met een beleids- en beheercyclus,
een typisch gegeven voor de lokale overheid.
“Doelstellingen worden altijd uitgezet tegenover
een periode op korte en op langere termijn”
verduidelijkt hij. “Een voorbeeld daarvan is dat de
Stad Gent zich tot doel stelt klimaatneutraal te zijn
tegen 2050. HR en de toekenning van budgetten
wordt daaraan gekoppeld”.
Werken vanuit doelstellingen is een relatief jong
gegeven voor de lokale overheid. Guy Vanhoorde
licht toe: “Vroeger was het budget voor het
onderhoud van bijvoorbeeld de scholen toege-
wezen aan de schepen van onderwijs, die
begrijpelijk prioriteit gaf aan het onderwijsbeleid
en oog moest houden op de demografi sche
evolutie in Gent en omgeving. Daardoor kon niet
altijd de nodige prioriteit aan de gebouwen
worden gegeven. Nu is dat budget ondergebracht
bij facility management, wat leidt tot een beheer
vanuit een meer geïntegreerd perspectief”.
Het Departement Facility Management vraagt een
realistisch budget op bij het stadsbestuur en
bepaalt vervolgens in overleg met de klanten de
prioriteiten voor elk facet van de dienstverlening.
Zo wordt voor onderhoud het technisch advies
vanuit de facilitair expert, afgewogen tegenover de
vraag van de klant, die begrijpelijkerwijs de eigen
activiteiten voorop stelt.. “Bij verschillen tussen
het technisch advies en de klant, volgt overleg om
tot de beste oplossing en budgetbesteding te
komen. Dit alles binnen de krijtlijnen van het
gevoerde beleid en de beschikbare middelen”.
Guy Vanhoorde belangrijkste FM-project:
© B
erna
rd D
e Ke
yzer
CORPORATE Sponsors : EVENT Partners :
HOSTING Partners :
MEDIA Partners :
De prijs ‘Facility Manager of the Year’ wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden. De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
De presentatie van de ceremonie is in handen
van de charismatische Christophe Deborsu,
die zowel in Vlaanderen als in Wallonië gekend
en geliefd is.
Een organisatie van
Meer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.beMeer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.be
De Facility Awards worden jaarlijks door IFMA georganiseerd, in samenwerking met vele partners
De prijs
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden.FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
De prijs
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden.FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
Een organisatie van
Meer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.be
wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
Een organisatie van
Vier met ons de laureaten en de best practices van het
Facility Management
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 MAART 2014 39
CORPORATE Sponsors : EVENT Partners :
HOSTING Partners :
MEDIA Partners :
De prijs ‘Facility Manager of the Year’ wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden. De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
De presentatie van de ceremonie is in handen
van de charismatische Christophe Deborsu,
die zowel in Vlaanderen als in Wallonië gekend
en geliefd is.
Een organisatie van
Meer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.beMeer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.be
De Facility Awards worden jaarlijks door IFMA georganiseerd, in samenwerking met vele partners
De prijs
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden.FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
De prijs
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
de professionalisering ervan.
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te Aalst plaats vinden.FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
ontvangst mogen nemen.
Wees erbij tijdens deze feestelijke avond!
wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
Een organisatie van
Meer informatie, volledig programma en inschrijving via www.facility-awards.be of www.ifma.be
wordt toegekend aan een man of vrouw die door
zijn of haar manier van denken, visie, engagement en inspanningen bijgedragen heeft tot het
succes van de onderneming of organisatie waarvoor hij of zij werkt. Op die manier heeft hij of zij
eveneens het beroep van Facility Manager bekendheid en erkenning bijgebracht en bijgedragen tot
De ‘Facility Awards’ prijsuitreiking zal op 29 april 2014 in de SkylinE40 te De meest verdienstelijke Facility Managers en de winnaars van de ‘Best
FM Thesis’ award zullen uit handen van de juryleden deze Oscars van het Facility Management in
Een organisatie van
Vier met ons de laureaten en de best practices van het
Facility Management
40 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
Secundaire markten - de Gentse ‘dynamiek’ wakkert aanDe activiteit van de Belgische kantoormarkt beperkt zich niet enkel tot Brussel, hoewel onze hoofdstad liefst twee derde ervan voor haar rekening neemt. Samen met de Head of Belgium research van DtZ, Cédric Van meerbeeck, overlopen we enkele belangrijke parameters met een invloed op secundaire markten.
In zijn verslag over de Belgische secundaire
markten (kantoormarkten buiten Brussel)
noteert DTZ dat alle markten, met uitzondering
van Gent, hun activiteit het voorbije jaar zagen
teruglopen. DTZ wijdt deze terugval aan een reeks
factoren zoals de maturiteit van de markt, de
concurrentie van buurmarkten, de beperkte vraag
vanwege de openbare sector en het aanbodtekort.
Volgens Cédric Van Meerbeeck verklaren
verschillende feiten het succes van de Gentse
markt dit jaar. Hij haalt eerst en vooral het aanbod
aan, dat vele projectontwikkelingen omvat, want
Gent is op dat vlak een zeer dynamische stad.
Huurders tonen een zeker enthousiasme tegenover
de Arteveldestad die zich hierdoor onderscheidt
van de twee andere grote kantoormarkten in
Vlaanderen, namelijk Antwerpen en Mechelen.
“Gent biedt kwaliteitsvolle vestigingen in de rand”
legt hij uit. Deze vestigingen zijn bereikbaar met
de wagen en stemmen overeen met het volume
waar huurders naar op zoek zijn. Bovendien heeft
Gent een extra troef, aldus Cédric Van Meerbeeck:
de stad biedt een goede levenskwaliteit. Het
voorbije jaar noteerde Gent dan ook een take-up
van 58.000 m².
De cijfers van DTZ geven aan dat de totale take-up
van de Belgische secundaire markten 197.000 m²
bedroeg in 2013, hetzij 29% minder dan in 2012.
De gemiddelde take-up bedroeg 570 m² per
transactie in 2013.
Zware mobiliteitsproblemen in antwerpen Het succes van Gent roept automatisch de
volgende vraag op: waarom is de belangrijkste
Vlaamse markt, Antwerpen, erop achteruitgegaan?
Door net het tegenovergestelde van wat zich in
Gent voordoet: een tekort aan kwaliteitsvolle
projectontwikkelingen. Hoewel Cédric Van
Meerbeeck beaamt dat dit een grote rol speelt,
wegen volgens hem ook de zware mobiliteits-
problemen in Antwerpen flink door. Mobiliteit is
een cruciale factor die eerder al de Brusselse markt
trof. Maar er moet ook rekening gehouden worden
met een ander element: 2012 was een uitstekend
jaar voor Antwerpen en het was moeilijk om
hetzelfde tempo aan te houden in 2013. Niettemin
vertoonde de Antwerpse markt de voorbije vijf
jaar een relatieve stabiliteit, met een take-up van
95.000 à 100.000 m². De take-up van 89.000 m²
die in 2013 geregistreerd werd, ligt dus niet zo ver
onder het gemiddelde. Qua take-up sloot
Antwerpen 2013 af als leider van de populairste
secundaire markten, na bijna het hele jaar lang
een achterstand gehad te hebben op Gent.
aanbodtekort in LuikIn Wallonië noteerde Luik onlangs geen al te beste
resultaten. Volgens DTZ heeft dit ongetwijfeld te
maken met het aanbodtekort. Cédric Van
Meerbeeck benadrukt dat de leegstand in
kwaliteitsgebouwen bijna nul bedraagt. Zodra een
nieuwe projectontwikkeling aangekondigd wordt,
is alle beschikbare ruimte al ingevuld. “Het is een
zeer dynamische markt” gaat hij verder. “Luik
registreert heel wat beweging qua huurders, ook
in bepaalde federale administraties”. Wegens het
beperkte aanbod ligt de take-up lager dan die van
2012, maar zoals ook Cédric Van Meerbeeck
aangeeft, zitten nog heel wat projecten in de
‘overwegingsfase’. Het is dan ook mogelijk dat
Luik van het ene uiterste naar het andere gaat en
op vrij korte termijn met een aanbodoverschot zal
zitten. Het recente tekort aan projectontwikkelingen
op de markt heeft tot gevolg gehad dat de markt
uitgeput raakte en dat ontwikkelaars en
investeerders gestimuleerd werden om bij te
dragen tot het herstel van de activiteit in Luik.
Afwachten dus wat er dit jaar gebeurt wanneer
deze nieuwe projecten in de operationele fase
terechtkomen.
StaatshervormingIn het kader van de Staatshervorming, waarbij
federale bevoegdheden naar de Gewesten
overgeheveld worden, vindt Cédric Van Meerbeeck
dat het nog te vroeg is voor een raming van de
mogelijke impact daarvan: “In het begin dacht
men dat de hervorming een enorme impact zou
hebben op de kantoormarkt, maar vandaag is men
daar al niet meer zo zeker van. Wallonië had
gezegd dat de regionalisatie gepaard zou gaan met
de komst van minstens 2.500 nieuwe ambtenaren
verdeeld over Luik, Charleroi, Namen en Bergen.
Vandaag wordt dit cijfer al gereduceerd tot 500 à
rEaL EStatE I marKEt trENDS I
Cédric Van meerbeeck,Head of Belgium research, DtZ
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 41
Secundaire markten - de Gentse ‘dynamiek’ wakkert aan
600, ofwel een vierde van de oorspronkelijke
raming”. De regionalisatie zal wellicht een impact
hebben, maar we kunnen nog niet zeggen waar
deze impact voelbaar zal zijn en hoe groot die zal
zijn. Deze impact kan voor Namen, de hoofdplaats
van Wallonië, zelfs nul of negatief zijn, aldus
Cédric Van Meerbeeck. Want aangezien er in
Wallonië nog vier andere belangrijke markten
zijn, is het goed mogelijk dat bepaalde ambtenaren
Namen zullen verlaten voor een andere stad. Ook
de impact op Vlaanderen moet nog geraamd
worden.
Kan er op korte termijn een andere ‘fl orerende’
secundaire markt zoals Gent bijkomen? Niet
volgens Cédric Van Meerbeeck, die denkt dat Gent
rEaL EStatE I marKEt trENDS I
De kantoormarkt in Gent liet zich opmerken door de beste prestaties in 2013 dankzij een kwaliteitsvol aanbod met vele projectontwikkelingen, zoals de Blue towers die deel uitmaken van het Ghelamco arena complex (arteveldestadion). meer dan 50% van de 29.000 m2 van de Blue towers, die begin dit jaar opgeleverd worden, heeft al huurders gevonden.
goede resultaten zal blijven boeken en dat de
zelfregeling van de Luikse markt zou kunnen
uitdraaien op een positief 2014.
Maar wat er ook gezegd mag worden over Gent,
Antwerpen en Luik, het is in Leuven en Namen
dat we globaal genomen voor 2013 de prime rents
terugvinden op de secundaire markten. Namen is
de enige markt waar de prime rent gestegen is in
2013. Beide steden hebben een prime rent van iets
meer dan €160/m²/jaar (versus €290 à €300 in
Brussel).
Tim HARRUP ■
Secundaire kantoormarkten – take-up & Prime rent - 2009-2013 trend
take-up* Prime rent Gemiddelde huur 2013 Euro/m2/jaar Euro/m2/jaar
antwerpen 89.000 m2 140 € 106 € Gent 58.000 m2 146 € 113 € Leuven 16.500 m2 155 € 122 €Luik 13.000 m2 140 € 110 -115 €Charleroi 13.000 m2 140 € 136 € mechelen 11.000 m2 135 € 114 €Namen > 5.000 m2 155 € 132 -143 €
* Take-up = in gebruiknameBron: Rapport DTZ ‘Property Times – Belgium Secundary markets – Q4 2013’
© D
oc G
hela
mco
Euro/m2/jaar
13, 14 & 15 May 2014 Tour & Taxis Brussels
Let’s talk real estate
@realtybrussels Realty Brussels
Meet all providers of office, retail & logistic real estate in one place
Looking for new business space? Book your ticket before April 15th and save €50! www.realty-brussels.com
Your view on the
real estate market
Advertenties_Realty.indd 6 28/02/14 15:14
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 43
Business centers pikken hun graantje mee van de NWOW-trend Het kantooraanbod in business centers wordt alsmaar gevarieerder om beter tegemoet te komen aan de huidige behoeften. De talrijke opkomst van business centers en coworkingruimtes is in grote mate te wijten aan de toepassing van nieuwe organisatie- en evaluatiemethoden voor het werk in bedrijven, maar ook aan de toenemende mobiliteitsproblemen in en rond de grote steden.
D ankzij de evolutie van de mentaliteit en de
HR-managementmethoden deinzen heel
wat bedrijven er niet langer voor terug om
hun medewerkers thuis of vanuit satellietkantoren te
laten werken. Een van de basisprincipes van de New
Way of Working (NWOW) is om het werk te
evalueren in functie van de resultaten die behaald
werden op basis van duidelijk vastgelegde doel-
stellingen. Werknemers hoeven dus niet meer
verplicht de hele tijd fysiek aanwezig te zijn in de
bedrijfskantoren. Wanneer telewerken een groot deel
van de arbeidstijd vertegenwoordigt, wordt vaak de
voorkeur gegeven aan coworking in gedeelde
kantoren in plaats van aan ‘home working’, omdat de
sociale omgeving meer verrijkend en stimulerend is.
Flexdesk en coworking in overvloedVoor zelfstandigen, consultants, start-ups en zeer
kleine bedrijven biedt het all-in aanbod van business
centers heel wat voordelen. Het aanbod is interessant
op organisatorisch vlak, want de werkomgeving is
van het type ‘plug & play’ en bijgevolg onmiddellijk
operationeel. En het aanbod van de gedeelde
kantoren (flexdesk) is bijzonder competitief qua
prijs. Het business center Silversquare is op dat
gebied een pionier in België. Het was het eerste
centrum in Brussel dat coworking in gedeelde
kantoren aanbiedt met een zeer flexibele oplossing
waarbij men toegang tot de infrastructuur krijgt via
een individueel lidmaatschap, zoals in fitnesscentra.
Sinds 2008 krijgen leden voor 295 euro per maand
toegang tot de prachtig ontworpen en hyper-
uitgeruste kantoorruimten op een prestigieus adres,
en met een panoramisch uitzicht op Groot-Brussel
vanaf de tiende verdieping als extra troef. Leden
kunnen er hun bedrijf vestigen, waarbij ze
beschikken over een adres en een directe telefoon-
lijn. Kopieertoestellen, VOIP-telefonie, scanners,
WOrKPLaCE I tUrNKEY SOLUtIONS I
Coworkingruimte van het business center Silversquare aan het meeusplein in de Europese Wijk in Brussel.
WiFi, vergaderzalen, coffee corners... niets ontbreekt.
De sleutel tot dit succes? De ‘huurder’ beschikt niet
langer over een eigen kantoorruimte, maar neemt
elke dag waar hij wil plaats aan een van de vele
beschikbare werkplekken. De administratie verloopt
eenvoudig, efficiënt en transparant: één maande-
lijkse factuur in plaats van overeenkomsten met
verschillende leveranciers (huur, telecom, elektri-
citeit, schoonmaak, kopieertoestellen,...).
Deze oplossing met gedeelde kantoren is niet alleen
aantrekkelijk qua organisatie en prijs, maar ook
vanuit sociaal oogpunt. De werkruimte wordt
gedeeld door verschillende personen van
verschillende bedrijven die actief zijn in uiteen-
lopende sectoren, en is dan ook een bron van
verrijking en uitwisseling. De bedrijfsleiders van
Silversquare hebben de toegevoegde waarde van
deze kweekvijver van kennis en knowhow in hun
centers goed begrepen. Ze stimuleren networking en
informele ontmoetingen onder hun leden door
regelmatig conferenties en opleidingen te organiseren.
In vijf jaar tijd is het aantal leden van Silversquare
gestegen van 50 tot meer dan 400 en het business
center is momenteel uitgedijd over vijf verdiepingen
in de toren van de Louizalaan. Bovendien heeft
Silversquare twee nieuwe centers geopend: één aan
het Meeusplein in de Europese Wijk en één naast het
exclusieve fitnesscentrum Le Lloyd in Ukkel. En het
bedrijf wil zijn netwerk van hybride business centers
nog verder uitbreiden in Brussel en in andere steden
met zijn succesformule die vaste privékantoren
combineert met gedeelde flexkantoren.
Didier VaN DEN EyNDE n
44 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
Het nieuwe gebouw van Elia zet aan tot co-creatie De 400 werknemers van elektriciteitsnetwerkbeheerder Elia hebben hun werkplek in Diegem vaarwel gezegd en zijn verhuisd naar een volledig passief gebouw van 10.000 m² met een inrichting volgens de regels van de ‘Smart Way of Working’, Elia’s versie van het Nieuwe Werken. Een technologisch en menselijk avontuur dat binnenkort herhaald wordt voor de twee andere gebouwen van Elia in Brussel.
WOrKPLaCE & SPaCE maNaGEmENt I CaSE StUDY I ELIa, BrUSSEL I©
Mar
c De
tiffe
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 45
E en gebouw neerzetten voor de nieuwe
generatie. Dat was het streefdoel van Elia
met de bouw van ‘Le Monnoyer’, dat niet ver
van het station van Schaarbeek gelegen is, tegenover
het kanaal. Maar tussen de beslissing om te bouwen
en de eigenlijke verhuizing naar het nieuwe gebouw
zijn heel wat ideeën versmolten, zoals het SWOW-
concept. “We wensten te anticiperen op het gedrag
van jongeren” aldus Jonas Pappens, Head of Grid
Support & Informatization. “Door alle medewerkers
samen te brengen in landschaps- en gedeelde
kantoren, hebben we de samenwerking en de
uitwisseling van ideeën willen stimuleren, iets wat
voordien veel minder spontaan verliep als gevolg
van de fysische afbakening eigen aan gesloten
kantoren”. Het idee dateert van 2004 en de
beslissing kwam er toen het huurcontract van de
gebouwen in Diegem afliep. “Het was nu of nooit.
We wilden niet groter worden, maar ons openstellen
voor de werkmethoden van morgen”.
WOrKPLaCE & SPaCE maNaGEmENt I CaSE StUDY I ELIa, BrUSSEL I
De leiders van het project Smart Way of Working @ Elia.Jonas PaPPENS, Elia, Head of Grid Support & Informatizationmichèle GIOt, L.O.G, Space Plannermichel NEDErLaNDt, Elia, manager methods & Support
Smart Way of WorkingDe plannen van het Le Monnoyer gebouw dateren
van vijf jaar geleden, maar het idee om de SWOW
(Smart Way of Working) te implementeren, gaat
amper twaalf maanden terug. Het ontwerp van het
gebouw was vanaf het begin gericht op maximale
modulariteit, want op het ogenblik van de bouw
stond de keuze van de bouwheer voor gesloten
kantoorruimten of een open space nog niet vast.
Met het oog op deze flexibiliteit telt de structuur
van het gebouw geen binnenkolommen: de balken
zijn uit één stuk en hebben een spanwijdte van 14
meter. Zo kan de eigenaar de binnenruimte in alle
vrijheid indelen.
Elia belastte het bedrijf L.O.G met de studie voor de
inplanting en inrichting van de werkruimten,
evenals de verhuizing naar het nieuwe gebouw voor
de 400 medewerkers. Op basis van de studie koos
Elia definitief voor een flexdesk-oplossing en
© M
arc
Detiff
e
46 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
WOrKPLaCE & SPaCE maNaGEmENt I CaSE StUDY I ELIa, BrUSSEL I
schrapte de vaste werkplekken. Binnen elke
afdeling (die over een deel van de verdieping
beschikt) mag iedereen gaan zitten waar hij wil.
De 350 beschikbare werkplekken houden rekening
met een gemiddelde afwezigheid van 10% van het
personeel wegens vakantie, telewerk, opleidingen
of vergaderingen in een van de andere gebouwen
van het bedrijf. Aangezien het personeel geen vaste
werkplek toegewezen krijgt, beschikt iedere
werknemer over een eigen locker en een brievenbus
voor zijn post.
Door te kiezen voor gedeelde werkplekken in een
open space in plaats van vaste werkplekken en
gesloten kantoren, konden de werkruimten anders
uitgedacht en ingericht worden door het gebruik
van de werkplekken te optimaliseren en extra
ruimten te creëren voor taken die de nodige
concentratie vereisen. Daarnaast zijn er vergader-
ruimten ingetekend en zijn er aanpalend aan de
coffee corners ontspanningsruimten en ont-
moetingsruimten om de natuurlijke en informele
➊ Een van de redenen voor de minima-listische omgeving is de aanwezigheid van een geoptimaliseerde verlichting en een goede geluidskwaliteit. De verlichting is uitgerust met aanwezig-heids- en helderheidssensoren. Het gebouw heeft geen systeemplafonds, aangezien er geen technische ruimte nodig was.
➋ Op de benedenverdieping van het gebouw zijn gespreks- en ontmoe-tingsruimten voorzien om de informele communicatie te stimuleren.
➌ Door de keuze voor een flexdesk-op-lossing zijn er geen vaste werkplekken meer. Iedere werknemer beschikt over een eigen locker en een brievenbus voor zijn post.
communicatie te stimuleren. Michèle Giot, Space
Planner bij L.O.G, oppert dat de extra kosten voor
het inrichten van deze nieuwe ruimten voor
samenwerking deels gecompenseerd worden door
de gerealiseerde besparing als gevolg van de keuze
voor een open space in plaats van gesloten kantoren
en vaste werkplekken.
Een milieuvriendelijk gebouwVoor wat energieprestaties betreft is het Le
Monnoyer gebouw volledig passief en geklasseerd
als een nulenergiegebouw (NZEB). Dankzij onder
meer een hoogwaardige thermische isolatie (K18)
kunnen de fotovoltaïsche panelen op het dak van
de garages voorzien in de jaarlijkse warmtebehoefte
van 14 kWh/m2. Ook de ‘night cooling’ is passief. In
dat opzicht zegt Michel Nederlandt, Manager
Methods & Support bij Elia: “De enige warmte-
bronnen in dit gebouw zijn de mensen en hun
computer”. Het gebouw kreeg een score van ‘Very
Good’ in het kader van de milieucertificatie volgens
de BREEAM-methode. Deze certificatie heeft een
© F
oto’
s: M
arc
Detiff
e
➊
➋ ➌
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 47
Jonas PaPPENS, Head of Grid Support & Informatization bij Elia
belangrijke rol gespeeld in de studie en de inrichting
van de werkplekken, doordat er bepaalde normen
en bijkomende verplichtingen voor de inrichting en
uitrusting van de werkruimten nageleefd moesten
worden. Het ging daarbij onder meer om normen
op het gebied van akoestiek en ergonomie van het
meubilair en verplichtingen met betrekking tot het
gebruik van recycleerbare materialen of bijvoorbeeld
de plaatsing van de bureaus ten opzichte van de
verlichting en natuurlijke lichtbronnen.
Een eigen stijl voor iedere afdelingDe functionele studie naar de inplanting werd
uitgevoerd door L.O.G op basis van de behoeften
van elke afdeling, vooral op het gebied van
vergaderzalen, concentratieruimten (‘bubbles’) en
klasserings- en archiveringsruimten. Dit resulteerde
in een telkens weer andere configuratie van de
ruimte voor elke afdeling: Expertise, Infras-
tructuurprojecten, Aankopen, Beheer van de
vergunningen, Administratieve ondersteuning en
Netwerkontwikkeling. Zo beschikt de dienst
Aankopen uiteindelijk over meer vergaderzalen,
terwijl de afdeling Expertise meer concentratie-
ruimten heeft. Maar voor iedereen geldt de clean
desk regel voordat ze het gebouw verlaten.
Ook werden nieuwe IT-tools ontwikkeld om de
samenwerking vlotter te laten verlopen, zoals Lync
van Microsoft en een Softphone op PC voor
iedereen. Hierdoor zijn er ook meer mogelijkheden
om te telewerken.
Voor Michel Nederlandt is dit evenzeer een
investering voor het personeel als een aanpassing
van de ruimte. “We denken aan de toekomst, aan
het imago van het bedrijf op de arbeidsmarkt”.
De directie geeft het voorbeeld“Deze nieuwe filosofie voor de organisatie van het
werk betreft iedereen” benadrukt Jonas Pappens.
“De SWOW-strategie van het bedrijf wordt
letterlijk gedragen door onze directie die even-
min een gesloten kantoor heeft.. Dat geldt ook
voor de HR-medewerkers en de financiële
diensten”. Op operationeel niveau wordt de
verandering begeleid door een werkgroep: Jonas
Pappens, belast met de inrichting, en Michel
Nederlandt, belast met het gebouw. De HR-af-
deling heeft alle medewerkers begeleid bij de
overstap naar deze nieuwe filosofie van werken
door het organiseren van informatiesessies,
specifieke vormingen, gevoelsbarometers en een
intensief communicatieplan.
Elia koos niet voor een ‘gedragscode’ die
gedragsregels voor in de nieuwe gebouwen oplegt,
maar voor een ‘handvest’ dat helemaal niets gemeen
heeft met een politiereglement en “zonder hetwelk
er perfect kan geleefd worden” zegt Jonas Pappens.
Om dit evenwicht te bereiken, werd per verdieping
een ambassadeur aangesteld.
“Human Resources zijn altijd aanwezig geweest. Er
werden FAQ’s opgesteld en er werd een erezaak van
gemaakt om op alle vragen te antwoorden en ze te
publiceren”.
De communicatie gebeurt ook via interne commu-
nicatiemiddelen. Zoals Yammer, een sociaal intranet
waarop alle ideeën gespuid mogen worden. “Er is
geen moderator” licht Michel Nederlandt toe. “De
bedoeling is dat men zelf modereert”.
De verhuizing gaat tevens gepaard met nieuwe
mobiliteitsmodaliteiten. Naast de garages en een
goede bediening door het openbaar vervoer kan het
personeel gebruikmaken van een pendelbus tussen
het kantoorgebouw en het station van Schaarbeek.
Hoewel de verhuizing vanuit Diegem bijna een
afgesloten hoofdstuk is, is dat allesbehalve het geval
voor de twee andere gebouwen van Elia waarover
binnen achttien maanden ook een SWOW-saus
gegoten zal worden. Het enige verschil is dat ze niet
passief zullen zijn.
Jean-Claude VERSET n
© M
arc
Detiff
e
“ “Met deze nieuwe indeling en inrichting van de werkruimten wilden we ons openstellen
voor de werkmethoden van morgen
48 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
WOrKPLaCE & SPaCE maNaGEmENt I CaSE StUDY I ELIa, BrUSSEL I
Met het oog op een maximale flexi-biliteit in de indeling van de ruimten omvat de structuur van het gebouw geen binnenkolommen: de balken zijn uit één stuk en hebben een spanwijdte van 14 meter.
De ‘bubbles’ zijn afgesloten ruimten die gebruikt worden voor vergaderingen of voor taken die de nodige concentratie vereisen.
Het Le monnoyer gebouw, een ontwerp van het architectenbureau ‘architectes associés’, is het eerste gebouw van 10.000 m2 dat geklasseerd staat als een nulenergiegebouw (NZEB) en in Brussel neergezet werd langs het kanaal in een stedelijk herwaarderingsgebied.
Op de benedenverdieping van het gebouw zijn gespreks- en vergaderruimten ondergebracht.
© F
oto’
s: M
arc
Detiff
e
TrainingsThe cross-disciplinary side of Facility Management is continuously evolving. IFMA off ers trainings in order to professionalise the facility fi eld even more. New subject areas are constantly included in FM, which implies a certain sensibility and a great capacity to integrate new knowledge. In addition, the usual fi elds become deeper, much more complex and new aspects appear. The Facility Manager has to renew himself over and over again.
Postgraduat FM - HEPLCe post-graduat est une façon idéale de construire des réseaux entre tous les domaines du FM. Les participants ont l’occasion d’échanger des conseils concrets, des solutions, des opportunités, des pièges à éviter… Bref, de partager leurs bonnes pratiques. La formation s’agence autour de 3 axes théoriques : l’organisation des services facilitaires et les services associés aux bâtiments et aux personnes. Lieu : Haute Ecole de la Province de Liège, site du Campus 2000Rue de la Meuse, Jemeppe-sur-MeuseLa formation commence en octobre 2014& se poursuit jusqu’en juin 2015Contact : Alain DELAHAUT - [email protected]
→ “Maîtrisez les meilleures pratiques du métier”
Posthogeschoolopleiding FM - KAHO Sint-LievenDe posthogeschoolopleiding is een must voor iedereen actief binnen het vakdomein FM. De laatste jaren is de scope van de moderne Facility Manager zeer breed geworden. De opleiding wandelt met je door alle mogelijke facetten van de “Facility wereld”. De opleiding is rond 3 theoretische punten gestructureerd: de organisatie van facilitaire diensten en gebouw- of persoonsgebonden diensten.
Locatie: KAHO Sint-LievenHospitaalstraat 23, Sint-NiklaasDe posthogeschoolopleiding start in oktober 2014 & loopt tot juni 2015 Contact: Cliff MOSTIEN - cliff [email protected]
→ “Hands on Facility Management”
Postgraduat Strategic FM - Erasmus University College Brussels The postgraduate Strategic Facility Management guides you in developing a well-thought-out policy for the facility services in your organisation. The curriculum is unique, of high quality and based on current research into the developments in the fi eld and their signifi cance for the knowledge and skills of the Facility Manager.
Location: Dansaert CampusZespenningenstraat 70, BrusselsPostgraduate starts in October 2014& ends in June 2015Contact: Germain VERBEEMEN - [email protected]
→ “Become the strategic services partner of the business”
50 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
workplace I NIeUwIGHeDeN I
Al 25 jaar levert AVEX, een van de marktleiders in Nederland op het gebied van audiovisuele oplossingen, innovaties voor de professionele markt. Van losse apparatuur tot complexe, geïntegreerde systemen, met ontwerp, realisatie, onderhoud en beheer biedt AVEX een integrale aanpak. Het Nederlandse bedrijf pakte onlangs met Quarta, een unieke en innovatieve vergadertafel met geïntegreerde audiovisuele faciliteiten, uit.Een luxueuze vergadertafel met een balans tussen functio-naliteit en vormgeving, zo zou je Quarta kunnen omschrijven. Maatvoering, afwerking, audiovisuele componenten, … Het Quarta programma voorziet in verschillende uitvoeringen. Door vormgeving en functionaliteit geeft Quarta een nieuwe dimensie aan de moderne vergaderomgeving. De tafel werd ontworpen met oog voor ergonomie en maakt vergaderen in een bijzonder comfortabele setting mogelijk. In het hart van het meubel liggen LCD-schermen en geluidsinstallatie verzonken onder een geharde glasplaat. Daarmee wordt het delen van presentaties en documenten eenvoudig. Quarta zorgt voor meer interactie en tijdwinst tijdens het vergaderen. De tafel kan ook worden uitgerust met volledig geïntegreerde videoconferencing.
www.quarta.nl
een nieuwe vergaderingservaring
SysteemwandenCloisons amoviblesOf� ce partitions
PAN-ALL nvDiebeke 139500 GeraardsbergenBelgium
t +32 54 41 24 71f +32 54 41 85 06e [email protected]
www.pan-all.be
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 51
LED-verlichting in het tapijt zelf verwerken? Dat is het idee waarrond Philips en Desso een partnerschap aangaan. De wereldleiders op het vlak van verlichting en tapijt willen dit een stapje verder brengen door de voordelen van de Dessotapijten, zoals een betere kwaliteit van het binnenklimaat, de akoestiek en het comfort, met de voordelen van de LED-verlichting van Philips te combineren.
Informatie, richting aanwijzingen, inspiratie, veiligheid… LED-tapijten zullen de manier waarop we met informatie interageren ingrijpend veranderen, en kunnen in elk type openbare gebouwen geplaats worden. Bovenop z’n praktische functie, zal deze innovatie de sfeer en stemming in gebouwen verbeteren, door verlichting te combineren met design en kleur. Het is een speels en design element dat in de herinrichtingsprojecten van nieuwe ruimtes zal moeten inbegrepen worden. Bovendien worden ruimtes door deze technologie overzichtelijker, door informatie enkel zichtbaar te maken wanneer dat nodig is. De productnaam zal in 2014 worden onthuld, in het kader van de lancering, maar Philips en Desso werken nu reeds aan pilootprojecten in kernmarkten.
www.philips.be www.desso.be
een lumineuze innovatie van Desso en philips
ANTWERPENBoomsesteenweg
B-2610 Antwerpen • BelgiëTEL +32 (0)3 440 51 51 • FAX +32 (0)3 440 49 49
E-MAIL : [email protected]
LIEGERue de l’Abbaye, 14
4040 Herstal • BelgiqueTEL +32 (0)4 246 41 41 • FAX +32 (0)4 246 42 49
E-MAIL : [email protected]
BRUXELLESTheodoor Swartsstraat 33070 Kortenberg • België
TEL +32 (0)2 752 51 51 • FAX +32 (0)2 751 52 13E-MAIL : [email protected]
ANTWERPEN LIEGEBRUXELLES
Verhuizing van bedrijven en logistiek van gebouwen en stocks,
dit is ons vak!VerhuizingenVerhuis van KMO’s tot en met grote bedrijven, laboratoria, ICT-materiaal en informatica-zalen: laat het maar aan de Belgische leader van de verhuis over! Ervaring, veiligheid, soepelheid en raadgeving.
ArchiveringBeheer van levende/dode archieven, scanning, traceerbaarheid, raadpleging via veilige website, vernietiging met certificaat. LogistiekElektronisch beheer en inventaris van meubilair en van stockageruimtes. Raadpleging via veilige website, barcodes. U verwacht iets meer?Organisatorisch en operationeel beheer, monteren/demonteren van meubilair, reiniging meubilairen kantoren, beheer en levering van sleutels, veiligheidsplan.
w w w . m o z e r . b e
52 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
De proeftuin van mobili teit ‘op maat’Oververzadigde stadscentra, overal files, enorme lucht- en geluidsvervuiling, een overbelast openbaar vervoer met een onaangepast aanbod... de mobiliteit zoals we ze vandaag kennen, moet evolueren naar een zachtere mobiliteit die onze levenskwaliteit verbetert. maar er is nog een lange weg te gaan, vooral op het gebied van mentaliteit. régis Leruth, Ceo van Zen Car en pionier in het delen van elektrische voertuigen, vertelt ons hoe hij het ziet.
Zen Car, eenvoud als sleutelwoord
Momenteel beschikt Zen Car over 56 voertuigen, 6 verschillende modellen en 46 laadpunten in Brussel, maar ook
over private parkeerplaatsen langs de openbare weg en plaatsen in de parkings van Interparking. Iedereen mag
de laadpalen die er geïnstalleerd zijn, gebruiken na dit vooraf aangevraagd te hebben. Om gebruik te maken van
de diensten van Zen Car hoeft u zich gewoon gratis online in te schrijven. Zodra u de Zen Car kaart ontvangen
hebt, kunt u een wagen reserveren vanaf 6 euro per uur. Na gebruik brengt u hem terug naar het vertrekstation.
Klanten kunnen 24/24 en 7/7 terecht bij een callcenter. Het bedrijf heeft de goedkeuring gekregen om zich in
Wallonië te vestigen, maar wil zich eerst concentreren op Brussel en zijn aanbod optimaliseren alvorens uit te
breiden naar andere gewesten. Het bedrijf is momenteel in gesprek om de Zen Car abonnementen te koppelen
aan openbare vervoersabonnementen.
www.zencar.eu
Je zou zeggen dat Belgen niet alleen met ‘een
baksteen in de maag’ geboren zijn, maar
vooral erg gehecht zijn aan hun wagen. “Het
is zeer moeilijk om Brusselaars of Belgen ervan te
overtuigen dat ze hun gewoontes moeten
veranderen. Ze moeten begeleid worden” zegt Régis
Leruth, CEO van Zen Car, het Belgische
autodeelbedrijf voor elektrische voertuigen. Hoewel
de auto voor velen een echt statussymbool is, moet
het aantal wagens op de weg ingeperkt worden. “Rij
maar eens op de ring ‘s morgens om 7u en je zal
meteen zien dat we met een groot probleem zitten.
Bovendien moet je weten dat een auto gemiddeld
1,4 personen vervoert en 93% van de tijd
geparkeerd staat, terwijl 80% van de mensen
minder dan 35 km per dag aflegt” aldus de CEO.
“Taksen en dergelijke zullen een tijdje een invloed
hebben, tot we eraan gewend zijn” gaat de Brusselse
ondernemer verder. “Wanneer het over
milieuvriendelijkheid gaat, wordt er altijd
gesproken in restrictieve termen: minder doen,
beperken, verminderen... Zen Car biedt een
oplossing aan die niet restrictief is. We willen
gewoon dat de mensen slimmer rijden”.
Elektrische wagens, een markt die niet van de
grond komt?
De elektrische wagen combineert rijcomfort met
ecologische voordelen, en toch botst hij nog altijd
op heel wat weerstand bij de gebruikers. Als
argumenten worden vaak het tekort aan laadpalen
en de zeer hoge prijzen aangehaald. Régis Leruth
wijst eerder op het gebrek aan fiscale incentives
voor particulieren: “De elektrische auto heeft
jammer genoeg nooit kunnen profiteren van stimuli
die mensen aanmoedigen om er één te kopen,
hoewel men maar al te goed beseft dat de elektrische
wagen een mobiliteitsoplossing insluit. Ook speelt
hij zijn sterke troeven vooral uit bij stedelijk
gebruik. Maar de prijs blijft het grootste obstakel”.
In het kader van de recente hervorming van de
fiscale regels voor bedrijfswagens werd de financiële
incentive voor de aankoop van elektrische
bedrijfswagens, in de vorm van een fiscale
aftrekbaarheid van de investering, behouden. Zo
geldt voor elektrische auto’s een fiscale
aftrekbaarheid van 120%, terwijl die voor benzine-
of dieselwagens beperkt is tot maximaal 90%.
Autodelen blijkt dus interessant te zijn, omdat op
die manier elektrische voertuigen ter beschikking
gesteld kunnen worden zonder dat het financiële
aspect een probleem hoeft te zijn. Volgens Régis
Leruth tonen studies bovendien aan dat één
gedeelde auto acht tot tien individuele auto’s kan
vervangen. Toch bereiken de twee Belgische
operatoren, Cambio en Zen Car, momenteel samen
slechts zo’n 15.000 klanten, terwijl het potentieel
voor Brussel alleen al 60.000 klanten zou kunnen
bedragen, te weten het aantal gezinnen met meer
dan één wagen, aldus de CEO van Zen Car.
mObiLity i Car-sharing i
régis Leruth, CEO van Zen Car
PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014 53
De proeftuin van mobili teit ‘op maat’
slimmer rijdenHoewel ze nog voor verbetering vatbaar is, biedt de
stedelijke mobiliteit nog tal van mogelijkheden
zonder de noodzaak van persoonlijk autobezit. De
nabijheid, het openbaar vervoer, de fi ets en stappen
verkleinen zowel het aantal verplaatsingen als de
lengte van de afstanden, terwijl geen beroep wordt
gedaan op fossiele brandstoffen en de milieu-impact
beperkt blijft. Daarnaast zijn telewerken,
videoconferenties, webinars, e-commerce en online
shopping deel gaan uitmaken van onze moderne
levensstijl, waardoor de mobiliteitsbehoeften
kunnen veranderen. Bedrijven kunnen een
belangrijke rol spelen in deze evolutie.
“Vroeger hadden bedrijven een ‘autobudget’ en
gaven ze er één aan iedereen. Daar stappen ze nu
stilaan van af, omdat de taksen voor bedrijfswagens
stegen. Bedrijfswagens zijn bijgevolg minder
interessant geworden voor beide partijen.
Tegenwoordig spreken we van een
‘mobiliteitsbudget’ en de gebruikers mogen dus
kiezen wat ze wensen: autodelen, trein, elektrische
auto of iets anders. In die richting zouden we verder
moeten evolueren: we gebruiken enkel wat we
nodig hebben. Ik ben persoonlijk een liefhebber
van auto’s, maar ik wil er zeker niet mee vastzitten
in de fi les” legt Régis Leruth uit.
mobiliteit ‘à la carte’In het Duitse Hannover lanceerde de lokale
openbare vervoersmaatschappij al een interessant
initiatief, namelijk de ‘HANNOVERmobil’-formule.
mObiLity i Car-sharing i
momenteel staat Zen Car voor 56 voertuigen, 6 verschillende modellen en 46 laadpunten in brussel.
Deze formule biedt een waaier van mogelijkheden
op het gebied van mobiliteit. Voor iets minder dan
8 euro per maand bovenop hun klassieke bus- en
treinabonnement krijgen de gebruikers korting op
het gebruik van de taxi en op langeafstandsreizen
met de trein in heel Duitsland. Bovendien hebben
zij ook toegang tot autodelen (inclusief lidmaatschap
en maandelijkse kosten). Gebruikers kunnen niet
alleen hun vervoerswijze ‘à la carte’ kiezen, ze
genieten ook van eenvoud en overzicht als
aantrekkelijke eigenschap van ‘HANNOVERmobil’.
Maandelijks ontvangen de gebruikers één
gedetailleerde factuur waarop de verschillende
mobiliteitskosten vermeld staan. Noem het een
soort van ‘one stop shopping’ voor mobiliteit.
Eind januari hebben Belfi us en zijn fi liaal Belfi us
Auto Lease, de NMBS, Electrabel en Accenture iets
soortgelijks gelanceerd, namelijk Belfi us E-Fleet, de
eerste bedrijfsmobiliteitscombinatie met een
elektrische bedrijfswagen, oplaadcapaciteit thuis,
op het werk, in treinstations en op de weg, en
online toegang tot een reeks alternatieve
mobiliteitsoplossingen zoals trein, tram, bus,
deelfi ets, deelwagen en de mogelijkheid om een
traditioneel voertuig te gebruiken voor verre
verplaatsingen. Twee interessante initiatieven
waarvan we alleen maar hopen dat ze spoedig
gekopieerd worden, om gewoonten te doorbreken
en de mentaliteit te veranderen.
Kim VERHEGGE ■
références
Ontdek en download
verschillende reportages rond
dit thema op www.profacility.
be/biblio. Alle artikels in deze
bibliotheek zijn volgens hun
online publicatie teruglopend
gerangschikt.
• Multimodale en collectieve
mobiliteit met twee snelheden,
13/06/2013
• Glaverbel Building: een
kantoorgebouw dat beheerd
wordt als een luxehotel,
13/12/2013
références
54 PROFACILITY MAGAZINE NR. 41 maart 2014
mObiLity i Car-sharing i
Een ideale partner voor bedrijven
Bedrijven hebben in het kader van hun mobiliteitsbeheer twee keuzes op het gebied van autodelen. Ofwel
schaft het bedrijf een wagen aan die alle medewerkers mogen delen. Vergelijk het met het carpoolingprincipe.
De auto wordt gereserveerd zoals een vergaderzaal: als de auto gereserveerd is, kan niemand anders hem
gebruiken. De sleutel bevindt zich in de wagen. Het principe van het zelfbeheer wordt dus toegepast. Ofwel
wordt de auto gedeeld door verschillende bedrijven in eenzelfde gebouw, in plaats van door de werknemers
van één bedrijf. Reserveren gebeurt via het online platform van Zen Car en er zijn plaatsen voor elektrische
voertuigen voorbehouden in het stadscentrum. Ieder bedrijf betaalt dan volgens het gebruik van het voertuig.
Deze optie koos DTZ voor het Glaverbel-gebouw dat onder zijn beheer valt. Maar waarom doen bedrijven nu
een beroep op autodeeldiensten, en in dit geval op Zen Car in het bijzonder? “We hebben momenteel te maken
met twee grote problemen” legt de CEO van Zen Car uit. “Enerzijds is er de verschrikkelijke huurleegstand,
omdat bedrijven niet meer naar Brussel willen komen, gewoon omwille van de moeilijke mobiliteit. Anderzijds is
er ook het BWLKE dat binnenkort van kracht wordt. BWLKE staat voor Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat
en Energiebeheer. In dat wetboek wordt duidelijk vastgelegd dat bedrijven een deel van hun parkeerplaatsen
zullen moeten teruggeven voor openbare parkings. De openbare besturen willen het aantal parkeerplaatsen in
de stad beperken, omdat ze van mening zijn dat hoe minder parkeerplaatsen er zijn, hoe minder auto’s en dus
verkeerstoppingen er zullen zijn”.
Naar aanleiding van het beperken van het aantal parkeerplaatsen moest het gewest alternatieve oplossingen
voorstellen, zoals frequenter openbaar vervoer, transitparkings en het GEN. “Deze drie elementen zijn nog altijd
geen feit, terwijl de afschaffing van parkeerplaatsen wel al volop aan de gang is” aldus de Brusselse CEO.
“Ze gaan dan zoeken in de privésector wat ze niet meer in het openbaar kunnen vinden. In het kader van
bijvoorbeeld nieuwe onderhandelingen over huurcontracten eisen ze van bedrijven dat ze een deel van hun
privéparkeerruimte teruggeven. Als ze dat niet doen, zullen deze parkeerplaatsen extreem zwaar belast worden.
We spreken over 450 tot 700 euro per jaar, met een jaarlijkse verhoging van 10% naast de inflatie”.
Autodelen is echter een middel om aan de maatregelen van het BWLKE te ontsnappen. Volgens het wetboek
mag een bedrijf dat een autodeeldienst aanbiedt, zijn parkeerplaatsen namelijk behouden zonder deze taks
te moeten betalen. “Bedrijven als DTZ hebben begrepen dat nu het ideale moment is om huurders gewoon
te maken aan dergelijke diensten. We hebben een soortgelijk project lopen met Cofinimmo. Ook Jones Lang
Lasalle en Befimmo hebben ons gecontacteerd, en we verwachten dat meer en meer bedrijven ermee zullen
beginnen” bevestigt Régis Leruth. Volgens de CEO vervullen gebouwenbeheerders een zeer belangrijke rol op
het gebied van communicatie, voorlichting en overdracht, om gebruikers vertrouwd te maken met deze andere
mobiliteit.
Eveneens kaderend in de multiservicebenadering, stelt de glaverbel building in samenwerking met Zen Car twee elektrische wagens ter beschikking van zijn huurders.
© c
ourte
sy o
f DTZ
Business Interactive Media sprlAvenue Louise, 475 BE 1050 Brussels TEL. +32 (0)2 669 77 65 I FAX. +32 (0)2 626 37 17 I [email protected] ADVERTISING� Sigrid NAUWELAERTS • [email protected]
De Profacility-media zijn publicaties van
De online leveranciersgids op profacility.be/guide stelt meer dan 970 gespecialiseerde leveranciers endienstverleners voor volgens hun activiteitensector. Zij bieden u hun knowhow om het beheer van uw gebouwen,werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenpark en mobiliteit te optimaliseren
m.profacility.beZoek een leverancier via uw smartphones
www.profacility.be/guideDé ontmoetingsplaats tussen vraag en aanbod
PFY.BE_guide_CPpubA4_2013_NL:Layout 1 26/11/13 17:26 Page 1
De juiste mensen op de juiste plek
Facilicom kan u op vrijwel elk terrein de juiste mensen op de juiste plek leveren. We houden uw pand proper, zorgen voor de bewaking, maken elke dag een smakelijke lunch voor alle medewerkers, verzorgen het technisch onderhoud van uw pand, onderhouden uw fleet of nemen activiteiten geheel over. Ook verhuisprojecten of management opdrachten kunt u aan ons toevertrouwen. We kunnen alle diensten ook perfect combineren, daarbij profiteert u niet alleen van onze jarenlange kennis en ervaring, maar ook van mogelijke synergieën.Bij Facilicom denken we graag met u mee. Oók in het beheersen van de kosten.Wilt u weten wat Facilicom uw organisatie kan betekenen? Kijk voor meer informatie op www.facilicom.be of bel met 03 - 224 38 00. Wij zijn u graag van dienst.
Ook op zoek naar facilitaire expertise?
Pro Facility.indd 1 04/10/13 14:01